BRUZZ actua - editie 1655

Rubrieknaam

#1665 WEEKBLAD, EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18, 1050 ELSENE

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

L E V E N

I N

D E

S TA D

|

N I E U W S

|

A C H T E R G R O N D

&

O P I N I E

05 | 06 | 2019

AGORA

Na het succes de weerstand

© IVAN PUT

DE TELOORGANG VAN DE FILATELIE

‘Jongeren kennen de postzegel niet meer’

MIVB PLANT TESTS IN WOLUWEPARK

Zelfrijdend busje komt eraan

Out Loud,

Free,

Rooftop,

outloudfestival.be,

June 2019,

Beurs/Bourse & De Brouckère

Chou de Bruxelles

BRUZZ | VOORAF

Fotograaf Ivan Put trekt wekelijks door de stad voor een portret

KRASIMIRA STOILOVA, LIVERPOOLSTRAAT ANDERLECHT "Ik leef zonder auto, microgolfoven, tatoeages, piercings en zonder Facebook. Allemaal schadelijke dingen volgens mij. Elke keer als ik

naar Brussel terugkeer, waar mijn huis is, waar mijn werk is, dan daalt er - zelfs nog in het vliegtuig - een gevoel van rust over mij. Ik hou van

de jazz, het bier, de openheid en de markten. Op mijn smartphone heb ik de app Airvisual, waarop ik de steden die me interesseren kan

aanduiden. De app toont me dan op welke dagen ik een masker moet dragen. Mijn zoon heeft het masker op een Chinese site besteld."

5 JUNI 2019

I

3

Inhoud

Reportage Week van de netheid Postzegelwinkels: Zes tips laatste stad voor eende propere der Mohikanen 18 18

Spreektijd Spreektijd Pascal Verbeken

Charles Picqué

'Brussel is “Brussel heeft steden' devele problemen die 10 deze kiesuitslag met zich meebrengt niet veroorzaakt”

NOG MEER BRUSSEL BIJ 10

03

Chou de Bruxelles

05

Edito

06

In beeld

08

De week

16

Samenleving Gameverslaving overwinnen

Interview Landschapsarchitect BRUZZ Bas Smets 26

NOG MEER BRUSSEL BIJ BRUZZ

ABONNEER JE NU GR

OP BRUZZ.BE/ABONN ATIS EMENT

Verkiezingen Mis niets kunt vanu de Op BRUZZ.be komende weken terecht voor de verkiezingen het allerlaatste nieuws over de in Brussel. Wie wordt coalitiegesprekken. minister? Welke bevoegdheden krijgen ze en wat hebben de verschillende regeringen in Wie is wie in Brussel Kiest 2019? petto voor de Brusselaar. U De Brusselse en Vlaamse lijsttrekleest het dag na dag, uur na kers geportretteerd. uur, minuut per minuut op Vanaf 3 mei BRUZZ.be en hoort het in ons BRUZZ tv Citynieuws op FM 98.8.

BRUZZ radio en BRUZZ.be Elke middag gaan twee politici live met elkaar in debat en beantwoorden ze uw vragen.

Vanaf 6 mei, elke werkdag tussen 12 en 14u BRUZZ radio

NIEUWS UIT BRUSSEL. CULTUUR IN BRUSSEL. BRUSSEL. BRUZZ.

RUZZ_BW-ABO-90x291.indd 1

18/04/2019 16:02

De lijsten, de Nederlandstalige kandidaten en al het verkiezingsnieuws op brusselkiest.be.

BRUZZ.be BRUZZ steekt studenten een hart onder de riem! Vanaf maandag 3 Extra bij elke het dag juniverkiezingsbijlage ondervraagt Robbe magazine met daarin de inzet een blokkende student over zijn vanstudierichting. de verkiezingen, interviews Goede antwoorden met alle lijsttrekkers en een leveren cinematickets op. rapport de parlementsleden.

Sindsvan maandag 3 juni woensdag 15 mei BRUZZ radio

De blok

BRUZZ magazine

Edito

EDITO

Bommetje uit Aarschot 14 03

Chou de Bruxelles

05

Edito

06

In beeld

08

De week

17

Openbaar vervoer Zelfrijdend busje

22

Onderwijs Leerlingen tuinieren

24

Enfant Terrible Rachida Bouganzir

29

Beeldspraak

30

Nick Trachet

31

Big City

Weekoverzicht van BRUZZ tv Wat moet u zeker onthouden van de afgelopen week?

Margot Otten en Marie-Ange Gillis brengen u een overzicht van al het Brusselse nieuws dat u niet mag missen.

De Week van BRUZZ, elke zaterdagmiddag op Eén BRUZZ tv

Dit en al het andere nieuws uit Brussel vindt u natuurlijk ook op BRUZZ.be en via de BRUZZ-app

— STEVEN VAN GARSSE Het zag er vrijdag nog naar uit dat de Vlamingen in Brussel als eerste met een meerderheidsakkoord zouden kunnen pronken. Maar dat was zonder Aarschot gerekend. Voorzitter Gwendolyn Rutten heeft de Brusselse Open VLD opgedragen om geen haast te maken. Meer nog: Open VLD stapt niet in een Brusselse meerderheid aan Vlaamse kant als de MR niet ook deel uitmaakt van de Brusselse regering aan Franstalige kant.

Daarmee probeert Rutten wat ze in 2014 al met succes heeft gedaan: Open VLD in de Vlaamse regering loodsen, met de federale meerderheid als hefboom.

Wat ze nu doet, lijkt een logische zet. Met Open VLD en MR in de Brusselse regering is de liberale vleugel sterker. Het sluit ook aan bij de smeekbede van parlementslid David Leisterh (MR) enkele dagen geleden aan onderhandelaar Guy Vanhengel (Open VLD). Koppel de vorming van een Vlaamse en Franstalige meerderheid aan elkaar en hijs de MR mee aan boord.

In de achtergrond speelt wellicht ook de mogelijkheid van een federale paars-groene regering. Open VLD en MR hebben in de Kamer samen een zetel meer dan de N-VA. Rutten wil er met de MR op alle niveaus bij zijn.

Samen sterk.

Toch is deze zet om twee redenen ongezien. Een Vlaamse partijvoorzitter die de meerderheid aan Franstalige kant in Brussel wil forceren? Dat gebeurde nooit eerder. Het lijkt bovendien op een slechte film. Waarom zou PS-kopstuk

Laurette Onkelinx zich in haar Franstalige Brusselse regeringsvorming laten opjagen door Gwendolyn Rutten? In het slechtste geval bemoeilijkt dat de vorming van een VGC-college. Dat is niet meteen de grote zorg van de Franstalige Brusselaars. De Brusselse Vlamingen dreigen dus het slachtoffer te worden.

Dat moeten Guy Vanhengel en Sven Gatz ook begrepen hebben. Zij waren naar verluidt niet gediend met deze nieuwe ontwikkeling.

Twee. Opnieuw blijken de Brusselse liberalen van Open VLD niet meer heer en meester in eigen huis. Bij de lijstvorming moest Vanhengel al met lede ogen aanzien hoe Rutten de poppetjes verschoof, om Els Ampe lijsttrekker te maken voor het Vlaams Parlement, ten koste van Sven Gatz.

Vandaag moet onderhandelaar Vanhengel weer de duimen leggen. Dit is niet zíjn modus operandi. Vanhengel onderhandelt hard, wis en zeker, maar altijd volgens de regels van het politieke spel en als een redelijk man. Hij zit nu niet meer met ongebonden handen aan de onderhandelingstafel.

Een ding is zeker: voor Groen-kopstuk en VGC-‘formateur’ Elke Van den Brandt is dit een testcase die kan tellen.

De politiek is bikkelhard en ongenadig, zeker als het over postjes gaat.

Nochtans is dat precies wat de kiezer niet wil. Die wil beleid zien, en geen machtsspelletjes.

BRUZZ | VOORAF

Interview VUB-politicoloog Didier Caluwaerts over Agora

“Waarom zou PS-kopstuk Laurette Onkelinx zich in haar Franstalige Brusselse regeringsvorming laten opjagen door Gwendolyn Rutten?"

5 JUNI 2019

I

5

6

I

5 JUNI 2019

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

Fietsdroom Brussel heeft opnieuw een velodroom. De houten fietspiste opende afgelopen weekend de deuren in de voormalige rijkswachtschool in Elsene. Het gaat om een artistieke installatie van Bruno Herzele en Elke Thuy. De inhuldiging past in de aanloop naar de start van de Ronde van Frankrijk die op 6 juli begint in Brussel. De velodroom moet de opmars van de fiets in de stad in de kijker zetten en staat tegelijk symbool voor de herontwikkeling van de voormalige rijkswachtschool. Onder de naam See U vervelt die van een gesloten kazerne naar een open stadsdeel.

De velodroom is vrij toegankelijk van 10 tot 20 uur. De piste is 100 meter lang. Voor de bouw waren 20.000 bouten en 40 ton hout nodig. Š ELKE-BRUNO

5 JUNI 2019

I

7

De week

Terugblik op het nieuws

Listes Destexhe

Roma in Haren

5.531

Listes Destexhe duidt terrorisme-expert Claude Moniquet aan als voorzitter en woordvoerder van de beweging. Listes Destexhe werd opgericht door Brussels Parlementslid Alain Destexhe, die begin dit jaar opstapte bij MR. Geen enkel lid raakte verkozen op 26 mei.

In de Vilvoordselaan in Haren slaan Roma hun tenten op vlak naast de treinsporen ter hoogte van de Albertbrug. De politie van de zone BrusselHoofdstad/Elsene laat voorlopig betijen. Daklozenorganisatie Samusocial zal met de bewoners van het sloppenwijkje in gesprek gaan.

In de maand mei schreven de fietsagenten van de zone Brussel-Hoofdstad/Elsene 5.531 processen-verbaal uit. Sinds de oprichting van de fietsbrigade gaat het aantal pv’s steeds omhoog. In 2018 waren er gemiddeld 3.258 per maand, dit jaar schreven de agenten er maandelijks gemiddeld 4.186 uit.

GEMEENTE ELSENE BANT KFC UIT NAAMSEPOORT

Unizo: ‘Dit is al te willekeurig’ BRUZZ | DE WEEK

De gemeente Elsene weigert een stedenbouwkundige vergunning aan Kentucky Fried Chicken (KFC). Op die manier wil het gemeentebestuur vermijden dat de buurt aan de Naamsepoort een ‘malbouffe-corner’ wordt.

Volgens middenstandsorganisatie Unizo mist de beslissing elke juridische grondslag. — BETTINA HUBO

K

FC opent vandaag zijn eerste Brusselse vestiging in het Noordstation. De Amerikaanse fastfoodketen wil er nog meerdere openen, onder meer op nummer 1 van de Elsensesteenweg, de plek waar tot nu de bank ING zat. Het pand ligt pal tegenover de Quick en vlakbij liggen ook een McDonald’s, een Burger King, een Pizza Hut en een Hector Chicken.

Maar terwijl het vorige blauw-rode schepencollege van Elsene het filiaal van Burger King precies een jaar geleden nog met veel égards inhuldigde, krijgt KFC nu een ‘njet’ van het nieuwe groen-rode gemeentebestuur. De beslissing werd rondgestuurd door Ecoloschepenen Yves Rouyet (Stedenbouw) en Audrey Lhoest (Handel en Gezondheid). Hun eerste argument luidt dat de komst van KFC een bedreiging is voor de commerciële mix en de aantrekkelijkheid van de handelswijk. In dat deel van de Elsensesteeweg, aan de Naamse-

8

I

5 JUNI 2019

poort, is er nu immers al een hoge concentratie aan fastfoodzaken. Op een strook van 100 meter zijn er zestien horecazaken.

OBESITAS De groene schepenen willen vooral vermijden dat de Naamsepoort een malbouffe-corner wordt, een junkfoodwijk, en dit om redenen van publieke gezondheid. De strijd tegen obesitas en ongezonde voeding is voor hen een prioriteit. Volgens het Elsense gemeentebestuur is een overmaat van fastfood ook niet verenigbaar met de woonfunctie van de buurt. Vlakbij zijn er namelijk verschillende nieuwe residentiële projecten.

Rouyet, die ook bevoegd is voor Dierenwelzijn, maakt zich ten slotte zorgen over de bedenkelijke omstandigheden waarin KFC zijn kippen kweekt. Dat blijkt volgens hem uit reportages en rapporten van dierenwelzijnsorganisaties.

