BRUZZ actua - editie 1632

Rubrieknaam

#1632 WEEKBLAD, EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18, 1050 ELSENE

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

L E V E N

I N

D E

S TA D

|

N I E U W S

|

A C H T E R G R O N D

&

O P I N I E

03 | 10 | 2018

BEZIELERS KUNSTENFESTIVALDESARTS BLIKKEN TERUG

CHRISTOPHE SLAGMUYLDER

‘Zonder de politiek was het nooit gelukt’ ‘Culturele kolonisering’ FRIE LEYSEN

TROUWEN OMDAT HET MOET

POMPIDOU IN KANAL?

‘Ik wou liever wachten.

Mijn moeder gaf me twee dagen’

ABORIGINAL ART IN KOEKELBERG

‘Dit is absoluut hedendaagse kunst’

© BART DEWAELE

uw burgerlijst Frederik CEULEMANS 31ste plaats

Els AMPE 2de plaats

Dominique VERBESSELT 36ste plaats

Dominique DE BACKER 9de plaats

Frederic MASIL 15de plaats

Paula RAIGLOT 24ste plaats

Olivier AUVRAY 39ste plaats

Brussel optillen, gewoon doen !

Brussel heeft alles om de stad te zijn waar mensen opklimmen. Maar zover

van de welvaart aan de orde. Brussel heeft nood aan een ploeg die vrijheid

is ook het Brussel van de toekomst. Tijd om Brussel op te tillen.

Els AMPE 2de plaats

Chou de Bruxelles

BRUZZ | VOORAF

Fotograaf Ivan Put trekt wekelijks door de stad voor een portret

ALEO LORENZO, ZEEHONDSTRAAT BRUSSEL “Ik ben gepassioneerd door kunst, geschiedenis, esoterisme, de Italiaanse keuken, seksualiteit, Vivaldi (de winter) en cinema. Ik wil alles weten, beluisteren, lezen: Marguerite Yourcenar, Oscar Wilde, Winston Churchill. Mijn devies is van Françoise Sagan: ‘Het is niet omdat het leven niet elegant is dat we ons ook zo moeten gedragen.’ Brussel mankeert sierlijkheid en finesse, maar dat wordt goedgemaakt door zijn vitaliteit en energie. Ik wil van mijn leven een kunstwerk maken.”

3 OKTOBER 2018

I

3

Inhoud

33

COLOFON BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

FLITS

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393, BIC: BBRU BE BB van Vlaams Brusselse Media vzw.

Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

09

Brussel Kiest

Ook thuislozen kunnen een oproepingsbrief krijgen

DE VERHALEN

ADVERTEREN?

Marthe Paklons, sales@bruzz.be, 02-650 10 61

14

Spreektijd

18

Reportage

22

Interview

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE

Jo Mariens HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs WEEKBLAD

Steven Van Garsse (chef) COORDINATIE UIT

Gerd Hendrickx EINDREDACTIE

Karen De Becker VORMGEVING

Heleen Rodiers (art director), Ruth Plaizier KERNREDACTIE

Jean-Marie Binst, Gerd Hendrickx, Bettina Hubo, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Laurent Vermeersch, Danny Vileyn, Tom Zonderman

Frie Leysen en Christophe Slagmuylder, ex-artistiek leiders van Kunstenfestivaldesarts

Twee vrouwen getuigen over een gedwongen huwelijk

Marja Vuijsje over het essay 'Het onbehagen van de vrouw' en #metoo

© PHOTONEWS

LOS VAN DE TIJD

MEDEWERKERS

Nicolas Alsteen, Hilke Andries, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Jasper Croonen, Roel Daenen, Céline Emmerechts, Patrick Jordens, Luc Joris, Tom Peeters, Jasmijn Post, Niels Ruëll, Tim Schoonjans, Benjamin Tollet, Georges Tonla Briquet, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden

14

26

KALENDER UIT

Sam De Ryck VERTALING

Johan Arblaster, Martin McGarry FOTOGRAFEN

Bart Dewaele, Ivan Put, Saskia Vanderstichele ILLUSTRATOREN

Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Wide Vercnocke, Jurgen Walschot Info voor kalender sturen naar/ Envoyez vos infos à publier dans le calendrier à / Send event details to

VISITBRUSSELS Koningsstraat 2 Rue Royale 1000 Brussels/Bruxelles 02-549.50.95, info@agenda.brussels VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Steven Van Garsse, Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Dit magazine staat ook online issuu.com/bruzz.be

© BART DEWAELE

© JANA VASILJEVIC

Kunst

Aboriginal Art exclusief te zien in Koekelberg

Edito

RUBRIEKEN Chou de Bruxelles

05

Edito

10

In beeld

24

Celia Ledoux

30

Enfant Terrible

32

Nick Trachet

33

Big City

26

18

© SASKIA VANDERSTICHELE

Tragisch

Wat een makke campagne is dit. Er zijn enkele incidenten en ruzies, en de gebruikelijke effet d’annonce met geheel onrealistische voorstellen, maar voor de rest lijken deze verkiezingen in Brussel tot nu toe nergens over te gaan.

Wat stellen we vast? De burgerlijst is alomtegenwoordig en participatieve budgetten prijken mooi in het kiesprogramma. Dat is de nasleep van de Samusocial-affaire. De burger krijgt mee een stem. Sommige partijen hopen zo de kloof tussen burger en politicus te dichten.

Ze vergeten daarbij dat zo’n kloof nooit tijdens de campagne gedicht kan worden.

Dan is het te laat. De kiezer is ook niet stom.

Verder dus weinig animo. Dat komt natuurlijk omdat heel wat burgemeesters zeer stevig in het zadel zitten. Hebben ze geen deal met de huidige meerderheid, dan hebben ze er één in het geheim met de oppositie.

Gemeenten waar het kan kantelen zijn Molenbeek, Sint-Pieters-Woluwe, Anderlecht, Berchem en Brussel-Stad. In de andere gemeenten liggen de meerderheden min of meer vast en zal het alleen nog gaan over het gewicht van de lijst binnen het college, en dus het aantal schepenen en de bijhorende portefeuille.

Dat is op zich een merkwaardige vaststelling. Natuurlijk is het zo dat er weinig ideologische breuklijnen vast te stellen zijn in het besturen van een gemeente. Een goede socialistische of liberale burgemeester, het maakt op het eerste gezicht niet zo veel uit. De manoeuvreerruimte van een burgemeester is sowieso eerder beperkt.

En toch, en dat is meteen de paradox, hebben de gemeenten in Brussel veel

macht. Het volstaat om het budget van de gemeenten te vergelijken met dat van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Beide overheidsniveaus zijn aan elkaar gewaagd.

Verder hebben ze ook historisch veel macht. Er is de Conferentie van Burgemeesters, een officieuze, maar eerbiedwaardige instelling die bijna zo oud is als België zelf en waar, als een schaduwregering, heel wat zware ‘beslissingen’ worden genomen. Beslissingen die essentieel zijn voor deze stad.

Over mobiliteit bijvoorbeeld. Ondanks de zesde staatshervorming is het Brussels Gewest er niet in geslaagd om die bevoegdheid naar zich toe te trekken. De gemeenten steken voortdurend stokken in de wielen en doen zelf volstrekt niets om de zo noodzakelijke modal shift (minder auto’s) te bewerkstelligen. Eerder integendeel. Daardoor blijft het verkeer zich vastrijden. Daardoor ademen we met zijn allen die verstikkende lucht in.

Dat komt natuurlijk omdat de gemeenten de lokale kiezer niet tegen de haren in willen strijken. Die gaat in protestmodus als er ook maar één parkeerplaats wordt geschrapt. In Sint-Lambrechts-Woluwe maakt de lokale schepen zich zelfs sterk dat het autoluwe plein dat er is gekomen bijkomende parkeerplaatsen in petto heeft.

Het is de tragedy of the commons: door de lokale kiezer alles te geven wat hij wil, krijgt de gemeenschap het mes op de keel.

Daar is maar één oplossing voor: het mobiliteitsbeleid echt naar een hoger niveau tillen, zoals het Brussels Gewest, zodat lokale besognes van geen tel meer zijn, en er echt kan worden bestuurd in functie van wat goed is voor iedereen in deze stad. — STEVEN VAN GARSSE

3 OKTPBER 2018

BRUZZ | VOORAF

03

I

5

Bezorgd over je afhankelijkheid? Alcohol, drugs, pillen...?

Praten helpt!

Elke eerste en derde woensdag van de maand van 20 tot 22 uur In het huisvandeMens Brussel Sainctelettesquare 17, 1000 Brussel (ingang via Akenkaai 1, naast het Kaaitheater) Info: 0488 980 683 (Danny) ‒ www.sosnuchterheid.org

IS AANGESLOTEN BIJ

SOS Nuchterheid: een nuchtere kijk op het leven

Flits

Nieuws heet van de naald

OOK DE STRATEN ROND DE LAAN WORDEN AANGEPAKT

Voetgangers krijgen meer plaats op Adolphe Maxlaan De stad Brussel legt de versleten Adolphe Maxlaan volledig opnieuw aan vanaf 2021. Ook de straten rond de laan worden aangepakt en worden aangelegd als woonerf. Er begint nu een kort inspraaktraject voor bewoners. — TIM GATZIOS

NA

BRUZZ | VOORAAN

VOOR

© VBX

I

n het centrum van Brussel wordt momenteel hard gewerkt aan de heraanleg van de Anspachlaan en het De Brouckèreplein. Dat project moet gevolgd worden door een ander stuk van de centrale lanen: de Adolphe Maxlaan. De straat wordt vandaag gedomineerd door auto’s, met een brede

rijweg en twee parkeerstroken. Dat maakt het aantrekkelijk om het gaspedaal diep in te duwen.

De ruimte wordt vanaf 2021 evenwichtiger verdeeld: de eenrichtingsweg wordt een stuk smaller, beide voetpaden worden twee meter breder. Aan weerskanten van de weg komen geschilderde fietspaden en

parkeerstroken. De plaatsen die vandaag haaks op de rijweg staan worden wel vervangen door een gewone parkeerstrook, dat is veiliger voor fietsers. De straat wordt aangelegd in dezelfde stijl als de Anspachlaan.

Niet alleen de Adolphe Maxlaan krijgt een beurt, maar ook de verwaarloosde straatjes tussen die laan en

Akkoord over luchthaventram Brussel en Vlaanderen hebben een principieel akkoord over de geplande luchthaventram. Vlaanderen zal betalen voor de infrastructuur en Brussel neemt de exploitatie op zich.

Dat heeft Brussels minister van Mobiliteit Pascal Smet (SP.A) gezegd in de commissie Infrastructuur van het Brussels parlement.

Het grootste deel van de sporen van de tramlijn ligt er al en wordt onder meer gebruikt door MIVB-lijn 62.

Alleen het stuk van het tracé dat in

Vlaanderen ligt, tussen Eurocontrol en de luchthaven, ontbreekt.

“Vlaanderen gaat ermee akkoord om de eenmalige infrastructuurwerken te financieren,” antwoordde Smet op een vraag van Gaëtan Van Goidsenhoven (MR). “De investering is aanzienlijk omdat de Ring moet worden gekruist. De MIVB zal vervolgens instaan voor de uitbating van de lijn, wat logisch is omdat die grotendeels over Brussels grondgebied rijdt.”

de Jacqmainlaan. Die smalle wegen worden allemaal gelijkvloers aangelegd, zonder onderscheid tussen stoep en rijweg. Alleen langs de Mechelsestraat blijft plaats om te parkeren, de korte Finisterraestraat wordt een voetgangersstraat.

De stad is begonnen met een kort inspraaktraject.

Wanneer de tram kan verlengd worden, is nog niet duidelijk. “We wachten op de uitkomst van onderhandelingen tussen de MIVB en De Lijn, maar de politieke beslissing is genomen,” aldus nog Smet. “Dat heeft zowel Vlaams minister Ben Weyts (N-VA) als minister-president Rudi Vervoort (PS) bevestigd.”

Het akkoord is een belangrijke stap.

Het project liep eerder al heel wat vertraging op. In het voorjaar klonk het nog dat de tram muurvast zat samen met andere intergewestelijke dossiers, zoals de lawaaioverlast van

Brusselaars kunnen hun opmerkingen en suggesties over het ontwerp bezorgen aan Brussel Participatie tot 18 oktober. Daarna worden de tekeningen aangepast.

De start van de werkzaamheden is eind 2020 of begin 2021 gepland. Volgend jaar wordt de straat wel al opgebroken voor nutswerken.

de luchthaven.

De tramverbinding tussen Brussels Airport en het Noordstation is een onderdeel van het eerder aangekondigde Brabantnet. Dat omvat ook een sneltram langs de A12 en de zogenaamde Ringtram tussen Jette en de luchthaven, via de Heizel en het centrum van Vilvoorde, Die laatste lijn zal in eerste instantie worden uitgebaat door extra lange bussen tussen de Heizel en de luchthaven. De voorbereidende werkzaamheden zijn deze zomer opgestart.

— LAURENT VERMEERSCH

3 OKTOBER 2018

I

7

MIS NIETS VAN DE VERKIEZINGEN IN BRUSSEL

MET DE NIEUWE BRUZZ APP

D OW N LOA D N U DE BRUZZ AP P

Untitled-3BRUZZ_applaunch_215x290_Tom.indd 1

28/09/18 17:24

Flits

Nieuws heet van de naald

HET OCMW ALS POSTBUS

Stembrief voor thuislozen Alle thuislozen krijgen dezer dagen op hun referentieadres hun oproepingsbrief tot stemmen. Is dat veilig? “Ik ga me niet bezighouden met verkiezingspropaganda bij de post van een dakloze te leggen,” stelt de Jetse OCMW-voorzitter Brigitte De Pauw (CD&V). — JEAN-MARIE BINST om de post op het referentieadres af te halen. “Sommige daklozen komen wekelijks langs, bij anderen kan het langer duren. Dagelijks passeren mag ook,” zegt de OCMW-secretaris van Sint-AgathaBerchem. “Ze worden door ons OCMW-secretariaat heel regelmatig gecontacteerd, zeker zodra er post binnen is gekomen op hun naam. In elk geval minstens eenmaal per maand. Hun post wordt gesorteerd in gepersonaliseerde postbakjes.

Voor de toegang tot die zaal gaat een sociaal assistente mee.” Voor Berchem gaat het om ongeveer 96 mensen, maar dat aantal schommelt wekelijks door schrapping uit de gemeente of door plotse inschrijving in een sociale woning.

In de meeste gemeenten gaat het er gelijkaardig aan toe. In Jette stelt OCMW-voorzitter De Pauw: “Bij ons krijgen 60 à 65 mensen met een

referentieadres zelfs wekelijks de mededeling om hun post af te halen.

Het afhaalpunt is gewoon het onthaal van het OCMW, waar alle post voor thuislozen verzameld ligt.

Er zijn geen aparte postbakjes.”

PROPAGANDA De vraag of bij die post ook verkiezingspropaganda wordt gelegd, blijkt een heikel punt te zijn.

