BRUZZ - editie 1807 (06-07-2022)

#1807

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

11 JULI: VICEGOUVERNEUR JOZEF OSTYN OVER HET NEDERLANDS IN BRUSSEL

‘DE BURGER WORDT MINDER GOED BEDIEND’

06 | 07 | 2022

Expo

The Act of Breathing

12.05 —31.07.2022 Horst Asiat site Vilvoorde

www.kanal.brussels

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

SLECHT RAPPORT Net op tijd voor de 11 juli-toespraken wist de vicegouverneur van Brussel zijn taalrapport af te leveren. De vicegouverneur is de regeringscommissaris die in het Gewest moet toezien of de taalwet wordt gerespecteerd, ook en vooral bij aanwervingen bij de lokale overheden. Wordt de wet niet gerespecteerd, dan worden aanwervingen geschorst. In dit magazine leest u dat er maar achttien procent van de aanwervingen conform de taalwetgeving is. En dan kan je je afvragen: wat hebben we aan taalwetten – de bestaande, of nieuwe – wanneer zelfs (lokale) overheden niet eens de moeite doen om ze na te leven? Veel ophef krijgt zo’n rapport zelden, onterecht eigenlijk.

Want stilaan beginnen verschillende partijhoofdkwartieren zich het hoofd te breken over wat er met dit land na 2024 moet gebeuren. Dat de sleutel van elke oplossing in Brussel ligt, daarover is iedereen het eens. Maar wat er met de gewaarborgde politieke vertegenwoordiging van de Nederlandstaligen moet gebeuren, dat is voor de meesten nog heel onduidelijk. Voor hen deze tip: misschien moet u toch het rapport van de vicegouverneur eens grondig lezen voor u daaraan begint te sleutelen.

Lees het interview met Jozef Ostyn p. 8-11 NL

REPORTAGE

“Deze jongeren zijn de ambassadeurs van Sint-Jans-Molenbeek” Vijf meisjes en zeven jongens fietsen in dertig dagen naar Marokko 20 INTERVIEW

“In de toekomst zullen steeds meer moslims voor euthanasie kiezen ” Professor Wim Distelmans en doctoraatsonderzoeker Hakki Demirkapu, twintig jaar na de euthanasiewet 16

UN MAUVAIS BULLETIN

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY 11 JULI Vicegouverneur Jozef Ostyn over het Nederlands in Brussel 8, Wat als je kind niet genoeg Frans leert? 12, REPORTAGE Passage 44, een iconische plek verdwijnt 24, Het Chinees in Brussel is niet hetzelfde als dat in Antwerpen 30, CHOU DE BRUXELLES Manon Brulard 28, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE “De werktitel was DiscobArno, maar het had net zo goed Parnorama kunnen zijn”

A BAD REPORT

Op de Vlaamse feestdag danst Brussel op de plaatjes die AB-programmator Marc Decock draait ter ere van wijlen copain Arno 35

De hete zomer van BRUZZket Eindelijk vakantie! En om ervoor te zorgen dat jij je geen enkel moment hoeft te vervelen, serveren wij jullie elke dag van de vakantie een toffe tip om te doen in Brussel.

Ontdek nu alle BRUZZket zomertips op BRUZZket.be!

MELD NIEUWS

The Deputy Governor of Brussels has managed to deliver his language report just in time for the speeches on 11 July. The deputy governor is the government commissioner whose task is to make sure that the region respects the language laws, especially when local authorities are recruiting. If the law is not respected, recruitment is suspended. In this magazine, we can report that only 18 per cent of the recruitments are in compliance with the language laws and that makes you wonder what use they are – the ones in force or new ones - if even the (local) authorities do not bother to follow them?

Reports like these rarely get much attention, which does not seem fair.

Because the various party headquarters are slowly but surely starting to rack their brains about what should happen to this country after 2024. Everyone agrees that the key to any solution lies in Brussels. But what the guaranteed political representation of the Dutch speakers should look like is still very unclear to most. Here’s a tip: why not read the Deputy Governor’s report thoroughly before starting any tinkering.

Read the interview with Jozef Ostyn on p. 8-11 EN

EN Silvana Estrada 38, FR Gwénola Carrère 40, FR Victoria Barracota/ Ada Oda 44, EN Eat & Drink Togâ 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 50

MEER BRUZZ

Juste avant les discours du 11 juillet, le vice-gouverneur de Bruxelles publie son rapport linguistique. Le vice-gouverneur est le commissaire du gouvernement qui a pour mission de surveiller au niveau régional le respect des lois linguistiques, surtout au niveau du recrutement au sein des administrations locales. Lorsque la loi n’est pas respectée, les recrutements sont suspendus. Dans ce magazine, vous lirez que seuls 18 pourcent des recrutements sont conformes à la législation. À tel point qu’on pourrait se demander si les administrations (locales) essaient vraiment de respecter les lois linguistiques, tant les anciennes que les nouvelles. Ce rapport suscite rarement l’émoi et c’est dommage. Car petit à petit, les sièges des principaux partis se penchent sur le casse-tête de ce qui adviendra après 2024. Tout le monde s’accorde à dire que la clé de toute solution se trouve à Bruxelles. Quant à la représentation politique garantie des néerlandophones, c’est encore très flou pour la plupart. Un conseil : il faudrait peut-être lire en détail le rapport du vice-gouverneur avant de commencer à chercher la solution.

Lisez l’interview de Jozef Ostyn en p.8-11 FR

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

Zelf nieuws gespot?

Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 6 JULI 2022

I

3

De week

URBAN.BRUSSELS TREKT VERGUNNING IN

Geen dakverdieping op De Brouckèreplein Het Brussels Gewest komt zelf met nieuwe voorwaarden voor de bouwplannen aan het De Brouckèreplein. Dat moest, nadat de Raad van State de vergunning voor het vorige Brouck’R-project had vernietigd. De belangrijkste aanpassing ligt op het dak: de omstreden extra verdieping komt er niet. — EVA CHRISTIAENS

BRUZZ | DE WEEK

Het nieuws over de nieuwe voorwaarden komt van het kabinet van staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet (One.brussels/ Vooruit). Het project Brouck’R gaat over het bouwblok tussen het De Brouckèreplein en de Lakensestraat, met uitzondering van de UGC-cinema. Achter de historische gevels willen ontwikkelaars Immobel en BPI 180 woningen, een hotel en studentenkoten bouwen. De sloop is al begonnen en zelfs bijna rond, maar in april vernietigde de Raad van State de vergunning voor het project. Die was volgens haar onvoldoende gemotiveerd door het Brussels Gewest. Sindsdien liggen de werken stil.

Intussen ligt er achter de gestutte gevels wel een kale

vlakte in het centrum van de stad. Om impasse en langdurige procedures bij de Raad van State te vermijden, beslist Smet nu om de vergunning zelf in te trekken. Hij legt meteen bijkomende voorwaarden op aan de bouwpromotoren voor een vervolgproject. De eisen gaan vooral over het dak, verduidelijkt zijn kabinet. “Het volume op het dak moet verdwijnen,” zegt woordvoerder Damiaan De Jonge.

Met dat volume bedoelt het kabinet een extra verdieping boven op het oude Allianz-gebouw, op nummers 12 tot 30 van het De Brouckèreplein. In de vorige plannen was daar plaats voor hotelkamers.

Een doorn in het oog van stadsverenigingen en al eerder een discussiepunt in de vergunningsprocedure.

VUB-studenten winnen Campus Cup Vier studenten Toegepaste Taalkunde van de VUB hebben de Campus Cup gewonnen, de studentenquiz op Eén gepresenteerd door Otto-Jan Ham. In de spannende finale haalden ze het van de studenten Geneeskunde van de KU Leuven. Ze nemen daardoor de felbegeerde wisselbeker mee naar huis. Een primeur: nooit eerder kon een VUB-team de quiz winnen.

4

I

6 JULI 2022

“We hebben tijdens de hele vergunningsprocedure de voor- en nadelen van dat extra volume benadrukt,” zegt De Jonge. Het nadeel, waar ook buurtbewoners voor vreesden, was de impact op het uitzicht van het plein. Het voordeel, dat uiteindelijk de doorslag gaf, zat hem volgens Pascal Smet in de extra ruimte die erbij kwam in de dichtbevolkte stad.

SCHUIN DAK Maar die extra ruimte om te wonen of overnachten komt er dus niet meer. Het Gewest vraagt van de promotoren een klassieker, schuin dak met behoud van de historische dakkapellen langs de voorgevel. Het is nu aan Immobel en BPI om samen een nieuw ontwerp in te dienen. Dat is er vandaag nog niet. De

30 Dertig jaar geleden richtte Chris Van Lysebetten jeugdwelzijnswerking Habbekrats op. Om die verjaardag te vieren, opent de organisatie een nieuw jeugdhuis op de hoek van de Beenhouwersstraat met de Bergstraat. “Het huis krijgt een speelse inrichting, vol verrassende elementen.”

De extra verdieping boven op het oude Allianz-gebouw – hier op een simulatiebeeld te zien – komt er uiteindelijk niet.

promotoren konden maandag niet reageren.

Het blijft dus afwachten of Brouck’R nog plaats zal maken voor een hotel, nu het voorziene volume ervoor verdwijnt. “Zelfs zonder die dakverdieping heeft een extra hotel in het stadscentrum geen zin. De bestaande hotels raken al niet volgeboekt,” vindt Mohamed Benzaouia van Inter-Environnement Bruxelles (IEB), een van de verenigingen die bezwaren hadden tegen het vorige project. “De overheid moet grote bouwprojecten

omkaderen, niet zomaar overlaten aan de marktlogica van promotoren. Wij vragen een project met oog voor de buurt en de bewoonbaarheid.”

Niet alleen het hotel was een discussiepunt voor IEB en andere stadsverenigingen, ook de impact op het erfgoed was dat. De Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (KCML) noemde de sloop al eerder een “totale vernieling” en gaf een negatief advies voor de vergunning. Toch stelt het Gewest nu geen verdere

Brand in verlaten loods De Brusselse brandweer moet zondagnacht uitrukken voor een brand in een verlaten opslagplaats in de Jean Dubrucqlaan in Sint-JansMolenbeek. De brandweer heeft de uitslaande brand snel onder controle. Er vallen geen gewonden.“De loods staat bekend als kraakpand,” zegt Walter Derieuw van de Brusselse brandweer, “maar we troffen geen krakers aan.”

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

eisen voor de afbraakwerken. Die zijn toch al vrijwel rond, zegt Smets woordvoerder.

Vanuit de Stad Brussel sluit schepen van Stedenbouw Ans Persoons (One. brussels/Vooruit) zich aan bij het Gewest. “We willen absoluut vermijden dat de site in het hart van onze stad lange tijd een braakland blijft. Wij kijken uit naar het voorstel van Immobel,” besluit Persoons. Als dat voorstel tijdig opduikt, zou het nieuwe openbare onderzoek na de zomer kunnen beginnen.

BRUZZ | DE WEEK

© A2RC ARCHITECTS

WAUTER

Standbeeld Storms verwijderd

NICOLE DE MOOR (CD&V), de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie die in Anderlecht woont, bijt van zich af (in ‘De Tijd’)

© BELGA

Mij als links framen?

Ze doen maar

Op 30 juni, niet toevallig de Congolese dag van de onafhankelijkheid, besluit het Elsense gemeentebestuur de buste van generaal Emile Storms van z’n sokkel te halen op de De Meeûssquare. Storms is een gecontesteerd figuur in de koloniale geschiedenis van Congo en België. Later blijkt dat het gemeentebestuur het beeld niet zonder toelating mag verwijderen. Er volgt een proces-verbaal van Urban.brussels..

12.498 Vanaf maandag is de speelpleinwerking van de VGC acht opeenvolgende weken open.

In die periode zijn er opgeteld 12.498 plaatsen, verdeeld over dertig locaties in zeventien Brusselse gemeenten. Met ruim driehonderd animatoren en zestig hoofdanimatoren is er in Brussel nog geen gebrek aan personeel.

6 JULI 2022

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

EINDELIJK NL/ Vrijdag is Flow, nog

steeds het eerste en enige openluchtzwembad van het gewest, eindelijk opengegaan. Na een valse start – een kapotte pomp moest in het weekend al meteen vervangen worden – kan er naar hartenlust geplonsd worden. Tot 18 september is iedereen welkom voor een duik 6

I

6 JULI 2022

ENFIN langs het kanaal in Anderlecht. Nieuw in vergelijking met de editie vorig jaar: een kioskbar waar je kan aanschuiven voor een drankje of een ijsje. Nog een primeur: binnenkort kan je in een stacaravan naast het zwembad een nacht logeren met zicht op het kanaal.

FR/ Vendredi, Flow, qui reste la première et unique piscine en plein air de la région, a enfin ouvert ses portes. Après un faux départ - une pompe cassée a dû être remplacée pendant le week-end – on peut maintenant y batifoler gaiement. Jusqu’au 18 septembre, tout le monde

FINALLY est invité à faire un plongeon à côté du canal à Anderlecht. Nouveauté par rapport à l’année dernière : un kiosque où l’on peut commander une boisson ou une glace.

Autre primeur : bientôt, vous pourrez passer la nuit dans un mobile home à côté de la piscine avec vue sur le canal.

EN/ Flow, the region’s

first and so far only open-air swimming pool, finally opened last Friday. After a slow start - over the weekend a broken pump had to be replaced - the pool is now ready for action.

Everyone is welcome for a dive along the canal in Anderlecht until 18

Bijgedachte

REDACTEUR BRAM VAN RENTERGHEM neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

September. New for this year’s edition is a kiosk bar where you can grab a drink or an ice cream. Another first: soon you will be able to spend the night in a static caravan next to the swimming pool and with a view of the canal.

Naamsveranderingen wijzen doorgaans op een partij die niet lekker in haar vel zit. Dat geldt ook voor de Brusselse Open VLD, die vorige week heel even Open.Brussels was gaan heten.

De partij heeft het al even moeilijk. Naast de nu al jaren aanslepende ruzie met Els Ampe en het aangekondigde vertrek van kopstuk Guy Vanhengel, weet de partij maar weinig programmapunten te realiseren. Daarenboven worden oude overwinningen weer ter discussie gesteld.

Zo had het rekeningrijden meer geld in het laatje moeten brengen, maar zal die maatregel er al zeker niet meer deze legislatuur komen.

Het akkoord over de Brusselse kinderbijslag, waar Guy Vanhengel de vorige legislatuur zo trots mee uitpakte, blijkt dan weer onbetaalbaar, net als de metro waar de liberalen vurig aan vasthouden. En dat voor een gewest dat er al niet bepaald warmpjes bijzat, en de afgelopen maand het tekort door inflatie en corona nog eens met 368 miljoen euro zag oplopen.

Voor minister van Financiën en Begroting Sven Gatz is dit alles bijzonder slecht nieuws, dat echter niet met een naamsverandering valt weg te wassen. Veel eerder moeten de uitgaven omlaag en de inkomsten omhoog. Zoniet stevent het Gewest af op een ratingverlaging of zelfs het bankroet.

Maar het tegendeel gebeurt: de uitgaven blijven de pan uit rijzen. En de belastingen? Die worden verlaagd.

Verlaagd, inderdaad, want de enige echte overwinning die Open VLD al heeft binnengehaald, is een verdere verlaging van de registratierechten voor wie in Brussel een eigen woning koopt. In plaats van 21.875 euro krijgen kopers straks 25.000 euro korting. Met die extra korting hopen de liberalen de middenklasse in Brussel te houden, voor wie een eigen huis in de

hoofdstad te duur dreigt te worden. Een nobel streven, maar de maatregel lijkt een maat voor niks.

Een kleine maand nadat de maatregel wereldkundig werd gemaakt, dook immers een ander bericht op. De mediane kostprijs voor een rijhuis steeg het afgelopen jaar met maar liefst 15 procent, tot 495.000 euro. Appartementen kosten nu 249.000 euro, een stijging van 5 procent. In één jaar tijd.

Tegenover die bedragen is de 3.125 euro extra korting maar klein bier, iets wat nauwelijks van betekenis is in de overweging van gezinnen om binnen of buiten Brussel een woning te kopen.

En al zeker niet in het licht van de stijgende rente.

Maar met jaarlijks zo’n zevenduizend gezinnen die van de korting gebruikmaken, betekent dit voor het Gewest wel opnieuw meerkosten van zo’n 22 miljoen euro per jaar. De extra belastingen die het Gewest kan innen dankzij de stijgende huizenprijzen, worden zo weer voor een stuk tenietgedaan. Dat het Gewest een financiële meevaller in deze budgettair moeilijke tijden weer weggeeft in de vorm van een korting, is dan ook een gemiste kans.

BRUZZ | DE WEEK

De tering en de nering

“Het debat over de begroting mag dan minder sexy zijn dan dat over onverdoofd slachten, voor Brussel is het veel belangrijker” De Brusselse regering moet daarom dringend keuzes maken. Ofwel gaan de uitgaven omlaag, bijvoorbeeld door de nieuwe metrolijn te schrappen, hoe jammer ook. Ofwel gaan de inkomsten omhoog. Dat debat mag dan een stuk minder sexy zijn dan dat over onverdoofd slachten, voor Brussel is het o zoveel belangrijker.

Lees al het Brusselse nieuws via BRUZZ.be

6 JULI 2022

I 7

11 juli

VICEGOUVERNEUR JOZEF OSTYN ZIET MEER PROBLEMEN MET NALEVING VAN DE TAALWETGEVING

‘Geen tweetaligen kunnen vinden, is geen excuus’ Het is steeds slechter gesteld met de dienstverlening in het Nederlands in de Brusselse lokale besturen. Dat schrijft de Brusselse vicegouverneur Jozef Ostyn in zijn jongste jaarverslag. Ook duiken er steeds vaker structurele problemen op. “Maar ik raak niet ontmoedigd. Mijn werk heeft een belangrijke signaalfunctie.”

— SARA DE SLOOVER, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Jozef Ostyn: “Soms krijg ik geen enkele respons over Franstalige communicatie, bijvoorbeeld van Parking.brussels en dan kan ik ook niet bemiddelen.”

8

I

6 JULI 2022

J

ozef Ostyn (55), voormalig kabinetschef van onder anderen Brussels oud-minister Brigitte Grouwels (CD&V), is precies tien jaar bezig als vicegouverneur van Brussel.

Donkere wolken pakken samen boven zijn kantoor op de bovenste verdieping van het Park Atriumgebouw vlak bij Brussel-Centraal als hij ons ontvangt, en lijken zo een metafoor voor de inhoud van zijn nieuwste jaarverslag.

Veel mensen kennen uw rol niet. Alleen Brussel heeft een vicegouverneur ...

JOZEF OSTYN: ... Vlaams-Brabant heeft wel een

Franstalige adjunct-gouverneur, die bevoegd is in de faciliteitengemeenten. Wij zijn allebei erfopvolgers van de vicegouverneur van de provincie Brabant, toen die nog bestond.

OSTYN: Ik zeg dat ik toezie op het naleven van de bestuurstaalwetgeving bij aanwervingen of promoties in Brusselse lokale besturen – iedere ambtenaar moet wettelijk tweetalig zijn. Dat betekent: op zijn of haar niveau over een taalattest in de andere landstaal beschikken van Selor, het selectie- en testbureau van de federale overheid.

Dat is de objectieve basis waarop ik oordeel om een aanstelling al dan niet te schorsen.

Daarnaast behandel ik klachten van mensen die geconfronteerd worden met problemen qua taalgebruik in Brussel, inbreuken op diezelfde bestuurstaalwetgeving.

Mijn functie is al iets bekender dan vroeger, omdat er al wat bekendmakingscampagnes rond zijn gebeurd, en omdat telkens als mijn jaarverslag verschijnt, er wel wat politieke discussie over is.

Het aantal klachten neemt ook toe, al is het in absolute cijfers nog altijd weinig: van een tiental klachten in de jaren voordien, naar 23 in 2020 en 33 in 2021. Maar de functie is inderdaad vooral administratief. De burger ziet mij niet zo vaak optreden.

BRUZZ | 11 JULI

Hoe omschrijft u zelf uw job aan mensen die hem niet kennen?

Uit uw jaarverslag voor 2021 blijkt dat u zowat 3.500 personeelsbeslissingen van Brusselse lokale besturen afgetoetst hebt aan die bestuurstaalwetgeving. Daarvan heeft u er zes op de tien geschorst.

▼

OSTYN: Ook de voorbije jaren schommelde dat rond de 60 procent. Slechts 18 procent is in orde met de taalwetgeving, en 22 procent van de aanstellingen heb ik tijdelijk getolereerd. Dat gaat om kortlopende contractuele aanstellingen, van niet langer dan een jaar.

Zowel bij Nederlands- als Franstaligen is er een significant verschil tussen de statutaire benoemingen, waar ongeveer driekwart in orde is met de bestuurstaalwetgeving, en de contractuele aanwervingen, waar maar tien procent of minder het vereiste Selor-diploma in de andere taal heeft.

OCMW’s werven maar heel weinig statutairen aan, bijna iedereen is contractueel. Bij de gemeenten is die verhouding iets meer in balans. In de OCMW’s heb ik zo in 2021 94 procent van de contractuele aanwervingen moeten schorsen of 6 JULI 2022

I 9

▼

11 JULI VICEGOUVERNEUR JOZEF OSTYN ZIET MEER PROBLEMEN MET NALEVING VAN DE TAALWETGEVING

tijdelijk tolereren, omdat ze niet in orde waren – zowel bij Frans- als Nederlandstaligen overigens.

Zeker bij contractuelen gebeurt het weleens dat zij in de jaren daarna alsnog dat Selor-taalattest halen. Vorig jaar kwamen er bijvoorbeeld nog 87 taalattesten achteraf binnen voor hetzelfde jaar, en nog een kleine zestig van eerdere jaren. Maar dat is geen volledig cijfer, besturen zijn niet verplicht die later verworven taalattesten te melden.

Als u een aanstelling schorst, betekent dat niet dat die persoon de job niet krijgt.

OSTYN: Als ik een aanwerving schors, kunnen de lokale besturen hun beslissing daarna herbevestigen. Die moeten gemeenten dan doorsturen aan het Gewest, OCMW’s aan de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie GGC (tweetalig overheidsorgaan dat zich in het Brussels Gewest bezighoudt met gemeenschapsmateries, red.)

Die kunnen de aanwerving dan eventueel vernietigen. Bijna altijd herbevestigen lokale besturen. Op gewestelijk niveau wordt er geen beslissing genomen. Men laat de termijn gewoon passeren.

Is die situatie dan niet heel frustrerend voor u?

BRUZZ | 11 JULI

OSTYN: (Gretig) Die vraag wordt altijd gesteld, maar nee. Het kan de indruk wekken: wat brengt dit nu eigenlijk op? Maar in de werkelijkheid heeft mijn werk een belangrijke signaalfunctie.

Dit is een van de aanmoedigingen, net als de taalpremie, om mensen alsnog aan te zetten om dat taalbrevet te halen.

Stel dat we dit nu niet zouden doen. Dan zou alles gewoon Franstalig zijn en zou de wet helemaal niet meer gerespecteerd worden. Mijn jaarverslag blijft de problemen onder de aandacht brengen, en is op die manier een aanmoediging zowel voor het beleidsniveau, voor het administratieve niveau als voor de persoon zelf om toch te proberen om zich in regel te stellen.