De fastfoodketen heeft ondertussen al beroep aangetekend bij het

Gewest tegen de beslissing, maar Rouyet gaat ervan uit dat het Gewest de gemeente gelijk zal geven. Anton Van Assche van Unizo twijfelt daar sterk aan. “Ik begrijp dat de gemeente de boodschap wil geven dat in haar visie op handel dit soort horecazaken niet past op die plek, maar de aangehaalde argumenten vormen geen voldoende juridische basis. Wat is fastfood? Wat is gezond? Het is te aleatoir. Iedereen moet gelijk behandeld worden. Het Gewest zal niet anders kunnen dan de vergunning toch toestaan.”

Volgens Van Assche zijn zowat alle Brusselse gemeenten op zoek naar manieren om de commerciële mix

in hun handelscentra te bewaken en proberen ze daarbij om bepaalde handelszaken aan te trekken en andere te weren. “Het is goed dat gemeenten het aanbod proberen te sturen. Helaas hebben ze daarvoor weinig juridische middelen ter beschikking. Er is nu eenmaal de vrijheid van ondernemen, die gegarandeerd wordt door de Europese Dienstenrichtlijn. Het enige wat je zou kunnen doen is verhinderen dat er winkeloppervlakten van meer dan 500 vierkante meter gecreëerd worden.”

In hartje Brussel geldt er nochtans een horecastop en veel gemeenten proberen nachtwinkels te weren met

Slechtvalken

IS-strijders

Ziekenhuizen

Op de top van de Heilige-Familiekerk in Schaarbeek lijkt zich een familiedrama te hebben afgespeeld in een slechtvalkennest. De moeder, vader en een jong worden dood teruggevonden.

Twee andere kuikens aten vermoedelijk van de kadavers om te overleven.

VUB-professor Gerrit Loots vertrekt met een team naar het noordoosten van Syrië om ernstig zieke kinderen van Belgische IS-strijders te verzorgen. Een maand geleden werd zijn humanitaire missie afgelast, omdat de Koerden hem de toegang tot de kampen weigerden.

Het personeel van de Iris-ziekenhuizen legt maandag het werk neer. Zo’n 350 werknemers van de vijf ziekenhuizen verzamelen maandagochtend aan het hoofdgebouw van de Iris-koepel om de hoge werkdruk aan te klagen.

Confederalisme was niet het thema, de kiezer heeft daar geen mandaat voor gegeven.

De discussie maakt deel uit van de op zichzelf terugplooiende politiek

© PHOTONEWS

BRUZZ | DE WEEK

VUB-POLITICOLOOG KAREN CELIS Kentucky Fried Chicken wil een vestiging openen in de Elsensesteenweg. Het gemeentebestuur ziet dat niet zitten.

over het signaal van de kiezer (in De ochtend op ‘Radio 1’)

Cartoon Wauter Kim Duchateau en Wauter Mannaert wisselen elkaar af voor hun kijk op de week

hoge taksen. “Die horecastop kan, want het geldt voor alle horecazaken,” zegt Van Assche. “En er bestaan inderdaad allerlei taksen, maar wij zijn daar geen voorstander van. Daarmee zeg je: we willen het niet, maar als je maar betaalt, mag het. Een fastfoodketen gaan belasten, zou ook geen oplossing zijn. Die betaalt gewoon.”

Unizo ziet meer heil in de positieve benadering. “De gemeente zou goodfood-acties kunnen opzetten en kunnen proberen om de horecazaken daarin mee te krijgen. Gezonde voeding is een waarde die steeds meer aandacht krijgt. Daar is dit soort bedrijven ook gevoelig voor.”

5 JUNI 2019

I

9

Spreektijd

Charles Picqué, vader van het Brussels Gewest, analyseert de verkiezingsresultaten

BRUZZ | DE VERHALEN

‘Brussel mag geen twistappel worden’

10

I

5 JUNI 2019

“Eén motivatie om voor het Vlaams Belang te stemmen is onderbelicht gebleven, de Vlamingen willen niet meer betalen voor de Walen.” Dat zegt Charles Picqué, parlementsvoorzitter, burgemeester van Sint-Gillis en vader van het Brussels Gewest.

— DANNY VILEYN, FOTO’S IVAN PUT

W

BRUZZ | DE VERHALEN

aarom stemden er zoveel mensen voor het Vlaams Belang? Het is een vraag die waarnemers nog een paar weken zoet zal houden. Eén ding staat vast: er is niet één allesomvattende verklaring. BRUZZ ging te rade bij Charles Picqué, vier keer minister-president van Brussel, federaal en Frans Gemeenschapsminister en uittredend parlementsvoorzitter.

Heeft de score van het Vlaams Belang u verrast?

CHARLES PICQUÉ: Ik had voorspeld dat het

▲

Vlaams Belang flink zou vooruitgaan in Vlaanderen, maar die orde van grootte had ik werkelijk niet voorzien. Een van de voornaamste redenen waarom de Vlaming extreemrechts stemt - naast migratie, nationalisme en het identitaire discours - is dat hij niet langer wil betalen voor die ‘luie’ Walen. Het beeld van de luie Waal is er decennialang ingepompt door een aantal media en ook door vooraanstaande Vlaamsgezinde politici. Herinner u de uitspraak van de CVP’er Gaston Geens (eerste minister-president van de Vlaamse regering, red.) over de transfers van Vlaanderen naar Wallonië: ‘Ieder Vlaams gezin betaalt ieder jaar een auto voor een Waals gezin.’

Het beeld van de luie Waal wordt nog altijd gekoesterd door het Vlaams Belang. Nog tijdens deze campagne zag ik in propaganda van het Vlaams Belang een cartoon van een tandem met vooraan een Vlaming die naarstig trapt en een Waal die achterop zit te profiteren. Ik merk het al jaren als ik bij Vlaamse vrienden op bezoek ga: de Vlaming leeft in de overtuiging dat hij

5 JUNI 2019

I

11

Charles Picqué

▲

bestolen wordt door de Walen.

Diezelfde mensen zeggen dat het communautaire achter de rug is, maar ze voegen er onmiddellijk aan toe dat hun koopkracht aangetast wordt door de Walen. Zo ervaren zij de solidariteit tussen Vlamingen en Walen. Het is hetzelfde fenomeen als in Italië, waar het noorden niet langer wil betalen voor het zuiden en in Spanje waar de Catalanen onafhankelijkheid willen.

Maar dat zegt de N-VA toch ook?

Waarom dan voor Vlaams Belang kiezen?

BRUZZ | DE VERHALEN

PICQUÉ: Vlaams Belang is voluit voor de onafhankelijkheid van Vlaanderen, de N-VA ook, maar die zegt het niet langer zo duidelijk. Bovendien is de N-VA sinds de afgelopen legislatuur verdacht bij de flaminganten omdat ze geparticipeerd heeft de federale regering. Maar Vlaams Belang heeft niet alleen van N-VA stemmen afgesnoept. Als je de kiezers van N-VA en Vlaams Belang van 26 mei 2019 optelt en vergelijkt met de optelsom van de twee partijen in 2014, dan stel je vast dat er nu veel meer Vlaams-nationalistische kiezers zijn. Er is een nieuwe groep Vlaams-nationalisten.

Heeft de uitslag in Brussel u verrast?

PICQUÉ: Er is een versnippering langs Vlaamse kant, waar nu acht partijen een gekozene hebben. Ik had echt niet gedacht dat Open VLD twee zetels zou verliezen, ik ben droevig voor Guy Vanhengel, die een goede minister was en stabiliserende factor in de regering. Ook One.brussels heeft me verrast, maar dan in positieve zin. Pascal Smet heeft niet veel tijd gehad om het merk te promoten. Wat CD&V betreft: de christendemocraten verliezen ook in Vlaanderen en ook het CDH verliest, het verlies in Brussel past in de trend.

Dat het Vlaams Belang en de N-VA in Brussel niet aanslaan, heeft te maken met het profiel van de nieuwe generatie Vlamingen in Brus-

sel. Zij zijn niet meer geïnteresseerd in de Vlaamse strijd. Als ik met hen praat, hoor ik dat ze die passé vinden.

PS-POLITICUS 12

I

5 JUNI 2019

Geboren in 1948 in Etterbeek

Het aantal Vlaamse stemmen is gestegen: van elf naar veertien procent. Zijn daar Franstalige stemmen bij?

PICQUÉ: Franstaligen hebben me

Licenciaat TEW (UCL)

herhaalde malen verteld dat ze voor Groen of voor Open VLD gingen stemmen om te beletten dat het Vlaams Belang of de N-VA de Brusselse instellingen zou blokkeren. Toen ik de zondag van de verkiezingen een pintje ging drinken in café de L’Union was ik omringd door een tiental Vlamingen. Twee of drie onder hen hebben me gezegd dat zij ook het gevoel hadden dat de Franstalige kennissen voor Vlamingen hadden gestemd.

1989-1999 minister-president van de Brusselse regering

Franstalig Brussel had de winst van de PTB niet zien aankomen. Dat is vreemd.

PICQUÉ: Ik was werkelijk verrast en pas achteraf heb ik beseft dat we ons miskeken hebben op de uitslagen van de gemeenteraadsverkiezingen.

We hadden de indruk dat de groei niet fenomenaal zou zijn, maar we hadden er geen rekening mee gehouden dat de PTB niet in alle gemeenten aan de verkiezingen had deelgenomen. De PS moet de opgang van de PTB goed analyseren. We moeten zeer op onze hoede zijn voor de PTB en met de kiesuitslag rekening houden bij het onderhandelen over het regeerakkoord. Als we maar de minste fout maken, zullen ze daar gebruik van maken en scoren ze over vijf jaar nog beter. Het grootste aantal stemmen zijn proteststemmen van jongeren met een migratieachtergrond die niet aan de bak komen, maar er is ook overdracht van het traditionele kiezerscorps van de PS. Het is niet bij Ecolo of de MR dat de PTB stemmen is gaan halen.

Ook in Sint-Gillis heeft de PTB het uitstekend gedaan.

“Ik heb de indruk dat we ons moeten voorbereiden, een institutioneel debat is onvermijdelijk” CHARLES PICQUÉ

Charles Picqué

Adviseur Koning Boudewijnstichting 1985-heden burgemeester van Sint-Gillis

1995-1999 minister van Cultuur van de Franse Gemeenschapsregering 1999-2004 federaal minister van Economie en regeringscommissaris voor Grootstedenbeleid 2004-2013 minister-president van de Brusselse regering 2013-2014 Brussels Parlementslid 2014-2019 voorzitter van het Brussels Parlement 2019 neemt niet meer deel aan de verkiezingen, maar blijft burgemeester van Sint-Gillis

PICQUÉ: Sint-Gillis is een dorp in de stad waar linkse bewegingen altijd goed gedijd hebben.

Er komt een nieuwe staatshervorming aan. Waarom denkt u dat?

PICQUÉ: Na de verklaringen van N-VA-voorzitter Bart De Wever pro confederalisme en de kiesuitslag van het Vlaams Belang kan ik me niet inbeelden dat het institutionele begraven zou worden. We moeten ons voorbereiden. Vlaams Belang zal wellicht niet aan de Vlaamse regering deelnemen, maar de druk op de N-VA zal groot zijn. Misschien is de kiesuitslag van het Vlaams Belang al voldoende voor de N-VA om een nieuwe staatshervorming te eisen. U kan tegenargumenteren dat de komende verkiezingen er pas over vijf jaar aankomen, maar we zijn dit land en de staat al heel lang stap voor stap aan het ontmantelen.

Waarom zou die evolutie stoppen nu de Vlaams-nationalisten sterker staan dan ooit tevoren? En mis-

kant en een minderheid langs Vlaamse kant. In de regering-Michel is er een Franstalige minderheid.

Leven we over een paar jaar in het model dat Johan Vande Lanotte ooit voorstelde? Vier gewesten?

PICQUÉ: Zij die denken dat de

PICQUÉ: Het zal niet in de eerste plaats gaan over het statuut van Brussel, maar over het sociaal-economische. De voornaamste inzet zal de sociale zekerheid zijn en de verdere overdracht van bevoegdheden naar de gewesten en gemeenschappen. Ik lees de verslagen van VOKA en ook ik ken de eisen van de Vlaamse bedrijfswereld. We moeten ons voorbereiden. Het is triestig, maar het is wel zo. We zijn veroordeeld tot institutionele onderhandelingen, maar dat betekent nog niet dat België zal verdwijnen.

