BRUZZ actua - editie 1682

Rubrieknaam

#1682 WEEKBLAD, EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18, 1050 ELSENE

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

L E V E N

I N

D E

S TA D

|

N I E U W S

|

A C H T E R G R O N D

&

O P I N I E

30 | 10 | 2019

U BENT GEZIEN

DE SLIM ME STAD EN UW PRIVACY

© BART DEWAELE

PS-VOORZITTER AHMED LAAOUEJ ‘We moeten bruggen slaan met de Nederlandstaligen’

OP PADDENSTOELENJACHT Kijken mag, aankomen niet

DOE JIJ MEE MET ONZE tevredenheidsenquête?

ALS IK DIT LEES, BEN IK EIGENLIJK AL BEZIG IK KAN DUS EVENGOED VERDER DOEN EN DE ANDERE VRAGEN ZOEKEN OP MIVB.BRUSSELS

GEEF ONS JE ANTWOORDEN IN ONZE TEVREDENHEIDSBAROMETER OP MIVB.BRUSSELS

Chou de Bruxelles

BRUZZ | VOORAF

Fotograaf Ivan Put trekt wekelijks door de stad voor een portret

GUILLAUME, LUXEMBURGPLEIN "Ik werk al vijftien jaar in EU-instellingen, en vijf jaar daarvan al in Brussel. Ik werkte al rond wegtransport en sinds een jaar rond de situatie van de vrouw. Volgend jaar

vertrek ik terug naar le Sud-Ouest van Frankrijk. Weer dicht bij mijn familie. Soms is er meer nodig dan je comfort en een goed salaris. Ik begin er een bioboerderij van Bas-

kische varkens. Sinds enkele jaren eet ik bijna uitsluitend bio. De veelheid aan gezondheidsproblemen, vooral kanker, moet mensen stimuleren om voedsel te eten

dat chemisch zo weinig mogelijk behandeld is. Het Baskische varken is excellent van smaak. Brussel is minder stresserend dan Parijs en het bier is beter."

30 OKTOBER 2019

I

3

Inhoud

Dossier

Smart city: een zegen of een vloek?

14

Spreektijd

Ahmed Laaouej

“Ik kon alleen maar socialist worden” 10

Reportage

Paddenstoelen plukken in Brussel is verboden 22

NOG MEER BRUSSEL BIJ BRUZZ End of the Weak Het wereldkampioenschap Rap Challenge komt naar Brussel en dus ook naar BRUZZ!

Bestel nu je spaghetti op

BRUSSELHELPT.BE Steun Brussel Helpt en doe mee aan de Grootste Spaghettislag ter Wereld, op 30 november 2019.

De volledige opbrengst van Brussel Helpt 2019 gaat naar DoucheFLUX.

Donderdag 31 oktober

BRUZZ radio Frontal

TaxiWars

Tom Barman schudt de midlifecrisis van zich af met de derde plaat van TaxiWars.

Volgende week BRUZZ magazine

Zaterdag 2 november BRUZZ.be live vanuit Botanique

Get Inked

De International Brussels Tattoo Convention stuurt haar beste tatoeëerder naar BRUZZ. Celine is tijdens UPTOWN slachtoffer van dienst.

Maandag 4 november BRUZZ radio © PHOTONEWS

Edito

EDITO

Complotdenken Ondernemen

— STEVEN VAN GARSSE

Spiegelslijperij Vande Plas

03

Chou de Bruxelles

05

Edito

06

In beeld

08

De week

21

De Lege Doos

26

Enfant Terrible

30

Nick Trachet

31

Beeldspraak

32

Big City

Bezig met de dood

Ludo Beckers over de multiconfessionele begraafplaats: moslimbegrafenissen zitten in de lift.

Vrijdag 1 november BRUZZ tv

Dit en al het andere nieuws uit Brussel is natuurlijk ook te vinden op BRUZZ.be en in de BRUZZ app

Fake news op grote schaal is niet alleen voor commentatoren van de internationale politiek een nieuw gegeven. Het teistert ook de samenleving op hyperlokaal niveau.

Het parket kreeg afgelopen week acht meldingen binnen van kinderontvoeringen. Het bericht kent vele gedaanten, maar de verschillende versies lijken vaak erg op elkaar. Een witte bestelwagen staat op de hoek van een straat.

Een kind gaat naar school, mannen stoppen het kind in de bestelwagen. De bestelwagen rijdt weg.

Het bericht circuleert via whatsapp. Met foto en meestal ook een audiobericht. En de vraag om het verder te verspreiden. We merkten het zelf in een whatsappgroep van een school. Anderhalf jaar geleden al zagen we een haast identiek bericht in een whatsappgroep van een school in een andere gemeente. Het gaat onmiskenbaar om een hoax.

Wie de originele verspreider is, en waarom, is onbekend. Het kan gaan om een afrekening na een scheiding. Waarna het bericht een eigen leven gaat leiden. Of een goedbedoelde waarschuwing van een bange ouder. Feit is dat het de politie, de scholen en parket heel wat hoofdbrekens bezorgt. Ze moeten elk bericht au sérieux nemen. Ze kunnen het niet afdoen als vals nieuws, want dan riskeren ze het vertrouwen te verliezen.

Media-expert Ike Picone (VUB) wijst erop dat whatsapp de schoolpoort van vandaag is. Ook vroeger werd er geroddeld. Maar vandaag, met de komst van de whatsappgroepjes, kan het snel viraal gaan. En dan is het voor de overheid heel moeilijk om de berichten onder controle te houden. Omdat de sociale media snel zijn. Omdat het in de beslotenheid van sociale media gebeurt.

Dat complotdenken ook maatschappelijk schadelijk kan zijn, werd begin dit jaar nog bewezen, toen een Schaarbeekse gemeenteschool in het nieuws kwam na de vermeende seksuele aanranding van een vierjarig meisje. Daar bleek niets van aan, maar het bericht had zich als een lopend vuurtje verspreid. Met manifestaties voor de schoolpoort als gevolg, aangevuurd door lokale politici. De school is de crisis nog altijd niet helemaal te boven.

Ironisch genoeg zijn het precies de scholen die een rol kunnen spelen om hier komaf mee te maken. Mediawijsheid zal de komende decennia steeds belangrijker worden. De scholen moeten de leerlingen leren dat niet alles waar is wat ze te zien krijgen op hun mobieltje. Ze moeten hen een voortdurende kritische ingesteldheid aanleren. Essentieel in elk schoolcurriculum, van Beroepsonderwijs tot Algemeen Secundair Onderwijs is de vraag: “Klopt dit wel?” Hoe rationeel we ook zijn, mensen zijn heel vatbaar voor onwaarheden. Dat besef alleen al kan iedereen een heel eind ver brengen.

BRUZZ | VOORAF

28

“Scholen moeten leerlingen leren dat niet alles waar is wat ze te zien krijgen op hun mobieltje”

30 OKTOBER 2019

I

5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

6

I

30 OKTOBER 2019

Voor Mehdi BRUZZ | DE WEEK

Ongeveer zevenhonderd mensen namen zondag op het De Brouckèreplein deel aan de mars ter herinnering van de zeventienjarige Mehdi, die op 20 augustus gegrepen werd door een politiewagen en overleed. Om de mars af te sluiten, werden er witte ballonnen losgelaten, op enkele honderd meter van de plek waar Mehdi Bouda om het leven kwam. De keuze voor wit was symbolisch. “Hij was een onschuldig kind. Dat vergeten de mensen soms,” zei Mehdi’s broer Ayoub Bouda. Het onderzoek naar wat er precies gebeurde, is nog niet afgesloten.

© IVAN PUT

30 OKTOBER 2019

I

7

De week

Terugblik op het nieuws

Sophie Wilmès

Verkeersellende

De federale regering in lopende zaken heeft een vrouwelijke premier van MR-signatuur: Sophie Wilmès (44 jaar). Sinds 2015 was Wilmès minister van Begroting en Financiën.

Voor ze in Sint-Genesius-Rode ging wonen, was ze gemeenteraadslid in Ukkel.

Zaterdagnacht gebeuren er vier zware verkeersongevallen op Brussels grondgebied. Bij een ervan probeert de chauffeur te ontsnappen aan een politiecontrole. Ook worden op het Barricadenplein, aan Ter Kamerenbos en in Laken negen rijbewijzen ingetrokken bij drank- en drugscontroles.

4,5 mio Er ligt een ontwerp klaar om in 2021 een vier meter brede fietssnelweg tussen Sint-MartensBodegem (Dilbeek) en Jette (aansluiting fietssnelweg F212) aan te leggen. De kosten voor het traject van 5,5 kilometer dat langs spoorlijn 50 komt, worden geraamd op 4,5 miljoen euro.

BRUSSEL PREVENTIE EN VEILIGHEID BOUWT EEN GEWESTELIJK VEILIGHEIDSBEHEER EN -BELEID UIT

BRUZZ | DE WEEK

Druk verkeer stoort pendelaar én Brusselaar Zowel Brusselaar als pendelaar stoort zich het meest aan het drukke verkeer en het gebrek aan netheid. Dat blijkt uit onderzoek van Brussel Preventie en Veiligheid (BPV). Die Gewestelijke instelling treedt de laatste tijd alsmaar meer op de voorgrond. Al is de beoogde vereenvoudiging nog niet voor morgen. — BRAM VAN RENTERGHEM

H

et is al de tweede keer in een week tijd dat het BPV het nieuws haalt. Eerst omdat hun acht drones het afgelopen jaar al 187 keer zijn uitgestuurd. En nu door dat onderzoek, een grootschalige veiligheidsenquête bij Brusselaars, pendelaars en toeristen. Daaruit blijkt dat zij Brussel redelijk veilig vinden. Toch gaven vier op de tien respondenten aan zich minstens zo nu en dan eens onveilig te voelen.

Het BPV vroeg ook naar de factoren die men als storend ervaart.

Vandalisme, het gebrek aan blauw op straat of ‘aanwezigheid van groepen’ werden wel vernoemd, maar niet zo vaak. Brusselaars storen zich veel meer aan druk verkeer, het gebrek aan netheid, vervuiling of overdreven snelheid (zie grafiek). Pendelaars ergeren zich aan min of meer dezelfde dingen, bij toeristen staat het gebrek aan netheid op eenzame hoogte.

“Het onderzoek naar de onveiligheid moet gezien worden als een

8

I

30 OKTOBER 2019

nulmeting waarop het beleid nu verder kan werken,” zegt BPV-directeur Jamil Araoud. Daarbij wijst hij in eerste instantie naar ministerpresident Rudi Vervoort (PS), die sinds de zesde staatshervorming de coördinatie van het veiligheidsbeleid er als bevoegdheid bij heeft gekregen. Maar evengoed naar de negentien Brusselse gemeenten, die allemaal hun eigen preventiedienst hebben en eigen accenten leggen.

OP DE VOORGROND Het ziet er sterk naar uit dat dit niet het laatste is dat u van BPV zult horen. De instelling, die pas in 2015 werd opgericht, krijgt stilaan greep op de bevoegdheid die het met de zesde staatshervorming kreeg toebedeeld: een gewestelijk veiligheidsbeheer en -beleid uitbouwen.

Zelfs koele minnaars zoals Etterbeeks burgemeester Vincent De Wolf (MR), die eerder dit jaar liet optekenen “nog op het eerste voorbeeld te wachten van de

Ergerlijke situaties Stoort u zich in het Brussels Hoofdstedelijke Gewest vaak aan één van de volgende zaken? ❱ Druk verkeer 46% ❱ Gebrek van netheid 46% ❱ Vervuiling 44% ❱ Overdreven snelheid van voertuigen 41% ❱ Onrespectvol gedrag 35% ❱ Bedelarij 32% ❱ Vandalisme 32% ❱ Alcoholisme op de straat 26% ❱ Drugsgebruik of drugshandel 23% ❱ Afwezigheid van ordehandhaving (politie, militairen ...)

17% © BPV/BOPV

meerwaarde van het BPV”, lijken stilaan overstag te gaan. “Ik moet toegeven al twee studies gezien te hebben die toch interessant waren,” zegt De Wolf. Maar voor hem én voor Oudergems burgemeester Didier Gosuin (Défi) is the proof of the pudding toch de centralisatie van alle camerabeelden van de zes politiezones en de MIVB. Volgens hen komt dat er binnenkort aan, en ook Yves Bastaerts, adjunct-directeur van BPV, bevestigt: “Het samenwerkingsakkoord daarover zit in de laatste fase.“ In de toekomst valt ook nog nieuws te verwachten van hun ‘security by design’-gids: een reeks aanbevelingen rond stadsmeubilair dat aangenaam én veiligheidsverhogend werkt. Verder is BPV ook bezig met cyberveiligheid én is Brusafe in aanbouw, de toekomstige Gewestelijke school voor politie, brandweer, ambulanciers en gemeenschapswachten.

“Voor de eerste fase, de herinrichting van enkele bestaande gebouwen, zitten we op schema,” zegt Bataerts. “Begin 2020 kunnen de scholen er tijdelijk intrekken. Voor fase 2, het platgooien van enkele oude gebouwen om er nieuwe in de plaats te zetten, hebben we iets meer tijd nodig.”

Het BPV is dus in goeden doen. Rest

Fiere fietsvondst

Verdacht pakket

Wagenban

Een Brusselse jongeman vindt zijn in Elsene gestolen elektrische Cowboy-fiets terug via de app Find my Bike. De gestolen tweewieler reisde via Boedapest tot het Albanese dorp Fier. Ook het internetforum Reddit helpt het ros terug te vinden.