“Alle namen van de stemgerechtigden worden meegedeeld aan de verkiezingskandidaten. Zij die een referentieadres bij het OCMW hebben, staan dus bij elke politicus of kandidaat politicus bekend. Net zoals andere burgers kan de dakloze ook verkiezingspropaganda op naam toegestuurd krijgen, daar is niets onwettigs aan. Dat de OCMW-voorzitter zich daarmee bezighoudt, lijkt me vreemd,” zegt de Berchemse OCMW-secretaris nog. Ook

Nederlandstalige vaaropleidingen bij BRYC De Brussels Royal Yachtclub (BRYC), aan het kanaal in Laken, is na 55 jaar van Franstalige brevetopleidingen van start gegaan met een Nederlandstalige navigatieschool. Het nieuwe clubbestuur probeerde vorig schooljaar uit of er interesse was en wat bleek: vijftien cursisten volgden de eerste

Nederlandstalige gecombineerde vaaropleiding voor het Algemeen stuurbrevet en het Yachtmanbrevet. Ook praktijkopleidingen op zee kunnen gevolgd worden.

“Niet iedereen raakt snel bij de kust om Nederlandstalige vaarlessen te volgen, daar

komen we nu aan tegemoet in onze Brussels Sailing Academy,” verklaart opleidingsdirecteur Michel Clouwaert. “De club wil duidelijk haar onthaal openen voor Vlaanderen, daarin volgen we de

OCMW-voorzitter De Pauw lijkt verbolgen door de vraag: “Er zijn wel andere belangrijke taken dan verkiezingspropaganda tussen de post van de thuislozen te schuiven.”

In het hele gewest zwerven ruim zesduizend daklozen. Het aantal met een referentieadres loopt op. In Ukkel bijvoorbeeld hebben 260 mensen hun referentieadres bij het OCMW. “Daarvan zijn er 55 dakloos,” weet OCMW-voorzitter Stefan Cornelis. Dat de stembrief niet wordt opgehaald, heeft doorgaans geen zware gevolgen.

Wie echter niet opdaagt in het stemlokaal riskeert een boete van 55 euro. “Dat een stembrief niet wordt opgehaald, is niet de eerste zorg van die mensen, zoveel moet wel begrepen worden,” stelt Katrien Debeuckelaere, OCMW-voorzitter van Evere, dat 56 mensen met een referentieadres telt.

multiculturaliteit van de hoofdstad,” verduidelijkt hij de beslissing om de 110 jaar oude club van 480 leden (van wie een vierde actief) nieuw leven in te blazen.

Lokmiddel voor de avondlessenreeks, die dit schooljaar van 10 oktober 2018 tot eind maart 2019 loopt, is ongetwijfeld de cursusleider radio-officier ter zee Stan Lettany, expert in zeevaartelektronica. “We konden hem uit Antwerpen binnenrijven om de cursus op niveau te tillen,” aldus nog Clouwaert. Na de

BRUZZ | VOORAAN

D

e thuislozen in dit gewest die geen vast domicilie hebben, beschikken over een referentieadres. Dat is in de regel het OCMW-adres van een van de negentien gemeenten of het gemeentehuis zelf. Dankzij dat adres kunnen die minderbedeelden aanspraak maken op eventuele OCMW-bijdragen, zoals een leefloon, of een vergoeding vanwege een ziekenfonds. Alle correspondentie van de overheid of officiële instanties wordt systematisch naar dat adres gestuurd. Ook de oproepingsbrief voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober dus.

Of de clochard of hij of zij die ergens wel een slaapstek heeft, maar geen officieel adres, die brief afhaalt, is zijn of haar keuze. Wel stelt de regelgeving dat de begunstigde van deze post minstens om het trimester wordt gecontacteerd met de vraag

© PHOTONEWS

opleiding kunnen de cursisten een examen afleggen bij de FOD Mobiliteit en Transport. De BRYC (website: bruxellesroyal-yacht-club.be) is gelegen aan de Vilvoordsesteenweg 1 in Laken, heeft 250 ligplaatsen voor boten (bijna altijd volzet), waarvan een tiental voor passanten.

De naburige Zeescouts organiseren al langer Nederlandstalige vaardigheidsopleidingen voor zeiler, maar dat is geen sportbrevet.

— JEAN-MARIE BINST

3 OKTOBER 2018

I

9

10

I

3 OKTOBER 2018

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

In zak en as Anderlechtcoach Hein Vanhaezebrouck helpt zijn voorzitter Marc Coucke overeind tijdens een voor paars-wit desastreuze bekerderby tegen Union.

Vorige week donderdag kwamen de kleine buren uit 1B vlot winnen in het Astridpark dankzij drie doelpunten van spits in vorm Youssoufou NiakatĂŠ.

Afgelopen weekend kon Anderlecht bovendien ook geen potten breken in de competitie (0-0 tegen Sint-Truiden).

De verwende Anderlechtsupporters zijn misnoegd. Coucke beleeft zijn eerste crisis in het Constant Vanden Stockstadion. De voetbaltraditie leert echter dat het toch vooral coach Vanhaezebrouck is die moet vrezen voor zijn job. Š PHOTONEWS

3 OKTOBER 2018

I

11

De week

Terugblik op het nieuws

Taalles

Tram 8

300

De online taallessen Nederlands, Frans, Engels en Duits van Brulingua zijn voortaan gratis beschikbaar voor alle Brusselaars.

Tot nu toe was dat enkel het geval voor werkzoekenden.

Na 2,5 jaar van werkzaamheden is de verlengde tramlijn 94 af. De lijn werd herdoopt tot tram 8 en rijdt nu tot metrostation Roodebeek, en krijgt vier extra haltes. Naast de heraangelegde Woluwelaan, en een lang stuk eigen trambedding, ligt nu ook een fietsostrade.

De Belgische federatie voor taxibedrijven Febet werft 300 chauffeurs aan in Brussel en schakelt daarvoor tewerkstellingsagentschap Actiris in. De nieuwe krachten moeten het nijpend tekort aan taxichauffeurs opvangen. Op dit moment rijden er in Brussel om en bij de 1.300 taxi’s rond en zijn er ruim 2.000 taxichauffeurs voltijds in dienst.

BRUZZ | DE WEEK

KRITIEK OP PLANNEN VOOR OVERSTAPPARKING AAN A12

‘Dit is een extra parking voor Neo’ Nog tot 12 oktober loopt het openbaar onderzoek in verband met de geplande overstapparking aan het eind van de A12. Leefmilieuorganisaties Bral en Inter-Environnement (IEB) zijn alvast kritisch. “Dit is niet de juiste plek voor een overstapparking.” — BETTINA HUBO

A

an Esplanade, de noordelijke eindhalte van tram 3, wil het Brussels Gewest een overstapparking bouwen. Hiervoor vraagt Brussel Mobiliteit nu een stedenbouwkundig attest aan de stad Brussel. Het plan past in het voornemen van de regering om 10.000 plaatsen in overstapparkings te maken en zo de autodruk in de stad te verminderen.

Aanvankelijk was het de bedoeling om aan Esplanade een parking voor 1.500 auto’s en 150 fietsen te maken, maar na de effectenstudie is het project lichtjes gewijzigd. Het aantal parkeerplaatsen voor auto’s is opgetrokken tot bijna 1.800 en er komt nu ook een parking voor tourbussen langs de Madridlaan.

Ook blijft de voetgangersbrug boven de A12 die nog dateert van Expo 58 gedeeltelijk behouden.

Om de overstapparking te kunnen

12

I

3 OKTOBER 2018

bouwen, moeten er niet alleen flink wat hoge bomen omgehakt worden, ook moet de A12 verplaatst en versmald worden. De middenberm verdwijnt en de autosnelweg wordt omgevormd tot grootstedelijke weg, met 2x2 stroken en een snelheidslimiet van 70 km/u.

PENDELAARS Met het project hoopt het gewest pendelaars en mensen die in het centrum van de stad willen gaan winkelen ervan te overtuigen de auto achter te laten en over te stappen op de tram. Ook kan de parking interessant zijn voor het publiek van de Heizelvlakte, zo schrijft Brussel Mobiliteit in de toelichting bij de plannen.

Toch krijgt het project veel kritiek van Brusselse leefmilieuorganisaties. “Dit is geen overstapparking, maar een extra parking voor het shoppingcenter Neo en Paleis 12,”

zeggen Steyn Van Assche van Bral en Claire Scohier van IEB. “Het probleem met dit project is de locatie,” aldus Van Assche. “Die is onlogisch. Er wordt om te beginnen te weinig rekening gehouden met de plannen voor het Brabantnet en op parking C.” Ook bij het Brabantnet, het geplande tramnet van De Lijn om de bewoners van de Rand makkelijker in Brussel te krijgen, zijn er verschillende parkings gepland. En op parking C moet er volgens alle Brusselse politieke partijen na het afvoeren van het Eurostadion een ontradingsparking komen. “Je krijgt dus een wildgroei van overstapparkings, allemaal bedoeld voor hetzelfde publiek, dat van de Noordrand.”

Bovendien zijn er volgens Van As-

sche aan Esplanade te beperkte overstapmogelijkheden. “Er is tram 3, maar die zal over een paar jaar, als de nieuwe metro er is, stoppen in het Noordstation. Een overstapparking werkt alleen als je rechtstreeks op de metro naar het centrum kan. Een transferium op parking C is dus een beter idee, mits de metro tot daar wordt doorgetrokken.”

Voor Van Assche is dit project dan ook een zwaktebod. “Het gebeurt aan Esplanade omdat het daar redelijk makkelijk kan. Het is op het grondgebied van Brussel-Stad en de aanleg vergt slechts een vrij eenvoudige ingreep.”

Een fietsparking op die plek vinden Van Assche en Scohier al even onlogisch. Van Assche: “Wie zal

Bloemenverkoper

Waterlek

Dierenbegraafplaats

Maandag opent een verkoper weer een bloemenstand op de Grote Markt. Eind oktober 2016 verdween die traditie, nadat een familie vijf generaties lang bloemen te koop had aangeboden op de Grote Markt. Het aanbod van de nieuwe verkoper is echter beperkt.

Paniek donderdag in het Noordstation, als er water uit een plafond gutst. Oorzaak is een waterlek dat niet meteen getraceerd kan worden. Het incident had geen impact op de treinen.

Sint-Pieters-Woluwe richt in 2019 de eerste dierenbegraafplaats voor huisdieren van het gewest in. Het terrein van driehonderd vierkante meter ligt nabij de huidige begraafplaats. Er is plaats voor zeventig graven in de grond en voor honderd lijkjes die verast zijn. Het Brussels Gewest subsidieert het project voor 30.000 euro of 176 euro per dier.

Het Brussels Gewest wil aan Esplanade een overstapparking bouwen

Dankzij de sport ontwikkelden we teamspirit DIMITRI THAROUNIATIS,

BRUZZ | DE WEEK

van de Fietsbrigade politiezone Brussel-Hoofdstad-Elsene (in ‘La Libre’)

Cartoon

Kim Duchateau en Wauter Mannaert wisselen elkaar af voor hun kijk op de week

© BRUSSEL MOBILITEIT

daar zijn fiets achterlaten? Een fietser die vanuit Vlaanderen naar het centrum van Brussel wil, zal die laatste miles ook fietsen, liever dan op de tram te wachten.” Scohier: “Ik denk dat het een verkoopargument is voor het hele project.”

En dan is er nog de omvorming van de A12 tot grootstedelijke weg. “Een stadsboulevard dus, dat kunnen we in principe alleen maar toejuichen,” zegt Van Assche. “Maar hoe valt dat te rijmen met de plannen voor een tweede verbindingsweg naar Neo via de A12. De eerste verbindingsweg, via Parking C naar de Ring, is alleen vergund voor logistiek verkeer. Het is duidelijk dat de verbinding via de A12 ook nodig zal zijn. Het wordt dus heel druk op die stadsboulevard.”

3 OKTOBER 2018

I

13

Spreektijd

‘Geen vergelijking mogelijk met begin jaren negentig’

Frie Leysen en Christophe Slagmuylder krijgen prijs voor 25 jaar dienst bij het Kunstenfestival 14

I

3 OKTOBER 2018

V

orige week werd bekend dat het trio Sophie Alexandre, Daniel Blanga Gubbay en Dries Douibi het nieuwe artistieke team zullen vormen van het Kunstenfestivaldesarts (KFDA). Artistiek directeur Christophe Slagmuylder legde in de aanloop naar de 24ste editie zijn functie neer om aan de slag te gaan bij de Wiener Festwochen. Daar was zijn voorgangster Frie Leysen ooit ook nog even aan de slag. En als om hun gelijklopend parcours in de verf te zetten, kregen de twee afgelopen maandag tijdens de uitreikingen van de Prix de la Critique Théâtre-Danse-Cirque in Théâtre 140, de speciale Prix Bernadette Abraté, die grote persoonlijkheden in de podiumkunsten eert voor hun verdiensten en de uitstraling die ze de podiumkunsten bezorgen.

xxxx

Is vragen naar hoogtepunten tijdens de afgelopen jaren onbegonnen werk?

Belangrijk was ook onze nog toegenomen aanwezigheid in de stad, met de projecten in de publieke ruimte zoals die van Anna Rispoli.

En er is de relatie met de culturele instellingen in Brussel, die we bijvoorbeeld hebben uitgebreid naar de beeldende kunsten.

De pioniersjaren liggen inmiddels lang achter ons.

FRIE LEYSEN: Toen ik in het begin van

de jaren negentig naar Brussel kwam met het idee voor het KFDA was dat omdat het aanbod van hedendaagse podiumkunsten hier onder het minimum lag, omdat ik gechoqueerd was door de mentale muur die door Brussel liep, waardoor Nederlandstaligen en Franstaligen niets van elkaar wisten, en door het feit dat Brussel op dat ogenblik alleen nog maar economisch en politiek de hoofdstad van Europa was. Artistiek stelde Brussel niets voor en had het ook geen ambitie.

Als je dan kijkt hoe de artiesten en de instellingen in Brussel nu boomen, dan is er geen vergelijking mogelijk, en dan is het duidelijk dat het festival vandaag een ander profiel en een andere missie heeft.

Opmerkelijk is dat het KFDA de afgelopen jaren partner was van zowel Wiels als Kanal, terwijl die twee centra voor hedendaagse kunst heel anders gepercipieerd worden.

Ruikt Kanal als franchise van Centre 3 OKTOBER 2018

▲

CHRISTOPHE SLAGMUYLDER: Dat ligt inderdaad moeilijk, want zo’n festival draait natuurlijk niet om one shots. Het was een parcours van twaalf jaar waarbij we een generatie kunstenaars hebben begeleid - zowel internationale als Toshiki Okada, Bruno Beltrão, Milo Rau of El Conde de Torrefiel, als nationale zoals Kris Verdonck of Sarah Vanagt.

BRUZZ | DE VERHALEN

Het Kunstenfestivaldesarts begint aan een nieuw hoofdstuk. Nadat stichtend directeur Frie Leysen en haar opvolger Christophe Slagmuylder 24 edities onder elkaar hebben verdeeld, zwaait ook Slagmuylder nu af, en kiest het festival voor een nieuw model met drie directeurs.

