BRUZZ - editie 1802 (1-06-2022)

#1802

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

01 | 06 | 2022

+ BRUZZ CULTURE ‘REBEL’ ADIL & BILALL ZOOMEN IN OP MOLENBEEK

ROMÉO ELVIS TPA OU TOUT PEUT ARRIVER

CATHERINE LEMBLÉ WOMEN IN THE WILD

STEEDS MEER BRUSSELSE MEISJES SPELEN VOETBAL

DE WERELD AAN HUN VOETEN

F I E T S M EE IN P ELOTO N .

VAN HET ATO M IU M N A A R D E M U U R. EN TERU G .

WANNEER? ZONDAG 5/06 HOE LAAT? 11U30 AFSTAND: 110 KM

– GRATIS!*

*Registreren verplicht

–

MEER INFO & INSCHRIJVEN: WWW.BRUSSELSCYCLINGCLASSIC.BE

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

PIJNLIJK “Is dat zo?” François De Smet, de voorzitter van Défi, moest het meer dan één keer vragen toen een BRUZZ-journalist hem wees op de obstakels waar je als Nederlandstalige in Brussel soms op botst. De voorzitter heeft dagenlang de pers beroerd. Een aantal van zijn communautaire voorstellen leek zo uit de programmafolders te komen van het FDF, de partij waaruit Défi ontstond. Afbouw van de Nederlandstalige politieke vertegenwoordiging in Brussel, een referendum waarin de bewoners van de randgemeenten kunnen beslissen of ze al dan niet bij Brussel willen horen en als toetje een cordon sanitaire rond de N-VA, om het kort samen te vatten. Wanneer je in dit magazine het interview met hem leest, krijg je de indruk dat niet hij, maar zijn voorganger de pen vasthield. Erg doordacht lijkt het allemaal niet. Het gebrek aan historisch besef en dossierkennis is schokkend. Nu, wanneer het over Brussel gaat, zou De Smet niet de eerste partijvoorzitter zijn die daarin uitblinkt. Een pijnlijke vaststelling. Zeker nu her en der het vuur wordt gestoken aan de communautaire lont – dit weekend legde Patrick Dewael (Open VLD) de federale kieskring nog eens op tafel – zouden minstens de partijvoorzitters moeten beseffen dat Brussel het sluitstuk is van elke politieke puzzel die ze na 2024 willen leggen. Lees het interview met François De Smet op p. 8-11 NL

SPREEKTIJD

“Ik begrijp de angst voor de ‘Brusselse olievlek’, maar het is heel eenvoudig de stad die groeit” François De Smet, voorzitter van Défi, haalt oude FDF-ideeën van onder het stof 8

ANALYSE

“Soms wordt er gefeest tot ‘s morgens vroeg. Het gaat zover dat we hopen dat het regent tijdens de weekends”

DOULOUREUX

Coliving wordt populair als woonvorm, maar veroorzaakt vaak overlast bij de buren 20 DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Steeds meer

Brusselse meisjes voetballen, 14, PORTRET Brusselaar Pierre Daye hielp collaborateurs om te vluchten naar Argentinië 17, INTERVIEW Galerijhouder Xavier Hufkens 26, CHOU DE BRUXELLES Alain Verschueren 18, BIG CITY Wie was de grote ster die vroeger in het gemeentehuis van Elsene woonde?

29, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE « C’est un disque sans filtre. J’y vais en solo, à cœur ouvert »

PAINFUL

Roméo Elvis revient sur le devant de la scène plus entier avec son album ‘Tout Peut Arriver’ 31

More than once did François De Smet, the chairman of Défi, utter a “Is that really true?” when a BRUZZ journalist told him about the sorts of obstacles that Dutch speakers in Brussels encounter. The Défi chairman has been making the headlines these past few days. Some of his community proposals appear to come straight out of the programme leaflets of the FDF, the party from which Défi emerged. The short version is: reducing the Dutch-speaking political representation in Brussels, a referendum asking residents of surrounding municipalities whether or not they want to belong to Brussels and, as the icing on the cake, a cordon sanitaire around the N-VA. When you read the interview with him in this magazine, you get the impression that it was not he himself but his predecessor that was holding the pen. It does not seem very well thoughtout and the lack of historical awareness and understanding of the facts is shocking. De Smet would by no means be the first party chairman in Brussels politics guilty of this sin and that is painful to note. The various party chairmen should realise, certainly given that community issues once more are at the forefront of the agenda – with this past weekend Patrick Dewael (Open VLD) bringing the idea of a federal constituency back to the table – that Brussels is the final piece of every political jigsaw puzzle they want to put together after 2024. Read the interview with François De Smet on pages 8-11 EN

EN Catherine Lemblé 36, NL BruxellesVies Maryam Kamal Hedayat 38, NL Sander De Keere 39, NL Adil El Arbi & Bilall Fallah 40, EN Annelein Pompe 44, FR Eat & Drink Saussice 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 50

MEER BRUZZ Aljudhur, dat wil zeggen “geworteld” of “roots” in het Arabisch. Voor het nieuwe seizoen van deze BRUZZ podcast spraken we opnieuw met Belgen met Marokkaanse roots over hun levensverhaal, over het laveren tussen twee culturen en het overwinnen van obstakels.

Kijk en luister op ons YouTube kanaal, op BRUZZ.be en in je favoriete podcast-app

MELD NIEUWS

« Ah bon ? » François De Smet, le président de Défi, a répété cela plusieurs fois au journaliste de BRUZZ qui lui parlait des obstacles auxquels les néerlandophones étaient confrontés à Bruxelles. Le président fait la une des médias depuis plusieurs jours, après avoir évoqué des points de son programme qui semblent tout droit sortis des tracts du FDF, le parti duquel est né Défi. En résumé, il parle d’une déconstruction de la représentation politique flamande à Bruxelles, d’un référendum permettant aux habitants des communes en périphérie bruxelloise de décider s’ils veulent faire partie de la ville et, cerise sur le gâteau, d’un cordon sanitaire autour de la N-VA. Quand on lit son interview, on a l’impression que ce n’est pas lui mais son prédécesseur qui a donné les réponses. Tout cela ne semble pas très réfléchi. Le manque de connaissance de l’histoire et des dossiers est choquant. Même si, s’agissant de Bruxelles, De Smet n’est pas le premier président de parti à se distinguer ainsi. Un constat douloureux. Alors que les questions communautaires reviennent à l’ordre du jour - ce week-end encore, Patrick Dewael (OpenVLD) a remis la circonscription électorale fédérale sur le tapis - les présidents de parti, au moins, devraient réaliser que Bruxelles est la pièce maîtresse de chaque puzzle politique à assembler après 2024. Lisez l’interview de François De Smet en p. 8-11 FR

Zelf nieuws gespot?

Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 1 JUNI 2022

I

3

De week

BUURTBEWONERS VAN OSSEGEMPARK EN HEIZELVLAKTE NIET OPGEZET MET VELE EVENEMENTEN

‘Dit is echt om gek van te worden’

Core, Couleur Café, Brosella, Arena 5, Atom. Het Ossegempark en de Heizelvlakte worden steeds meer een permanente muziek- en festivalplek. Leuk voor feestneuzen, maar sneu voor buurtbewoners, broedvogels en het kwetsbare groen.

— KRIS HENDRICKX

BRUZZ | DE WEEK

“Luide concerten, die hadden we hier al vaker.

Maar dit is echt om gek van te worden! Om middernacht, op meer dan een kilometer van het evenement, hoor je de boem boem boem in je ingewanden (met alle ramen met dubbel glas gesloten). (...)

Zelfs als je aanvaardt dat je toch niet kan slapen, is het volume zo hoog dat je je niet eens op iets anders kan concentreren. En dan hebben we het nog niet over de catastrofale impact op de fauna rondom.”

De tirade op buurtapp Hoplr is maar een van de reacties van bewoners tijdens en na de eerste editie van het dancefestival Core in het Ossegempark, afgelopen weekend. “Er zijn veel te veel bassen. Als het nu nog goede muziek was, maar ik heb de indruk dat ik naast een wasmachine sta,”

getuigt een andere bewoner.

Weer een andere reageerster vraagt zich af hoe de patiënten palliatieve zorg in de buurt de avond doorkomen.

“Bij het Brosella-festival (ook in het Ossegempark, red.) horen we helemaal niets,” zegt Jean-Charles Verhaeghe van buurtcomité Triangel. “Bij Couleur Café (eveneens in het park) is het min of meer draaglijk. Maar dit is nog eens véél luider.

Die drie festivals vormen trouwens telkens een privatisering van openbare ruimte, die dan niet beschikbaar is voor wie rust en natuur zoekt.”

De buurtbewoners zijn niet alleen boos over de overlast van Core (40.000 bezoekers over de twee dagen). Ze zien ook met lede ogen aan hoe de Heizelvlakte steeds meer uitgroeit tot een ware evenementenzone.

Pauwels krijgt Bronzen Zinneke De voormalig rector van de VUB, Caroline Pauwels, ontvangt zaterdag het Bronzen Zinneke. Het beeldje is een beloning voor personen die zich verdienstelijk inzetten voor de promotie voor Brussel. Pauwels komt in een rijtje van informele ambassadeurs voor Brussel waar ook al Angèle, Toots Thielemans, Eddy Merckx, Vincent Kompany en Anne Teresa De Keersmaeker in staan.

4

I

1 JUNI 2022

Was er vroeger enkel het bescheidenere folk- en jazzfestival Brosella, dan kwamen daar onlangs al Couleur Café (tot 70.000 bezoekers) en Arena 5 bij (50.000 bezoekers voor de eerste editie). En de Stad Brussel, die zowel de Heizelvlakte als het Ossegempark beheert, doet daar op het eind van de zomer nog eens een schep bovenop met het Atom Festival. “Burgemeester Philippe Close lijkt te vergeten dat er ook veel mensen aan de Heizel wonen,” vindt Verhaeghe.

EVENWICHT De burgemeester van zijn kant laat weten dat de Stad de heropstart van de culturele en evenementensector steunt. “Daardoor komt een groot aantal mensen naar Brussel. Zij houden onze hotels en

7

De lokale politie van de zone Brussel Noord heeft de voorbije maanden een criminele organisatie opgerold die verantwoordelijk was voor zeven cannabisplantages. In totaal konden de speurders 24 personen oppakken, van wie er 23 onder aanhoudingsbevel werden geplaatst.

horeca draaiende. Natuurlijk zoeken we ook naar een evenwicht met het welzijn van de bewoners. Zoals voor elk van onze evenementen, zullen we ook debriefen en rekening houden met de opmerkingen van de bewoners.”

De omwonenden zijn niet de enigen die deze dagen de pineut zijn. Ook voor fauna en flora in het park is een festival als Core niet bepaald een lolletje.

“De impact op de natuur is gigantisch,” weet bioloog Olivier Beck van Leefmilieu Brussel, “zeker voor vogels, in volle broedperiode. Jonge plantjes raken dan weer vertrappeld, waardoor je geen nieuwe zaadontwikkeling krijgt. En je krijgt verdichting van de grond, terwijl een luchtige bodem cruciaal is voor planten.

Wie thuis kippen heeft, ziet soms al plasjes op plekken

waar die dieren vaak staan.

Met tienduizenden in een park is natuurlijk een stuk erger.”

Natuurliefhebber Bart Hanssens, oud-voorzitter van Natuurpunt Brussel, verwijst naar het effect van vuurwerk op vogels met nieuwjaar: “Er zijn satellietbeelden die tonen dat die dan wegvluchten naar hoge luchtlagen en na het vuurwerk worden geregeld dode vogels teruggevonden.

Een luid dancefestival in het broedseizoen kan in dat opzicht niet goed zijn voor die dieren.”

Opmerkelijk: de twee experts tonen ook wel wat begrip voor de parkevenementen. “Dit is nu eenmaal een stedelijke omgeving, waarin je een evenwicht met recreatief gebruik moet zoeken,” vindt Beck. En als we met Bart Hanssens door het Ossegempark stappen

Nandoe op stap in hartje Brussel Opmerkelijk tafereel in de Bogaardenstraat zaterdag: een man loopt de straat op en af, geflankeerd door een nandoe. Het blijkt om de Sloveense Janez Cetin te gaan, die met Nande door alle Europese hoofdsteden wil trekken. De man was drie jaar geleden erg ziek. Door de operaties zou Cetin een rolstoel moeten gebruiken, maar dat zag hij niet zitten. “Ik wilde echt wandelen, dus heb ik dat ook gedaan.”

Het Core-festival (op de foto blackwave.) was het eerste in een reeks evenementen in het Ossegempark en op de Heizelvlakte.

CARTOON

© CATO BELJAARS

na het festival, vallen hem ook goeie dingen op. “Ik zie dat gevoelige delen van het park beschermd zijn.

En de gazons waar een groot deel van het festival plaatsvindt, hebben sowieso amper ecologisch belang.”

Gevraagd om een reactie wijst ook de Core-organisatie erop dat er uitgebreid overleg was met de groendienst van de Stad. “We hebben daarop boomstammen beschermd, zware voertuigen vermeden in gevoelige zones ...,” zegt woordvoerster Debby Willems.

“We hebben ervaring met Tomorrowland, dat in De Schorre plaatsvindt, ook een natuurlijke omgeving.” Nog volgens Core werden afgelopen weekend alle wettelijke normen inzake geluidsoverlast gerespecteerd. “We hebben trouwens geen weet van enige klachten over lawaai bij de politie.”

Navraag leert dat er wel degelijk ‘verschillende’ klachten binnenliepen bij de politie over het geluidsvolume. Hoeveel, dat kon de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene maandag nog niet zeggen.

Enkele vrienden van ons zijn onlangs naar een driesterrenrestaurant in Spanje geweest.

Ze kregen er hun vlees op stro en hun dessert in een muziekdoos. Daar doen wij niet aan mee Gastvrouw LAURENCE WYNANTS van Comme Chez Soi reageert in ‘Het Laatste Nieuws’ op het verlies van hun tweede Michelinster

BRUZZ | DE WEEK

KIJK OP DE WEEK

WAUTER

Trajectcontrole actief Vrijdag wordt een nieuwe trajectcontrole in werking gesteld op de Gentsesteenweg.

De snelheidshandhaving controleert of de maximumsnelheid van 30 kilometer per uur in beide richtingen tussen de De Sellier de Moranvillelaan en het Schweitzerplein wordt nageleefd. Zulke controles missen hun effect niet volgens Brussel Mobiliteit, en verminderen mee het aantal ernstige ongevallen.

1,9 mio In 2021 bedroeg het totale uitgevoerde budget voor alle Brusselse kabinetten 23,129 miljoen euro, tegenover 21,229 miljoen euro in 2020. Dat is een stijging met 1,9 miljoen euro. Deze begroting ligt iets hoger dan het bedrag dat in 2018 werd uitgevoerd (23,061 miljoen euro), het laatste volledige jaar van de vorige regering van Rudi Vervoort.

1 JUNI 2022

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

6

I

DE ZOMER KAN BEGINNEN

L’ÉTÉ PEUT COMMENCER

THE SUMMER CAN BEGIN

NL/ Met het tweedaagse Core-festival werd afgelopen weekend de festivalzomer officieel op gang getrokken. Het Ossegempark in Laken werd gedomineerd door feestvierders van middelbare leeftijd.

Examens en te dure tickets deden jongeren

FR/ Avec les deux jours du festival Core le week-end dernier, la saison des festivals est officiellement lancée. Le parc d’Osseghem à Laeken a été surtout pris d’assaut par des fêtards d’âge moyen.

Les examens approchant et les places étant chères, cela a refroidi les jeunes.

EN/ The two-day Core festival last weekend acted as the official opening of the festival summer. Laken’s Osseghem Park was dominated by middle-aged revellers as exams and expensive tickets meant that many young people gave it a

1 JUNI 2022

afhaken. Met frisse pintjes en wijntjes dansten twee dagen na elkaar meer dan 20.000 mensen de nacht in, de koude kon hen niet deren. De talrijke vrolijke hemdjes en kleurrijke vissershoedjes pasten dan weer bij de feeërieke kleuren waarin het park baadde.

Arrosées de bières fraîches et de vins, plus de 20 000 personnes ont dansé toute la nuit, sans être affectées par le froid. Les nombreuses chemises et chapeaux colorés se mariaient bien aux couleurs féeriques dans lesquelles le parc était baigné.

Bijgedachte

Redactiechef Kirsten Bertrand neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

miss. Refreshed by beer and wine, more than 20,000 people danced the night away, unaffected by the cold air. The many cheerful shirts and colourful fishermen’s hats matched the fairy-like colours in which the park was bathed.

Het was een boerenjaar voor het Brusselse voetbal. De heilige drievuldigheid Union, Anderlecht en RWDM liet het afgelopen seizoen stevige prestaties optekenen, het aantal reportages en analyses dat we aan hun exploten wijdden was dan ook navenant. En toch zit de écht interessante evolutie niet zozeer bij heren die hun balkunsten laten zien. Corona remde de zaken aanvankelijk nog wat af, maar de ontwikkelingen in het damesvoetbal lijken nu toch echt te versnellen. Dat blijkt in de eerste plaats uit de cijfers. Om en bij de vijfduizend ingeschreven leden: nooit eerder stonden in Brussel zoveel meisjes op de grasmat. In totaal zijn er nu zo’n twintig ploegen met een vrouwenwerking. De ruwe cijfers liggen in lijn met de nationale groei.

Eén van de interessantste clubs is RWDM Girls, de ploeg met de grootste vrouwenstructuur.

Tik de clubnaam in op YouTube en bekijk wat er daar gebeurt. RWDM girls heeft een dubbele doelstelling: sportief excelleren, maar ook sociaal presteren. Op dat vlak zijn ze enig in hun soort.

In het Sippelbergstadion willen ze graag de vrouwelijke Chadli, Fellaini of Courtois kunnen kweken, maar ook huiswerkbegeleiding en lessen Nederlands aanbieden. Bij moeilijke thuissituaties probeert de club te bemiddelen. Vrouwensport is ook emancipatie, zeker in superdivers Brussel. “Mijn ouders steunen me, maar andere familieleden, zoals mijn nonkel, vinden dit echt geen sport voor meisjes,” zegt een speelster in onze reportage.

Vandaar dat we onze schoen bijna opvraten toen we Johan Walem laatst op Sporza een interview zagen geven bij zijn toch wel verrassende afscheid als coach van de Anderlechtse vrouwenploeg, waarmee hij zowel de titel als de beker gewonnen had. Walem stiet allerlei zaken uit over zijn onvermogen om te trainen op tactiek. “Dat was gewoonweg niet mogelijk door het niveauverschil tussen de speelsters. Je moet werken met zeer goeie speelsters, jonge speelsters en andere speelsters … ze zoeken vooral zekerheid. Als je te veel, te snel en te ver wil

gaan, beginnen ze te twijfelen.” Helemaal tenenkrullend werd het toen hij begon over … emoties, voor hem het fundamentele verschil tussen mannen- en vrouwenteamsport.