De mensen die recht hebben om gefrustreerd te zijn, zijn vooral de burgers die niet in hun taal geholpen worden. Er komen nu meer klachten binnen.

Een van de bevredigende aspecten van deze job is dat je vaststelt dat mensen die een klacht indienen al verbaasd en verheugd zijn dat iemand hun klacht serieus neemt. En als ik het soms kan oplossen, zijn ze daar zeer erkentelijk voor.

Dat is een drijfveer voor u.

OSTYN: Jazeker, mijn basishouding is dat burgers er recht op hebben dat de overheid haar eigen wetten respecteert.

Een van de positievere punten: de laatste jaren gaan personeelsdirecteurs van Brusselse gemeenten en OCMW’s meer het gesprek met ons aan. Ze willen graag weten wat ze kunnen doen. Onlangs kreeg ik een aanwerving binnen van een contractueel van wie het contract al een paar keer was verlengd, en in dat besluit stond: ‘We hebben hem ingeschreven voor een Selor-taalexamen.’ De gemeente had dus zelf het heft in handen genomen. Ik denk dat het heel belangrijk is dat personeelsdiensten mensen de weg wijzen naar Selor, en hen ook over hun koudwatervrees heen helpen.

Zestig procent geschorste aanstellingen toont wel dat er nog veel werk aan de winkel is. Wat zou voor u een langetermijnoplossing zijn, zodat Frans- én Nederlandstaligen altijd in hun taal terechtkunnen in Brussel?

OSTYN: Een langetermijnoplossing moet over alle beleidsniveaus heen gevonden worden. Dat begint niet verbazingwekkend bij het onderwijs. Pas op, ik stap niet mee in de redenering: ‘We kunnen geen tweetaligen vinden.’ Ik zeg niet dat dat niet waar is, ik zeg alleen dat dat geen excuus is.

Onderwijs is een bevoegdheid van de gemeenschappen. Als je leest dat maar acht procent van degenen die afstuderen uit het Franstalig secundair onderwijs in Brussel Nederlands kennen, tja dan is er een probleem. Zeker als zij al sinds het derde leerjaar Nederlands krijgen op school.

Er is verder, denk ik, ook een belangrijke rol weggelegd voor gewestelijke diensten als Actiris, om werkzoekenden te stimuleren om taalcursussen te volgen. Uiteraard moeten de gemeenten en OCMW’s blijven eisen dat men tweetalig is.

Te vaak zegt men op dit moment: ‘De situatie is niet mijn fout’. Maar de enige oplossing is er een waarin iedereen zijn of haar verantwoordelijkheid neemt.

Er is nog een element dat deel uitmaakt van de negatieve langetermijntendens: er zijn steeds minder gemeenten en OCMW’s waar de 50-50-pariteit op leidinggevend niveau gerespecteerd wordt (de vicegouverneur schorste in 2021 dertig van zulke aanstellingen wegens schending

“Als de vraag is: worden mensen nu beter of minder goed dan vroeger in hun taal bediend, dan is het antwoord helaas dat laatste” JOZEF OSTYN Vicegouverneur

10

I

6 JULI 2022

van die taalpariteit, red.). Je kunt ze in beide categorieën op de vingers van één hand tellen. En dat is niet altijd zo geweest. Daar zijn waarschijnlijk verklaringen voor, zoals de concurrentie met Vlaanderen, waar je voor sommige functies beter betaald wordt. Maar die leidinggevenden zijn een heel belangrijk voorbeeld voor de mensen die voor hen werken.

Ik heb u duidelijk niet horen pleiten voor een tweetaligheid van de dienst in plaats van de persoon, waarvoor soms stemmen opgaan.

OSTYN: Dat zou ten eerste geen tweetalige dienstverlening zijn, want wat dan als de Nederlandstaligen toevallig ziek of met vakantie zijn?

Ik ga ook niet akkoord met de premisse dat het onrealistisch is om in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad, waar ook veel Vlaamse pendelaars werken, van overheidspersoneel te eisen dat het tweetalig is.

Eén kwart van de jobs bij OCMW’s in Brussel raken momenteel niet ingevuld, meldde BX1 onlangs. Als ze dan toch een kandidaat zonder taalattest vinden, is dat dan niet beter dan geen medewerker?

OSTYN: Dan kan je ook iemand aanwerven die niet kan lezen en schrijven. Iemand die de twee talen niet kent, kan de job enkel doen voor Franstaligen.

De vraag is heel concreet: is de overheid er voor de burger, of de burger voor de overheid? Ik ga uit van het principe dat het het eerste zou moeten zijn.

als die de wet niet volgt, zelf de wet niet naleven.

Als de vraag is: worden mensen nu beter of minder goed in hun taal bediend dan vroeger, dan is het antwoord helaas dat laatste. De tendens gaat in de verkeerde richting. Je kunt niet naast de feiten kijken. Zo is het gewestelijk parkeeragentschap intussen verantwoordelijk voor ongeveer een derde van mijn klachten.

“Het is extra wrang als overheidsdiensten zelf de wet niet naleven” JOZEF OSTYN Vicegouverneur

OSTYN: Alles. De meest elementaire regels van de bestuurstaalwetgeving worden daar met voeten getreden. Parking.brussels stuurt boetes in het Frans naar Nederlandstaligen in Brussel, én naar Nederlandstaligen in het Nederlandstalige taalgebied (Vlaanderen, red.). Zelfs wanneer ze geconfronteerd worden met het feit dat ze de verkeerde taal hebben gebruikt, weigeren ze een vertaling te sturen. Er is een Nederlandstalige klachtendienst die blijkbaar bijna niet te bereiken is. En ga zo maar door.

Ze zeggen ook – dat hoor ik nu heel vaak – dat er ‘een probleem was met hun IT-systeem’. Ook Bpost is daar een voorbeeld van. Maar die IT’er die dat systeem opzet is geen expert in bestuurstaalwetgeving, die doet wat hem of haar gevraagd wordt.

Ik kan enkel bemiddelen als er klachten komen. Maar soms krijg ik geen enkele respons, bijvoorbeeld van Brutélé (Brusselse intercommunale vereniging voor kabeltelevisie, red.) of van Parking.brussels, en dan kan ik ook niet bemiddelen.

Mijn vast principe als ik klachten behandel, is om leidende ambtenaren aan te schrijven. Als ik echter een structureel probleem vaststel, breng ik het beleidsniveau daar ook van op de hoogte. Dat heb ik dus gedaan bij Parking.brussels, dat als voogdijminister Elke Van den Brandt (Groen, red.) heeft. Ze heeft laten weten dat ze ermee bezig zijn.

BRUZZ | 11 JULI

Wat is daar het probleem qua taal?

Maar verandert er nu eigenlijk stilaan iets voor de Nederlandstaligen in Brussel?

OSTYN: Ik slaag er dus af en toe in een aantal klachten en problemen op te lossen, en ook hou ik bepaalde issues levendig. Los ik daarmee alle problemen van de Nederlandstaligen in Brussel op? Zoals ik in mijn verslag schrijf, eigenlijk groeien die helaas.

Er zijn de punctuele klachten – meneer of mevrouw X heeft een rijbewijs in de verkeerde taal gekregen – maar we worden ook steeds meer met structurele problemen geconfronteerd. Die te maken hebben met de manier waarop men informatica instelt, of met de taalkennis van de politie.

Toen er nog een gemeentelijke politie bestond, waren bijna alle gemeentelijke politiemensen tweetalig. Dat gemiddelde is de laatste twintig jaar verschrikkelijk achteruitgegaan. Ik weet dat er allerlei redenen zijn. U zult me niet horen zeggen dat de korpschefs – van wie er trouwens een behoorlijk aantal Nederlandstalig zijn – daar geen aandacht voor hebben. Maar het is wel een probleem. Het is extra wrang als overheidsdiensten die ermee belast zijn de burger te bestraffen

« NE PAS TROUVER DE PERSONNEL BILINGUE N’EST PAS UNE EXCUSE »

“NOT BEING ABLE TO FIND BILINGUAL STAFF IS NO EXCUSE”

Dans son rapport annuel, publié la semaine passée, le vice-gouverneur Jozef Ostyn évoque la dégradation de la connaissance du néerlandais dans les administrations locales bruxelloises. Il s’est vu obligé de ne pas donner de suite favorable à 60 pourcent des recrutements et des nominations qui lui ont été soumis, en raison de l’absence de l’attestation linguistique requise pour le membre du personnel en question. Et il y a aussi de plus en plus de problèmes structurels. Le bilinguisme au sein de la police a par exemple pris un sérieux coup, et Parking.brussels semble par défaut envoyer ses amendes en français. « Je ne suis pas le raisonnement qui dit : on ne trouve pas de bilingues.

Je ne dis pas que ce n’est pas vrai, mais seulement que ce n’est pas une excuse. »

Deputy Governor Jozef Ostyn’s latest annual report, published last week, shows that the Brussels local government’s provision of services in Dutch is in steady decline. He has had to suspend 60 percent of the recruitments and appointments submitted to him, because the staff members did not have the required language certificate in the other national language. These structural problems are getting more and more frequent. One example is how bilingualism among the police has worsened considerably, and it seems that Parking.brussels by default sends out its traffic fines in French. “I’m not buying into the reasoning: ‘We can’t find bilingual people.’ I’m not saying that’s not true, I’m just saying that’s no excuse.”

FR

EN

6 JULI 2022

I 11

11 JULI

ALS JE KIND GEEN FRANS SPREEKT

BRUZZ | 11 JULI

‘We wilden dat onze dochter zich thuis voelt in de stad’ Kinderen van Nederlandstalige ouders kunnen in Brussel opgroeien in een wereld waar ze bijna uitsluitend Nederlands spreken. In die mate dat heel wat ouders zich afvragen hoe ze zoon- of dochterlief genoeg Frans bijbrengen, nog altijd de dominante omgangstaal in de stad. “Wie niet genoeg Frans kent, vertrekt wellicht sneller uit Brussel.” — KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

K

wart voor negen ’s morgens, de schoolpoort van Les 4 Saisons, een Franstalige basisschool met immersieonderwijs Nederlands in laag Sint-Gillis. De lessen zijn net begonnen, maar op het trottoir aan het Bethlehemplein blijft een groep ouders nog wat gezellig plakken. Kinderen zijn tenslotte lang niet de enigen die vriendjes maken op school.

Opmerkelijk: heel wat van de ouders voor de schoolpoort spreken Nederlands.

We schrijven ‘opmerkelijk’, omdat immersiescholen de voorbije jaren vooral Frans- en anderstalige ouders aantrokken, die willen dat hun kinderen het Nederlands écht machtig worden, iets waar gewone Franstalige scholen maar zelden in slagen. Ze doen dat door een aanzienlijk deel van de lessen in het Nederlands te geven. Maar het tafereel voor de schoolpoort toont dat diezelfde scholen in Brussel steeds

12

I

6 JULI 2022

vaker Nederlandstaligen aantrekken, die met een gelijkaardige bezorgdheid zitten: hoe moet mijn kind in godsnaam de belangrijkste taal van de stad leren?

“We wilden dat onze dochter zich thuis voelt in de stad,” vertelt Lore Vandoorne, een van de ouders op het trottoir. “Dat ze ook de Franstalige cultuur begrijpt, dezelfde referentiepunten heeft. Ik heb zelf taal- en letterkunde gestudeerd en weet hoe belangrijk het is om vroeg een tweede taal te leren. Tot een jaar of zes zijn kinderen sponzen die taal gewoon opzuigen.”

De aanpak loonde. “Martha is nog maar zes, maar onlangs stuurde ik haar alleen een winkel in,” vertelt Vandoornes partner Jan Haerens. “Ze heeft geen enkel probleem om met mensen te praten. Zonder die schoolkeuze had ze dat misschien niet gedurfd.” De instroom van Nederlandstalige leerlingen is ook een goede zaak

De zesjarige dochter van Lore Vandoorne en Jan Haerens zit in een Franstalige immersieschool.

“Ze spreekt gewoon Nederlands en Frans door elkaar met haar vriendjes,” zegt Vandoorne.

90 % BRUZZ | 11 JULI

In 2013 zei 90 procent van de leerlingen in het Nederlandstalige onderwijs dat ze zich vlot in de taal konden uitdrukken

70 % In 2018 was dat gezakt tot 70 procent

voor de andere leerlingen, vindt Vandoorne. “Het niveau Nederlands in zo’n immersieklas wordt er meteen ook beter door.”

KLEUTERKLAS Ook professor Esli Struys, expert meertaligheid aan de VUB, ziet hoe het Franstalige immersieonderwijs aan populariteit wint bij Nederlandstaligen. “Cijfers heb ik niet, maar ik zie rondom mij wel steeds meer mensen voor die formule kiezen, collega’s aan de VUB bijvoorbeeld. Sommigen opteren zelfs voor een volledig Franstalige schoolloopbaan zonder immersie. Het grote voordeel van immersie is dat je kind het Nederlands ook schriftelijk goed beheerst. In immersiescholen leren leerlingen doorgaans eerst in het Nederlands lezen en schrijven.”

De kennis van het Frans gaat dan ook achteruit bij Brusselse leerlingen in het Nederlandstalige

onderwijs. Dat blijkt uit de recentste taalbarometer van de VUB. In 2013 zei 90 procent van de leerlingen in het Nederlandstalige onderwijs nog dat ze zich vlot in de taal konden uitdrukken, in 2018 was dat al gezakt tot 70 procent. “Die cijfers tonen dat je de blootstelling aan het Frans buiten het onderwijs niet mag overschatten,” zegt Struys.

“In Vlaanderen zijn de cijfers en de trend trouwens nagenoeg identiek.”

De expert meertaligheid vindt dat het Nederlandstalige onderwijs een aantal kansen onbenut laat. “De Vlaamse wetgeving laat toe om al vanaf het eerste leerjaar Frans te geven, maar veel scholen wachten tot het moment waarop het moet: in het vijfde leerjaar. De redenering is vaak dat veel kinderen toch al Frans spreken thuis. Maar dan vergeet je tegelijk ook heel wat kinderen voor wie dat niet geldt.

Ook in de kleuterklas kan je trouwens al Frans introduceren. De wetgeving laat taalsensibilise▼

De Franstalige immersieschool Les 4 Saisons in Sint-Gillis.

6 JULI 2022

I 13

▼

11 JULI ALS JE KIND GEEN FRANS SPREEKT

ring en -initiatie toe, door bijvoorbeeld liedjes te zingen.”

Kinderen die de belangrijkste taal van de stad niet spreken, voelen zich er ook minder goed, vreest Struys. “Een gebrekkig Frans kan tot minder verbondenheid leiden en er op termijn ook voor zorgen dat mensen opnieuw wegtrekken uit Brussel, ook al zijn ze er opgegroeid. Omgekeerd kan een betere talenkennis net meer cohesie

een drempel naar het Frans. Al maak ik me geen zorgen, ‘go with the Brusselse flow’ en het komt wel goed.”

Ook VUB-professor Esli Struys, die kinderen in het Nederlandstalige onderwijs heeft, heeft zo zijn methodes om zijn kinderen met het Frans vertrouwd te maken. “In een gewest als Brussel vind je zowat alle instellingen in de twee talen.

Ik ga dan ook regelmatig met de kinderen naar

“De Vlaamse wetgeving laat toe om al vanaf het eerste leerjaar Frans te geven, maar veel scholen wachten tot het moment waarop het moet: in het vijfde leerjaar” ESLI STRUYS Expert meertaligheid (VUB)

BRUZZ | 11 JULI

betekenen. Dat geldt trouwens net zo goed in de andere richting: ook een betere kennis van het Nederlands bij anderstaligen zou de zaken vereenvoudigen.” De jongste taalbarometer toont alvast dat het ook daar de verkeerde kant uitgaat.

“Brussel heeft zo al genoeg grote uitdagingen,” vindt Struys. “Als je elkaars moedertaal spreekt, krijg je toch al een andere soort band met je gesprekspartner.”

DE SPEELPLAATSTAAL Immersieonderwijs is niet de enige manier om je kind Frans bij te brengen. Ook heel wat kinderen die naar een Nederlandstalige school gaan, verlaten die uiteindelijk met een behoorlijke kennis van de taal van Stromae. Daar hebben de lessen Frans iets mee te maken, maar er spelen ook heel wat andere factoren.

“Onze kinderen gaan naar de Nederlandstalige Lutgardisschool, maar het aantal leerlingen dat thuis Frans spreekt is er zo groot, dat Frans ook de voertaal is op de speelplaats,” vertelt Bert Aerts uit Elsene. “Als mijn oudste zomerstages doet, is dat daardoor vaak in het Frans met vriendjes die thuis geen Nederlands spreken. Ook de gitaarles is in het Frans, terwijl de theaterles dan weer in het Nederlands verloopt. Dat we in het relatief Franstalige Elsene wonen, speelt zeker een rol.

Zes weken lang stages in het Nederlands vinden is hier niet eenvoudig.” Niet elke activiteit in het Frans bleek trouwens een hit. “Scouts in het Frans was geen succes, na een jaar is mijn oudste afgehaakt en daar zat de taal ook wel voor iets tussen.”

Behalve de schoolomgeving maakt ook de persoonlijkheid van het kind een erg groot verschil, merkte Bert Aerts. “De oudste is erg sociaal en pikt het Frans daardoor veel sneller op.

Mijn zoontje is introverter en dat blijkt ook wel 14

I

6 JULI 2022

de Franstalige bib. Ik ben zelf tweetalig opgevoed met Nederlands en Frans, en lees ze dan voor in het Frans.”

Struys bevestigt ook wat de moeder aan de schoolpoort in Sint-Gillis al zei: hoe vroeger je kinderen met andere talen in aanraking brengt, hoe makkelijker ze die opnemen. “Als je tieners plots in een Franstalige omgeving dropt, kan dat nogal een shock zijn en net tot een tegenreactie leiden, waardoor ze een afkeer van de taal krijgen. Bij jongere kinderen is dat veel minder.

Al zou ik toch altijd informeren hoe de begeleiders van een Franstalige zomerstage bijvoorbeeld met taal omgaan. Als je bijvoorbeeld tweetalige animatoren hebt, maakt dat het voor een kind toch makkelijker. Ik heb de indruk dat de openheid naar het Nederlands wat dat betreft de voorbije jaren groeit aan Franstalige kant.”

BEGRIPVOLLE BRUSSELAARS Buitenschoolse activiteiten, zomerkampen, bibbezoeken of zelfs een Franstalig kindermeisje, het kan allemaal helpen om de brug naar het Frans te slaan. Maar de school blijft toch de belangrijkste hefboom, benadrukt Struys. “Daar heb je tenminste een systematische en pedagogische aanpak. Daarom is het jammer dat immersie aan Nederlandstalige basisscholen in Brussel niet mag. Ik begrijp de angst dat het Frans dan snel te veel gewicht krijgt in een stad waar dat ook de omgevingstaal is. Maar je zou het Nederlands in zo’n systeem extra kunnen beschermen, door er bijvoorbeeld 80 procent van de lessen in te geven en maar 20 procent in het Frans.”

Niet iedereen kijkt meteen naar immersieonderwijs voor een betere kennis van het Frans. “Als het niveau van het Frans zakt, moeten we misschien eerst iets doen aan het talenonderwijs

De kinderen van Bert Aerts gaan naar een Nederlandstalige school, met heel wat Franstaligen in de klas. “Daardoor doet onze oudste veel zomerstages in het Frans,” zegt Aerts.

zelf,” zegt onderwijspsycholoog Wim Van den Broeck (VUB). “De kwaliteit daarvan moet weer omhoog. Dat kan door intensief genoeg te onderwijzen, met genoeg aandacht voor spelling en grammatica, genoeg oefeningen en door de leerdoelen goed op te volgen. Vooral leerlingen die thuis geen Frans spreken hebben die systematische aanpak nodig.”

Professor Van den Broeck is niet per se tegen immersieonderwijs, maar heeft wel zijn bedenkingen. “Sommige onderwijsmodellen werken vooral goed als de omgevingscondities heel goed zijn.

« NOUS VOULIONS QUE NOTRE FILLE SE SENTE CHEZ ELLE À BRUXELLES » Les enfants de parents néerlandophones peuvent grandir à Bruxelles dans un monde où ils parlent quasi exclusivement néerlandais. À tel point que certains parents se demandent comment faire pour que leur enfant apprenne le français, qui reste la langue principale à Bruxelles. Connaître cette langue est important pour se sentir chez soi, selon beaucoup de parents et d’experts. Une solution radicale est de mettre les enfants dans une école francophone, mais cela menace le niveau de néerlandais écrit de l’élève en question. De plus en plus de parents optent pour une école francophone avec immersion en néerlandais, où les cours sont donnés dans les deux langues. Plusieurs experts trouvent que les cours de langues devraient changer : en commençant plus tôt, selon Esli Struys (VUB), ou de façon plus stricte, selon Wim Van den Broeck (VUB). D’autres options peuvent aider : activités extrascolaires, camps d’été, une nounou ou une visite régulière à la bibliothèque francophone.

FR

“WE WANTED OUR DAUGHTER TO FEEL AT HOME IN BRUSSELS” The children of Dutch-speaking parents in Brussels can grow up in a world where they speak almost exclusively Dutch. So much so that many parents wonder whether their son or daughter can learn enough French, which is still the city’s dominant language. Many parents and experts feel that speaking French is an important part of feeling at home. One radical solution is to send your child to a regular French-speaking school, but then there is the risk that they lose their Dutch writing skills. More and more parents are opting for a Frenchspeaking school that offers immersion classes in Dutch, where lessons are taught in both languages. Many experts also see a need for changes in regular language classes. They could start with languages earlier, says Esli Struys (VUB) and it could be stricter too, says Wim Van den Broeck (VUB). Little things can help too: extracurricular activities, summer camps, a French-speaking babysitter or a regular visit to the French-language library.

EN

“Als het niveau van het Frans zakt, moeten we misschien eerst iets doen aan het talenonderwijs zelf” WIM VAN DEN BROECK O nderwijspsycholoog (VUB)

Als de leerlingen thuis bijvoorbeeld al een rijke taalomgeving hebben, zullen ze in dat immersieonderwijs prima functioneren. Als dat niet zo is, kan het ook anders uitdraaien.”

Voor de ouders aan de schoolpoort van Les 4 Saisons lijkt het met die omgevingsfactoren wel snor te zitten. “Tweetalig onderwijs kan van ons begripvollere mensen maken, letterlijk en figuurlijk,” zegt Lore Vandoorne. “Martha spreekt gewoon Nederlands en Frans door elkaar met haar vriendjes. Zou het niet fijn zijn als dat voor iedereen in deze stad zo was?”

11 juli online Meer nieuws rond 11 juli vindt u op de website BRUZZ.be/dossier/ vlaamse-feestdag-brussel

6 JULI 2022

I 15

WIM DISTELMANS EN HAKKI DEMIRKAPU OVER DE CULTURELE BENADERING VAN HET LEVENSEINDE

‘Ook moslims vragen om euthanasie’

BRUZZ | INTERVIEW

Huisarts Hakki Demirkapu (links) werkt aan een doctoraat over eerstegeneratiemigranten en hun levenseinde.

Professor Wim Distelmans is al jaren voorvechter op het vlak van euthanasie.