Een blik op vijfentwintig jaar evolutie in de internationale podiumkunsten en op een veranderende stad in een veranderende wereld. — MICHAËL BELLON, FOTO’S BART DEWAELE

I

15

Frie Leysen en Christophe Slagmuylder

▲

Pompidou niet te veel naar stadsmarketing?

BRUZZ | DE VERHALEN

LEYSEN: Ik ben in ieder geval heel kwaad dat voor dat artistieke project niet is gekeken naar de knowhow die in Brussel aanwezig is. De komst van Pompidou is een vorm van culturele kolonisering en uitverkoop. Pompidou heeft al genoeg zonen en dochters, terwijl er in ons land meer dan voldoende capabele mensen te vinden zijn. Dat is geen chauvinisme.

Ik vind dat het gewest hier voor een gemakkelijkheidsoplossing koos.

SLAGMUYLDER: Ik wil toch op een constructieve manier bekijken of het artistieke project op termijn voldoet.

Pompidou is niet niets. Het hangt ervan af hoe zij samenwerken met Brusselse partners, en als die uitgenodigd worden, vind ik dat we er iets van moeten proberen te maken.

Het is waar dat de politiek, met name de PS een rol speelt in Kanal, maar ik heb het hier nog nooit meegemaakt dat alleen door een beslissing van het gewest, zonder inbreng van de gemeenschappen, zo snel iets is gerealiseerd dat er anders misschien nog lang niet van zou komen.

Uitzonderlijk aan het KFDA blijft dat het alle hoeken van de wereld probeert te verkennen, van Brazilië tot China.

SLAGMUYLDER: Een kunstenaar

“Als je voor artiesten kiest en niet voor producties, dan weet je dat je niet alleen meesterwerken kan tonen.”

FRIE LEYSEN EX-ARTISTIEK LEIDER KFDA

behoort minder en minder tot één plek. Je zou ook een internationaal festival kunnen maken met alleen maar Brusselse kunstenaars. Dat plaatst het bicommunautaire verhaal van het KFDA ook in een bepaalde context. We hebben de officiële taalgemeenschappen in Brussel eerst samengebracht en daarna ook overstegen. De tweedeling Nederlandstalig-Franstalig is maar één aspect, waar ik trouwens steeds minder energie in moest steken.

Wat vroeger multicultureel heette, wil nu ook gedekoloniseerd zijn. Ook al willen jullie vermijden om deel uit te maken van een circuit van kunstenfestivals met een gesloten canon, we blijven witte Westerlingen die de wereld rondreizen om te selecteren wat we hier willen tonen, en kijken onvermijdelijk met onze bril.

LEYSEN: Uiteraard. En ook met onze

dikke portemonnee. Wij hebben het

De leiding van het KFDA > Frie Leysen werd in 1950 geboren in Hasselt en stichtte in 1980 het Antwerpse kunstencentrum dat ze leidde tot 1991. In 1994 verrijkte ze het Belgische podiumlandschap andermaal door samen met Guido Minne het KFDA op te richten, dat ze leidde tot 2006. Daarna begon een lange reis rond de wereld die haar als intendant of adviseur bracht naar Theater der Welt, de Berliner Festspiele en festivals tot in het Midden-Oosten en Korea toe.

Leysen is barones, eredoctor aan de VUB, kreeg de prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Algemene culturele verdienste, en de Erasmusprijs. > Christophe Slagmuylder werd in 1967 geboren in

16

I

3 OKTOBER 2018

Brussel, studeerde kunstgeschiedenis aan de ULB, was docent aan La Cambre en verbonden aan verschillende Brusselse theaters en gezelschappen voor hij bij het KFDA adjunct-programmator werd van Frie Leysen, die hij in 2007 opvolgde als directeur.

Hij bereidde de editie van 2019 nog voor en zwaaide dan af. Slagmuylder zou eerst Theater der Welt in Duitsland gaan leiden, maar ging uiteindelijk in op de aanbieding van de Wiener Festwochen. > Vorige week liet het KFDA weten dat het afstapt van de formule met één artistiek leider. De opvolging van Slagmuylder wordt waargenomen door een complementair artistiek trio.

Sophie Alexandre

(Montignies-sur-Sambre 1975, eerder Brussel 2000, Stichting voor de Kunsten, KFDA, Réseau des Arts à Bruxelles en sinds 2017 adjunct-directeur KFDA) verzorgt het Brusselse netwerk. Daniel Blanga Gubbay (Milaan 1982, eerder Aleppo, LiveWorks, Arts & Choreography, KFDA) focust op het internationale profiel en de artistieke visie, en Dries Douibi (SintNiklaas, 1990, Bâtard Festival, Beursschouwburg) brengt zijn dramaturgische ervaring en kennis van de Brusselse scene en nieuwe generaties mee.

Aan het hoofd van de raad van bestuur volgen Bie Vancraeynest en Anne Hislaire Marion Hänsel en Geert Van Istendael op als voorzitters.

geld en dat geeft een onevenwicht dat het moeilijk maakt om op gelijke voet met elkaar te praten. Je ziet ook dat sommige artiesten te flexibel zijn in een poging producties te maken die het Westen lust. Dat is meestal niet interessant en daarom is het goed tijd te nemen om een artiest in zijn evolutie te volgen. Om te begrijpen wat hij of zij doet, en ervoor te zorgen dat er van prostitutie geen sprake kan zijn.

Wat mensen met verschillende achtergronden verbindt, is de tijd waarin we leven. Dat is de gemeenschappelijke grond vanwaaruit ieder kan proberen elkaars positie en geschiedenis te begrijpen. Kunstenaars vertegenwoordigen ook nooit een cultuur of een natie. Het gaat om individuen met een eigen verhaal dat interessant moet zijn.

Het is trouwens ook niet meer zo dat de hele wereld naar het Westen kijkt. Er zijn veel verschillende centra in de wereld en dat is een goede zaak.

Artiesten in Azië weten ook heel goed dat ze hun eigen verhalen, geschiedenis en cultuur dreigen te verliezen door het Westen te kopiëren.

“Niet-Westerse kunstenaar weten dat ze hun eigen verhalen, geschiedenis en cultuur kunnen verliezen door het Westen te kopiëren” CHRISTOPHE SLAGMUYLDER EX-ARTISTIEK LEIDER KFDA

dag een uitnodiging voor een platform met Lets theater en kan ik de volgende dag naar Colombia. Het is een ongelooflijke markt geworden, waarop je steeds dezelfde curatoren dreigt tegen te komen. Gelukkig bestaat daarover genoeg bewustzijn en is er in de culturele sector volgens mij nog voldoende diversiteit en bereidheid om de platgetreden paden te verlaten.

EVOLUTIES Welke evoluties spelen nog binnen de podiumkunsten? Meer en meer collectieven verenigen verschillende kunstdisciplines in zich. Het klassieke patroon ‘opleiding-subsidieaanvraag-eerste stuk’ boet in voor een parcours dat artiesten voor zichzelf uitstippelen. Het concept van kunstencentra en kunstenaarswerkplaatsen blijft wel een typisch Belgisch fenomeen, maar ook elders treden kunstenaars meer en meer op als curator van hun eigen projecten in hun eigen ruimtes. Er worden ook steeds minder projecten voor de scène gemaakt. Kunstenaars organiseren party’s, doen iets met eten, bezetten de publieke ruimte en zijn zo automatisch meer aanwezig in de maatschappij. Het KFDA - dat geen eigen zaal heeft, en van in het begin koos voor experiment en een zeer hoog percentage nieuwe creaties in plaats van repertoire of eerder getoond werk - absorbeert die tendenzen goed, en hoeft er zich blijkbaar geen zorgen over te maken dat het publiek afhaakt als eens een experiment mislukt.

Slagmuylder beaamt: “Dat moet ik inderdaad vaak benadrukken. In Brussel komt het publiek vaak juist omdát we risicovol programmeren.

Dat toont ook aan dat je het niet altijd gemakkelijk moet maken.

Sommige mensen komen mij na een voorstelling zelfs zeggen: ‘Oh my god, dit was echt slecht, maar we begrijpen waarom je het geprogrammeerd hebt en volgend jaar komen we terug naar die artiest, want dan komt er misschien wel uit wat er nu alleen op papier interessant uitzag.’”

LEYSEN: Als je voor artiesten kiest en niet voor producties, dan weet je dat je niet alleen meesterwerken kan tonen.

En als de chemie met een lang gekoesterde kunstenaar toch wegvalt?

SLAGMUYLDER: Sommige kunstenaars

groeien organisch door, een enkele

keer is het afscheid ook hard. Je hebt inderdaad cycli. Daarom is het goed om ook als intendant op tijd plaats te ruimen.

Kunnen jullie los van de kunsten een beetje trots zijn op Brussel als jullie in het buitenland komen?

LEYSEN: Ja. Het blijft een vuile en

lelijke stad met een politiek bestuur om soms razend op te worden. Maar het is ook een weerbarstige stad met een echte vermenging van mensen en culturen. In Berlijn, dat pretendeert internationaal en kosmopolitisch te zijn, zie je bijvoorbeeld bijna geen mensen van kleur.

SLAGMUYLDER: Parijs en Londen zijn natuurlijk fundamenteel multiculturele steden, maar daar is de leidende cultuur dan weer heel voelbaar. Wat betekent nondedju de Brusselse identiteit? Dat maakt dat mensen zich hier makkelijker thuis kunnen voelen dan in die steden.

Maar qua bestuur en efficiëntie blijft er een enorm probleem. Er kan niets beslist worden zonder toelating van honderd verschillende overheden en zo blijft alles gewoon hangen.

LEYSEN: Het gebrek aan identitaire cultuurpolitiek van bovenaf maakt wel dat onkruid kan groeien en dat het KFDA is kunnen ontstaan. Iets wat in Frankrijk ongetwijfeld door een minister zou moeten zijn beslist.

En dan zou daar nog altijd geen bewerking van Marcel Proust in het Nederlands kunnen staan.

BRUZZ | DE VERHALEN

SLAGMUYLDER: Belangrijk is dat het KFDA nooit wil spreken in de plaats van een kunstenaar. Ik heb ook nooit bepaalde thema’s naar voren geschoven. We creëren een platform om te horen wat de kunstenaars te vertellen hebben. Wat niet wegneemt dat er nooit meer dan tijdens de laatste twee edities van het festival discussies zijn gevoerd over toeeigening en legitimiteit, over wie waarover mag en kan spreken. Moet je black zijn om het over blackness te hebben en gay om voor de lgbtqgemeenschap te mogen spreken? Een goede discussie, ik hoop alleen dat we ons zo niet te veel in vakjes opsluiten.

En als het over geld gaat, verandert er ook een en ander. In Azië zit momenteel ook geld. Geld lijkt me dan ook meer een probleem dan het Westen. In de beeldende kunsten hebben stichtingen als die van Louis Vuitton of Lafayette meer middelen dan publieke instellingen, en dan bestaat het gevaar van een homogeen aanbod. Frie was destijds een van de eersten die in China rondreisden. Vandaag krijg ik de ene

Is het daarom dat jullie allebei na jullie respectievelijke leiding over het Kunsten zowel door Theater der Welt in Duitsland als door de Wiener Festwochen in Duitsland zijn gevraagd? Om eens goed aan de boom te gaan schudden?

SLAGMUYLDER: Uiteindelijk heb ik gekozen voor de Wiener Festwochen, ondanks het feit dat Frie daar destijds nog op muren is gebotst. Je wordt er nog altijd geconfronteerd met stroeve samenwerking en vastgeroeste artistieke ideeën, maar Wenen is toch ook een interessante plek. Het is de poort naar landen als Hongarije, Polen en Turkije, en ook de politieke situatie in Oostenrijk zelf maakt dat men zich er bij de Festwochen van bewust is dat men niet meer in de negentiende eeuw leeft en zichzelf in vraag moet stellen. Daarom denk ik inderdaad dat men niet toevallig terechtkomt bij profielen met een parcours als het onze.

3 OKTOBER 2018

I

17

Reportage

BRUZZ | DE VERHALEN

TROUWEN omdat het moet Ook in Brussel moeten vrouwen trouwen met een man die ze niet zelf kiezen. Slachtofferorganisaties begeleiden hier jaarlijks honderd meisjes die onder dwang huwen. Wie zijn ze, en waarom wil hun familie zo graag beslissen over hun partner?

Twee vrouwen getuigen. — JASMIJN POST, ILLUSTRATIE JANA VASILJEVIC

L

ea* is 21 als ze met haar ouders op vakantie naar Albanië gaat, het land dat haar ouders voor haar geboorte al hebben verlaten. Ze is er al vaker geweest, maar dit keer is de vakantie voor haar niet gewoon een onschuldige zomer vol familiebezoek. Haar moeder wil dat ze trouwt met een Albanees. En daarom moet Lea met verschillende mannen en jongens iets gaan drinken, en zien of het klikt. “Ik wilde absoluut niet,” zegt de Brusselse. Ze steekt haar lange zwarte haar achter haar oor, terwijl we haar spreken aan de vijvers van Elsene. “Ik had niets tegen hen, maar dat is niet hoe ik me het leven van een koppel voorstel.”

Maar voor haar moeder dringt de tijd, het einde van de zomer nadert.

Ze zegt dat ze niet zullen terugkeren

18

I

3 OKTOBER 2018

voor Lea een van de kandidaten uitgekozen heeft. Het wordt de laatste uit de rij, een man van 23.

Daarna gaat het snel. De familie wordt op de hoogte gebracht. De verloving ligt vast als Lea naar Brussel terugkeert. Drie maanden later staat een nieuwe trip naar Albanië gepland: om te trouwen.

De huwelijksnacht is vreselijk,

een van de ergste nachten die ze ooit heeft meegemaakt, zo vertelt ze. “Ik heb geweend, veel geweend. Het was alsof ik in een film zat. Ik geloofde niet dat ik dat was. Je droomt van een huwelijksnacht met iemand die je graag ziet. En daar zit je dan, met een zo goed als wildvreemde man.”

Ze klemt haar tanden op elkaar, en probeert haar kersverse echtge-

“Ik wilde liever wachten met een huwelijk. Mijn moeder zei dat ik er twee dagen over kon nadenken” ASSIATOU GEDWONGEN BRUID

noot een kans te geven. “Misschien hadden mijn ouders wel gelijk.

Moeders willen tenslotte het beste voor hun kinderen.” Vijf maanden later, als haar echtgenoot alle nodige papieren heeft, trekt hij bij Lea en haar ouders in.