Het is vreemd dat iemand van zo’n niveau dergelijke uitspraken doet. Alsof het mannenvoetbal van de ratio aaneenhangt. Google ‘Olivier Deschacht’ of ‘Romelu Lukaku’ en het woord ‘emotie’. Mokkend, bang, boos, blij, sentimenteel: de hits zijn niet te tellen. Of neem het vertrek van Kompany nu, richting een Engelse tweedeklasser waarvan we de naam alweer vergeten zijn. “Een emotioneel moment,” zei Anderlecht-voorzitter Wouter Vandenhaute over die pijnlijke exit. Walem zal zijn oren dichtgehouden hebben.

Lichtpunt: Anderlecht, dat sinds jaar en dag het damesvoetbal in ons land domineert, geeft aan dat het de vrouwenwerking de komende periode grondig wil uitbouwen, het zou de enige afdeling zijn waarop niet wordt bespaard. We geven paars-wit het voordeel van de twijfel.

Nochtans is die twijfel er, want drievoudig

“We vraten onze schoen bijna op toen we Johan Walem een interview zagen geven bij zijn afscheid als coach van de Anderlechtse vrouwenploeg”

BRUZZ | DE WEEK

Meisjesdromen

Gouden Schoen Tessa Wullaert – het stichtende voorbeeld van menig Brussels voetbalmeisje – wilde niet blijven: haar vertrek naar Fortuna Sittard, waar men al veel verder staat qua professionele werking, is een groot verlies. Toch geloven we voorzitter Vandenhaute, die hopelijk inziet dat er sportief, maar ook financieel nog mooie tijden zitten aan te komen in de damesreeksen. In de VS staat het vrouwenvoetbal het verst (de nationale ploeg werd wereldkampioen in 2019), maar ook in Europa is de groeispurt ingezet, getuige daarvan onder meer het hoge aantal bezoekers tijdens de voorbije Champions League-campagne. Hopelijk kan België – met Brussel in een hoofdrol – dra aansluiten.

Lees de reportage op p. 12-15 en volg al het Brusselse nieuws via BRUZZ.be

1 JUNI 2022

I 7

Spreektijd FRANÇOIS DE SMET, VOORZITTER DÉFI, OVER ZIJN NIEUWE COMMUNAUTAIRE IDEEËN

’Het ware gevaar schuilt

De partij Défi haalde vorige week moeiteloos de pers met wat sommigen anti-Vlaamse standpunten noemen.

Maar voorzitter François De Smet ziet dat helemaal anders. “Wij willen het samenleven in Brussel net verbeteren.” — BRAM VAN RENTERGHEM, FOTO’S BELGA

A

nti-Vlaams, gek en vintage-FDF. Zo noemden heel wat Nederlandstaligen de communautaire ideeën die Défi, zoals het FDF nu heet, van onder het stof haalde. Zo wil de partij die in de Brusselse regering zit – en 10 van de 89 Brusselse parlementsleden levert – snoeien in de gegarandeerde Nederlandstalige vertegenwoordiging. In het parlement moet die helemaal op de schop, in de regering wil Défi naar een minimum van één Nederlandstalige minister in plaats van twee.

Daarnaast kant de partij zich tegen de Nederlandstalige schepenen, wil ze een versoepeling van de taalwetgeving en moeten de randgemeenten de

8

I

1 JUNI 2022

kans krijgen om zich in een referendum uit te spreken over de aansluiting bij Brussel.

Als we voorzitter François De Smet in het partijhoofdkwartier van Défi ontmoeten, zien we echter geen duivelse Vlamingenhater of gehaaide politicus. Veeleer is de minzame doctor in de filosofie aan het woord, die vaststelt dat België niet werkt en daarom enkele voorstellen doet. Die doet hij soms in het Nederlands, maar toch vooral in het Frans. “Ik spreek niet zo goed Nederlands als ik zou willen. Maar ik spreek het wel graag, ik hou van de taal.”

Met deze voorstellen lijkt het oude Front démocratique des francophones (FDF) weer helemaal terug.

Vanwaar deze plotse terugkeer naar het harde francofonisme?

FRANÇOIS DE SMET: Het is een beetje vreemd, maar men lijkt te zijn vergeten dat we een institutioneel programma hebben. De context? We zijn heel 2022 bezig om ons inhoudelijk programma te herschrijven. ‘België als federale staat’, waar bovenstaande voorstellen uit komen, is maar één van de vijf delen, naast secularisme en de strijd tegen discriminatie, ondernemerschap, sociale bescherming en milieu. We zijn met het instituti-

in het Engels’

Toch voelen heel veel Nederlandstaligen zich aangevallen. Begrijpt u dat?

DE SMET: Ja, maar ik denk niet dat dat nodig is. We

willen gewoon nadenken over een manier om het samenleven in Brussel te verbeteren. Daarnaast luisteren we ook naar de 150.000 Franstaligen die nog altijd worden gediscrimineerd in de Vlaamse Rand. Op het gebied van wonen bijvoorbeeld, of gewoon, in het dagelijkse leven.

Neem nu die bakker in Tervuren die door de gouverneur op de vingers is getikt omdat een verkoper drie woorden in het Frans zei. Daar is niet alleen bij Défi wrevel over, maar bij alle Franstalige partijen.

Het is logisch dat Franstaligen zich zorgen maken over hun toekomst, zeker nu de N-VA en het Vlaams Belang samen een meerderheid kunnen vormen. Daarom willen we een referendum organiseren om mensen te laten kiezen of ze bij Brussel willen horen.

Als ook die gemeenten tot Brussel zouden

behoren, vrezen Vlamingen dat de verfransing daar nog verder zal toenemen.

DE SMET: Ik begrijp de angst voor de ‘Brusselse

olievlek’. Zodra Franstaligen en Nederlandstaligen het grondgebied delen, is er een tendens naar minder Nederlands. Maar het is niet zo dat Franstalige Brusselaars ‘s morgens opstaan met het idee: nu ga ik eens de Vlamingen mijn taal opleggen. Het is heel eenvoudig de stad die groeit.

Het gaat om mensen die verhuizen van Ukkel naar Linkebeek, of van Evere naar Zaventem.

Sociologisch is Brussel immers veel groter dan de negentien gemeenten. Daarom zou het een

goede zaak zijn mocht Brussel ook administratief een beetje groter zijn. Om die reden willen we dat Vlaanderen het Europese minderhedenverdrag ondertekent, dat de Franstaligen meer rechten geeft. Zoals het recht op een culturele vereniging, dienstverlening of onderwijs in eigen taal. Nu kun je (tenzij je in een van de faciliteitengemeenten woont, red.) je kinderen niet inschrijven in een Franstalige school in de Rand.

Omdat die kinderen dan weer geen Nederlands leren en de olievlek zich uitbreidt.

▼

onele begonnen, omdat dat onze corebusiness is, maar voor ons is er eigenlijk geen hiërarchie tussen die verschillende delen.

“Wij willen naar zestig Brusselse parlementsleden, die verkozen worden via taalgemengde lijsten. Dat correspondeert beter met de Brusselse identiteit van vandaag” FRANÇOIS DE SMET Voorzitter Défi 1 JUNI 2022

I 9

▼

FRANÇOIS DE SMET, VOORZITTER DÉFI, OVER ZIJN NIEUWE COMMUNAUTAIRE IDEEËN

DE SMET: Ja, maar de trend is nu anders. Meer en

meer mensen sturen hun kinderen naar Nederlandstalige scholen, in Brussel of in Vlaanderen.

Al die kleine werelden mengen zich, waardoor de aandacht voor het communautaire verslapt. Maar de dreiging van het separatisme maakt de discussie weer legitiem.

Maar begrijpt u de Vlamingen in de Rand die vrezen dat het daar zal worden zoals in Brussel, waar je je eigen taal niet kan spreken?

DE SMET: Is dat zo in Brussel?

Ik vind van wel. Soms is ‘een koffie alstublieft’ al te moeilijk.

DE SMET: En dat kan niet, daar ga ik helemaal mee

akkoord. Nederlandstaligen moeten in het Nederlands terechtkunnen in de hoofdstad, en zeker in ziekenhuizen en openbare diensten. Al vind ik wel dat het al beter gaat, iets wat ook Vlamingen me trouwens zeggen.

BRUZZ | SPREEKTIJD

Tegelijk wil u wel de garanties voor de Nederlandstaligen in Brussel afbouwen en de taalwetten in Brussel minder strikt maken. Niet de werknemer, maar de dienst moet tweetalig zijn, staat er in uw programma. Maar daardoor dreigt de tweetaligheid toch nog verder te worden uitgehold?

DE SMET: Hebt u echt het gevoel dat u in zieken-

huizen niet in het Nederlands terechtkan?

Ja. Dat heb ik persoonlijk mogen ervaren, en er zijn heel wat andere getuigenissen van Brusselaars die niet in het Nederlands worden geholpen.

U woont in Evere, waar u uw kinderen naar het Nederlandstalig onderwijs kan sturen.

DE SMET: Dat, of naar een immersieschool. Maar

sowieso moet hij Nederlands leren.

Wat bedoelt u dan met ‘de Franse taal moet bestendigd worden als belangrijkste taal in Brussel’?

DE SMET: We hebben de indruk dat er een tendens is

om meer en meer het Engels te gebruiken, ook in de officiële communicatie. Zo was er Pascal Smet (One. brussels/Vooruit) die de ‘journées du patrimoine’ (erfgoeddagen, red.) veranderde naar ‘heritage days’.

Ook Franstaligen doen daaraan mee.

U stoort zich niet aan ‘Kanal’, een naam waar Benoît Cerexhe (Les Engagés) zich nog laatdunkend over uitliet?

DE SMET: ‘Kanal’ vind ik nog leuk. Het is een

oprechte poging om een brug tussen het Nederlands en het Frans te slaan. Kijk, met die uitspraak dat Frans de belangrijkste taal is, herinneren we er natuurlijk ook aan dat in deze stad meer Frans dan Nederlands wordt gesproken. Maar het ware gevaar schuilt in het Engels, dat zowel het Nederlands als het Frans bedreigt. Franstaligen zijn daar wat te passief in. Hoewel ik Engels begrijp, stoort het me dat de menukaart op restaurant soms in het Engels is, of dat ik zelfs in het Engels moet bestellen.

Dan begrijpt u de Vlamingen?

DE SMET: Absoluut! Dat spreekt voor zich. Ik wil

dat Vlamingen in hun eigen taal bediend worden.

DE SMET: Dat kan niet. Een Vlaming moet in zijn

eigen taal geholpen worden. Maar als een medewerker voor u binnen de minuut een Nederlandstalige kan vinden, dan is de dienst wel verleend. Met de huidige regels kunnen sommige mensen niet aan de slag omdat ze eentalig zijn. Daarom zijn we voor een tweetaligheid van dienst.

Georges-Louis Bouchez (MR) wil Nederlandstalige lessen in het onderwijs overal verplicht te maken, ook in Wallonië. Hoe staat u daar tegenover?

DE SMET: Het is opmerkelijk dat Georges-Louis

Bouchez zoveel aandacht krijg van de Vlaamse media, ook al spreekt hij alleen Frans.

Maar over de tweetaligheid?

DE SMET: Ik moedig iedereen aan om tweetalig te

zijn.

Aanmoedigen maar niet verplichten?

DE SMET: In Brussel is die verplichting er wel.

Maar over tweetaligheid in de rest van het land, heeft onze partij nog geen standpunt ingenomen.

Op dit moment neigt de partij eerder naar een vrije keuze tussen het Nederlands en het Engels. Maar persoonlijk wil ik dat mijn eenjarige zoon later Nederlands leert, zelfs al zouden we in Wallonië wonen. Engels pikt hij sowieso wel op.

10

I

1 JUNI 2022

zijn nu 89 parlementsleden, en omdat er Nederlandstalige en Franstalige kieslijsten zijn. De vraag is of dat nog zin heeft in het Brussel van vandaag.

Voor een regering lijkt zo’n gegarandeerde vertegenwoordiging me dan wel weer normaal. Er kunnen gerust twee of drie Nederlandstalige ministers in de regering zitten, maar het minimum voor ons is één.

En niet twee, zoals nu. Dat vindt u te veel?

DE SMET: Twee Nederlandstalige ministers, dat is

Een ander punt waar uw partij op hamert, is de afschaffing van de gegarandeerde Nederlandse vertegenwoordiging in het Brussels parlement en in de Brusselse regering. Waarom is dat nodig?

DE SMET: Het Brussels parlement is te groot. Er

“Een Vlaming moet in zijn eigen taal geholpen worden, ja, maar als een medewerker snel een Nederlandstalige kan vinden, dan is de dienst wel verleend” FRANÇOIS DE SMET Voorzitter Défi

bijna de helft van de regering, terwijl het aantal Nederlandstaligen in Brussel ongeveer tien procent bedraagt. In de regering is zo’n gewaarborgde vertegenwoordiging normaal. Maar voor volksvertegenwoordigers moet het algemeen stemrecht gelden, vinden wij.

Die oververtegenwoordiging van Nederlandstaligen in het Brussels parlement maakt deel uit van de taalevenwichten in ons land. Federaal zijn de Franstaligen dan weer oververtegenwoordigd.

DE SMET: In de regering ja, maar niet in de Kamer.

Het punt is dat wij naar zestig Brusselse parlementsleden willen, die verkozen worden via taalgemengde lijsten. Dat correspondeert beter met de Brusselse identiteit van vandaag en met de principes van het algemeen stemrecht. Want nu moet een Franstalige politicus een pak meer stemmen halen om verkozen te raken dan een Nederlandstalige politicus. Daarbij: de Brusselse problemen zoals mobiliteit en werkgelegenheid zijn toch geen Frans- of Nederlandstalige kwestie?

Ik moet toegeven dat ook ik verbaasd was toen ik te weten kwam dat er aparte lijsten zijn voor Frans- en Nederlandstalige kandidaat-parlementsleden. Blijkbaar is een eerder experiment daarin mislukt. Voor de agglomeratieraad, de voorloper van het Brussels parlement, waren er immers wél

François De Smet Geboren in Brussel op 3 mei 1977 Woont in Evere Is doctor in de filosofie Heeft verschillende non-fictieboeken op zijn conto, was ook directeur van federaal migratiecentrum Myria Sinds 2019 bij Défi, eerst als lid van de Kamer, en datzelfde jaar nog als voorzitter van de partij

debat met de N-VA, net zoals we dat doen met de PTB-PVDA. Maar samen regeren met de N-VA, dat gaat niet. Hoewel ze niet extreemrechts is, is er te veel porosité: de scheidingswand tussen hen en het Vlaams Belang is te poreus. De N-VA recycleert gekozenen en het frame van Vlaams Belang. Ik weet wel dat er ook correcte mensen bij de N-VA zitten, maar ze spelen die ambiguïteit te veel uit.

Het is dus niet omdat ze separatistisch zijn?

DE SMET: Hun separatisme is een democratisch

gemeenschappelijke lijsten. Maar daar zette het toenmalige FDF ‘valse Vlamingen’ op: Franstaligen die enkel voor de vorm een Nederlandstalige identiteitskaart hadden, en zo in de plaats van ‘echte’ Nederlandstaligen verkozen raakten.

DE SMET: (Lacht ongelovig) Dat is mogelijk, maar

daar ben ik niet van op de hoogte.

Dat verbaast u?

DE SMET: Ja! Oude rechten, oude tijden zeker? Het

moet toch mogelijk zijn om tot een systeem te komen waarbij Nederlandstaligen en Franstaligen van dezelfde politieke familie op één lijst kunnen staan? Dat kan misschien via een ritssysteem.

formule, maar in dit geval vind ik het niet kunnen.

De Vlamingen zijn heel ongelijk verdeeld over het Brusselse grondgebied. Ze wonen vooral in het centrum, in Evere, in het noordwesten en een beetje in Anderlecht, maar bijvoorbeeld heel weinig in Elsene. Om dan overal een schepen te willen, dat komt niet overeen met de reële proportie. Opnieuw: er moet een evenwicht zijn tussen het algemeen kiesrecht en de bescherming van minderheden.

U wil ook een cordon tegen de N-VA. Waarom? Dat is toch geen racistische partij?

DE SMET: Een goeie vraag. Een cordon médiatique

willen we voor alle duidelijkheid niet. We gaan in

Tot slot nog wat lokale politiek. In Schaarbeek mag Défi-gekozene Michel De Herde aanblijven als schepen, ook al loopt er een strafrechtelijke klacht tegen hem wegens seksueel grensoverschrijdend gedrag. Met het gewezen parlementslid Serge de Patoul zijn er gelijkaardige beschuldigingen. Zit Défi met een probleem?

DE SMET: We nemen die dossiers zeer ernstig. In

zaken waar het woord tegen woord is, zonder getuigen, moet je heel voorzichtig zijn. We zijn nu met een interne procedure gestart en hebben Michel De Herde uitgenodigd om zijn versie van de feiten te geven. Daarnaast wachten we ook af hoe dit zich verder juridisch ontwikkelt. We moeten een evenwicht vinden tussen enerzijds het woord van deze vrouwen ernstig nemen, en anderzijds het vermoeden van onschuld. En dat evenwicht is heel delicaat en moeilijk.

BRUZZ | SPREEKTIJD

geldig idee. Het FDF heeft nog met de Volksunie geregeerd, Antoinette Spaak en Hugo Schiltz waren vrienden. Als een volk – of dat nu in Vlaanderen, Wallonië of Linkebeek woont – het lot in eigen handen wil nemen, en dat zonder geweld te gebruiken of de instellingen te blokkeren, dan is dat de democratie. Het gaat erom dat hun nationalisme aanschurkt tegen extreemrechts. Dat is het verschil met de Volksunie.

U stelt een rits Nederlands-Frans voor?

DE SMET: Dat bedenk ik hier nu ter plekke en staat

niet in ons programma.

Maar het is een optie?

DE SMET: We moeten geen enkele mogelijkheid

uitsluiten om samen een lijst te vormen. Al moet het ook mogelijk blijven om met louter Frans- of Nederlandstaligen op te komen. We gaan het Vlaams Belang ook niet verplichten Franstaligen op de lijst te zetten.

Dat doen ze sowieso al.

DE SMET: Inderdaad. En dat is al te gek. Ik begrijp

echt niet dat een Franstalige op het Vlaams Belang kan stemmen.

Een andere post waar u uw pijlen op richt, is de Vlaamse schepen. Nochtans komt die schepen met een pak geld en is hij niet verplicht. Die schepen komt ook boven op het bestaande schepencollege, en neemt niemands plaats in.