Hakki Demirkapu Geboren in 1984 Gentenaar met Turkse roots, kwam naar Brussel om te studeren voor huisarts aan de VUB Richtte in 2013 MediSina op, een gezondheidscentrum in Schaarbeek Werkt aan de VUB aan een doctoraatsonderzoek over vroegtijdige zorgplanning bij etnische minderheden Is als raadgevend arts en arts cultuursensitieve zorg nauw betrokken bij het cultuursensitieve woonzorgcentrum Saphir

Wim Distelmans Geboren in 1952 Oncoloog en professor in de palliatieve geneeskunde aan de VUB Pionierde in België voor de erkenning van palliatieve zorg en het recht op euthanasie Richtte in Wemmel TOPAZ op, het eerste dagcentrum voor ernstig zieken, en ontwikkelde het LEIF-project Maakt in zijn boek ‘Het levenseinde in eigen regie’ de balans op van 20 jaar euthanasiewet, wet op de palliatieve zorg en wet op patiëntenrechten

16

I

6 JULI 2022

Sinds de euthanasiewet twintig jaar geleden werd goedgekeurd, is er veel veranderd, maar de taboes zijn niet weg. Vooral bij de moslimgemeenschap lijken die nog sterker te leven. Pionier Wim Distelmans en dokter Hakki Demirkapu blijven ijveren voor meer openheid. “Spreek met de ouderen zelf, laat het niet over aan de kinderen.”

— ANDY FURNIERE, FOTO’S BART DEWAELE

BRUZZ | INTERVIEW

W

anneer Wim Distelmans arriveert voor het interview, volgt een hartelijke begroeting met Hakki Demirkapu. “We hebben je gemist in Istanbul,” zegt Distelmans, verwijzend naar een symposium waar zijn collega om politieke redenen niet bij kon zijn. De van oorsprong Turkse Gentenaar, die al een tiental jaar de groepspraktijk MediSina in Schaarbeek leidt, kan door zijn banden met de Gülen-beweging al enkele jaren Turkije niet meer binnen. Maar er worden al meteen plannen gesmeed rond een volgende conferentie, die in Egypte plaatsvindt.

Voor de VUB-professor is het de eerste kennismaking met de plaats van afspraak, het gloednieuwe rusthuis Saphir in Laken, een project waar Demirkapu nauw bij betrokken is als raadgevend arts en arts cultuursensitieve zorg – waarbij hij onder meer opleiding geeft aan de zorgkundigen. Saphir houdt als eerste rusthuis in Brussel expliciet rekening met culturele gevoeligheden, iets waar in het bijzonder in de moslimgemeenschap nood aan is. Op een bepaald moment neemt een geïntrigeerde Distelmans de rol van interviewer over om door te vragen naar de missie van Saphir.

WIM DISTELMANS: In hoeverre zijn jullie nu specifiek

gefocust op moslims?

HAKKI DEMIRKAPU: Onze populatie is zeer gemengd,

het is een inclusief verhaal, maar we zorgen ervoor dat alles ook aangepast is aan de noden van moslims.

DISTELMANS: Maar er komt bijvoorbeeld ook een katholieke priester langs?

DEMIRKAPU: Zeker, er komt twee maal per week een priester. Er staan ook Boeddhabeelden, dat is allemaal geen enkel probleem. We proberen zo persoonsgebonden mogelijk te werken.

We zijn er dus niet exclusief voor moslims, maar we willen hen wel opties bieden die ze ergens anders niet hebben. Zo krijgen ze bijvoorbeeld de keuze om enkel samen met mensen van hun eigen achtergrond op een verdieping te wonen. Sommigen hebben daar nood aan omdat ze altijd in een dergelijke omgeving geleefd hebben. Maar we hebben ook moslimbewoners die heel bewust kiezen voor de gemengde verdiepingen.

Sommigen zullen de optie van aparte verdiepingen voor een etnische gemeenschap wel interpreteren als het afwijzen van integratie.

▼

DEMIRKAPU: Je moet begrijpen dat veel eerstegeneratiemigranten uit Turkije en Marokko nooit een andere taal dan hun moedertaal hebben geleerd en altijd in de omgeving van de eigen gemeenschap hebben geleefd.

6 JULI 2022

I 17

▼

WIM DISTELMANS EN HAKKI DEMIRKAPU OVER DE CULTURELE BENADERING VAN HET LEVENSEINDE

Je moet toch het elementaire respect opbrengen om daar rekening mee te houden in de laatste fase van hun leven. Die mensen hebben hier dertig tot veertig jaar gewerkt, hier belastingen betaald.

Vaak hebben ze niet echt een mooi leven gehad, hebben ze zich opgeofferd voor hun kinderen. Het is altijd een vergeten groep geweest, die het verdient om voor hun dood verzorgd te worden in lijn met hun eigen keuzes.

DISTELMANS: Dat is een universeel recht, dat ook perfect aansluit bij de wet op de patiëntenrechten die er in 2002 gekomen is. Iedereen heeft het altijd over de wetgeving over euthanasie en palliatieve zorg, maar over de wet op patiënten-

bestaat er tot de dag van vandaag verzet tegen het gebruik van morfine als pijnstiller.

Hoe is de situatie wat euthanasie betreft, dokter Demirkapu? Zou u zelf euthanasie overwegen of euthanasie uitvoeren?

DEMIRKAPU: Daar is ons geloof wel heel duidelijk in, euthanasie is niet toegestaan volgens de islam.

Allah heeft ons het leven geschonken en enkel hij zal het ook weer wegnemen. Daar hou ik me zelf ook aan, maar ik zal wel altijd patiënten doorverwijzen als ze daar vragen over hebben.

DISTELMANS: Zolang je doorverwijst, is er geen probleem. Het is niet verplicht om voor euthanasie

“Euthanasie is niet toegestaan volgens de islam.

Daar hou ik me zelf ook aan, maar ik verwijs patiënten met vragen daarover altijd door”

BRUZZ | INTERVIEW

HAKKI DEMIRKAPU Leidt de groepspraktijk MediSina in Schaarbeek

“Ik ben begonnen met deze strijd uit verontwaardiging omdat ik zag hoe sommige mensen afzagen als beesten, en dat is nog altijd mijn drijfveer” WIM DISTELMANS Professor in de palliatieve geneeskunde (VUB)

DEMIRKAPU: Die eerste generatie migranten zijn gewoonlijk heel gehecht aan hun religie, maar ook tegen mij hebben bijvoorbeeld ouderen van Turkse afkomst al gezegd dat ze euthanasie zouden willen als het erop aankomt.

De gehechtheid aan de godsdienst wordt minder een factor bij de tweede en derde generatie. De moskeeën zitten veel minder vol dan toen ik kind was, en het is zeker geen evidentie meer om mee te doen aan vastenperiodes bijvoorbeeld.

Dokter Demirkapu, u werkt aan de VUB aan een doctoraat om meer duidelijkheid te krijgen over hoe de eerstegeneratiemigranten denken over hun naderende levenseinde. Wat is daar al bij naar boven gekomen?

DEMIRKAPU: Mijn doctoraat is in feite een pleidooi voor meer voorafgaande zorgplanning (overleg tussen zorgverleners en patiënten over zorg aan het levenseinde, inclusief wilsverklaringen, red.) bij deze groep. Dat vraagt een investering van zorgverleners, die daar helaas niet allemaal voor openstaan. Die voorafgaande zorgplanning wordt binnenkort deel van de nomenclatuur (terugbetaald door de ziekteverzekering, red.), maar mijn vrees is dat het in veel gevallen zal blijven bij het snel afvinken van een vragenlijstje.

DISTELMANS: In de Verenigde Staten heb ik gemerkt – toen de voorafgaande zorgplanning, voor de opname in een woonzorgcentrum verplicht werd – dat het inderdaad veelal niet verder gaat dan snel afvinken, een verplicht nummertje. Terwijl je echt diepgaand moet vragen naar welke behandelingen mensen nog willen in bepaalde ziektefases, de nodige uitleg geven ...

Dat lijken mij geen gemakkelijke gesprekken. Hoe doe je dat bij die eerstegeneratiemigranten? rechten spreekt niemand, terwijl die minstens even belangrijk is, misschien zelfs belangrijker.

Over die zorg in de allerlaatste fase van het leven: klopt het dat de islam geen palliatieve sedatie toestaat?

DEMIRKAPU: Dat klopt niet, ik ben zelf moslim en beschouw palliatieve sedatie niet als een probleem. Er bestaan veel misverstanden over.

Volgens de islam is het belangrijk om op het einde van het leven ‘helder voor Allah te verschijnen’.

Dat wil zeggen dat je als moslim voor je sterft een laatste geloofsbelijdenis moet afleggen, om in het hiernamaals aanvaard te worden als een moslim.

Sommigen denken dat ze dat door palliatieve sedatie niet meer zullen kunnen doen, maar je kunt die woorden perfect uitspreken voor de verdoving toegediend wordt. Er bestaat het misverstand dat palliatieve sedatie het sterfproces versnelt, wat verboden is in de islam. Maar het gaat enkel om het verdoven van de pijn, waar geen enkel religieus probleem mee is.

DISTELMANS: Die scepsis daarover is helemaal niet eigen aan de Turkse en Marokkaanse gemeenschap. Zo is er al sinds de Spaanse Inquisitie weerstand tegenover morfine in West-Europa, omdat je het uit opium haalt en opium vaak wordt gezien als iets vreemds, van ketters, uit een andere cultuur. Ook in sommige katholieke middens 18

I

6 JULI 2022

te zijn, het is een keuze die je voor jezelf moet maken. Om de Nederlandse theoloog Harry Kuitert te citeren: ‘Het leven is een geschenk van God, maar als het geen geschenk meer is, mag je het teruggeven.’ En in de praktijk merk ik dat ook moslims daar soms op die manier naar kijken.

Er komen dus ook moslims vragen om euthanasie?

DISTELMANS: Zeker, dat komt voor. Natuurlijk ligt

dat heel gevoelig. Onlangs was er het geval van een moslim die euthanasie wilde, maar zijn familie was er radicaal tegen. Hij is onder die druk bezweken en er niet mee doorgegaan. Maar in de toekomst zullen er steeds meer moslims voor euthanasie kiezen, het taboe daarover wordt relatief. Cultuurgevoelige zorg in het algemeen is momenteel een hot topic, de stem van moslims specifiek wordt steeds meer gehoord.

Vergeet alsjeblieft niet hoe gevoelig dit ook in het katholieke geloof ligt, we moeten heus geen steen gooien naar moslims. Voor gelovige christenen geldt hetzelfde en er is een lange evolutie nodig geweest om dit thema hier algemeen bespreekbaar te maken. Het is cruciaal om altijd tijd te investeren in een dialoog met mensen, empathie te tonen en respect te hebben.

Een paternalistische houding moet je zeker vermijden, want daar komen alleen problemen van.

DEMIRKAPU: Het is eerst en vooral cruciaal om tegen de patiënt zelf te spreken. Dat gebeurt heel vaak niet, omdat zorgverlener en patiënt niet dezelfde taal spreken. De zorgverlener praat met familieleden over de oudere, en laat het aan hen over om de uitleg te vertalen. Geen goed idee, want dikwijls verzwijgen familieleden details van diagnoses en beslissen ze helemaal in de plaats van de patiënt. Zo kan het zijn dat je ouderen de kans ontneemt om met bepaalde zaken in het reine te komen voor hun dood, omdat ze niet beseffen hoe slecht hun gezondheidssituatie is, tot het te laat is. Uit mijn onderzoek blijkt heel duidelijk dat de ouderen uit de moslimgemeenschap willen praten over voorafgaande zorgplanning, je mag dat niet overlaten aan de kinderen.

DISTELMANS: Het is nooit een goed idee om familieleden in te zetten als tolken. Wij werken daarvoor altijd met onafhankelijke interculturele bemiddelaars. Maar ook bij autochtone Belgen hebben de kinderen soms de neiging om in de plaats van de patiënt te beslissen. Zo kwam er onlangs iemand naar ons toe die vroeg om ‘euthanasie’ uit te voeren bij de grootvader.

Is het meestal de familie die zich verzet tegen een inschrijving van een oudere in een rusthuis of ligt het moeilijk bij de eerste generatie zelf?

DEMIRKAPU: Soms ligt het moeilijk bij de familie, vandaar dat we hen bij Saphir heel sterk betrekken.

Zo zijn ze welkom om mee voor hun familielid te zorgen, dat kan bij het koken of het wassen. Dan voelen ze dat zij nu zorg kunnen dragen voor de persoon die vroeger voor hen heeft gezorgd. Als tweeverdieners hebben ze vaak niet meer de tijd om voltijds mantelzorger te zijn. Dan is een inschrijving in een woonzorgcentrum de beste zorgkeuze.

Van veel mensen van de tweede en derde generatie hoor ik dat ze later hun eigen familie niet tot last willen zijn. De mentaliteit verandert, er zijn moslims die er echt trots op zijn dat ze betalen voor de beste zorg voor hun ouders, in een woonzorgcentrum.

Professor Distelmans, in uw nieuwe boek, ‘Het levenseinde in eigen regie’, maakt u de balans op van de voorbije twintig jaar. Waar concentreert u zich momenteel op?

DISTELMANS: Palliatieve zorg wordt te veel

verengd tot terminale zorg. Men zet te veel in op enkel comfortzorg. Terwijl palliatieve zorg niet alleen mag gaan over het draaglijk maken van de laatste weken wanneer alle actieve behandelingen, zoals chemotherapie, zijn stopgezet. Het moet veel breder uitgerold worden, maar daar is helaas nog geen budget voor.

En, excuses voor de onbeleefde vraag, maar u denkt nog niet aan het doorgeven van de fakkel?

DISTELMANS: Dat is niet onbeleefd, ik begrijp het.

Ik ben begonnen met deze strijd uit verontwaardiging omdat ik zag hoe sommige mensen afzagen als beesten, hoe ze crepeerden. Die verontwaardiging is nog altijd mijn belangrijkste drijfveer. Dat wil niet zeggen dat ik niet uitkijk naar opvolgers, maar het is niet gemakkelijk om

mensen te vinden die zo gek zijn als ik, die zo diepgaand rond het levenseinde willen werken.

Terwijl dat toch de meest voorkomende kwaal is (lacht).

DEMIRKAPU: Ik merk wel bij jonge artsen in opleiding dat zij een grote gevoeligheid hebben voor palliatieve zorg, dat ze meer empathie aan de dag leggen dan dokters vroeger. En daar draait het allemaal om.

« LES MUSULMANS AUSSI VEULENT AVOIR ACCÈS À L’EUTHANASIE »

“MUSLIMS TOO WANT ACCESS TO EUTHANASIA”

Il y a vingt ans, les Belges ont eu davantage leur mot à dire concernant leur fin de vie grâce à la loi sur l’euthanasie, la loi sur les soins palliatifs et la loi sur les droits des patients.

Depuis, beaucoup de choses ont changé, mais les tabous n’ont pas disparu et semblent même accentués au sein de la communauté musulmane. Le professeur de la VUB Wim Distelmans est une figure de proue dans la lutte émancipatrice autour de la fin de vie. Le Dr Hakki Demirkapu, expert en soins de santé adaptés à la culture, est étroitement lié à la création de la nouvelle maison de repos Saphir à Laeken. C’est le premier home à tenir compte des sensibilités culturelles, un aspect important pour la communauté musulmane. Même si l’euthanasie est interdite par l’islam, les deux experts constatent que dans la pratique, les musulmans demandent aussi l’euthanasie. Et comme les jeunes générations suivent une religion moins stricte, on s’attend à ce que le tabou s’estompe au fil du temps.

Twenty years ago, Belgians were given a greater say about how to end their lives by the Euthanasia Act, the Palliative Care Act and the Patients’ Rights Act. Much has changed since then, but the taboos are still there and they seem to be even stronger in the Muslim community. VUB professor Wim Distelmans is the figurehead of the emancipation struggle around the end of life. Dr. Hakki Demirkapu, expert in culture-sensitive health care, is closely involved in the brandnew Saphir care home in Laken/Laeken, the first in Brussels to take explicit account of cultural sensitivities, something that is particularly needed in the Muslim community. Although Islam prohibits euthanasia, both experts see that in reality, there are Muslims too who want euthanasia, and as the younger generations are less strict about religious issues, the expectation is that taboos surrounding euthanasia will decrease in the community.

FR

EN

6 JULI 2022

I 19

B R U Z Z | R E P O R TA G E

MOLENBEEKSE JONGEREN FIETSEN IN DERTIG DAGEN NAAR MAROKKO

‘Wij zijn jongeren met een doel’ Twaalf Molenbeekse jongeren doorkruisen sinds vrijdag met de fiets het Europese vasteland tot aan de Middellandse Zee, waar ze boot nemen naar Marokko. Voor Foyer vzw, de organisatie die hen begeleidt, is het een moment van pure trots. “Deze jongeren zijn voor ons de ambassadeurs van Sint-Jans-Molenbeek.”

— ELLEN DEBACKERE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE 20

“We hebben er natuurlijk wel op gehamerd dat deze ritten niet vanzelf zouden gaan en dat ze moesten oefenen vooraleer ze konden deelnemen,” vertelt Ayoub Ben Abdeslam (28), begeleider bij Foyer vzw. “We hebben ter voorbereiding dan ook een sportcoördinator aangesteld. Doorgaans nam hij de jongeren op sleeptouw om elke zaterdag twee uur te gaan fietsen en vaak werd dat nog eens aangevuld door extra sporttrainingen in de fitness op

“Vorig jaar maakten we al het mopje ‘volgend jaar gaan we naar Marokko’. Vandaag is dat realiteit”

woensdag, vrijdag of zaterdag. Vandaag ben ik erg trots op deze groep, want ze hebben erg hard getraind.”

Het idee voor de fietsreis naar Marokko is beetje bij beetje gegroeid. Het zaadje werd tijdens de coronacrisis geplant. “Tijdens de lockdowns konden onze jongeren niet meer terecht in de lokalen van de Foyer,” aldus Ben Abdeslam. “De activiteit waarbij we de maatregelen het best konden respecteren, bleek fietsen. Dus zijn we gestart met fietstochten binnen België: zo zijn we naar Oostende en naar de Ardennen geweest.

Vorig jaar waagden we ons aan een fietsrit naar Amsterdam. Toen maakten we al het mopje ‘volgend jaar gaan we naar Marokko’. Vandaag is dat realiteit.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

AYOUB BEN ABDESLAM Begeleider bij Foyer vzw

MEISJES

naar Noord-Marokko moet leiden. Elke dag zullen ze een achttal uren fietsen: in totaal ondernemen ze zo een reis van maar liefst 1.300 kilometer. In Sète, in het zuiden van Frankrijk, nemen ze de boot voor een veertig uur durende overtocht naar Marokko. Geen peulenschil zelfs niet voor wie een geoefend fietser is, laat staan voor jongeren voor wie de fiets niet meteen het meest vanzelfsprekende vervoersmiddel is.

▼

T

waalf glunderende jongeren, een huilende moeder en een handjevol politici. De bezetting op het binnenplein van de Foyer in Sint-Jans-Molenbeek was vrijdagochtend eerder ongewoon. Daar was een goede reden voor: twaalf jongeren – vijf meisjes en zeven jongens tussen 16 en 24 jaar oud – wagen zich de komende maand aan een fietsreis die hen in dertig dagen

Voor Loredana Marchi, directrice van Foyer vzw, overstijgt de fietstocht het sportieve. “De fiets is niet zo’n vanzelfsprekend vervoersmiddel voor de meeste van deze jongeren,” zegt ze. “Op deze manier promoten we de fiets ook bij deze generatie.”

“Bovendien kunnen we met dit project ook enigszins het stigma weghalen dat op Molenbeek rust. Onze jongeren hebben contact opgenomen met Franse gemeentes en burgemeesters waar ze zullen overnachten in sportzalen en op campings. Daar zullen ze ook uitwisselingen op poten zetten met andere jongerenorganisaties. Deze jongeren zijn voor ons met andere woorden de ambassadeurs van Sint-Jans-Molenbeek.”

Marchi geeft ook aan heel dankbaar te zijn voor het vertrouwen dat de ouders aan Foyer en de begeleiders schenken. “De ouders hebben hier een goede mentaliteit en staan positief tegenover het project. Tien jaar geleden hadden we ons niet durven in te beelden dat ouders hun dochters 21

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

MOLENBEEKSE JONGEREN FIETSEN IN DERTIG DAGEN NAAR MAROKKO

zouden toelaten om een maand lang in een gemengde groep te reizen met de fiets. Ook hieraan zien we hoe sterk Molenbeek zelf is geëvolueerd.”

“Een maand is inderdaad wel vrij lang,” geeft Ayoub Ben Abdeslam toe. “Dan is het niet altijd zo eenvoudig om de ouders te overtuigen. Maar ze kennen ons goed en ze vertrouwen ons. Het is bovendien een project dat positief afstraalt op onze gemeente. Er zijn hier veel innovatieve plannen, maar die krijgen doorgaans minder aandacht dan de schietpartijen. Als er een schietpartij is, staan ze hier allemaal, de kranten. Ontwikkelen we een positief project, komt er misschien eentje opduiken.”

Loredana Marchi hoopt vooral dat de jongeren zich amuseren en dat het hen de kans geeft hun persoonlijkheid verder te ontwikkelen. “Ze zullen hun eigen beperkingen leren kennen. Maar de belangrijkste les die ze eruit zullen halen, is dat als ze iets willen, ze het ook kunnen.”

“Ik ben zelf een jongere bij Foyer geweest,” vult Ben Abdeslam aan. “Wij gingen ook op kamp en dat was tof om samen in groep te leven. Maar het is pas veel later dat je beseft dat je dankzij een project gegroeid en geëvolueerd bent. Door deze reis gaan de jongeren buiten hun comfortzone. Ze zullen dat nu niet beseffen, maar later zullen ze zien hoeveel ze van deze ervaring geleerd hebben.”

SÜLEYMAN KAYMAKCALAN (20)

SABRINE BOOTIA (24 )

“Dit project creëert een beter imago voor Molenbeek”

“Ik heb goed getraind, maar ben wel wat bang voor de hellingen”

S

abrine leeft al haar hele leven in Sint-Jans-Molenbeek en rondde zopas haar bachelor sociaal werk af. Volgend academiejaar start ze aan een masteropleiding aan de ULB. Al twee jaar is ze lid van Foyer: vooral de activiteiten en de projecten die er georganiseerd worden, spraken haar aan.

“Aan deze fietsreis doe ik vooral mee voor de uitdaging. Ik heb er goed voor getraind. Maar ik moet toegeven dat ik lang getwijfeld heb.

Uiteindelijk zijn het de opvoeders van de Foyer die me overtuigd hebben om deel te nemen.”

Voor Sabrine is het niet de eerste keer dat ze naar Marokko trekt. “Ik ga er elke zomer heen, maar het is wel de eerste keer dat ik naar deze regio in Marokko trek.

In Tanger zullen we niet enkel fietsen, maar ook duiken en

22

I

6 JULI 2022

deelnemen aan een lokaal project.”

Vooral de steile hellingen in het zuiden van Frankrijk schrikken Sabrine af. “Daar ben ik het meest bang voor: we moeten in die streek heel wat kilometers bergop fietsen.

Ik denk dat we blij zullen zijn als we op de boot zitten. Ook zullen we gedurende een maand moeten samenleven. Ik hoop dat het lukt.”

Sabrines familie is erg trots op haar, geeft ze aan. “Tegelijkertijd manen ze me wel aan om voorzichtig te zijn. Maar dat is normaal natuurlijk. Bovendien vind ik dit een goed initiatief om een andere kant van Molenbeek te tonen. Mensen kennen Molenbeek enkel van de negatieve zaken: over de goede dingen wordt zelden gebabbeld. Ik hoop dat ze ook over dit positieve project in de media zullen spreken.”