Maar ook in Brussel blijft de liefde uit. Haar echtgenoot blijkt geen slechte man, hij is vriendelijk, lacht, ze maken grapjes samen, maar hij voelt nooit als meer dan een broer of een vriend voor haar. Toch deelt het koppel het bed: Lea wil geen slechte echtgenote zijn. “Zo zijn we opgevoed, dat is wat we horen van kleins af. De vrouw moet het perfecte voorbeeld zijn, ze moet alles goed op orde hebben, het huishoudgeld, het eten, het werk. Ik prentte mezelf in dat het normaal was.” ’s Nachts vlucht ze weg in haar werk, als receptioniste in een hip hotel. Dat komt goed uit, zo hoeft ze niet bij haar man te slapen. Tegelijk confronteert haar werk tussen de reizende jongeren haar met iets dat ze zelf niet heeft. “Zo zou mijn leven ook moeten zijn, zei ik tot mezelf. Ik moet nog zoveel dingen ontdekken, ik wil ook die reizen maken, zoals zij.” Bovendien heeft ze drie jaar lang een verborgen relatie met een

Brusselaar op wie ze wel verliefd is.

Die relatie beëindigt haar moeder, door het telefoonnummer van zijn moeder op te sporen en een hartig woordje met haar te praten. Want: Lea’s man moest en zou een Albanees zijn. Ook nu, vijf jaar later, Lea is al 26, blijft haar moeder hopen dat het vroeg of laat zal klikken tussen Lea en de man die voor haar is uitgekozen. Soms lijkt het goed te gaan, maar schijn bedriegt. “Dat ze ons ziet lachen samen betekent niet dat het goed gaat. Het is vijf jaar geleden, het is meer dan genoeg.”

VLUCHTHUIS

dat ze een man voor me gevonden had.” Veel weet Assiatou niet van hem, behalve dat hij een Guineese man is die in Portugal woont.

“Ik zei dat ik er niet klaar voor was. Ik wilde liever wachten met een huwelijk. Mijn moeder zei dat ik er twee dagen over kon nadenken, maar ook daarna wist ik zeker dat ik liever eerst wilde studeren. Toen hebben we ruzie gemaakt. Ze gooide dingen naar me, ze sloeg me. Eerst dacht ik dat ze gewoon boos was,

maar daarna merkte ik dat ze zich helemaal anders tegen me begon te gedragen.”

In de weken die volgen verandert het vreemde gedrag van haar moeder niet. “Ik mocht thuis niets meer eten, niet meer naar het toilet.

Mijn moeder ontzegde me alles. Zo kon ik niet leven.” Als ze, met de hulp van de sociaal assistente van haar school, op zoek gaat naar een studentenjob, gaat het thuis van kwaad naar erger. “Ik kreeg twee

“Gedwongen huwelijken komen vaker voor. Dat is mijn stellige indruk” MARIA MIGUEL-SIERRA JURIST

opties: ofwel bleef ik en werkte ik niet, ofwel ging ik weg. Ik had geen enkele hoop meer. Ik nam mijn lot in eigen handen, pakte mijn spullen en vertrok.”

DARK NUMBER Assiatou en Lea zijn niet de enige vrouwen van wie de ouders zich mengen in hun huwelijk. Maria Miguel-Sierra ziet al dertig jaar lang talloze vrouwen passeren die door hun familie worden gedwongen te trouwen met iemand voor wie ze niet zelf kiezen. De directrice van de vzw La Voix des Femmes ontvangt me in haar kantoor in Sint-Joostten-Node. Haar organisatie werkt rond vrouwenrechten en educatie, en ondersteunt ook vrouwen en meisjes die onder druk van hun familie moeten trouwen.

Exacte cijfers zijn moeilijk, begint ze terughoudend. “We spreken al jaren van een dark number.” Niet alle 3 OKTOBER 2018

▲

Ergens anders in Brussel maakt een meisje uit Guinee een andere keuze.

Goed verscholen achter de façade van een gewoon woonhuis, verblijft Assiatou* in een vluchthuis voor vrouwen. Hoewel ze met haar tengere figuur een breekbare indruk maakt, klinkt ze vastberaden als ze haar verhaal vertelt.

Lang woont ze nog niet in België als haar moeder op de proppen komt met het idee om te trouwen. Ze is amper zeventien jaar, wil net beginnen te studeren, maar haar moeder heeft een ander plan. “Ze zei

BRUZZ | DE VERHALEN

Jaarlijks zijn tientallen meisjes het slachtoffer van een gedwongen huwelijk

I

19

▲

stellen dat wij alleen al in heel Franstalig België ongeveer honderd meisjes per jaar begeleiden,” zegt Miguel-Sierra. Ze zegt bewust meisjes, want het gaat om jonge vrouwen tussen 17 en 23 jaar oud, die nog niet getrouwd zijn. De juriste wijst erop dat er daarnaast ook vrouwen zijn die getrouwd zijn onder dwang, maar pas later hulp zoeken omdat ze met problemen te maken krijgen, zoals huiselijk geweld.

Om vrouwen en meisjes zoals Lea te kunnen adviseren, richtte La Voix des Femmes met enkele andere organisaties het koepelnetwerk Mariage et Migration op. Dat netwerk heeft een telefoonlijn, die vier dagen op de vijf enkele uren bereikbaar is.

“België is een land van migratie,” zegt Miguel-Sierra. “We mogen niet vergeten dat gearrangeerde en gedwongen huwelijken over de hele wereld veel voorkomen. Ook hier

zien we het bij koppels uit Syrië, Afghanistan, Pakistan, India, Marokko of landen in de Balkan.

Maar het komt ook voor dat Belgen, kinderen van tweede- of derdegeneratiemigranten, gedwongen worden.

Ik heb de indruk dat het vaker voorkomt dan toen ik met dit werk begon. Een achteruitgang op het vlak van vrouwenrechten blijft een risico.”

TRADITIE De redenen voor ouders om hun kind te dwingen, verschillen sterk. “We kunnen niet veralgemenen,” zegt Miguel-Sierra. “Soms gaat het erom een bepaalde traditie in stand te houden, of de seksualiteit van het meisje te controleren. Soms omdat ouders vinden dat het erbij hoort, of omdat ze hun dochter al op jonge leeftijd hebben uitgehuwelijkt. In sommige gevallen speelt een verblijfsvergunning een rol.”

BRUZZ | DE VERHALEN

gedwongen huwelijken worden immers als zodanig geregistreerd bij de politie, en niet alle slachtoffers dienen een klacht in. Miguel-Sierra legt het tussentijds rapport van het ‘Nationaal Actieplan ter bestrijding van alle vormen van gendergerelateerd geweld’ op tafel en houdt haar vinger bij een tabel. In 2016 werd er één officiële aangifte gedaan in Vlaanderen, vijf in Brussel en acht in Wallonië. In tegenstelling tot een schijnhuwelijk, dat illegaal is en door Vreemdelingenzaken wordt opgevolgd, treden er bij een gedwongen huwelijk beschermende mechanismen in werking, verklaart ze.

Daardoor komen de gevallen minder snel in de politiestatistieken terecht.

Bij de preventie- en slachtofferorganisaties liggen de aantallen dan ook een stuk hoger. “Als we alle platformen die werken rond de problematiek optellen, kunnen we

Brussels beleid In de meeste Brusselse gemeentes zijn er geen gedwongen huwelijken in de statistieken te vinden. Bij de Stad Brussel maakte topambtenaar Rose Van Malderen maar drie keer in haar carrière van veertig jaar een gedwongen huwelijk mee. Bij de gemeente Schaarbeek klinkt het dat gedwongen huwelijken moeilijk

20

I

3 OKTOBER 2018

te detecteren zijn. Equal. brussels en Brussel Plaatselijke Besturen (BPB) constateerden tijdens workshops met verschillende gemeentes dat het verschil in kennis rond het onderwerp groot is.

“Kennis over belangrijke zaken zoals het onderscheid tussen een wit, grijs of gearrangeerd huwelijk ontbreekt

soms,” zegt Pieter-Jan De Buyst, Gewestelijk Coördinator Partner- en Familiaal Geweld. “En in Brussel Stad wordt bijvoorbeeld, als er één partner uit het buitenland komt, standaard een interview afgenomen met beide partners in een aparte ruimte. Andere gemeentes zeggen dat ze daar geen tijd voor

hebben.”

“Het is jammer dat het zou afhangen van de gemeente waar iemand woont of een gedwongen huwelijk kan worden ontdekt.”

Volgende maand maken equal.brussels en BPB de conclusies van de workshops over aan staatssecretaris voor Gelijke Kansen Bianca Debaets (CD&V).

Gearrangeerde huwelijken zijn niet illegaal in België, maar ze kunnen in een gedwongen huwelijk veranderen als op een bepaald moment een van beide partners niet langer achter de verbintenis staat.

Assiatou weet niet wat de drijfveer van haar moeder was. Die trouwde immers zelf met de man van haar keuze. “Ook in Guinee ken ik geen meisjes die worden verplicht om te trouwen. Ik had het weleens op de radio gehoord, maar ik wist niet dat het ook mij kon overkomen.” Van november vorig jaar tot maart dit jaar probeert ze zich uit de moeilijke situatie te worstelen. Haar moeder biedt haar, behalve een dak boven haar hoofd, niets aan. Tenzij ze akkoord gaat om te trouwen. “Vanaf januari kreeg ik hulp van mijn sociaal assistente. Dankzij haar kon ik ’s middags op school eten. Soms gaf ze me eten mee voor tijdens het weekend, en ze bezorgde me adressen waar ik tijdens de vakantie terechtkon voor een maaltijd.”

Voor Lea zijn de beweegredenen van haar ouders duidelijker. “De Albanezen zijn een trots volk, ze houden er niet van om met andere nationaliteiten te mengen.”

“Mijn moeder heeft een jaar niet met mijn zus gesproken toen ze trouwde met een Belg. Bij mij dreigde ze me te verbannen uit de familie als ik niet met een Albanees zou trouwen. Mijn moeder is zelf op haar zestiende moeten trouwen, een aantal vriendinnen in België is hetzelfde overkomen. Dat argument gebruikte mijn moeder om me te overtuigen. ‘Al je vriendinnen zijn getrouwd, alleen jij blijft nog over.’

Als je ouder bent dan 25 en niet getrouwd, dan is er iets mis met je, dat is het idee dat leeft. Ik ben blij voor mijn vriendinnen, voor een aantal pakte het goed uit, ze hebben kinderen nu. Maar mocht mij dat overkomen, zou ik nog veel meer klem zitten, denk ik.”

EEN UITWEG Soms kan er door te onderhandelen met de familie een oplossing worden gevonden, zegt Miguel-Sierra. Een meisje kan bijvoorbeeld gaan studeren in het buitenland, of tijdelijk bij vrienden wonen. In sommige gevallen moet de vrouw volledig breken met haar familie. Dan komt ze, zoals Assiatou, terecht in een vluchthuis voor vrouwen.

Problematisch volgens Miguel-Sierra

is dat er voor slachtoffers van geweld vaak lange wachtlijsten zijn.

Bovendien gaat het om een groep heel jonge vrouwen, die vooral gespecialiseerde begeleiding nodig heeft die hen helpt om zelfstandig te wonen en volwassen te worden. Het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld schrijft voor dat er gespecialiseerde hulpverlening moet komen. “Ik hoop dat dat wordt vertaald naar concrete stappen in het volgende Actieplan tegen gendergerelateerd geweld,” zegt Miguel-Sierra.

Lea woont vandaag nog bij haar ouders, met haar man. “Een collega zag me een tijd geleden huilen. Ze zei dat het zo niet langer verder kan.

‘Word wakker. Je bent hier geboren,

dit is niet normaal. Je moet leven, ga weg uit die situatie.’ Maar dat lukte me niet. Ik heb een maand nagedacht, je neemt zo’n beslissing niet zomaar. Ik ben geen egoïstisch iemand, mijn ouders ook niet. Als ik ga scheiden, wat gebeurt er dan met mijn man? Hij heeft hier geen

familie, hoe zal het met hem aflopen?

Belandt hij op straat?”

Die vragen spoken al jaren door Lea’s hoofd. “Ik heb geprobeerd met hem te praten. Ik zei dat het voelt alsof ik lieg, maar dat ik tenminste geprobeerd heb dit huwelijk te doen slagen. Ik heb hem gezegd dat ook hij

“Dat we samen lachen betekent niet dat het goed gaat.

Het is vijf jaar geleden, het is meer dan genoeg” LEA GEDWONGEN BRUID

BrailleTech hulpmiddelenbeurs

18 > 20 OKT 2018 10u > 16u30 gratis toegang

MET DE STEUN VAN

moet proberen een leven op te bouwen naast dat van mij. Toen begon hij vreselijk te huilen. Zo hard dat mijn moeder wakker werd en zich ermee ging bemoeien. Ze zei dat ik gek was, en dat ik niet wist wat ik zou verliezen. Dat hij bij mijn moeder zou blijven als ik zou scheiden. ‘Als jij wil vertrekken, vertrek dan maar.’”

Die woorden heeft Lea ter harte genomen. Op dit moment zoekt ze uit welke stappen ze moet nemen om een scheiding aan te vragen. * Om onze getuigen niet in een onveilige situatie te brengen, hebben we schuilnamen gebruikt. Ook enkele andere persoonsgegevens zijn veranderd om hen onherkenbaar te maken.

De research hiervoor werd gedaan door Stefanie Nijs en Nadia Naji.

Blind of slechtziend?

Er zijn oplossingen om uw dagelijks leven een stuk gemakkelijker te maken!

Kom ze ontdekken, vergelijken en testen bij de Brailleliga

Engelandstraat 57 1060 Brussel T +32 (0)2 533 32 11 info@braille.be www.braille.be

Interview

‘#metoo roepen is niet genoeg’

BRUZZ | DE VERHALEN

Vijftig jaar na het essay ‘Het onbehagen van de vrouw’

Het was najaar 1967 toen de Nederlandse feministe Joke Smit een essay schreef dat op heel wat vrouwen een verpletterende indruk maakte. ‘Het onbehagen bij de vrouw’ verscheen in het literaire tijdschrift De Gids, en werd een hit. Vijftig jaar na dato haalt het Vlaams-Nederlands huis deBuren de tekst onder het stof vandaan.

— JASMIJN POST

H

et essay verscheen in de periode na de oorlog. De ergste armoede was achter de rug, en Nederland werd welvarender.

Mannen verdienden het geld buitenshuis, en veel vrouwen zorgden thuis voor de kinderen. In het essay maakt Joke Smit een inventaris van de verschillende manieren waarop de man en de vrouw in de maatschappij staan.

“Voor de man zijn huwelijk en vaderschap maatschappelijk gezien incidenten, voor de vrouw niet. Als een man trouwt kiest hij een levenspartner, een vrouw kiest in de meeste gevallen bovendien een levenswijze, het huisvrouwschap,” schreef ze. Een vrouw die haar leven gekoppeld ziet aan kleine kinderen, moet genoegen nemen met nederige resultaten. Efficiënt werken is haast onmogelijk, altijd wordt haar aandacht door het huishouden en de kinderen afgeleid. Een vrouw komt die periode niet helemaal te boven en ervaart nooit dezelfde intellectuele voldoening als een

© ROB KROES NA COMMONS

22

I

3 OKTOBER 2018

DEBAT Het onbehagen van de vrouw 9 oktober, 19.30 uur, deBuren deburen.eu

man die op zijn werk zijn potenties volledig kan ontwikkelen.