DE SMET: Dat is eerder een filosofische kwestie. Is

het een goede zaak om Vlaamse schepenen te hebben in ruil voor geld? In dit land is dat vaak de

« LE VÉRITABLE DANGER, C’EST L’ANGLAIS » Défi a ressorti son programme communautaire, ce qui a entraîné pas mal de réactions du côté flamand. C’est entre autres l’affaiblissement de la représentation néerlandophone garantie au sein du gouvernement bruxellois et du parlement, et un possible agrandissement de Bruxelles qui suscitent l’émoi. À tort, selon le président de Défi De Smet : « Ce n’est rien de nouveau, je ne comprends pas la commotion ». Pour De Smet, il va de soi que les FR

néerlandophones doivent pouvoir utiliser leur langue maternelle à Bruxelles, que ce soit à l’hôpital ou ailleurs. Il trouve cela par exemple dérangeant de devoir commander à manger en anglais dans un restaurant. « Je comprends certainement le problème des Flamands, mais le véritable danger, c’est l’anglais.

Il menace aussi bien le français que le néerlandais. Nous voulons simplement que la Belgique fonctionne mieux », conclut-il.

“THE REAL DANGER LURKS IN ENGLISH” EN Défi dusts off the

community programme and that provokes an immediate reaction on the Flemish side.

The idea of deviating from the guaranteed Dutchspeaking representation in the Brussels government and parliament, and the possible enlargement of Brussels, among other things, makes many see red. For no reason, says Défi chairman François De Smet: “We’ve had these policies for a long time, I don’t understand the sud-

den commotion.” De Smet says that it goes without saying that Dutchspeakers will be helped in their own language in Brussels, in hospitals and elsewhere. What he finds annoying is having to order in English at restaurants. “I certainly understand the Flemish, but the real danger lurks in English, which threatens both French and Dutch.

But we just want to make Belgium work better,” he concludes.

1 JUNI 2022

I 11

Reportage

STEEDS MEER MEISJES OP DE BRUSSELSE GRASMATTEN

‘We wonnen met 18-1 tegen een jongensploeg’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

Vijfduizend meisjes en vrouwen in Brussel strikken elke week de veters van hun voetbalschoenen, klaar voor de volgende match. Vooral bij meisjes tussen acht en veertien is de voetbalsport populairder dan ooit.

“Op school krijg ik weleens commentaar van jongens, dat ik als meisje niet zou moeten voetballen, maar ‘je m’en fous’.” — ANDY FURNIERE, FOTO’S IVAN PUT

E

en zonnige dinsdagavond in het Molenbeekse Sippelbergstadion: over de gehele lengte van een voetbalveld trainen verschillende jeugdploegen van de RWDM Girls. Dat is de Brusselse voetbalploeg met de grootste vrouwenwerking. “We zijn zo’n acht jaar geleden gestart met een tiental dames en ieder jaar komen er gemiddeld zo’n vijftig bij,” schat sportief manager Ramzi Bouhlel. “We zitten nu aan ongeveer 350 meisjes, na de zomer zullen dat er wellicht 400 zijn. De aanwezigheid van de Red Flames op het Europees kampioenschap in juli zal de inschrijvingen wellicht weer een boost geven.”

Jeanna (12), Camilia (11) en Amaya (12) staan ons aan de zijlijn even te woord. Camilia is al sinds haar derde verliefd op de bal, zegt ze, de twee anderen sloegen op vijf- en zesjarige leeftijd aan het shotten. “Op school krijg ik weleens commentaar van jongens, dat ik als meisje niet zou moeten voetballen, maar je m’en fous,” zegt Camilia. Amaya knikt beamend: “Als je als meisje

12

I

1 JUNI 2022

eens iets fout doet tijdens het voetballen, word je daar veel harder op afgerekend dan jongens.”

Maar ze merkt meteen ook op dat ze bij de matchen met RWDM Girls tegen jongensploegen – met jongens die een jaar jonger zijn – altijd stevig winnen. “Zo wonnen we laatst met 18-1 en die ene tegengoal was dan nog een gelukstreffer,” zegt ze. Naar wie ze zoal opkijken? “Tessa Wullaert, ik heb zelfs een T-shirt van haar gekregen,” zegt Jeanna meteen. “Iedereen spreekt altijd over Messi en Ronaldo, maar nog te weinig over bijvoorbeeld Wullaert,” vult Amaya aan. “In het mannenvoetbal zijn er ook veel meer supporters en gaat er veel meer geld om, er is nog geen gelijkheid.”

TROTSE OUDER Naast ons supportert vader Hassan ondertussen voor zijn dochter Soraya (12), die in hetzelfde team zit. “Ik ben trots op haar, zij heeft helemaal zelf de keuze gemaakt voor het voetbal,” zegt hij.

“Ze heeft het wel niet gemakkelijk met het competitieve aspect, daar moet ze nog wat in groeien.” Hassan zegt dat hij als hij kan, altijd komt kijken naar de wedstrijden. “Ik vind persoonlijk vrouwenvoetbal ook mooier dan mannenvoetbal, de nadruk ligt meer op de techniek, de finesse.”

We stappen naar de overkant van het terrein, waar een groep oudere meisjes het beste van zichzelf geeft. Na de training blijven Ingiel en Maida, beiden 14 jaar oud en uit Molenbeek, nog even op de grasmat voor een gesprek. Ze hebben allebei al behoorlijk wat jaren ervaring opgedaan, spelen al van kindsbeen af. Hoe hun familie denkt over hun passie voor het voetbal? Terwijl Maida uitlegt hoe trots haar familie is, ligt dat bij Ingiel een stuk moeilijker. “Mijn ouders steunen me, maar andere familieleden, zoals mijn nonkel, vinden dat dit echt geen sport is voor meisjes. Er zijn al intense discussies over gevoerd, maar het gaat gelukkig stilaan beter. Sowieso blijf ik

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Amaya (12), Camilia (11) en Jeanna (12) spelen bij de RWDM Girls: “Iedereen heeft het altijd over Messi en Ronaldo, en te weining over Tessa Wullaert bijvoorbeeld.”

Ook geven we praktische hulp indien nodig, zoals huiswerkbegeleiding en Nederlandse taallessen.”

RWDM Girls heeft zelfs een aparte social coach, bij wie meisjes terechtkunnen met allerhande zorgen, zoals psychosociale of financiële problemen. Het lidgeld wordt bewust laag gehouden en ouders krijgen de mogelijkheid om in verschillende termijnen te betalen.

MANAGER VROUWENVOETBAL Navraag bij BX Brussels Femina en Fémina White Star Woluwe bevestigt de opwaartse trend, waarbij er vooral een stijging is bij de jongere meisjes, tussen 8 en 14 jaar. Bij BX groeide het totale aantal dames van ongeveer 35 naar 80 in drie jaar, bij White Star kwamen er in het laatste jaar zo’n 35 meisjes bij, wat het totaal op 220 brengt. Alles samen zouden er in Brussel nu een twintigtal ploegen zijn met een vrouwenwerking en zo’n 5.000 dames op de grasmat staan.

Die ruwe cijfers over de evolutie in Brussel liggen

in lijn met de nationale groei van het vrouwenvoetbal. De Belgische voetbalbond (KBVB) telt vandaag zo’n 47.200 vrouwelijke leden, een stijging van meer dan 22 procent tegenover 2019.

De groei zit vooral bij meisjes van 8 tot 12 jaar.

2019 is ook het jaar waarin Katrien Jans werd aangesteld als eerste manager vrouwenvoetbal bij de KBVB, en waarin er een actieplan werd opgesteld voor het vrouwenvoetbal: ‘The World At Our Feet’. De oorspronkelijke ambitie om tegen 2024 80.000 voetballende vrouwen en meisjes te hebben in België, is door corona bijgesteld naar 2026. “We zijn op de goeie weg, maar we hebben wel een achterstand in te halen tegenover buurlanden zoals Duitsland, Engeland en Nederland,” zegt Jans, die zelf nog bij White Star speelde. “Het grootste probleem was dat we in België meer oudere dan jongere speelsters hadden. Ons doel is om de basis te verbreden, onder meer door naar scholen te trekken.” Met het project ‘Love Football’ organiseert de bond ▼

voortdoen, ik hou van de sport op zich, maar ook van de ambiance in de groep. Ik droom ervan om ooit profvoetbalster te worden.”

Voor Maida is het ook een manier om mentaal de batterijen op te laden. “Tijdens het voetbal kan je je zorgen, bijvoorbeeld over je studies, achter je laten en helemaal in het spel opgaan.” In hun leeftijdscategorie is de tegenstand van jongens een stuk sterker dan bij de jongste meisjes. “Maar ik speel graag tegen jongens. Net omdat het niveau hoger is, zijn matchen tegen hen een mooie uitdaging,” zegt Ingiel.

Terwijl de meisjes naar de kleedkamers wandelen, kaarten we nog even na met trainster Gizem (24), die de sociale missie van de club benadrukt. Ze werkt zelf ook als sociaal werkster.

“Het gaat hier over meer dan voetbal,” zegt ze.

“We willen met de club de meisjes een brede begeleiding bieden. Omdat we een vertrouwensband opbouwen, kunnen we bijvoorbeeld helpen als meisjes in een moeilijke thuissituatie zitten.

1 JUNI 2022

I 13

▼

STEEDS MEER MEISJES OP DE BRUSSELSE GRASMATTEN

bijvoorbeeld laagdrempelige voetbaltoernooien voor meisjes in de basisschool.

Een belangrijk project op Brusselse schaal is dat van de ‘Girls Football Academy’, opgezet door de Brusselse vzw Brussels Football. In het kader van dit project organiseren verschillende Brusselse clubs gratis initiatiemomenten om jonge meisjes op een heel toegankelijke manier kennis te laten maken met voetbal. “Eén keer per week is er zo’n ontspannen training in het kader van de academie.

Daarbij besteden we ook aandacht aan de ouders, om hen erbij te betrekken. Ondertussen doen er al dertien clubs mee in verschillende regio’s,” zegt Audrey Demoustier, coördinatrice voor het vrouwenvoetbal bij Brussels Football.

22% De Belgische voetbalbond (KBVB) telt vandaag zo’n 47.200 vrouwelijke leden, een stijging van meer dan 22 procent tegenover 2019.

ALLEZ L’UNION

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Ook onder meer White Star en Anderlecht zijn grote namen en belangrijke trekkers van het vrouwenvoetbal in Brussel. New lady on the block is Union, waarvan vrouwenploeg RUSG Girls het voorbije seizoen haar debuut maakte en met groot overwicht kampioen werd in derde provinciale.

Union richtte ook een U16-jeugdteam op.

Een van de drijvende krachten achter het project in Sint-Gillis is Aline Deneumoustier (28), die eerder in Vorst het vrouwenteam Maccabi Brussels opstartte en nu de U16 zal coachen bij Union. “Het succesverhaal van het mannenteam is zeker een voordeel bij onze opstart,” glimlacht Deneumoustier. “We zijn ambitieus, maar willen ook trouw zijn aan de identiteit van de club, met een heel familiale, toegankelijke sfeer.” Deneumoustier haalt snel een probleem aan dat bij vele gesprekken aan bod kwam: het tekort aan voetbalterreinen in Brussel. “Op een bepaald moment kom je aan een plafond. We moeten dikwijls creatief zijn om een oplossing te vinden.”

Deneumoustier is niet alleen trainer, ze speelt zelf ook bij Union, als rechtsachter, en combineert al haar sportieve bezigheden met een hr-job bij de Gemeente Ukkel. Ze hoopt op termijn voltijds in het voetbal actief te zijn. “Als teammanager werken aan een professionele structuur, bijvoorbeeld. Ik wil de meisjes van nu de kansen geven die ik zelf niet had toen ik jong was, om op jonge leeftijd een opleiding van hoge kwaliteit te krijgen, zonder angst om gediscrimineerd te worden. Mijn generatie heeft hard moeten vechten voor de plek van vrouwen op het voetbalterrein.”

Dat je dat behoorlijk letterlijk mag nemen, toont een getuigenis van Audrey Demoustier. Zij heeft lang op het hoogste niveau gespeeld, haalde

een veertigtal caps bij de Red Flames, en coacht momenteel bij die Flames – als coach van de U17 en assistent bij de hoofdploeg. Haar weg naar de top was fysiek en mentaal best hard. “Mannelijke tegenstanders van jeugdploegen durfden weleens aan mijn haar te trekken, en op een keer gooiden jongens met stenen. Van ouders langs de zijlijn kreeg ik beledigingen naar mijn hoofd geslingerd.

Dat heeft mijn karakter gesterkt, en ik kreeg veel steun van mijn ploeggenoten, na verloop van tijd nam ik de penalty’s voor mijn ploeg.”

Ook Charlotte Tison (24), een van de Brusselse boegbeelden van Anderlecht en een Red Flame, moest sterk in haar voetbalschoenen staan als jonge speelster. “Als meisje in deze sport krijg je

“Tijdens het voetbal kan je je zorgen, bijvoorbeeld over je studies, achter je laten en helemaal in het spel opgaan” MAIDA Voetbalster bij RWDM Girls

14

I

1 JUNI 2022

sowieso te maken met vooroordelen en moet je je meer bewijzen. Bij een ploeg waar ik in de jeugd als enige meisje speelde bij de jongens, had ik ook het gevoel dat ze me na verloop van de tijd naar de uitgang wilden duwen. Ik heb hen dan kunnen overtuigen van mijn kwaliteiten en uiteindelijk ben ik zelfs kapitein van mijn ploeg geworden.”

Tison werd sterk geïnspireerd door de Belgische topspeelster Aline Zeler, die in hetzelfde bedrijf van haar vader werkte. “Het was een grote motivatie om ooit met haar samen te spelen, wat bij Standard ook is gelukt.” Tot voor kort zat Tison ook in dezelfde club als haar grote jeugdidool Vincent Kompany (die vertrekt als coach van Anderlecht, red.). “Ik heb altijd zwaar naar hem opgekeken, ik wilde in zijn voetsporen treden. Als zo’n icoon je dan een compliment geeft na een match, is dat natuurlijk enorm motiverend.”

STUDEREN, WERKEN EN VOETBALLEN Het voorbije seizoen werd Tison gecoacht door een andere voormalige Rode Duivel, Johan Walem, maar ook die verlaat Anderlecht. Bij zijn vertrek gaf Walem aan dat hij in moeilijke omstandigheden had moeten werken. “Hij was misschien de luxe uit het mannenvoetbal gewoon, maar daar zijn we nog niet met het damesvoetbal,” zegt Tison. “We hadden het voorbije seizoen

maar twee speelsters met een profcontract, de meesten in de ploeg studeren of werken. Eén dag in de week hebben we een ochtendtraining, de rest van de week trainen we pas om acht uur ’s avonds. Dan heb je natuurlijk minder tijd om bijvoorbeeld tactische richtlijnen op punt te zetten.” Zelf rondde Tison begin dit jaar een masteropleiding economie af aan de VUB. Na de zomer, waarin ze hoopt om met de Red Flames het EK te spelen, gaat ze op zoek naar een job in bijvoorbeeld de banksector.

Behalve de uitlatingen van Walem, deden er het voorbije seizoen geruchten de ronde dat Anderlecht zou willen besparen op zijn vrouwenploeg. Dat is niet voor het eerst, enkele jaren geleden waren er zelfs sterke aanwijzingen dat het vrouwenteam opgedoekt zou worden om budgettaire redenen.

Die onweerswolken lijken voorlopig verdreven, voorzitter Wouter Vandenhaute stelde na het behalen van de landstitel dat de club het vrouwenteam buiten de besparingsoperatie zou houden.

Ondertussen werd Walem vervangen door Dave Mattheus, een coach die al vele jaren in het vrouwenvoetbal zit. Zijn aanstelling maakt deel uit van een breder project rond de RSCA Women, dat Mattheus zal vormgeven. “Het is de bedoeling om veel meer in te zetten op jeugdwerking, talentontwikkeling en doorstroming naar de eerste ploeg,” zegt woordvoerder Mathias Declercq.

BIEN DANS LEURS POMPES (DE FOOT)

WITH BOTH FEET IN THEIR FOOTBALL BOOTS

Alors que l’équipe féminine d’Anderlecht domine la compétition belge depuis des années, le football féminin bruxellois en général connaît une belle progression. La majorité des clubs confirment que de plus en plus de filles jouent au foot, une tendance alignée sur l’évolution au niveau national. Un projet important est le Girls Football Academy, qui organise des initiations très accessibles permettant aux filles d’apprendre à connaître le sport. Entre autres le RWDM, le White Star Woluwe et Anderlecht sont de grands noms en matière de foot féminin à Bruxelles. Un nouveau venu est l’Union, dont l’équipe féminine RUSG Girls a fait ses débuts la saison passée, avec entretemps aussi une équipe de U-16. Mais suite à la montée du football féminin, le manque de terrains disponibles devient plus poignant à Bruxelles. Même s’il reste encore quelques préjugés, les footballeuses ont la vie plus facile qu’avant. « Ma génération s’est battue pour la place des femmes sur le terrain. »

While the ladies of Anderlecht have been dominating the Belgian league for years, all of Brussels women’s football is going from strength to strength. Enquiries to clubs show that more and more girls in Brussels want to play football and it is the same in the rest of the country too. One important project is the Girls Football Academy, where young girls can learn about the sport during initiation moments were everyone is welcome. RWDM, White Star Woluwé and Anderlecht are some of the big names that have been important for the growing interest in women’s football in Brussels. The “new lady on the block” is Union, whose women’s team RUSG Girls made its debut last season and also established an U16 team. However, the growth of women’s football is making the shortage of available pitches in Brussels even more acute. Some still have prejudices but things have really improved for girls in football. “My generation fought for the place of women in the field.”

FR

EN

1 JUNI 2022

I 15

Ik zoek.

Ik vind mijn opleiding.

09.06.2022 Tour & Taxis 10.00 - 16.00 www.opleidingsbeurs.brussels

OPLEIDINGSBEURS BOURSE DE LA FORMATION TRAINING FAIR GEORGANISEERD DOOR

– ORGANISÉE PAR – ORGANIZED BY

MET DE STEUN VAN

– AVEC LE SOUTIEN DE – WITH THE SUPPORT OF RGB

TOPDEAL! Persil Color gel of power gel 1 ltr.

Check hier onze actuele acties en nieuwste folders!

Volg ons ook op

99 2.

Actie geldig t/m 5 juni

Dat doe je goed. Wibra

CMYK

Om de twee weken op audiëntie bij Juan Péron Duizenden nazicollaborateurs trokken na WO II naar Argentinië om er hun straffen te ontlopen.

De wegbereider van hun vluchtroutes bleef vooralsnog onderbelicht. In de docureeks ‘Bariloche’ wordt de rol van Brusselaar Pierre Daye in het ontstaan van die ‘rattenlijnen’ onder de loep genomen. — ELLEN DEBACKERE

In de Canvas-reeks Bariloche ontmoet reportagemaker Eric Goens nazaten van vergeten Vlaamse collaborateurs die na WO II vluchtten om er een nieuw leven te beginnen in het Argentijnse bergdorp Bariloche. Niet enkel Vlamingen kwamen er terecht: ook beruchte oorlogsmisdadigers zoals Erich Priebke, Adolf Eichmann of Josef Mengele zouden er schuilen.