M

olenbekenaar Süleyman sloot zo’n drie of vier jaar geleden aan bij Foyer. “In het begin was dat vooral om te studeren. Bij Foyer hebben ze een eigen klas en ik kan hier beter studeren dan thuis waar er een tv en andere verleidingen zijn.”

Vandaag is Süleyman net klaar met zijn middelbare school en twijfelt hij nog over zijn volgende stappen. “Ofwel ga ik voor industrieel ingenieur studeren, ofwel ga ik werken. Bij de MIVB of zo.”

Süleyman is ervan overtuigd dat Molenbeek, waar hij altijd al woonde, veel meer positieve projecten mag tellen. “Er mogen er zoveel zijn tot mensen van buiten Molenbeek beseffen dat het er hier anders aan toegaat dan dat ze altijd in het nieuws zien. Die schietpar-

tijen geven een slecht imago aan onze gemeente – en hetzelfde geldt voor het terrorisme. We hebben altijd al met dat imago moeten worstelen – ik heb dat niet weten veranderen sinds ik er ben. Maar het idee waarbij we in dertig dagen naar Marokko fietsen, creëert een beter imago. Het toont dat wij jongeren met een doel zijn.”

Süleyman nam eerder al deel aan de fietstochten naar Amsterdam en Oostende: Marokko is voor hem de volgende uitdaging in het lijstje. “Voor mij is het de allereerste keer dat ik naar Marokko ga. Ik hoop vooral een nieuwe cultuur en een nieuw continent te ontdekken.” Bang is Süleyman niet, hij is het gewend om te fietsen. “Maar het zal wel een uitdaging worden om elke dag de motivatie te vinden om op onze fiets te klimmen.”

De twaalf jongeren zijn klaar voor hun fietstocht van 1.300 kilometer. Nog even afscheid nemen van familie en vrienden.

IDRISS M’RABET (18)

I

driss twijfelde geen seconde om deel te nemen aan de fietsreis naar Marokko. De jonge Molenbekenaar is het gewend om met zijn fiets naar school te gaan en heeft een prima conditie.

“Bovendien had ik eigenlijk niets te doen deze zomer. Ik had al deelgenomen aan de fietstocht naar de Ardennen. En dit project klinkt ook heel interessant.”

Hoewel Idriss elk jaar naar Marokko reist, wachten daar nieuwe avonturen op hem. “Ik ben altijd enkel in Tanger geweest. Voor de rest heb ik nog niet veel gezien,

MÉLINA FERDIN (19 )

“Ik heb getwijfeld of ik mee zou gaan, maar ik wil zien of ik het kan”

D

e Molenbeekse Mélina Ferdin haalde net haar diploma middelbaar onderwijs en wil volgend academiejaar architectuur aan de ULB studeren. Ze heeft een baan als jobstudent, maar neemt toch ook deel aan de fietsreis naar Marokko. “Ik ben al veertien jaar lid van Foyer. Maar ik heb lang getwijfeld om mee te gaan.

Eerst zei ik ja, dan nee, dan opnieuw ja.

Vandaag doe ik vooral mee om te zien of ik het kan. En ook om te vermageren (lacht).”

Mélina trok al eerder naar Marokko om lokale projecten van een andere vzw te steunen. “En als toerist ging ik er ook al twee keer naartoe. Maar nu zal het natuurlijk helemaal anders zijn. Ik ben niet zozeer bang van de route, maar wel om het misschien niet vol te houden.

Het leukst zullen wellicht de avonden zijn: dan zijn we allemaal samen op camping. En in Marokko hoop ik ook de

culinaire cultuur beter te leren kennen.”

Voor Mélina is het belangrijk dat dit initiatief ook aandacht van de buitenwereld krijgt. “Doorgaans krijgen de schietpartijen hier meer aandacht dan de andere zaken. Met dit project tonen we dat bepaalde jongeren gemotiveerder zijn dan andere, en dat we niet allemaal straatjongeren zijn. We kunnen en willen wel degelijk de handen uit de mouwen steken. We zijn ook benieuwd naar de andere culturen die we zullen leren kennen in de dorpen waar we tijdens onze reis zullen verblijven.”

“Mijn mama zegt wel dat het de la folie is,” zegt Mélina. “Ik denk dat ze denkt dat we op de autosnelwegen fietsen en dat onze reis dus heel gevaarlijk wordt, maar we proberen net zoveel mogelijk kleine baantjes te nemen. Onze reis is piekfijn uitgestippeld.”

dus ik ben wel benieuwd. De warmte in het zuiden van Frankrijk schrikt mij het meest af, maar voor de rest zie ik het wel zitten.”

De familie van Idriss is trots op wat hij zal presteren. “Ik denk niet dat ik ze heel erg zal missen, want in augustus zie ik ze al terug (lacht).

Mijn kleine zus vroeg ook al waarom ik niet wat langer wegbleef. Mijn papa vindt het idee zo tof dat hij ook zelf wou deelnemen, maar hij is te oud. Allez, ik denk dat hij het wel zou kunnen, maar dit is natuurlijk een reis voor jongeren.”

« NOUS SOMMES DES JEUNES AVEC UN OBJECTIF »

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Mijn papa wil ook mee”

Douze jeunes Molenbeekois relèvent le défi de leur jeune vie depuis vendredi : traverser le continent européen à vélo jusqu’à la mer Méditerranée, pour ensuite prendre le bateau vers le Maroc. Pour l’asbl Foyer, l’association qui les accompagne, c’est un moment de fierté pure. Ils le font non seulement pour faire la promotion du vélo auprès des jeunes Molenbeekois, mais le projet montre aussi les côtés positifs de la commune et la façon dont Molenbeek a évolué ces dernières années. Les jeunes participent surtout pour le défi, mais espèrent aussi prouver autre chose. « Nous sommes des jeunes avec un objectif. » FR

“WE ARE YOUNG PEOPLE WITH A GOAL” On Friday, twelve young people from Molenbeek started the challenge of their, albeit young, lives: crossing the European mainland to the Mediterranean by bike to board a boat to Morocco. For Foyer vzw, the organisation that travels with them, this is a moment of sheer pride. Not only do they want to promote cycling among the younger generation of Molenbeekers, but the project also shows the area’s positive sides and how Molenbeek in recent years has evolved. It is mainly the challenge that makes the youngsters take part, but they also hope to demonstrate something else. “We are young people with a goal.”

EN

6 JULI 2022

I 23

OVER DE HOOGDAGEN EN DE TELOORGANG VAN EEN GALERIJ

Adieu Passage 44 Passage 44 aan de Kruidtuinlaan wordt binnenkort verbouwd tot nieuwe Brusselse universiteitscampus van de KU Leuven. Vandaag is de galerij nauwelijks meer dan een sinistere toegang tot een parkeergarage, maar ooit was het een levendige plek waar grote namen als Simone de Beauvoir en Tom Waits hun opwachting maakten.

P

assage 44 werd gebouwd eind jaren zestig, als onderdeel van het grote Pachecogebouw dat het nieuwe hoofdkwartier moest worden van het Gemeentekrediet (later Dexia Bank, nu Belfius). Het gebouw verrees op een plek waar vroeger een doorsteek was tussen de Kruidtuinlaan en de hoger gelegen Pachecolaan. Omdat de Stad Brussel vond dat deze verbinding behouden moest blijven, tekenden de architecten onder de binnentuin van het complex een galerij die Kruidtuinlaan 44 verbond met Pachecolaan 44.

Vandaar de naam Passage 44 – ook in het Nederlands, want ‘Doorgang’ 44 bekte niet goed.

Aan het hoofd van het Gemeentekrediet stond in die tijd Marcel Van Audenhove, een kunstliefhebber die, mede voor het prestige van de bank, een echt cultuurbeleid wilde voeren. “Hij vond dan ook dat de nieuwe passage, via dewelke het

personeel de banktoren betrad, een culturele uitstraling moest krijgen,” vertelt Jean-Pierre Smyers, die jarenlang als cultuurattaché werkte voor de bank. “Zodoende kwamen er, behalve cafés en winkels, ook een state-of-the-art-auditorium en een expositieruimte in de galerij.”

Het auditorium, meteen links als je de passage betreedt, werd al snel een hotspot van het culturele en maatschappelijke leven. Zo vond de allereerste Belgische Vrouwendag er plaats, op 11 november 1972. De feministische schrijfsters Simone de Beauvoir en Germaine Greer waren special guests, de belangstelling was massaal.

Het culturele programma van Auditorium 44 was gevarieerd: er werden toneelvoorstellingen, dia-avonden van Exploration du Monde en shows van Annie Cordy georganiseerd. De Nederlandse cabaretier Wim Sonneveld gaf er in 1974 zijn laatste publieke optreden en Toots Thielemans

Simone de Beauvoir en Germain Greer op de eerste Belgische Vrouwendag in 1972.

© PHOTONEWS

© PHOTONEWS

De gloriejaren van Passage 44 ▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

— BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

De Passage 44 vandaag: de winkels zijn verdwenen. Er komt een campus van de KU Leuven.

vierde er zijn zeventigste verjaardag in aanwezigheid van de Amerikaanse producer Quincy Jones, die naar verluidt vergezeld was door zijn vrouw, de bloedmooie actrice Nastassja Kinski.

Er vonden heel wat filmfestivalletjes plaats en ook het BIFF, het Internationaal Festival van de Fantastische Film, had er bijna een kwarteeuw

B R U Z Z | R E P O R TA G E

zijn stek. In 1984 kwam regisseur David Cronenberg langs om zijn film Videodrome voor te stellen.

EXQUISE PUBS Ook Jari Demeulemeester organiseerde er menig concert, eerst met de Beursschouwburg en later

was niet zo groot, zegt hij. “Toen de groepen later groter werden, pasten ze er niet meer op.”

Demeulemeester heeft nog andere goede herinneringen aan Passage 44. “Er waren lekkere restaurants en twee exquise Engelse pubs, waarvan één in een treinwagon. Enorm gezellige plekken.” Ook zal hij niet snel de

© BELGA

© PHOTONEWS

“Het auditorium was een perfecte zaal, een kleine duizend plaatsen, goede akoestiek en comfortabel”

met de Ancienne Belgique. “Het meest memorabel was het concert van Tom Waits in 1977, maar ook folkband The Chieftains en jazzpianist Dave Brubeck traden er op,” vertelt hij.

Voor Demeulemeester was het auditorium een ‘perfecte’ zaal. “Een kleine duizend plaatsen, goede akoestiek en comfortabel.” Het podium

JARI DEMEULEMEESTER Organiseerde concerten in de Passage 44

Ook Charles Aznavour trad er op (in 1978).

Annie Cordy, klaar voor een nieuwe show.

▼

De Beursschouwburg organiseerde een concert van Tom Waits in het auditorium 44.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

OVER DE HOOGDAGEN EN DE TELOORGANG VAN EEN GALERIJ

persconferentie in 1974 van het zomerfeest Mallemunt vergeten. “Het Gemeentekrediet had zijn mooiste zaal ter beschikking gesteld en serveerde achteraf een uitstekende lunch.

“Ik had nog nooit zo lekker en zo veel gegeten.”

Die mooie zaal was de exporuimte oftewel de kunstgalerie van het Gemeentekrediet, die naast het auditorium lag. De bank, die zelf kunst verzamelde, organiseerde er de ene expo na de andere, nu eens kunsttentoonstellingen, over Toulouse-Lautrec, het Belgische expressionisme of het fauvisme, dan weer meer historische expo’s over thema’s als thee, de trein of het Brusselse fin de siècle. Tentoonstellingen die veel mensen naar de passage lokten.

Aan de overkant in de galerij ging in 1971 cinema Twins open, twee zaaltjes die vooral artfilms vertoonden – A Clockwork Orange werd er bijna permanent gedraaid. Later, nadat de bioscoop overgenomen was door de Leuvense familie Rastelli, werden ze omgedoopt tot Studio 1 en 2.

Helemaal achterin was er de Médiathèque, de mediatheek van de Franse Gemeenschap waar liefhebbers van muziek en film hun hart konden ophalen. Ook veel Vlamingen uit Brussel en de Rand waren er kind aan huis. De mediatheek had immers een uitzonderlijk grote collectie lp’s, cd’s en dvd’s, de grootste van Brussel, zo wordt gezegd.

De hoogdagen van Passage 44 waren de jaren zeventig en tachtig en een stuk van de jaren negentig. Toen was het een levendige en drukbezochte plek. Dat bleef echter niet duren, vooral omdat de bank zich geleidelijk minder gelegen liet liggen aan de galerij. “De aandacht begon af te nemen nadat Marcel Van Audenhove, de grote bezieler, in 1979 was vertrokken,” zegt Jean-Pierre Smyers. “Daarna geloofde de directie steeds minder in culturele activiteiten en mecenaat.”

Toen Jean-Grégoire Muller in 1998 bij de mediatheek kwam werken, was de glans van de galerij al een stuk verbleekt. “De bank organi-

seerde nauwelijks nog tentoonstellingen, de bioscoop was al een hele tijd dicht en de topconcerten in het auditorium waren vervangen door bedrijfsseminaries en congressen.”

Ook commercieel boerde de galerij achteruit.

“Er hing geen echte commerciële sfeer. Er gingen winkels dicht en ook een van de cafés sloot zijn deuren. Studio Francine, de winkel in foto- en audiovisueel materiaal, hield zich wel nog staande. Veel van onze klanten gingen er lege cd’s of dvd’s kopen, zodat ze onze muziek en films konden kopiëren.”

In 2013 trok de mediatheek weg uit de galerij, richting Koningsstraat. Het verhuisbericht hangt

nog steeds op de lege vitrine. “We moesten weg,” zegt Muller, die de Médiathèque in die tijd leidde.

“Tot dan toe hadden we de ruimte altijd gratis te onzer beschikking. Het was mecenaat. Maar op een bepaald moment wilde de bank die afspraak niet meer verlengen.”

Het vertrek van de mediatheek was echt het begin van het einde voor Passage 44.

NA DE MODERNISERING Rond die tijd kwam er ook een einde aan het verblijf van sterkhouder Studio Francine in de galerij. “We zaten er al van in de jaren tachtig,” vertelt Jorge Da Silva, die jarenlang bij Francine

© BELGA

© PHOTONEWS

In de exporuimte vonden heel wat tentoonstellingen plaats, over uiteenlopende thema’s.

Een grammofoontentoonstelling in 1978.

Een van de laatste expo’s in de Passage 44 was er een over Belgische kunst (in 2000).

werkte als verkoper voor hij de zaak in 2007 overnam. “In het begin was er een grote variatie aan winkels: een krantenwinkel, een snoepwinkel, een reisbureau, de kledingzaak Matinique.”

Vlak voor de eeuwwisseling besloot Dexia, zoals de bank toen heette, de galerij te renoveren en te verjongen. Wat tot dan toe een nogal sombere gang was, werd een modieuze galerij met kleurtjes, maar voor de winkeliers was de hele verbouwing catastrofaal, zegt Da Silva. “Sommige winkels vertrokken net voor de werken, andere moesten van plaats veranderen, de klanten bleven weg en kwamen

Passage 44 wordt Campus 44 na de renovatie slechts mondjesmaat terug.

We bleven zo ongeveer alleen over, samen met de Press Shop en restaurant Le Saint-Louis aan de ingang.”

Enkele jaren later wilde de bank, inmiddels Belfius, het huurcontract niet meer vernieuwen. Studio Francine verhuisde naar een oud gebouw van de rijkswacht vlakbij, aan de Kruidtuinlaan. “Ik was blij dat ik niet meer in de galerij zat, er kwam geen kat meer.”

Dat Belfius de huurders van de passage liet vertrekken had ermee te maken dat de bank nadacht over een nieuwe bestemming voor het hele Pachecocomplex. Belfius kampte in de jaren na de financiële crisis met een overcapaciteit aan kantoorruimte en moest ook besparen. In 2014-2015 werd al het bankpersoneel overgebracht naar de Rogiertoren.

Daarna stonden de Pachecotoren met zijn twaalf verdiepingen een tijdje leeg, totdat de bank het gebouw kon verhuren aan de Regie der Gebouwen die er in 2018 de hele Dienst Vreemdelingenzaken in onderbracht.

De nieuwe gebruiker timmerde meteen de personeelsingang in de galerij dicht. Dat was een flinke strop voor Pierre Waldeyer, die in 2017 toch nog een huurcontract had weten te versieren bij Belfius en op de plek van Studio Francine een taverne annex kopiecenter opende. “Ik had erop gerekend dat er na het vertrek van het bankpersoneel opnieuw tweeduizend man in de toren zou gaan werken. Dat gebeurde ook, maar ze kwamen niet meer binnen langs de galerij,” vertelt hij vanuit zijn deuropening.

Waldeyer wist alsnog een beperkt cliënteel op te bouwen, vooral ambtenaren van de Financietoren, maar als gevolg van corona lieten ook die het afweten. “Hier komen alleen nog wat mensen langs op weg naar de parkeergarage.” Hij is dan ook gestopt met het horecagedeelte en is alleen nog enkele uren open voor kopieën. Sowieso is het binnenkort afgelopen voor de Copy-Chope. In december kreeg Waldeyer te horen dat in Passage 44 een studentencampus komt.

De KU Leuven kampte in Brussel met plaatsgebrek en kocht daarom enkele jaren geleden het negentiende-eeuwse Meyboomgebouw in de Zandstraat. Omdat de sloop- en renovatieplannen op veel protest stuitten, moest de universiteit dit project laten varen.

Bank- en verzekeringsgroep Belfius kwam met een oplossing. De groep neemt het Meyboomgebouw over, terwijl de universiteit in de sokkel van het Pachecogebouw, het voormalige hoofdkwartier van de bank, een studentencampus mag maken.

Aan de Pachecotoren zelf, waar sinds 2018 de Dienst Vreemdelingenzaken huist, wordt niet geraakt en ook de parking blijft behouden. De KU Leuven verbouwt alleen de delen links en rechts van de toren en ook Passage 44, de ondergrondse galerij die beide blokken verbindt.

De architecten van a2o-WIT tekenden een campus van ruim 20.000 vierkante meter. Hun ontwerp kreeg zopas een gunstig advies van de overlegcommissie van Brussel-Stad.

“Het fameuze auditorium van Passage 44 wordt helemaal verbouwd, daar komen ateliers,” zegt architect Wouter Sorgeloos. “De galerij zelf krijgt meer lichtinval en zal fungeren als leerstraat, met leslokalen en kleinere auditoria.”

Via de leerstraat of de daarboven gelegen magnifieke binnentuin van René Pechère zullen de studenten de andere kant van de campus kunnen bereiken. Daar wordt het gebouw waar nu het vaccinatiecentrum zit gestript en grondig verbouwd tot leercentrum, auditorium en bibliotheek. Daar bovenop komen vier nieuwe verdiepingen met kantoren en studentenkoten.

Passage 44, die momenteel aan het eind afgesloten is, zal weer als vanouds een verbinding zijn tussen de Kruidtuin- en de Pachecolaan. Het wordt alleen geen publieke doorgang meer.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Pierre Waldeyer, de laatste Mohicaan van Passage 44: “Hier komen alleen nog wat mensen langs op weg naar de parkeergarage.”

Passage 44 wordt een leerstraat, die de beide delen van de studentencampus (in het geel) verbindt. © A2O-WIT

Helemaal achterin was er de mediatheek waar liefhebbers van muziek en film hun hart konden ophalen

ADIEU PASSAGE 44

ADIEU PASSAGE 44

Le Passage 44, bd du Jardin Botanique, sera bientôt transformé en nouveau campus universitaire de la KU Leuven. Actuellement, la galerie, construite il y a soixante ans par le Crédit Communal (devenu Belfius), n’est guère plus qu’un accès sinistre au parking. Mais à l’époque, c’était un endroit vivant et culturel. La banque y organisait des expositions. L’auditoire a accueilli de grands noms comme Simone de Beauvoir et Tom Waits.

Dans le cinéma, on projetait des films d’auteur et il y avait la populaire Médiathèque ainsi que des magasins et tavernes. Le Passage 44 a entamé son déclin vers l’an 2000 et depuis le déménagement de la médiathèque en 2013, la fin est en vue.

Passage 44 on the Kruidtuinlaan/Boulevard du Jardin Botanique is about to turn into the new Brussels campus of KU Leuven. Today, the gallery, built in the late 1960s by the Gemeentekrediet (now Belfius), is little more than a sinister entrance to a car park, but it was once a lively, cultural place. The bank organised many grand exhibitions and the auditorium played host to big names such as Simone de Beauvoir and Tom Waits, a small cinema showed art films, there was the popular Médiathèque as well as shops and taverns.

Around the turn of the century, things started to go downhill for Passage 44, and when the media library moved out in 2013, the end was in sight.

FR

EN

6 JULI 2022

I 27

Chou de Bruxelles

‘Traag reizen verandert je notie van tijd’ Vlak voor de pandemie uitbrak, arriveerde Manon Brulard samen met haar vriend Dries in het Japanse Tokio na een fietsreis die bijna een jaar eerder op de Brusselse Grote Markt was begonnen. Sindsdien overtuigen ze met projecten zoals Slowby anderen om ook trager te reizen.

— ANDY FURNIERE, FOTO IVAN PUT

BRUZZ | PORTRET

Net zoals velen kwam Manon Brulard, afkomstig uit het Waalse Bergen, oorspronkelijk naar Brussel om te studeren. Ze studeerde vijftien jaar geleden toerisme, een sector die er toen een stuk anders uitzag dan nu. “Er was nog geen sterke markt voor duurzaam toerisme,” zegt ze.

“Toen ik na mijn studies tijdens een job in Londen merkte hoe traditioneel het eraan to ging, met al die Harry Potter-gerelateerde activiteiten en bezoeken aan Big Ben, werd ik het werk al snel beu.”

hebben geluk gehad.” Ze verzamelden 13.500 km onder de wielen en doorkruisten 21 landen. Nochtans is Brulard allesbehalve opgegroeid met de fiets. “Ik denk niet dat ik ooit een fiets gehad heb in Bergen. Ik ben pas echt beginnen te fietsen in Brussel, omdat ik me zo veiliger voelde. Er is geen specifieke aanleiding geweest, maar als vrouw voel je je vaak niet op je gemak in de metro of wanneer je ’s nachts naar huis moet wandelen.”

Het is die bevrijdende kracht van de tweewieler die ze ook in haar

“In de documentaire zie je hoe mijn gezichtsuitdrukking opener wordt tijdens de fietsreis” Op jonge leeftijd had Brulard al heel wat van de wereld gezien (de Verenigde Staten, Canada, Zuid- en Centraal-Amerika, Tanzania …) en geleidelijk aan begon ze ook meer met de fiets te reizen. “Ik heb altijd de bougeotte (reislust, red.) gehad,” glimlacht ze. Toen ze vijf jaar geleden een relatie begon met Dries Van Ransbeeck, een heel ervaren fietsreiziger, smeedden ze al snel een groots plan. “Na drie maanden hadden we al het idee om samen naar Tokio te fietsen. Het was voor ons allebei al lang een grote droom om zo’n lange fietsreis te ondernemen.”

Hun ‘Road To The Rising Sun’ begon op de Grote Markt in februari 2019 en eindigde in Tokio in december van dat jaar. “Vlak voor de pandemie uitbrak inderdaad, we 28

I

6 JULI 2022

documentaire Women don’t cycle in de verf zet.