Het essay sloeg in als een bom.

Het doorgaans vooral door hoogopgeleide intellectuelen gelezen tijdschrift werd een tweede keer gedrukt, en Smit ontving brieven van vrouwen uit heel Nederland die wilden weten wat ze konden doen om iets aan de situatie te veranderen. Ruim vijftig jaar later bespreekt haar biografe Marja Vuijsje het essay en de verschillen en overeenkomsten tussen het feminisme van toen en nu.

Wat is het belangrijkste dat Joke Smit heeft nagelaten?

MARJA VUIJSJE: Nadat ze die brieven

had ontvangen, richtte ze samen met Hedy d’Ancona Man Vrouw Maatschappij op. Dat waren werkgroepen van mensen die politiek Den Haag wilden beïnvloeden. Die inspireerden andere groepen die ludieke acties voerden, en gaandeweg werd het een soort olievlek die we de ‘tweede golf’ zijn gaan noemen. Van een heleboel zaken die toen zijn bedacht, kunnen meisjes van vandaag nog profiteren.

De abortusvrijheid kwam er, en het onderwijs aan meisjes heeft een enorme impuls gekregen.

Joke Smit wilde dat mannen- en vrouwenlevens meer op elkaar gingen lijken. Ze wilde een echte herverdeling van het betaald en het onbetaald werk tussen mannen en vrouwen. Dat wilde ze bereiken door een vijf uur durende werkdag in te voeren, zodat beide partners in een gezin even veel tijd binnens- als buitenshuis doorbrengen.

Dat is niet gelukt.

VUIJSJE: De tendens is nu inderdaad

dat vrouwen topbanen moeten hebben en even hard werken als mannen, met werkweken van tachtig uur. Dat kan alleen als laagbetaalde vrouwen al die dingen doen die vrouwen eerst zelf deden: het huis schoonmaken, de kinderen verzorgen, de oude ouders richting graf begeleiden. Joke Smit, en ikzelf ook, stond voor een maatschappij die meer ontspannen zou zijn, in plaats van de opgefokte neoliberale wereld waarin we zijn terechtgekomen. Een wereld waarin zorg en onderwijs en het culturele leven - al die dingen die

‘zacht’ worden genoemd - minstens zoveel waarde hebben als de economische kant.

In de jaren 1970 begonnen feministen zoals Joke Smit onder het motto ‘het persoonlijke is politiek’ de maatschappelijke dimensie te laten zien van het privéleven. Ze vond dat het niet alleen aan de vrouwen is om aan de keukentafel met hun man te onderhandelen over wie de kinderen doet, maar aan de maatschappij om na te denken over zelfontplooiing en zorgtaken. Die feministische eisen zijn niet alleen goed voor vrouwen, maar ook voor mannen. Het is voor een man ook niet zo leuk om nooit tijd te hebben voor de kinderen.

Toch hebben die hypes, die zich organiseren achter een hashtag, wel degelijk reële consequenties gehad voor seksistische mannen die hun baan hebben verloren.

Ook vandaag maken vrouwen en mannen het persoonlijke politiek, door verhalen over seksisme of racisme te vertellen via sociale

VUIJSJE: Vroeger ging het meer over solidariteit en collectieve actie. Jonge feministen van vandaag zijn groot geworden in een tijd waar iedereen

VUIJSJE: Dat is waar, en daar komt

ook mijn aarzeling vandaan. Want ik vind het niet verkeerd dat mannen die finaal over de schreef zijn gegaan, gestraft worden, maar ik vind dat de vorm die het nu heeft aangenomen het probleem van machtsverschillen en seksueel geweld niet echt oplost. Je kunt die mannen veroordelen, maar je kunt ook kijken naar de cultuur waarin dat gebeurt.

In welke zin is het activisme veranderd sinds de jaren 1970?

“Waarom is de arbeidsmarkt niet beter afgestemd op de levensloop?” © JELMER DE HAAS

MARJA VUIJSJE BIOGRAFE JOKE SMIT

media. Je schreef dat dat voor Joke Smit niet genoeg zou zijn.

VUIJSJE: Op het moment dat ik dat

schreef, waren vrouwen op sociale media hun hart aan het luchten over seksuele intimidatie onder de noemer #metoo. Dat is heel goed, want dat zet dingen op de agenda.

Maar ik denk dat Smit had gevonden dat je ook invloed moet uitoefenen via de politiek of het bedrijfsleven: de plekken waar beslist wordt over hoelang de werkdag is, en wat de belangrijke maatschappelijke issues zijn. We zijn er niet door alleen maar #metoo te roepen: want van wie eis je nu eigenlijk iets? Dat wil niet zeggen dat ik sociale media flauwekul vind, maar als je het daarbij laat, is het over een jaar voorbij, dan komt er weer een andere hype.

een soort supervrouw moet worden: hun wenkbrauwen moeten geëpileerd zijn, en hun schaamlippen moeten goed zitten. Er zijn zoveel normen waar vrouwen nu aan moeten voldoen waar wij nooit aan hebben gedacht.

ik: waarom is de arbeidsmarkt niet beter afgestemd op een levensloop?

Toen Joke Smit met Man Vrouw Maatschappij begon, had ze het idee dat tegen het jaar 2000 alles wel geregeld zou zijn. Onze argumenten waren duidelijk beter dan die van de mensen die de vrouwen in de keuken wilden houden. Maar er is een enorme golf van truttig populisme over de wereld aan het rollen, dus een krachtige tegenbeweging is nodig.

Is truttig wel het goede woord?

Je zou het ook gevaarlijk kunnen noemen, met mensen als Donald Trump of de Hongaarse Viktor Orbán die verworven vrouwenrechten willen terugdraaien.

VUIJSJE: Dat is inderdaad ronduit gevaarlijk. Niet alleen voor vrouwen, maar voor een heleboel mensen. Ook populisten in West-Europa, zoals in Nederland Geert Wilders of Thierry Baudet, vind ik enge mensen.

Opvallend is dat ze koketteren met een aantal progressieve ideeën uit de jaren zeventig, alsof zij de grote ridders zijn van de homobeweging.

Alleen om extra te kunnen slaan op mensen die uit een islamitisch land komen. Ze doen net alsof de vrouwen hier bevrijd zijn dankzij hen. Dat is niet het soort bewegingen waar de ontspannen maatschappij uit voortkomt die Joke Smit voorstelde, integendeel.

Wat zou de rol kunnen zijn van een feministische tegenbeweging?

VUIJSJE: Hier en daar hoor ik

iemand zeggen dat er een progressieve populistische beweging moet komen, om met dezelfde wapens te vechten, maar daar twijfel ik aan. Ik heb er geen recept voor.

Waar komt dat volgens u vandaan?

VUIJSJE: Uit een neoliberaal mensen wereldbeeld, en je spiegelen aan enorme voorbeelden. Dat idee van een ontspannen samenleving waarin mensen genieten van mooie films en muziek, verdwijnt met de ratrace waarvan we denken dat we eraan mee moeten doen.

Nederlandse vrouwen krijgen vaak op hun donder omdat ze parttime willen werken, en dus geen carrière kunnen maken. En dan denk

3 OKTOBER 2018

I

23

Celia Ledoux Wekelijkse column

CELIA SCHIET MET SCHERP

Park 58 B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Week na week hapten de bulldozers van het gebouw om ’s avonds als trouwe zwanen te worden gestald.

Toen stond alleen de wenteltoren er nog. Alsof zelfs AG Insurance scrupules voelde om dat iconische stukje tegen de grond te gooien. De Parking 58 was bijna verdwenen.

Progressieve mobiliteitsexperts juichten op sociale media. De symbolische afbraak van een parkeertoren! Brusselaars, die gaven schoorvoetend hun gemis toe. Het bijzonderste aan dat gebouw waren niet de warme herinneringen, maar hoe verdeeld die waren. Enerzijds: de benedenverdieping en het gebouw. De GB waar daklozen drank kochten, personeelsleden het donkerste in de mens zagen en klanten navenant bedienden. Het ministerie waar mijn moeder een tijd werkte tussen stapels vergeten dossiers van oude mensjes die ietsje meer steun per maand wilden. Een gebouw dat de ambtenaren haatten.

Op de benedenverdieping stopten bussen tussen beroete straten. Hier werd ik voor het eerst nageroepen en obsceniteiten toegesist in Brussel. Amper elf, en ik miste de woorden voor het gevoel tussen

24

I

3 OKTOBER 2018

angst, schaamte en schok over wat die mannen zo terloops vanzelfsprekend vonden. Het stratenblok rond de 58 was altijd onleefbaar.

Half-failliete winkeltjes, een hotelblok rond de oude stadstoren gebouwd, gelukkig de kitchy en honkvaste Sun Wah. Elke Brusselaar heeft zijn onprettige herinneringen aan dat tochtgat van vier straten.

Maar er was het dak. Een van de meest Brusselse plekken die er bestonden. Vrij toegankelijk, understated, verre van mooi, toch zo geliefd. Van exclusief feestje over studentendrinkplek tot een van de goedkoopste en meest romantische plekken voor een date: bijna elke Brusselaar had hier over zijn stad uitgekeken. Van kathedraal naar basiliek, Zuidfoorreuzenrad tot Atomium zocht je over de heuvels naar plekken die belangrijk waren voor jou. Die waren er altijd. En de Parking 58 was daarmee een plek die veel mensen bijna tot tranen toe ontroerde, ook mij nu tijdens het schrijven.

Het gerucht gaat dat er een neoninetiesblok komt waar de parking stond. Dat is natuurlijk,

beste Brusselaars, nonsens en een doodzonde.

Elk gebouw op die plek zal ingesloten en claustrofobisch voelen en nooit de buurt prettiger maken.

De plek zal nooit doen wat de stad nodig heeft, nooit meer dan een verplichte passage worden als Brussel zich hier niet visionair toont.

Want de ĂŠnige meerwaarde van dit blok ligt in zijn oppervlakte. In zijn ruimte. Wat er nodig is, is simpelweg het geweldige en vanzelfsprekende Brusselgevoel van dat dak naar de grond brengen. Een park, een plein: Park 58. Een verbinding van Sint-Katelijne en Kaaien met de oplevende voetgangerszone. Een zeldzame ademruimte in Brussel-Stad waar kinderen kunnen spelen en mensen kunnen stilstaan.

Een opwaardering, als het dan toch in economische termen moet.

Het zou een daad van zeldzame menselijke stadsplanning in Brussel zijn, van adem en toekomstvisie.

Kom, beleidsmakers, geef ons dat Park. Activisten: zet het alstublieft bovenaan uw protestlijstje.

Ik weet het: het is op de valreep.

Maar in Brussel is het nooit te laat om geschiedenis te schrijven.

19 KEER DE STAD

sp.a heeft een hart voor Brussel. Met overtuiging en enthousiasme bouwen we mee aan een stad op mensenmaat: sociaal en duurzaam.

Onze kandidaten - in alle 19 gemeenten- zetten zich hiervoor in met lokale accenten ĂŠn in dialoog met buurtbewoners.

Vanuit een gezamenlijke visie op onze stad maken we Brussel. 19 keer de stad.

Nederlandstalig JezuĂŻetenonderwijs in hartje Brussel

Sint-Jan Berchmanscollege

OPENDEURDAG Zaterda Wil u weten wat ons college te bieden heeft aan jongens en meisjes vanaf 12 jaar?

Breng dan een bezoek aan ons college en maak o.a. rond 15.00 uur het optreden van ons jeugdkoor mee.

Alle inlichtingen betreffende inschrijvingen kunnen op deze opendeurdag verkregen worden. Zie hiervoor ook onze website www.sint-jan-brussel.be Voor meer info: Sint-Jan-Berchmanscollege, Ursulinenstraat 4, 1000 Brussel tel 02/5120370 fax 02/5126475

Kunst

BRUZZ | LOS VAN DE TIJD

Enige galerie in Aboriginal Art van de Benelux bevindt zich in Koekelberg Gurtha, Djapu en Yathikpa, drie werken op boomschors van Noŋgirrŋa-Marawili (1938). © YIRRKALA COMMUNITY.

Het is kunst en het schittert Elke zomer doorkruist Bertrand Estrangin in een 4x4 de meest desolate woestijnen van Australië op zoek naar interessant werk van Aboriginalkunstenaars. Het resultaat van die exploratietochten toont hij in zijn galerie in Koekelberg, die enige in de Benelux die in Aboriginal-kunst handelt.

— BETTINA HUBO , FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

26

I

3 OKTOBER 2018

G

waren heer en meester van dit continent tot de Britten er in 1788 hun vlag plantten. Vandaag heeft dit volk nog altijd 80 verschillende talen, maar een schrift is er nooit geweest. De zo belangrijke verhalen van de voorouders werden telkens mondeling doorgegeven, of via liederen of tekeningen. Estrangin: “Het is wellicht het volk dat het langst schildert. Met natuurlijke pigmenten beeldden ze die

tieke bonte stippeltjesschilderijen - dotpainting genoemd - werden wereldwijd bekend.

Dat Aboriginal Art veel meer is dan dotpainting, bewijst de jongste expo van Estrangin. Hij werkte hiervoor met een twintigtal artiesten – vrouwen en mannen, jong tot zeer oud - uit Arnhemland, in het uiterste noorden van Australië. Zij zijn altijd blijven werken op boomschors van de eucalyptusboom en gebruiken nog

“Deze kunst is gemaakt in de zon en moet ook in het zonlicht bekeken worden” BERTRAND ESTRANGIN GALERIEHOUDER xxxx XXXXX

verhalen af op de rotsen, op hun lichaam, op het zand en op boomschors. Op die manier eerden ze hun voorouders en hun heilige plekken. Aboriginals zijn nauw verbonden met de grond waarop ze leven.”

LANDKAART VAN HET LEVEN Pas eind jaren zestig van de vorige eeuw besloten schilders verspreid over het hele land om ook duurzamere, moderne dragers en middelen te gebruiken: papier, linnen, hardboard en acrylverf.

Vanaf dat moment spreekt men van Aboriginal Art. De karakteris-

voornamelijk natuurlijke pigmenten: veel wit, zwart, oker en een streepje rood. Net als alle Aboriginal-kunstenaars schilderen ze hun omgeving, meestal van bovenaf gezien, als een explosie van kronkellijnen, cirkels en arceringen. De cirkels verwijzen naar de waterbronnen, de kleur van de ragfijne arceringen naar de clans die in hun gebied wonen. “Je kan het zien als een landkaart van hun leven, niet alleen een geografische, maar ook een spirituele,” zegt Estrangin. “Ook vandaag is deze kunst nog altijd bedoeld als eerbetoon aan de heilige plaatsen en de voorouders.

Elk werk heeft zijn verhaal, maar de toeschouwer krijgt er maar een deel van te horen, de diepere betekenis houdt de kunstenaar voor zich.”

Ter voorbereiding van deze tentoonstelling trok Estrangin afgelopen zomer naar de streek waar die artiesten wonen en werken. De Aboriginals, pas in 1967 door de Australische overheid als burgers erkend, kregen de afgelopen decennia mondjesmaat land terug.