De meeste collaborerende Vlamingen kwamen via dezelfde figuur in Bariloche terecht: de Franstalige Brusselaar Pierre Daye.

“Daye was een van de sleutelfiguren in de vlucht van nazi’s naar Argentinië,” vertelt historicus Frank Seberechts (Felixarchief Antwerpen).

“Hij was een belezen man en had tussen de oorlogen veel gereisd, waardoor hij een breed netwerk had.” Hoewel Daye connecties had op het hoogste niveau – hij ontmoette onder anderen Adolf Hitler, Joachim von Ribbentrop, Francisco Franco en zelfs paus Pius XII – bleef zijn rol als fixer en diplomaat achter de schermen vooralsnog onderbelicht.

de partij van Léon Degrelle, waar hij in 1936 tot volksvertegenwoordiger wordt verkozen,” aldus Seberechts.

“In de loop de jaren neemt hij evenwel meer afstand van Rex en zal hij zich uiteindelijk aansluiten bij de Katholieke Partij.”

Tijdens WO II begaf hij zich in de collaboratie en was hij onder meer commissaris-generaal voor Lichamelijke Opvoeding en Sport.

Daar krijgt hij in 1946 de rekening voor gepresenteerd en hij wordt bij

verstek ter dood veroordeeld. Maar Daye is op dat ogenblik al via Spanje naar Argentinië gevlucht. Daar zal hij een netwerk opzetten dat zich bezighoudt met de immigratie van uit Europa gevluchte nazi’s.

RATTENLIJNEN In Argentinië raakt Daye al gauw in contact met de hoogste instanties, onder wie president Juan Perón.

Hoe de netwerken rondom Daye er precies uitzagen, is niet exact geweten, bevestigen onderzoekers.

Maar de context van dictatoriale regimes die gelijkgezind waren over de inrichting van de samenleving, opende wellicht deuren en stelde bepaalde figuren in staat om snel tot het centrum van de macht door te dringen. “Ook het netwerk van katholieke organisaties valt niet te onderschatten,” zegt Seberechts. De vluchtroutes of ‘rattenlijnen’ die Daye in eerste

instantie zou openen voor Belgische en Franse oorlogsmisdadigers – en waarin volgens Seberechts ook kloosterordes en abdijen in Argentinië een rol speelden – zouden vanaf 1947 ook gebruikt worden door SS-officieren uit Duitsland en Oostenrijk.

Om de veertien dagen vergaderde Daye met Perón en besliste hij welke collaborateurs de overtocht konden maken. Samen met René Lagrou, de voormalige leider van SS Vlaanderen, wou hij drie miljoen mensen naar Argentinië brengen om er een nieuwe Arische gemeenschap op te starten. De Argentijnse president dacht dat het geld en het intellect van de nazicollaborateurs het land tot bloei zouden brengen.

Daye liet gedetailleerde beschrijvingen na van zijn ontmoetingen met Perón en schreef bijvoorbeeld dat de collaborateurs elkaar aan weerszijden van de tafel aankeken, elkaar herkenden als oorlogsmisdadigers en verbaasd waren dat “de belangrijkste president van Zuid-Amerika ons in zijn presidentieel paleis ontving”. Daye werd nooit uitgeleverd aan België en stierf in 1960 in Buenos Aires.

Bariloche wordt zes weken lang iedere donderdag op Canvas uitgezonden.

BRUZZ | PORTRET

BRUSSELSE PIERRE DAYE WAS SPILFIGUUR IN VLUCHTROUTE VAN NAZI’S NAAR ARGENTINIË

COLLABORATIE Pierre Daye wordt in 1892 in Schaarbeek geboren in een gezin uit de hogere burgerij in Brussel. Hij loopt school aan het Collège Saint-Michel en aan de Université Saint-Louis. Tijdens WO I strijdt hij onder meer in Belgisch-Congo met de Belgische, koloniale troepen.

Na de oorlog gaat Daye aan de slag als diplomaat en journalist en bereist hij zowat de hele wereld. “In de jaren dertig treedt hij toe tot Rex,

In de jaren dertig treedt Pierre Daye (rechts) toe tot Rex, de partij van Léon Degrelle (links), waar hij in 1936 tot volksvertegenwoordiger wordt verkozen. © PHOTONEWS 1 JUNI 2022

I 17

Chou de Bruxelles

’Het gaat me om de reacties van mensen’ In de lente van vorig jaar werd performance-artiest Alain Verschueren (62) een beetje wereldnieuws met zijn ‘draagbare oases’, een kunstwerk dat hij al zo’n vijftien jaar geleden ontwierp en lichtjes aanpaste aan de coronaperiode. Hij viel in recente tijden ook op met performances die huidhonger tegengaan, met knuffels en handdrukken. “Warm contact heeft therapeutische effecten.”

kunstwerk de aandacht. “Mensen reageren minder terughoudend dan in het begin, nu komen er vaker mensen spontaan op me af, om bijvoorbeeld een selfie te nemen.’

Een reactie die hem in het bijzonder is bijgebleven? Iemand stelde dat ik precies al in 2050 leefde, dat ik mijn tijd ver vooruit was.”

— ANDY FURNIERE, FOTO IVAN PUT

KNUFFELS

BRUZZ | PORTRET

April vorig jaar, het beeld van Alain Verschueren met zijn draagbare oase staat in kranten en op nieuwssites over de hele wereld. Het internationale persagentschap Reuters stak toen de lont aan het vuur, waarna dat zich snel verspreidde. Hoe kijkt hij terug op die periode? “Als je de zestig gepasseerd bent, kan je daar met wat afstand naar kijken,” zegt hij rustig, op het terras van zijn thuis in Vorst. “Ik heb zeker genoten van de persaandacht, waarbij voor mij het belangrijkste was dat mijn boodschap zo meer mensen kon bereiken.

Uiteindelijk gaat het me om de

kunstwerk een symbolisch maatschappelijk statement tegen verschillende vormen van milieuhinder.

Verschueren haalde de inspiratie uit de oases die hij zag in Tunesië, waar hij om werkgerelateerde redenen twee jaar woonde. Hij wandelde door de jaren heen niet alleen in Belgische steden met de oase, maar voerde de performance ook uit ter gelegenheid van evenementen in Duitsland en het Chinese Shanghai.

De coronacrisis inspireerde Verschueren om zijn oase aan te passen. “Voordien stonden er kleine palmbomen in, maar die heb ik

“Contacten maken deel uit van mijn performances, mijn werk heeft een uitgesproken maatschappelijke dimensie” reacties van mensen, die contacten maken ook echt deel uit van mijn performances. Mijn werk heeft een uitgesproken maatschappelijke dimensie.”

De draagbare oase was Verschuerens eerste werk als performanceartiest, zo’n vijftien jaar geleden. Het bestaat uit een soort kleine ‘serre’ die op de schouders rust, vol plantjes, waardoor de drager zich in een geurige bubbel bevindt. “Het creëert een gezonde omgeving die beschermt tegen al de vervuiling erbuiten, bijvoorbeeld in de stad,” legt Verschueren uit. Zo vormt het 18

I

1 JUNI 2022

vervangen door vier plantjes: lavendel, tijm, salie en rozemarijn.

Die kunnen een besmetting met het coronavirus uiteraard niet voorkomen, maar als je ze verwerkt in bijvoorbeeld thee en maaltijden, kunnen ze je immuunsysteem wel versterken.” Zo vormde de oase een symbolisch, groen en gezond alternatief voor mondmaskers. “Het is zeker veel aangenamer qua geur,” glimlacht Verschueren.

Enigszins paradoxaal stimuleert het ook menselijk contact. Want hoewel je helemaal in je eigen bubbel zit met de oase, trekt het

De coronacrisis zette Verschueren er onlangs ook toe aan om een andere performance weer boven te brengen: Dans les bras. Hij wijst op een levensgrote witte pop, waarmee hij mensen in de armen neemt. “Die performance deed ik onder meer al na de terroristische aanvallen in Brussel (in 2016, red.). Om mensen troost te brengen, ging ik met die pop op het Beursplein knuffels geven. Als je als onbekende op iemand afstapt voor een knuffel, zullen ze sneller afwijzend reageren, maar met zo’n pop ertussen gaat dat een stuk gemakkelijker.” Op dezelfde manier kunnen de poppen de huidhonger, die door corona is toegenomen, een beetje stillen bij toevallige passanten.

Verschueren kreeg ook sterk te maken met dat fenomeen van huidhonger tijdens zijn job als opvoeder bij mensen met een zware handicap. “Het is voor hen van vitaal belang om veel lichamelijk

contact te hebben, om je regelmatig eens goed vast te pakken. Ze konden niet begrijpen dat we daarmee moesten stoppen. Maar warm contact is voor iedereen cruciaal. De knuffels met de poppen kunnen een therapeutisch effect hebben, ook voor mijzelf trouwens.” Verschueren startte in eerdere coronatijden eveneens met het project Shake hands, waarbij hij mensen op een zo veilig mogelijke manier langdurig de hand drukte – in open lucht met mondmaskers op en met het ontsmetten van de handen voor en na.

Verschueren wacht ook al een tijd op de juiste omstandigheden voor een andere performance rond de kracht van menselijk contact.

Voor dat project (genaamd Ainsi fond, fond, fond...) zou hij eerst als een menselijke sneeuwman tussen mensen lopen, bedekt met een dikke laag sneeuw. Door de warmte van menselijke lichamen zou de laag sneeuw rondom hem smelten, waardoor hij uiteindelijk zichtbaar zou worden. “Maar sneeuwval wordt steeds zeldzamer hier in de regio, wat deze performance een stuk moeilijker maakt,” zegt Verschueren. “Anderzijds wijst het ook op een cruciale eigenschap van mijn kunst: een nederigheid tegenover omstandigheden gedicteerd door de natuur.”

« IL S’AGIT DE LA RÉACTION DES GENS »

“WARM CONTACT HAS THERAPEUTIC EFFECTS”

Au printemps 2021, l’artiste Alain Verschueren (62 ans) a fait la une des médias mondiaux avec sa performance « oasis portable ». Une œuvre d’art qu’il avait créée il y a environ 15 ans, inspirée des oasis de Tunisie, qu’il a légèrement adaptée pendant la pandémie. Récemment, il a fait parler de lui avec ses performances en réponse au manque de contacts pendant la crise sanitaire, avec des câlins et des poignées de main.

Verschueren a d’ailleurs lui aussi ressenti ce phénomène de manque de liens affectifs dans son métier d’éducateur pour personnes atteintes de handicap lourd. « La chaleur des contacts a des effets thérapeutiques. »

Last spring, performance artist Alain Verschueren (62) became something of world news with his “portable oases”. He designed this work of art about 15 years ago, inspired by oases he saw in Tunisia and which he then adapted slightly to fit with the pandemic. Recently, he also stood out with performances that counteracted a longing for the human touch, hugs and handshakes caused by the pandemic. Verschueren also really suffered with the phenomenon of longing for the human touch in his job as an educator for people with severe disabilities.

"Warm contact has therapeutic effects."

FR

EN

Alain Verschueren Geboren in Schaarbeek, woont momenteel in Vorst Woonde twee jaar in Tunesië, waar hij de inspiratie haalde voor zijn eerste werk als performanceartiest: de ‘draagbare oases’ Haalde vorig jaar even het wereldnieuws met die oases Vestigt met zijn performances 'Dans les bras' en 'Shake hands' de aandacht op de door corona gegroeide huidhonger bij mensen Werkt als opvoeder met mensen met een zware handicap

B R U Z Z | A N A LY S E

Analyse

Coliving wordt steeds populairder als woonvorm: elke maand komen er nieuwe panden bij. Cohabs is een grote speler op de markt, met ook huizen in Parijs en New York.

20

I

1 JUNI 2022

filmzaal, een spelletjeskamer of een coworking_ space. Prijzen voor de kamers variëren tussen 550 en 750 euro per maand, vaak nog exclusief kosten.

“In het begin ging het om herenhuizen met tien tot twaalf kamers, maar nu gaat het steeds vaker om projecten met een grotere omvang,” zegt geografe Charlotte Casier, die aan de ULB aan een doctoraat over colivings werkt. “Coliving is vaak een goede oplossing voor gebouwen die niet makkelijk in appartementen kunnen worden opgedeeld.”

Dat kan bijvoorbeeld een oude school of evangelische kerk zijn, tot zelfs de bovenverdieping van de Passage du Nord, tussen de Adolphe Maxlaan en de Nieuwstraat. Die heeft grote speler Cohabs vorig jaar in erfpacht gekregen om er een

paar colivings met in totaal zestig kamers van te maken. Zelfs in het Gesúklooster in Sint-Joost zou een coliving komen.

“Cohabs koopt vaak zelf gebouwen aan.

Daarvoor hebben ze vorig jaar een kapitaalronde gehouden die 58 miljoen euro opbracht,” vertelt Casier. Het bedrijf heeft intussen huizen in Parijs en New York, en opent binnenkort ook colivings in Madrid en Luxemburg.

GELUIDSOVERLAST Maar hoe groter de colivings worden, hoe vaker er kritiek op komt. In een oude mormonenkerk op de Henri Jasparlaan in Sint-Gillis bijvoorbeeld zit sinds een jaar een coliving met zeventien kamers.

Olivier Mérenne woont twintig meter verderop.

“Bij mooi weer is het elke avond feest. Als je ziek

▼

H

et begon zeven jaar geleden met tien kamers, intussen zijn er meer dan 2.300, en elke maand komen daar nieuwe panden bij: we hebben het hier over coliving, voor de duidelijkheid niet te verwarren met ‘cohousing’, dat zijn individuele woningen met gemeenschappelijke ruimtes zoals een tuin of washok, en de traditionele ‘colocation’, waarbij een paar mensen zelf het initiatief nemen om samen een appartement huren.

Bij coliving kopen of huren gespecialiseerde start-ups gebouwen, bij voorkeur langs mooie lanen en straten. Ze maken er acht tot vijftien slaapkamers in en voorzien in ruime gemeenschappelijke ruimtes: een grote woonkamer, open keuken en een tuin, maar vaak ook een sport- of

COLIVING WORDT POPULAIRDER, MAAR DIE OPMARS KOMT MET EEN SCHADUWZIJDE: OVERLAST

Als je buren de hele nacht feesten

bent (Mérenne is in behandeling voor kanker, red.), is niet goed slapen extra penibel. In juni vorig jaar zijn we beginnen te klagen over de geluidsoverlast.”

“De eigenaar zei dat ze het zouden bestuderen, om de zaken te kalmeren, maar er is niets gebeurd. De enige oplossing voor mij is dat ze dat terras sluiten. Uiteindelijk hebben ze een privétuin omgevormd tot een semipubliek terras.

Zodra de temperatuur stijgt, komen de bewoners buiten. ’s Morgens vinden we op straat de stille getuigen van de nachtelijke feestjes: lege flesjes, af en toe braaksel.”

“Ik zou normaal overwegen om naar de rechter te stappen, maar ik heb daar nu geen energie voor. Ik heb de politie gebeld, maar die komt niet meteen. En als ze komt, vragen de agenten

gewoon om de muziek stiller te zetten.”

“Oververdichting van de woningmarkt,” zo noemt Yves Rouyet (Ecolo), schepen van Stedenbouw in Elsene het. “Op dezelfde oppervlakte wonen in een coliving veel meer inwoners dan in een gewoon huis. En dat brengt overlast met zich mee. Als de vijftien bewoners elk vijf mensen uitnodigen voor een barbecue thuis, dan hebben we het over 75 bezoekers.”

Zowel investeerders als de ‘young professionals’ waarop coliving mikt, zijn vragende partij voor deze woonvorm, zegt Casier. “Een mooi appartement met één slaapkamer in gewilde wijken is toch best duur in Brussel. Bovendien zoeken veel twintigers gemeubelde, flexibele huisvesting. Ze weten niet zeker hoelang ze zullen

blijven, ze hebben geen zin om pakweg elektriciteitscontracten te vergelijken. Tijdens de covidcrisis was het ook fijn om met anderen samen te wonen. Speler Cohabs heeft bijvoorbeeld een app waarmee de inwoners van al hun huizen met elkaar in contact staan.”

ERASMUS+-ERVARING “De bewoners zijn voor een derde Belgen, voor een derde Fransen, en voor een derde andere buitenlanders, meestal Europeanen,” somt Casier op. “De voertaal is het Engels. Soms zijn er laatstejaarsstudenten, maar meestal gaat het over jonge werknemers, of betaalde stagiairs.”

Jean-Nicolas Caprasse, medeoprichter van colivingbedrijf ShareHomeBrussels, noemt het een ‘Erasmus+-ervaring’. En die is populair: zowel

▼

XXXXXX

Van één project met tien kamers groeide coliving in zeven jaar tijd naar meer dan 2.300 kamers. Maar de feestende jongeren in die colivings jagen sommige buren zo in de gordijnen dat er zelfs al een paar ruiten zijn gesneuveld. Het Gewest belooft specifieke wetgeving, die vanaf 2023 coliving zou moeten reguleren. — SARA DE SLOOVER, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

▼

COLIVING WORDT POPULAIRDER, MAAR DIE OPMARS KOMT MET EEN SCHADUWZIJDE: OVERLAST

door tot 7 uur ’s ochtends,” zegt buurman Philippe Putman, van wie de slaapkamer precies op de tuin van de coliving uitkomt. “Het gaat zelfs zover dat we tijdens zomerse weekends al hopen dat het zal regenen.”

HOTELUITBATER IN PYJAMA Op een vrijdagavond in februari organiseerden de bewoners van de coliving in Sint-Joost een feestje waarop een zestigtal bezoekers afkwamen, en escaleerde het lang sluimerende conflict. Gasten in het ernaast gelegen hotel eisten vanwege het lawaai hun geld terug. Het was niet de eerste keer dat dat gebeurde, en de kwade hoteluitbater trok in pyjama naar de coliving om verhaal te halen.

Het eindigde in twee gebroken ruiten, en een fikse snee in de arm van de hotelexploitant, die naar het ziekenhuis moest voor 25 hechtingen.

“De enige keer dat de politie een procesverbaal opstelde aan onze coliving, was toen de

“Wie in Sint-Gillis of Elsene een herenhuis wil kopen, treedt rechtstreeks in competitie met de colivingbedrijven” CHARLOTTE CASIER (ULB) Werkt aan een doctoraat in de geografie rond colivings

B R U Z Z | A N A LY S E

Bij coliving kopen of huren gespecialiseerde start-ups gebouwen. Ze maken er tien tot vijftien slaapkamers in en ook ruime gemeenschappelijke ruimtes (archiefbeeld van een colivingproject in Sint-Gillis).

buurman de ruit insloeg,” reageert Amaury Michiels van Ikoab, dat de coliving aan de Middaglijnstraat beheert. “Als er echt zo veel geluidsoverlast zou zijn, waarom is er dan geen enkel pv?”