In die documentaire zit een heel aantal portretten van vrouwen die door te fietsen een maatschappelijk statement maken. Onder hen fietskoerier Emma uit Boedapest, wielerkampioene Nyan uit Irak en de Turkse activiste Sema. Die laatste is een van de grondleggers van de Fancy Women Bike Ride, een jaarlijks fietsevenement voor en door vrouwen dat na de start in Izmir in steeds meer steden wereldwijd wordt georganiseerd. Brulard was het meest onder de indruk van de Iraanse Shima, die samen met haar man en hun jonge kindje gedurende vierhonderd dagen in Iran heeft gefietst. “Die vrouwen zijn allemaal leiders van een gemeenschap, die tonen hoe je door te fietsen vrijer kan

leven en ook het milieu een grote dienst bewijst.”

OVERNACHTEN IN ANDERMANS TUIN Het koppel keerde vol inspiratie terug van zijn fietsreis en zette die positieve energie al snel om in een eerste concreet project om langzaam reizen gemakkelijker te maken voor anderen. In de eerste maanden van de pandemie zetten ze Welcome To My Garden op, een netwerk van burgers die overnachtingsplekken in hun tuin aanbieden aan trage reizigers. “Na twee weken hadden zich tot onze verbazing al 500 mensen ingeschreven. Nu zitten we aan ongeveer 3.750.”

Begin dit jaar richtten Brulard en Van Ransbeeck Slowby op, een sociale onderneming waarmee ze trage reizigers willen verlossen van het tijdrovende en ingewikkelde plannen van hun uitstap: reisroutes uitwerken, slaapplaatsen en eetgelegenheden zoeken, een programma maken van dingen die je wil zien … Ze ontwikkelen reizen op maat, waarbij ze ook een beroep doen op de gemeenschap van Welcome To My Garden. Op dit

moment bieden ze alleen fietsroutes aan, met overnachting in tenten in tuinen, maar binnenkort komen daar wandelprogramma’s bij en er wordt ook gewerkt aan een aanbod voor mensen die liever niet kamperen. “Als je traag reist, krijg je een heel andere notie van tijd dan normaal, je beleeft alles intenser en krijgt ook veel gemakkelijker toegang tot de vele verhalen van locals. Ikzelf ben tijdens onze lange fietsreis ook veel opener geworden, je kan in de documentaire zelfs merken hoe mijn gezichtsuitdrukking fysiek verandert, opener wordt.”

Het powerkoppel heeft best al wat ervaring met grote projecten. Zo stonden ze eerder aan de wieg van de Belgische afdeling van Hack Your Future Belgium, een organisatie die asielzoekers, vluchtelingen en kwetsbare migranten aan een job wil helpen door hen te leren programmeren. Ze werkten ook samen aan EqualStreetNames.Brussel, een initiatief gelanceerd door Brulard om meer gendergelijkheid te brengen in de benaming van publieke ruimtes zoals straten en pleinen.

« VOYAGER LENTEMENT ALTÈRE LA NOTION DU TEMPS »

“SLOW TRAVEL CHANGES HOW YOU EXPERIENCE TIME”

Juste avant la pandémie, Manon Brulard et son copain Dries arrivaient à Tokyo au Japon, après un voyage à vélo qui avait débuté près d’un an plus tôt à la Grand-Place de Bruxelles. Entre-temps, ils ont convaincu d’autres gens de voyager lentement avec des projets comme Slowby. Et Brulard a également sorti un documentaire, Women Don’t Cycle, à propos des femmes cyclistes rencontrées en cours de route et la puissance libératrice des deux-roues. Brulard, originaire de Mons en Wallonie, n’a commencé à faire du vélo qu’à son arrivée à Bruxelles pour ses études. « Je me sentais plus en sécurité ici à vélo. En tant que femme, on n’est pas toujours à l’aise dans le métro ou quand on doit rentrer chez soi à pied la nuit. »

Just before the pandemic broke out, Manon Brulard and her boyfriend Dries arrived in Tokyo, Japan after a journey by bike that had started almost a year earlier at the Brussels Grote Markt/GrandPlace. Since then, with projects such as Slowby, they have been trying to convert others to travel slower too.

Brulard also recently released a documentary, Women Don’t Cycle, about female cyclists they met on their journey and the liberating power of the two-wheeler. Brulard, from Mons in Wallonia, only really started cycling herself when she moved to Brussels for her studies. “I felt safer here by bike, as a woman you often don’t feel comfortable in the metro or when you have to walk home at night.”

FR

EN

Manon Brulard Is 33 jaar, afkomstig uit Bergen, en woont nu in Jette Begon in de traditionele toerismesector, onder meer in Londen Stond aan de wieg van sociale projecten zoals Hack Your Future Belgium en EqualStreetNames.

Brussel Fietste in 2019 met vriend Dries van Brussel naar Tokio, een reis waar ze de documentaire ‘Women don’t cycle’ over maakte Maakt traag reizen gemakkelijker via projecten zoals Welcome To My Garden en Slowby

DOCTORAAT ONDERZOEKT VERSCHILLEN IN TAALGEBRUIK VAN CHINESE ONDERNEMERS IN BELGISCHE CHINATOWNS

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Het ene Chinees is het andere niet Onderzoekster Rui Guo vergeleek het Chinees in het straatbeeld van de Chinese buurten van Brussel en Antwerpen, en merkte dat het taalgebruik in beide steden best veel van elkaar verschilt. Voor een deel omdat de migratie naar Antwerpen ouder en veel meer uit Kantoneestaligen bestaat, voor een deel omdat de Chinese inwijkelingen in de Dansaertbuurt ook inspelen op de veel diversere bevolking.

— SARA DE SLOOVER, FOTO’S BART DEWAELE

O

p een hoek van de Zwarte Lieve Vrouwestraat, het verlengde van de Lakensestraat, steekt een Chinese bootsteven uit de gevel. Klassiek Chinees restaurant, denk je dan op het eerste gezicht, maar dan blijkt het eethuis ‘Ninja House’ te heten en zichzelf als Japans restaurant aan te prijzen, met ‘sushi en grill à volonté’.

“Een typisch voorbeeld van gelaagde migratie,” noemt Rik Vosters dat. “Dit was een van de eerste Chinese restaurants in Brussel. Het werd in 1976 opgericht door een migrant uit Indonesië met roots in het zuiden van China. Daarna werd de zaak overgenomen door Chinezen van het

30

I

6 JULI 2022

vasteland die er een Japans restaurant van hebben gemaakt, omdat sushi nu beter in de markt ligt, maar ze hebben één vitrine intact gehouden die verwijst naar hun roots.” Wijzend op een van de ramen: “Daar kun je het oude logo en de oude naam nog zien: ‘Au Thé de Pékin’ in het Frans, of ‘Fijn en sprankelend’ in het Chinees.”

Vosters is verbonden aan de vakgroep Linguistics and Literary Studies van de VUB, waar hij professor sociolinguïstiek is. Samen met een collega van de Universiteit Antwerpen is hij promotor van de Chinese onderzoekster Rui Guo bij het doctoraat dat ze dit voorjaar afwerkte. Voor ‘When chopsticks meet forks:

Het eethuis ‘Ninja House’ (op de achtergrond) prijst zichzelf aan als Japans restaurant, maar was een van de eerste Chinese restaurants in Brussel.

UIthangborden met Chinese tekens, maar wat er staat in het Chinees is niet altijd hetzelfde als wat er in een andere taal staat.

▼

Restaurant Chinois-Thai ‘Xu Ji Feng Wei’ staat er te lezen, vergezeld van Chinese karakters. De eigenaars laten zo hun Chinese wortels zien, maar spelen ook in op het internationale karakter van de buurt.

6 JULI 2022

I 31

▼

DOCTORAAT ONDERZOEKT VERSCHILLEN IN TAALGEBRUIK VAN CHINESE ONDERNEMERS IN BELGISCHE CHINATOWNS

A linguistic landscape study on Chinese communities in multilingual Antwerp and Brussels’ heeft Guo (31) gekeken naar verschillen in het taalgebruik van Chinese ondernemers in beide steden.

KANTONEZEN VIA DE HAVEN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Antwerpen en Brussel hebben de grootste Chinese gemeenschappen in België,” zegt Vosters die ons rondleidt in het Brusselse ‘Chinatown’, omdat Guo intussen terug in China is. “Toch zien de wijken er heel anders uit.

Antwerpen heeft de oudste etnisch Chinese buurt, en die volgt een meer traditioneel patroon. Het waren vooral Kantoneestaligen uit het zuiden van China die via de Antwerpse haven arriveerden en in die periode over de hele wereld zijn uitgezwermd.”

Het eerste Chinese restaurant in België, Wah Kel – vrij te vertalen als ‘Chinese emigranten’ – opende zo al in 1923 de deuren in het Antwerpse Schipperskwartier. Het etablissement, dat zich oorspronkelijk vooral op Chinese zeelieden richtte, bestaat honderd jaar later nog altijd.

De migratie van Chinezen naar de Dansaertwijk is recenter en veel diverser. In de jaren zeventig en tachtig kwamen er vluchtelingen van Kantonese origine uit Vietnam of Indonesië, maar er zijn ook veel recentere migranten van de Chinese (zuid)oostkust, en er is ook studiemigratie. Vosters: “De eerste Chinese migranten kwamen naar de Dansaertwijk toen dit nog een heel vervallen buurt was. Zij kochten de goedkope panden op.”

Zeker vanaf de jaren negentig werd de Dansaertbuurt hipper, en begon ze een Nederlandstaliger en internationaler publiek aan te spreken. Tegelijk verlieten grote aantallen Chinezen hun land. “De Chinese migratie naar Brussel is veel diverser, veel internationaler dan die naar Antwerpen, en weerspiegelt zo de algemene migratie naar Brussel,” vult Vosters’ collega Jianwei Xu van de minor Chinees aan de VUB aan.

De Chinese restaurateurs en winkeliers vormden hun wijk veel meer dan in Antwerpen

om tot “een buurt met pan-Aziatische kenmerken,” noemt Guo het. Om dat met een concreet voorbeeld uit te leggen, wijst Jianwei Xu op het uithangbord van een restaurant in de Visverkopersstraat.

‘Restaurant Chinois-Thai Xu Ji Feng Wei’ staat er, vergezeld van Chinese karakters. De eigenaars laten zo meteen hun Chinese wortels zien, maar spelen ook in op het internationale karakter van de buurt. Xu: “Ze hebben voor traditionele Chinese karakters gekozen, niet de vereenvoudigde die de Communistische Volksrepubliek in de jaren vijftig introduceerde om de alfabetiseringsgraad op te krikken.

Daarmee willen ze inclusief zijn en ook toeristen uit plekken als bijvoorbeeld Taiwan, Hongkong of Macau aanspreken, waar ze de traditionele karakters nog steeds gebruiken.”

GEEN LETTERLIJKE VERTALINGEN “Terwijl de karakters voor alle Chinezen begrijpelijk zijn, vertegenwoordigt de fonetische weergave in Latijns schrift daaronder, ‘Xu Ji Feng Wei’, dan weer typische klanken uit het Mandarijn van het Chinese vasteland.”

Vosters: “Ze promoten het als een ‘restaurant chinois-thai’, omdat de Thaise keuken nu natuurlijk hipper is bij westerlingen en meer geld in het laatje brengt dan de Chinese. Er zijn wel meer zulke ‘Thaise’ of ‘Vietnamese’ restaurants in de buurt. Dat zie je trouwens ook bij Pakistanen die Indiase restaurants uitbaten.”

“In het Engels zie je ‘soup noodles, fried noodles’ staan, dan zijn er de traditionele Chinese karakters en de omzetting van klanken uit de Volksrepubliek in een Latijns schrift. Ze proberen met elk van die systemen verschillende publieken aan te trekken. Want de opschriften zijn geen letterlijke vertalingen van elkaar.”

Xu: “In het Chinees staat er: ‘De smaak van Xu’, en met de karakters en klanken appeleren ze aan een heel breed Chinees publiek. In het Frans proberen ze met dat Thais nog een breder publiek aan te trekken.” Inspelen op zulke trends doen wel meer handige Chinese ondernemers in de Dansaertwijk, waar door de gentrificatie al een behoorlijk aantal Chinese handelszaken het loodje

“De Chinese restaurateurs en winkeliers vormden hun wijk veel meer dan in Antwerpen om tot een buurt met pan-Aziatische kenmerken” JIANWEI XU Taalkundige (VUB)

32

I

6 JULI 2022

“De namen van theesoorten en de omzetting ervan in Chinese karakters zeggen ons niets, het overtuigt klanten wel dat het om authentieke Chinese thee gaat,” zegt onderzoeker Rik Vosters.

hebben gelegd. De eigenaars van het Ninja House kozen voor een Japans imago, net als die van Super Dragon Toys in de Sint-Katelijnestraat: een ‘specialiste en Japanimation’, een winkel gespecialiseerd in typisch Japanse cultuur zoals strips en videogames. Toch: de Aziatische karakters op de gevel zijn opnieuw traditioneel Chinees. Ook de aangeboden ‘vêtements chinois’ verraden de oorsprong van de eigenaars.

IMAGO Met de meertalige teksten op hun façades proberen handelszaken die zich al dan niet nadrukkelijk als Chinees afficheren, verschillende doelgroepen te bereiken. Want die hebben vaak een heel ander referentiekader, merken we om de hoek in de Paul Delvauxstraat, bij restaurant Au Bon Bol. Xu: “In het Chinees staat er niet

Super Dragon Toys in de Sint-Katelijnestraat is gespecialiseerd in typisch Japanse cultuur zoals strips en videogames, maar de Aziatische karakters op de gevel zijn traditioneel Chinees.

IL Y A PLUSIEURS FAÇONS DE PARLER CHINOIS

CHINESE IS MANY LANGUAGES

Pour son doctorat à la VUB et à UAntwerpen, la chercheuse Rui Guo a comparé le chinois parlé dans les rues des quartiers chinois de Bruxelles et d’Anvers, et a constaté que la langue parlée dans les deux villes est assez différente. Ceci est dû au fait que la migration vers Anvers est plus ancienne et que la ville compte davantage de Cantonais.

La migration vers le quartier Dansaert est plus récente et plus diverse aussi, avec des immigrés chinois venus de la campagne qui ont souvent d’abord vécu dans d’autres pays. Ils répondent à la diversité déjà existante dans le quartier en choisissant souvent d’ouvrir des restaurants sino-thaïlandais ou des magasins de mangas. Bruxelles compte d’ailleurs un autre Chinatown plus discret, depuis environ 15 ans, dans le quartier Bara à la Gare du Midi.

Les commerçants de textile chinois du quartier ne mettent pas leur origine en avant, donc leur présence passe souvent inaperçue.

For her doctorate at the VUB and UAntwerpen, researcher Rui Guo compared the Chinese in the streets of the Chinese neighbourhoods of Brussels and of Antwerp and noticed that the language used in both cities is quite different. This is because the migration to Antwerp started longer ago and consists of many more Cantonese speakers. The migration to the Dansaert neighbourhood came much later and has also been much more diverse with mainland Chinese immigrants who have often lived in multiple countries. They also respond to the diverse mix of residents and visitors in the neighbourhood, choosing a Chinese-Thai restaurant or a Japanese comic book shop. Brussels has had an invisible second Chinatown for about 15 years now, in the Bara neighbourhood at the South Station. The Chinese textile traders in the area do not advertise their origin, so their presence remains largely under the radar.

FR

hetzelfde. Er staat ‘handgemaakte noedels uit Lanzhou’. Lanzhou is een plek in het westen van China die bekend staat om haar artisanale noedels, die iedere Chinees kent.”

Vosters: “Voor een Chinees publiek spelen ze een traditionele regionale specialiteit uit, in het Frans kent niemand dat toch. Maar die vrouw staat hier altijd voor het raam haar noedels te maken, en dat trekt wel toeristen aan.”

Voor niet-Chineestaligen roepen de Chineestalige uithangborden, slogans en menukaarten authenticiteit op, en dat wekt vertrouwen. Op de Dansaertstraat wijst Vosters op de vitrine van de theezaak van een Belgisch-Nepalees koppel. “De namen van die theesoorten en de omzetting ervan in Chinese karakters zeggen ons niets, het overtuigt klanten alleen dat het om authentieke

De Chinezen in Anderlecht, ontdekte Guo in haar interviews, proberen hun afkomst juist te verhullen, vanwege de minder positieve connotatie van ‘Made in China’ bij kleding. De meeste van hen geven hun bedrijven neutraal of zelfs Italiaans klinkende namen en gebruiken geen Chinese karakters. Eén eigenaar noemde zijn zaak Benda’s Moda, waarbij Benda staat voor twee deeltjes van de karakters die ‘intrinsiek welvarend’ betekenen. Xu: “Een knipoog van de eigenaar om er toch iets Chinees in te stoppen, zonder dat het weegt op de verkoop (lacht).”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Chinese thee gaat. Het gaat niet om wat er rechtstreeks staat, maar om wat de teksten onrechtstreeks uitdragen met het imago dat ze oproepen.”

Eigenlijk is er nog een tweede ‘Chinatown’ in Brussel, beschrijft Guo in haar doctoraat: in de Barawijk aan het Zuidstation, dat in het begin van deze eeuw is ontstaan. Alleen is de Chinese migratie daar helemaal niet zichtbaar. Vosters: “Ik woon er al jaren in de buurt, maar ik wist dat niet.

Veel van de textielgroothandel in die buurt blijkt in Chinese handen, en dat is weer een heel ander migratiepatroon.”

EN

6 JULI 2022

I 33

N-VA Brussel wenst je een fijne Vlaamse feestdag!

Kom mee vieren op 11 juli.

Welkom vanaf 12 uur in het Sint-Nicolaascafé, Korte Boterstraat 8 in 1000 Brussel

Culture.

NL | FR | EN

DE DISCOBARNO VAN MARC DECOCK

‘Muziek is onze taal’ 35

Culture. 11 juli

NL

AB-programmator Marc Decock draait op de Vlaamse feestdag op de Grote Markt plaatjes ter ere van wijlen copain Arno, voor wie de Ancienne Belgique een tweede living was geworden. “En dat terwijl hij hier vroeger niet eens wilde optreden.”

— TOM PEETERS, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

G

eprangd tussen de covers van #Like Me en het orkest van Raymond zal Marc Decock op 11 juli putten uit zijn uitgebreide platencollectie van Arno. “De werktitel was DiscobArno, maar het had net zo goed Parnorama kunnen zijn,” lacht Decock, die speciaal voor de gelegenheid het T-shirt heeft aangetrokken van zijn favoriete Arno-project, Tjens Matic. “Ik speel een mix die terugblikt op zijn hele carrière, met bekende nummers, maar ook enkele speciallekes. We komen na het kinderprogramma met #LikeMe, dus misschien begin ik wel met ‘Je bent een vriend van mij’ uit de soundtrack van Toy story. “‘’k Heb een kleintje, maar ’k schiet verre,’ uit ‘Putain putain’, is natuurlijk het bekendst, maar eigenlijk smokkelde Arno wel vaker Nederlands, of beter, WestVlaams, in zijn teksten, de ene keer al wat obscener dan de andere.” Decock noemt het legendarische ‘Een boeket met pisseblommen’ uit de film Ex-drummer, maar ook een ingetogen cover van Will Tura’s ‘Eenzaam zonder jou’ en duetten met Laïs en Zwangere Guy. “De keuze is sowieso groot met een repertoire van meer dan tweehonderd nummers. Het zal dus veel meer zijn dan alleen ‘Oh la la la’ en ‘Putain putain’, hoewel ik daar ook fijne maxiversies van heb waarmee ik kan trichen.” Je hoort het: Decock, die in zijn jonge jaren dj-ervaring opdeed in de alternatieve Leuvense discotheek Belgisch Congo én op bruiloften, doet het bewust op de oldskool manier, zonder laptop of usb-stick.

Dat Muntpunt, de organisator van de Brusselse 11 juli-viering, uiteindelijk bij Decock terechtkwam voor deze Arno-hulde is geen verrassing. Ze

Marc Decock, ooit nog roadie, chauffeur en tourmanager van TC Matic, deelt veel met Arno: “Ik ben heel vereerd om dit te mogen doen, het raakt me persoonlijk.”

delen een parcours. Ze zijn allebei geboren in Oostende, maar leerden elkaar kennen in het Leuvense, waar Decock roadie, chauffeur en uiteindelijk ook tourmanager werd van TC Matic.

Later interviewde hij als VRT-radiomaker de “gerateerde chanteur de charme”, zoals de zanger zichzelf vaak noemde, nog op de kantoren van platenlabel Virgin, wat ze allebei hilarisch vonden.

“Toen ik in 1995 bij de AB begon te werken als rechterhand van Jari Demeulemeester, kwamen we elkaar opnieuw geregeld tegen. We aten al eens iets in La Cigogne, of ik zag hem aan zijn favoriete terras, eerst Le Paon Royal, later Le Petit Chou de Bruxelles. Ooit ben ik met hem naar de Sablon gereden, waar hij een soort van cabardoucheke kende met vele zwarte madammen. Ik mocht mee én hij had een chauffeur. Toen was hij – twee kromme beentjes en één recht – nog een snoeper.”

“‘’k Heb een kleintje, maar ’k schiet verre,’ uit ‘Putain Putain’, is het bekendst, maar Arno smokkelde wel vaker Nederlands, of beter, West-Vlaams, in zijn teksten, de ene keer al wat obscener dan de andere” 36

Later kwam hij ook geregeld iets eten in de AB, waar Decock uiteindelijk ook ceremoniemeester zou zijn op zijn afscheidsplechtigheid.

Emotioneel was het een zware periode voor de AB-programmator, want vlak na het overlijden van Arno is hij ook zijn moeder kwijtgeraakt. “Iedere keer als ik haar die laatste maanden bezocht of belde, vroeg ze me hoe het met Arno was. Omdat die twee dingen zo hard samenliepen, ben ik heel vereerd om dit te mogen doen en raakt het me persoonlijk nog meer.”

VLAAMS HUIS Vroeger organiseerde de AB de festiviteiten rond de Vlaamse feestdag in Brussel zelf, maar de huidige formule van Brussel Danst valt minder in hun niche. “We hebben enkele fraaie edities kunnen neerpoten op de Grote Markt. Ik herinner me dat er in het begin veel rijkswacht aanwezig was omdat het TAK (Taal Aktie Komitee, red.) kwam manifesteren. Ze hebben nog van hun oren gemaakt omdat een van de leeuwenvlaggen naast het podium in de verkeerde richting klauwde.” Die Vlaamse zaak is er bij Decock, wiens ouders flaminganten waren en een Volksunie-afdeling begonnen in Mariakerke, nochtans met de paplepel ingegoten. “Ze kwamen op voor het recht om in het Vlaams aangesproken te worden aan de kust. Terecht eigenlijk. Ik was dus niet bij de Chiro of de KSA, maar bij de Blauwvoetvendels, en ieder

ook een drietalig huis, waar we indien nodig ook nog WestVlaams praten. (Lacht) We proberen elkaar te verstaan en te maken dat het vooruitgaat: dat is de essentie. Daarom blijft de slogan van concertpromotor Paul Ambach voor mij nog altijd overeind: ‘Make it happen.’ Of je nu heavy metal of Disney On Ice organiseert, het is je job om het te doen gebeuren. En de mensen die betalen om te komen kijken, hebben altijd gelijk!”