De N-VA is dan wel de grootste aan Vlaamse kant, de PS is de grootste aan Franstalige kant. Er kan een regering gevormd worden met een grote meerderheid langs Franstalige

Vlamingen (Vlaamse politici, red.) dat zullen accepteren, dromen. Ik ben er overigens ook niet zeker van dat de Vlaamse publieke opinie dat in deze omstandigheden zou aanvaarden. De N-VA blijft de eerste partij in Vlaanderen en ook moet de vraag gesteld worden welke politicus in Vlaanderen in staat is om het tegen De Wever op te nemen? Wie heeft voldoende ervaring? Ik zie eerlijk gezegd alleen Johan Vande Lanotte (het interview vond plaats voor de koning Johan Vande Lanotte en Didier Reynders als informateurs aanduidde,red.) We mogen onze ervaringen van 2011 niet vergeten.

Ik vrees dat we een lange periode van verlamming tegemoet gaan, een lange reeks aanslepende onderhandelingen die tenslotte als bewijs zullen aangevoerd worden voor de onbestuurbaarheid van het land.

Wat moet er gebeuren als de PS en de N-VA niet tot een vergelijk komen?

PICQUÉ: Het is nog te vroeg om het over de slaagkansen van een overleg tussen de N-VA en de PS te hebben.

Het is noch voor de PS noch voor de N-VA gemakkelijk. De PS moet de PTB in de gaten houden, de N-VA het Vlaams Belang. Maar om op uw

communautaire. Brussel heeft de problemen die deze kiesuitslag met zich meebrengt niet veroorzaakt.

Als we de kaart van de verkiezingen bekijken, kleuren de vroegere arbeidersgemeenten nog altijd rood, de bourgeoisgemeenten die vroeger blauw of paars kleurden, kleuren nu

“Het beeld van de luie Waal wordt nog altijd gekoesterd door het Vlaams Belang” CHARLES PICQUÉ PS-POLITICUS

vraag te antwoorden: het gezond verstand gebiedt dat in dat geval alle democratische partijen rond de tafel gaan zitten en met elkaar praten om te kijken wat er nog rest aan gemeenschappelijke doelstellingen.

Wat moet behouden blijven?

PICQUÉ: De sociale zekerheid. Als de sociale zekerheid ontmanteld wordt, de hoeksteen van ons bestel, dan betekent dat dat de wederzijdse solidariteit onomkeerbaar aangetast is. Als de solidariteit er niet meer is, dan is er ook geen gemeenschappelijkheid meer. We mogen ook niet uit het oog verliezen dat de hervorming van 2011 erin heeft voorzien dat de financiële solidariteit vermindert tegen 2025 en dat is niet meer veraf.

In het verleden geloofden we dat niemand aan de sociale zekerheid wou raken. We waren naïevelingen.

Wat moet Brussel de komende weken en maanden doen?

PICQUÉ: Ik ben pessimistisch omdat er een nieuw rondje staatshervorming aankomt, maar ik ben nog optimistisch omdat dat niet het einde van België betekent. Confederalisme is nog te vermijden. Als het over confederalisme gaat, heeft Brussel een flinke vinger in de pap.

Ikzelf zal met grote interesse volgen wat er de komende weken en maanden gebeurt, een labiel Brussel zou rampzalig zijn. We moeten vermijden dat er in Brussel communautaire problemen opduiken.

Brussel mag in dit debat geen twistappel worden. Maar daar ben ik nogal gerust in. De nieuwe meerderheid die zal gevormd worden, zal zich niet laten uiteenspelen door het

ook groen. Is er aan de sociologische kaart van Brussel niets veranderd? Is arm nog altijd arm? En wat met Sint-Gillis?

BRUZZ | DE VERHALEN

schien staan ze niet alleen, CD&V is in deze heel dubbelzinnig.

PICQUÉ: De zaken zijn ingewikkelder dan u ze voorstelt. Er is sociologische verandering, ik zie wijken in achtergestelde gemeenten die wel degelijk in positieve zin geëvolueerd zijn, we hebben de openbare ruimte en gebouwen gerenoveerd, en ook de inwoners zijn erop vooruitgegaan.

Die wijken hebben nu een goed imago, dat is ook belangrijk, we hebben aangetoond dat fataliteit niet aan de orde is.

Ook Sint-Gillis is opgeklommen, in de jaren 1980 en 1990 was Sint-Gillis bijna even arm als Sint-Joost, nu hebben we wat de fiscaliteit aangaat bijna het gewestelijke gemiddelde bereikt en bevinden we ons op hetzelfde niveau als de stad Brussel. Sint-Gillis is het perfecte voorbeeld van wat er mogelijk is op het vlak van de culturele mixiteit. Wat de bevolkingssamenstelling aangaat, zijn we tot een evenwicht gekomen, er wonen nu ook gegoede mensen in Sint-Gillis, maar onze sociale uitgaven blijven hoog. Het is niet de bedoeling dat de armsten niet in Sint-Gillis kunnen blijven. Mijn gemeente heeft van oudsher een sociale roeping, er moet in Sint-Gillis plaats blijven voor de armen.

Veel jongeren zoeken een koopwoning in Sint-Gillis, maar ontmoedigd door de vastgoedprijzen zoeken ze een appartement in Vorst, dicht bij Sint-Gillis om van de gezelligheid van Sint-Gillis te blijven genieten. Vorst volgt Sint-Gillis in zijn evolutie.

5 JUNI 2019

I

13

Analyse

Burgerbeweging Agora zit nu ook in parlement

BRUZZ | DE VERHALEN

‘Agora zal het moeilijk krijgen’

Didier Caluwaerts Geboren in 1983 Master Politieke Wetenschappen VUB (2007) organiseert in 2010 een reeks experimentele burgerfora met Nederlandstalige en Franstalige Belgen behaalt in 2011 een doctoraat dat de basis vormde voor de G1000 Lid van de Jonge Academie Politicoloog aan de VUB

© IVAN PUT

14

I

5 JUNI 2019

— SARA DE SLOOVER

C

Heeft Agora inspiratie opgedaan bij ‘uw’ G1000?

CALUWAERTS: Daar ben ik zeker van.

Een van hun grote inspiratiebronnen was het boek Tegen Verkiezingen van David Van Reybrouck. Ik denk dat ze de boodschap ervan misschien iets te letterlijk hebben genomen. Want David heeft mij altijd gegarandeerd – en ik ben het daar ook met hem eens – dat hij helemaal niet tegen verkiezingen is, maar dat hij een burgerforum of -participatie wil als aanvulling op verkiezingen.

Ik denk dat Agora heel veel weerstand zal uitlokken bij politieke partijen. Zij willen hun ene gekozene gedurende vijf jaar lang alleen laten stemmen over voorstellen die de burgerassemblee gedaan heeft. Bij alle andere voorstellen of ontwerpen van ordonnanties zal Pepijn Kennis zich onthouden. Hij zal op het einde van de rit in het ideale geval – binnen het traject dat ze hebben uitgestippeld – maar over acht of maximaal negen voorstellen hebben gestemd.

De perceptie bij andere partijen kan zo bestaan dat hij een postjespakker

“Ik denk dat Agora heel veel weerstand zal uitlokken bij politieke partijen” DIDIER CALUWAERTS VUB-POLITICOLOOG

Agora liet aan BRUZZ weten niet links of rechts te zijn, maar enkel de standpunten in te nemen van de burgerassemblee. Hoe kan je je dan in dat politieke systeem begeven?

CALUWAERTS: Ik denk dat dat een hele grote uitdaging zal worden. De volksvertegenwoordiger heeft een heel duidelijk profiel, en zal op een bepaald moment misschien voorstellen moeten indienen die fundamenteel ingaan tegen zijn eigen overtuigingen. Blijkbaar is er binnen Agora een overeenkomst dat wanneer iemand dat niet kan, die ontslag neemt en de volgende op de lijst dan het voorstel zal indienen.

Agora zoekt nu mensen om zijn burgerassemblee met 89 burgers op te zetten – om de zes maanden zou

Joost Vandecasteele beschreef Agora als volgt bij BRUZZ: ‘Een groep voornamelijk Franstalige jongeren die op een Nederlandstalige lijst opkwamen en dus minder stemmen nodig hadden.’ Bent u het daar mee eens?

▲

aluwaerts probeert het succes van Agora te kaderen en te verklaren.

“Brussel heeft een aantal kenmerken die theoretisch gezien heel erg tegen participatie werken”, zegt Caluwaerts. “De stad is enerzijds superdivers en meertalig, anderzijds bestuurlijk hypercomplex.

Desondanks zien we dat de stad stilaan een labo is van de democratie.”

“Traditionele partijen zijn burgerparticipatie gaan omhelzen als een nieuwe manier van democratie.

In 2017 was er bijvoorbeeld het burgerpanel over mobiliteit van het Brussels Parlement, onder meer Charles Picqué (PS) was daar een groot voorstander van. Sven Gatz (Open VLD) heeft er een van de speerpunten van zijn beleid van gemaakt, door de organisatie van burgerkabinetten. In gemeenten zoals Schaarbeek en Elsene is er ervaring met participatory budgetting – een lokaal bestuur beslist om een budget vrij te maken dat besteed wordt op de manier die een burgerforum zelf beslist. Dat heeft de weg geplaveid voor een beweging als Agora.”

“Protest speelt natuurlijk ook mee. Agora maakt er geen geheim van dat ze het huidige representatieve systeem willen ‘hacken’.”

is, die een parlementaire wedde krijgt zonder er iets voor terug te doen. Dat kan op lange termijn ook negatieve gevolgen hebben voor de geloofwaardigheid van burgerparticipatie als dusdanig.

Aan de andere kant kan je je ook afvragen hoeveel impact het project zal hebben. In de Belgische parlementen wordt heel sterk een meerderheids/oppositielogica gevolgd, waarbij voorstellen van de meerderheid worden aangenomen en die van de oppositie worden verworpen. Ik schat de kans daarom hoog in dat geen enkel voorstel van Agora goedgekeurd zal worden.

BRUZZ | DE VERHALEN

Naarmate de tijd verstreek, zag VUB-politicoloog en ‘burgerparticipatieman’ Didier Caluwaerts, de bedenker van de G1000, het aantal Facebooklikes voor burgerbeweging Agora toenemen. “Een week voor de verkiezingen zag ik dat ze op 2.900 likes zaten. Je moest maar ongeveer 3.300 stemmen halen voor een zetel, dus vanaf dat moment verwachtte ik dat het erin zat.”

Didier Caluwaerts: “Agora maakt er geen geheim van dat ze het huidige representatieve systeem willen ‘hacken’.”

DIDIER CALUWAERTS: Ja. Ze hebben strategisch gekozen. Het is een Nederlandstalige lijst met voornamelijk Franstaligen, allemaal geëngageerde mensen met een groot netwerk, die handig gebruik hebben gemaakt van de complexiteit van het Brusselse systeem. Ze wisten dat ze minder stemmen nodig hadden aan Nederlandstalige kant. © IVAN PUT

© IVAN PUT

5 JUNI 2019

I 15

EXPO ▲

2019

14/6 18/6

Opening expo: Vrijdag 14 juni van 18 - 21 u.

Openingsuren: Zaterdag 15 juni Zondag 16 juni Maandag 17 juni Dinsdag 18 juni

van 14 - 18 u. van 14 - 18 u. van 18 - 21 u. van 18 - 21 u.

WWW.ACADEMIEANDERLECHT.BE Beeldend werk van de 15 afdelingen voor volwassenen en de afdelingen voor kinderen en jongeren

Academie Beeldende Kunsten Anderlecht Dapperheidsplein 17 - 1070 Anderlecht Tel. 02 523 03 71 info@academieanderlecht.be

juni j ui n

12 uh

PAR K VAN VORST G R ATI S PARC DE FOR EST G R ATU IT

pa r k f e sti va l po éti k

w w w. s v s m . b e

# SUPERVLI EG SUPER MOUCH E

1 9 uh

vu / er : WIELS 1190 Vorst / Forest • design : CUISTAX • illu : Adrien Herda • graphisme / vormgeving : Station MIR

201 9

ook nog eens de helft van die groep vervangen worden, zodat iedereen er één jaar in zit. Met uw eigen ervaring als methodoloog van het grote Belgische burgerforum G1000, denkt u dat dat praktisch doenbaar is?