“Natuurlijk erken ik dat er weleens lawaai is geweest, en toen hebben onze bewoners zich daar ook voor geëxcuseerd. Maar een paar feestjes in anderhalf tot twee jaar tijd, dat gebeurt in elke wijk in Brussel wel. Je zou ook eens moeten kijken hoeveel problemen er zijn, ten opzichte van het totale aantal colivinggebouwen in Brussel. Wij hebben een veertigtal gebouwen in beheer, en hebben maar in drie huizen problemen gehad.”

De zes Brusselse politiezones laten weten geen zicht te hebben op eventuele structurele overlast door colivings, omdat die woonvorm momenteel niet als een aparte categorie huisvesting wordt gezien.

Maar ook bij Yumi Charbonneau, die om de hoek bij een coliving tussen het Schaarbeekse Weldoeners- en Vaderlandplein woont, schreef de politie nooit pv’s uit. “In de Brusselse ommuurde tuinen resoneert het lawaai des te meer. De muziek ging op mooie avonden soms de hele nacht door. De politie vraagt gewoon om de muziek stiller te zetten, en dat helpt maar even.”

Uiteindelijk spoorde Charbonneau zelf de eigenares van het pand op. Die liet de bewoners een gedragscode ondertekenen, en sindsdien is het rustig.

MODERNE CONCIËRGE Zowel Charbonneau als Mérenne is niet te spreken over hun gemeentebestuur. “Ik heb de gemeente gevraagd de vergunningen van de coliving te onderzoeken, maar daar is geen gevolg aan gegeven,” zegt Charbonneau. “Terwijl zo’n

1 JUNI 2022

▼

ShareHomeBrussels als concurrent Ikoab zegt met wachtlijsten te moeten werken. Hun klanten blijven intussen gemiddeld anderhalf jaar.

Tegelijk is coliving voor investeerders erg rendabel, zegt Casier. “Je verdeelt je eigendom in kleine kamers voor een tiental ‘young professionals’ in plaats van één gezin. Daardoor kun je per vierkante meter erg duur verhuren, en het colivingbedrijf handelt al de rompslomp af.”

ShareHomeBrussels en Ikoab noemen hun huurprijzen conform aan die van de rest van de markt, en verwijzen naar de zware investeringen die ze vooraf moeten doen. Ikoab zegt zich voor zijn prijzen zelfs te baseren op die van kleine studio’s in het Brusselse referentiehuurrooster.

“Onze kamers zijn geen studio’s, maar alle extra’s waar de huurders gebruik kunnen van maken rechtvaardigen dat,” zegt Amaury Michiels, een van de zaakvoerders.

Volgens ULB-onderzoekster Casier verandert coliving de dynamiek op de Brusselse woningmarkt nog niet fundamenteel. “Minder dan driehonderd panden, dat zijn er weinig, maar tegelijk zijn er dat ook wel veel, want in bepaalde wijken nemen ze bijna alle grotere huizen in beslag. Wie in Sint-Gillis of Elsene een herenhuis wil kopen, treedt rechtstreeks in competitie met de colivingbedrijven. Ik heb het aantal huizen bekeken dat sinds 2015 in Sint-Gillis is verkocht en het aantal colivings dat er geopend is, en ik kwam uit op ongeveer tien procent.”

“Heel grote colivings van twaalf, vijftien of meer kamers leiden makkelijker tot excessen,” erkent Caprasse van ShareHomeBrussels, dat naar eigen zeggen huizen met gemiddeld tien kamers beheert. “De bewoners maken meer lawaai, en dat geeft coliving al te vaak een slechte naam. Onze bewoners moeten een waardecharter ondertekenen, waardoor er maar heel zelden problemen zijn. Daarmee hopen we de acceptatie van colivings in Brussel te verbeteren.”

Want de buren van de voormalige mormonenkerk staan niet alleen. Ook bijvoorbeeld de buren van een coliving met vijftien kamers die in 2019 onderdak vond in een voormalige school aan de Middaglijnstraat in Sint-Joost klagen over nachtlawaai. “Een paar keer per maand gaat het

I 23

BRUSSELS PHILHARMONIC & ICTUS

A WALK INTO THE FUTURE a wild trip between deep cosmic meditation and delicious futuristic kitsch

BOZAR, SAT 18.06, 20:00 Brussels Philharmonic Ictus Ilan Volkov conductor

Conductor Ilan Volkov,

inspirer of the trans-stylistic

Tectonics Festival, is a real energy bomb - and a musical omnivore.

Experimental music, classical or

underground: no musical style is

strange to him, he feels at home in every genre.

Together with the musicians

of the Brussels Philharmonic

and Ictus, he has come up with a which promises a wild trip between deep cosmic meditation and delicious futuristic kitsch.

Cassandra Miller Round (2017)

Revisiting the minimalist aesthetic

with a sweetness and vulnerability never before heard.

Tom De Cock / Gerrit Nulens / Noé Soulier

Waves (2022)

Unfolding the rhythmic loops of

very physical result. Øyvind Torvund

A Walk into the Future (2019)

A brilliant and slightly kitschy

symphonic poem, with strange synthesizer sounds (and one

wonders: did this synthesizer once © FELIX BAUMSTEIGER

belong to Commander Cousteau?).

Georg Friedrich Haas

Concerto Grosso N°2 (2014)

A dramaturgy of sound, inviting

gravity and contemplation, like a starry sky.

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

coliving ook het karakter van de buurt verandert.

Het huis naast ons is intussen opgekocht met de bedoeling daar ook een coliving van te maken.”

Maar de gemeenten kunnen niet veel doen, zegt onderzoekster Casier. “Als je een herenhuis omvormt in bijvoorbeeld een coliving met acht kamers, heeft de gemeente momenteel geen enkele wettelijke basis om een vergunning te eisen. Het gaat om een woongebouw dat een woongebouw blijft. En als bedrijven toch een bouwvergunning voor een ingreep aanvragen, hoeven ze niet te vermelden dat het om een coliving gaat.”

“De wetgeving vandaag vertrekt van een zeer klassiek kader, gericht op klassieke familiewoonsten,” bevestigt Damiaan De Jonge, woordvoerder van staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet (One.brussels/Vooruit). De nieuwe stedenbouwkundige verordening – Good Living gedoopt – moet anticiperen op nieuwe woonvormen zoals coliving, iets wat Ikoab en ShareHomeBrussels toejuichen.

Zodra er meer dan vijf kamers zijn, zal de uitbater een vergunning moeten aanvragen, geeft het kabinet-Smet mee. Er komen minimumnormen voor oppervlakte en geluidsisolatie. “Daarnaast lijkt ons ook een aanspreekpunt voor de buurt, een soort moderne conciërge, interessant,” zegt De Jonge.

De nieuwe wetgeving moet in 2023 in werking treden, maar tegen de zomer wil het Gewest al richtlijnen invoeren. Die zullen grotendeels gebaseerd zijn op richtlijnen die Elsene, Sint-Gillis en Brussel-Stad, drie gemeenten met veel

“De muziek ging op mooie avonden soms de hele nacht door. In de Brusselse ommuurde tuinen resoneert het lawaai des te meer” YUMI CHARBONNEAU Buurtbewoonster colivingproject in Schaarbeek

colivings, vorig jaar al opstelden om de druk op woonwijken te verlichten.

Maar ontwikkelaars kunnen die aanbevelingen gewoon naast zich neerleggen. En dat heeft in Elsene zelfs tot een juridisch conflict geleid. “Wij hebben de werken aan een coliving in de ZilverenPaardgaarde laten stilleggen omdat de omvorming volgens ons een bouwvergunning vereiste,” vertelt schepen Rouyet. “Het colivingbedrijf is naar de rechtbank gestapt, en die heeft hun gelijk gegeven. Ook in beroep.”

Het gebouw was een woning en blijft dat ook, oordeelt de rechtbank, en dus is er geen overtreding. “Een bouwvergunning, zoals in andere landen vereist is, zou de kwaliteit van de kamers ten goede komen,” zegt Rouyet.

“Die zijn nu vaak te klein, of zitten half ondergronds of op zolder. We zouden ook willen dat een advies van de brandweer verplicht is. Er zijn niet altijd nooduitgangen en brandwerende deuren.”

Dat bleek aan de Middaglijnstraat in SintJoost, waar de buren na een mislukte bemiddelingsprocedure een gesprek hadden met burgemeester Emir Kir. Die stuurde een inspectieteam om te verifiëren of het colivinghuis aan alle normale stedenbouwkundige regels voldeed. “We stelden allerlei inbreuken vast,” zegt Kirs woordvoerster Murielle Deleu. “Er zijn kamers in de kelder, en kantoren die omgevormd zijn tot kamers zonder dat daar een vergunning voor was aangevraagd. Er is ook geen nooduitgang.” Ikoab laat weten dat het de nodige vergunningen zal aanvragen.

De rechtszaak over de coliving in de ZilverenPaardgaarde zit nu in hoger beroep, maar Elsene gaat naar de Raad van State als het moet, zegt schepen Rouyet. “Zodat die duidelijk kan maken dat het hier niet over een eengezinswoning gaat.

Er woont geen gezin, wel een groep jongvolwassenen. En daarvoor zijn structurele ingrepen gebeurd, waarvoor een vergunning nodig is.”

QUAND VOS VOISINS SONT 17 JEUNES ACTIFS QUI AIMENT FAIRE LA FÊTE

WHEN YOU HAVE 17 PARTYING YOUNG PROFESSIONALS FOR NEIGHBOURS

Le coliving est en vogue. Des start-ups spécialisées cherchent des bâtiments, de préférence dans de belles rues ou avenues, et y aménagent entre 8 et 15 chambres à coucher. Ils prévoient de grands espaces communs : un grand salon, une cuisine ouverte et un jardin, mais souvent aussi une salle de sport ou de cinéma, une salle de jeux ou un espace de coworking. Le prix des chambres varie de 550 à 750 euros par mois, souvent hors charges. Mais alors que le coliving se répand, les riverains se plaignent de plus en plus de nuisances sonores. « Surdensification du marché immobilier », comme le dit Yves Rouyet (Écolo), échevin de l’Urbanisme à Ixelles. « Avec le coliving, une même surface habitable compte plus d’habitants qu’une maison normale. Et cela entraîne des nuisances. » Les communes sont impuissantes car le coliving ne nécessite aucun permis. La Région promet un nouveau règlement urbanistique d’ici 2023 afin de réguler le phénomène et limiter les nuisances. Et d’ici l’été, elle souhaite introduire des directives (non contraignantes).

Co-living is on the up and specialised start-ups look for buildings, preferably along beautiful avenues and streets, and then redevelop them with 8 to 15 bedrooms. They provide spacious common areas: a large living room, an open kitchen and a garden and often also a sports or film room, a games room or a co-working space. Prices for the rooms vary between 550 and 750 euros per month, often excluding expenses. But as more and more people live in a co-living unit, other residents are increasingly complaining about noise pollution. “Over-compaction of the housing market,” is what Yves Rouyet (Ecolo), alderman for Urban Planning in Elsene, calls it.

“Co-living means many more inhabitants than an ordinary house on the same surface area. That means it can be a nuisance.” The municipalities are relatively powerless, as a co-living does not currently require a permit. The Region is promising new urban planning legislation by 2023 that will regulate co-livings and thus limit the nuisance. By the summer, it wants to introduce (non-binding) guidelines.

FR

B R U Z Z | A N A LY S E

▼

COLIVING WORDT POPULAIRDER, MAAR DIE OPMARS KOMT MET EEN SCHADUWZIJDE: OVERLAST

EN

1 JUNI 2022

I 25

XAVIER HUFKENS OVER 35 JAAR KUNSTHANDEL EN DE NIEUWE UITBREIDING VAN ZIJN GALERIE

Xavier Hufkens groeide op in Hasselt, maar opende zijn eerste galerie al op zijn 22ste, in Brussel.

‘Nieuwe kunstenaars moeten jong én goed zijn’

— BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

I

k zeg het niet vaak, maar nu ben ik fier,” zegt Hufkens, terwijl hij mij voorgaat op de smalle trappen van de nieuwe aanbouw, een minimalistische, betonnen constructie die naadloos aansluit op het negentiende-eeuwse herenhuis waarin galerie Xavier Hufkens al drie decennia is gevestigd.

Vooral over het licht is hij verrukt. Architect Paul Robbrecht, met wie Hufkens eerder ook samenwerkte, maakt – boven elkaar – vier tentoonstellingsruimtes waar het daglicht telkens op een andere manier naar binnen valt. Hufkens: “Dit biedt ongelofelijk veel mogelijkheden.”

Door de aanbouw wordt de exporuimte verdrievoudigd. Hebt u in tijden van toenemende digitalisering van de kunstmarkt nog zoveel extra fysieke ruimte nodig?

XAVIER HUFKENS: Het klopt dat door de coronacrisis de digitalisering van de kunstmarkt versneld werd. Ook wij hebben mooie digitale tentoonstellingen gemaakt, zo bijvoorbeeld met films van Tracey Emin. Iedereen kon naar de galerie blijven komen, vanuit zijn bed of zetel.

Maar uiteindelijk blijft kunst een fysieke ervaring en daarvoor is ruimte nodig. Kunst bekijken op een scherm is misschien oké als het om film gaat, maar als het beeldhouw- of schilderkunst betreft, moet je er fysiek voor staan.

Ik wil niet via een scherm naar een Picasso kijken.

Over digitalisering gesproken: ook de non-fungible tokens of NFT’s hebben de kunstmarkt door elkaar geschud. Doet u eraan mee?

HUFKENS: Ik geloof er niet in. Het is geen kunst, het is een waardepapier, een eigendomsrecht op een digitaal ding, totaal oninteressant. Ik denk ook niet dat het een blijver wordt.

Door corona waren er lang geen fysieke kunstbeurzen. Gaat u het hoge ritme van de wereldwijde beurzen weer oppakken of bent u daar tijdens de pandemie anders over gaan denken?

HUFKENS: We deden altijd een tiental beurzen per

jaar. Het is belangrijk om verzamelaars te ontmoeten en een nieuw publiek te ontdekken.

Een Koreaanse of Californische verzamelaar stapt niet zomaar op het vliegtuig alleen voor mijn galerie.

Tijdens de lockdown hebben we zeker de bedenking gemaakt dat het met dertig procent minder beurzen ook zou moeten lukken. Dat zou beter zijn voor het milieu en ook voor onszelf. Al die beurzen zijn slopend.

HUFKENS: Ik ben opgegroeid in Hasselt. Mijn ouders waren geen verzamelaars, maar ze namen me wel af en toe mee naar een museum, wat ik fijn vond. Al vanaf mijn zestiende wilde ik kunsthandelaar worden in Brussel. Kunst was voor mij de enige manier om de wereld te begrijpen.

Ik opende mijn eerste galerie op mijn 22ste.

Vijf jaar later ben ik verhuisd naar hier. Daarna heb ik nog twee vestigingen in de buurt geopend, in het Rivoligebouw en in de Van Eyckstraat.

Met de verbouwing en uitbreiding van de hoofdgalerie wilde ik een nieuw avontuur aangaan voor mezelf. Ik ben 57, er zijn mensen die op die leeftijd denken aan uitbollen. Ik voel me 25 en wil op het gaspedaal duwen.

Nooit gedacht aan uitbreiding in een andere stad of een ander land?

HUFKENS: Neen. Sommige andere galerieën doen het wel, maar ik heb veel behoefte aan persoonlijk contact, met de bezoekers, met de kunstenaars, met mijn team. Als je tien galerieën hebt, verspreid over de wereld, ben je niet meer aanwezig op je eigen openingen. Bovendien hou ik heel erg van Brussel.

Hoe begin je als je 22 bent? Had u geld of een netwerk?

“Al vanaf mijn zestiende wilde ik kunsthandelaar worden in Brussel. Kunst was voor mij de enige manier om de wereld te begrijpen” XAVIER HUFKENS Galeriehouder

Maar voorlopig komt er van die intentie niet veel in huis. Ik kom net terug van de Frieze-beurs in New York, over drie weken is het Art Basel, in september zitten we in Seoul, in oktober in Parijs voor de nieuwe beurs Paris+, daarna in Shanghai en eind dit jaar is er Miami. We zijn dus weer constant op pad. Fear of Missing Out wellicht.

U wilde een bijzondere architectuur voor de nieuwbouw. Zijn het vandaag de privé-initiatieven die in Brussel zorgen voor architecturale hoogstandjes?

Is de kunstmarkt na de pandemie weer helemaal terug in bedrijf?

HUFKENS: Het klopt dat er hier weinig grote overheidsarchitectuur is. Men zegt altijd dat er geen geld voor is, maar ik denk eerder dat men er niet serieus mee bezig is, er is weinig ambitie en ook een tendens om alles een beetje naar beneden te trekken, in plaats van de stad te verheffen.

HUFKENS: Corona zijn we stilaan aan het verteren.

Nu is er, niet ver van hier, oorlog en daardoor economische onzekerheid. Dat is voor niemand gunstig, ook niet voor de kunsthandel.

Maar ik ben al bezig van in 1987 en heb dus al wat crisissen meegemaakt.

HUFKENS: Openen was niet makkelijk. Je begint met niets. Ik huurde het achterhuis van een klein industrieel gebouw in Sint-Gillis. De eigenaar was mijnheer Verschueren, van de gelijknamige brasserie. Ik betaalde 12.000 Belgische frank, zo’n 300 euro, voor driehonderd vierkante meter.

Mijn grootmoeder had me een beetje geld gegeven voor de huur.

Een netwerk had ik niet. Mijn eerste kunstenaar was de Britse beeldhouwer Antony Gormley, toen amper bekend, nu een grote ster. Ik werk nog steeds met hem, in november heeft hij zijn tiende tentoonstelling bij ons.

Hoe ziet u uw opdracht als galeriehouder? Wat is uw drijfveer? ▼

“

U hebt een fameus parcours afgelegd in 35 jaar.

Hoe kwam u er destijds bij om een galerie te openen?

BRUZZ | INTERVIEW

Xavier Hufkens bedacht voor de 35ste verjaardag van zijn galerie in de Elsense Sint-Jorisstraat een heel bijzonder cadeau: een opmerkelijke uitbreiding, getekend Robbrecht & Daem. “Ik doet dit voor mijn kunstenaars, maar ook om een nieuw avontuur aan te gaan voor mezelf.”

1 JUNI 2022

I 27

XAVIER HUFKENS OVER 35 JAAR KUNSTHANDEL EN DE NIEUWE UITBREIDING VAN ZIJN GALERIE

Vindt u het belangrijk te weten waar de werken terechtkomen, wie ze koopt?