Inmiddels hebben ze hun eigen territoria, midden in de woestijn, ver van de hippe steden. “Alle stukken land samen vormen een gebied vijftig keer zo groot als België. Om erin te komen moet je toestemming hebben van de lokale bevolking.”

Estrangin bleef niet alleen in het noorden, maar maakte – met de nodige permits - een reis van zevenduizend kilometer langs verschillende kunstenaarscentra.

Een maand was ie onderweg. Geen trip voor doetjes, zo blijkt. “Het gebied is extreem dunbevolkt. Je rijdt er soms drie dagen op zandwegen zonder iemand tegen te komen,” vertelt hij.

Ook ’s nachts ben je op jezelf aangewezen. “Ik heb in die maand misschien vijf keer in een dorp geslapen. Voor de rest altijd in de woestijn. Dan zoek je tegen vier uur ’s middags, vlak voor zonsondergang, een slaapplek. Je sprokkelt hout, want het is winter, dat betekent dat het ’s nachts kan vriezen. Vervolgens kruip je in je swag, dat is een soort slaapzak-, matrasje- en tent-in-één, en mag je al blij zijn met het gezelschap van een spin of een grappige

▲

alerie Aboriginal Signature ligt enigszins verborgen in de rustige Jules Besmestraat. De charmante rijwoning met achterhuis deed vroeger dienst als drukkerij. Bertrand Estrangin verbouwde het pand tot een opvallend lichte galerie.

Voor hij kunsthandelaar werd, had Estrangin, Parijzenaar van geboorte, een heel andere carrière.

Hij werkte achttien jaar lang als manager voor Solvay, eerst in Frankrijk, later in België. “Ik woon hier ondertussen zestien jaar,” vertelt hij.

Naast zijn werk bij de chemiereus had hij een andere passie: kunst van de inheemse bevolking van Australië verzamelen. Die passie ontstond toen hij in 2002 een bezoek bracht aan het vorig jaar opgedoekte Museum voor Aboriginal Art in Utrecht. “Het was een coup de foudre. Ik stond aan de grond genageld en ben uiteindelijk drie uur in dat kleine museum gebleven. Ik heb er ook mijn eerste kunstwerk gekocht, een werkje op papier.”

Sindsdien is niet alleen zijn collectie, maar ook zijn fascinatie voor Aboriginal Art steeds gegroeid. Zozeer dat hij vijf jaar geleden besloot om zijn baan bij Solvay op te zeggen en een galerie te beginnen. “Wat mij zo aantrekt in die kunst? Je voelt dat de inhoud van deze werken heel oud is. Het geheugen van een heel volk zit erin, een volk dat zwaar geleden heeft, maar toch kunst maakt die schittert.”

De Aboriginals wonen al zestigduizend jaar in Australië. Zij

3 OKTOBER 2018

I

27

L E E F M I L I E U B R U S S E L S T E LT V O O R

INTERACTIEVE TENTOONSTELLING

MISSIE

BELEXPO

ÉÉN TEAM, NEGEN UITDAGINGEN, ÉÉN DOEL: SAMEN ZORGEN VOOR DE STAD VAN MORGEN

Thurn & Taxis • Info 02 775 75 75 www.belexpo.brussels/nl

EXPO Miny’tji-Essence of the Land Galerie Aboriginal Signature, Jules Besmestraat 101, 1081 Koekelberg Tot 20/10/2018 Van donderdag tot zaterdag, van 14.30 tot 19 uur of op afspraak, aboriginalsignature.com ▲

hagedis. Het is magisch, maar je moet wel van de natuur houden.”

Ook in de dorpen die hij bezoekt, valt er naar westerse normen weinig te beleven: een twintigtal huisjes, zonder tv, bioscoop of ander vertier.

Omdat ze midden in de woestijn gelegen zijn, is er amper economische bedrijvigheid. “De kunstenaars die werk verkopen, delen de opbrengst met de rest van hun gemeenschap. De artistieke activiteit is voor die mensen een manier om te kunnen blijven wonen in de buurt van hun heilige plekken. Dat is belangrijk voor dit volk. Aboriginals die om den brode wegtrekken uit hun geboorteland raken vaak helemaal ontworteld.”

Ik neem de werken in depot en verkoop ze voor de afgesproken prijs.” De onderhandelingen verlopen rechtstreeks met de artiesten of met de verantwoordelij-

REDELIJKE PRIJZEN

ke van het centrum. “Sommige schilders spreken zelf immers geen Engels en kunnen ook niet schrijven.”

De prijzen die hier in het Westen voor Aboriginal Art gevraagd worden, zijn nog altijd heel redelijk,

Estrangin werkt naar eigen zeggen op een ethische manier. Hij is een van de weinige kunsthandels in Aboriginal Art die in een partnerschap met de lokale kunstenaarscentra werkt. “Alles is transparant.

zegt Estrangin. “Ze liggen een stuk lager dan werken van hedendaagse kunst uit andere continenten. Terwijl het absoluut hedendaagse kunst is.

Dit is geen primitieve kunst die

“Alle kunstenaars op deze tentoonstelling zijn gevestigde waarden” BERTRAND ESTRANGIN GALERIEHOUDER

thuishoort in een etnografisch museum. Alle kunstenaars op deze tentoonstelling zijn gevestigde waarden of hebben prijzen gewonnen. Sommigen hebben werk hangen in het British Museum, het Metropolitan of in Australische

musea. Desondanks kosten de schilderijen tussen de duizend en tienduizend euro. Voor die prijs heb je een meesterwerk.”

Hij verkoopt aan klanten wereldwijd, tot in Washington en Tahiti. In de galerie in Koekelberg organiseert hij tien tentoonstellingen per jaar. Daarbij doet hij alles in zijn eentje, van de kunstwerken ophangen tot de publiciteit en de bezoekers ontvangen.

Hoe hij in Koekelberg terechtkwam? “Jaren geleden zocht ik een geschikt pand om mijn eigen collectie onderdak te geven. De vroegere drukkerij in de Jules Besmestraat was ideaal. Toen ik in 2013 besloot een galerie te beginnen, ben ik eerst nog op de Zavel gaan kijken. Dat was misschien een logischere locatie geweest. Maar ik had er nooit een plek met zoveel licht kunnen vinden. Deze kunst is gemaakt in de zon en moet ook in het zonlicht bekeken worden.”

3 OKTOBER 2018

I

29

Enfant Terrible Bijzondere mensen in een bijzondere stad

Er is geen norm omdat iedereen hier de norm is Annelys de Vet, activistisch ontwerper

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Op mijn 25ste kon ik in het kader van een uitwisselingsprogramma op residentie in Australië. Ik dacht van mezelf dat ik een wereldburger was, maar dat viel toch tegen. Ik bleek meer Nederlands dan ik dacht (lacht). Confronterend, maar tegelijk ook heel inspirerend. Want wat ik als ‘gewoon’ achtte, was helemaal niet gewoon. ‘Gewoon’, dat is een cultureel begrip. Door die ervaring voelde ik sterk dat ik buiten Nederland wilde gaan wonen. Het maakt je cultureel veel gevoeliger, je begrijpt beter hoe iedereen de dingen op zijn manier ervaart. En als buitenstaander word je je ook meer bewust van je eigen vooronderstellingen, je gaat je eigen referenties in vraag stellen.

Waarom Brussel? Omdat hier hoegenaamd geen dominante cultuur is, in tegenstelling tot Amsterdam of Parijs. Er is geen norm, omdat iedereen hier de norm is, zeg maar. Brussel voelde enerzijds als een compleet ander ‘land’ en anderzijds was het ook geen te grote stap. Want ik had intussen al een praktijk als ontwerper opgebouwd en ik wilde dat netwerk graag behouden.

Ik heb heel lang het knagende gevoel gehad dat een activiteit als grafisch ontwerper niet genoeg waarde had, niet genoeg impact. Dat ging kantelen toen ik de eerste Subjective Atlas maakte in Tallinn, Estland. Ik was er uitgenodigd om een workshop te doen met studenten van de academie, in 2003, het jaar voor tien landen toetraden tot de Europese Unie. Estland zat daarbij. Ik vroeg aan de studenten of ze de EU konden ‘verbeelden’ vanuit hun eigen persoonlijke relatie met die EU. Een van de studenten zei bijvoorbeeld dat hij vanaf dat moment veel makkelijker kon liften, en daarom heeft hij de routes in kaart gebracht die hij in dat jaar door Europa had gemaakt.

Ik geloof stellig dat je als je je eigen observaties en ervaringen in beeld brengt, meer grip krijgt op de werkelijkheid, en je er ook bewuster mee kan omgaan als burger. Door die atlas te maken in Estland, kwam

Annelys de Vet (44)

voor mij alles samen: een maatschappelijke betrokkenheid vertaald vanuit het metier van ontwerper én in relatie tot andere mensen. En door een boek te maken, zorg je ook dat de bewustwording zich als een virus kan verspreiden. ‘Ontwerpen’ inzetten als een stem in het politiek discours, daar kon ik me wel mee verzoenen (glimlacht).

Een paar weken geleden hebben we de Subjective Atlas of Brussels uitgebracht, intussen de elfde in de reeks. Eerdere edities waren gewijd aan onder meer Mexico, Servië en Palestina. Meer dan tachtig creatieve Brusseleirs hebben het voorbije anderhalf jaar hun hoogstpersoonlijke observaties van deze stad in beeld gebracht aan de hand van plannetjes, tekeningen, foto’s, grafieken … Daartoe hebben we verschillende workshops georganiseerd in samenwerking met het MAD, de Academie van Anderlecht en Globe Aroma.

Welke thema’s vooral naar boven kwamen? Kritiek op mobiliteit, de diversiteit als een bijzondere kwaliteit en de bestuurlijke versnippering door de verschillende gemeentes. Wat heel weinig naar voren kwam, was de Europese Unie, en dat verraste mij toch een beetje.

Maar het is natuurlijk vooral aan de deelnemers om te bepalen wat aan bod komt. Een grappige bijdrage in het boek heeft betrekking op de aanwezigheid van de talloze pendelaars hier: daarvoor heeft een man, zelf ex-pendelaar trouwens, van bovenaf de inhoud van zestien brooddozen gefotografeerd. Interessant (lacht).

Ik hoop dat we met onze atlas de representatie van Brussel door de media en de politiek bijsturen, het debat rond de stad mee voeden. De liefde voor de diversiteit hier bijvoorbeeld, die spat ronduit van de bladzijden af. Dat wordt door de Brusselaars gezien als een enorme kans, terwijl de officiële representatie er vaak een probleem van maakt. Brussel verdient het om er op een meer positieve manier naar te kijken.

Noem het boek gerust een soort liefdesverklaring.

— PATRICK JORDENS

is afkomstig uit Alkmaar, Nederland. Ze studeerde grafisch ontwerp in Utrecht en Amsterdam. In 2007 kwam ze in Brussel wonen, maar de laatste jaren vertoeft ze vooral in het Pajottenland. Ze is hoofd van de Masters in design van het Sandberg Instituut, Amsterdam. Zopas verscheen van haar ‘Subjective Atlas of Brussels’. subjectiveatlas.info

30

I

3 OKTOBER 2018

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D © SASKIA VANDERSTICHELE

3 OKTOBER 2018

I

31

Nick Trachet

Brussel en de wereld culinair ontdekt

Oesters O

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

p 20 september ging het Zeeuwse oesterseizoen van start. Oesters zijn er uiteraard het hele jaar door, maar in de warme maanden, de maanden zonder R, worden ze ‘melkig’, ze planten zich voort en spuiten vrolijk eitjes en sperma in het getij. Dat geeft een smurrie binnen en buiten de schelp die niet iedereen aangenaam vindt.

Wanneer het herfstig wordt, komt er - door het mengen der wateren - meer voedsel in de zee en kan de oester weer reserves aanleggen. Hij wordt zoet.

In Yerseke, het oesterdorp van Zeeland, is er een plechtigheid om de ‘eerste sleep’ op te vissen en officieel te schenken aan de gezagsdragers en eregasten. Maar de geschiedenis van de oester in West-Europa is er vooral één van kommer en kwel.

Op het oude continent waren oesters prestigieus voedsel, geschikt voor koningen en keizers. Mijn grootmoeder vertelde nog hoe op tweede kerstdag de buurvrouw oesterschelpen uit een vuilnisbak ging pikken om in haar eigen vuilnisemmer te leggen, zodat iedereen op straat zou denken dat zij oesters had gegeten. Social

32

I

3 OKTOBER 2018

ostentation heet dat vandaag, maar dan via afval.

In Groot-Brittannië lag dat anders. Charles Dickens schreef in zijn Pickwick Papers (uit 1836): poverty and oysters always seem to go together (armoede en oesters lijken altijd hand in hand te gaan).

In de negentiende eeuw was

Het belangrijkste oestergebied in Europa ligt rond de monding van de Gironde in Frankrijk, van Arcachon tot Oléron. Daar kweekt men ijverig de oude Europese platte oester (Ostrea edulis).

Op een dag in 1868 ging een schip schuilen voor de storm in de monding van de

“De kapitein kieperde zijn lading bedervende oesters overboord. Maar niet al die oesters waren dood” er een enorme vraag naar goedkoop voedsel voor de arbeiders in de groeiende industriesteden. Aan onze kant kwam de redding van de mosselen uit Zeeland, aan de overkant waren het oesters, die aan beide oevers van de Thames gedijden: Colchester en Whitstable. Die wilde oesters werden opgevist en naar Londen gevoerd per trein. Enkele jaren later zou de oestermanie ineenstuiken, de oesters waren op. Onze mossels daarentegen zijn er nog altijd in overvloed.

Gironde. Het was de Morlaisien, geladen met oesters uit Portugal, op weg naar Engeland. Omdat het oponthoud dagenlang duurde, besloot de kapitein zijn lading bedervende oesters overboord te kieperen. Maar niet al die oesters waren dood.

Binnen enkele jaren werden de kusten van het gebied overwoekerd met een nieuwe soort oesters, Crassostrea angulata. De oesterbanken in de getijdenzone groeiden soms meters

dik. Maar in onze streken konden deze oesters zich dan weer niet voortplanten. Te koud.

Die ‘Portugezen’ kwamen eerder alleen voor in de monding van enkele rivieren in het zuidwesten van het Iberische schiereiland, zoals de Taag. Nergens anders.

Men vermoedt vandaag dat het van oorsprong Aziatische oesters zijn, die op de romp van de schepen waren meegekomen met de ontdekkingsreizigers van de zestiende eeuw.

Plots waren er in Frankrijk veel en goedkope oesters. De kwekers maakten van de nood een deugd en verkochten deze portugaises ook grif, maar dan in vierkante kistjes in plaats van ronde. Heel Frankrijk kan sindsdien niet meer zonder oesters op Oudjaar.