Maandag wordt het metroverkeer op lijnen 2 en 6 onderbroken, omdat er een verdacht pakket is gevonden. De politie komt ter plaatse. Het metroverkeer wordt snel hervat, het blijkt om een achtergelaten koffer te gaan, waar niets verdachts in zit.

De Brusselse regering keurt de definitieve versie van het Brussels klimaatplan goed. De meest opvallende maatregel is het totaalverbod op diesel- of benzinewagens tegen 2035. Het autoverkeer is in het gewest goed voor dertig procent van alle CO2-uitstoot.

Het land kan op mij rekenen

Mobiliteit is en blijft een probleem in Brussel, zowel voor wie er woont als voor wie er werkt.

KROONPRINSES EN BRUSSELAAR ELISABETH VAN BELGIE

nog de politieke verantwoordelijkheid, die verdeeld blijft. Want behalve minister-president Rudi Vervoort (PS) is er nog een andere speler in de veiligheidsketen: hoge ambtenaar Viviane Scholliers (CDH-signatuur).

Zij voert min of meer de taken uit van een provinciegouverneur, en is dus verantwoordelijk voor het beheer van rampen op Brussels grondgebied.

Daarmee schuurt ze wel heel dicht aan bij de bevoegdheden van de ministerpresident van het Gewest. Die is sinds de zesde staatshervorming verantwoordelijk voor … veiligheid en preventie.

“Gaat het om een incident dat de openbare orde over de gemeentegrenzen heen verstoort, dan is Vervoort verantwoordelijk,” legt Bastaerts uit.

“Maar gaat het om een echte ramp, bijvoorbeeld een gevaarlijke brand waarbij brandweer én politie én ziekenhuizen paraat moeten staan, dan neemt de hoge ambtenaar het roer over.”

Niet eenvoudig dus. Zou het niet veel veiliger zijn alles door de minister-president te laten doen?

“Dan zou bij een ramp minister-president Vervoort verantwoording moeten afleggen aan een federale minister, wat toch vreemd is,” zegt Bastaerts.

“Het is een van de evenwichten tussen het federale en het gewestelijke niveau.”

BRUZZ | DE WEEK

in haar verjaardagsboodschap. Ze werd 18 en dus meerderjarig op 25 oktober. Vanaf nu kan ze haar vader opvolgen als koningin.

© PHOTONEWS

Cartoon Kim Duchateau en Wauter Mannaert wisselen elkaar af voor hun kijk op de week

30 OKTOBER 2019

I

9

Spreektijd

Brussels PS-voorzitter Ahmed Laaouej BRUZZ | DE VERHALEN

Ahmed Laaouej 49 jaar, geboren in Luik opgegroeid in Beyne-Heusay bij Luik in een mijnwerkersgezin studies rechten, specialisatie economisch en fiscaal recht expert bij ministerie van Financiën 1993-2000 woont sinds 2000 in het Brussels gewest raadgever voor Elio Di Rupo en kabinetschef van Claude Eerdekens in de Franse Gemeenschapsregering gecoöpteerd senator in 2010 federaal PS-fractieleider in de Kamer 2017 burgemeester van Koekelberg sinds 2018 voorzitter van de Brusselse PS-federatie

Ahmed Laaouej: “Je kan de situatie met de negentien gemeenten niet laten evolueren als je wonden slaat.”

10

I

30 OKTOBER 2019

‘Ik kon alleen maar socialist worden’ BRUZZ | DE VERHALEN

De Brusselse PS wordt weleens een ‘machine de guerre’ genoemd, een organisatie die in tijden van schandalen toch nog het verkiezingstij kan keren.

Sinds vorige week heeft die machine een nieuwe generaal. Ahmed Laaouej (49) en zijn troepen moeten onder meer het zuidoosten van Brussel heroveren en ondertussen hun linkerflank afschermen. “Ik laat me niet doen door de PVDA, misschien moeten de Vlaamse partijen hun angst voor de N-VA ook eens loslaten.”

— KRIS HENDRICKX EN EVA CHRISTIAENS, FOTO’S IVAN PUT

A

aankwam, zaten alle diensten nog volledig gescheiden, terwijl we bruggen moeten slaan. Ik ben bijvoorbeeld naar Plazey gegaan (het Nederlandstalige festival in het Elisabethpark, red.), een evenement dat de vorige burgemeester niet zo interesseerde. Ik heb ze ook geholpen om de openingsuren uit te breiden. Oude Vlaamse Brusselaars bedankten

“Ik begrijp nu waarom mensen zeggen dat burgemeester de mooiste job is in de politiek” AHMED LAAOUEJ VOORZITTER BRUSSELSE PS

me daar voor mijn aanwezigheid: ‘Dat hebben we nog nooit gezien.’”

Waar wil u die laboratoriumfunctie nog uitbouwen?

AHMED LAAOUEJ: In het onderwijs.

We moeten de kinderen met elkaar in contact brengen, via uitwisselingen en gemeenschappelijke stages.

De leerlingen in Franstalige scholen leren pas laat Nederlands. Door ze vroeger in contact te brengen met een volledig Nederlandstalige omgeving kunnen we hun kennis van de taal opkrikken.

Dat kan ook via de bibliotheek en culturele activiteiten. Een gemeente is het ideale niveau voor dat soort ontmoetingen: we hebben heel uiteenlopende bevoegdheden. Op het niveau van de gemeenschappen is dat moeilijker. Je zit daar met ▲

hmed Laaouej ontvangt ons in zijn Koekelbergse burgemeesterskantoor.

Hoewel hij de ruimte al bijna een jaar betrekt, staat het kabinet nog vol met objecten van zijn voorgangers – de liberale vader en zoon Pivin: truwelen van eerstesteenleggingen, oorkonden en medailles waarvan de geschiedenis de burgervader ontsnapt.

Als we in de chesterfieldsofa’s plaatsnemen, steekt de kersverse voorzitter van de Brusselse PS-federatie al van wal nog voor we een vraag kunnen stellen.

“Soyez vraiment les bienvenus! We proberen hier in Koekelberg echt een laboratorium te zijn voor de samenwerking tussen Franstaligen en Nederlandstaligen in het Brussel van morgen. Toen ik

30 OKTOBER 2019

I

11

Ahmed Laaouej

▲

grote instellingen die elkaar amper ontmoeten.

U bent nu bijna een jaar burgemeester. Dat is de eerste uitvoerende functie in uw politieke loopbaan. Was dat wennen?

BRUZZ | DE VERHALEN

LAAOUEJ: Jazeker. Het parlement, dat zijn vooral woorden, toespraken en debatten. Burgemeester, dat is concreet: een brand, evenementen, een ambtenaar die zijn werk niet goed doet. Het is een plezier om dat werk te doen, het was een ontbrekende schakel in mijn loopbaan: tastbare actie, waarvan je het resultaat meteen ziet. Het nieuwe gebouw voor de Kadeekesschool bijvoorbeeld, dat is concreet.

Ik begrijp nu waarom burgemeesters me altijd zeiden dat dat de mooiste job is die er is in de politiek.

Ahmed Laaouej: ”Over de hoofddoek woedt al jaren een debat binnen onze partij.”

U bent de zoon van een mijnwerker, die in 1962 van Marokko naar België migreerde. Heeft die afkomst een invloed op wie u vandaag bent?

Maar heeft dat verleden u gevormd?

LAAOUEJ: (kijkt een tijdje zwijgend

LAAOUEJ: Natuurlijk! Daarom ben ik

voor zich uit, mompelt iets en gaat dan een fles water halen) Mijn excuses, dit is zowat het enige onderwerp waarbij ik mijn emoties niet onder controle heb. Mijn vader was een erg moedige man.

Zijn verhaal is hetzelfde als dat van veel mijnwerkers in Winterslag of Waterschei. Mensen die hun land verlaten hebben om zichzelf en hun gezin een toekomst te geven en die hier in extreem zware omstandigheden hebben gewerkt. Mijn vader heeft een deel van zijn been verloren en is aan een stoflong gestorven. Mijn hele tienerleven lang heb ik hem zien wegkwijnen, hij die ooit een brok natuurkracht was. Hij kon steeds moeilijker ademen en verloor gewicht. Tien jaar geleden is hij overleden. Uiteindelijk zijn we hier dankzij de opofferingen van die mensen.

socialist geworden. Een rechtvaardig loon, de sociale zekerheid die de gezondheidskosten draagt … het zijn onderwerpen waarvan ik het belang aan den lijve heb ondervonden. Het was een afgevaardigde van de socialistische vakbond die mijn moeder afhaalde en naar het ziekenhuis bracht toen mijn vader ziek was. Toen ik veel later in de politiek stapte, kon dat alleen maar als socialist zijn.

Wie bewondert u in de politiek?

LAAOUEJ: In België Elio Di Rupo, met wie ik veel heb samengewerkt. Ik heb nog nooit iemand gezien die zo goed een politieke synthese kon maken. In een regering of een partij met een veelvoud aan standpunten vond hij altijd de weg naar een consensus of oplossing. Ik denk dat het geen toeval was dat Jean-Luc Dehaene zo’n respect had voor hem.

“We willen van Koekelberg een laboratorium maken voor de samenwerking tussen Frans- en Nederlandstaligen” AHMED LAAOUEJ VOORZITTER BRUSSELSE PS

12

I

30 OKTOBER 2019

In het buitenland heb ik bewondering voor François Mitterrand, al is hij ook omstreden. In 1981, nog voor de presidentsverkiezingen, zei hij op de televisie: ‘Ik weet dat een meerderheid van de Fransen voor de doodstraf is, maar ik ben toch tegen.’

Dat is politieke moed.

U bewondert Di Rupo’s oplossingsgerichtheid. Maar federaal lijkt er vooral veel wil om géén oplossing te vinden.

LAAOUEJ: Als PS waren we het gewoon om met de grote politieke formaties van christendemocraten en liberalen te spreken. Maar N-VA wil vandaag niet enkel een onafhankelijk Vlaanderen, de partij is ook nog eens rechtser dan Open VLD. We moeten dus erg goed nadenken over elke stap, want onze militanten kijken nauwlettend toe. We willen niet aan een erg rechtse partij toelaten om haar programma te realiseren, ten koste van wat wij verdedigen.

Wat le zwarte piet betreft (gebruikt de Nederlandse uitdrukking), er zijn ook CD&V en Open VLD. Waarom blijven die aan de N-VA kleven? Wat hebben ze nog te verliezen? Ze kunnen moeilijk nog verder zakken.

De N-VA heeft een groot deel van hun kiezers ingepikt. Als ze die terug willen, moeten ze misschien af van die verlammende angst voor de N-VA. Ook wij hebben stemmen verloren, maar ik laat me niet doen

door de PVDA. Ik zeg waar wij voor staan.

Die PVDA is de voorbije jaren pijlsnel gegroeid in Brussel, van goed drie naar ruim dertien procent bij de gewestverkiezingen, deels ten koste van de PS. Hoe verklaart u dat ?

LAAOUEJ: Onze lange machtsdeelname speelt zeker mee. De PVDA hamert systematisch op de compromissen die we hebben moeten sluiten. Verder zijn ze erg aanwezig op het terrein en hebben ze hun discours drastisch gematigd, waardoor ze een breder publiek bespelen. Dan zijn er nog er de echte sociale frustraties bij de bevolking.

Een vierde factor is dat ze met hun eenvoudige boodschappen de nieuwe jonge kiezers bereiken. En ten slotte zijn ze bijzonder sterk in de digitale communicatie.

Met de filmpjes van Raoul Hedebouw.

LAAOUEJ: Inderdaad. Hij is een van de beste politieke communicatoren van het moment.

Wat wil u daar tegenover zetten?

LAAOUEJ: Wij zijn een linkse partij die verantwoordelijkheid neemt. We moeten vrank met de eigen standpunten naar buiten komen. Dat moet geen programma van driehonderd pagina’s zijn waarin mensen verdrinken. We moeten wel helder per domein zeggen wat we willen:

Welke accenten wil u nog leggen als Brussels voorzitter?

LAAOUEJ: De militanten moeten meer betrokken worden. Er moet meer en directer contact zijn tussen de politieke verantwoordelijken en de militanten. Die moeten zich gehoord voelen.

U bent maar nipt verkozen als Brussels PS-voorzitter, met 52,5 procent van de stemmen.

Hoe interpreteert u die uitslag?

LAAOUEJ: Het blijft een overwinning.

Maar het is ook een teken dat veel militanten overtuigd waren door de andere ploeg. Ik wil dan ook rekening houden met de ideeën van het andere kandidatenteam. Dat heb ik ook gezegd op het congres gisteren.

Was er eigenlijk wel een inhoudelijk verschil tussen u en het team van Rachid Madrane?

LAAOUEJ: Er waren vooral veel overeenkomsten. De aanpak was wel anders: het andere team had een uitgeschreven project voor de Brusselse PS. Wij wilden vooral een participatieproces met de militanten starten om dat project uit te tekenen.

Bij de gemeenteraads- en gewestverkiezingen hield de PS stand in het westen, waar de partij al sterk stond. In het zuidoosten, waar u traditioneel minder scoort, boert u nog achteruit. Wat gaat u daaraan doen?

LAAOUEJ: Dat klopt helemaal.

Daarom heb ik Martin Casier uit Watermaal-Bosvoorde als ondervoorzitter. Er is geen reden om alles aan Ecolo, Défi of zelfs de PVDA te laten in die gemeenten. Er wonen echt niet alleen rijken in die gemeenten. Vooral rond milieu, mobiliteit en huisvesting moeten we daar duidelijkere taal spreken, maar ook over thema’s die senioren aangaan. En we moeten de afdelingen daar versterken.