HUFKENS: Ontzettend belangrijk. Ik probeer altijd te verkopen aan iemand met wie ik voeling heb.

Ik moet de indruk hebben dat de persoon gaat houden van het werk en er zorg voor zal dragen, dat hij of zij het dus niet meteen gaat flippen (doorverkopen, red.).

Is verkopen aan een museum de ultieme erkenning voor een artiest?

HUFKENS: Als je werk van een jonge kunstenaar kan verkopen aan een museum is dat inderdaad bijzonder. Of als je het door de kunstenaar laat schenken, want musea hebben niet altijd de middelen.

Heeft Brussel, of België, een typische verzamelcultuur, anders dan de Franse of Engelse?

HUFKENS: Absoluut, er wordt hier risicovol verzameld, men zoekt het vroege werk van jonge kunstenaars. Dat is fantastisch.

Een van de kunstenaars met wie Xavier Hufkens samenwerkt, is Walter Swennen, die in het voorjaar van 2019 een expo had in de galerie.

▼

BRUZZ | INTERVIEW

© GALERIE XAVIER HUFKENS

HUFKENS: Mijn drijfveer is goede kunst te tonen,

kunstenaars te introduceren en hen de mogelijkheid bieden zich te ontwikkelen. Nicolas Party, nu een wereldster in New York, heb ik ontdekt hier in Brussel.

Ik vind het een voorrecht om deze artiesten te begeleiden, iemand als Walter Swennen bijvoorbeeld. Ik kende zijn kunst sinds 1987, maar het heeft jaren geduurd voor ik met hem kon samenwerken.

Het is niet eenvoudig om kunstenaars binnen te halen?

HUFKENS: Soms wel, soms niet. De concurrentie is moordend.

Christopher Wool, die nu als eerste tentoonstelt in de vernieuwde galerie, heb ik voor het eerst gevraagd in 1996. Pas nu is hij daarop ingegaan. Het heeft me 26 jaar gekost om hem te overtuigen.

U vertegenwoordigt vandaag hoofdzakelijk gevestigde kunstenaars en sterren als Tracey Emin, Daniel Buren en de inmiddels overleden Louise Bourgeois. Zitten er nog beginnende kunstenaars in uw stal?

HUFKENS: Onze nieuwste aanwinst is een jonge kunstenares uit Mozambique, Cassi Namoda.

Ik sta dus wel degelijk open voor nieuwe talenten.

Maar veel van mijn beginnende kunstenaars hebben zich in de loop der jaren ontwikkeld tot established. Je begint met jonge mensen en die worden ouder. Ik word ouder. Je hebt een zekere loyaliteit tegenover je kunstenaars.

De vorming van je groep kunstenaars is een heel traag proces. Ik ben 35 jaar bezig en heb 28

I

1 JUNI 2022

zo’n veertig kunstenaars onder mijn hoede, dat zijn er maar weinig nieuwe per jaar.

Mijn bedoeling is om de groep uit te breiden, op termijn met een twintigtal artiesten. Daarom heb ik de galerie vergroot. Ik wil dat er jonge mensen tussen zitten. Maar ik ga geen jonge mensen kiezen omdat ze jong zijn, ze moeten jong én goed zijn.

Er zijn in Brussel veel verzamelaars, kunstenaars en galerieën, er is een belangrijke kunstbeurs.

Toch wordt Brussel als centrum voor hedendaagse kunst voorbijgestoken door steden als Parijs, Londen en Berlijn. Wat mist Brussel?

HUFKENS: Brussel is relatief klein. Ik vind dat we het voor de maat van de stad ongelofelijk goed doen. Natuurlijk, alles kan beter. Het is goed dat Wiels er is en binnenkort komt Kanal, maar die instellingen moeten echt de middelen krijgen om optimaal te functioneren. En ja, een echt museum voor hedendaagse kunst met een eigen collectie zou zeker ook een stap vooruit zijn.

En verkoopbaar?

HUFKENS: Daar denk ik bij het kiezen nooit aan, nooit. Als je daarmee bezig bent, maak je foute keuzes. Je moet als galeriehouder innerlijk overtuigd zijn. En niet denken aan de reacties van het publiek. Ik ben er intussen op getraind om tegenwind te krijgen. Ik heb jarenlang tentoonstellingen gemaakt waarvan de mensen zeiden: ‘Aaargh, dit is slecht.’ Als je zelf overtuigd bent, zal de rest wel volgen.

Maar een galerie kan alleen maar voortbestaan als er verkocht wordt. Het is ook een commercie.

HUFKENS: Natuurlijk, ik ben niet naïef.

Een galerie heeft een dubbele functie: je kan hier vijf dagen per week gratis naar goede kunst komen kijken. Maar wie wil, kan ook iets kopen. En ik heb twee petjes: ik kies en begeleid kunstenaars en ik verkoop hun werk. Ik doe dat heel graag. Als je een kunstenaar de mogelijkheid geeft om verder te werken doordat je een van zijn werken geplaatst hebt, geeft dat enorm veel voldoening.

Waar zitten uw klanten?

HUFKENS: Overal, in België en Europa, maar ook in Azië en Amerika.

« L’ART RESTE UNE EXPÉRIENCE PHYSIQUE » Pour le 35e anniversaire de sa galerie à Ixelles, Xavier Hufkens a un cadeau assez particulier : une extension surprenante signée Robbrecht&Daem. L’architecte Paul Robbrecht a dessiné une construction en béton minimaliste qui se marie parfaitement à la maison de maître du XIXe où se trouve la galerie depuis trente ans. Grâce à la nouvelle construction, l’espace d’exposition a triplé. Malgré la numérisation rapide du secteur, Hufkens avait besoin de cet espace. « L’art reste une expérience physique, pour laquelle il faut de l’espace. » FR

Big City

Big Big City City

Elsene, allebei zijn ze nu In de trouwzaal van het Big Ci STEL ZELF JE VRAAG het gemeentehuis van de gemeentehuis van Elsene EN STEM OP BRUZZ.BE gemeenten. geven koppels elkaar INFO wekelijks het jawoord voor De vernieuwde galerie TE VEEL NOTEN een leven Xavier Hufkens in de termterm in het in meervoud, het meervoud die De naam De naam Marollen Marollen is lang is samenzijn.

Sint-Jorisstraat 6 in Deze was vroeger het Het huis in Elsene voor gebruikt gebruikt wordt wordt om het om he afgeleid afgeleid van van de Maricolen, deplek Maricolen, STEL STEL ZELF ZELF JE VRAAG JE VRAAG Elsene opent op 2 juni salon twee zijn gezin – ze hadden stadsdeel stadsdeel van van de Kapellede Kape dat zijn dat zijn zusters zusters dievan in diede in de geliefden, 2022 met een want het gemeentehuis intussen een zoon –kerk liet Dede EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE tot totHallepoort de Hallepoort zeventiende zeventiende eeuw eeuw actief actief kunnen dekerk voedingstoffen in aan Het volledige Brussels tentoonstelling van was dedan woning Bériot ontwerpen door dekaart te geven, te geven, is worden relatief is relatief recent re zouden zouden geweest geweest zijn zijn in dein devan de de bodem in Gewest telt meer Christopher Wool. gerenommeerde architect van de Leeuw van In 1969 In 1969 dreigen devijf de wijk. wijk.

Ze werden Zebomen, werden in de inblijkt de uit violist gebracht, maar kan dreigen ook de de 600.000 zo bekeken worden een onderzoek vanMarollen de Charles de Bériot en de Waterloo. Wat nu gezien straten straten vanhoeveel van ‘de Marolle’ ‘de Marole volksmond volksmond ook ook Marollen STEL ZELF JE VRAAG beschikbare ruimte er is wijken voor KU Leuven.

Dat voornadie van die van tweetwee wijken erron er genoemd genoemd en operawereldster zo en kreeg zoiskreeg dezedezeMaria wordt als de voorgevel van EN STEM OP BRUZZ.BE de wortels van de bomen. melijk tewijk verklaren door de te verdwijnen, te verdwijnen, doordoor volkse volkse wijk in Brussel in Brussel haar haar van wie Malibran (°1808), het gebouw, was toen hun Big City FREDERIK UIT BRUSSEL-STAD Ondergronds erde uitbreiaanwezigheid het plannen plannen voorvoor de uitbr naam. naam.

Dat Dat ishet althans isvan althans wat wat er helaas er liefdeslied achtergevel vanwaaruit zelopen immers waterleidingen, elekZoniënwoud.

En hoewel ding ding van van het Justitiepaleis het Justitiepa jarenlang jarenlang verteld verteld werd, werd, tot tot was sneller uitgezongen op het grote stuk grond triciteitsleidingen enaltweede soms op stadsgids verschillende Het Het zou zou al de de tweede keer de Brussel Brusselse de Brusselse stadsgids Luc Luc danop verwacht. rondom konden uitkijken. nog en die metrotunnels. plekken inzet groene termterm in het in meervoud, hetkelders meervoud, die De De naam Marollen Marollen is is zijn zijn dat voor dat voor het gebouw het gebo Surdiacourt Surdiacourt opnaam onderzoek op onderzoek Wanneer je de carrière In de tijd dat wordt ze in Brussel In smalle straten lanen, kanafgeleid het het invan veel gebruikt gebruikt wordt om het om het kan het afgeleid van de Maricolen, de Maricolen, woningen woningen zouden zouden worden wo uitging. uitging.

Hij twijfelde Hij twijfelde aan aan de de STEL STEL ZELF ZELF JE VRAAG JE VRAAG overloopt van woonden, trouwden zeeen stadsdeel stadsdeel van van de Kapellede Kapelledat zijn datpak zijn zusters zusters die de in diedein de daardoor uitdaging zijn wijken nog een beter onteigend onteigend en het en stadsdee het stad correctheid correctheid vanzeventiende van die uitleg dieeeuw uitleg EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE kerk tot de tot Hallepoort de Hallepoort aan zeventiende eeuw actief actief kunnen dekerk voedingstoffen in aan Het volledige Brussels veelbesproken Maria ook. voor bomen om ook doen, en kunnen er nog heel zou zou worden worden aangetast. aangetast en wou en wou zekerheid zekerheid over over hetzijnhet te geven, te kaart geven, is relatief is relatief recent. recent. zouden zouden geweest geweest zijn in dein de de bodem in worden Gewest telt meer ondergronds ongestoord wat bomen bij.

De voordelen Malibran, ook dan wel La MaMaar lang genieten van ANTHONY UIT SCHAARBEEK In 1969 In 1969 dreigen de de vijf de vijf wijk. wijk.

Ze werden Ze werden in de inblijkt de uit gebracht, maar kan dreigen ook de bomen, zo Het Het is niet is niet voorvoor nietsniets dat verhaal verhaal datgroene ook dat600.000 ook hij vertelde hij vertelde — — STEFANIE STEFANIE UIT UIT BRUSSEL BRUSSEL door te groeien. van een stad zijn libran genoemd, hun liefdesnest konden de bekeken worden een onderzoek vanMarollen delijkt het straten straten vanhoeveel van ‘de Marolle’ ‘de Marolle’ en en van van volksmond volksmond ook ook Marollen STEL ZELF JE VRAAG de bijnaam de bijnaam Joseph Joseph op aanzienlijk, zijn op zijn rondleidingen rondleidingen door door dus waarom beschikbare ruimte er is wijken voor KU Leuven.

Dat iskreeg voornadie van die van tweegeen twee wijken errond errond genoemd genoemd entientallen zo en kreeg zonog deze deze alsof ze jaren twee niet.

Nog jaar na EN STEM OP BRUZZ.BE Poelaert, Poelaert, de architect de architect van de wachten Marollen. de Marollen.

Die twijfel Die twijfel de wortels van deBOMENPLAN bomen. melijk tewijk verklaren door om Brussel te verdwijnen, te verdwijnen, doordoor volkse volkse wijk inzoveel Brussel in Brussel haarde haar op het toneel stond. hun trouw trok Maria naar Ondergronds lopen er aanwezigheid van het het Justitiepaleis, het Justitiepaleis, bleek bleek terecht. terecht.

Na wat Na wat plannen plannen voor de uitbreide uitbreinaam. naam.

Dat Dat is althans ismet althans wat wat er er mogelijk vol te planten Netvoor om die reden heeft de de Helaas werd deze zeer Londen voor eenJustitiepaleis. voorstelimmers waterleidingen, elek- ‘skieven Zoniënwoud.

Enwerd, hoewel ding ding van van het het Justitiepaleis. jarenlang jarenlang verteld verteld werd, tot tot ‘skieven architec’ architec’ He research research vond vond hij niets hij niets bomen?

Brussel Stad in 2020 een was.was triciteitsleidingen enaltweede soms Brussel op stadsgids verschillende Het Het zou zou al de dezijn tweede keer keer de Brusselse de Brusselse stadsgids Luc Luc getalenteerde mezzosopling.

Tijdens een paardenzijn de bewoners de bewoners die die terug terug over over de aanwezigheid de aanwezigheid Veel bomen in de stad bomenplan gelanceerd.

Op nog kelders en metrotunnels. plekken inzet op groene zijn dat voor dat voor het gebouw het gebouw Surdiacourt Surdiacourt op28 onderzoek op jaar onderzoek raan maar oud. ritje inzijn Regent’s moesten moesten vertrekken vertrekken voorv vanzijn van diebelangrijk: specifi die specifi eke zusters eke zusters in inaan in In smalle stratenelke kanPark, het ze hebben plek waar het mogelijk lanen, kan het het veel woningen woningen zouden zouden worden worden uitging. uitging.

Hij twijfelde Hij twijfelde aan de de daardoor een uitdaging zijn wijken nog een pak beter Ze zong zichzelf letterlijk kwam ze lelijk ten val. esthetische isenmoeten bomen komen. de bouw van van het gigantihet gigan de een wijk. de hoge wijk.

Zeven Zeven jaar jaar kostte kostte onteigend onteigend het ende stadsdeel hetbouw stadsdeel correctheid correctheid van van die uitleg die uitleg voor bomen om ook doen, en kunnen er nog heel in het straatDaarom brengt het en figuurlijk de dood in.

Toch bleef zeworden nog een paar zou zou worden aangetast. aangetast. wou en wou zekerheid zekerheid over over het het complex, complex, die hem die hem di hetmeerwaarde hem het hem omen uiteindelijk om de In 1936 bracht het schepencollege hulde aan het graf ondergronds ongestoordschesche watuiteindelijk bomen bij.de De voordelen ANTHONY UIT SCHAARBEEK Het is niet isstadsbestuur niet voor voor niets niets dat dat ondergrond verhaal verhaal dat ook dat ook hij vertelde hij vertelde beeld en een rustgevend de — STEFANIE — STEFANIE UIT BRUSSEL BRUSSEL Ze begon avonden op rij doorzingen. naam naam gaven, gaven, al isal het is het wareware oorsprong oorsprong van van de deal door teHet groeien. van La Malibran op hetUIT kerkhof van Laken. van een groene stadheel zijn jong de bijnaam de bijnaam van van Joseph Joseph zijn op zijn rondleidingen rondleidingen doordoor effect.

Zeteop zuiveren de lucht, inze kaart door samen teeen een aanzienlijk, dus waarom nog © PHOTONEWS waarschijnlijk waarschijnlijk benaming benaming achterhalen. te achterhalen. te zingen.

Haar vader Iets later werdde gevraagd Poelaert, Poelaert, architect de architect van van de wachten Marollen. de Marollen.

Die twijfel Die twijfel BOMENPLAN om Brussel zoveel wat in een stad van groot werken met verschillende verbastering verbastering van van het het In archieven In archieven vond vond hij hij was een operazanger, om te zingen op een het het Justitiepaleis, bleek bleek terecht. terecht. wat Na watmet mogelijk volNa te planten Net om dieJustitiepaleis, reden heeft de de belang is,terug zeker invond de onze. partners enwas. bedrijven die Archite architec’ architec’ was.Engelse Het Het research research vond hij hij niets Chief Chief Architect. sporen sporen terug van van de de bomen?

Brussel‘skieven Stad in 2020 eenEngelse het eerste gezicht. Ze Na Londen verhuisde componist enniets zangpedafestival in‘skieven Manchester, Verder zijn zeterug onmisbaar inde stad inOp die die Brusselse zijn zijn de bewoners deook bewoners die terug over over de aanwezigheid de aanwezigheid Veel bomen in bomenplan gelanceerd.

“Geen “Geen tweede tweede keer,” keer,” Marollestraat Marollestraat naast naast het het beleefden een intense het gezin naar New York. goog.

Dat hij zijn maar ze overdeed zich toen de klimaatproblematiek, ondergrond zijn. moesten moesten vertrekken vertrekken vooraanwezig voor vanzijn van diebelangrijk: specifi die specifi ekeze zusters eke zusters in in hebben elke plek waar het mogelijk moeten moeten de Maroliens de Maroliens Justitiepaleis, Justitiepaleis, die eerst die eerst de de romance, maar omdat het Het was daar dat Maria technieken uittestte op zeisde hoge wilde een esthetische moeten bomen komen. de bouw de noten bouw van van het het de wijk. de hoge wijk.

Zeven Zeven jaar jaar kostte kostte onder meer omdat ze water Ook zalgigantidegigantiStad nagaan honderd honderd jaar jaar laterlater gedach ged naam naam Bovendael Bovendael droeg. droeg. meerwaarde hetwordt straatDaarom brengt het sche sche complex, complex, hem dievoor hem die die het hem hetkinderen, hem om uiteindelijk ominuiteindelijk de de een buitenechtelijke liefde de rijke bankier Eugène zijn halen.

Het was te die veel vasthouden en de grond welke boomsoorten er in beeld en een rustgevend stadsbestuur de ondergrond actiecomité actiecom Toen Toen hij verder hijware verder zocht, zocht, vond vond naam naam gaven, gaven, al ishebben. al het is hebben. het Het Het ware oorsprong oorsprong van van de de was, kreeg ze het Malibran leerde kennen. duidelijk als je weet dat haar, haar lichaam begaf verstevigen, waardoor de aanmerking komen om op effect.

Zetezuiveren de lucht, in kaart door samen teeen een waarschijnlijk waarschijnlijk benaming benaming achterhalen. te achterhalen. de datstrijd de strijd aanging aanging t hij kans een hij een verklaring verklaring die die op overstromingen eenvan bepaalde plek geplant te tegen professioneel hard te Op 21-jarige leeftijd ook Maria’s zus enhij broer het.

Zeverbastering belandde indat eenhet wat in stadvond vanvond groot werken met verschillende verbastering van het In archieven Ineen archieven hij de afbraak de afbraak van van de wijken de wijk mijlenver mijlenver stond stond van van de de belang is, zeker in de onze. partners en bedrijven die vermindert.

Straten met veel worden, want elke boomChief Architect.

Architect. sporen sporen terug terug van van de de verduren.