CALUWAERTS: Dat wordt, denk ik, een grotere uitdaging dan ze zich nu realiseren. Je moet aan alles denken.

Die mensen rekruteren kost al handenvol geld. Agora wil drie quota toepassen: een 50-50-genderquotum, een leeftijdsquotum met drie groepen, en een quotum naar opleidingsniveau, zodat ook voldoende laagopgeleiden in de assemblee zitten. Een taalkundig quotum is er niet, wat in Brussel natuurlijk politiek gevoelig ligt.

Dan moet je die burgers ook gemotiveerd houden, en vaak gaat dat gepaard met financiële middelen. Ik weet dat ze in een vergoeding hebben voorzien, iets van een 40 euro per persoon per vergadering. Die zou dan betaald worden van het loon van de volksvertegenwoordiger, die maar een minimumloon zou overhouden. Eén zaterdag per maand zouden ze moeten vrijhouden voor de burgerassemblee, en dat een jaar aan een stuk.

Zes maanden lang moeten de burgers dan over één onderwerp discussiëren, en je moet ze daarover informeren door experts uit te nodigen. Je moet de discussies modereren, op een neutrale manier, liefst binnen kleine groepjes van tien tot maximaal vijftien mensen.

Professionele moderatie kost handenvol geld. Op het einde van die zes maanden komen ze dan tot een consensusvoorstel, of een stemming als er geen akkoord bereikt kan worden.

Voldoende geschikte mensen vinden die komen opdagen, zal een logistieke uitdaging zijn. Om niet te zeggen een logistieke nachtmerrie.

Hoe zijn ze op dat idee gekomen?

CALUWAERTS: Ook via de G1000. Na een speech van David Van Reybrouck was er heel veel interesse bij alle Duitstalige partijen, en uiteindelijk hebben zij allemaal ingestemd met zo’n permanente burgerkamer. De loting zal plaatsvinden vanaf september of oktober, mooi in parallel met Agora. Maar daar is impact gegarandeerd: in het decreet is opgenomen dat het parlement zich moet verantwoorden waarom, als het niet ingaat op een goedgekeurd voorstel van de burgerkamer.

Dat is cruciaal, het maakt de participatie veel directer. Bij Agora gaat het over één vertegenwoordiger, die weinig politiek gewicht zal hebben.

Tenzij de traditionele partijen de ideeën van Agora oppikken.

CALUWAERTS: Dat is een mogelijkheid.

Maar zodra de perceptie bestaat dat Agora de discussies in een bepaalde richting stuurt, of de experts doelbewust vanuit een bepaalde hoek komen, dan zullen de traditionele partijen veel minder geneigd zijn er iets mee te doen. Ik denk niet dat dat de bedoeling is bij Agora, integendeel,

Bestaat zo’n burgerassemblee al elders in de wereld, en hoe werkt het daar?

CALUWAERTS: Een burgerassemblee bestaat alleen in de Duitstalige gemeenschap in België, en is dan nog maar heel recentelijk gestart. Het gaat daar niet om één gekozene die ideeën probeert binnen te loodsen, maar om een permanente ‘burgerkamer’ die als het ware naast het Duitstalige parlement bestaat. Gelote burgers zullen er achttien maanden in zitten, waarna er een rotatie plaatsvindt. Dat is de enige burgerassemblee die ik ken in de wereld.

© IVAN PUT

Openbaar vervoer Gratis ritje met SAM-e

U hebt al een doctoraatsstudent gevonden om dit de komende jaren allemaal te volgen?

CALUWAERTS: Ik heb inderdaad net een project ingediend over Agora (lacht).

Voor mij zijn het fantastische tijden, om te zien hoe het experiment zal aflopen. De voorbije decennia was België meer bezig met staatshervormingen dan met burgers betrekken bij politiek of democratische vernieuwing.

Maar ons land loopt de laatste jaren echt wel voorop. De Duitstalige burgerkamer is de eerste in de wereld en een echt unicum. Heel veel buitenlandse onderzoekers zijn geïnteresseerd om te komen kijken hoe het eraan toegaat. En nu is er ook Agora. We zullen moeten zien hoe het loopt, maar in elk geval is het heel interessant.

“Voldoende geschikte mensen vinden die komen opdagen, zal voor Agora een logistieke uitdaging zijn, een logistieke nachtmerrie zelfs,” oordeelt politicoloog Didier Caluwaerts.

MIVB experimenteert met zelfrijdend busje in Woluwepark Brusselaars kunnen deze zomer een gratis ritje maken in een bus zonder chauffeur. De MIVB pakt uit met een testlijn in het Woluwepark.

— LAURENT VERMEERSCH

D

eze zomer krijgt Brussel er een bijzondere buslijn bij. Vervoersmaatschappij MIVB plant een uitvoerige test met zelfrijdende, elektrische busjes in het Woluwepark. “We zetten daar twee busjes in van de buurt van de Tervurenlaan naar de andere kant van het park, via het gemeentelijk sportcentrum,” vertelt woordvoerster An Van hamme.

Hoewel de busjes op zichzelf zullen rijden, zal er wel een chauffeur meerijden.

“Er zal altijd personeel van ons aanwezig zijn met een rijbewijs D. We hebben daarvoor intern een oproep gelanceerd. De bedoeling is dat onze mensen in eerste instantie de reizigers onthalen, maar ze moeten ook kunnen ingrijpen als het nodig zou zijn.”

Het gaat dan ook om een experiment.

“We willen aftasten wat de mogelijkheden zijn van dit soort zelfrijdende bus,” aldus Van hamme. “We hebben gekozen voor een parcours in het Woluwepark, omdat daar weinig interactie is met ander verkeer. Het

passagiers zal de testlijn van de MIVB toegankelijk zijn van 28 juni tot en met 22 september, elke vrijdag, zaterdag en zondag tussen 13 en 19 uur. De toegang is gratis.

ANDERHALVE KILOMETER Het testtraject is ongeveer anderhalve kilometer lang, met een mogelijke verlenging tot 1,8 kilometer. Met de eindhaltes inbegrepen zijn er vijf stopplaatsen. “Er zijn momenteel geen haltes in het park, dus zullen we tijdelijke haltes installeren,” zegt Van hamme. “Daarbij zorgen we ervoor dat de busjes ook toegankelijk zijn voor mensen met een beperkte mobiliteit. In de buurt van het Trammuseum zijn er overstapmogelijkheden met buslijn 36 en tramlijnen 8, 39 en 44.”

Voor de test werkt de MIVB samen met de Parijse collega’s van de RATP. “Zij experimenteren al langer met verschillende types van zelfrijdende voertuigen,” aldus nog Van hamme. “Daardoor kunnen wij terugval-

BRUZZ | DE VERHALEN

maar daar kun je je heel makkelijk aan verbranden. De G1000 is het beste voorbeeld. De experts waren vooral links, de moderatoren waren getraind, maar niet professioneel. Resultaat: er was veel politiek scepticisme rond wat daar precies gebeurd is. Waardoor de impact op korte en middellange termijn bijna nihil was. Heel veel werk voor weinig resultaat.

“Er zal altijd personeel van ons aanwezig zijn. Ze onthalen de passagiers, maar moeten ook kunnen ingrijpen als het nodig zou zijn” AN VAN HAMME WOORDVOERSTER MIVB

parcours zal afgesloten zijn voor auto’s, maar blijft toegankelijk voor voetgangers en dergelijke. Er zullen dus toch obstakels opduiken en het is afwachten hoe de busjes daarmee omgaan.”

De Lijn kondigde onlangs nog een test aan op Brussels Airport, maar de zelfrijdende bussen daar worden pas volgend jaar verwacht. Na een reeks testen zonder

len op hun vergaarde kennis.”

De busjes tellen zes zitplaatsen en evenveel staanplaatsen. Ze zullen herkenbaar zijn dankzij het logo en de huisstijl van de MIVB. Een (tijdelijk) lijnnummer is er niet, maar de busjes kregen de naam SAM-e, waarbij SAM staat voor Smart Autonomous Mobility en de e verwijst naar de elektrische aandrijving.

5 JUNI 2019

I 17

Reportage

Postzegelhandel in binnenstad loopt op laatste benen

Pierre Kaiser (Williame) met zijn Oekraïense klant Vitaliy Malov (r.)

BRUZZ | DE VERHALEN

‘Het is een beroep van weleer, maar ik zet door’ Ooit telde de Brusselse binnenstad ruim vijftig postzegelwinkels. In de Zuidstraat alleen waren er meer dan dertig. Door de komst van het internet verdween de ene na de andere. Nu zijn ze op één hand te tellen en straks wordt het nog kaler als ook Daniël Meulemans zijn zaak in de Galerie du Centre sluit. Een portret van de laatsten der Mohikanen.

— BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

M

aison Williame, fondée en 1925’, staat in strakke letters op de gevel van het nummer 7 van de Zuidstraat. “Mijn grootvader begon in het pand hiernaast. We hebben nog steeds zijn oude telefoonnummer, met twee cijfertjes erbij,” vertelt Pierre Kaiser die het veilinghuis voor postzegels tegenwoordig runt. Hij heeft zijn kantoortje op de eerste verdieping van het smalle pand. Vanachter zijn bureau kijkt hij uit op de straat die ooit het mekka van de Belgische postzegelhandel was.

Toen hij in 1975 bij zijn grootvader in de leer ging, telde de Zuidstraat nog 32 filateliewinkels en -veilinghuizen. “De Zuidstraat was de tegenhanger van de rue Drouot in Parijs.” Vanaf 2000 werden er het steeds minder.

“Sommige handelaren hadden geen opvolger, andere gingen door de

18

I

5 JUNI 2019

opkomst van het internet van huis uit handelen, op die manier hoefden ze de hoge huur niet meer te betalen. Ik zou in principe ook mijn winkelruimte beneden kunnen sluiten, maar ik hou ervan om toch nog enige visibiliteit te hebben in de straat.”

Van de vier vroegere veilinghuizen voor postzegels in de Zuidstraat is Maison Williame als enige overgebleven. Jaarlijks organiseert Kaiser twee à drie openbare verkopen van oude, waardevolle postzegels, telkens in een zaaltje van een naburig hotel. Ook tijdens de veilingen merkt hij de impact van het internet. “Vroeger zat er honderdtwintig man in de zaal, nu hoogstens dertig, maar er zijn wel honderd mensen die online bieden.”

Ondertussen is de 261ste veiling van het veilinghuis in volle voorbereiding. Naast het kantoortje van Kaiser staan de albums van

verzamelaars die een reeks zegels of hun hele collectie verkopen, in lange rijen uitgestald op een groot rek. Kandidaat-kopers kunnen de postzegels vooraf komen bekijken.

De Oekraïense handelaar Vitaliy Malov is er speciaal voor naar Brussel gekomen en zit nu aan een hoge smalle tafel een postzegel uit Transkarpatië met de loep te bestuderen. Hij is een vaste klant.

“Ik kom hier al bijna dertig jaar,” zegt hij. “Ik vind het belangrijk om vooraf te komen kijken, online kan ik niet alle details zien.”

Volgens Pierre Kaiser is filatelie een hobby, geen investering.

“Vijfennegentig procent van mijn klanten zijn gepassioneerde verzamelaars, zo gepassioneerd dat ze soms zotte bedragen neertellen voor die ene zegel die nog ontbreekt aan hun verzameling.”

Kaiser begrijpt hun fascinatie, hij was vroeger ook collectioneur. “Een

postzegel is een wonderbaarlijk stukje papier. Door de delicate gravure heeft het een esthetische waarde. Maar het is ook een utilitair object, waarmee je wereldwijd brieven kan versturen.” Hij toont een brief met postzegel uit 1868 bestemd voor Lima in Peru. “Dan ga je toch dromen van historische avonturen.”

ZELDZAAMHEID De waarde van een zegel wordt bepaald door de kwaliteit en de zeldzaamheid. Voor de volgende veiling is een van de zegels geschat op 10.000 euro. Het is een epaulette uit 1849, de oudste Belgische zegel,

De oude mevrouw Mouchette werkt al sinds 1965 voor het veilinghuis in de Zuidstraat.

“Filatelie is een ode aan de traagheid. Jongeren hebben daar het geduld niet meer voor” PIERRE KAISER MAISON WILLIAME

de dag van de allereerste postzegel in ons land. Tot 30 juni 1849 betaalde de ontvanger de port.

Vanaf 1 juli 1849 moest de verzender er een zegel op plakken.”