De Brusselse PS wordt traditioneel in twee vleugels ingedeeld: het marxisme van wijlen Philippe Moureaux en de sociaal-democra-

tische benadering van Charles Picqué. Waar staat u?

LAAOUEJ: Ik word eerder als links gezien in de partij. Dat maakt ook dat ik in debatten met Raoul Hedebouw geen enkel complex heb.

We hebben geen lessen te krijgen van de PVDA.

Hoe kijkt u naar uw Nederlandstalige evenknie in Brussel? SP.A schrapte er net het ‘sociaal’ in de partijnaam en werd One.brussels.

LAAOUEJ: Mag ik mijn joker inzetten (lacht)? Pascal Smet is un homme de communication. Maar je hebt heel verschillende mensen bij de SP.A. Dirk Lagast hier in Koekelberg is nog linkser dan ikzelf. Ook Elke Roex in Anderlecht straalt eerder een terreinsocialisme uit. Ik heb wel de indruk dat de SP.A zich vooral op het politieke niveau concentreert en minder op de militantenstructuur daaronder. En wie militantenbasis zegt, zegt ook kiezersbasis.

De Stad Brussel heet een staat in de stad te zijn, ook binnen de PS-federatie. Philippe Moureaux vertelde ons in een van zijn laatste interviews hoe Charles Picqué en hij de hete aardappel daarover naar elkaar doorschoven. Hoe wil u de Stad in het gareel houden?

LAAOUEJ: Het ging niet over de persoon, maar over de aanpak. Ik vond dat er meer overleg had mogen zijn over de globale strategie. We bleven nipt eerste, maar boerden achteruit. Dan is een diagnose wel op zijn plaats.

LAAOUEJ: Philippe Close is vandaag burgemeester en de partij respecteert hem. Ik ken hem nog van het Emile Vandervelde-instituut. Vanochtend stuurde hij me nog een sms’je om mijn mening te vragen over iets. Met hem zullen de zaken veel vlotter lopen. Maar er is natuurlijk wel iets als de gemeentelijke autonomie. Ik belde ook niet de hele tijd naar Laurette (Onkelinx, red.) om haar mening te vragen.

Voor het eerst waren er enkel kandidaat-voorzitters met Marokkaanse roots. Toont dat hoe het electoraat van de PS is geëvolueerd de voorbije jaren?

Naar het schijnt was u boos over de manier waarop de Brusselse regering tot stand is gekomen, met onder meer de plotse benoeming van Nawal Ben Hamou.

LAAOUEJ: Het toont dat de Brusselse PS meer dan andere partijen de diversiteit heeft omarmd. Onze partij vertrekt van het gelijkheidsbeginsel.

De kiezers begrijpen dat de PS hen het best beschermt tegen discriminatie, dat het de partij is met de meeste aandacht voor de volkswijken. Dat wordt natuurlijk ook weerspiegeld in het politiek personeel.

BRUZZ | DE VERHALEN

juiste lonen, het behoud van de sociale zekerheid, mobiliteit voor iedereen. Op die manier moeten we het merk PS opnieuw versterken.

Dat wil ik in Brussel realiseren.

Hoe zit het met de hoofddoek in publieke functies? Wat is nu eigenlijk het standpunt van de PS en dat van uzelf?

LAAOUEJ: Dat is een onderwerp waarover een debat woedt in de partij, al jaren. Er is het nationale standpunt, dat voor een neutrale klederdracht voor ambtenaren kiest. In Brussel voel je dat veel militanten dat in vraag stellen. Bij interne debatten hebben Rachid en ik duidelijk gemaakt dat we vasthouden aan de laïcité (secularisme): de burgerlijke wetten staan boven alle andere zichtwijzen en de scheiding tussen kerk en staat blijft primordiaal. Maar we kunnen wel een debat hebben over hoe we die principes dan in de praktijk vertalen.

Er is vaak kritiek op het systeem met de negentien gemeenten, die erg veel macht hebben. Hoe ziet u Brussel evolueren?

LAAOUEJ: Ik zeg altijd: je kan geen evolutie hebben als er tegelijk wonden ontstaan. Op veel plekken zijn mensen erg gehecht aan de gemeenten en de gemeentelijke identiteit. Maar dat mag niet verhinderen dat er meer samengewerkt wordt tussen gemeenten. We dragen nu al met vier gemeenten bij voor het cultuurcentrum Archipel 19 bijvoorbeeld. Daarnaast kunnen er bevoegdheden naar het Gewest, zoals dat nu met parkeren gebeurt.

Maar ik wantrouw veranderingen die echte breuken zijn.

30 OKTOBER 2019

I

13

Dossier

De slimme stad weet straks alles over u Camera’s, gsm-trackingsystemen, digitale vuilnisbakken of magnetische lussen aan het verkeerslicht. Beleidsmakers hebben steeds vaker de mond vol van smart cities – ‘slimme steden’ waar digitale technologie wordt ingezet om problemen aan te pakken en het leven van bewoners en bezoekers makkelijker en aangenamer te maken. Hoe ver staat Brussel daarin? En is er reden om bezorgd te zijn over onze privacy of veiligheid? BRUZZ zocht het voor u uit.

— SARA DE SLOOVER, FOTO'S BART DEWAELE

14

I

30 OKTOBER 2019

INTERVIEW MET PIETER BALLON VUB-ONDERZOEKER

Z

eg ‘smart city’ in België, en je kan moeilijk om VUB-docent Pieter Ballon heen. Hij is houder van een speciale leerstoel over het onderwerp en werd in 2017 tot de eerste - en tot nu toe enige – ‘Smart City Ambassador’ van het Brussels gewest uitgeroepen. Hoe staat het er nu mee?

"Toendertijd heb ik gezegd dat Brussel een slapende reus was,” zegt Ballon. “De problematieken die men met slimme technologie wil aanpakken, zijn nergens in België zo groot als in het Brussels gewest. Vanwege de grootte van de stad is de potentiële impact en return on investment ook nergens zo groot.”

De Smart City Meter peilt jaarlijks naar opinies, attitudes en gedrag van burgers over slimme steden in Vlaanderen en Brussel. Dit voorjaar vulden 1.997 respondenten de vragenlijst in.

Wat zijn de belangrijkste uitdagingen om aan te pakken met digitale technologieën?

rige

41%

Ove

t

Crim i

M

ersve obilit open iligheid, fi eit baar le vervo s, er

verke

10% nali tei

29% zwerfvLeefba uil, lu arh ei ch geluidtkwaliteitd sover , last

30%

BRON IMEC

Hoe ver staat Brussel intussen als slimme stad?

PIETER BALLON: De reus is intussen wel gewekt, maar toch nog vooral om zich heen aan het kijken. Hij heeft al een aantal initiatieven opgezet, maar we kunnen er nog niet de vruchten van plukken. We hebben een achterstand op een aantal vergelijkbare steden in Europa, die een stuk ambitieuzer en grootschaliger hun smart citystrategie hebben uitgerold.

Kunt u voorbeelden geven van inspirerende slimme technologie elders?

BALLON: Iedereen kent het succes van het fietsbeleid in Kopenhagen.

Meer dan zestig procent van de pendelaars neemt er intussen de fiets naar het werk. Denen zijn niet sportiever of avontuurlijker dan Belgen. Wat hun gedrag stuurt, is veiligheid en gemak: kan ik nog wat langer in bed blijven liggen?

Daarvoor zijn enerzijds volgehouden investeringen in harde infrastructuur nodig. Anderzijds hangt er ook een duidelijke

Waarop moet Brussel focussen?

BALLON: Voor onze Smart City Meter hebben wij al drie keer een representatief staal van Vlamingen en Brusselaars gevraagd wat voor hen de prioriteiten zijn die met smart city-hulpmiddelen moeten worden opgelost. Al drie jaar staat mobiliteit met stip op één. Op twee, misschien verrassender, komt niet veiligheid, maar leefbaarheid: luchtkwaliteit, geluidsoverlast, sluikstorten. Mijn eerste advies zou daarom zijn: focus je net zoals Milaan en Kopenhagen op mobiliteit en leefbaarheid, probeer meetbare resultaten te boeken op die terreinen.

In Helsinki is met steun van de overheid bijvoorbeeld geïnvesteerd in mobility as a service (MAAS), een app waar alle realtimedata van alle alternatieve verkeersmodi inzitten.

Zo zie je op elk moment hoeveel tijd je kunt winnen door de auto te laten staan. Je kunt meteen een abonnement nemen op al die alternatieven samen, zodat je je niet meer over aparte ticketjes hoeft te bekomme-

ren. De MIVB is net begonnen met de ontwikkeling van een MAAS-app.

De app Fix My Street, waarmee je problemen als kapotte straatverlichting of putten in de weg kunt melden, was bij de start in 2013 een primeur in België. Ze werd ook goed gebruikt, maar dreigde dan te verzanden in enerzijds politiek gehakketak, en anderzijds administratieve inertie. Het is belangrijk dat er meteen gereageerd wordt bij meldingen. Pas als mensen snelle resultaten zien, zullen ze Fix My Street (blijven) gebruiken.

Wat de slimme stad in Brussel tegenhoudt is niet zozeer de wil, maar de organisatiestructuur. Smart city-technologieën zijn bij uitstek horizontale, bevoegdheidsoverschrij-

De acceptatie van camera’s of geluidssensoren in de publieke ruimte is merkelijk hoger dan van slimme-energiemeters thuis of virtuele assistenten van bijvoorbeeld Amazon of Google, die je bij wijze van spreken afluisteren in je eigen woning. Mensen aanvaarden dat ze in de publieke ruimte gezien en gehoord worden, maar ze willen er anoniem zijn, opgaan in het publiek. Zodra je geïdentificeerd wordt en continu gevolgd kan worden, is dat voor veel burgers een brug te ver.

In Londen ontstond er heisa toen onderzoekers ontdekten dat de open fietsdata die de stad vrijgaf, konden leiden tot identificatie van fietsers, omdat de dataset individuele

“Wat de slimme stad in Brussel tegenhoudt, is niet zozeer de wil, maar de organisatiestructuur” PIETER BALLON BRUZZ | DE VERHALEN

SMART CITY METER

‘smart’-component aan vast: zoals in België borden boven de autosnelweg aankondigen hoe snel we ergens zullen raken, bestaan die in Kopenhagen voor het fietsverkeer.

In Brussel heb je aan sommige opeenvolgende verkeerslichten een ‘groene golf’ voor auto’s, in Kopenhagen is die er voor de fietsers.

Een ander voorbeeld zijn de plannen van Milaan om in de komende decennia drie miljoen nieuwe bomen te planten, als barrière tegen overstromingen en andere neveneffecten van de klimaatverandering. Die vergroening is door technologie ondersteund. Allereerst kunnen digitale meettechnieken helpen om de nieuwe aanplantingen goed in te plannen, en de bevolking mee te krijgen.

Ten tweede kan bij het onderhoud van al dat groen eveneens technologie ingezet worden. Zeker bij grotere bomen kun je sensoren aanbrengen die tegen lage kosten een heel groenareaal beheren en gezond houden. Ten slotte helpt technologie ook om de impact van je ambitieuze project aan de bevolking te tonen. Mensen willen na zo’n aanpassing van de stad weten: is de luchtkwaliteit nu verbeterd? Hoe staat het met de gemiddelde temperatuur?

VUB-ONDERZOEKER

dende en grensoverschrijdende oplossingen. Vandaar mijn tweede advies: Brussel moet praten met zijn hinterland, tot steden als Aalst, Leuven en Mechelen toe.

Tot slot moet de ‘datageletterdheid’ bij de administratie radicaal naar omhoog. Er moeten mensen werken die in gesprek kunnen gaan met onderzoeks- en bedrijfswereld.

Maak één opendata-portal – in plaats van twee aparte voor Stad en Gewest – en zorg voor personeel dat erover in gesprek kan gaan met wijkcomités of start-ups, of wie dan ook die een dataset wil gebruiken.

Gepraat over utopische smart cities lokt scepsis uit. Zo moest de federale politie op Zaventem een project met automatische gezichtsherkenning onderbreken, omdat het in strijd was met de privacywetgeving.

BALLON: Uit onze Smart City Meter blijkt dat ondervraagden weinig problemen hebben met camera’s op zich, zolang die gebruikt worden voor concrete doelen als een betere mobiliteit of als preventie tegen sluikstorten. Bij camera’s die gezichten herkennen, zie je die acceptatie bijna halveren.

bewegingen prijsgaf. Als je elke dag een ritje ziet tussen een bepaald huis en bedrijf, kun je al snel achterhalen wie daar woont en werkt. Je moet altijd over een voldoende grote groep mensen rapporteren.

Zijn er nog meer gevaren verbonden aan slimme technologie?

BALLON: Bij gevaren van de smart city denken we altijd aan privacy en veiligheid, maar er zijn nog subtielere bekommernissen. Ik voel me goed in de stad als ik er ontdekkingen doe, vrienden tegenkom op straat. We moeten niet alleen het recht op anonimiteit en veiligheid verdedigen, maar ook die mogelijkheid tot verwondering, de ‘serendipiteit’.

Bij sociale media spreken we over de filterbubbel: de blik die verengt omdat gebruikers alleen aanbevelingen krijgen op basis van wat ze eerder gezien hebben. Datzelfde gevaar geldt in de stad. Een doctoraatsstudente van me bracht onlangs een onderzoek uit waaruit blijkt dat Nederlandstaligen andere horecatips krijgen van Google dan Franstaligen.

Dat geldt net zo goed voor andere groepen in de samenleving.