Marc Decock Geboren in 1956 in Oostende, opgegroeid in Mariakerke Gaat Germaanse talen studeren aan de KU Leuven, maar belandt tijdens een hete zomer in de horeca en de muzieksector Arno vraagt hem als tourmanager van TC Matic nadat hij als roadie maandenlang had moeten revalideren na een ongeluk op de terugweg van een optreden Na zo’n 300 TC Matic-concerten gaat hij opnieuw werken in de horeca en dj’en in de Leuvense concertzaal Belgisch Congo

Vlaanderen feest in brussel Onder de noemer ‘Zicht op Zuid’ richten de festiviteiten in het kader van de Vlaamse feestdag zich op 10 juli op de zuidflank van Brussel, met wandelingen, concerten en workshops in Anderlecht, Sint-Gillis en Vorst.

Choreograaf Seppe Baeyens van Ultima Vez bewees de voorbije jaren al meermaals prima overweg te kunnen met amateurdansers uit alle generaties. Die zijn tussen 14 en 18.00 uur opnieuw welkom in Atelier Leon op het Bethlehemplein.

ARNOMMAGE

▼

Tijdens de voorbije coronajaren werd net dat hun niet makkelijk Is vervolgens actief als copywriter, gemaakt en de naweeën zullen VRT-radiomaker en productvolgens Decock nog een hele tijd manager bij platenlabel EMI aanslepen. “We hebben normaal Wanneer hij in 1995 aan de een zomerstop, ook voor onze slag is als textielimporteur, eigen gezondheid. Maar de ontvangt hij in het Zimbabwaan(uitgestelde) concerten lopen se Harare een fax van toenmalig AB-directeur Jari Demeulebegin juli nog wat door. Tegelijk meester, die hem rekruteert als moeten we in de gaten houden dat zijn rechterhand onze technici niet op alle festivals gaan werken. Momenteel zijn de vele no-shows het grootste probleem. Van de 1.500 ticketkopers voor Het Zesde Metaal kwamen er uiteindelijk maar 1.000 opdagen. Om onszelf te beschermen hebben we intussen een stop gezet op het najaar, terwijl ook het voorjaar van 2023 stilaan dichtslibt.”

“We plannen volgend jaar wel een Arnommage, om te blijven spreken in woordspelingen. Dat heeft Arno zelf gewild. Tijdens een van onze laatste vergaderingen in Le Petit Chou zei hij ons jaar gingen we naar de IJzerbedevaart. Daarvan is dat hij graag zou hebben dat er nog iets zou vooral het slapen op stro bij de boer me bijgeblegebeuren als hij ons niet meer zou zien.” ven. Waarom ik uit die wereld gegroeid ben, zou ik Intussen blijft ook het Nederlandstalige nog het best kunnen omschrijven met de boutade repertoire belangrijk voor de AB. “Maar we zijn dat muziek mijn taal is geworden, en dan liefst daar niet rabiaat in,” besluit Decock. “Mijn mooie of boeiende muziek. Hetzelfde merkte ik bij collega’s zijn momenteel aan het vergaderen met Arno: muziek was ook zijn taal.” de francofone hiphopstal Back in the Dayz om in Reden waarom Arno het aanvankelijk moeilijk de toekomst nog beter te kunnen samenwerken. had met het feit dat de AB een Vlaams muziekhuis Onze nieuwe baas Tom Bonte droomt van een huis was, zoals het ook in steen aan de inkom gebeiteld dat 24 uur draait met ook veel nightlife. Dat kan staat. “Toen we midden jaren 1990 na jaren van alleen maar als je een open, inclusief huis bent.” renovaties opnieuw opengingen, wilde hij hier niet optreden. Voordien had hij nochtans zonder BRUSSEL DANST: DISCOBAR AB problemen in de ‘oude AB’ gestaan, zowel met TC 11/7, 19.00, Grote Markt, www.brusseldanst.be Matic, met mij als tourmanager, als later met Charles et les Lulus. Ook al zijn we altijd een Vlaams huis geweest waar iedereen welkom is, die kronkel kregen we moeilijk uit zijn hoofd.” Decock begreep Arno’s motieven beter toen de zanger BRUXELLES DANSE SUR hem een anekdote vertelde over een optreden in DISCOBARNO Halle, waar het personeel geweigerd had om Frans Entre les reprises de #Like Me et la collaboration te praten, wat hij problematisch vond, aangezien FR symphonique de Raymond van het Groenewoud een deel van zijn entourage toen francofoon was. avec le Brussels Philharmonic, le programmateur de “Op termijn is het allemaal meer dan goed l’AB Marc Decock sera aux platines le jour de la fête de gekomen, zeker nadat hij een avond kon organisela Flandre en l’honneur du regretté copain Arno, pour ren voor Amnesty International, dat hem altijd na qui l’Ancienne Belgique était comme une deuxième aan het hart lag. Er was ook nog onze horecamamaison. « Ce sera un mix qui reprendra l’ensemble de nager, die nog roadie was geweest bij TC Matic. En sa carrière », explique Decock, « avec des chansons ineens klikte het en merkte hij dat het hier echt connues, mais aussi quelques speciallekes », et la wel oké was. Naast een Vlaams zijn we immers musique sera la langue commune.

10/7, 14 > 18.00, Bethlehemplein

In de barokke sfeer van de Goede Bijstandkerk brengt, onder de noemer Trio & Triptiek, een trio bestaande uit pianiste Emmy Wils en vocalisten Itzel Devos en Victoria Eeckelo twee concerten met volksliederen van onder meer Maria Matthyssens en Ernest Van Nieuwenhove. De Brusselse kunstenaar Anselm Eeckelo inspireerde zich op deze muziek en op de Vlaamse Primitieven om een nieuw altaarretabel te schilderen.

11/7, 14.30 > 15.30 & 17 > 18.00, Bijstandkerk

Na de Arno-hulde van Marc Decock is het de beurt aan Raymond van het Groenewoud, dit keer bijgestaan door het 75-koppige Brussels Philharmonic, dat de vele muziekjes uit het repertoire van de meest gevatte garnaal uit onze contreien een symfonisch jasje aanmeet. Hij zette Vlaanderen in zijn hemd op ‘Vlaanderen boven’, dat vervolgens uitgroeide tot officieus volkslied, maar de Grote Markt lonkt vast nog meer naar de georkestreerde melancholie van ‘Brussels by night’.

11/7, 20.30 > 22.30, Grote Markt

BRUSSELS DANCES TO DISCOBARNO Sandwiched between the covers of #LikeMe and the collab between Raymond van het Groenewoud and the Brussels Philharmonic, AB programmer Marc Decock will DJ on the Flemish National Day in honour of his late copain Arno, who had made the Ancienne Belgique his second home. “It will be a mix that looks back on his whole career,” says Decock, “with well-known songs, but also with some special ones”, and the main language will be music.

EN

37

You may also like

BRUZZ | INTERVIEW

SILVANA ESTRADA

‘My gut feeling was right’ EN

The Mexican folk singer Silvana Estrada’s album Marchita was one of the most moving pieces of music of the year. “My intuition led the way,” she says before embarking on a tour that certainly will convince Europe of her talent. — TOM PEETERS Silvana Estrada (25) started studying jazz in New York, but her more famous colleagues soon told her to stop playing standards and to follow her heart. In 2017, this led to her first album, Lo sagrado, that she recorded with jazz guitarist Charlie Hunter, but it was not until she returned to Mexico and made Marchita that she showed her true

38

potential. “The discreet, minimalist sound of this album is pretty much compatible with where I come from,” says the singer who accompanies herself on cuatro Venezolano, a four-string guitar, similar in shape to the ukulele, that gives her music an even more personal touch. “In the mountains (of the state, not the city, ed.) of Veracruz where I grew up, we

are not as exuberant and colourful as people on the coast are where they are very loud, like in the Caribbean or Cuba. That calmer disposition is reflected in my songs, which are soberly arranged and enjoy loads of open space.”

The recordings took place in El Desierto, a wooden studio complex in the middle of a forest. It reminded

Silvana Estrada of her carefree childhood in the country. The Estrada family home was fairly isolated but with so many musicians and neighbours visiting, she never felt alone.

“Our close community made sure of that,” the Mexican folk singer says. “My parents are both instrument makers. They had learned the trade in Cremona in Italy (the birthplace of Antonio Stradivari, ed.) and set up their workshop in Veracruz. They saw music as a way of being together. My mother played

Storyboard NOÉMIE MARSILY a community than to record a record together. The lady who prepared our food was also part of the team.”

Silvana Estrada’s intuition has always been strong. “It showed me the way. I learned much more at home than I did at the music school.

Yet I had to go all the way to New York – I wanted to be a jazz singer there – to find out that my own music was much more special than the jazz standards I learned at the school there and that my gut feeling was right. The fact that I am getting so much praise now means a lot to me, because as a Latino woman, you are supposed to conform to a certain image: you have to dance, like

the clarinet, my father the bass and whoever wanted to, joined in.”

QUIET ENGINE “For the recording of this album, I wanted to recreate that lively atmosphere. That meant that we had to spend more time in the studio. I would sometimes go hiking in the mountains early in the morning and then record some vocal lines. Late at night, if I suddenly came up with a piano or bass line, I could always just knock on the door of my crew.

To me, there is no better way to form

reggaeton, or at least like urban music. But I am the exact opposite.

My concerts are very intimate, my lyrics are fragile and candid.”

The quiet engine of her songs is the cuatro Venezolana. “I started playing on it because I had such small hands and I found a normal guitar too painful. People often ask me why I didn’t choose a guarana, a similar instrument from my own region, but my melancholic vocal lines fitted better with the sound of the cuatro, which sounds less cheerful and in-your-face.”

Marchita is a break-up record, “but because most of the tracks were written so long ago, the symbolism of the album is not the same to me anymore.” Live, Estrada will also perform new songs, including from the EP she recorded during quarantine, “when we were all sad and burned out from being at home too long. My antidote was to show a lighter version of myself, because times were already so dark.”

SILVANA ESTRADA 8/7, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

BRUZZ | STORYBOARD

“To me, there is no be er way to form a community than to record a record together”

Met zijn ‘Sing, you sinners!’-tournee wil Joe Jackson een einde maken aan twee virussen: corona en de angst. Dat zij nu met die ander gaat, daar maalt de Britse singer-songwriter dus niet langer om. Zolang ze maar naar zijn concert in de AB trekken.

JOE JACKSON 10/7, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be 39

Culture. Bande dessinée

ÇA Y EST, GWÉNOLA CARRÈRE S’EST POSÉE SUR LA PLANÈTE BD

‘L’art me libère, face à ce monde qui est insupportable’ FR

Il y a huit ans, on avait déjà pu entrevoir comment Gwénola Carrère allait métamorphoser un recoin non exploré de l’univers de la BD en nouveau territoire luxuriant, sensoriel et dangereux. Avec la publication de la première partie de son Extra-Végétalia, l’éblouissant futur est enfin devenu réalité.

— KURT SNOEKX, PHOTOS IVAN PUT

«

40

T

out sauf le réel », voilà comment Gwénola Carrère décrit le terrain qu’elle étreint avec son œuvre. De prime abord, ces quatre mots semblent bien délimiter le sol fertile qui a donné naissance au tout nouveau monde de sa BD Extra-Végétalia. Mais ce sont aussi – comme on le verra dans cet entretien qui se préparait depuis des années – des mots qui titubent. Des mots greffés dans la belle âme de l’illustratrice et autrice de BD bruxelloise, tel des hameçons acérés.

Mais chaque histoire a son commencement, et pour trouver l’origine de cet entretien rêvé, nous devons retourner dans le temps, vers l’an 2014 et les douze pages enivrantes de Porte de l’Amour, la contribution de Gwénola Carrère à Bruss.2, la deuxième édition de l’anthologie de la BD Brussels in Shorts. Un court récit qui relie une femme adultère et un amant pressé, et les années 1959 et 2024, via un passage secret. C’était un voyage psychédélique bouleversant qui nous menait du réel vers l’éventuel,

de la Porte de Namur à la Porte de l’Amour, et qui étirait de manière radicale les possibilités de la forme, de la couleur et de la narration.

Après avoir aussi conquis la fête de la BD et de l’édition indépendante, Cultures Maison, en 2015 avec une affiche et une expo, Gwénola Carrère a reçu un mail chaque année pour savoir quand paraîtrait sa première vraie bande dessinée. Mais chaque fois, tant l’expéditeur que la destinataire retombaient dans la réalité après un « Hélas, pas de nouvelles ».

AU RYTHME DE LA NATURE Aujourd’hui, une histoire folle, merveilleuse et bouleversante recalibre cette réalité dans laquelle Gwénola Carrère fait d’excellentes illustrations depuis quinze ans – dans la presse, sur des affiches, sur les pochettes du label de musique bruxellois Okraïna Records et dans des livres de jeunesse. Avec Extra-Végétalia, publié par l’alliance étonnante entre Les Requins Marteaux et Super Loto Editions, elle a enfin ouvert le portail vers

l’avenir de la bande dessinée, alléluia ! Avec en outre la promesse d’en faire « un diptyque, voire même un triptyque ». « Il est là. Ou mieux : quelque chose est là, mais je ne sais pas ce que c’est. Est-ce bien ? Je suis encore en train de m’en remettre, je pense. (Rires) Il y a tellement de choses qui ont fait que j’ai eu besoin de tellement de temps pour faire ce premier livre. Ce n’est qu’il y a 5 ans environ, quand, en tant que prof en illustration et en édition à l’ESA Saint-Luc Bruxelles, je me suis lancée dans la publication et la narration avec mes étudiants et que nous avons créé un PrintLab, que j’ai enfin eu la confiance nécessaire pour me consacrer à la bande dessinée. Mais en même temps, créer à travers les autres, ça t’assèche un peu. À force de donner beaucoup, on perd son propre désir.

Et pour être tout à fait honnête, raconter une histoire, pour moi, c’est le bout du monde. » Et c’est justement au bout de notre monde, aux confins de l’univers, qu’Extra-Végétalia emmène le lecteur. De cumulets en

acrobaties, ce dernier erre avec la curiosité d’un explorateur et l’émerveillement d’un enfant.

L’univers né dans l’imagination de Gwénola Carrère est tellement extraterrestre, tellement démesuré et d’une luxure naturelle incroyable.

Entre les ruisseaux, collines, chutes d’eau, volcans et plages poussent des plantes tropicales multicolores, gigantesques, somptueuses et luxuriantes. Elles guérissent et blessent à la fois, piquent et caressent, nourrissent et mordent.

C’est l’environnement sauvage, à la fois sensuel et dangereux, contraignant et fertile dans lequel une femme – cyclope, jaune et nue – vit au rythme de la nature, en périphérie d’une cité industrieuse animée par une société composée uniquement de femmes. Jusqu’au jour où un homme tombe du ciel dans le monde et s’échoue sur une plage, blessé.

Ce qui suit est aussi sensuel que poétique, aussi excessif qu’intime.

Des corps sont fécondés, enfantés, soignés, explorés, couverts, désirés.

Un monde est découvert, goûté,

41

▼

ÇA Y EST, GWÉNOLA CARRÈRE S’EST POSÉE SUR LA PLANÈTE BD

subi, célébré, écouté. Le désir est douleur qui est curiosité qui est joie qui est perte qui est émerveillement.

Cette fois-ci, quand on tombe, c’est en direction du rêve.

BRUZZ

| INTERVIEW

PETITES FOURMIS L’inspiration de son histoire, Gwénola Carrère l’a trouvée chez l’auteure américaine Charlotte Perkin Gilman, et plus particulièrement dans son roman Herland. Cette utopie féministe radicale de 1915 montrait que les femmes n’ont pas besoin d’hommes pour avoir une société prospère, qui accorde beaucoup d’attention à l’éducation et qui soit libre de domination. Mais Herland, qui se voulait une dissection de la place de la femme dans la société du début du XXe siècle, souffre aussi d’un besoin oppressant de pureté, entre autres via l’eugénisme, la quête controversée de l’amélioration de la composition génétique d’une population. « Exactement », réagit Gwénola Carrère. « Il y a comme un relent presque raciste dans son oeuvre et même si cela me touche – comme son histoire courte de 1892 The Yellow Wallpaper sur le traitement des femmes ‘malades’ – il me fallait un personnage qui pouvait observer la société avec une certaine distance et ironie, même avec gêne. C’est donc la femme nue dans la jungle.

Elle m’a permis d’apporter une certaine sensibilité. Mais ça n’a pas été facile, j’ai toujours honte de mes sensibilités. » « Et maintenant, je me retrouve avec un sujet qui est super dans l’air du temps, alors que c’est tout ce que je veux éviter et que je préfère m’adonner à la réflexion. Mais on ne peut pas éviter ces expériences humaines. J’avais tout de même la prétention de faire un livre post-féministe. (Rires) Un livre qui observe à la fois les hommes et les femmes comme de petites fourmis dans un monde indomptable. Une nature

Gwénola Carrère Naît à Genève en 1977 d’une mère bretonne et un père béarnais Grandit en Vienne et à Bruxelles avec ses sœurs Olivia (comédienne et musicienne) et Albane (mezzo-soprano) Étudie à l’ESA Saint-Luc Bruxelles, où elle est maintenant prof en illustration et en édition Fait des illustrations dans la presse, sur des affiches, sur les pochettes du label de musique bruxellois Okraïna Records et dans cinq livres de jeunesse (chez Bayard, Topipittori, Albin Michel et Thierry Magnier) Signe en 2014 la courte BD Porte de l’Amour pour l’anthologie Bruss.2 et suscite ainsi de grandes attentes Attente récompensée avec le premier tome de sa première vraie BD Extra-Végétalia

Gwénola Carrère : « La BD est un art modeste, et j’y tiens. »

dans laquelle – comme le montre Emanuele Coccia dans son essai philosophique très poétique Métamorphoses – rien ne meurt. Tout se métamorphose, tout se transforme, tout est mangé, digéré et renaît. »

KING KONG « En fait, je ne me suis jamais vraiment sentie à l’aise avec l’idée de la féminité ou de l’excès féminin, d’être serviable, dynamique,

« Pour moi, l’art est une consolation immense. C’est le seul endroit où je réussis à m’aimer un petit peu. Donc c’est tout à fait égoïste » 42

féminine. J’ai toujours cherché un équilibre, ce qui flotte entre les deux, et c’est aussi ce que j’ai vu chez moi à la maison : ma mère portait la culotte et tenait la baraque et mon père était un rêveur, il aimait dessiner et était plutôt doux », explique Gwénola Carrère. « Je me sens un peu comme Virginie Despentes quand elle dit dans King Kong Theory : ‘J’écris de chez les moches, pour les moches, les frigides, les mal baisées, les imbaisables, toutes les exclues du grand marché à la bonne meuf.’ Je me sens comme ces femmes, fondamentalement ! » La remise en question de cette image idéale, ce miroitement à sens unique qui n’existe pas, s’opère dans l’image, « le lieu pour exprimer une chose qui est plus grande que toi », selon Gwénola Carrère. « C’est pour la même raison que j’aime tant la BD flamande de Brecht Evens et

Brecht Vandenbroucke, Herr Seele, Olivier Schrauwen et tous les autres, bien plus que les bandes dessinées françaises. On remarque tout simplement que leur langue pèse moins lourd, ce qui leur permet d’avoir recours plus librement à l’image. » « C’est chez eux que j’ai pioché – comme chez le dessinateur de BD finlandais Tommi Musturi, l’artiste américaine Kiki Smith et le biologiste allemand Ernst Haeckel, dont chaque dessin botanique est un ouvroir d’infinies perceptions et possibilités. Une attitude, une façon de bouger, toutes ces sensibilités et tous ces détails précis et justes que je ne savais pas traduire. J’avais même honte parfois, c’était presque du fan art. (Rire gêné) Ce livre est plus proche de moi que tout ce que j’ai fait auparavant, il est plus sincère, mais honnêtement, je ne sais pas du tout en fait. »

PETIT CHEMIN BLANC Ces mots cachent une foi peu stable en ses propres compétences. Et c’est totalement injustifié. Ce que Gwénola Carrère arrive à faire sortir de ses feutres et ses pinceaux Van Gogh, « en lâchant et tenant prise », vient du plus profond de son âme et est d’une beauté exceptionnelle, qui impacte le lecteur au-delà du papier. « J’ai un énorme problème de confiance en moi », avoue Gwénola Carrère, qui est née à Genève et a grandi à Vienne, fille d’une mère bretonne et d’un père béarnais. Tel un « petit chemin blanc » – étymologiquement, son nom se décompose en ‘gwen’ (blanc en breton) et ‘carrère’ (petit chemin, du sud) – elle trace sa voie entre « noble et paysan », attentes et ambitions, rêve et réalité. « Je me sens rarement chez moi.

Enfant déjà, à l’école européenne, je racontais à tout le monde que j’habitais à Evere, simplement pour ne devoir emmener personne chez moi, dans ma tour résidentielle à Schaerbeek. C’est pour ça que la bande dessinée, cet art modeste, m’a tellement touchée : on peut tout faire, on peut inventer tout un monde. Et ça me libère, face à ce monde qui est insupportable. » Et face à l’image d’un grand-père qui était extrêmement patriarcal et autoritaire. « Ce sera probablement le dernier livre de ma carrière : l’histoire de mon grand-père, un Français très fier et orgueilleux qui

avait vécu la Seconde Guerre mondiale et fut envoyé comme administrateur colonial pour une nouvelle aventure en Côte d’Ivoire avec sa famille. Il intimidait tout le monde. Tout le monde était sous son pouvoir, fasciné par ce monsieur qui avait reçu la Légion d’Honneur, qui allait chasser avec Mitterrand et qui était ami avec Jacques Brel... Je me souviens encore très bien du jour où il a reçu mon premier livre, en auto-édition, et qu’il a dit : ‘D’accord, mais n’oublie pas : tu dois te marier et avoir des enfants.’

J’étais écrasée dans l’œuf à 20 ans.

Je pense que ça a beaucoup joué dans ma fuite vers l’art. » Tout sauf le réel... « Pour moi, l’art est une consolation immense. Avant de se suicider, l’auteur suédois Stig Dagerman a écrit dans une lettre : ‘Notre besoin de consolation est impossible à rassasier.’ Mais l’art peut le faire. C’est le seul endroit où je réussis à m’aimer un petit peu.

Donc c’est tout à fait égoïste. »

GWÉNOLA CARRÈRE : EXTRAVÉGÉTALIA 1 Publié chez Les Requins Marteaux & Super Loto Éditions, 80 p., 26€

DE LIEFDEVOLLE LEUGEN

THE LOVING LIE

Acht jaar geleden al vingen we in een kortverhaal van twaalf pagina’s een glimp op van de wijze waarop Gwénola Carrère de strip zou metamorfoseren tot een weelderig woekerende nieuwe wereld. Met Extra-Végétalia is die droom eindelijk een oogverblindend heden geworden. “Het heeft lang geduurd, ja, maar eerlijk, om een verhaal te vertellen moet ik naar het einde van de wereld,” vertelt de Brusselse illustratrice en prof aan ESA Saint-Luc veel te bescheiden.

Precies aan dat einde van de wereld dropt Extra-Végétalia de lezer, in een buitenaards, bovenmaats universum dat Gwénola Carrère losjes uit de feministische utopie Herland van Charlotte Perkins Gilman schudt. “In de strip kan je de onverdraaglijke wereld hertekenen. De kunst is de enige plek waar ik erin slaag om een beetje van mezelf te houden.”