De kringen trouwde ze met dein 1967: bomen brachten later operazangers coma.Engelse Ze Engelse valtChief net niet toe Het Rogierplein schaduw en verkoeling.

Verder ze onmisbaar in ook in die Brusselse inkeer,” dein jaren de jaren zestig zestig heette heet uitleg uitleg die hij die zo hij vaak zo zijn vaak had had bomen zijn koeler en hebben soort heeft voordelen en “Geen “Geen tweede tweede keer,” Marollestraat Marollestraat naast naast het hetgezin waarin ze vertoefde, 45-jarige man. Dat werden.

Het Franse teondergrond voegen aan het rijtje © PHOTONEWS de klimaatproblematiek, aanwezig zijn.

‘Comité ‘Comité Général Général d’Action d’Act gegeven, gegeven, want want de naamsde naamsmoeten moeten decriteria Maroliens de Maroliens Justitiepaleis, Justitiepaleis, die eerst die eerst de de minder last van warmtevoor onderhoud en onderer meer omdat ze water Ook zal de Stad nagaan op hun veroordeelden de relatie. huwelijk zou weinig hield een internatiosterren die sterven honderd honderd jaar jaar laterlater gedacht gedacht naam naam Bovendael Bovendael droeg. droeg. des Marolles’.

De drie verandering verandering van van Bovendael Bovendael eilanden. groeipotentieel.

OveralDe indrie de vasthouden en de grond welke boomsoorten er indes Marolles’.

Was het daardoor dat liefdevol geweest zijn.

Er naal bestaan op na.

Ze 27, ze overleed toen zekleine 28wijken hebben. hebben.

Het Het actiecomité actiecomité Toen Toen hij verder hij verder zocht, zocht, vond vond verstevigen, waardoor aanmerking komen om op kleine wijken die bedreigd die bedr naarnaar Marollestraat Marollestraat was was niet nietde In de winter kunnen straat dezelfde boomsoort dat de datstrijd de strijd aanging aanging tegen tegen hij een hij een verklaring verklaring die die uit Maria ervoor koos om wordt gezegd dat deze weken onder meer was. kans op overstromingen een bepaalde plek geplant tekan koude wind tegenplanten, misschien werden werden sindsdien sindsd hetbomen gevolg het gevolg van van de aanwezigde aanwezigdewant afbraak de afbraak van dewaren, wijken de waren, wijken mijlenver mijlenver stond stond van van demetdeveel vermindert.

Straten worden, elkevan boomrond te reizen en te relatie een vlucht van naar Napels en naar Haar vroege overlijden Het Rogierplein in 1967: bomen brachten schaduw en verkoeling. houden, wat een invloed kan mooi zijn, maar door onder onder één één naam naam benoemd beno heid heid van van nonnen, nonnen, maar maar wel wel in de in jaren de jaren zestig zestig heette heette uitleg uitleg die hij die zo hij vaak zo vaak had had bomen zijn koeler en hebben soort heeft voordelen en PHOTONEWS De documentaire De documentaire ‘La Bataille ‘La Bataille des Marolles’ des©Marolles’ vertelt vertelt het verhaal het verhaal vanmaar de van Maroliens dekon?

Maroliens die protesteerden die protesteerden zingen waar ze haar tirannieke vader Londen, Maria al op maakte haar persona opgegeven, de stookkosten ennaamsboomsoorten te ‘Comité Général Général d’Action d’Action gegeven, want want de naamsde minder last van warmteals de alsMarollen. decombineren Marollen.

LangzaLang vanhebben van prostituees. prostituees.

In de Inwaar de criteria‘Comité voor onderhoud en nog tegen tegen onteigeningen voorvoor de uitbreiding de uitbreiding van het vanJustitiepaleis. het Justitiepaleis. groeipotentieel. des des Marolles’. drie De drie verandering verandering van van Bovendael Bovendael eilanden.

Overal de die haast kanMarolles’. boom uiteraard de tijdgeval moet belang voor het stedelijke dus de energiefactuur van kan De jein ziektes vermijden In elk keerde ze onophoudelijk was, zodat zeonteigeningen financieel haar zeventiende haar indrukwekkender.

Haar merhand merhand werdwerd diedie naam die na verwaarloosde verwaarloosde huizen huizen van van kleine kleine wijken wijken die bedreigd die bedreigd naarnaar Marollestraat Marollestraat was was nietecosysteem. niet In En de winter kunnen straat dezelfde boomsoort blijven doorgroeien.

Het kan krijgen om te groeien en buurtbewoners. hoewel rijen bomen van dezelfde terug naar Londen, toerde zelfstandig kon zijn.

Toen eerste rol te pakken geliefde liet een indruksteeds steeds vaker vaker gebruikt gebruikt voo de arme de arme wijkhet wijk woonden woonden heel heel bomen koude planten, kan misschien waren, waren, werden werden sindsdien sindsdien gevolg het gevolg van van dewind aanwezigde tegenaanwezigeen zijn om‘degrafsoort even groot te kunnen Om die ten nietmeisjes zo vaak te Ze spotten kunnen zeen door endaarom belandde Eugène ook nog eens kreeg. viel in voor een wekkend op het de prostituees de prostituees niet enItalië niet doordoor hetbenoemd hele hetaantasten. hele gebied gebied en namen en nam dat het dat ook hetvoordelen ook een een ander ander watzewat meisjes van van plezier. plezier.

Dat Dat harthart vankeuze van de wijk de wijk ‘de houden, wat een invloed kan mooi zijn, maar onder onder ééndoor één naam naam benoemd heid heid van van nonnen, nonnen, maar maar wel wel voordieboomsoorten te kiezen worden de anciens die volle te benutten, zouden de zijn in hetvan straatbeeld, De Langzavoordelen van een De documentaire De documentaire ‘La Bataille ‘La Bataille des Marolles’ des Marolles’ vertelt vertelt het het verhaal van de van Maroliens de Maroliens protesteerden die protesteerden hebben op de stookkosten en woord boomsoorten te combineren “LOOKING AT ART beroep alsvan de alsMarollen. de Marollen.

Langzavan prostituees. prostituees.

Inde de Inhoofdrol de woord zeverhaal met haar geliefde in failliet ging, was zij alleen zangeres kerkhof Laken de aanwezigheid deals aanwezigheid van van deer de de Marollen de Marollen de grootte de groott voor voor prostituee prostituee was. was. beroep werdwerd uit de uit stad dedie stad zelf zelf Marolle’.

Marolle’.

Ze werd Ze werd omringd omringd tegen tegen onteigeningen onteigeningen voorvoor de uitbreiding de uitbreiding van het vanJustitiepaleis. het Justitiepaleis. die haastdie onophoudelijk boom uiteraard de tijdDe moet belang voormogelijk het stedelijke dus de energiefactuur vanvan kan je merhand ziektes vermijden die snel heel kan groot kunnen al eeuwen staan. straten zoveel hebben naaldbomen het nog groenere stad zijn merhand werd werd die naam die naam verwaarloosde verwaarloosde huizen huizen van REMAINS A PHYSICAL zusters, zusters, want want die zusters die zusters aan aan van van de wijk de wijk die wij dienu w De benaming De benaming werd werd voor voor het het verdreven, verdreven, maar maar tactisch tactisch in in door door andere andere wijken wijken zoals zoals Brussel. de kostwinner.

Ze trad op plots niet meer kon bouwen.

Hun liefdesnest Het kan krijgen om te groeien en warenblijven doorgroeien.

En rijenze bomen van dezelfde worden, maar ook om gigantische bomen moeten zijn met grootste voordeel, omdat ze hoewel onmiskenbaar en er is nog steeds steeds vaker vaker gebruikt gebruikt voorvoor de buurtbewoners. arme de arme wijk wijk woonden woonden heelverdicht heel ecosysteem.

EXPERIENCE” zouden zouden nooit in de inwijk dedaarom wijk kennen kennen onder onder die naam. die naa eerst eerst gebruikt gebruikt in in ander dezedeze wijkwijk getolereerd, getolereerd, zodat Les Capucines, Les Capucines, la kunnen la hij een zijn om even groot te nooit kunnen die ten zewat niet zo vaak tezodat spotten soort De Bériot kwam invoordelen verschillende steden in vertolken.

Het publiek verkocht iets later aan de prostituees dede prostituees niet enop niet door door het dat ook het ook een een ander hetaantasten. hele gebied gebied en ruimte namen en namen wat meisjes van van plezier. plezier.

Dat Dat dat Om hart hart vankeuze van de wijk de wijk ‘de iets verder uit ‘de elkaar te het hele soms enigeendie die boomkruinen.

Hoe meer hun bladeren nietmeisjes verliezen genoeg om groen te voor boomsoorten te kiezen en Les als degewoond. anciens volle te benutten, zouden de zijnzich in hetniet straatbeeld, De voordelen van eenMaar hebben hebben gewoond.

Maar oorspronkelijk was w Noord-Frankrijk als ‘pucelle alswas. ‘pucelle het netwerk het netwerk zich niet zou zou Samaritaine Samaritaine en Les de aanwezigheid de aanwezigheid vandie van deer dealle woord woord voor prostituee prostituee was.worden de Marollen de Marollen de grootte de grootte beroep beroep werd werd uit de uit stad devan stad zelf zelfNoord-Frankrijk Marolle’.

Marolle’.

Ze werd Ze werd omringd omringd oorspronkelijk uit het devoor Verenigde Staten, tot stond verstomd haar dehun gemeente Elsene, die er oorspronkelijk planten, waardoor groei stonden, waardoor hoe beter, zou je in de koudere maanden. kleuren.

Al moet dat met die snel heel groot kunnen alplek eeuwen staan. De straten zoveel mogelijk hebben naaldbomen het bomen nog groenere stad zijn Xavier Hufkens thought up a zusters, zusters, want want die zusters die zusters De benaming De benaming werd werd voor voor het het aan aan van van de wijk de wijk die wij die nu wij verdreven, verdreven, maar maar tactisch tactisch in in door door andere andere wijken wijken zoals zoals maar maar éénnuéén straat straat die naam die na de Marolle’. deverdicht Marolle’.

Hoewel Hoewel ermet geen er uitbreiden uitbreiden naar naar naastgelenaastgeleBrigittines.

Brigittines.

De buurt De buurt die die EN Leuvense.

Wat het paar ze besliste omgeen alleen performance, Maria zou een gemeentehuis van in een paar jaar niet enkel in mineralen en het water uit denken, maar dat gaat niet Bovendien zijn ze daardoor wat geduld: kleuren met een worden, maar ook om ze gigantische bomen waren moeten zijn grootste voordeel, omdat ze onmiskenbaar en er is nog very special present for thegen gen zouden nooit nooit in deinwijk de wijk eerstbewijs eerst gebruikt gebruikt in van in bestaat, zouden kennen kennen onder onder diewaard: naam. die naam. deze deze wijk wijk getolereerd, getolereerd, zodat zodatsluitend Les Capucines, Les Capucines, la la MEERVOUD de Montserratde Montserrat sluitend bewijs van bestaat, buurten. buurten.

Surdiacourt Surdiacourt oorspronkelijk oorspronkelijk de naam de naam verder elkaar te soms deMEERVOUD enige die op die precies boomkruinen.

Hoe meer hun bladeren niet verliezen genoeg ruimte om groen tedewaard: dan Brussel terug te naar een bijzondere Dat dat ook deuit lengte toeneemt, maar de grond opgewoond. die plek doorietsin zomaar op.

Uit een grote rond geluidgrote, groene stift gaat vaak hebben hebben gewoond.

Noord-Frankrijk Noord-Frankrijk alskeren ‘pucelle als ‘pucelle Maar Maar oorspronkelijk oorspronkelijk was was het netwerk heterg netwerk zichzich niet niet zou stem zou Samaritaine Samaritaine enhun Les engroei Les maakte.

35th anniversary of his gallery in het hele jaar planten, waardoor plek stonden, waardoor alle bomen hoe beter, zou je in de koudere maanden. kleuren.

Al moet dat met straat. straat.

Onder Onder het het is het is toch het toch veel veel aannemelijaannemelijvond vond in etymologisch in uitbreiden etymologisch ‘de Marolle’ ‘de Marolle’ had, had, was was dus dus De Marollestraat, De Marollestraat, die later die later ook in de breedte. die boom konden worden boom met een gigantische dempend.

Dat zijn heel wat sneller dan met verschillenbracht, is inniet helemaal Parijs. gehad hebben.

Ze was de plek ismaar waar Marolle’. de Marolle’.

Hoewel Hoewel er niet geen er geenmineralen en het water maar ééngeliefden één straat straat die die naam uitbreiden naar naar naastgelenaastgeleBrigittines.

Brigittines.

De buurt De buurt die Elsene: a remarkable extension een paar jaar niet enkel in die uit denken, maar dat gaat Bovendien zijn ze daardoor wat geduld: kleuren met eennaam straatnaambordje straatnaambordje staatsta ker dat ker dat benaming de benaming van van de de onderzoek onderzoek dat de dat term de term veel veel kleiner kleiner dan dan het hetwaard: deMEERVOUD naam de naam Montserratstraat Montserratstraat MEERVOUD ondergrond bestudeopgenomen.

Een alleen- de kruin isde meer voordeel te bestaat, voor ons, maar sluitend sluitend bewijs bewijs van van bestaat, dede Montserratdesmalle Montserratgen buurten. buurten.

Surdiacourt Surdiacourt oorspronkelijk oorspronkelijk de naam de naam duidelijk.

Hij liet erDe twee Ineen degrote Franse hoofdstad een mezzosopraan wekelijks trouwen, lengte toeneemt, maar de grond op die plek door zomaar op.

Uit het hele jaar rond geluid-met grote, waard: groene stift gaat vaak stiftjes, en dat signed Robbrecht&Daem. Architectvoordelengen isboom het is toch het toch veel veel aannemelijstraat. straat.

Onder Onder hettrouwens het vond vond in enkel etymologisch in etymologisch ‘de Marolle’ ‘de Marolle’ had, had, wasdat was dus dus De Marollestraat, Dekreeg, Marollestraat, die later diesamen later trouwens nog nog altijdaltijd ‘op de ‘o ‘Marollestraet’ ‘Marollestraet’ er gigantische kwam eraannemelijkwam die ‘marolle’ ‘marolle’ niet niet enkel gelinkt gelinkt stadsdeel stadsdeel wij dat nu wij de nu de kreeg, vormde vormde samen met met ren is essentieel om te staande boom ervaart halen dan uit lange rijen ook voor andere bewoners principe gaat ook op voor ook in de breedte. boom konden worden met een dempend.

Dat zijn heel wat sneller dan met verschillenprachtige landhuizen ontmoette Maria de violist eenonderzoek groot stembereik, datker dat versterkt de symboliek van Paul Robbrecht designed a miniker dat benaming devoordeel benaming van de straatnaambordje straatnaambordje staat staat te lezen. onderzoek dat de datons, term de term veel veel kleiner kleiner dan dan het het de naam denog naam Montserratstraat Montserratstraat De ondergrond bestudeEen alleenkruin meer te van voordelen voor maardoor de smalle stiftjes, en dat Marolle’ Marolle’ te lezen. de aanwezigheid deisde aanwezigheid van vandeopgenomen. wasvan was aan de Maricolen, dezijn Maricolen, maar maar Marollen Marollen noemen. noemen.

De De onze nog vier vier andere andere straten straten het het beslissen hoeveel bomen minder concurrentie van metdoor kleinere bomen.

Het deaan stad bomen stadsbomen. malist, concrete construction that bouwen.

Eentje in dat wij Charles dekwam Bériot,staande en met minstens drie octaven deze plek.

‘Marollestraet’ er kwam er trouwens trouwens nogvoor nog altijdaltijd ‘op de ‘op de ‘marolle’ ‘marolle’ niet niet enkel enkel gelinkt gelinkt ‘Marollestraet’ stadsdeel stadsdeel dat wijde nu de kreeg, kreeg, vormde vormde samen samen met met tenu ervaart halen dan uit lange rijen ook voor andere bewoners principe ergensom kunnen staan.

Zo gaat ook—opLUANA andereboom exemplaren, zodatren is essentieel probleem daarbij is dat een essentieel. Ze zijn van groot DIFFICILE blends seamlessly in with the de aanwezigheid de aanwezigheid van wel van minder Marolle’ Marolle’ te lezen. te lezen. was was aan de Maricolen, dezijn Maricolen, maar maar door Marollen noemen. noemen.

De De—onze nog nog vier andere andere straten straten het het beslissen hoeveel concurrentie van metdoor kleinere bomen. van deaan stad bomen stadsbomen.

Sint-Joost enMarollen eentje in bomen hem was Het het liefde opvier aankon.

LUANA DIFFICILE

Big Big City City

Welke wereldster woonde er vroeger in het huidige gemeentehuis van Elsene?

Hoe Hoekomen komende de Marollen Marollen aan aan Wat als we Brussel vol planten met bomen? hun hunnaam? naam?

ergens kunnen staan. Zo andere exemplaren, zodat probleem daarbij is dat een essentieel. Ze zijn van groot 19th-century mansion that for three decades has been the home of the Xavier Hufkens gallery. The new Lees en bekijk de extension has tripled the exhibition antwoorden space, space, he says, that Hufkens Check Check ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, LeesLees en bekij k de enLees bekij de antwoorden Check Check ookook ook onzeonze Instagrampagina, Instagrampagina, Lees enkantwoorden bekij en bekij k dekantwoorden de antwoorden desperately needs despite the rapid op de de Big-Cityvragen via elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elkeelke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana op de op Big-Cityvragen de Big-Cityvragen via viavia via opBig-Cityvragen deop Big-Cityvragen Difficile Difficile eeneen een nieuw nieuw Big Big City-verhaal. bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity digitalisation of the art market. “Art Difficile Difficile een nieuw nieuw BigCity-verhaal.

City-verhaal.

Big City-verhaal.

BRUZZ.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity ultimately remains a physical experience and that requires space.”

0 2I 12 0 2 1 3 0 3I 0 2 0I J 2A0N JUAANR UI A2 R

0 2I 12 0 2 1 3 0 3I 0 2 0I J 2A0N JUAANR UI A2 R

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Hoe Hoekomen komende de Marollen Marollen aan aan Wat als we Brussel vol planten met bomen? hun hunnaam? naam?

— LUANA DIFFICILE

VOLGENDE WEEK VOLGENDE WEEK VOLGENDE WEEK

VOLGENDE VOLGENDE WEEK WEEK

Waarom VOLGENDE VOLGENDE WEEKzit er zoveel Waarom zit er zoveel Hoe werd deWEEK Ansin het Brusselse kalk in het Brusselse Waarom Waarom is het isprachtige het prachtige oudeou Waarom Waarom is het isprachtige hetkalk prachtige oude oude pachlaan de van belangrij kleidingwater? treinstation treinstation van Brussel-Zuid Brussel-Zuid niet van niet Brussel-Zuid leidingwater? treinstation treinstation van Brussel-Zuid niet behouden? behouden? ste straat van het centrum?