30 OKTOBER 2019

I

15

Dossier smart city

Brussel deelt wel camerabeelden, geen mobiliteitsdata

BRUZZ | DE VERHALEN

“In steden zoals Wenen of Amsterdam worden algoritmes zeer sterk ingezet om de mobiliteit te verbeteren, in Brussel is dat veel minder het geval,” stelde Zwitsers smart city-onderzoeker Nicolas Bocquet vast. Een praktische hinderpaal daarbij is de versnippering van bevoegdheden. “Het Centrum voor Informatica voor het Brusselse Gewest (CIBG) is niet bevoegd voor duurzaamheid, of mobiliteit.

Ministeries werken in Brussel elk op hun eigen eiland. Tijdens de vorige legislatuur ontstond er vanuit de administraties een initiatief om samen een platform op te zetten om mobiliteitsgegevens te delen, maar dat is uiteindelijk op het regeringsniveau geblokkeerd.”

“Het lukt wél als alle neuzen politiek in dezelfde richting wijzen. De regering keurde een plan goed om alle camerabeelden te centraliseren op eenzelfde platform, waarschijnlijk omdat beveiliging een onderwerp is waarover linkse en rechtse partijen het makkelijker eens raken. Na de aanslagen van 2016 gooide minister-president Rudi Vervoort (PS) zijn hele politieke gewicht ervoor in de schaal.”

In het commando- en crisiscentrum van Brussel Preventie en Veiligheid aan het Congresplein zullen beelden te volgen zijn van ruim 3.000 camera’s. Het centrum was aangekondigd voor mei 2019, maar blijkt nog niet operationeel. “Er wordt momenteel volop gewerkt aan de aankleding en installatie van het materiaal,” laat de woordvoerster weten. “Daarnaast moeten er nog opleidingen georganiseerd en gegeven worden, afhankelijk van de beschikbaarheden en afspraken met de politiezones.”

— SDS

Smart cityonderzoeker Nicolas Bocquet.

16

I

30 OKTOBER 2019

Wandelen tussen de opduikende nieuwe technologieën

Op zoek naar Big Brother Wat zijn de mogelijke gevaren in een slimme stad? BRUZZ sprak voor een wandeling af met de Zwitserse politicoloog Nicolas Bocquet, die de Brusselse situatie onderzocht. Ethisch hacker Cedric De Vroey gaf zijn mening vanuit Antwerpen, waar hij smart city-initiatieven – op vraag van de Stad – onder vuur neemt. “Er kijkt tegenwoordig bijna altijd wel iemand mee.”

T

wee bewakingscamera’s aan de gevels van een steakhuis op het Rogierplein. Zwitser Nicolas Bocquet, die voor zijn scriptie de smart city-initiatieven in Brussel onderzocht en nu aan een doctoraat werkt over gegevensbescherming, wijst ernaar. “Geen pictogram dat je verwittigt dat je gefilmd wordt, terwijl dat nochtans wel verplicht is.”

We draaien een kwartslag, Bocquet wijst omhoog. Aan een

"Natuurlijk claimen bedrijven dat ze data niet koppelen. Consumenten moeten dat maar geloven” CEDRIC DE VROEY ETHISCH HACKER

verlichtingspaal hangt een futuristisch ogende zwarte bol.

“Een nieuwer type, van de politiezone. Er zit een camera in die kan zwenken. Door de glazen bol eromheen weet je echter nooit exact in welke richting er wordt gefilmd.”

Vijftig meter verder, op de Kruidtuinlaan richting Nieuwstraat, hangt een derde type camera, in wat op een zwarte doos lijkt: de fameuze ‘Automatic Number Plate Recognition’-of

TECHNOPOLICE De Franse organisatie La Quadrature du Net, die privacy in digitale tijden wil verdedigen, is met een webplatform - onder de naam Technopolice - begonnen dat openbaar debat over al die slimme technologie wil aanmoedigen. Technopolice gaat in de komende weken ook in Brussel van start. Mensen kunnen er nieuwe technologieën die ze opmerken in hun straat of wijk melden. “De stad Saint-Etienne wilde bijvoorbeeld in een volksbuurt microfoons op straat installeren, om zo geweerschoten, geschreeuw, brekend glas of aanrijdingen te detecteren,” vertelt Bocquet. Na protest via Technopolice wordt het project opnieuw bekeken. “Bij La Quadrature werken juristen die kunnen nagaan of die technologie niet in strijd is met de

van geen naar groot probleem ❱ De stad mag camera's hangen met nummerplaatherkenning 55%

23%

met gezichtsherkenning 26%

25%

19%

20%

❱ In welke mate zou je er problemen mee hebben mocht jouw stad/ gemeente infomatie op volgende manier inzamelen door geluidssensoren te plaatsen om geluidsoverlast in kaart te brengen 60%

21%

berichten te analyseren op sociale media (Facebook, Twitter) om te weten wat er leeft onder de bevolking 20% 19% 20%

22%

19%

vuilniscontainers te plaatsen die registreert wie afval aanlevert 39%

28%

❱ Hoe sterk of zwak is volgens jou de bedreiging voor privacy bij investeringen in digitale technologieeën door steden/gemeenten 25,7% BRON IMEC

43,1%

21,7%

BRUZZ | DE VERHALEN

SMART CITY METER

wetgeving, en die naar de rechtbank trekken als dat het geval is.”

We wandelen verder, de Nieuwstraat in. Hier hangt zowat voor en in elke winkel een camera. In Zwitserland testte Bocquet uit of winkeliers er wel de nodige vergunningen voor hebben. “Dat blijkt niet altijd het geval. Intussen blijven ze wel de openbare ruimte filmen.”

Hacker Cedric De Vroey maakt zich later aan de telefoon druk over de camera's die advertentiebedrijf Clear Channel in de publieke ruimte installeert. De Vroey is goed geplaatst om de gevaren van de slimme stad in te schatten. Hij is medeoprichter van ethisch hackbedrijf N0b0t, dat voornamelijk voor overheden de robuustheid van de beveiliging van digitale systemen test. “Ook in Brussel ben ik die reclamepanelen van Clear Channel al tegengekomen. Ga maar eens dicht bij zo'n bord met van die gebogen hoeken staan en kijk goed in de zwarte boord, daar zit aan de linkerkant een camera in.” Toen de camera’s eind 2016 door een Brussels parlementslid aan de kaak werden gesteld, verwees Clear Channel-directeur Michel Jadoul in BRUZZ uitdrukkelijk naar de evolutie van steden richting smart cities, waar inwoners interactieve reclame zouden verkiezen. In Helsinki, gaf Clear Channel als voorbeeld, konden de inwoners het type kerstversiering kiezen door ze te liken via de panelen.

De Vroey is er niet mee opgezet.

“Filmen ze nu eigenlijk, en wat doen ze dan überhaupt met die data? Zit daar gezichtsherkenning in waarmee ze ons ‘Minority Report’-gewijs scannen en direct kunnen linken aan ons Facebookprofiel? Dat zijn toch vragen die we op zijn minst mogen stellen?”

TRACEREN WAAR JE STILSTAAT Na de wandeling door de Nieuwstraat stappen we met Nicolas Bocquet het winkelcentrum aan het Muntplein binnen. Net achter de ingang wijst hij op een klein bordje met een waarschuwing dat er een beacon actief is. Dat spoort mobiele telefoons op via de bluetooth- of wifi-signalen die het toestel uitzendt. Bocquet: “Zo kunnen ze precies traceren waar de eigenaar zich bevindt, hoe lang die ergens stilstaat en zelfs hoe die zich door de rekken begeeft.” ▲

ANPR-camera’s, die ingezet worden voor de naleving van de lage-emissiezone (LEZ). Scherpe pinnen eronder moeten vermijden dat een boze chauffeur omhoog klimt om de dure camera aan gruzelementen te slaan.

“Men verkoopt de ANPR-camera aan het publiek voor één doeleinde - schonere lucht – en wie kan daar tegen zijn?” zegt Bocquet.

“Maar als de beelden gedeeld zullen worden (zie kader), kan de politie ze bijvoorbeeld eveneens gebruiken om chauffeurs op te sporen die te snel rijden. Elke ANPR-camera is eigenlijk ook een flitspaal.”

“De term ‘smart city’ alleen al maakt dat je bijna niet ‘tegen’ kunt zijn,” gaat Bocquet verder. “Wie wil er nu een domme stad? Het concept heeft zich een plaats veroverd in de politieke agenda, en dat heeft geholpen bij de sociale acceptatie van de technologie. Er is nooit een publiek debat over de camera’s van de LEZ geweest, noch over zelfrijdende auto’s. Ze

zijn er gewoon plots, en dan regelt de politiek het wettelijke kader.”

In Brussel rijden sinds dit jaar een aantal zelfrijdende voertuigen: shuttles op de luchthaven en in het Woluwepark, en een Lexus die sinds juli een vaste lus door de stad rijdt.

BRUZZ vroeg voor dit dossier om een keer naast de veiligheidschauffeur te mogen zitten, maar dat wees Toyota af. Bocquet geeft een ander voorbeeld. “In het Zuidstation heb je camera’s boven de roltrappen en trappen hangen die al een zodanig hoge resolutie hebben dat ze kunnen ingezet worden om gezichten te herkennen. Er bestaat momenteel nog geen wettelijk kader voor, terwijl de camera’s al op die plekken hangen waar ze het makkelijkst gezichten kunnen herkennen.”

Zodra je op bewakingscamera’s begint te letten, zie je ze overal. Het plafond van winkelcentrum City 2 is bezaaid met de moderne ‘koepel’-types. Terwijl Bocquet er eentje recht boven ons hoofd aanwijst, zwenkt de camera abrupt onze richting uit.

De verkoopsters van de fruitsapstand hebben er zelfs een hangen aan een sapcentrifuge. “Er bestaan strikte regels over personeel filmen, het moet nodig en proportioneel zijn. Maar het personeel lijkt het in dit winkelcentrum aanvaard te hebben. In Frankrijk mag je intussen sommige shoppingcentra niet meer in als je een trui met kap draagt (dat gebeurt ook in het shoppingcentrum Docks, waar petten verboden zijn, red.). Ieders gezicht moet op de camera’s te zien zijn. ”

30 OKTOBER 2019

I

17

Dossier smart city

‘Big data’: uw telefoon is van goudwaarde

Proximus Een bordje in The Mint geeft aan dat er een 'beacon' actief is: dat spoort mobiele telefoons op.

Wat voor bezoekers komen af op een evenement? Zijn het dagtrippers of vooral pendelaars die al in Brussel werken? Troept de massa samen, waardoor het verkeer in het honderd dreigt te lopen? Sinds 2014 biedt Proximus bedrijven en overheden zulke big data-analyses aan.

▲

BRUZZ | DE VERHALEN

Op het baken aan de ingang van The Mint wordt verzekerd dat “de unieke identificatie in geen geval toelaat u te identificeren of toegang te krijgen tot informatie op het mobiele apparaat”. Maar zowel Bocquet als De Vroey spreekt die sussende taal tegen.

Bocquet: “Zelfs al zijn data geanonimiseerd, een eenvoudige kruising met een andere databank volstaat vaak om mensen terug te vinden.”

De Vroey: “Als de firma ook een app uitbrengt die je kan gebruiken als klantenkaart, kan ze de telefoongegevens linken aan je e-mailadres en nog een heleboel andere data. Natuurlijk claimen die bedrijven dat ze data niet koppelen. Wij als consumenten moeten dat maar geloven, want echte garanties zijn er niet.”

“Als men in een democratie technologische snufjes installeert om bijvoorbeeld meer te verkopen, bestaat die technologie nog steeds als anderen met gevaarlijkere ideeën aan de macht komen,” reageert Bocquet. “Veel mensen zeggen: ‘Het is niet erg dat ik mijn privacy moet opgeven, want ik heb niets te verbergen.’ Maar misschien hebben jij of je naasten in de wereld van morgen, onder andere machthebbers, wél iets te verbergen.

Omdat je homoseksueel bent bijvoorbeeld, of gewoon hun ideeën niet deelt.”

“We moeten niet blind zijn voor de kansen die al die nieuwe technologie met zich meebrengt,” zegt De Vroey.

“Maar als eindgebruikers moeten we ons wel steeds bewust zijn van het feit dat er tegenwoordig bijna altijd wel iemand ‘meekijkt’. In mijn ervaring als

18

I

30 OKTOBER 2019

hacker is er toch altijd dat ene achterpoortje waar voordien niemand aan gedacht heeft. Geen enkel systeem is 100 procent veilig of kan garanderen dat onze gegevens niet in verkeerde handen terechtkomen.”

ALS DE COMPUTER BESLIST “Mensen vragen mij weleens of die hele ‘slimme stad’ nieuwe gevaren inhoudt,” zegt De Vroey. “Ik weet het niet. Maar ik hou wel mijn hart vast als we beslissingen die een impact hebben op de fysieke wereld automatisch zouden laten verlopen, op basis van aangeleverde data.”

Nicolas Bocquet verwijst naar een RTBF-reportage uit 2018 over de politie van Molenbeek, die de massa camerabeelden de baas tracht te blijven door een algoritme in te zetten dat misdaad eruit moet filteren.

“Volgens het algoritme zou iemand die steelt hard beginnen te lopen.

Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn.”

De Vroey: “In de VS bestaat sinds enige tijd een fenomeen dat ‘swatting’ heet. Iemand stuurt als foute grap een noodbericht over een gewapend incident naar de hulpdiensten, en geeft daarbij jouw adres op. In zo’n geval is het daar de procedure om er automatisch een SWAT-team op af te sturen. Omdat speciale eenheden in de VS weleens de neiging hebben om snel te schieten, zijn daar in twee jaar tijd al drie doden bij gevallen.