De manier van verzamelen is in de loop der jaren geëvolueerd, zegt Kaiser. “Vroeger waren er vooral

algemene collecties, verzamelaars zochten bijvoorbeeld alle Belgische zegels. Dat is voorbij. Nu specialiseert iedereen zich, in epaulettes bijvoorbeeld, of in een thema, zoals de Eerste Wereldoorlog. Het gevolg is dat er nu een groot aanbod is van algemene verzamelingen, terwijl de

vraag daarnaar beperkt is. Interessante themaverzamelingen zijn dan weer schaars.”

Sowieso zijn er vandaag minder verzamelaars. “Jonge mensen beginnen er niet meer aan. Ze zijn door de opkomst van de e-mail niet meer vertrouwd met het fenomeen postzegel. Bovendien zijn er nu veel meer vrijetijdsbestedingen. Filatelie is een soort ode aan de traagheid.

Jongeren hebben daar het geduld niet meer voor.” Ook het aantal filatelieclubs is fors uitgedund.

“Jammer,” vindt Kaiser. “In die clubs kon je je zegels aan anderen tonen, je ging samen naar veilingen of wedstrijden. Nu is verzamelen een

▲

ongekarteld nog, met de beeltenis van Leopold I. Hij plakt op een brief verstuurd van Brussel naar Antwerpen. “De epaulettes werden destijds gedrukt op tien miljoen exemplaren. Op zichzelf zijn ze dus niet zo zeldzaam. Maar in dit geval is de kwaliteit heel hoog omdat er rondom nog een wit randje zichtbaar is. Het betekent dat er niet geknipt is in de gravure zelf.

Bovendien is de afstempeling heel duidelijk leesbaar, niet smoezelig.

24 staat er, de stempel van Brussel.

Dat is op zichzelf ook niet zo bijzonder, want er vertrokken veel brieven vanuit Brussel. Maar deze hier is afgestempeld op 1 juli 1849,

5 JUNI 2019

I

19

Postzegelhandelaars

▲ Postzegelhandelaar Olivier De Jonghe mikt niet alleen op filatelisten, maar ook op toeristen.

BRUZZ | DE VERHALEN

eenzame bezigheid aan het worden.”

We dalen weer af naar de winkel waar de oude madame Mouchette vandaag de klanten ontvangt. Ze is 83 en al sinds 1965 aan het werk bij het veilinghuis. Tegenwoordig komt ze nog alleen op dinsdag. “Ik ben begonnen bij de grootvader van Pierre,” vertelt ze. “In die tijd liep de tram nog door de Zuidstraat.” Van de vroegere ambiance in de straat schiet volgens haar niet veel meer over. “De ene na de andere verdween. Vele van de grote namen zijn ondertussen ook gestorven, Balasse, Baeten,” mijmert ze.

Wie wel nog stand houdt, is Olivier De Jonghe. Hij zit met zijn winkel een stuk verderop in de Zuidstraat. Ook hij is derde generatie van een familie van postzegelhandelaars. Zijn grootvader had vanaf 1940 een winkel in de Stoofstraat.

Zijn moeder, die vandaag nog steeds meehelpt, had haar eerste zaak op de Lemonnierlaan.

De Jonghe zit in een andere niche van de filatelie dan Pierre Kaiser. Hij koopt en verkoopt zelf postzegels, doorgaans moderne, ongestempelde zegels van na 1940. Aan zijn etalage te zien, is het duidelijk dat De Jonghe niet alleen op filatelisten, maar ook op toeristen mikt. Behalve veel postzegels, liggen er pins, mokken, bierviltjes en oude dvd’s van Harry Potter en Lost. Binnen in de winkel hangen er poppen aan de muren, Elvisparafernalia, magneten en sleutelhangers. Er zijn zelfs tweedehandsjurken te koop.

“De helft van mijn cliënteel zijn

20

I

5 JUNI 2019

Dominique Bilmans verkoopt postzegels uit de voormalige kolonies.

toeristen,” zegt hij. “Ze zijn op zoek naar een souvenir en kopen postzegels van Kuifje, bier, chocolade, de koning of van Manneken Pis. De andere helft bestaat uit verzamelaars, vooral mensen die alles over één bepaald thema of land sparen. Ze willen bijvoorbeeld alles over tulpen of over vuurtorens, scouts, vlinders of fietsen.”

In de boekenkast achter de toonbank staan de albums per thema gerangschikt. De prijzen voor een stel zegels variëren, vier euro, tien euro, twaalf euro, twintig euro. Niet de grote bedragen dus.

Dagelijks krijgt De Jonghe ook mensen over de vloer die een postzegelcollectie willen verkopen.

“Het zijn vaak mensen die bij hun ouders op zolder een album hebben gevonden,” vertelt hij. “Op zich is zo’n doorsneealbum vijf of tien euro waard, maar ik heb intussen meer dan voldoende van dat soort zegels.

Als ik alles zou kopen wat mij aangeboden werd, kwam ik de winkel niet meer in.”

Hij moet dus selecteren en koopt alleen de echt interessante zaken, zegels uit China van de jaren negentig bijvoorbeeld. “Daar is nog

veel vraag naar.”

Voorts heeft De Jonghe een enorme voorraad oude frankeerzegels. Alle postzegels vanaf 1961 kunnen vandaag immers nog worden gebruikt. De Jonghe heeft er zoveel dat hij ze ver onder de nominale waarde verkoopt. Voor een paar fraaie zegels van speelkaarten uit 1973 ter waarde van 39 Belgische frank, het huidige tarief, betaal je maar 0,60 euro. Door zijn aanbod te diversifiëren kan De Jonghe overleven. “Maar ik kan er niet dik van leven, zoals mijn grootvader destijds in de gouden jaren zestig. Die ging regelmatig naar voorstellingen in Parijs en bezocht hier in Brussel de chicste restaurants.”

Om nog meer relicten van de Brusselse postzegelgeschiedenis te vinden, moeten we naar de Galerie du Centre. De verloederde galerij aan de Kleerkopersstraat werd een jaar of twee geleden ingepalmd door een legertje nagelstudio’s met namen als Top Nails en Tokyo Nails. Jonge Aziatische meisjes en jongens met een mondmaskertje plaatsen er kunstnagels tegen een spotprijs. De doordringende geur van de syntheti-

“Ik verkoop zegels met een olifant erop aan Russen die alles verzamelen over de jacht” DOMINIQUE BILMANS PASSION PHILATÉLIQUE

sche gel hangt in de gangen en is bijna niet te harden.

Weggestopt tussen de exotische beautysalonnetjes zijn er ook twee filateliewinkels. Ze lijken te stammen uit een ander tijdperk.

MARKETING VAN EEN LAND Passion Philatélique, zo heet het piepklein winkeltje van Dominique Bilmans dat van boven tot onder volgestouwd is met postzegelalbums en boeken over filatelie. Binnen zit Bilmans met zijn rug naar de vitrine te turen op twee grote computerschermen. Al vijfentwintig jaar runt hij zijn zaak vanuit deze galerij.

Bilmans is gespecialiseerd in postzegels van de Belgische kolonies, Congo, Burundi, Rwanda. Hij toont enkele gave, ongebruikte vellen met zogenaamde Mols-zegels. Ze werden eind negentiende eeuw uitgegeven door Congo Vrijstaat. “Het waren de allereerste zegels in twee kleuren,” legt hij uit. “Koning Leopold II liet ze drukken in Engeland door Waterlow & Sons.”

Bilmans ziet de postzegel als een vorm van marketing van een land.

“Er staan beroemde gebouwen, personen of plekken op. De boodschap luidt: kom kijken,” zegt hij.

“Soms kan je zelfs spreken van propaganda, destijds in de SovjetUnie bijvoorbeeld, en ook in het China van Mao.” Veel bezoek krijgt hij niet in zijn winkeltje. De verkoop gebeurt bijna volledig via het internet. “Ik zet alles op Delcampe, een soort e-Bay voor verzamelobjecten.” Zijn kopers zitten

BRUZZ | DE VERHALEN

over de hele wereld. “Ik verkoop zegels met een olifant erop aan Russen die alles verzamelen over de jacht.”

Omdat hij via het internet werkt en een internationaal cliënteel heeft, denkt hij dat hij het nog wel een tijdje zal uitzingen in het vak, ook al beseft hij dat er nog maar weinig jonge verzamelaars zijn. “Postzegels verhandelen is een beroep van het verleden. Het is antiek, zoals alles wat met papier te maken heeft. Maar ik zet door.”

Bij zijn oude buurman aan de overkant zijn de zaken anders gesteld. Daniël Meulemans heeft zopas besloten zijn Centre de Philatélie te sluiten en het winkelpand te verkopen. Nog slechts één van de twee ijzeren rolluiken is opgetrokken. De andere krijgt hij op eigen kracht niet meer omhoog.

Meulemans is 65 en herstellende van een hartinfarct. Zes weken lag hij in het ziekenhuis. Traag en

“Ik heb er mijn boterham mee verdiend en heb een flink deel van de wereld kunnen zien” DANIËL MEULEMANS CENTRE DE PHILATÉLIE

onzeker sloft hij nu weer rond in de winkel. Met veel moeite weet hij zich een weg te banen tussen de verhuisdozen en de rommelige schappen vol albums, mappen en enveloppen. Op de grond slingeren volle plastic tasjes en losse postzegels rond. Alles moet de deur uit.

Een computer is hier niet te zien.

De commerce gebeurt bij Meulemans op de klassieke wijze, zonder internet. Daar heeft hij nooit mee willen beginnen.

Al heel jong was hij in de ban van de postzegel. “Ik ging vlakbij, in de Eikstraat, naar school en bleef op de terugweg altijd hangen bij de

filatelievitrines,” vertelt hij. Na zijn middelbare schooltijd probeerde hij nog even om wiskunde te studeren.

Toen dat mislukte, besloot hij om postzegelhandelaar te worden. In 1981 vestigde hij zich in de Centrumgalerij. “Het was hier toen goedkoper dan in de Zuidstraat.”

Meulemans heeft nooit een echt specialisme gehad. “Ik koop en verkoop alles.” Een vader, moeder en zoon komen binnen met een winkeltasje waaruit ze een vel Kuifje-postzegels opdiepen. “Drie euro,” zegt Meulemans enigszins nors, waarna het drietal afdruipt.

Ooit verkocht hij een brief met

zegel, in 1890 afgestempeld in Hongkong, voor dertienduizend euro.

Dat hij nu stopt, heeft niet alleen met zijn kwakkelende gezondheid te maken. Meulemans werd in korte tijd twee keer aangevallen in de winkel. Bovendien overleed twee jaar geleden zijn enige bediende, die 25 jaar voor hem gewerkt had.

Spijt heeft hij niet van zijn beroepskeuze. “Ik heb er mijn boterham mee verdiend en ben dankzij de filatelie in een flink deel van de wereld geweest, tot in China, Hongkong en Australië. Alleen jammer dat het zo eindigt. De winkel is niet meer rendabel. Er zijn steeds minder kopers. Iedereen zit nu de hele dag te tokkelen op zijn tablet.

C’est foutu.”

De veiling bij Williame heeft intussen plaatsgevonden. De brief met epaulette afgestempeld op 1 juli 1849 werd afgehamerd op 8.800 euro.

5 JUNI 2019

I

21

Onderwijs

Leerlingen kweken groene vingers met meester Erik

De kinderen rolden zelf zaadbommen van zaad, water, compost en klei.

BRUZZ | DE VERHALEN

Microtuinieren van jongs af aan En wat als een onderwijzer in spe zijn passie deelt met tienjarigen? Dan gaat de klas op stap door Schaarbeek, om vieze plekjes in groentaferelen om te toveren en overal zaadbommen te strooien. Het verhaal van een beroepswissel en een missie.

— JEAN-MARIE BINST, SASKIA VANDERSTICHELE

N

a twintig jaar heeft Erik Verstreken (42) talloze stadstuinen een fleurig leven geschonken als Brussels landschapsarchitect. Maar nu heeft hij er genoeg van. “Na elk project was het weer hengelen naar klanten, die hun tuin doordacht wilden laten inrichten. Ik wou een beroepsswitch maken, eens wat anders,” zo bekent de oud-tuinarchitect, die ooit Deze Week in Brussel (de voorganger van BRUZZ) verraste met een tour langs innovatieve tuintransformaties, van een onderhoudsarme daktuin tot een praktisch achtertuintje van vier vierkante meter.