Eight years ago, in a twelve-page short story, Gwénola Carrère gave us a sneak preview of how she was about to metamorphose the comic book scene into a lush, sprawling new world. With Extra-Végétalia, that dream has finally become a dazzling reality. “It took a long time, yes, but honestly, to tell a story I have to travel to the end of the world and use everything I have,” says the Brussels illustrator and professor at ESA Saint-Luc with far too much modesty. It is precisely at the end of the world that ExtraVégétalia drops the reader, into an otherworldly, oversized universe that Gwénola Carrère loosely takes from Charlotte Perkins Gilman’s radically feminist utopia Herland. “The comic book allows me to redraw the world that I find so unbearable. Art is the only place where I manage to love myself a little.”

NL

EN

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE VICTORIA BARRACATO ?

‘Je vis pleinement les textes que je chante’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

Chanteuse du groupe Ada Oda, Victoria Barracato fantasme le post-punk à sa façon. Entre Palerme et Bruxelles, valeurs humanistes et engagement féministe, l’artiste donne de la voix et laisse parler son cœur. Avec le sourire, mais sans jamais oublier de montrer les crocs. — NICOLAS ALSTEEN

Quelques jours avant un concert annoncé dans l’enceinte de Recyclart, Victoria Barracato se promène aux abords de la place Saint-Marc. C’est là, dans le centre historique de Venise, que la chanteuse déroule le fil de sa vie par téléphone. « Une fois par an, je parcours l’Italie en famille », explique-t-elle. « Mon père est originaire d’un petit village près de Palerme. Je baigne depuis toujours dans la culture italienne. Cela étant,

bruxelloise escalade l’arbre généalogique du post-punk (The B-52’s, Delta 5, ESG, Le Tigre) pour récolter les fruits d’une passion partagée avec une toute nouvelle génération (Shopping, Wet Leg, Gustaf). Dans quelques semaines, Ada Oda s’envolera pour une tournée en Italie. « Chanter dans le pays de mes ancêtres et utiliser une langue apprise par procuration, c’est très symbolique pour moi. Notre

« Notre musique suscite la curiosité en Italie, où le public se demande franchement pourquoi un groupe venu de Bruxelles a choisi de s’exprimer en italien » je suis née en Belgique et, à la maison, il n’était pas question de parler italien ! Mes parents ont toujours valorisé l’intégration. Pour eux, je devais d’abord maîtriser le français, voire le néerlandais ou l’anglais. » Aujourd’hui, pourtant, Victoria Barracato chante dans la langue de Laura Pausini. « À huit ans, j’ai pris des cours particuliers.

C’était la première initiative personnelle de ma vie. Pour moi, il s’agissait d’abord de renouer avec mes racines transalpines. » Influencée par les légendaires Paolo Conte ou Lucio Battisti, la voix de Victoria est à présent le pôle d’attraction des morceaux servis en compagnie d’Ada Oda. Nouvelle signature du label 62 TV Records (Girls In Hawaïï, M. Ward, Dez Mona), la formation 44

musique suscite la curiosité en Italie.

Où le public se demande franchement pourquoi un groupe venu de Bruxelles a choisi de s’exprimer en italien. D’autant que je chante avec un accent que les gens ne reconnaissent pas vraiment. »

LE CRI DU CŒUR Personnalité sensible et réservée, Victoria Barracato se rebelle volontiers dès qu’elle se pose derrière un micro. « Je vis pleinement les textes que je chante », précise-t-elle. « Cela reste toutefois un rôle de composition. Il m’arrive de crier et de montrer les dents sur scène mais, en réalité, je suis une fausse dure-àcuire. » À l’écart des émeutes et des coups de sang, Ada Oda préfère ruer dans les brancards avec le sourire et

quelques envies de changement. « Ma position aux avant-postes du groupe est, en soi, une déclaration d’intention. Cela témoigne de notre volonté d’affirmer une présence féminine supplémentaire dans un paysage musical qui, globalement, reste encore très masculin. Au fil des concerts joués avec Ada Oda, j’ai réalisé à quel point les femmes étaient encore sous-représentées sur scène. Que ce soit dans les salles ou en festivals. » De là à considérer Victoria Barracato comme une frondeuse, il y a pourtant de la marge... « En tant que chanteuse d’un groupe de rock émergent, je ne me sens pas encore prête à porter des débats comme celui-là sur la place publique. Je ne me vois pas comme le porte-drapeau du mouvement féministe. Mais à force d’entendre des voix s’élever et d’autres témoigner, il m’est impossible de faire comme si de rien n’était. Je me reconnais bien trop souvent dans des déclarations qui, aujourd’hui, sont enfin rapportées dans les médias.

J’éprouve de l’empathie envers les femmes qui osent dire que la société doit revoir ses fondements. »

L’ÉCOLE DE LA VIE Groupe imaginé à l’aube d’une crise sanitaire sans précédent, Ada Oda a dû – comme tant d’autres – faire face aux réalités du confinement. « À une époque où le secteur musical n’avait plus aucune perspective devant lui,

j’ai consacré mon temps aux autres », confie Victoria Barracato. « Je me suis engagée comme bénévole dans une école de devoirs. » À la sortie des classes, la chanteuse encadre ainsi des enfants qui, seuls, rencontrent des difficultés à faire leurs devoirs à la maison. « Au-delà des impératifs scolaires, j’aime échanger quelques mots avec les élèves, parler de tout et de rien, revenir sur une anecdote liée à la vie à l’école ou dans la cour de récréation. Voilà maintenant deux ans que je m’implique dans ce projet.

Pour moi, c’est une conséquence positive de la pandémie. Parce qu’en me retrouvant seule, j’ai pris conscience de mon rapport au monde, de mon besoin d’être avec les autres. Humainement, c’est une expérience enrichissante. Surtout, j’ai réalisé que je pouvais encore changer de vie, devenir institutrice, éducatrice, pratiquer un métier proche des gens. Je trouve ça hyper gratifiant de prendre part aux efforts de la collectivité sans rien attendre en retour. » Assez paradoxalement, pourtant, le premier single publié par Ada Oda s’intitule « Niente Da Offrire » (Rien à offrir) : un titre en trompel’œil pour servir un hymne post-punk fiévreux et érotique à souhait.

Assurément l’un des plus beaux cadeaux de l’été.

ADA ODA 7/7, 17.00, Recyclart Holidays, www.recyclart.be

ADA ODA: POSTPUNK MET EEN BIJTGRAGE GLIMLACH

ADA ODA: POST-PUNK WITH A SMILE AND FANGS

Victoria Barracato, zangeres van de groep Ada Oda, fantaseert haar eigen versie van de postpunk bij elkaar. Tussen Palermo en Brussel, humanistische waarden en feministisch engagement verheft ze de stem en laat ze haar hart spreken. Met de glimlach en bijtgrage tanden. “Onze muziek maakt de Italianen nieuwsgierig. Waarom zou een Brusselse band er nu voor kiezen om in het Italiaans op te treden?”

Victoria Barracato, lead singer of the band Ada Oda, has her own way of fantasising about post-punk. Between Palermo and Brussels, humanist values and feminist commitment, this artist makes herself heard and speaks with her heart.

With a smile, but also with her fangs. “In Italy, our music makes people curious. The audiences there wonder why a band from Brussels has chosen to perform in Italian.”

NL

EN

BRUZZ | INTERVIEW

Victoria Barracato 1990 : Naissance à Liège sous le signe du Poisson 1995 : Premiers cours de solfège et apprentissage du piano 1998 : Après les heures d’école, Victoria prend des cours d’italien 2012 : La musicienne apprend la guitare et joue des classiques du rock dans un groupe de reprises 2019 : Rencontre virtuelle sur les réseaux sociaux avec César Laloux, membre fondateur et guitariste du groupe bruxellois Ada Oda 2021 : Ada Oda découvre la scène. Victoria se produit pour le première fois en tant que chanteuse 2022 : Ada Oda publie le single « Niente da Offrire », premier extrait d’un album attendu pour le mois de novembre

FOZ PRÉSENTE

ISABELLE ADJANI HANNA SCHYGULLA AMINTHE AUDIARD

© PHOTO : CAROLE BETHUEL

DENIS MENOCHET KHALIL GHARBIA STEFAN CREPON

UN FILM DE LIBREMENT ADAPTÉ DE «LES LARMES AMÈRES DE PETRA VON KANT» DE

RAINER WERNER FASSBINDER SCÉNARIO & RÉALISATION

FRANÇOIS OZON IMAGE MANU DACOSSE SON BRIGITTE TAILLANDIER JULIEN ROIG JEAN-PAUL HURIER MONTAGE LAURE GARDETTE DÉCOR KATIA WYSZKOP COSTUMES PASCALINE CHAVANNE CASTING DAVID BERTRAND AUDE CATHELIN PRODUCTION FOZ EN COPRODUCTION AVEC FRANCE 2 CINÉMA PLAYTIME SCOPE PICTURES AVEC LA PARTICIPATION DE CANAL+ CINÉ+ FRANCE TÉLÉVISIONS EN ASSOCIATION AVEC COFINOVA 17 INDÉFILMS 10

DIRECTRICE DE PRODUCTION

www.septemberfilm.be

/septemberfilmbe /september

4th

ZOMER SUMMER 2021

midis-minimes.be

01.07– 31.08 2022 concert 12:15

BRUZZ Select. Eat & Drink

A delicious pleasure EN

The highly talented young pastry chef Léonie Guillemot has set up shop in the former Hospice Pachéco. That means you can enjoy her treats al fresco, the weather permitting. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE TOGÂ

•••

Grootgodshuisstraat 7 rue du Grand Hospice, Brussel/ Bruxelles, 0472-10.89.14, Instagram: @toga. patisserie, di/ma/Tu > zo/di/Su 14 > 19.00

Brussels has seen a wave of French pastry chefs in exile.

Among others, there is Brian Joyeux (the king of the Kugelhopf), who earned his stripes in luxury hotels in Paris, and the excellent Anna Le Saux (Hermine Pâtisserie), a star who used to work at La Villa Lorraine. But there are also gems further underground, who have less visibility. Léonie Guillemot (28) is one such talent. She has established her premises in the former Hospice Pachéco. This 7,000m² space, which became a listed building in 1997, has

for more than a year been put to great use as a temporary home. Spread over two floors, the place is shared by offices and businesses of all kinds.

Finding Togâ, the name Léonie gave to her cake shop, is like navigating an obstacle course. It is well worth the effort, even if the premises are not much to look at. At a sliding window that opens onto a crude shopfloor, your order is taken by Léonie, whose expertise is the result of training at the hotel school in Thonon and apprenticeships at La Maison du Chocolat and with the chocolati-

er Pierre Marcolini. The young woman is also well-travelled and even spent time working in cocoa farms in Mexico.

To the right of the window, the day’s menu of sweet treats is written on a blackboard.

When we visited, it consisted of walnut, white chocolate, and raisin cookie (€2.50), blackcurrant and lemon “jacqueleine” (€3), apple and pear tarte tatin (€4.50), and lemon and basil tartlet (€4.50). A small selection that showcases her dedication to good-quality ingredients (flour from Moulin de Hollange, fruit from Den Diepen

Finding Léonie Guillemot’s cake shop Togâ in the former Hospice Pachéco is a challenge, but when you do, there is no resisting her sweet treats.

Boomgaard, and chocolate from Chocolaterie Robert, a producer that is part of the “tree-to-bar” movement).

Léonie also uses sugar in moderation, which we were able to fully appreciate while enjoying a blackcurrant “jacqueleine” at one of the tables in the gardens of the old hospice. Similar to a madeleine, this spongy invention with an intense flavour of blackcurrant invites you to forget the city around you. “A delicious pleasure had invaded me, isolated me, without my having any notion as to its cause. It had immediately made the vicissitudes of life unimportant to me, its disasters innocuous, its brevity illusory…”, as Marcel Proust would say.

47

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

Les larmes amères de Rainer Werner von Kant FR

Avec Peter von Kant, François Ozon a osé un remake avec changement de genre d’un film culte de Rainer Werner Fassbinder. Et il s’en sort plutôt bien.

— NIELS RUËLL PETER VON KANT

•••

FR, dir. : François Ozon, act. : Denis Ménochet, Isabelle Adjani, Khalil Gharbia

François Ozon a fait ce que peu de gens ont réussi : sortir un bon voire un excellent film chaque année pendant deux décennies. Même à ce rythme élevé, le réalisateur français, qui a signé Grâce à Dieu, Frantz ou L’amant double, est encore loin de son modèle, Rainer Werner Fassbinder.

Le réalisateur allemand flamboyant avait à peine 37 ans lorsqu’il fut retrouvé mort pour avoir travaillé comme dix et avoir fait la fête, bu, sniffé et baisé comme cinq. Sa courte carrière a donné quarante films poignants, puissants et briseurs de tabou, treize pièces de théâtre, une flopée d’essais et deux séries télé.

Cet été, le Cinéma Palace en projettera huit, dont L’amour est plus froid que la mort (Liebe ist kälter als der Tod), Le Mariage de Maria Braun (Die Ehe der Maria

Denis Ménochet interprète le fameux Peter van Kant aux côtés d’Isabelle Adjani qui joue la belle Sidonie.

Braun) et Les Larmes amères de Petra von Kant (Die bitteren Tränen der Petra von Kant), un film vieux de cinquante ans.

Dans ce magnifique mélodrame, Petra von Kant, une créatrice de mode dominante à succès qui habite avec son assistante, tombe éperdument amoureuse de la jeune Karin.

Elle l’accueille chez elle et la transforme en modèle, mais la

Peter et ses tourments, incarnés par le bel Amir (Khalil Gharbia) et le servile Karl (Stefan Crepon).

48

passion enivrante n’est pas mutuelle. En résulte une tragédie grotesque.

COMME DES GOUTTES D’EAU Ozon ne s’en sort pas trop mal avec son adaptation. Il a osé transformer Petra en Peter, et la créatrice de mode en réalisateur excentrique.

Fassbinder entretenait des relations tant avec ses actrices qu’avec ses acteurs. Le rusé Ozon a compris que l’Allemand confiait ses propres tourments amoureux à Petra von Kant.

Le Peter von Kant d’Ozon est à la fois un remake et un portrait du génialissime et tourmenté Fassbinder. C’est pour cette raison qu’il a donné le rôle principal à Denis Ménochet, le colosse d’Inglorious Basterds et de Grâce à Dieu, qui, de par son physique imposant, fait un peu penser à Fassbinder avant sa mort.

Ménochet profite à fond de cette opportunité de jouer un personnage haut en couleur et fortement mû par les émotions. Le jeune homme

angélique qui mène von Kant vers le désespoir amoureux, quant à lui, est joué par Khalil Gharbia. Et la diva française du cinéma Isabelle Adjani se fait plaisir dans le rôle de la diva qui réunit le couple. La mère de von Kant est incarnée par la septuagénaire Hanne Schygulla, la muse de Fassbinder.

Cette fois encore, Ozon n’a pas peur du théâtral ni de créer une certaine distance avec le spectateur. Pour le travail à la caméra et le jeu des couleurs, le réalisateur a fait appel au talentueux Manu Dacosse, le Bruxellois qui opère sa magie dans la plupart des films de Fabrice Du Welz.

Ils font attention à ne pas verser dans le kitsch. À l’inverse des Larmes amères, Peter von Kant ne fera (probablement) pas l’objet d’un remake dans cinquante ans. Le film n’est pas assez passionnant et innovant pour cela. Mais il est suffisamment bien fait pour cet été et l’effet secondaire agréable est qu’il donne envie de (re)voir l’œuvre de Fassbinder.

FOCUS

MORE FILM

De Marseillaise op z’n Brussels NL

Tijdens de zomer verdiept Cinema Galeries zich traditioneel in het filmerfgoed van een wereldstad. Na onder meer Berlijn, Madrid, Rio en Seoel is het fiere Marseille aan de beurt. Allez boulègue ! — NIELS RUËLL

L’heure d’été, zo heet het jaarlijkse binnen- en buitenfestival dat Cinema Galeries ophangt aan een internationale stad. Deze zomer wordt een van de oudste en vurigste steden van Frankrijk verkend: Marseille.

Daar past zo vanzelfsprekend als pastis een Pagnol bij.

Marcel Pagnol situeerde de illustere toneeltrilogie Marius, Fanny en César in de havenstad en zette die zelf om in scenario’s voor films die tot het Franse collectieve geheugen zijn doorgedrongen.

In Marius (1931) dreigt het ondanks de grote liefde fout te lopen tussen Marius, de zoon van de norse uitbater van Le Bar de la Marine, en Fanny, de dochter van de visboer. Zij tracht hem jaloers te maken, hij hoort de lokroep van de

MARIUS

zee. De binnenscènes zijn zichtbaar in een studio gedraaid, de buitenscènes laten het Vieux-Port van bijna honderd jaar geleden zien. De humor, het humanisme, de dialogen en het hartverscheurende verhaal maken er een tijdloze film van. Ook de vervolgen bekoorden. Pagnol regisseerde zelf César, de film die de trilogie zoeter dan een zonsondergang afsluit.

Op 20 juli wordt het openluchtzwembad Flow aan het kanaal in Anderlecht even een pop-upopenluchtbioscoop. Die avond wordt Stillwater vertoond, een Amerikaanse thriller van Oscar-winnaar Tom McCarthy. Matt Damon speelt een godvrezende, patriottische olie-arbeider die van Oklahoma naar Marseille reist om

zijn van moord beschuldigde dochter bij te staan. Hij loopt hopeloos verloren in de temperamentvolle havenstad tot hij een actrice en alleenstaande moeder tegen het lijf loopt. Op 26 juli moet u in Cultureghem (op de site van Abattoir in Anderlecht) zijn voor een gratis vertoning van Bonne mère van de getalenteerde actrice en regisseuse Hafsia Herzi. Zij portretteert een vijftigjarige vrouw uit de overbevolkte noordwijken van Marseille die zich dubbel plooit voor haar grote kinderen. Eentje zit achter de tralies. Denk aan een Ken Loach-film met een scheut Pagnol.

L’HEURE D’ÉTÉ MARSEILLE 6 > 31/7, verschillende locaties, galeries.be

1

Minions: hoe Gru superschurk werd US, dir.: Kyle Balda

NL/ Minions zijn zoals de Smurfen alomaanwezig op de

brooddozen, beddenlakens en boekentassen van kleuters.

Alleen zijn ze stouter, geler, grappiger, drukker en minder welbespraakt. Ze doken voor het eerst op in de animatiefilm Verschrikkelijke ikke in 2010. Toen waren ze nog de sidekicks die met slapstick de kijkers moesten doen bulderlachen. Ondertussen hebben ze naast de Verschrikkelijke ikke-franchise hun eigen filmreeks.

Minions was een van de grootste kassuccessen van 2015.

Verwacht van Minions: hoe Gru superschurk werd dus vooral meer van dezelfde frenetieke, kolderieke, knalgele drukte. (NR)

2

Los conductos ••• FR, CO, dir. : Camilo Restrepo, act. : Luis Felipe Lozano, Fernando Úsaga Higuíta

FR/ Un motocycliste armé ne sait plus où il en est. Il semble avoir réussi à abattre le chef d’une secte religieuse. Que faire maintenant ? S’enfuir ? Prendre de la drogue ? Emmener les violents souvenirs de son passé dans un monde parallèle souterrain ? En tant que spectateur, on se perd un peu dans la parabole stylisée, abstraite et bizarre de Camilo Restrepo. L’artiste colombien a remporté le prix du meilleur premier film au festival de Berlin. Et les images fortes et énigmatiques ne manquent pas. Le cinéma Galeries associe cette sortie en salle à une exposition du travail plastique de Camilo Restrepo. (NR)

3

Thor: Love and Thunder ••• US, dir.: Taika Waititi, act.: Natalie Portman, Chris Hemsworth, Christian Bale, Russell Crowe

EN/ New Zealand director-screenwriter Taika Waititi and

lead actor Chris Hemswhorth build on the success of Thor: Ragnarok (2017). Thor is both the superhero who has to save children from the hands of a serial killer (Christian Bale) who has set his target on the gods, and the paladin who has to provide comic relief. To his surprise, his ex (Natalie Portman) turns up once more, she has cancer and has become a Thor too. If you enjoy Marvel films that take the superhero nonsense seriously, then give this one a miss. But if you appreciate some silliness, a bit of self-mocking and heavy metal in a Marvel, then be sure to check this one out. (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

MUSIC & NIGHTLIFE

KLASSIEKE MUZIEK

Orgel in al zijn vormen NL/ In de zomermaanden lopen het voorplein

en de statige treden van de Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal vaak vol met zonnekloppers. Toch is het binnen in de koelte van de gotische kolos even goed toeven. Al zeker op dinsdagavonden, wanneer Ars in Cathedrali er neerstrijkt. Voor de tiende editie van dat muziekfestival haalt de organisatie alles uit de orgelkast en mogen acht verschillende organisten lucht door de pijpen jagen.

Laat u daarbij niet vangen door de reputatie van de blazer, want het programma blijft absoluut niet hangen in Bach-fuga’s of sacrale statigheid. Natuurlijk zijn er wel wat composities van Johann Sebastian en andere poederpruikendragers. Maar in lijn met het festivalthema ‘Nieuw en oud’ grasduinen de musici vooral in, tja, ouder en nieuwer repertoire. Zo krijgen componisten als Antonio Vivaldi, Heinrich Schütz, Matthias Weckmann en Dietrich Buxtehude, die de weg voor Bach plaveiden, elk hun moment de gloria in de kathedraal.

RAY LEMA

Dat er ook vandaag nog uitvoerig voor het instrument geschreven wordt, toont het festival met een brede graai uit modern repertoire: huisorganist Xavier Deprez viert zijn dertigjarige jubileum achter de speeltafel met eigen composities, waaronder de wereldpremière van zijn nieuwste creatie L’eau et le feu; de Brusselse organiste Cindy Castillo voert werken uit van Pierre Slinckx, een van de drijvende krachten achter de SMOG-avant-gardeconcerten; Nicolas De Troyer laat de loden pijpen samensmelten met koperblazers in stukken van Craig Philips; en Jan Hage houdt een muzikale wake voor de recent overleden minimalist Jan Welmers.