Naarmate ook onze overheden verder zullen digitaliseren, verwacht ik in de komende jaren alleen maar meer van zulke voorbeelden.” — SDS

A

ls je rondloopt door de stad maakt je mobiele telefoon connectie met het netwerk van je operator. Die gegevens van klanten, zij het geanonimiseerd en gebundeld, verkoopt Proximus dan door.

“Wat we meten is hoeveel mensen zich in de omgeving van een bepaalde antenne op ons netwerk bevinden,” legt woordvoerder Fabrice Gansbeke uit. “Dat gebeurt in realtime, maar we kunnen ook achteraf rapporteren over het profiel van de bezoekers.”

“Tijdens de Tourstart bijvoorbeeld hebben we voor de politie ons realtime crowd management uitgerold,” legt Gansbeke uit. “Op basis van de telefoonsignalen konden we een soort heatmap van Brussel (zie afbeelding, red.) maken, waarmee de ordediensten konden zien op welke locaties massa’s samentroepen. Zo kon de politie inschatten waar straten door een te grote volkstoeloop moesten worden afgesloten.”

Wie klant is bij Orange of Telenet wordt niet meegeteld in de analyses, al hebben die bedrijven hun eigen,

kleinschaliger big data-initiatieven. “We kunnen ons alleen baseren op mensen van wie de telefoon connectie maakt met ons netwerk,” zegt woordvoerder Gansbeke. "Via algoritmes kunnen we dan extrapoleren.” Proximus haalt er naar eigen zeggen een precisie van negentig procent mee.

“Op basis van de contacten met wisselende telefonieantennes schatten wij dan in of het gaat over bezoekers dan wel bewoners,” legt Luc Cogneau uit, bij Proximus verantwoordelijk voor de commercialisatie van al die data.

TYPES BEZOEKERS “Standaardprofielen zijn dagbezoekers, overnachtende ‘verblijfsbezoekers’, en functionele bezoekers die heen en weer reizen. Voor mobiliteitsorganisaties kunnen we ook het aantal mensen dat in transit is onderzoeken. Soms krijgen we ook de vraag om bepaalde profielen te bekijken, bijvoorbeeld studenten rond een campus. We hebben geen adresgegevens, maar we kijken altijd naar wat wij ‘de meest waarschijnlijke

voor bedrijven en gemeenten

volgt u via uw gsm personeelsleden heeft toegang tot de individuele telefoniedata, en er wordt bijgehouden wie wanneer toegang heeft en voor hoelang. De ploeg die vervolgens de analyses uitvoert op basis van de gebundelde data kan al niet

Proximus koppelt op vraag van een financiële operator de mobieletelefoniedata van een bepaalde zone ook aan betalingsgegevens.

Cogneau: “Uiteindelijk kun je dan een totaalpakket aan gegevens verkopen: hoeveel mensen waren er op een

“Voor sociale profilering, koppelen we telefoniedata aan open data van de FOD Economie” LUC COGNEAU BIG DATA-SPECIALIST PROXIMUS

meer achterhalen over welke telefoonnummers het gaat.

Ook de opdrachtgever krijgt bij bijvoorbeeld reistrajecten nooit individuele gegevens te zien.”

evenement, waar komen die mensen vandaan, hoelang zijn ze gebleven en wat hebben ze daar besteed? Dat hebben we trouwens toegepast bij de Tourstart,

om de economische impact te berekenen van het evenement.”

OPT-OUT Voor de retailsector doet het bedrijf aan sociale profilering, waarbij het de telefoniedata van groepen mensen koppelt aan open data van de FOD Economie. “Zo kunnen shoppingcentra bijvoorbeeld zien wat voor publiek ze op bepaalde tijdstippen aantrekken.”

Proximus was met de big data-analyses van MyAnalytics pionier in België, en ook op Europees vlak een van de eerste. De voornaamste klanten zijn veiligheidsdiensten en andere overheden, organisatoren van grote evenementen, en toeristische of mobiliteitsorganisaties.

“Grote overheidsklanten in Brussel zijn toerismeagentschap Visit.Brussels en Brussels Major Events (zie

De heatmap bij de Tourstart op basis van telefoniegegevens.

kader),” zegt Cogneau.

“Daarnaast hebben we verschillende jaarcontracten lopen met steden en gemeenten voor continue metingen, met maandelijkse rapportering.” Woordvoerder Gansbeke: “In de toekomst kun je je toepassingen voorstellen waarbij steden en gemeenten hiervan continu gebruikmaken voor hun veiligheidsbeleid.”

Klanten die liever niet geanalyseerd worden, kunnen op de Proximus-website een ‘opt-out’ aanvragen.

“Iedereen heeft het recht om zich te laten uitschrijven voor big data-analyses. Dat is een verplichting binnen de GDPR-wetgeving,” zegt — SDS Cogneau.

BRUZZ | DE VERHALEN

woonplaats’ noemen. De hoogste resolutie (de meest precieze, red.) daar is op postcodeniveau.”

De gegevens van elke mobiele telefoon in België worden continu geregistreerd. Mobiele operatoren zijn wettelijk verplicht om de gegevens een bepaalde periode bij te houden, om bijvoorbeeld alibi’s te checken bij moordonderzoeken.

“Voor big data-analyses bundelen we die telefoniegegevens eerst om ze te anonimiseren, in groepjes van minstens dertig mensen,” legt Gansbeke uit.

“Het werkt op basis van hetzelfde technische principe als een politieonderzoek, maar je kunt de individuele bewegingen niet meer achterhalen.”

Proximus heeft twee aparte departementen voor de twee soorten data. Gansbeke: “Slechts een kleine groep

Waar houden Brusselaars zich schuil?

Toerismeagentschap Visit.Brussels lanceerde vlak voor de zomer de mobiele webapplicatie Now.Brussels, die in realtime toont waar locals en toeristen uitgaan. Zo kunnen toeristen “het Brussel van de Brusselaars leren kennen”.

De app is gebaseerd op dezelfde realtimedata van Proximus als degene die de politie gebruikte bij de

Tourstart (zie hiernaast). Ze moest inspelen op de zucht naar meer authentieke ervaringen bij vooral jonge Spaanse en Franse toeristen.

“Maar in twee maanden tijd hebben 200.000 unieke bezoekers uit 170 landen er gebruik van gemaakt,” zegt woordvoerder Jeroen Roppe. “Een onverhoopt succes. Wij zullen nu evalueren of

en hoe we verdergaan.”

Locals in de app lijken zich vooral in het centrum en oosten van de stad op te houden.

“Ik als Molenbekenaar word niet geregistreerd bij een sociale activiteit in Molenbeek,” legt Roppe uit.

“Doe ik dat samen met minimaal 29 anderen in een andere buurt, dan wel.” Mensen uit het westen van Brussel lijken zich dus vaker

naar het oosten te verplaatsen dan omgekeerd.

Naast telefoniedata gebruikt de webapp ook foto’s en beoordelingen van sociaal medium Foursquare. “Een van de voorwaarden bij registratie is dat wat je publiceert gebruikt mag worden door derden. Dat is ook bij alle andere sociale media het geval.”

— SDS

Café A la Mort Subite is volgens Now.Brussels populair bij locals. © PHOTONEWS

30 OKTOBER 2019

I

19

De lege doos De redactie pluist wekelijks de wetboeken uit op zoek naar redeloze regelgeving

Als we evenveel mannen als vrouwen op de kieslijsten moeten zetten, is het toch maar logisch dat we hen ook evenwichtig in de gemeentecolleges laten zitten? Dus stond er in de wet eerst ‘ten minste de helft’. Maar na de nobele doelstelling kwamen de praktische besprekingen in het parlement.

— EVA CHRISTIAENS EN HELEEN DEBEUCKELAERE

DE WET

Er worden meer vrouwen verkozen, maar Catherine Moureaux, burgemeester van Molenbeek, is de enige vrouwelijke burgemeester van de negentien gemeenten. © PHOTONEWS

I

n het parlement kwamen vragen als: wat doen we als er maar één gekozene is in een partij en dat is nu toevallig een man? En wat als we iemand moeten vervangen en we geen vrouwen meer vinden? We gaan toch niemand dwingen om schepen te worden als die dat niet wil?

Een resem breinbrekers die uiteindelijk tot evenveel uitzonderingen op de regel leidden. Momenteel werkt het zo: als de fiftyfiftyverdeling nogal moeilijk blijkt, is een derde van elk geslacht eigenlijk al voldoende. Als dat ook niet lukt, mag de OCMW-voorzitter worden meegeteld ter compensatie. Komt de rekensom nog niet uit, hou de Nederlandstalige schepen dan maar gewoon opzij. En bij eventuele vervanging van een schepen hoeft de hele genderregel plots niet meer.

“Als je alle uitzonderingen optelt, kan je uiteindelijk tot een gemeentecollege komen met geen enkele vrouwelijke schepen meer,”

zegt politicologe Karen Celis (VUB). “Dat is een achteruitgang, want de grondwet bepaalt dat er minstens één persoon van het andere geslacht moet bij zijn.”

Toen de ordonnantie gestemd moest worden, zagen de Brusselse parlementsleden door de bomen het bos niet meer. “De uitwerking dreigt ingewikkeld te worden,” vreesde Paul Delva (CD&V). Het resultaat was een “zwaktebod dat gemeentesecretarissen kopzorgen zou bezorgen,” vond Cieltje Van Achter (N-VA). Alain Destexhe (ex-MR) wenste iedereen “veel plezier tijdens de nacht na de verkiezingen om de colleges samen te stellen”.

Kijk even naar Jette, waar burgemeester Hervé Doyen (CDH) naast zes mannelijke schepenen en drie vrouwen zit. “We hebben geluk gehad met onze gekozenen,” zegt hij. Doyen sloot een voorakkoord met de drie meerderheidsfracties (CDH-CD&V, Ecolo-Groen en MR), zodat zij elk minimaal

‘Ten minste een derde van de leden van het college van burgemeester en schepenen is van een ander geslacht dan de anderen.’

Ingediend door Barbara Trachte (Ecolo) en Bruno De Lille (Groen) Sinds 22 maart 2018 Huidig bevoegd minister Bernard Clerfayt (Défi)

één vrouw en man zouden aanreiken na de verkiezingen. Gelukkig voor hem werden die zes personen ook allemaal verkozen.

Maar stel dat schepen Shirley Doyen (MR) plots vervangen moet worden, dan heeft haar partij geen verkozen vrouw meer om haar op te volgen. “Daarom tellen we de OCMW-voorzitster voor de zekerheid ook mee,” zegt burgemeester Doyen. Zo komt hij nu op een totaal van vier vrouwen op tien collegeleden. “Mocht strikte pariteit verplicht zijn, dan hadden we die moeten forceren door een man aan de kant te schuiven.”

De 1/3de-verhouding is uiteindelijk wel in alle negentien gemeenten behaald. In Oudergem halen zes vrouwen zelfs het overwicht van twee mannelijke schepenen, aangevuld met een mannelijke OCMW-voorzitter. In die zin vindt politicologe Celis de ordonnantie symbolisch wel belangrijk. “Er staat nu druk op de ketel om vrouwen op verkiesbare plaatsen te zetten en een strikt mannelijk schepencollege wordt sneller aangeklaagd. Maar alles staat of valt met politieke wil: partijen die geneigd zijn om mannen naar voren te schuiven voor topposities, hebben nog altijd een slag om de arm.”

BRUZZ | DE VERHALEN

Voor elke man een vrouw

Minister van Lokale Besturen Bernard Clerfayt (Défi): “We streven naar pariteit, maar een meerderheid vormen is in Brussel altijd moeilijk. Je zit meestal met twee of drie partijen, plus één of twee Vlaamse schepenen.

Dan moet je soepel

kunnen zijn. Of had Cécile Jodogne mij als vrouw niet mogen vervangen als burgemeester van Schaarbeek?”

“Ik wil de gemeentewet misschien nog moderniseren, maar dat is niet voor

meteen. Momenteel is deze ordonnantie het enige mogelijke compromis tussen alle Brusselse partijen. En het resultaat is er wel: de colleges zijn veel gelijker samengesteld dan vroeger.”

> Een suggestie voor deze rubriek? Ga naar BRUZZ.be/delegedoos. Daar kunt u de reeks ook nalezen.

30 OKTOBER 2019

I 21

Reportage

Paddenstoelen spotten mag, plukken niet

De giftige lokroep B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

De Brusselse bossen tellen ruim negenhonderd soorten paddenstoelen, waarvan twee derde relatief tot zeer zeldzaam is. Vertrappeling en pluk zijn dodelijk voor hun voortbestaan. Buiten het bos, in (voor)tuinen en parken, komen nog eens een 350-tal variëteiten voor. BRUZZ trok met de kaboutermuts aan op sporenjacht langs de Woluwe in het Bronnenpark en de tuinwijken van Bosvoorde. — JEAN-MARIE BINST

I

30 OKTOBER 2019

raken,” geeft de communicatiedienst van Brussel Leefmilieu mee.

Wie zich daar niet aan houdt, zal het geweten hebben. En het is niet onlogisch. Wie een meiklokje plukt en het blad en de wortelstok niet vertrappelt, geeft het plantje nog een kans. Maar bij een slechte pluk van een doorsneepaddenstoel wordt het voortplantingsorgaan mee verwijderd, en blijft de plek verweesd kaal staan.