Alles ging goed tot het fameuze jaar 1968. Toen sloeg een verschrikkelijke ziekte toe. Een virus besmette de portugaises en tegen 1970 waren ze in Europa weer helemaal verdwenen. Ze leven enkel nog voort in onze herinnering: “Parlez plus fort!” riep Paul Vanden Boeynants op de persconferentie na zijn ontvoering in 1989. “J’ai mes portugaises ensablées.”

Portugese oesters leken wel wat op menselijke oren, maar waren toen al twintig jaar niet meer te krijgen.

Volgende week meer.

Smakelijk.

De hele reeks nalezen? » BRUZZ.be/trachet

Big City

Stel zelf je vraag en stem op BRUZZ.be

Waarom werd het CCN-gebouw pal voor het Noordstation neergepoot?

ANTHONY UIT SCHAARBEEK

© PHOTONEWS

het World Trade Center zouden platlopen.

In werkelijkheid liep het allemaal zo’n vaart niet. De bedrijven bleven weg en de bouw van nieuwe torens viel stil. In eerste instantie werd slechts een mini-CCN gebouwd, met een metrohalte, busstation en lokettenzaal met commerciële ruimtes.

Pas een tiental jaar later zou de overheid beginnen aan een tweede fase. Zo kreeg het CCN in de jaren tachtig twee verdiepingen met kantoren erbij, onder andere bestemd voor de Regie der Luchtwegen, de voorloper van Belgocontrol.

REGIONALISERING Ondertussen diende zich alweer een nieuwe complicatie aan: de regionalisering. De spoorwegen zouden nationaal blijven, net als de luchtvaart. Het stadsvervoer kwam echter in handen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, opgericht in 1989. Zo bleef het oude station in handen van de NMBS, maar kwam het CCN grotendeels in handen van het jongste gewest. Dat moest toezien op

de verdere afwerking van het complex. Hierin werd een kans gezien om de regionale ambtenaren te huisvesten.

Begin jaren negentig kreeg het CCN er zo nog enkele verdiepingen bij, in een lichtere stijl met veel glas.

Dat was betrekkelijk eenvoudig, omdat de funderingen van in het begin voorzien waren op de uitbreiding. Voor Brussel was dat een veel goedkopere optie dan een compleet nieuw gebouw neerzetten of eentje kopen van een promotor. Bovendien streefde het gewest vanaf het begin naar een kantoorconcentratie rond de grote stations. Op die manier gaf de regionale overheid zelf het goede voorbeeld.

De verschillende uitbreidingen van het CCN hebben de lange westgevel van het station helemaal aan het oog onttrokken. Maar het lot van het Noordstation had nog triester kunnen zijn. In de studiefase van het CCN gingen ook stemmen op om het bestaande station helemaal plat te gooien. Dat zou toelaten om bijkomende perrons te bouwen, en misschien zelfs plaats te

maken voor een snelwegviaduct. Het idee om verschillende autowegen door te trekken tot in de Noordwijk, onder meer dwars door Schaarbeek, werd echter nooit concreet.

Vandaag onderhandelt het gewest over de verkoop van het CCN. Dat heeft een grondige opknapbeurt nodig. Brussel wil de ambtenaren verhuizen naar een nieuwe kantoortoren. Het Noordstation kent dan weer een bescheiden revival, met dank aan een stapsgewijze renovatie met respect voor het oorspronkelijke ontwerp.

Zelfs met het CCN zo prominent naast het slanke station, is de kenmerkende klokkentoren tot op vandaag een herkenningspunt in een buurt waar niet alleen mensen en treinen, maar ook gebouwen soms heel snel komen en gaan.

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

H

et eigenlijke Noordstation ligt vandaag in de schaduw van het Communicatiecentrum Noord of het CCN-gebouw. De vormgeving daarvan werd mede bepaald door het beruchte Manhattanplan voor de Noordwijk. Ook de aanleg van de premetro speelde een rol.

Na de opening van de Noord-Zuidverbinding in 1952 werd het oude kopstation aan het Rogierplein afgebroken. Ondertussen was enkele honderden meter verder een nieuw Noordstation gebouwd. Het gebouw ontworpen door Paul en Jacques Saintenoy zou echter niet zeer lang goed zichtbaar blijven. Al in de jaren zeventig werd immers begonnen met de bouw van het CCN-gebouw.

De directe aanleiding was de bouw van de premetro tussen het Noord- en het Zuidstation. Aanvankelijk was het de bedoeling om de trams al na het Rogierplein te laten terugkeren naar de bovengrond. De bovengrondse halte op de esplanade voor het Noordstation zou zo blijven bestaan.

Dat strookte echter niet met het megalomane Manhattanplan. Dat moest van de Noordwijk een wereldvermaard zakencentrum maken met tientallen kantoortorens. Het plan voorzag ook in een kruispunt van autosnelwegen. Om conflicten te vermijden, zouden alle verplaatsingen van voetgangers gebeuren op het niveau van de sokkels, op een hoogte van dertien meter. Dat betekende dat ook het Noordstation een nieuwe ingang moest krijgen op die geplande voetgangershoogte.

Daarom moest er een nieuw complex komen met een ondergrondse tramhalte en een nieuwe lokettenzaal voor de tram- en treinreizigers, maar ook een heus busstation, een grote ondergrondse parkeergarage, een nieuw postcentrum en een terminal met shuttletrein naar de luchthaven in Zaventem. Het Communicatiecentrum Noord moest de multimodale transporthub worden voor de internationale zakenreizigers die

Tramhalte aan het nieuwe Noordstation midden jaren vijfig. Hier zou later het CCN verrijzen.

— LAURENT VERMEERSCH VOLGENDE WEEK

Zijn er al boetes uitgeschreven voor auto’s die niet voldoen aan de normen van de lage-emissiezone?

Het CCN in aanbouw, met de eerste twee WTC-torens op de achtergrond. © COLLECTIE CIVA

3 OKTOBER 2018

I

33

Forum

lezersbrieven@bruzz.be Stel zelf je vraag en stem op BRUZZ.be

Waarom is de Congreskolom niet toegankelijk voor het publiek? Vroeger konden de mensen tot aan de top klimmen.

Leopold 1 prijkt boven op de Congreskolom, maar het panoramaplatform is niet meer toegankelijk.

CHRISTOPHE UIT ANDERLECHT

O

h eerbaar symbool, waarvoor in de jaren dertig passanten in de tram nog de hoed afnamen. De Congreskolom langs het koninklijk tracé tussen het kasteel van Laken en het paleis staat er bijna 160 jaar. In de aanloop naar Brussel 2000, Culturele Hoofdstad van Europa, wakkerde een burgerinitiatief van de naburige Onze-Lieve-Vrouwter-Sneeuwwijk, de aandacht voor een broodnodige renovatie aan.

Het mocht wel gerestaureerd, herverlicht en liefst zou zelfs de riante trap naar de onderliggende wijk Bas-Fonds heringeplant worden. Was deze fallus niet het voornaamste symbool van ons aller vrijheden? De Congreskolom

© PHOTONEWS

werd ingehuldigd in 1859 en stond vooral voor de uitvaardiging van de Belgische grondwet door het Nationaal Congres, Vandaar de vier vrouwen van vier ton per stuk aan de voet van de zuil. Zij stellen de constitutionele vrijheden voor: vrijheid van vereniging, van pers, van onderwijs en van eredienst.

Pour la petite histoire, in 2007 werd de Persvrijheid door een rukwind van haar voetstuk geblazen. Maar inmiddels kan de pers weer tegen een stoot.

Voor het ontwerp en de bouw tekende ‘stadsarchitect’ Joseph Poelaert (1817-1879). Bekend om zijn realisaties als de Sint-Katelijnekerk, de Onze-Lieve-Vrouwekerk van Laken, de Muntschouwburg (heropbouw 1855) en vooral

Congreskolom

het Justitiepaleis, De ranke zuil reikt 47 meter hoog en is duidelijk geïnspireerd op de Zuil van Trajanus in Rome.

De kolom is verfraaid met allerhande allegorieën van de (ooit) negen provincies van het land, en tekstplaten.

Helemaal bovenaan pronkt ‘s lands eerste vorst, Leopold van Saksen-Coburg en Gotha (1790-1865), die op 21 juli 1831 de eed aflegde. Droom eens mee: Leopold I heeft zijn eigen beeld ten-voeten-uit van 4,70 meter boven op de Congreskolom nog zien staan.

En raakte ook tot boven op het panoramaplatform. Wat velen hem mochten nadoen, maar u niet meer.

Een wenteltrap van bijna tweehonderd treden reikt zo hoog. Het ‘dakterras’ kan een gewicht van zestien bezoekers verdragen. Maar zou het niet menig fanatiekeling tot zelfdodingsneigingen

aanzetten of zwangere toeristen in zwijm doen vallen? Neen, naar boven mag u niet meer, trop risqué. Tot dertig dorpen en steden rondom het inmiddels ‘onafhankelijke’ Brusselse Gewest vallen van hieruit te bewonderen, het zou te velen verleiden. Trouwens, onderaan wordt sinds 11 november 1922, alle aandacht gevestigd op het herdenkingsmonument aan de oorlogsslachtoffers van (eerst) de Eerste en later de Tweede Wereldoorlog. Vandaar de stilaan meer courante naam voor het monument: het Graf van de Onbekende Soldaat.

— JEAN-MARIE BINST

VOLGENDE WEEK Zijn er nog overblijfselen van stadsomwallingen onder de grond te vinden in Brussel?

arbeidersbeweging, antiklerikaal, Vlaamsgezind YOU THE CITY. enAREsocialist.

Merkwaardig: bij Blijkbaar was er nogal wat de Vlaamse Beweging protest tegen de oprichting Abonneer je NU gratis spreekt men niet over van de Congreskolom op BRUZZ.be/abonnement Moysons socialistische ontvang het BRUZZ magazine elke week in je brievenbus. overtuiging en bij de (BRUZZ en1629), voornamelijk door Vlaamsgezinden. Emiel socialistische arbeidersbeMoyson (1838-1868) was er weging zwijgt men over zijn zo een.

Hij was een Vlaamsgezindheid.

NIEUWS UIT BRUSSEL. CULTUUR IN BRUSSEL. BRUSSEL. BRUZZ. voorvechter van de In 1859 dichtte Moyson een

parodistische cantate, ‘te executeren door delegees van de Vlaamse gemeenten ter occasie van d’inauguratie der Colonne du Congrès de 26ste september 1859’.

In dit geestige werkje van veertien stroofjes waagde Moyson het te lachen met het nieuwe zinnebeeld van het koninkrijk, de Congreskolom aan de Koningsstraat in Brussel. Tevens dreef hij de spot met een bepaalde Belgische brabbeltaal, die vaak stof voor Vlaamse humoristen heeft geleverd: “Colonne, wat zaalge souvenirs, doet uw aspect te binnen schieten, ‘t is spijtig dat zoveel martyrs in Belgiës wieg het leven lieten. Dupa duporum et in saecula saeculorum.”

De colonne moet de vrijheden eren van

“Enseignement, van Press, Religie en Associatie”, maar zij is gemaakt van Franse steen en voor vele Vlamingen zijn de inscripties loze woorden.

Bovendien: het beeld van de koning, boven op de kolom, komt van Parijs en het keert zijn rug naar Vlaanderen.

Emile Moyson goot zijn protest in dit mooie gedicht: “Gij zijt gemaakt met Franse steen.

Wat Frans is,

is recommandable; D’inscripties zijn in ’t Frans alleen, Wij vinden dat zeer convenable Adieu Colonn’, uw steen en brons Zijn Frans tot in hun ornamenten Maar toch zit er iets in van ons: Zij zijn betaald met onze centen.”

Hugo van Ransbeeck, Dendermonde.

SPELREGELS VOOR LEZERSBRIEVEN: Mail uw bijdrage naar lezersbrieven@bruzz.be. Schrijven kan naar BRUZZ-Brieven van Lezers, Flageyplein 18, 1050 Elsene; faxen naar 02-226.45.69. Vergeet niet uw adres te vermelden, ook in e-mails: zonder het adres van de afzender beschouwen we een brief als anoniem, en wordt hij niet gepubliceerd. De maximumlengte van een bijdrage is 2.500 tekens, inclusief spaties. Wilt u graag een langere, meer uitgewerkte opiniebijdrage schrijven (max. 5.000 tekens)? Neem dan eerst contact met ons op voor overleg via lezersbrieven@bruzz.be. De redactie mag lezersbrieven redigeren of weigeren. Moties, - manifesten of omzendbrieven worden niet (in deze rubriek) opgenomen.

DB546413I8

Big City

DB546048I8

onze nieuwe weekactie Ava Vanish vloeibaar wasmiddel kleur of wit 15 wasbeurten 750 ml

Purina One kattenvoer

Air Wick geurkaars diverse varianten en geuren

maaltijdzakjes zalm of kip 4x 85 gram

WD-40 multispray

Toblerone

1 l = 7.96

1 kg = 7.50

siliconenvrij 250 ml

witte of melkchocolade 100 gram

1 kg = 7.85

1 l = 2.65

jubileumprijs

267

138

199

075

Axe douchegel

Dreft afwasmiddel

Disney Frozen fashionpop

Lotto sneakersokken

diverse geuren 250 ml 1 l = 6.56

exclusief bij Action

wit of zwart katoen/polyester maten 35-46

Elsa of Anna

1 l = 2.19

800 ml

199

164

kinder onesie

Tefal Welcome koekenpan

o.a. Spiderman of unicorn coral fleece polyester maten 98-128

appel

3 paar

175 Ø 28 cm

sterke en 100% veilige anti-aanbaklaag EasyPlus (vrij van PFOA) geschikt voor gas, elektrisch en keramisch Ø 24 cm

695

168

Valvoline motorolie

Philips Bass+ koptelefoon

10W-40 1 liter

10.95

Bluetooth draadloos

wokpan Ø 28 cm

14.95 met thermo-spot

995

Oral-B elektrische tandenborstel

Duracell batterijen

AdvancePower

15x AA en 10x AAA alkaline

249

15W-40 5W-40 5W-30

diverse dessins katoen 140x220 cm

86-delig

795

995

749

Dunlop autolampen

Candy cables of sandwiches

Ferm accu schroevendraaier

diverse smaken 275 gram

1495 uitvouwbaar

25-pack

H4 of H7 Xenon effect 12V

2.99 3.49 3.99

voor het schroeven op moeilijk bereikbare plaatsen met diverse opzetstukken 4 Volt

200x220 cm

11.49 240x220 cm

13.95

1995 Trolli snoepgoed snoepburgers 170 gram of multi mix 300 gram 1 kg = 8.18/4.63

1 kg = 2.87

249

079

1395

Aanbiedingen geldig van woensdag 3 oktober t/m dinsdag 9 oktober 2018.

Altijd op de hoogte blijven van acties en nieuwe producten met onze nieuwsbrief. Meld u aan op action.com/newsletter

139

BEVL - Alle prijzen zijn in Euro. Zet- en drukfouten voorbehouden.

695

www.action.com DB544978I8

advertorial

Drinken in plaats van crèmen

Strakke huid komt van binnen Een uniek collageen drankje overtuigt derma onderzoekers Een mooie huid zonder rimpels of cellulitis maakt je zelfverzekerd en aantrekkelijk.