Kortom, een programma waarbij de windlade van het instrument de volledige muziekgeschiedenis uitademt. (JC) ARS IN CATHEDRALI 12/7 > 30/8, elke dinsdag om 20.00 uur, Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal, www.cathedralisbruxellensis.be

CINDY CASTILLO

1

Tevredenheid gegarandeerd

NL/ Bij de aankondiging van het concert van The Rolling Stones was er meer te doen om de ticketprijzen dan om hun komst zelf. Hé, ook voor rockroyalty hakt de inflatie er diep in. In ruil voor die dikke duiten beloven Mick Jagger mocht het afgelopen weekend 79 kaarsjes uitblazen, maar de Britse zanger en zijn knoestige confraters Keith Richards en Ron Wood zullen er ongetwijfeld een pittig feestje van te maken. De groep viert dit jaar zijn zestigste verjaardag, zijn eerste concert vond plaats op 12 juli 1962. Blaas mee de kaarsen uit en geniet van een vette kluif rockgeschiedenis. Tevredenheid gegarandeerd, wat Jagger ook moge beweren. (TZ) THE ROLLING STONES 11/7, 16.00, Koning Boudewijnstadion, www.greenhousetalent.be

2

Emportés par le flow

FR/ Après une première saison réussie, FLOW peut se remplir à nouveau. Le deuxième week-end de juillet, la piscine en plein air près du pont Pierre Marchant à Anderlecht accueillera le festival FLOW UP. Le vendredi, il y aura une expo photo, un spectacle de danse et une soirée piscine. Le lendemain, Kevin Champt programme une après-midi et une soirée consacrées aux artistes queer, avec des performances de Doctor Strass, Kipili et la jeune sensation pop bruxelloise Bryn, entre autres. Le DJ Arthur Scott vous arrosera de ses tubes à partir de 21 heures. Enfin, le dimanche, le duo artistique LYPs et Studio Inneke dérouleront le tapis rouge pour vos modèles d’Anderlecht préférés. (TZ)

FLOW UP 8 > 10/7, FLOW, flow.brussels

© FRANCE DUBOIS

3

50

A summer full of classics EN/ July and the cultural season is over. Most

of the culture houses lock their doors for a few weeks. But the gates of the Church of Our Blessed Lady of the Sablon will open wide for Midis-Minimes. For two months, the summer classical music festival will serve up luncheon concerts every working day. For omnivores, that makes 42. To fill that musical all-you-can-eat buffet, the organisation can as usual count on local delicacies. In the second week, we can look forward to the pianist Florian Noack from Auderghem, backed by the Taurus Quartet who will do something with the passionate passion of César Franck’s Piano Quintet in F minor. (JC) MIDIS-MINIMES > 31/8, 12.15, Church of Our Blessed Lady of the Sablon (July) & Royal Conservatory (August), midis-minimes.be

ART & LITERATURE

WIN!

100 jaar Marc Sleen 75 jaar Nero

Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

Een confrontatie van het oeuvre van Marc Sleen met de wereld van vandaag

EEN EEUW IN VERANDERING

SUMMERTIME AND THE LIVING IS EASY

1

Zomer van verwondering NL/ Caroline Pauwels ziet in de verwondering

een te koesteren onbevangenheid die nieuwsgierigheid, bezieling, groei en gemeenschap kan stimuleren.

Wij zien in Caroline Pauwels een wondermooie kleine vonk die al jaren dat grote vuur weet aan te steken. Na haar curatorschap van Theater Aan Zee 2021 treedt de voormalige rector van de VUB een tweede keer op als bezieler van een artistiek project. Ditmaal is dat Summertime and the living is easy, een tentoonstelling waarvoor ze het werk van acht vrouwelijke kunstenaars – Roxane Baines, Anne Germe, Liza François, Bénédicte Lobelle, Lidia Szynkiewicz, Paulette Taecke, Svelte Thys en Janine Vandenbosch – samenbrengt voor een gedeeld moment van zomerse verwondering. (KS) SUMMERTIME AND THE LIVING IS EASY > 30/7, Schönfeld Gallery, www.schonfeldgallery.com

2

NL/Laat al je zorgen achter je, zet je zonnebril op

en duik de zomer in met Joe Jackson. Of zoals de Brit het zelf verwoordt: ”We’ve been dealing with two viruses over the past two years, and the worst – the one we really need to put behind us – is Fear.

Love is the opposite of fear, so if you love live music, come out and support it!” Mail ‘Joe‘

La vie rêvée

FR/ Entre le cabinet de curiosité et le laboratoire artistico-organique, Dominique Peysson et Golnaz Behrouznia réinventent l’évolution de la vie en remontant l’arbre philogénétique vers les origines. Dans ce précis de fiction biologique, on croise des insectes bio-mimétiques qui s’inspirent d’objets familiers humains, des champignons aquatiques, des fossiles d’animaux marins portant les premières formes de nageoires ou des formations virales en suspension dans l’espace. Une rencontre étrange et merveilleuse avec les inconnu(e)s du vivant. Dans Sylvia, une installation sonore et visuelle, Stéfanie Perraud nous plonge dans le futur lointain d’une forêt. (GB)

CHRONICLES FROM A NEAR FUTURE > 25/9, iMAL, www.imal.org

3

JOE JACKSON

5x2 tickets, Ancienne Belgique, 10/7

T-REX

5x2 places, Musée des Sciences naturelles, jusqu’au 7/8

FR/ Depuis la série de films Jurassic Park, tout le

monde connaît le T. rex. Au Musée des Sciences naturelles, le visiteur se retrouvera nez à nez avec le squelette de cet animal préhistorique.

Envoyez « T-rex »

Appetite for destruction EN/ What did you expect? Once, the people of

Sterput, the darkest corner of the Brussels art scene, had to focus their attention towards La grande bouffe. That cult film from 1973, in which four friends have had enough of their routine lives and decide to leave them behind in an appallingly voracious manner, forms the thread that runs through an exhibition in which 22 iconoclasts show themselves to be equally exuberant. Pole Ka, Noémie Barsolle, Valentine Gallardo, Manon Bara, Lucile Gautier, Sarah Fisthole, Deborah Lothe and Marie-Pierre Brunel, among others, fill a generous banquet with a profusion of drawings, paintings, ceramics, sculptures and textiles. Eat till you drop! (KS) LA GRANDE BOUFFE 7/7 > 21/8, Sterput, sterput.org

FILM OF YOUR CHOICE

5x2 tickets, UGC De Brouckère & Toison d’Or

EN/ With our UGC vouchers you can get your

hands on free tickets to a film of your choice at the Brussels UGC cinemas. The programme currently includes: I’m Your Man, Peter von Kant, Elvis and Lightyear. Email “UGC”

28.05’22 > 05.03’23

STRIPMUSEUM BRUSSEL

info & tickets:

stripmuseum.be

Nick Trachet

CULI NAI R

Ceviche was alcoholische drank overal voorhanden: in plaats van vis te marineren in zout of zuur, waarom dan niet in alcohol?

De voedingstechnoloog wordt hier wakker. Voor de industriële tijd werd ook in Europa bier en wijn spontaan vergist. De lambiek en geuze zijn hier nog voorbeelden van, maar lang genoeg geleden werd álle bier zo gemaakt.

En bij wijn was dat niet anders. Naarmate alcohol wordt gevormd door de gistschimmels, beginnen bacteriën uit de lucht diezelfde alcohol af te breken tot … azijn. Geen azijn zonder alcohol!

In de Stille Zuidzee gebruikt men al millennia het sap van de kokospalm, ‘toddy’, dat men drinkt, maar ook laat uitkoken tot palmsuiker (jaggery).

Toddy is niet alleen zoetstof, maar ook een roesmiddel. De suiker in het zoete sap gaat in de tropenzon snel vergisten tot alcohol, en meteen daarna ook weer azijn vormen. De alcoholische toddy wordt niet voor niets ‘sour toddy’ (zure toddy) genoemd. Op het eiland Tarawa mocht ik ooit dineren op vliegende vis, gemarineerd in sour toddy.

Het idee van de haring in

“De marinade die achterblijft bij het rondscheppen van de vis en groente heet tijgermelk”

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

NICK TRACHET

d au

ch

2.2

witte wijn is niet veraf !

Met chicha in Zuid-Amerika gebeurt hetzelfde. Hij draait om in azijn. Men giet er over de rauwe vis en die ‘kookt’. Vandaag is verzuurde chicha uit de hotelkeukens verdwenen en vervangen door citroensap. Probeer het zelf eens even: Neem een portie verse vis, deze keer mag het filet zijn.

Verdeel die vis in hapklare stukjes. Snij tomaten in kleine blokjes. Hak één of enkele chillipepertjes héél fijn, als je keuze hebt, gebruik dan jalapeño of serrano. Snij rode ajuin in fijne ringetjes.

Doe de vis in een kom en voeg zoveel citroensap (of/en limoensap) toe dat de vis echt in het nat staat.

Zet de kom weg in de koelkast gedurende een uur of twee. Hoe langer je de vis in de kou laat staan, hoe meer hij er gekookt gaat uitzien.

Voeg na die tijd de tomaten, ajuin, gehakte verse koriander, chilli en gemalen zwarte peper toe en meng goed. Nog even laten trekken en klaar! Een frisse zomermaaltijd! Je kan deze vissla serveren op slabladeren of maiskoekjes, genre tostada de maíz. De marinade die achterblijft bij het rondscheppen van de vis en groente wordt ook genuttigd en heet leche de tigre, tijgermelk. En dat brengt ons opnieuw bij drank. Als je een scheut chicha of andere drank zoals tequila toevoegt, wordt de melk pas echt wild. Smakelijk.

De hele reeks nalezen?

BRUZZ.be/trachet

FOTO NICK TRACHET © SASKIA VANDERSTICHELE - FOTO CEVICHE © SHUTTERSTOCK

Een ceviche is een traditioneel gerecht van de westkust van Latijns-Amerika, zoals Chili en Peru.

Het gaat om een marinade van vis, schaalof schelpdieren in het sap van citrus, wat het visvlees ‘denatureert’ zoals je normaal met koken zou doen. De vis krijgt een gekookte aanblik, maar dan zonder hitte toe te voegen.

Het sap verandert intussen in zogenoemde tijgermelk (Leche de tigre).

De citrusvruchten die worden gebruikt zijn citroen of/en limoen, maar historisch ook bittere appelsien (naranja de Sevilla, bigarade). In de marinade horen ook spaanse pepers, aji, chilli …, soms ook mosterd. Dit alles marineert de vis samen met (rode) ajuin en tomaat. Opdienen gebeurt vaak met avocado (minder authentiek).

De traditie van ceviche zou stammen van de Moche, een volk dat in de tweede eeuw opkwam in het kustgebied van wat vandaag het noorden van Peru is. Zij gebruikten voor de fermentatie sap van de curuba, een soort passievrucht. Citrusvruchten kwamen voor de invasie van de Spanjaarden niet voor in Zuid-Amerika. In het Incarijk werd vis gemarineerd (en dus bewaard) in chicha, een alcoholisch drank van maïs. Indianencultuur had (en heeft nog steeds) iets met dronkenschap. De roes maakt deel uit van de religieuze beleving. Dus

free

BRUZZ

| CULINAIR

COLOFON Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE 55.000 exemplaren.

ADVERTEREN? Marlies De Deygere, 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs, (algemeen hoofdredacteur) REDACTIECHEF Kirsten Bertrand CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Bram Van Renterghem, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs, Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be Voer uw evenement in op Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels

@pianofabriek Programme + 07—10.07:

speelstraat. folk. brunch. bar.

www.pianofabriek.be

ZONDAG

SEL KBR BRUS

INFO & TICKETS

K B R .B E

Raymond van het Groenewoud & Brussels Philharmonic Discobar AB Radio 2 Bene Bene 100 #LikeMe On Tour Zicht op Zuid Brussel Danst Roller Skate Jam Wandelingen & fietstochten

En nog ve e

l m eer…

brusseldanst.be

Vormgeving: monoeil.be

THE SOUND N A I G L E B A OF LEGEND

MAANDAG

magazine

Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad.

Justitiehuis Brussel zoekt 8 justitieassistenten (contracten bepaalde duur)

#1755

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

EN

INTERVIE

Heb je interesse in het werken met daders, of heb je affiniteit met slachtoffers van strafbare feiten? Heb je zin om een maatschappelijke bijdrage te leveren en een (eerste) werkervaring op te doen in een justitiële context?

Hou je ervan je sociale en communicatieve vaardigheden verder aan te scherpen? Vind je het spannend om terecht te komen in het nieuwe agentschap Justitie en Handhaving dat volop in ontwikkeling is? Aarzel dan niet om je kandidaat te stellen.

De justitiehuizen staan in voor de begeleiding en opvolging van daders, de uitvoering van gemeenschapsgerichte straffen, de informatie en bijstand aan slachtoffers en hun na(ast)bestaanden, de bemiddeling tussen dader en slachtoffer alsook het uitvoeren van maatschappelijke onderzoeken voor de familierechtbank over de verblijfs- en de omgangsregelingen bij scheidingen.

WS

A N A LY S E

|

S

TIPS

|

INTERVIE

|

WS

A N A LY S E

|

S

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

+BRUZZ

FR

021 18 | 08 | 2

EN

+ BRUZZ CULTURE

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 19 | 05 | 2

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

TIPS

|

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 26 | 05 | 2

#1724

#1763

#1754

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

SELECT

THE DEFINITELY TO DO BEST THINGS IN BRUSSELS

EN

TIPS

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

EN ALSO DURING

TIPS INTERVIE

|

A N A LY S E

S

|

TIPS

KLEURRIJK ZWARTKIJKEN

ARNO VERSION

PIANO

FEAT. LE PLUS BEAU SOFIANE PAMART

CRÉONS

HALF PENCIL, HALF SPRAYCAN

BRUSSE LSE BOKSEN HOUDT RECHT JONGE REN

Vechten voor de toekomst

ARS JONGE BRUSSELA TE RUIM VEROVEREN DE

EN ONZE SATELLIET HELE KUNNEN DE IENEN WERELD BED

MEET MEE DE IT LUCHTKWALITE

3000 BUISJES AR HAPPEN NA ADEM

ZZ

WIE MOET DE

RENOVATIE BETA

LEN?

Wij bieden jou een tijdelijk contract aan van 12 of 18 maanden of een vervangingscontract.

Je krijgt ook de kans om tijdens jouw tijdelijke tewerkstelling deel te nemen aan een selectieprocedure voor een contract van onbepaalde duur. Er is dus zicht op een duurzame tewerkstelling na deze 12 of 18 maanden.

+ BRUZZ CULTURE

ONZE TORENS ROTTEN WEG

DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

NYI ONYA JENNY AMBUKIYE SAPE ODE URBAINE

À LA

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

N VINCEN BEECKMALIFE” “PHOTOGRAPHY

‘Waar zijn al ’ die mensen?

IS

KATHERINE LONGLY IE PHOTOGRAPH BLIEKE ET NICOLE

DE ZES TIPS OM ER CORONAWINT DOOR TE KOMEN

au Grand amour Camping Kitsch

GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT #1744

#1756

FR

|

+ BRUZZ CULTURE

EN

TIPS

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

INTERVIE

THE LOCKDOWN

WS

|

A N A LY S E

S

|

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 05 | 05 | 2

EN

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 10 | 03 | 2

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING

TIPS

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 02 | 06 | 2

#1762

#1752

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

HOE SOLLICITEREN?

JONGEREN IN

FR

021 14 | 07 | 2

EN

TIPS INTERVIE

WS

DE RING ROND

|

A N A LY S E

S

|

EN

TIPS

INTERVIE

150 BRONNEN

TER

N ESTIVALE LA LA DESTINATIO DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

DE STILSTAND

VAN HET SEKSW

ERK

TUTIE ‘‘MET PROSTI N KOOP JE GEE STEMMEN’

KLEI NE REVOLTE

+ BRUZZ CULTURE CABIN FEVER

EXTREEM LUISTEREN AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

UN CHOU À BRUXELLES

ICHRAF NASRI

POLITICAL BODY

II

EN SKATERS VRAG BEGRIP BRUSSEL OM UCTUUR EN INFRASTR

‘WIJ ZIJN E LIEVE JONG MENSEN’

Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest?

Voor slechts € 25 krijg je BRUZZ magazine een jaar lang in je bus!

MEER WETEN?

vlaanderen.be/vacatures

DB623068I9

Onze firma, gevestigd in Anderlecht heeft een familiaal karakter. We gaan van het principe uit dat de workload compatibel is met een goed humeur, een goede samenwerking onder de teams en de geest van wederzijdse hulp.

Alles is aanwezig om je werk te doen in een familiale en professionele sfeer.

Het voorgestelde contract is voltijds van onbepaalde duur. U werkt 38 uur per week, vanaf 8u.30.

Ontdek je carrièrekans en surf nu naar

Ben je op zoek naar een nieuwe uitdaging binnen een jong, dynamisch en ambitieus bedrijf?

mijntoekomstbijroularta.be

Twijfel dan niet langer en solliciteer via mail naar stephane.scarset@dentalpromotion.be De weerhouden kandidaten zullen telefonisch gecontacteerd worden om een afspraak vast te leggen.

DB620566H9

DB762758F2

Je vacature in deze rubriek?

Wij staan voor je klaar

hallo@regiotalent.be

tel. 051 26 67 89

A N A LY S E

S

|

IS INSCHRIJVINGSTIJD OKEN WEER AANGEBR ZELF HOE ZORG JE VOOR EEN GOEDE ?

MIX OP SCHOOL

IZEN CULTUURHU VUIST MAKEN EEN

FOUNDATION THE LOKAL FOTOTEK OUVRENT BOUTIQUE FRANKY ET JOHNNYHEYVAERT DANS LE QUARTIER

|

TIPS

HOE HOT IS DE BRUSSELSE HIPHOP?

IN DE STAD

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN WERELD’ IN EEN DROGERE

RUE DE MANCHES

WS

WEEK VAN DE IEK BELGISCHE MUZ

BRUSSEL

EN VEEL GELD HOE VLAANDER KAN BESPAREN

Heb je interesse in deze vacature? Bezorg ons dan jouw CV, motivatiebrief en diploma voor 31 juli 2022 via e-mail (justitiehuis.brussel@vlaanderen.be).

Heb je vragen over deze vacature? Neem dan contact op met Evelien Demuynck, evelien.demuynck@vlaanderen.be .

LOCKDOWN

‘ON ZE JEU GD S’ ON TG LIPT ON

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER

ONS AANBOD

Jouw talent is belangrijker dan je geslacht, gender, afkomst, leeftijd, geaardheid, handicap of chronische ziekte. Stel je kandidaat en bouw mee aan het diverse Vlaanderen van morgen!

MEDEWERKER VOORBEREIDEN BESTELLINGEN

WS

COLINE & TOITOINE

R JUSTITIEMINISTE QUICKENBORNE VEEL VOOR’ VINCENT VAN BRUSSEL NIET STELT ZONDER ‘VLAANDEREN

Een depot van tandheelkundige producten, actief in BE, FR, NL en DE, is momenteel op zoek naar een

+

FR

020 30 | 09 | 2

DB623070I9

Als groeiend familiebedrijf staan wij voor kwaliteit en vakmanschap. Om ons team te versterken zijn we op zoek naar:

MEDEWERKER KLANTENDIENST FUNCTIE: Je begeleidt de klant vanuit onze backoffice van bestelling tot levering. Je ondersteunt de verkopers op de baan en bent in contact met sales, productie, logistiek en klanten. Je werkt zelfstandig en betrouwbaar, je bent nauwkeurig en hebt verantwoordelijkheidszin.

PROFIEL: - Je hebt een bachelordiploma of gelijkwaardig door ervaring - Je hebt reeds ervaring met klantendienst, logistiek en admin. taken.

- Je kan goed overweg met Office, ERP/CRM software (Navision/Dynamics 365) - Je bent Nederlandstalig met goede kennis van Frans en Engels - Je hebt een teamgeest en bent flexibel ingesteld

De gemeente Tervuren is op zoek naar een (m/v):

Schooldirecteur GITO Tervuren

AANBOD: Veelzijdige job in een groeiende familiale onderneming. Voltijdse job met contract van onbepaalde duur en aantrekkelijke verloning.

PRODUCTIEOPERATOR FUNCTIE: Tijdens het brouwseizoen werk je als operator in de brouwzaal of vatenkelder, je werkt in deze periode gedurende een aantal weken in een flexibel 3 ploegenstelsel.

Buiten het brouwseizoen werk je voornamelijk in de bottelarij.

PROFIEL: - Je beschikt over een A2-diploma of bent gelijkwaardig door ervaring - Je hebt oog voor orde, hygiëne en kwaliteit - Je ziet werk en steekt je handen graag uit de mouwen - Je hebt een teamgeest en bent flexibel ingesteld - Je bent Nederlandstalig met kennis van Frans AANBOD: Vaste voltijdse job met contract van onbepaalde duur en aantrekkelijke verloning.

MEER INFO? Iets voor jou? Stuur je sollicitatiebrief en cv voor 17/7/2022 naar jobs@boon.be ter attentie van dhr. Jos BOON.

Schooldirecteur GITO Tervuren

DB620094H9

DB762181F2

Meer jobs op jouw maat?

Laad je CV op! regiotalent.be

DB762122F2

MEDEWERKERS DEUR-AAN-DEUR VERKOOP

DB761728F2

elke dag betaald, werk in eigen regio, in bezit van auto en telefoon.

0471942145

Het lokaal bestuur Kampenhout heeft een vacature voor (m/v):

1 administratief medewerker (C1-C3) team Facilitaire Zaken Contract onbepaalde duur – voltijds (100%)

1 administratief medewerker (C1-C3) team Infrastructuur Contract onbepaalde duur – voltijds (100%)

1 administratief medewerker (C1-C3) team Omgeving Contract onbepaalde duur – voltijds (100%)

Functieomschrijving:

Als administratief medewerker sta je in voor de administratieve ondersteuning van jouw team met als doel bij te dragen tot een vlotte, efficiënte werking van de organisatie.

Profiel:

Je bent in het bezit van een diploma van secundair onderwijs of daarmee gelijkgesteld onderwijs; Je bent sterk in klantvriendelijke, administratieve dienstverlening en kan zich vlot inwerken in de softwaretoepassingen die eigen zijn aan de functie; Je bent flexibel, oplossingsgericht, collegiaal en gedreven; Je bent klantvriendelijk en voert het werk nauwgezet en resultaatgericht uit; Je bent van onberispelijk gedrag en geniet de burgerlijke en politieke rechten (attest van goed gedrag en zeden); Je voldoet aan de vereiste kennis van het Nederlands, opgelegd door de wetten op het gebruik der talen in bestuurszaken; Je slaagt voor de selectieprocedure.

Wij bieden:

Een voltijdse contractuele betrekking (38u/38u); De basiswedde bedraagt minimum 2.127,91 euro bruto per maand (indien er geen anciënniteit wordt overgenomen), vakantiegeld, eindejaarstoelage; Anciënniteit uit eerdere, relevante werkervaringen kan onder voorwaarden in aanmerking genomen worden; Maaltijdcheques met een zichtwaarde van 8 euro en een fietsvergoeding voor wie met de fiets naar het werk komt; Integrale vergoeding woon-werkverkeer voor wie met het openbaar vervoer naar het werk komt; Hospitalisatieverzekering; 35 dagen jaarlijks verlof (bij volledige verlofrechten) en glijdende werkuren; Mogelijkheden tot opleiding en bijscholing; Iedereen die geslaagd is voor de selectieproef wordt gedurende 2 jaar opgenomen in de wervingsreserve.

Heb je interesse?

Stuur ons dan zeker jouw sollicitatiebrief voor 12u op 7 juli 2022 met jouw CV en jouw diploma van secundair onderwijs of daarmee gelijkgesteld onderwijs.

Alle documenten kan je opsturen via: Mail naar vacatures@kampenhout.be Per post naar het lokaal bestuur Kampenhout; Gemeentehuisstraat 16 te 1910 Kampenhout (poststempel geldt als bewijs); Persoonlijke overhandiging tegen ontvangstbewijs aan het onthaal, Dorpsstraat 9, 1910 Kampenhout.

Meer inlichtingen?

Voor meer inlichtingen kan je contact opnemen met het team personeelszaken: personeelszaken@kampenhout.be of 016/65.99.35

DB762286F2

Een veilige stad is voor de Brusselaars een stad waar het goed leven is.

Daarom ondersteunt safe. brussels het werk van 12.000 professionals in de preventie, veiligheid en hulpverlening.

VOOR EEN VEILIG BRUSSEL