Eddie Maes, scheikundige en fotograaf, en al lang actief voor Natuurpunt-Brussel, stapt een stuk met ons mee. De start ligt aan het Bronnenpark in Woluwe, alleen bekend van buurtwandelaars.

“Paddenstoelen zijn beschermd én veel variëteiten zijn niet eetbaar, soms zelfs giftig,” vertelt Maes meteen als we in een holle wilg een ‘kangoeroewoning’ vol zwammen ontdekken. Bovenaan de zwavelzwam, met daaronder gewone zwavelkop. “De boom staat hier kennelijk al honderd jaar en overleeft. In het houtrot zit de zwamvlok waardoor dit tafereel zich telkens herhaalt (zie foto). Achter de aanwezigheid van ‘zwavel’ in beide

▲

22

W

ie denkt dat de tuinwijken Le Logis en Floréal in Watermaal-Bosvoorde alleen tot romantiek inspireren als de Japanse kerselaars bloeien, heeft het mis. Ook in dit seizoen lonkt een natuurfenomeen dat een promenade waard is. Zodra de grasmaaier op stal gaat, en de laatste snoeibeurt de grasvelden voor de huizen nog een laatste maal kortwiekt - begin november normaal - valt het op. Een grote variatie aan priemende paddenstoelen geeft de voortuinen kleur. Tijd voor een verkenning.

Verkenning is het juiste woord, want afblijven is de regel en de wet.

In het Brussels gewest is het overal ten strengste verboden om paddenstoelen te plukken, welk type dan ook. “Er staan aan toegangswegen tot het Zoniënwoud, de Natura 2000-gebieden en de bossen en parken in overheidsbeheer (zoals Wilderbosje in Berchem, Scheutbos in Molenbeek en Laarbeekbos in Jette, red.) pictogrammen met het verbodsteken om aan paddenstoelen te

© SASKIA VANDERSTICHELE

PADDENSTOELENWANDELING Met Natuurpunt-gids door de tuinwijken Logis en Le Floréal, 11 november vanaf 14 uur.

Natuurpunt Brussel + GC WaBo, Delleurlaan 39, Watermaal-Bosvoorde 4 euro, www.wabo.be

Eddie Maes (links) en Le Logis-Floréal (onder).

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

© JEAN-MARIE BINST / BRUZZ

Geschubde inktzwam.

Plooirokje.

Zilveren ridderzwam.

© EDDIE MAES

© EDDIE MAES

© EDDIE MAES

30 OKTOBER 2019

I

23

Paddenstoelen in Brussel

In een honderdjarige holle wilg wonen zwavelzwam (boven) en gewone zwalvelkop samen, al moeten ze voor herkenbaarheid onder de microscoop van Eddie Maes. © JEAN-MARIE BINST / BRUZZ

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

▲ 24

benamingen hoef je geen verband te zoeken,” zegt hij geruststellend.

“Naamgeving van paddenstoelen is vaak oud en traditioneel en soms niet verstoken van een zekere poëtica.”

Van de 16.000 paddenstoelen op onze planeet zijn maar een 250 eetbaar, dus wij passen op. “Zeg maar dat de giftigheid ‘overschatting’ is,” stelt Maes. “Maar de minste twijfel moet wel een alarm doen afgaan.” Als we naast het pad voor onze voeten kijken, valt de zwammenrijkdom op. Judasoor onder een vlierstruik. Ander eetbare soorten als kastanjeboleet en eekhoorntjesbrood vinden we die dag niet, Noch duivelsei, in het begin net een ei, maar in een later stadium veeleer een uit de kluiten gewassen jongeheer.

“Het aantal eetbare paddenstoelen mag dan zeer beperkt zijn, drie vierde is niet giftig. Eén op de twintig is wel uiterst giftig en zelfs dodelijk.

Je kan jaren ogenschijnlijk brave weidechampignons uit je tuin eten, na tien tot twintig jaar ontwikkel je immuniteit en als je ze dan nog één keer eet, raak je plots zwaar ziek of sterf je,” zo schrikt hij ons af. ”Laat het maar aan vossen, konijnen en veldmuizen over om te weten wat ze kunnen eten. Wat giftig is, valt te herkennen, maar niet alles is bitter, pikant of rot van smaak. In het beste geval krijg je tijdelijk spijsverteringsproblemen.” En wat als Oost-Europeanen, als Polen en Bulgaren, toch plukken gaan? “Ze kennen misschien een soort die eetbaar is, maar zeker I

30 OKTOBER 2019

“In Brussel komen heel bijzondere en vreemde paddenstoelen voor, en ook zeer zeldzame” STÉPHANE VANWIJNSBERGHE LEEFMILIEU BRUSSEL

niet wat niet eetbaar is. Zelfs ik moet er vaak de microscoop bijhalen. Zij nemen een risico. En weet dat van de twintig procent eetbare paddenstoelen een heel aantal beschermd is, zoals weidechampignons, cantharellen en oesterzammen.”

VERBOD De Brusselse overheid is streng op het vlak van paddenstoelenbescherming. Ook het Natuurdecreet in Vlaanderen verbiedt paddenstoelenpluk in openbare domeinen.

Wallonië houdt er een andere regel op na: tot 25 tot 50 meter van de bosrand mag er geplukt worden, verderop in het bos niet. En enkel voor eigen gebruik, geen grote familiepluk om met manden naar de markt te trekken.

Brussel Leefmilieu stelt het scherp: “Her en der in Brussel is men relatief tolerant, al is de wet duidelijk. In de Vogelzangbeekvallei of Scheutbos moet je het zeker niet proberen. Park- en boswachters zullen de achteloze - of geniepige plukker erop aanspreken. Eerst mondeling, bij herhaling met een brief. Bij recidivisme kan een proces-verbaal volgen.” En wie onze landstalen niet machtig is? “OostEuropeanen bijvoorbeeld zijn het

thuis gewoon om in de vrije natuur eetbare paddenstoelen te plukken, maar een pictogram is taalloos en verstaanbaar, ook voor hen.

Niemand krijgt van de eerste keer een boete, maar wie gevat wordt, wordt geïnformeerd. We geven toe dat er geen specifieke communicatie over de paddenstoelenwetgeving wordt gevoerd via de eigen media of lokale infokanalen van taalgroepen als Pools of Roemeens. En ja, dat is een probleem.”

Waarom plukken voorkomen moet worden, spreekt voor zich. “Het gewest kent een enorm rijke variatie aan paddenstoelensoorten,” zegt Stéphane Vanwijnsberghe, ingenieur-directeur van Bos en Natuur bij Leefmilieu Brussel. “Koste wat het kost, alle pluk moet voorkomen worden. In het Zoniënwoud zijn ‘verboden toegangszones’, maar ook zones waar gespeeld of gewandeld mag worden. Ook daar mogen paddenstoelen niet geplukt worden en is het oppassen voor vertrappelen. Het beheersplan voor de paddenstoelen is in de zomer vernieuwd. We hebben statistieken over de diversiteit gemaakt en per natuursite werd een inventaris opgemaakt. We stellen vast dat er in Brussel heel bijzondere en vreemde

paddenstoelen voorkomen, maar ook zeer zeldzame (te wijten aan het relatief ongemoeid laten van de oude bossen sinds jaar en dag, red.). De zeldzaamheid van de ‘Brusselse’ paddenstoel definieert zich ofwel binnen het gewest, ofwel ten overstaan van het paddenstoelenbestand in België en soms zelfs ten opzichte van gans Europa.”

TWEE METER DIAMETER Ondertussen blijven we langs de bronnenvijvers van de Woluwe speuren naar de donderzwam en het elfenbankje, die jaren op een boom kunnen blijven, maar vandaag blijkt er niets te vinden. “Mochten we nu een plooirokje (zie foto) of zilveren ridderzwam zien, dan kom ik terug met mijn camera,” grinnikt Maes.

Ridderzam, met zijn blauw adel-

EXPO Vanaf 11 december in Jette, Expo Paddenstoelen in de Kunst bij Atelier 34Zero, www.atelier34zero.be

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

De voortuinen van tuinwijken Le Logis-Floréal, zoals hier in de Bosduifstraat, zijn een paradijs voor kleurige paddenstoelensoorten. © SASKIA VANDERSTICHELE

bloedschijn, is zo een relatieve lekkernij, waarvan het eten in de Middeleeuwen voorbehouden was aan de adel. Als het plebs ermee gevat werd, donderde het bij de landheer. Zo zijn er wel wat verhalen.

“De grootste reuzenzwam die ik ooit zag op een houten stronk had de afmeting van een vrachtwagenband, met twee meter diameter. Dat was in het Laarbeekbos,” glundert Maes. Van de 26 paddenstoelsoorten die wetenschappers uitsluitend in Brussel hebben gespot, blijft de precieze locatie geheim. Ze maken deel uit van de ‘rode lijst’ voor Brussel, met 354 soorten, waaronder beschermde in het Moeraske, Ter Kamerenbos, Hof Ter Musschen, de Vogelenzangbeekvallei, Laarbeekbos en het Zoniënwoud.

“Paddenstoelen zijn beschermd én de meeste variëteiten zijn niet eetbaar, soms zelfs giftig” EDDIE MAES FOTOGRAAF NATUURPUNT-BRUSSEL

Voor een goed begrip van soorten en herkenbaarheid gaan we ook te rade bij Roosmarijn Steeman, een van de specialisten bij de studiedienst van Natuurpunt. Zij is coauteur van De Paddenstoelenatlas van Vlaams-Brabant en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2011). De turf bespreekt voor Brussel 1.255 soorten, van het Zoniënwoud tot hartje stad. Uit waarnemingen blijkt dat sommige soorten zelfs niet verderop in Vlaams-Brabant voorkomen. Welke soort wel en niet

eetbaar is, doet er niet toe, de wet verbiedt elke pluk in het wild.

Genieten van hun aanwezigheid is de boodschap. “Het Scheutbos (waar in oktober een geleide paddenstoelenwandeling plaatsvond, red.) is bij Natuurpunt goed bekend, daar vond Steeman een tweehonderdtal soorten,” tipt oud-VUB-medewerker Eddie Maes nog.

We laten Maes in Woluwe achter en springen de tram op naar Bosvoorde, de tuinwijk Le Logis-Floréal in. “In de grasvelden zie

je small nasty mushrooms, piepkleine rariteiten. Soms pas microscopisch te determineren, want anders niet herkenbaar,” geeft Maes als tip mee.

Onze zoektocht die in de Bosduifstraat begint, wordt beloond. Wat een gamma aan zwammen in de grasheuvels en voortuinen. Geen wonder, want de idyllische tuinwijken, volop in renovatie, zijn bijna honderd jaar oud. De coöperatieve onderhoudt de graspartijen goed.

Precies omdat het snoeisel geruimd wordt, verschraalt het gras en geeft het andere flora minder lust om hier te gedijen. Ideaal voor paddenstoelen dus, waarvan de zwamvlok in de Bosvoordse grond weerstand heeft opgebouwd. Meer uitleg laten we aan de zwammendokter-gids die binnenkort de Paddenstoelenwandeling leidt.

30 OKTOBER 2019

I

25

Enfant Terrible Bijzondere mensen in een bijzondere stad

De kinderen creëren mijn boeken mee Sarah Cheveau, prentenboekenmaker

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Het is waanzinnig druk op dit moment, ja. We leggen de laatste hand aan een tentoonstelling van Cuistax in Luik. Ik ben samen met twee andere illustratoren in volle voorbereiding voor een interventie op PICTURE-festival (een gloednieuw festival rond visuele cultuur op de Kunstberg, zie ook BRUZZ 1681, red.). En binnenkort opent er een bijzondere tentoonstelling in Toulouse waar ik enkele ideeën van mijn boeken transformeer tot grote 3D-installaties. Ik heb zonet de vrachtwagen besteld (lacht).

Waarom het zo lang heeft geduurd alvorens ik eigen prentenboeken uitbracht? Misschien omdat ik na mijn studies enkele jaren heb lesgegeven. Naast die job probeerde ik wel ideeën uit te werken, maar er was nooit echt tijd genoeg om mij er goed in vast te bijten. Tot ik drie jaar terug de schoolpoort achter mij dichttrok. Toen kon ik me eindelijk fulltime aan het creëren wijden. En tegelijk voldoende afstand inbouwen om het werk te laten rijpen.

Verhalen, tekenen, bricoleren, fantaseren … het was er al van heel jongs af aan. Mijn moeder, een onderwijzeres, las thuis elke avond voor. De sterkste herinnering heb ik aan Blauwtje en Geeltje, van Leo Lionni. Ken je dat? Ik vond het als kind al superfascinerend dat je interessante personages ook kon voorstellen als twee kleurvlekken. Die abstractiegraad en poëtische eenvoud, ook heel jonge kinderen kunnen dat al appreciëren. De smaak van het bricoleren heb ik dan weer geërfd van mijn vader die ingenieur is, denk ik. Toen mijn jongere zussen er al lang waren uitgegroeid, bleef ik maar knippen en plakken en uitvinden. Ik ging de laatste jaren van de middelbare school als vanzelfsprekend toegepaste kunsten doen, waar ik heel veel technische bagage heb meegekregen. Vandaar de keuze voor ERG in Brussel later. Daar draait het meer om een algemene vorming, zoals filosofie, geschiedenis, literatuur. Die school heeft me als persoon sterk gevormd.