Inmiddels boert Verstreken door een opleiding als onderwijzer, een knelpuntberoep voor Vlamingen in Brussel.

Of hij zich amuseert en integreert tussen het kleine grut? “Het is leuk als je kinderen iets kan doen opsteken. Mijn stageproject heeft een dubbele missie. Enerzijds de aanpak van verloederde straathoeken, door een educatief project van

22

I

5 JUNI 2019

aanleg van microtuintjes. Anderzijds de zorg: elk kind moet leerkansen krijgen.”

We vinden Verstreken in een klas van het vijfde leerjaar van de Nederlandstalige gemeentelijke basisschool De Kriek in de Schaarbeekse Navezstraat. Daar loopt zijn stage bijna af. Als hij zijn stem laat klinken, luistert de klas goed. “Ik ben nog steeds bezig onderwijzer te worden via Odisee. Wil ik in Brussel aan de slag kunnen - niet meteen de gemakkelijkste klassen naar het schijnt - heb ik heel wat te leren.

Want zoals ze zeggen, de moeilijkste klassen hebben de beste leerkrachten nodig (lacht).” Youssef is vandaag ziek, maar de negentien anderen van de klas hebben er duidelijk zin in.

Uit alle contreien van de wereld komen ze, en slechts één taal bindt hen: het Nederlands.

Ze moeten niet overtuigd worden dat hun wijk wat groene vingers kan gebruiken. Al een hele tijd zijn ze bezig met de voorbereiding, zo bewijzen de kunstwerkjes tegen de

muren. Darin, van Indische komaf, heeft een bak vol dikke zaadbommen klaar staan. ‘Niet aankomen’ staat erbij, want de bloemzaden kiemen al. Die ballen werden met klei, compost, zaad en water enkele dagen eerder al gerold. Wat eruit zal komen, valt af te wachten. “Er zit zonnebloem, mosterdzaad, afrikaantje (Tagetes) en paars bijenbrood (Phacelia) bij,” verduidelijkt meester Erik, die het natuurlijk gemakkelijk heeft met zijn oude diploma van tuinarchitect. Maar de kinderen gaan mee in zijn eco-sociaal verhaal. “De kleuren van de zaadbommen mochten we zelf kiezen, vertrekkend van kunstvoorbeelden en de kleur die bij bepaalde emoties past,” horen we.

BERENKUIL Het is nu zaak om de hele schoolomgeving te ‘vergroenen’. “En waar moeten we seffens op letten?” vraagt meester Erik nog snel. “Dat er zon aan de bloemen kan. En regen. En dat er plaats genoeg is en geen

afdak,” weten de meisjes direct.

Ook juf Katelijn, die de helft van de groep meezeult naar buiten, ziet de missie zitten. Ze volgt de ‘roeping’ van meester Erik. Haar groep zal zakken vol zaadbommen in en rond de Berenkuil gooien, zodat de wat vervuilde parkput een beetje kleur krijgt in de zomer. Meester Erik neemt de rest mee voor het artistiekere plantsoenaanlegwerk: het wilde gras onder een boom bij de stoep verfraaien, microtuintjes in brede voegen en missende tegels aanleggen, en met het vingertje wijzen naar waar het echt mag worden aangepakt. Zo leren ze hun ogen openen.

BRUZZ | DE VERHALEN

Wat heb je zoal mee in die zakken, vraag ik. “Veel boomschors, dennenappels – die we mochten verven – en boomtakjes,” legt Ramin snel uit. Genoeg om hier en daar de omgeving wat op te fleuren. Direct bij de schoolpoort lopen ze bijna een plek voorbij, waar ze aan de slag kunnen. “Kijk eens hier,” roept meester Erik. Seline laat haar tekening zien: “Ik heb een plan mee hoe het moet: eerst die gele stenen leggen, dan de roze dennenappel,” legt ze uit. Adam verduidelijkt waarom ze de wijk aanpakken: “Die grote mensen van vijftien jaar maken het hier vuil en kapot. Kijk, zie eens daar en hier, en ginder,” zo wijst hij

“Mijn stageproject heeft een dubbele missie. Verloederde straathoeken aanpakken en elk kind leerkansen geven” ERIK VERSTREKEN ONDERWIJZER IN SPE

naar de stoep rond de Berenkuil en de dansende tegels. Adam ziet het verschil al goed. Snel knutselt hij er nog een brugje bij. Een referentie naar de Berenkuilbrug?

Musa heeft de dennenappel

geschilderd, die er ook bijgelegd wordt. ”In de grote vakantie gaan we dat misschien nadoen, dat zou tof zijn,” zegt ze. Ook Lorens wil zijn zegje doen. “Dit is een missie van de school: er is te weinig groen in de

stad en de wereld, en daarom doen wij er iets aan.” Zouden de tienjarigen echt niet gaan stemmen zijn in mei?

Als de politie voorbijrijdt, loeit af en toe eens de sirene, even maar, om de file wat te porren nabij de D’Anethanstraat. De ijverige kinderen kijken niet op, en meester Erik waakt over hun veiligheid en gedrag op de stoep. Het valt op dat ze de geluidsbezoedeling in de stad gewoon zijn. Behalve Adam: “‘Ben non’, dat is niet goed zo’n straatlawaai, eh meneer,” reageert hij als ik verbaasd de politiewagen blijf nastaren. Misschien iets voor een volgende missie.

5 JUNI 2019

I

23

Enfant Terrible Bijzondere mensen in een bijzondere stad

Moeder zijn is niet altijd rozengeur en maneschijn Rachida Bouganzir, uitbaatster van babycafé Haricot Magique

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Een babycafé is een plek waar je welkom bent met je baby. Je kunt er de band met je kind versterken en andere ouders ontmoeten. In Haricot Magique zal alles afgestemd zijn op kinderen van 0 tot 4 jaar. Denk aan speeltapijten, hoge kinderstoelen, tafels met hoekbescherming, plaats om de buggy achter te laten en een luiertafel. Mama’s kunnen in alle comfort borstvoeding geven. In het café kun je overdag iets komen eten en drinken. Naast een boetiek met babyartikelen zijn er nog twee andere ruimten. Eentje voor workshops, zoals babymassage, muzikale expressie en motorische ontwikkeling, en eentje voor verjaardagsfeestjes. Mijn buren in het gebouw worden de Babytheek van Elzenhof, een consultatiebureau van Kind en Gezin en de vroedvrouwen van Zwanger in Brussel.

Het vroegere Haricot Magique in Schaarbeek heeft mij gered. Ik heb geen gemakkelijke zwangerschap gehad en na de geboorte ben ik in een parentale burn-out gesukkeld. Ik leed onder het sociale isolement en de verveling. Alsof ik onder huisarrest stond. Nee, moeder zijn is niet altijd rozengeur en maneschijn. Zonder de uitstapjes naar het babycafé en de vele initiaties die ik er gevolgd heb, was ik gek geworden. Toen ik vernam dat Audrey ermee stopte, kon ik het niet geloven. Ik heb de kans gegrepen om het café over te nemen. Ik was klaar voor een nieuwe uitdaging: na mijn terugkeer uit moederschapsverlof was ik bruutweg ontslagen. Achteraf gezien is dat een cadeau gebleken. Ik kon niet in Schaarbeek blijven, omdat de eigenaar het pand verkocht. Na lang zoeken kwam ik bij See U in Elsene uit, waar ik tot december 2020 kan blijven. Audrey staat achter mij. We zijn de twee mama’s van het project (glimlacht).

Rachida Bouganzir (37)

Ik droom ervan dat er in elke gemeente een babycafé is. Het is zo belangrijk dat ouders even kunnen ontspannen en ervaringen met elkaar kunnen uitwisselen. Baby’s worden ook socialer als ze deelnemen aan activiteiten. Initiatieven zoals Baboes en Les Maisons Vertes zijn prima, maar ze zijn meer gericht op opvoedingsadvies of de openingsuren zijn beperkt. Hou er ook rekening mee dat veel Brusselaars geen familie in de stad hebben. In de zomer kun je nog met je baby naar het park gaan, maar als het koud is?

Ik zal niet rijk worden van het babycafé. Ik zie het meer als een sociaal project, waar ik mijn spaarcenten in investeer omdat ik erin geloof. Ik ga zo ecologisch mogelijk te werk. Ik gebruik recuperatiemeubelen en spullen die ik van vrienden en buren krijg. Zo komt mijn toog van een wijnhandel. Leveringen gebeuren in de regel met de fiets. Ik schakel enthousiaste vrijwilligers in voor de verbouwingen en de tekeningen op de ruiten. Ik heb zelf ook altijd vrijwilligerswerk gedaan.

Wie veel geeft, krijgt veel terug.

Brussel kan nog veel doen om kindvriendelijker te worden. Er zijn zoveel metrostations die ontoegankelijk zijn voor ouders met een buggy. De mentaliteit in veel cafés en restaurants laat te wensen over. Je wordt net niet buitengekeken als je met al je babyspullen arriveert. Terwijl er zoveel gezinnen in de stad wonen.

Ik voel me thuis in het multiculturele, meertalige Brussel. Ik ken hier veel mensen en heb hier alles wat mijn hartje verlangt. De stad wordt meer en meer een laboratorium, waar je nieuwe zaken kunt uitproberen.

Als ik kon kiezen, zou ik in Bosvoorde wonen, omdat je er vrij kunt ademen en er een dorpssfeer hangt.

Maar het Leopoldpark is ook al leuk.

— TOM VAN BOGAERT

studeerde communicatiewetenschappen en werkte als projectcoördinator en eventorganisator. Ze is in Brussel geboren en woont met haar echtgenoot en zoontje van anderhalf jaar in Etterbeek. Eind 2018 nam ze het handelsfonds over van Haricot Magique. Op zaterdag 8 juni opent het babycafé op een nieuwe locatie op de See U-site in de vroegere rijkswachtkazerne van Elsene. www.facebook.com/haricotmagique.be

24

I

5 JUNI 2019

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D © SASKIA VANDERSTICHELE

5 JUNI 2019

I

25

Interview

Bas Smets deconstrueert Bruegel

De landschapsschilder volgens de landschapsarchitect Brussels landschapsarchitect Bas Smets blijft druk bevraagd. Zowel in het buitenland, als in eigen stad - waar hij zich onder meer buigt over het Rijksadministratief Centrum, het Sint-Lazarusplein, het Beeldkwaliteitsplan voor het Kanaal en het masterplan rond de Kapellekerk. Maar tussendoor keerde hij ook even terug naar zijn wortels als landschapsarchitect, met enkele kleine maar fijne projectjes rond schilder Pieter Bruegel.

— MICHAËL BELLON

B

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

ureau Bas Smets verruilde eind vorig jaar, op zijn tiende verjaardag, zijn bureau aan de Vlaamsepoort voor de hoogste verdieping van een van de torens aan Madou. Met wat verbeelding kan je van daaruit in het riante panorama van onze heuvelachtige regio duiken, die ook een rol speelt in de schilderijen van Pieter Bruegel. Die laatste zijn nu het onderwerp van enkele tentoonstellingsprojecten van het bureau.

“Ik ben al heel lang geïnteresseerd in landschapsschilderkunst,” zegt Smets. “Op conferenties begin ik vaak over ‘De uitvinding van het landschap’, zoals ook onze tentoonstelling van twee jaar geleden in Bozar heette. Ik koppel de oorsprong van landschapsarchitectuur eerder aan landschapsschilderkust dan ze te zien als een derivaat van de architectuur. Mijn landschapshelden waren vooral Joachim Patinir, Rogier van der Weyden, en Jan Van Eyck met zijn Maagd van kanselier Rolin.

Maar ook Bruegel is natuurlijk meer dan de gekarikaturiseerde boerenbreugel uit Suske en Wiske. Volgens Veronique Bücken van de Musea voor Schone Kunsten is hij zelfs de eerste echte landschapsschilder, omdat hij zijn landschappen niet meer louter om de symboliek schildert.”

U hebt zeven van zijn schilderijen ‘gestript’ en in een kleine reeks in de Hortahal gehangen, en u hebt ook een landschap ‘nagebouwd’ in Dilbeek.

BAS SMETS: Toen Stefan Devoldere (hoogleraar en voormalig Vlaams Bouwmeester, red.) vroeg om mee te werken aan het wandelparcours ‘De 26

I

5 JUNI 2019

blik van Bruegel’ in Dilbeek, leek het me interessant om eens een landschap te creëren op basis van een schilderij in plaats van omgekeerd. Ik wilde werken met een fragment uit een schilderij, omdat Bruegel zelf ook werkt met fragmenten van landschappen. Hij fotoshopt als het ware exemplarische landschappen bij elkaar uit fragmenten die hij zag en schetste in Brabant of op reis in Italië. Die werkwijze sluit aan bij wat wij met het bureau doen.