Nu is het heel makkelijk om er effectief iets aan te doen. Een nieuw collageen drankje uit de apotheek maakt de huid van binnen strakker.

MOOI ZONDER RIMPELS – MET EEN STEVIGE HUID OVER HET HELE LICHAAM Het liefst willen wij een leven lang een strakke en elastische huid. Het probleem: met toenemende leeftijd neemt de collageenproductie van het lichaam af. De huid wordt slapper en rimpels en cellulitis verschijnen. Collageencrèmes kunnen daar niet veel tegen doen. De reden: hun collageenmoleculen zijn veel te groot om goed tot de diepere huidlagen door te dringen.

Maar nu hebben derma-wetenschappers een manier gevonden collageen in de huid te voeren: met een heel bijzonder collageen drankje (Signasol).

HET GEHEIM VAN HET SUCCES: DRINKBARE COLLAGEEN-PEPTIDEN Collageen is het belangrijkste ingrediënt van dit drankje, want het is verantwoordelijk voor de elasticiteit van onze huid. De zogenaamde collageen-peptiden in Signasol

zijn bovendien iets heel bijzonders: ze hebben een laag moleculair gewicht waardoor ze de huid duidelijk beter kunnen ondersteunen. Bovendien bevat deze Beauty Drink van de apotheek belangrijke vitamines en mineralen, die bijdragen aan een mooie huid. Wat onze experts overtuigd heeft: Signasol bevat ook BioPerine®. Deze natuurlijke opnameversterker zorgt ervoor dat alle waardevolle ingrediënten ook zo goed mogelijk door het lichaam opgenomen worden – een essentiële eigenschap die door wetenschappers ontdekt is.

Het resultaat is indrukwekkend: De collageenvoorraden in de huid worden opgevuld, de huid wordt elastischer. Ze voelt zich duidelijk strakker en gladder aan.

collageen-peptiden van Signasol getest. Het resultaat na acht weken: het collageengehalte van van de proefpersonen werd over het algemeen merkbaar steviger en elastischer. Rimpels nawerden kleiner.

Het nieuwe schoonheidsritueel: Indrukwekkende resultaten na 8 weken

Signasol is nieuw!

Voor uw apotheker: Mocht uw apotheek Signasol niet op voorraad -

WETENSCHAPPELIJK BEWEZEN SUCCESSEN In een door derma-experts uitgevoerde studie hebben vrouwen tussen 35 en 65 jaar de unieke

hebben, kan het voor u besteld worden (CNK 3674-207).

Proksch et al., 2014, Skin Pharmacol Physiol 27:113-119; Proksch et al., 2014, Skin Pharmacol Physiol 27:47-55; Schunck et al., 2015, Journal of Medicinal Food 18 (12):1340-1348 • Afbeeldingen geïnspireerd door gebruikers

Nieuw onderzoek naar gewrichten

Op hogere leeftijd stijve gewrichten?

Hoe speciale micro-nutriënten kunnen helpen

ALS GEWRICHTEN MOE WORDEN Op oudere leeftijd voelen gewrichten steeds vaker vermoeid en verroest aan. Ze knarsen en kraken bij elke beweging. Hoewel dergelijke klachten geen ziekte zijn, beperken ze vaak het leven van de getroffenen. Maar waar komt dit gevoel van vermoeidheid en stijfheid in botten en gewrichten vandaan? Een reden kan zijn dat de gewrichten niet langer van voldoende voedingsstoffen worden voorzien.

MICRO-NUTRIËNTEN IN HET BRANDPUNT VAN ONDERZOEK Onderzoekers hebben ontdekt dat kraakbeen en gewrichten bepaalde nutriënten nodig hebben om tot op hoge leeftijd mobiel te blijven.

Dit zijn onder andere de vier lichaamseigen gewrichtsbouwstenen collageenhydrolysaat, glucosamine, chondroïtinesulfaat en hyaluronzuur – elementaire onderdelen van kraakbeen, bind-

DB541665I8

maal een individuele taak in het lichaam vervullen: ze ondersteunen bijvoorbeeld een gezonde functie van kraakbeen en botten (bijv. ascorbinezuur), beschermen de cellen tegen oxidatieve de botten bij (bijv. cholecalciferol). Wat echt bijzonder is: al deze waardevolle nutriënten zijn in een speciale samenstelling opgenomen in het micro-nutriëntencomplex

Onze expert verklaart biologische beschikbaarheid:

Rubaxx Arthron (verkrijgbaar bij uw apotheek)!

Bovendien zorgt de biokatalysator BioPerine® voor een betere opname van voedingsstoffen.

Onze tip: Laad uw batterijen op met vier lichaamseigen gewrichtsbouwstenen en de essentiële vitaminen en mineralen. Neem daarom eenmaal daags een glas Rubaxx Arthron – het extraatje voor gezonde gewrichten.

®

-

Dit zeggen gebruikers ®

“Ik had al lang gewrichtsproblemen en heb veel geprobeerd. Geen grap: Sinds ik Rubaxx Arthron inneem (1x dagelijks), zijn mijn klachten nauwelijks nog aanwezig.”

(Hilde M.) “Ik heb voor mijn gewrichtsproblemen veel geprobeerd. Rubaxx helpt daadwerkelijk.”

(Vera K.)

Voor uw apotheek:

Rubaxx Arthron

(CNK 3603-149)

-

Afbeeldingen geïnspireerd door gebruikers, naamen aangepast

Zelfs op hogere leeftijd gezonde gewrichten? Hier kan iedereen zelf iets voor doen: met Rubaxx Arthron. Onze experts hebben een intelligent micronutriëntencomplex speciaal voor gewrichten, kraakbeen en botten ontwikkeld.

DB541666I8

OPENBARE VERKOPINGEN

ZITDAG : donderdag 18 oktober 2018 te 14 uur in de verkoopzaal 1 te Brussel, Bergstraat 34. ............................................................................................................................

Notaris D. DE LANDTSHEER, T 02 216 89 91 61002497 ............................................................................................................................

Advertentie

mijn partner te slapen”

SCHAARBEEK

Mijn traplift maakt de bovenverdieping opnieuw bereikbaar Als u minder mobiel wordt, kan het een uitdaging zijn om de trap te nemen. En dit kan een grote impact hebben op uw gewoontes. Uw hobby moeten uitstellen omdat de hobbykamer boven is.

Of uw bed beneden moeten plaatsen. Maar zo ver hoeft het niet te komen.

DEFINITIEVE ZITDAG NA HOGER BOD

BHANDELS- EN OPBRENGSTHUIS LIEDTSPLEIN 14

Notarisberichten wekelijks tussen uw regionale krant

(inbreuk sted.), omv. 2 slpk., badk., wc, kelder.

Opp. 70ca. Bew. opp. 202m2. N.g.k.i. e 2.092. Bwj. 1941. Verh. e 40.800. Sted. handelzaak (glvl) en 2 wooneenheden op verd. EPB G/200kg CO2/m2/j.

Bez. zat., 6-13/10 v. 10-12 u.

(1562-2-1) GEBRACHT OP E 426.200,00

DB501395D8

DB047088

Rondreis met Vlaamse gids.

We logeren in het centraal gelegen San Antonio Hotel 4****

ANTIQUAIR ZOEKT

inbegrepen vliegreis, volpension & excursies 5 afreisdata 2019 13 april (pasen), 6 en 27 mei 10 juni, 14 oktober

VOOR 2 ANTIEKWINKELS

8 fijne dagen: ¤1.090 infodag donderdag 18 oktober om 15.00 uur in ons auditorium (gratis toegang, wel altijd even online reserveren)

Alle kwaliteitsbeelden, Chinese vazen, klokken, bronzen…

Reisfamilie Carlier

Luikersteenweg 62 • 3800 Sint-Truiden • Tel. 011 70 55 00

DB545023I8

www.deblauwevogel.be

HOGE PRIJZEN, CASH GELD VRIJBLIJVENDE SCHATTING

0494 26 21 47

ostantix@hotmail.com

Unieke technologie De Flow Swing traplift van thyssenkrupp maakt alle verdiepingen weer bereikbaar en kan zelfs zonder tussenstops van de kelder naar de zolder worden doorgetrokken. De Flow Swing past bovendien op iedere trap.

Door de unieke en gepatenteerde ASL-technologie zet de lift zich gedurende de hele rit automatisch in de meest optimale en voor u meest veilige positie. De stoelzitting van de Flow Swing draait met de trap mee. En ook als de lift niet

wordt gebruikt, neemt deze een Flow Swing traplift*! maar heel weinig plaats in. Vraag vandaag nog een vrijblijvend en gratis bezoek Geen obstakel meer aan van een thyssenkrupp Een tevreden gebruiker ver- adviseur en bekijk samen telt: “Toen ik steeds slechter hoe de traplift er in uw huis ter been werd, beschouwde uitziet en welke subsidies ik de bovenverdieping ei- mogelijk zijn. Bel gratis naar genlijk al als een afgesloten hoofdstuk van mijn leven.

Gelukkig hoorde ik net op of voer uw gegevens in op tijd over de Flow Swing traplift. Nu kan ik weer boven in onze vertrouwde Op deze website kunt u ook slaapkamer slapen.” onze uitgebreide brochure opvragen.

U ontvangt nu € 650 korting*!

In oktober ontvangt u € 650 * Actie onder voorwaarden, zie korting bij aankoop van tk-traplift.be

0800 26 100 tk-traplift.be

DB545982I8

Uw notaris luistert, geeft raad en zet zich voor u in

DB374216D7

De gemeente Steenokkerzeel is op zoek naar dynamische, sociale en gemotiveerde kandidaten voor volgende vacature m/v

HET OCMW VAN HULDENBERG

ADMINISTRATIEF MEDEWERK(ST)ER DIENST BURGERZAKEN

zoekt een enthousiaste (m/v):

MAATSCHAPPELIJK ASSISTENT

NIVEAU C1-3 – MET VOLTIJDSE PRESTATIES – IN CONTRACTUEEL VERBAND – BRUTO AANVANGSWEDDE € 1.889,55 1/ ARBEIDSOVEREENKOMST VAN ONBEPAALDE DUUR 2/ ARBEIDSOVEREENKOMST VAN BEPAALDE DUUR (VERVANGING MEDEWERKSTER GEDURENDE HAAR ZWANGERSCHAPSVERLOF)

Je maakt deel uit van het team en werkt onder leiding van de hoofddeskundige sociale dienst. De sociale dienst verzekert algemene maatschappelijke dienstverlening aan elke inwoner waarvoor het OCMW bevoegd is. De

TAKENPAKKET: Je staat mee in voor een klantvriendelijke en efficiënte dienstverlening van de dienst Burgerzaken.

Je verricht als polyvalent medewerker lokettaken (oa. identiteitskaarten, reispassen, rijbewijzen, uittreksels strafregister…) en administratieve taken en houdt rekening met de geldende wetgeving.

Diplomavereisten: heidszorg of een daarmee gelijkgesteld diploma

COMPETENTIES: Je hebt kennis van PC-programma’s je kan op een vlotte, professionele en heldere wijze communiceren met de burger je kan zelfstandig en in team werken je kan wetten en reglementen juist interpreteren.

Uiteraard dien je te beschikken over de nodige competenties en persoonlijke kwaliteiten om de beoogde functie optimaal in te vullen Je bent in het bezit van een rijbewijs B.

INTERESSE: Stuur je inschrijvingsformulier, motivatiebrief en een kopie van het gevraagde diploma ten laatste op dinsdag 16 oktober 2018 naar het college van burgemeester en schepenen, Orchideeënlaan 17 te 1820 Steenokkerzeel. Tot en met die datum kan je deze ook mailen aan odette.libotton@steenokkerzeel.be of afgeven bij de personeelsdienst. Kansengroepen worden - indien zij aan de gestelde eisen voldoen - uitdrukkelijk uitgenodigd om te solliciteren.

Een aantrekkelijk salaris

Aanbod:

Interesse?

MEER INFO IS OOK TERUG TE VINDEN OP LINKEDIN: GEMEENTE STEENOKKERZEEL TAAKOMSCHRIJVING, FUNCTIEVEREISTEN EN INSCHRIJVINGSFORMULIER VIND JE OP

personeelsdienst@huldenberg.be 08/10/2018 DB544243I8

WWW.STEENOKKERZEEL.BE

eveneens tegen ontvangstbewijs worden afgegeven op de personeelsdienst of per mail worden verzonden aan personeelsdienst@huldenberg.be .

DB543919I8

De onderhoudstechnieker is verantwoordelijk voor het correct en conform functioneren van de HVAC-installaties.

Odisee zoekt

Je zorgt voor het preventief en curatief onderhoud van de HVAC-installaties.

ONDERHOUDSTECHNIEKER

HVAC

Je voert kleine installatiewerken uit binnen verwarming, koeling en ventilatie…

Je waarborgt ook interventies aan gebouwen en technische installaties, andere dan de HVAC (zoals elektrische en sanitaire installaties) Beschik je over een relevant technisch diploma en/of ervaring in het vakgebied van HVAC, dan ontvangen we graag je kandidatuur!

DB544148I8

#eenverhaaldatjijschrijft

Je intervenieert bij storingen en defecten, indien nodig ook buiten de werkuren.

10.500 studenten I 1.100 gedreven medewerkers I 25 bacheloropleidingen I 6 campussen I onderwijs I praktijkgericht onderzoek I maatschappelijke dienstverlening

Je bent stukadoor of kan bewezen ervaring voorleggen. Naargelang uw uitvalsbasis worden projecten toegekend. Stabiele opdrachtgever met goede prijsafspraken.

Interesse?

Bel Stefaan op 0485/801848 of stuur uw CV / bedrijfsgegevens naar svandevy@gmail.com

SICLI N.V. is gespecialiseerd in brandpreventie en beveiliging. Voor de dienst naverkoop zoeken wij (m/v):

Techniekers

voor de regio’s Zaventem, Leuven en Ninove

Functie: • u staat in voor het nazicht, de herstelling en plaatsing van brandweermaterieel (brandblussers, haspels, …) bij onze klanten.

Uw personeels-

Profiel: • geen specifieke studies of ervaring vereist • u kan zelfstandig werken, bent flexibel ingesteld • rijbewijs B • wonende regio’s Zaventem of Leuven of Ninove en omgeving.

advertentie

hier?

DB545768I8

Wij bieden: • een zeer gevarieerde en aantrekkelijke functie • aangepaste verloning • volledige opleiding • een dienstvoertuig.

Wenst u ons team te vervoegen? Stuur dan uw sollicitatiebrief, cv + recente foto naar SICLI n.v., t.a.v. dhr. Bruijninckx, Merlostraat 1 te 1180 Brussel of via e-mail: sde@sicli.be

DB546204I8

ZELFSTANDIG STUKADOOR voor Kelderdichting en Injectie/afwerking

contacteer ons snel op rrs@roularta.be of 051 26 67 89 DB541158I8

DB486145C8