Sarah Cheveau (33)

Achteraf gezien besef ik dat ik in ERG vooral veel videomontages heb gemaakt, en daar veel heb uit geleerd. Werken op ritme, klank, herhaling … het zijn aspecten die ook als ik mijn boeken maak een cruciale rol spelen. Waar ik mijn ideeën vandaan haal? Oei, moeilijk te zeggen. (Denkt na) Het varieert, maar wat zeker een grote rol speelt, is dat ik vaak met kinderen werk en voor hen voorlees. Zo wilde ik graag een verhaal vertellen rond de sterren en de kosmos, en ik vond niets dat me echt aansprak. Dus dacht ik, dan maak ik er zelf eentje (lacht). Op zoek naar de juiste illustraties was ik wit papier aan het verknippen, en plots viel er – toevallig - een wit bolletje op een zwarte ondergrond. Door dat te zien, maakte ik de associatie met popcorn, iets waar ik als kind verzot op was. En zo ontstond die link tussen ontplofte mais, het grappige geluid daarvan, en de Melkweg. Het is altijd een combinatie van verbeelding, impulsen van buitenaf, vormelijke associaties, toevalligheden … Ik test mijn eigen werk ook eerst altijd uit bij kinderen. Voor een ander boekje bijvoorbeeld merkte ik snel dat er te veel pagina’s waren en dat de montage niet goed zat. Eigenlijk creëren de lezers de boeken mee, ik zou dat directe contact met kinderen dan ook nooit willen verliezen.

Ik was amper negentien toen ik in Brussel aankwam, maar de stad zat mij vrijwel meteen goed.

Ik wou ook graag weg van het provinciale leven in Frankrijk, en er viel hier zoveel te ontdekken. Door op heel veel verschillende plekken ateliers te geven, van boekhandels over bibliotheken tot parken, ken ik de stad intussen als mijn binnenzak en heb ik veel contacten gelegd. Brusselaars zijn erg welwillende mensen, vind ik. Er is echt veel goodwill om er samen het beste van te maken.

Ik doe bijna alles te voet hier. Ik hou ervan om te stappen, rond te kijken, te dromen. Zo komen vaak de beste ideeën, Noem Brussel dus ook gerust een bron van inspiratie. — PATRICK JORDENS

is geboren in het Franse Blois en kwam op haar negentiende naar Brussel. Ze studeerde aan l’ERG (Ecole de Recherché Graphique).

Ze geeft les en begeleidt ateliers, maar werkte in de luwte aan eigen projecten. Afgelopen maanden verschenen van haar maar liefst drie publicaties. Ze is ook lid van het Brusselse tekenaarscollectief Cuistax. https://cargocollective.com/sarahcheveau

26

I

30 OKTOBER 2019

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D © SASKIA VANDERSTICHELE

30 OKTOBER 2019

I

27

Ondernemen

Spiegelslijperij Vande Plas bestaat al bijna een eeuw

Een verborgen spiegelpaleis in Anderlecht B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Al 99 jaar slijpt, schuurt en verzilvert de Brusselse familie Vande Plas spiegels in hartje Anderlecht. In Brussel een laatste Mohikaan, een ruwe diamant. Een koppige rots die niet zwicht onder de verwoestende kracht van de globalisering. Portret van een verborgen spiegelpaleis.

— STEVEN GRUMIAU, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

E

en herfstachtige ochtend op de Bergensesteenweg in Anderlecht. Auto’s versperren de stoep, twee straatvegers kruipen onder hun ronkende borstelmachine die sputtert. Het is wat zoeken naar de spiegelslijperij: geen blitse etalage, of indrukwekkende winkel. De grote openstaande poort naast de voordeur is de ingang naar het atelier, waar de verborgen magie van het spiegelslijpen zich langzaam ontrolt. Binnen stijgt een heel specifieke geur op, een beetje zwavelachtigs. Waar je ook kijkt, staan glazen en spiegels, de muren hangen vol met tangen in alle soorten vormen en formaten.

Roger Vande Plas (73) staat in een houten stalling in de hoek voor wat moet doorgaan voor zijn bureau.

Spiegelslijpen, het is een oude stiel.

Vande Plas blikt terug op hoe het hier begon, bijna honderd jaar geleden. “Tijdens de Eerste Wereldoorlog was mijn grootvader voorman in een Duitse glasfabriek.

In België was er geen voedsel en

28

I

30 OKTOBER 2019

geen werk, dus ging hij samen met zijn vrouw aan de slag in Duitsland. De Belgische staat verbood hem terug te komen tijdens de oorlog, dat kon pas in 1919. In 1920 begon hij hier in Anderlecht zelf een zaak als spiegelslijper.”

In die tijd telde Anderlecht vooral slachthuizen, schrijnwerkers en leerlooierijen. “Die zijn verdwenen.

Ofwel gingen ze failliet, ofwel konden ze geen overnemer vinden,” zegt Vande Plas. “Ik heb het geluk dat mijn zoon Yves (45) de slijperij zeven jaar geleden heeft overgenomen, anders was het hier al gedaan.

Spiegelslijpen kan je alleen leren met je ogen. Mijn kleinzoon is nu achttien, maar het vak zegt hem niet zoveel. Als mijn zoon met pensioen gaat, komt er een einde aan vier generaties spiegelslijpen. Dat doet me wel iets, maar het is niet anders.”

“Op mijn zestiende ben ik bij mijn vader begonnen. ‘Kom hier werken, jongen, hier is werk,’ zei hij.

Mijn zoon studeerde elektriciteit, ik heb hem nooit verplicht om dit te doen. Maar ook bij hem was het

mijn vader die erop aandrong om het vak over te nemen. Anders zouden er geen spiegelslijpers meer overblijven, dacht hij. Ook Yves volgde hem daarin.”

Er komen twee klanten binnen.

Gespierde mannen in werkkledij met cement bevlekt, met een Slavisch accent. “Ik help hen even met inladen,” zegt Vande Plas. De twee mannen krijgen beschermingshandschoenen, de sfeer is amicaal. Er kan een grapje af omdat een van de twee werklieden per vergissing twee linkerhandschoenen krijgt.

Het drietal laadt een hele reeks glazen in een bestelwagen, en daar is de volgende klant al: een busje van Schleiper - nog zo’n Brussels familiebedrijf - komt aangereden.

Vande Plas, nog aardig kwiek voor zijn leeftijd, loopt naar het busje en

ONTZILVEREN Maar gemakkelijk gaat het niet.

“We hebben het gevoel dat de regering met scherp schiet op de kleine zelfstandige,” zucht Vande Plas. “Door de lage-emissiezone heb ik mijn dieselwagen moeten verkopen en een nieuwe hybride wagen aangeschaft. Mijn zoon heeft een bestelwagen moeten kopen die op naft rijdt, anders mocht hij ook niet meer in Brussel.”

In de laatste kamer van het atelier worden spiegels gemaakt.

Dat gebeurt door glas te verzilve-

“Spiegelslijpen kan je alleen leren met je ogen” ROGER VANDE PLAS SPIEGELSLIJPERIJ VANDE PLAS

ren. “Een spiegel wordt gemaakt van gewoon doorschijnend glas, dat we afwassen met gedistilleerd water en ontvetten,” vertelt Vande Plas. “Dan gieten we er zilver over, dat wordt afgepakt met een zeemvel. Daarna moet de spiegel drogen, zodat de vochtigheid tussen het zilver en het glas verdwijnt. Later komt er dan nog een laagje vernis op en eventueel wat verf.”

Ook het omgekeerde doet de spiegelslijperij, maar de wetgeving om te ontzilveren is strenger geworden. Het gebeurt in een andere kamer, waar een groot bad zuur staat waarin spiegels liggen te weken. “Ruik je die acide?” zegt Vande Plas. “Vanaf augustus mogen we spiegels niet langer ontzilveren op deze manier. Een

spijtige zaak, want daar was veel vraag naar. Alleen als ik alles afbreek, een speciale vloer aanleg en een extra bescherming rond deze bak zuur plaats om te voorkomen dat het zuur in de riolering loopt als er een lek ontstaat, dan zou ik het nog wel mogen doen. Dat zijn te veel kosten voor ons. Het procedé hiervoor is een speciale chemische formule die een familiegeheim zal blijven. We dragen altijd handschoenen als we ermee werken en de spiegels in de baden leggen. Als er een druppel op je arm komt, prikt het een beetje.

Tja. Het probleem is dat als het ooit vlam vat, de brandweermannen niet weten hoe ze het moeten doven. En ik weet het zelf ook niet,” lacht hij.

“Ik weet wel dat het straf spul is.

We zullen de baden laten leegpompen door een specialist.”

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

slaat een praatje met de bestuurder.

“De meeste familiebedrijven hier kennen we wel,” glimlacht hij. “We sturen klanten naar elkaar door, zo wint iedereen er iets bij. We houden elkaar in leven.”

GEZONDHEID

Bedrijfsfiche Naam Spiegelslijperij Vande Plas Activiteit Spiegels slijpen en verzilveren Opstart 1920 Bedrijfsleider Yves Vande Plas, zoon van Roger Vande Plas Medewerkers 3 Productie Anderlecht

Roger en Yves Vande Plas: spiegelslijpers met hart en ziel.

“We werken nog met andere stoffen die schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid, zoals ammoniak. Daardoor heb ik longproblemen. Ooit lag ik vijf dagen aan een zuurstofpomp in het ziekenhuis. Nu moet ik jaarlijks op controle en neem ik elke dag vier pillen. Om mijn zoon voor hetzelfde te behoeden, heb ik hem gezegd dat hij een masker moet dragen.”

Een vrouw komt langs, ze heeft thuis twee ramen die eruit moeten.

Geen werk voor Vande Plas, maar hij kribbelt met plezier iets op een blaadje voor de vrouw. “Atelier Rousseau, één van mijn collega’s.

Vroeger kwamen hier veel antiquairs, dat is nu minder. Een van mijn vaste klanten is wel een antiquair uit New York. Die leveringen raken in Amerika via een collega die ze in containers op een schip plaatst. Maar naar Parijs en Nederland doen we de leveringen met onze eigen wagen. Amazon?

Nooit van gehoord.”

Vervelen doet het spiegelslijpen niet, geeft Roger Vande Plas nog mee. “Ik blijf hier werken zolang het gaat, zolang ik hier mijn bezigheid kan doen. Want wat moet ik de hele tijd thuis? Ik kan niet elke dag in den hof werken of de ruiten kuisen hè.”

30 OKTOBER 2019

I

29

Nick Trachet

Brussel en de wereld culinair ontdekt

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Griezelen Het is griezelweek. Elk jaar trekken de kinderen van de buurt langs de straten voor Halloween.

De Amerikaanse hype, destijds ingevoerd door de grootdistributie, is met de jaren dan toch een échte traditie geworden.

In Amerika werden enkele oudere herfstfeesten versmolten en commercieel uitvergroot, niet eens zo lang geleden.

Het protestantse Britse feest van Guy Fawkes Night (nacht van 4 op 5 november) en de katholieke-precolumbiaanse Día de Muertos (1 en 2 november) gingen in elkaar op. Het trick-or-treating zou er maar een gewoonte zijn sinds de jaren twintig van vorige eeuw, verkleden (guising) ook.

De Amerikaanse troepen in Duitsland speelden een grote rol in de verspreiding van het Halloweenfeest in Europa.

Zij huren al sinds 1978 kasteel Frankenstein bij Darmstadt af voor Halloweenparty’s.

Frankrijk volgde de hype vanaf 1991. En als het in Parijs regent, druppelt het in Brussel. Dat is waarom eerst de Walen en de

Brusselaars voor de bijl gingen, de Vlamingen pas later.

Een buurvrouw uit mijn straat heeft in de VS gewoond en vertelt me hoe het moet. Ze was heel haar leven ‘foraine’ foorkraamster. Trick-or-treat: je wordt als volwassene niet verwacht de kinderen snoep (treat) te geven. Dat moet alleen als je ze niet trickt, een poets bakt of laat griezelen met andere woorden. Het is het één of het ander. En dan vertelt ze hoe ze het perceel rond haar woonwagen griezelig

op de bedelende keuteljacht. Ikzelf vond verleden jaar nog een pak dubbelzoute drop die ik ooit in Nederland kocht voor mijn schoonmoeder (die vond dat lekker, echt waar!).

Gretig heeft de bedelbende de zwarte snoepjes aanvaard. Spijtig dat ik hun gezichten daarna niet heb kunnen zien!

Maar je kan deze dagen ook gebruiken om gewoon griezelig eten klaar te maken, als ‘feestdis’.

Daarom ging ik op zoek naar zwarte bonen. Zwart en blauw zijn kleuren die

“Een buurvrouw uit mijn straat heeft in de VS gewoond en vertelt me hoe het moet, dat trick-or-treat” aankleedde en als heks verkleed de kinderen probeerde binnen te lokken. Ze bedankten meestal feestelijk.

Snoep kan ook de trick zelf zijn. Australiërs leggen op het net uit dat je spruitjes moet koken en die dan in gesmolten chocolade dopen. Eenmaal afgekoeld is het wachten

niet passen in de klassieke keuken. En zwart heeft toch iets gothic? Dus maken we daar iets mee voor de dodennacht.

Ik zocht gedroogde zwarte bonen, maar die vond ik zo snel niet, dus werden het frijoles negros in blik. Er bestaan een aantal soorten zwarte bonen. Als we aan de

Chinese zwarte bonensaus denken, dan gaat het om een variëteit van zwarte soja, en over soja spreek ik niet graag. De zwarte bonen uit de Caraïben zijn echter gewone haricotbonen (Phaseolus vulgaris), en erg populair in onder meer Cuba en Brazilië.

Hak een ajuin fijn, samen met één of twee groene paprika’s (liefst de iets pittigere Turkse variant) en laat glazig stoven in wat olie. Pers er dan drie tenen look over en kruid met laurier, komijn, oregano, peper, zout en pimentkorrels.