Ook wij proberen op basis van fragmenten van een bestaand landschap een geslaagde compositie te maken voor onze ontwerpen. Ook wij werken met compositie, perspectief, schaal, en het aanbrengen van details in een coherent geheel.

U hebt dus de schilderijen van Bruegel ontleed alsof het foto’s of reproducties van een werkelijkheid waren. Zoals u zou doen met uw reguliere projecten.

SMETS: Om telkens te focussen op

lucht, begroeiing, bebouwing, water enzovoort, zijn de onderwerpen van het beperkt aantal schilderijen te verschillend. Maar wat wel een belangrijke rol speelt in de compositie van de meeste

schilderijen zijn de bomen. Bij Bruegelspecialist Manfred Sellink kan je lezen hoe Bruegel vaak tekent van op een klein verhoog vlak bij een grote boom van waaruit je blik de diepte in wordt geleid. Ook in de rest van het landschap spelen bomen een prominente rol. Door heel eenvoudig met Photoshop alleen die bomen uit de schilderijen over te houden, komt er telkens een zigzagstructuur bloot te liggen.

Die beelden hangen allemaal in de Hortahal, maar één schilderij is heel bijzonder, namelijk het apocalyptische De triomf van de dood.

Daarop zijn een aantal skeletten de laatste bomen aan het kappen. Er staat dus geen enkele boom meer recht, alleen nog twee dode bomen en een aantal galgen. Twee klassieke galgen, en twee houten folterwielen op staken waarop de gefolterden geradbraakt werden. Onze hypothese is dus dat de bomen, met de vele vogels die er bij Bruegel altijd op zitten, een symbool en een drager van leven zijn, terwijl de dode stammen op het zeer harde schilderij van De triomf van de dood een marteltuig en een instrument van de dood worden.

“Bruegel fotoshopt als het ware exemplarische landschappen bij elkaar uit fragmenten die hij zag en schetste” BAS SMETS LANDSCHAPSARCHITECT

Dat landschap van ‘De triomf van de dood’ is nu in Dilbeek te zien.

SMETS: Een schrijnwerker uit

Dilbeek heeft op middeleeuwse wijze, zonder nagels of vijzen, die zwartgeblakerde wielen nagemaakt, en die hebben we geplaatst op een heuvel die lijkt op de heuvel van het schilderij. En waar Bruegel vaak met een kwinkslag een wrede waarheid verhult, hebben wij het omgekeerd en met de hulp van Natuurpunt beplanting gezaaid in de hoop dat vogels die wielen ook zouden gaan gebruiken als rustplaats.

Voor uw bureau zijn bomen ook vaak een structurerend element.

Maar waar in de landschappen van Bruegels de cultuur punctueel de natuur binnendringt, komt het er als landschapsarchitect nu vaak op aan homeopathische dosissen natuur in de stad binnen te brengen.

SMETS: Ook voor ons zijn bomen

een manier om ruimte vorm te geven, en een drager van leven. Die paar bomen van onze installatie Horta Horizons die nu tussen de ingang van Bozar en de werf van BNP Paribas Fortis staan, geven meteen een heel andere geur, een bepaald geluid, en een andere luchtvochtigheid aan die omgeving.

Die kleine boompjes maken die grote werf erachter aanvaardbaar.

Als je in een straat woont waar

BAS SMETS In Bozar: De landschappen van Bruegel, nog tot 23 juni.

Bas Smets in gesprek met Bruegelkenner Manfred Sellink, 11 juni, 20 uur.

Horta Horizons, outdoor installatie, nog tot 30 juni. www.bozar.be

In Dilbeek: De Blik van Bruegel: reconstructie van het landschap, ‘Des craeyen ende raven aes’ tot 31 oktober.

bomen staan, is de luchtkwaliteit meteen veel beter. Daarom zijn die punctuele interventies ook belangrijk. Op het Sint-Gillisvoorplein zijn we min of meer verplicht geweest om bomen te planten, terwijl ik het eerder als een Italiaans plein zonder bomen had opgevat, maar ik ben nu zeker niet rouwig om de zeven mini-oases die we er na de reacties van de bewoners hebben gecreëerd. Ook voor het Lazarusproject tussen de Noordwijk en Pacheco plannen we een vallei van bomen.

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

© BOZAR - YANNICK SAS

Bas Smets en zijn bureau ontwikkelden een methode om landschappen minutieus te ontleden. Met die methode wordt het belang van bomen in het werk van Bruegel belicht.

En hoe vermijd je dat bomen een bloedeloos excuus worden voor een bot bouwproject?

SMETS: Je moet zoeken naar

technieken om in een stedelijke omgeving bomen te kunnen planten die vijftig jaar later nog altijd blijven groeien. Daarvoor moet je nu al soorten kiezen die tegen de klimaatverandering zullen bestand zijn. Het experimentele karakter van ons evolutief park aan Thurn en Taxis, waarvan we de groei nog altijd begeleiden en bijsturen, helpt ons ook om bij complexere projecten zoals in Arles het aanplantingsproces van pioniersgewassen tot de edele boomsoorten te versnellen.

Als je kunstmatig bevloeit, moet je dat doen op een manier die toch de wortelgroei stimuleert. Maar

daarnaast moet je ook zoeken naar manieren om bomen in een verharde omgeving toch toegang te geven tot regenwater. Daarvoor kijken we nu in Lyon, Arles en Parijs hoe we regenwater ter plekke kunnen opvangen en een natuurlijke aquifer

maken, een waterhoudende laag onder een plein een straat of een voetpad. Als je de klimaatsystemen van steden kan hacken met technieken die je kent van gelijkaardige natuurlijke omgevingen, dan hoeft groen geen excuus te zijn.

Bas Smets op het dak van de Madoutoren, waar zijn bureau gevestigd is. © IVAN PUT

5 JUNI 2019

I 27

Beeldspraak

Over stilstand en vooruitgang

Roltrap

20 oktober 1976.

Inhuldiging van de Brusselse metro. © PHOTONEWS

Je hebt twee soorten mensen. Zij die stilstaan op een roltrap, en zij die erop doorlopen. Mijn energieke, doelgerichte en zelfgenoegzame zelf behoort tot de tweede categorie, die uiteraard een diep misprijzen koestert ten aanzien van alle luie, inerte achterblijvers van de eerste.

Al ken ik in deze kwestie ook momenten van grote twijfel.

Sowieso lijkt het een eerder primitieve reactie

om plots te stoppen met lopen wanneer je een roltrap onder je voeten geschoven krijgt. Alsof hij een oude kermisattractie is waarop we uit nostalgie nog eens een ritje doen.

Maar dat is hij dus niet, en hij dient om snéller tussen etages te kunnen reizen dan wanneer er géén roltrap zou zijn geweest. Niet nog trager.

Als een roltrap graag gehad had dat we erop stil stonden, dan was hij wel

een lift geworden.

Toch hebben roltrappen op de lamlendigen onder ons, het type dat zich ten koste van zijn laatste greintje eigenwaarde totaal wil laten ontzorgen, kortom de soort die het leven eigenlijk niet aankan, het effect van een lichtbak op konijnen. Anders is het altijd een gehaast, een gedrum en een geklaag over de stiptheid van het openbaar vervoer, de files, of de wachttijd aan de kassa. Maar zodra hij op een roltrap is aangekomen, moet de vermoeide passagier blijkbaar dringend eventjes op het gemak in de rij blijven staan. Heeft hij zijn trede in het stoffige en stinkende onderaardse tochtgat te pakken, dan wil hij de tijd nemen om van die quality time te genieten. Verrukt als hij steeds opnieuw is om het wonder van die stevige treden die alsmaar uit de grond tevoorschijn blíjven komen, ziet hij zich als vertegenwoordiger van de mensheid die tot dat technologische hoogstandje in staat is gebleken, verplicht tot een stilstaand eerbetoon.

Voor mensen die dat allemaal wat beter kunnen relativeren, die nog tot traplopen in staat zijn, maar die dus niet kunnen passeren omdat verschillende treden over de volle breedte bezet zijn, is het moeilijk om dan beleefd te blijven. Geduldig mee naar boven zeuren op een versperde roltrap, is als toezien hoe iemand in een vol postkantoor toch nog een uitgebreid babbeltje slaat met de loketbediende.

Je verdraagt het omwille van de sociale vrede, maar zou liever met een bijl in het rond beginnen te zwaaien.

Dus probeer je jezelf onderaan de trap te

kalmeren met het besef dat rechts houden voor ter plaatse trappelende medemensen met nul karakter erg moeilijk moet zijn. Bovendien zijn ook heel veel mensen moeilijk ter been.

Een paar meter hoger vind je nog een ander argument dat de algehele stilstand kan vergoelijken.

In Engeland - bakermat van het gedisciplineerde ‘stand right, walk left’ - is men er bij een test achtergekomen dat er meer passagiers vervoerd worden wanneer men rechts én links op alle trappen blijft stilstaan, dan wanneer zich op de rechterkant een lange file van de luie meerderheid vormt en de linkerkant onderbenut blijft. Uiteindelijk zit de hele maatschappij zo in elkaar: het is het lot van de geprivilegieerde energieke minderheid om in een sociale reflex achterom te kijken en te vertragen tot een ritme dat voor iedereen haalbaar is.

Tegen dat je dan bijna boven bent, maak je je ook nog de bedenking hoe charmant het eigenlijk was dat mensen bij de uitvinding van de roltrap nog dachten dat ze door de technologische vooruitgang weldra geen poot meer zouden moeten verzetten.

Terwijl we ondertussen hebben moeten vaststellen dat de mens zelden kapitaliseert op die vooruitgang door het kalmer aan te gaan doen.

Meestal neemt hij juist nog meer werk op zich. Toen de computer kwam, kreeg een journalist bijvoorbeeld niet plots meer tijd om zijn artikels te schrijven. Hij moest gewoon méér artikels schrijven. Zo bekeken is stilstaan op de roltrap een te overwegen daad van verzet tegen de schijnvooruitgang.

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Elke week voorziet Michaël Bellon een oude persfoto van een nieuw onderschrift

— MICHAËL BELLON

De hele reeks nalezen? » BRUZZ.be/beeldspraak 5 JUNI 2019

I 29

Nick Trachet

Brussel en de wereld culinair ontdekt

Imam bayıldı

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Wij zijn mettertijd vetter gaan eten, omdat men ons al decennia ‘gezond’ vet aanprijst. Olijfolie kwam er ook bij. Dus vandaag een vet recept.

Olijfolie! Hoe populair is die niet geworden in onze streken, terwijl vroeger alleen in de landen rond de Middellandse Zee olijfolie werd gebruikt. Voor alles. Men maakte er zeep van, onderhield er het houtwerk mee, men deed er zijn haar mee glimmen of mengde er verf mee en - o ja - men gebruikte olijfolie ook in het eten.

Hier in het noorden waren de dagelijkse vetten boter en smout. Met boter vette men de draden van het weefgetouw (herinner u de ‘Vier weverkens’) en smout smeerde de assen van de molens. Als er al gefrituurd werd, gebeurde dat in runder- of paardentalg. Oliën waren zeldzaam, en niet voor consumptie.

Olie was voor zoveel dingen nodig dat men er behoedzaam mee omsprong in de keuken.

Vandaar dit verhaal uit Turkije: Een imam trouwde met de dochter van een oliehandelaar. Als

bruidsschat kreeg zij een voorraad fijne olijfoliën mee en op de eerste dag dat zij voor hem kookte, kwam een gerecht op tafel van aubergine, tomaat en ajuin. Hij was er onmiddellijk aan verslingerd, verslaafd. Het Turkse werkwoord bayılmak drukt dat uit. Het betekent ook flauwvallen, zwijmelen, een taalkundige overdrijving, zoals wij ontploffen zeggen voor kwaad worden.

erdoor. Daar schrok onze imam zo erg van dat hij … flauwviel, maar nu voor echt, in het Turks: imam bayıldı.