Wie durft, doet er ook een scherpe habanero chili bij.

Zwarte peper over malen en zout naar smaak. Doe er nu de bonen bij met hun zwart water, twee lepels sherry-azijn en een groot glas rode wijn. Laat lang zachtjes stoven. Het zijn stevige boontjes.

Anderzijds laat je vijf wortelen gaar koken in groentebouillon. Winterwortelen, die zien er meer uit als vingers. Als ze gaar zijn, snijd je ze netjes door zodat ze kunnen blijven rechtstaan. Versier de top van elke wortel met een puntig gesneden stukje van de rok van een ajuin, dat moet scherpe nagels voorstellen. Voor het opdienen doe je de bonen in een kom en steek je de wortelen in de bonenmassa, alsof er een griezelige hand uit de bonenschotel steekt. Smakelijk.

De hele reeks nalezen? » BRUZZ.be/trachet

VACATURE

Lerian (www.lerian.be) is een dynamische talenschool met kantoren in Antwerpen, Brussel, Gent en Luik. Al meer dan 20 jaar biedt Lerian een waaier van kwaliteitsvolle taaldiensten aan bedrijven aan.

Voor de regio Brussel werft Lerian dynamische, gemotiveerde en creatieve freelance taaltrainers Nederlands aan

TAAK het geven van privé, duo- en/of groepsopleidingen (drie tot zes cursisten) aan volwassenen in professionele context.

De opleidingen zijn functioneel en interactief met focus op communicatie.

AANBOD - Een freelance contract met degelijke vergoeding, een job vol uitdagingen in een multiculturele omgeving - Een doorgedreven opleiding door onze pedagogen, didactische onder-

steuning met inhouse ontwikkelde syllabi - Een zeer goed geoliede organisatie.

Samen met de planner stel je zelf je uurrooster samen in functie van je beschikbaarheden

Geïnteresseerd?

Mail je cv naar conny. awouters@lerian.be.

We ontmoeten je graag voor een gesprek!

Tot binnenkort.

Beeldspraak

Angst voor de populariteitspaul

VRT

1985, Paul Jambers. © PHOTONEWS

De barmhartige God, de harten Aas, en de alwetende BRT. Dat was de drievuldigheid van drieletterwoorden van zijn vader. Na het kaarten, en voor het bidden van de rozenkrans, legde hij zijn kleine transistorradio op de leuning van de fauteuil om te luisteren naar het Nieuws en Actueel. De presentator aan de Reyerslaan verbrak zelfverzekerd de voor hem gevrijwaarde stilte die hing boven het stoffen salonmeubilair en het tapis-plain. Maar nooit waren de nieuwsitems zo opzienbarend dat ze op een of andere manier invloed hadden op het leven dat mensen als zijn vader in die tijd leidden.

Hij hield zijn ogen voortdurend gesloten tijdens het luisteren, opdat

je niet zou kunnen zien wanneer hij sliep. Alleen wanneer zijn gezicht tijdens het sportnieuws geen diep misprijzen liet zien, wist je hoe laat het was. Dan moesten de luide kenwijsjes die ingedommelde luisteraars weer wakker dienden te schudden zich van hun taak kwijten.

Toen hij tot voor kort zelf een tijdje voor Actueel had gewerkt, bleef vader al beter bij de les. Maar wat wilde Paul, was dat hij verontwaardigd uit zijn zetel zou opspringen om zijn zoon te bellen over wat hij zonet had gehoord.

Of beter nog: had gezien.

In dat opzicht was deze foto van 35 jaar geleden historisch. Paul maakte toen zijn overstap naar de BRT-televisie, wat als ex-regiestudent aan het

Rits altijd zijn ambitie was geweest. Meegaand zag hij er op die foto niet uit, en zo zouden zijn conservatieve collega’s hem ook niet typeren. Al waren die toen de foto om tien over vier werd genomen al lang naar buiten, want tegen vijf uur mochten de ambtenaren van de BRT beschikken. Dat Paul ook zijn jas aanhad, kwam omdat hij pas arriveerde.

Net terug van de straat, klaar om de verzamelde getuigenissen achter de rug van Muys en Van Laeken te monteren tot een reportage die spraakmakend in plaats van slaapverwekkend zou zijn.

Paul Jambers - zijn autobiografie heet Ik heb het gedaan - houdt op deze foto in wezen de vinger aan de knop waarmee hij op termijn het einde van de openbare omroep zou inluiden. Want na God is nu ook de VRT op sterven na dood. Dan zijn straks alle Boodschappen van Bovenaf geschrapt, en blijven alleen nog de democratische discussies aan de kaarttafel over. De journalisten van de VRT Nieuwsdienst hadden zich dus evengoed de knieval kunnen besparen, toen zij vorig jaar in hun reeks over veertig jaar televisiejournalistiek toegaven dat ze bij de opkomst van VTM en de overstap van Jambers naar de commerciële omroep zo arrogant waren geweest om te ontkennen dat behalve de Val van de Muur en de Joegoslavische oorlog ook weekendongevallen, Milletjassen, en verpauperde boeren aandacht verdienden. Hun verwijt dat Jambers altijd verzuimde duiding te geven om zijn sensationele uitgangspunten niet

meteen in zijn eigen programma te moeten ondergraven, trokken ze natuurlijk niet in. Want dat kijkers op basis van wat Paul hen liet zien weleens een eigen mening zouden kunnen vormen, vinden ze bij de VRT nog altijd onvoorstelbaar.

Maar als niemand met een eigen mening wordt geboren, hoe komt het dan dat iedereen er toch één heeft, en dat de botsing van die meningen de wereld doet draaien?

Welnu, Jambers organiseerde de botsing.

Hadden de ‘volksverheffers’ zijn emancipatiebeweging toen niet gedwarsboomd, dan had nu wellicht niemand schrik voor vrijheid van meningsuiting die neerkomt op vrijheid van liegen, voor fake news als bloeiende bedrijfstak, of voor het verleggen van subsidies en macht van de openbare omroep naar social media.

In de plaats heerst de angst voor de kracht van de zelfstandig denkende kijker nog altijd in de ivoren VRT-toren, waarvan de nakende ineenstorting gemakkelijkheidshalve wordt toegeschreven aan primaten van de politiek die niet kunnen verkroppen dat geïnformeerde journalisten de zaken anders zien dan zij, of die bevriende ondernemers de boel willen laten privatiseren. Jambers heeft die angst nooit gedeeld. Dat hij lang voor Phara of Vranckx al een programma had dat zijn naam droeg, was geen ijdelheid of uitverkoop. Het symboliseerde de bevrijding van de gedachten van het individu dat altijd zijn plan zal trekken. Het was zijn vader die plots uit de zetel sprong.

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Elke week verzint Michaël Bellon een nieuw onderschrift bij een oude persfoto

De hele reeks nalezen? » BRUZZ.be/beeldspraak 30 OKTOBER 2019

I 31

Big City Stel zelf je vraag en stem op BRUZZ.be

Op het Europaplein voor het Centraal Station staan al héél lang nadarhekken rond een put. Wat is daar aan de hand?

BRAM UIT KORTRIJK

S

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

inds dat Europakruispunt in 2009-2010 heraangelegd werd tot een autoluwe rotonde probeert het wat sfeer te vangen. Niet zoals eertijds met de modernistische brons Hyper-Espace of Super-Ruimte (1973) van de Vlaamse beeldhouwer Charles Delporte, die het monument voor vijftig jaar Sabena op ongeveer die plek mocht aanleveren. Wel met een intimiderende cirkelvormige staalstructuur op kolommen, die een verbinding creëert tussen het Centraal Station, de voormalige Sabena-toren en het hotel Hilton Brussels Grand Place.

Dat pseudo-klassieke hotel uit 1984 (van architect Jacques Cuisinier) blijft onder zijn eerste naam bekend als Le Méridien. Het nieuwe plein tussen de hoofdingang van het Centraal Station en de overdekte Smurfendoorgang naar het openbaar urinoir in het Putterijsquare-parkje, wil zich profileren als een beveiligde, animorijke voetgangerszone. En net daar stoort onze lezer, en wellicht menig passant die uit het station komt, zich aan een heksencirkel aan werfhekken en nadars ‘en attendant Godot’.

Na burgemeester, schepenen, Brussel Mobiliteit, MIVB en Beliris bevraagd te hebben, krijgen we bevestiging dat er een werfje is, “maar niet van ons”. “Het staat er al zo lang, dat je het niet meer ziet,” blijkt de teneur. Maar van wie is de werf ? Waarom is die er? Beliris, de samenwerking tussen de federale overheid en het Brussels Gewest om de ‘uitstraling’ van de hoofdstad te promoten, heeft zijn opdracht tot pleininrichting volbracht.

32

I

30 OKTOBER 2019

Al bijna tien jaar een heksenkring aan hekken, hét eerste Brussel-contact vanuit het Centraal Station. © JEAN-MARIE BINST/BRUZZ

“Toen de oplevering van de pleinwerf is gebeurd, was er inderdaad nog iets onafgewerkt aan een lichtkoepel boven de Hortagalerij, maar dat was toen een werf van B-Holding (nu NMBS) en niet van ons,” laat Elien De Swaef, woordvoerder van Beliris, weten.

Even terug in de tijd dan maar: de BRUZZ-archieven bewijzen dat de aannemer van de betegeling van het plein na enkele winters, in 2014 om precies te zijn, moest herbeginnen. Omdat goedkopere Aziatische hardsteen werd gebruikt in plaats van Henegouwse. De term ‘blauwe (hard)steen’ verzekert nu eenmaal geen enkele garantie op duurzaamheid en vorstbestendigheid, die echte Henegouwse steen wel kan geven. Daarna zouden Beliris en Brussel-Stad hun handen in de onschuld wassen. Het openbare plein was afgewerkt. Waar slaat dat ‘roofingpodium’ met nadars dan op?

In 2017 gaf toenmalig Brussels schepen Geoffroy Coomans de Brachène (MR) aan een opmerkzame collega te kennen: “In principe moet de roofing (over een gapend gat met hekken rond, red.) vervangen worden door een ring in glas die licht moet geven aan de onderliggende galerij.” En wat blijkt aan de vooravond van 2020?

Het vloerglas kon het gewicht van een vrachtwagen niet aan, wat nodig is bij eventuele dwingende passage van brandweer of politie bijvoorbeeld. “De vroegere B-Holding, nu de NMBS, zou verantwoordelijk zijn voor de werf(afwerking) van het roofingplateau,” stelt Beliris, dat wijst naar de aanpalende eigenaars van het ‘zwarte gat’: Brussel-Stad, NMBS en Hilton. Hilton Cluster Marketing-coordinator Jennifer De Vos heeft ook gezocht: “We hebben geen ruimtes onder het gat en hebben geen werf op

straat.” stelt ze scherp.

NMBS-woordvoerder Dimitri Temmerman vraagt het meermaals na, en is ook categoriek: “Niet van ons, ook de galerij niet.”

De onderliggende Hortagalerij is echter wel van de NMBS-holding, maar in erfpacht gegeven. Dat de hekken misschien van de in 2014 failliet gegane hotelhuurder Starman Bruxelles zijn, dat tot dan Le Méridien exploiteerde, is het laatste dode spoor. Die zette wel 140 werknemers op straat, en mogelijk ook wat hekken.

Conclusie, iedereen zegt dus: “Het zijn mijn hekken niet.” Van niemand? Voelt iemand zich geroepen om de rommelhoek weer zindelijk te maken?

— JEAN-MARIE BINST

VOLGENDE WEEK Wat is de geschiedenis van het verkrotte pand aan het Martelaarsplein?

COLOFON BRUZZ

CULTUUR & UIT

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Gerd Hendrickx

ABONNEMENTEN

Jean-Marie Binst, Eva Christiaens, Filip De Rycke, Sara De Sloover, Tim Gatzios, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Stefanie Nijs, Jasmijn Post, Bram Van Renterghem, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Danny Vileyn, Tom Zonderman

ADVERTEREN?

Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

MEDEWERKERS

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Céline Emmerechts, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE

Karen De Becker

ALGEMENE DIRECTIE

VORMGEVING CULTUUR & UIT Heleen Rodiers ACTUA Ruth Plaizier

Jo Mariens

KALENDER UIT

HOOFDREDACTIE

Sam De Ryck

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq, Steven Van Garsse

VERTALING

John Arblaster, Martin McGarry, Laura Jones

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke

Voer uw evenement in op Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Meld nieuws

Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nummer 0489-988.988 Persberichten kunnen via nieuws@bruzz.be

DB630714J9

DB619808H9

DB623070I9

Vind een leuke job in jouw buurt.

regiotalent.be

DB620047H9

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

REDACTIE

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

“Ver gaan voor mijn job? Ik ga liever ver in mijn job.” regiotalent.be

Noorse Fjorden cruise 2020 met het nieuwste ***** luxeschip van Holland America Line!

6 AFREISDATA 2020 3+31/5 · 21+28/6 · 26/7 · 15/8 INBEGREPEN • autocar vanuit Vlaanderen, vertrek vanuit Amsterdam • zeer lekkere volpension • Nederlandstalig personeel • dranken INFODAG wo 11 dec 2019om 13u in ons auditorium te St-Truiden gratis, wel even online reserveren, aub

kinderen €599 voor alle data!

€ 1.099

/persoon

Luikersteenweg 62 • St-Truiden • T 011 70 55 00 • www.deblauwevogel.be

DB633392J9

Reisfamilie Carlier

8 fijne dagen vanaf