Het verhaaltje leert ons hoe onbehoorlijk veel olie een aubergine kan opzuigen tijdens het bakken. Daarenboven, lees ik bij mijn gewaardeerde Turkse collega Aylın Tan in een van haar columns, bevat aubergine van alle eetbare planten het hoogste gehalte aan

“Olijfolie, men maakte er zeep van, deed er zijn haar mee glimmen of onderhield er het houtwerk mee” Onze imam nu zei tegen zijn eega dat zij hem dit gerecht wel elke dag mocht voorzetten en zo geschiedde, enkele weken lang. Op een dag kwam er geen aubergine op tafel.

“Waarom niet?” vroeg de teleurgestelde imam.

“Omdat de olie op is,” zei zijn echtgenote. Heel de bruidsschat olie was

nicotine, dus is zij verslavend (de tabak is van dezelfde plantenfamilie als de aubergine). Hieraan wijt zij trouwens de populariteit van aubergine in Turkije.

Ten derde is het een moraliserend verhaal over verspilling. Imams, zoals bij ons destijds de pastoor, hebben de neiging de gewone mensen continu te

wijzen op hun zonden en tekortkomingen. Nu was hij gestraft voor zijn eigen overdaad.

Neem kleine aubergines, één per persoon. Haal in de lengte enkele strepen schil eraf en maak een diepe snede in elke aubergine. Laat deze nu langzaam bakken in een zee van olie, onder deksel.

Nu en dan eens kijken of er nog olie genoeg is.

Ondertussen maak je een vulling van dun gesneden ajuin die je in nog meer olie (het kan niet op) laat glazig stoven. Pers er look bij en laat nog een minuutje garen. Haal ze dan van het vuur en voeg hier ontvelde en in stukjes gesneden tomaat bij (één per aubergine), citroensap, gehakte peterselie, peper en zout, verse basilicum en eventueel wat suiker.

Wanneer de aubergines al wat zacht zijn, neem je ze uit de pan. Rek de snede uit zodat een ‘bootje’ ontstaat. Vul de aubergines met de vulling en steek alles nu in een oven bij 180 °C. Kan best nog 45 minuten. Checken of het niet te droog wordt. Doe er eventueel wat water bij.

Ik at voor het eerst imam bayıldı in Selçuk, na een bezoek aan Efeze. Het gerecht kwam nogal zwartgeblakerd op tafel, maar het was inderdaad verrukkelijk. En machtig.

Je hebt gegeten met zo’n aubergine. En iedereen zegt dat imam bayıldı de volgende dag, koud, nog beter is. Smakelijk.

De hele reeks nalezen? » BRUZZ.be/trachet

30

I

5 JUNI 2019

Big City

Stel zelf je vraag en stem op BRUZZ.be

COLOFON BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

Niet alleen Brusselaars eten bloedworst, ook Ieren, Fransen en Portugezen zijn er dol op.

ALGEMENE DIRECTIE

Jo Mariens HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Kim Verthé, Steven Van Garsse

© FC

NIEUWSMANAGEMENT

Bram Van Renterghem, Sara De Sloover, Mathias Declercq CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx REDACTIE

Jean-Marie Binst, Filip De Rycke, Tim Gatzios, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Stefanie Nijs, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Laurent Vermeersch, Danny Vileyn, Tom Zonderman

Is bloempanch (bloedworst) een echt Brussels recept?

En wie ontwikkelde het?

MARC UIT DILBEEK

S

pek, meel, bloed, een runderdarm en wat kruiden: de bloedworst, bij sommigen beter bekend als de bloempanch. Koud met wat mosterd of gebakken met appelmoes? Het zal menig Brusselaar worst wezen, het is hoe dan ook een lekkernij!

Volgens een heleboel bronnen bestond de bloedworst nog voordat kinneke Jezus het licht zag, doch waarschijnlijk niet op de manier waarop je hem nu in de supermarkt ziet liggen. Door een tekort aan bewijs is dit niet te bevestigen, maar een eeuwenoud recept is het zeker, en tevens ook één van de oudste worstrecepten. Bij het slachten wou de middeleeuwer toentertijd zoveel mogelijk van het vee bewaren. Zo ook het bloed. Dat werd samen met wat andere ‘restjes’ in een darm gestoken en later gedroogd. Het genie dat aan de basis van dit recept staat, is onbekend, maar een Brussels recept is het zeker niet.

“Er zijn wel veel varianten van de bloedworst,” vertelt voedselexpert Nick Trachet. “In Ierland eten ze bloedpens vooral bij het ontbijt. In Frankrijk is er met Kerstmis heerlijke, romige boudin te krijgen,

en ook de Portugezen hebben uitdagend lekkere zwarte pensen in de winkel hangen. De creolen uit de Caraïben hebben vurige, hete boudins en de Chinezen, ja natuurlijk, die maken de gekste dingen met kippenbloed. De Brusselse variant tot slot is dikker dan de norm, met een doorsnede van zo’n 15 cm.”

En waarom noemen we een bloedworst dan een bloempanch?

“Dat is eerder een mop, of zelfs een belediging,” klinkt het bij Trachet.

“Het is Brusselse zwans, sarcasme van een beetgenomen consument.

Bloedpens heet in het Brussels bloo(d)panch. Vraag dus niet zomaar hardop om een bloempanch bij de slager. Het is als zeggen: stukske charcutier, uw bloedpens is rommel, want er zit vooral bloem in, terwijl er vooral bloed in zou moeten zitten.”

Het wordt trouwens steeds moeilijker om een echte bloempanch te vinden. “Veel goede slagers zul je niet meer vinden in Brussel. Zelfs Declerck-Cloetens, de slager op de hoek van het Dapperheidsplein in Anderlecht, die in 2008 de bloempanch tot streekproduct uitriep, bestaat niet meer.” Ook de Orde van de Bloempanch, die jarenlang een steentje bijdroeg aan Brusselse

folklore met hun Miss Bloempanchverkiezingen en optochten door de Marollen, doofde uit in 2014. “Niet genoeg jongeren die de fakkel wilden overnemen,” luidde het toen.

Gelukkig zijn er nog zoveel andere dingen die je kunt doen met een bloempanch. Je kunt er bijvoorbeeld mee gooien, iets wat de Engelsen niet schuwden. En dan maakt de smaak niet zoveel meer uit. Volgens een mythe uit Lancashire dateert het bloedworstgooien uit de Rozenoorlogen in de vijftiende eeuw, toen Lancaster en York vochten om het koningschap van Engeland. Als de huizen geen munitie meer hadden, begonnen ze bloedworsten naar elkaar te zwieren.

In Ramsbottom houdt een stelletje fanaten elk jaar nog een kampioenschap bloedworstgooien.

Maar ook de Brusselaar gooide weleens een bloedsaucijs, als we de verhalen mogen geloven. Bovenaan de Abrikozenboomstraat, in de Marollen, leefde er ooit een slagerskoppel. Als het echtpaar ruzie kreeg, slingerde de vrouw een hoop bloedsaucijzen naar het hoofd van de arme man die zich net op tijd bukte, waardoor het bloedworsten in de straat regende. Vandaar nog steeds de officieuze benaming voor de Abrikozenboomstraat: de Bloempanchgang.

MEDEWERKERS

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Jasper Croonen, Céline Emmerechts, Patrick Jordens, Tom Peeters, Véronique Rubens, Niels Ruëll, Tim Schoonjans, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE

Karen De Becker, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Tom Zonderman VORMGEVING

Heleen Rodiers (art director), Ruth Plaizier KALENDER UIT

Sam De Ryck VERTALING

John Arblaster, Martin McGarry, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke, Voer uw evenement in op Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

— STEVEN GRUMIAU

Meld nieuws

VOLGENDE WEEK Ik wil graag met een bootje door Brussel varen.

Kan dit en zo ja, waar dan?

5 JUNI 2019

I 31

Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nummer 0489-988.988 Persberichten kunnen via nieuws@bruzz.be

HET SNELSTE INTERNET? WE STELLEN HET U VOOR ZONDER BLABLA.

MAAK NU EEN AFSPRAAK

Als ondernemer heeft u geen tijd te verliezen. Schrijf uw zaak dus in voor het snelste bezoek 1 van één van onze Brusselse Telenet Business accountmanagers.

Zo checken wij uw connectiviteit én krijgt u achteraf de kans om ons snelste internet 2 te testen.

Surf naar telenet.be/BxLBusiness

Tawfik Account Manager Telenet Business in Brussel

2

Geen nood, als u meer vragen heeft, maken we daar met plezier het langste bezoek van.

Gebaseerd op een analyse door Ookla® van Speedtest Intelligence®-gegevens voor Q2-Q3 2018 in België. Meer info op http://www.speedtest.net/awards/belgium. Ookla-handelsmerken zijn gebruikt onder licentie.

DB605067E9

1

DB374215D7 DB515739E8

Any Green, gespecialiseerd in verhuur & verkoop van tropische planten voor bedrijven, zoekt

PLANTTECHNIEKER

Schooldirecteur

gemeentelijke basisschool Tervuren centrum

||| Functieomschrijving |||

||| Profiel |||

- Voor dagelijks onderhoud van plantenbakken en binnentuinen in kantooromgeving en/of opplanten en leveren van kantoorbeplanting

- dynamisch & communicatief - liefst tuinbouwopleiding (A2) of gelijkwaardige ervaring - zin voor verantwoordelijkheid, zelfstandigheid en kwaliteit - in bezit van rijbewijs

Hoofddoel van de functie De schooldirecteur neemt efficiënt en doelgericht leiding in de onderwijsinstelling. Hij/zij staat in voor de optimale werking ervan met het oog op het behalen van de doelstellingen conform het pedagogisch project, de leerplannen en het schoolwerkplan. De schooldirecteur bereidt voor, adviseert en is de uitvoerder van het gemeentelijk onderwijsbeleid. Hij/zij geeft uitvoering aan de reglementaire bepalingen opgelegd aan de onderwijsinstelling. De schooldirecteur bewaakt de kwaliteit binnen de onderwijsinstelling en verhoogt het beleidsvoerend vermogen. De uitoefening van deze functie gebeurt op een efficiënte en doeltreffende, kwalitatieve en klantgerichte, situationele en pragmatische wijze waarbij de verschillende finaliteiten tegenover elkaar worden afgewogen.

Voorwaarden voor deelname • Je bent houder van een diploma professionele bachelor, of ermee gelijkgesteld, en het bewijs van pedagogische bekwaamheid.

• Je hebt drie jaar relevante beroepservaring in het onderwijs.

• Je bent in het bezit van een rijbewijs B. • Je voldoet ook aan alle algemene aanwervingsvoorwaarden, terug te vinden in de vacature op onze website: www.tervuren.be/ondernemen-en-werken/werken/vacatures.

||| Wij bieden |||

Interesse?

Stuur je cv en motivatiebrief: naar benoit@anygreen.com Voor meer info: www.anygreen.com

- competitief salaris + extralegale voordelen - technische begeleiding - een aangenaam bedrijfsklimaat - bedrijfswagen

De gemeente Tervuren is op zoek naar een (m/v):

Kandidatuurstelling Stuur uiterlijk op woensdag 12 juni 2019 uw sollicitatiebrief naar het college van burgemeester en schepenen, Markt 7a, bus 2, 3080 Tervuren. Dienen te worden toegevoegd: - een curriculum vitae; - een kopie van de diploma’s en getuigschriften; 10069RLM

- een uittreksel uit het strafregister dat niet langer dan 1 jaar tevoren werd afgegeven; - een nationaliteitsbewijs (Belg of onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie of van de Europese Vrijhandelsassociatie behoudens door de Vlaamse regering te verlenen vrijstelling); - een uittreksel uit de geboorteakte;

Alle nuttige inlichtingen kunnen worden verkregen bij de personeelsdienst, Markt 7A bus 2, 3080 Tervuren, tel. 02 766 52 41 - e-mail: hrm@tervuren.be.

www.poolstok.be

DB604246E9

- een kopie van het rijbewijs B.

10069RLM

Tips en tricks voor je

carriere?

Surf dan snel naar

Streekpersoneel.be/carriere DB555943J8

✆ Doeltreffend rekruterings-

advies

krijgen?

DB604362E9

Ontdek schatten van eilanden

ALL-INCLUSIVE CARAÏBEN CRUISE 9 dagen vanaf € 1.649 p.p.

Zaterdag 7 maart 2020

Lees er alles over op

THEMADAG ZONDAG 14 JULI

contacteer ons snel op rrs@roularta.be of 051 26 67 89

CC De Grote Post, Oostende Schrijf je online gratis in!

DB555902J8