18 MEI 2022

behouden? behouden?

I 31

18 MEI 2022

1 JUNI 2022

I 29

I

beursschouwburg

' Celine Gillain The Zangles NAH Vitja Pauwels Echoes of Zoo Susobrino Nose Job Catherine Danger Tryphème Rick Shiver Gabber Modus Operandi Alto Fuero Pelada Apulati Bien Ada Oda Yacid Wojciech Rusin ugne&maria Shaka Shams Equiknoxx ft Gavsborg, Time Cow & Shanique Marie ZoZ Avalanche Kaito BLK JKS ILLSYLL & Fatoosan Food For Ya Soul Alexander Nut Mikamayonnaise Uwalmassa Brikabrak Jiem ' BONA LEA VHOOR Yooth NISHIMIYE Saràh Phenom Shoko Igarashi Vieze Meisje Lengelhair ...

outloudfestival.be

Rooftop, Free

Music, June 2022

Culture.

NL | FR | EN

LE SON DE VIE DE ROMÉO ELVIS

‘Aujourd’hui, je joue cartes sur table à tous les niveaux’ 31

Culture. Rap

FR

Disparu des écrans radar et des réseaux sociaux au lendemain d’un triste passage par une cabine d’essayage, Roméo Elvis revient dans l’actualité avec un costard taillé de toutes parts. Fruit d’une solide remise en question, son deuxième album confesse erreurs et errances du passé avec le regard tourné vers l’avenir. Toujours impardonnable, mais désormais transfiguré et marié, l’artiste met le cap sur un disque sincère. Interview sans langue de bois. — NICOLAS ALSTEEN

BRUZZ | INTERVIEW

M

aillot de foot du RWDM sur le dos, Roméo Elvis monte sur le terrain afin de répondre à nos questions. « TPA » tatoué sur l’avant-bras pour ne rien oublier, l’artiste le sait : « Tout Peut Arriver ». Le meilleur comme le pire. Du succès à la déchéance, du soleil à l’éclipse totale, la vie du rappeur se raconte aujourd’hui en musique. Parti de Linkebeek pour bosser comme caissier dans un supermarché, le frère d’Angèle trouve sa voie et son flow aux côtés de L’Or du Commun dès 2013. Cette expérience collective lui sert de tremplin vers les sommets. Célébré en Belgique, en France et à l’étranger, il devient le fer de lance du rap bruxellois. Rien ne semble pouvoir l’arrêter… Le 8 septembre 2020 pourtant, un post Instagram met un coup d’arrêt à son ascension.

Accusé d’agression sexuelle dans une cabine d’essayage, l’artiste reconnaît les faits... Ses excuses publiques n’y changeront rien. Le retour de bâton est immédiat : de nombreux sponsors lâchent le Bruxellois qui, fort logiquement, voit le petit croco Lacoste lui filer entre les doigts, tout comme sa collaboration avec le chocolatier Galler. Dans le même temps, Damso renonce à un duo prévu de longue date. Persona non grata, Roméo Elvis s’efface alors du monde et des réseaux sociaux. Vingt mois plus tard, le rappeur refait surface sur la Grand-Place de Bruxelles lors d’un concert surprise. Dans le pogo, les fans sont (toujours) là, le bourgmestre aussi. Venu tester sa cote de popularité à la veille d’une date en petit comité prévue au Botanique, Roméo Elvis dévoile le contenu de son deuxième album. Conçu au plus près du cœur et en compagnie de différents producteurs (Myd, Vynk, JeanJass, Vladimir Cauchemar, DeeEye, etc.), le nouveau Tout Peut Arriver pose des mots sur une véritable traversée du désert… Entre aveux et remise en question, ironie (du sort) et sens de la répartie, Roméo Elvis délivre son projet le plus personnel.

En septembre 2020, vous êtes accusé d’attentat à la pudeur. Cet épisode a-t-il changé votre rapport au monde ?

ROMÉO ELVIS : Cet événement est à l’origine d’une profonde remise en question. Je déteste m’entendre dire ça, parce que cela laisse supposer qu’il fallait que tout ceci arrive. Alors que non, clairement, ça n’aurait jamais dû se passer…

32

Quand on foire comme je l’ai fait, il faut supporter le poids de ses responsabilités. À partir du moment où je ne pouvais m’en prendre qu’à moi-même, il était nécessaire de piger comment j’en étais arrivé là... Déjà, il y avait des soucis dans mon comportement. De l’extérieur, ce n’était pas spécialement visible. Mais intérieurement, j’étais sérieusement détraqué : j’avais le sentiment d’avoir les pleins pouvoirs et la toute-puissance. J’étais seul dans ma tour d’ivoire, complètement déconnecté des réalités du monde. Quand j’ai capté tout ça, j’ai vécu l’enfer. Puis, je me suis fait lâcher de toutes parts. Cette vague de désolidarisation m’a plongé dans un puits de solitude. Pour remonter la pente, j’ai dû comptabiliser la somme de mes défauts et compter sur la solidité de mon entourage. Ma femme et mes potes m’ont aidé à trouver la force d’avancer.

changé mon fusil d’épaule. Désormais, je préfère m’investir à travers mes chansons plutôt que dans des actions. Je suis très heureux de la campagne menée en faveur de la gourde. Mais dans mon processus de remise en question, je me suis rendu compte d’une incohérence : je ne peux pas vendre des milliers de gourdes, tout en prétendant m’investir dans une bonne action. Ce double-jeu ne fonctionne pas. Parce qu’au fond, vendre des gourdes, c’est mener une entreprise commerciale. Aujourd’hui, je joue cartes sur table à tous les niveaux. Dès lors, pas question de sombrer dans le greenwashing.

Avez-vous parfois l’impression de vous être perdu dans la jungle mainstream ?

ROMÉO ELVIS : Réussir dans la musique, c’est se confronter aux aléas du succès, aux chiffres de vente. C’est un phénomène vicieux qui tend à

« Pendant un an, j’ai juste arrêté d’être Roméo Elvis. J’ai mis mon personnage public au placard pour prendre le temps de tout reme re en question »

Dans « 3 Cafés », vous parlez justement du besoin de faire un tri dans votre cercle amical. Par ailleurs, la chanson contient un sample de Frédéric Courant (Fred dans l’émission C’est pas sorcier) qui évoque le tri des déchets. Après avoir plaidé massivement en faveur de la gourde, la pochette de TPA vous montre en train de boire à la paille dans un gobelet en plastique. N’est-ce pas un brin paradoxal ?

modifier les comportements d’une personne. Je suis bien placé pour le savoir… À un certain niveau de succès, il y a inévitablement des formes de calculs qui viennent ébranler la spontanéité des débuts. Aujourd’hui, j’ai le sentiment de revenir à une formule spontanée, plus proche de celle de Morale. Le secret pour y arriver ? Ne surtout pas penser à l’argent…

ROMÉO ELVIS : Sur cette pochette, mon personnage a le regard perdu dans le vide, un peu comme s’il regardait passivement la fin du monde depuis son environnement aseptisé.

L’idée est de confronter l’omniprésence du plastique à la couleur verte qui, artificiellement, vient évoquer la nature. Ce visuel souligne nos inactions, notre incapacité à gérer la pollution.

Au niveau de l’engagement écologique, j’ai

Chaque morceau de l’album enferme des indices sur l’évolution de votre mode de vie. Dans le morceau d’ouverture (« Flanchin »), par exemple, vous dites : « J’ai placé ma frustration en agglomération... » La vie dans le centre-ville bruxellois, c’est terminé ?

ROMÉO ELVIS : Voilà deux mois que j’ai quitté Forest pour vivre dans une maison située à deux pas de Bruxelles. À un moment, je devais franchir

Roméo Elvis

un cap et quitter ma chambre d’ado. L’environnement étriqué dans lequel j’évoluais ne me permettait plus d’avancer, de grandir, de changer.

La crise sanitaire a précipité ma décision.

Pendant le confinement, je rêvais de grands espaces et, surtout, d’un jardin. D’un point de vue personnel et médiatique, j’avais surexploité les capacités de mon petit appartement. Toute ma vie tournait autour de cet endroit. Je suis incapable de dénombrer la quantité de story Insta postées depuis mon premier appartement…

Fils de Laurence Bibot et de Marka, Roméo Johnny Elvis Kiki Van Laeken est né à Uccle, le 13 décembre 1992 Il s’essaie d’abord au rap en solo ou en compagnie des copains de L’Or du Commun En 2013, Roméo collabore avec Le Motel sur deux volumes de Morale et signe le tube « Bruxelles arrive » avec Caballero en 2016

Instagram a longtemps été un atout dans la construction de votre carrière. Jusqu’au jour où la machine s’est retournée contre vous. Au point de devenir un élément destructeur.

Votre rapport aux réseaux sociaux a-t-il changé ?

BRUZZ

| INTERVIEW

ELVIS : À chaque fois que je prends une photo ou que je fais une vidéo, j’ai encore envie de la poster En 2019 sort l’album Chocolat immédiatement sur Instagram. Mais avec des invités comme Damon désormais, je ne poste plus rien Albarn, Zwangere Guy ou -M- et dans l’instant, sans réfléchir… fait ses débuts au cinéma dans Mandibules de Quentin Dupieux Depuis peu, j’entrevois les bons et les mauvais côtés des réseaux Septembre 2020, le rappeur est accusé d’agression sexuelle sociaux, des médias et, plus largement, de la célébrité. Ces Mai 2022, sortie de son deuxième dernières années, j’ai été terriblealbum Bijschrift solo intitulé TPA (Tout Peut Arriver) ment naïf et, pour ne rien arranger, j’avais pris la grosse tête. La confiance en soi débordait largement du cadre. L’ego avait pris le dessus sur ma personnalité… Évidemment, c’est facile de dire tout ça a posteriori. Parce qu’il faut bien admettre que les réseaux sociaux m’ont aidé à construire un personnage. Mais la réalité est venue me rappeler qu’il était nécessaire de m’en détacher.

Pendant un an, j’ai juste arrêté d’être Roméo Elvis. J’ai mis mon personnage public au placard pour prendre le temps de tout remettre en question.

Roméo Elvis: « Il y a une partie de moi qui me dégoûte.

J’espère que ça va passer. »

ELVIS : C’est un phénomène qui concerne tout le milieu artistique. Mais personne ne l’assume...

Dans les faits, pourtant, les artistes se livrent une concurrence de chaque instant. La vérité ? C’est que ça fait chier de voir les autres réussir ! Celles et ceux qui disent le contraire mentent comme des arracheurs de dents. J’en ai déjà discuté avec ma sœur ou Lomepal, c’est pareil pour eux. Nous sommes habités par l’envie de plaire, de rencontrer le succès. C’est pour ça que nous sommes là, que nous avons tout sacrifié pour y arriver.

▼

Le morceau « Rappeur Préféré » est une sorte de règlement de compte ironique, sur fond de name-dropping. Les noms de Kylian Mbappé, Omar Sy, Nekfeu ou Angèle sont notamment cités pour jauger votre cote de popularité. La notoriété, ça reste un objectif ?

33

▼

LE SON DE VIE DE ROMÉO ELVIS

Dans le titre « Fin du monde », vous évoquez la date de votre union avec la mannequin Lena Simonne. Que représente le mariage à vos yeux ?

ROMÉO ELVIS : Le mariage est une source de stabilité. Il s’agit d’une promesse à l’autre : faire notre vie ensemble et tout donner pour aller jusqu’au bout à deux. Aujourd’hui, quand je parle de Lena, je ne dis plus « ma copine », mais « mon épouse »). C’est un changement de statut, mais aussi une autre réalité. Le mariage n’est clairement pas la solution à tous les problèmes, mais c’est un engagement sur le long terme. Depuis notre union, je ne tourne plus autour de mon nombril. Je pense d’abord à mon couple, à Lena.

BRUZZ | INTERVIEW

Dans « Kalimba », il est aussi question de paternité. À la veille de la trentaine, c’est un sujet qui vous préoccupe ?

« Nous sommes habités par l’envie de plaire, de rencontrer le succès. C’est pour ça que nous sommes là, que nous avons tout sacrifié pour y arriver »

ROMÉO ELVIS : Autour de moi, plusieurs potes sont devenus papas. Je suis impatient de vivre cette expérience. D’autant que j’ai toujours eu un rapport hyper sain, naturel et facile avec les enfants. J’arrive à un stade de ma vie où je ressens un besoin de transmission. J’ai envie de donner du bonheur, des émotions, de partager mes connaissances. Quand j’étais petit, mes parents m’emmenaient voir des expos au musée, des films au cinéma. Ils m’ont donné accès à la culture, à l’humour, à la musique. J’ai accumulé des tonnes d’informations. Aujourd’hui, je n’ai plus envie de les garder pour moi. J’ai envie de partager tout ça en famille, de redistribuer tout ce qu’on m’a offert par le passé.

Durant la période Chocolat, vous avez fait vos débuts au cinéma dans Mandibules, un film de Quentin Dupieux. Est-ce le début d’une grande carrière d’acteur ?

ROMÉO ELVIS : Je ne me sens pas légitime dans le monde du cinéma. En tant que rappeur, je connais mon taf. Mais je ne prétends pas connaître celui des autres. Moi, les Youtubeurs qui font de la musique, par exemple, ça m’agace. Les actrices et les acteurs, il faut les voir en action pour le croire.

34

Le disque précédent contenait des collaborations avec des pointures comme Damon Albarn ou Matthieu Chedid (-M-). Cette fois, tout l’album découle d’une performance solitaire. Comment expliquer l’absence d’invités ?

ROMÉO ELVIS : À la base, je me voyais bien revenir avec des collaborations. Mais plus j’écrivais, plus je développais mes propres productions et moins je me voyais partager tout ça avec une personne extérieure. Certains sujets abordés ici sont très intimes. C’est un disque sans filtre. J’y vais en solo, à cœur ouvert, sans auto-tune ni featurings.

C’est sincère et serein. C’est avec ce deuxième album que le public va en apprendre le plus sur moi. Parce que j’ai pris le temps de faire le point...

Lisez-vous encore les coupures de presse et interviews qui vous sont consacrées ?

ROMÉO ELVIS : Depuis septembre 2020, je suis incapable de me lire, de me voir ou de m’écouter dans les médias. Il y a une partie de moi qui me dégoûte. J’espère que ça va passer. Là, je suis dans une phase de destruction de l’ego. J’ai l’impression d’être sur la bonne voie. Mais je sais qu’il y a encore du chemin à parcourir...

Votre album est disponible depuis quelques jours dans quatre versions différentes. Pourquoi sortir ce disque sous quatre pochettes différentes ?

ROMÉO ELVIS : En 2022, les gens écoutent la musique via les plateformes numériques, mais ils restent encore attachés au support physique. À titre personnel, j’utilise Spotify du matin au soir.

Mais dès que je kiffe un truc, je me procure directement un CD ou un vinyle. Quand j’écoute ces supports à la maison, j’ai l’impression de passer un moment privilégié avec l’artiste. Puis, voir qu’un mec comme Orelsan vend encore des milliers de disques physiques, c’est un signe encourageant. Tout Peut Arriver existe dans une version Foot, une version Bx, une version standard et une version Acrylique. Ces quatre variantes en disent long sur ma personnalité.

J’aime Bruxelles, je suis fan de foot et j’adore peindre et dessiner.

Adèle Exarchopoulos, par exemple, c’est une machine de guerre ! Moi, en comparaison, je ne vaux rien. Quentin Dupieux m’a juste demandé de jouer mon rôle. Ma seule composition, c’était d’avoir une mèche de cheveux de travers et de m’appeler Serge, comme mon père. Depuis cette apparition dans Mandibules, on m’a proposé d’autres rôles dans des films d’auteur. J’ai décliné parce que je ne me reconnaissais dans aucun personnage. Dernièrement, j’ai refusé de jouer le Cardinal de Richelieu dans Les Trois Mousquetaires. Je trouvais ça étrange de revenir avec un nouvel album de rap et d’être déguisé en évêque à l’écran.

ROMÉO ELVIS TPA est sorti le 27/5 (STRAUSS Entertainment/ Universal) 7/6, 19.30, Botanique, www.botanique.be

“EEN JAAR LANG STOPTE IK MET ROMÉO ELVIS ZIJN”

“I STOPPED BEING ROMÉO ELVIS FOR A YEAR”

Twee jaar geleden verdween Roméo Elvis van de radar nadat hij zich ongepast had gedragen tegenover een jonge vrouw in het pashokje van een Brusselse kledingwinkel. Hij ging door het stof en bleef een tijdlang weg van de sociale media, maar nu is de Brusselse rapper terug. Zijn tweede album, TPA (kort voor ‘Tout Peut Arriver’), is de vrucht van een gedegen zelfonderzoek. Hij bekent zijn fouten en analyseert zijn verleden met het oog op de toekomst. Wat hij heeft gedaan, blijft onvergeeflijk, maar de rapper is gelouterd en getrouwd, en speelt het eerlijk en oprecht. “Een jaar lang stopte ik met Roméo Elvis zijn. Ik zette mijn publieke persona op een laag pitje en nam de tijd om alles in vraag te stellen.”

Two years ago, Roméo Elvis disappeared from the radar after having behaved inappropriately towards a young woman in the fitting room of a Brussels clothes shop. He had to eat humble pie and for a while stayed away from social media, but now the Brussels rapper is back. His second album, TPA (short for “Tout Peut Arriver”), is the result of thorough self-examination. He admits his mistakes and analyses his past wanderings with an eye to the future. What he has done remains unforgivable, but the rapper is now married and a better man and plays it honestly and sincerely. “I stopped being Roméo Elvis for a year. I put my public persona on the back burner and took some time off to question everything.”

NL

EN

The MIM challenges you to honour Toots !

How to apply ? www.mim.be

JUNE24>26 JUNE24>262022 24>262022 24>26

FRIDAY 24/6

BRUSSELS ATOMIUM SQUARE

KOFFEE | ZWANGERE GUY | THE COMET IS COMING YOUSSOU N’DOUR | BLACK MOTION | FALLY IPUPA | TARRUS RILEY JUNGLE BY NIGHT | BLAIZ FAYAH | BLACKBIRD SOUNDSYSTEM CABALLERO & JEANJASS | PANDA DUB | DJ NIGGA FOX | BLCK MAMBA WEEDING DUB | DJ MAPHORISA | O.B.F SOUNDSYSTEM STAND HIGH PATROL DJ-SET | REGGAEBUS FT OMAR PERRY

SATURDAY 25/6

SHAGGY | REMA | PONGO | LEE FIELDS | IAMDDB | ROMARE YEMI ALADE | BAS | CARL CRAIG | OMAH LAY | LILA IKÉ | NIVEAU4 DC SALAS | DEENA ABDELWAHED | NATURAL SKANKING JAH OBSERVER | SISTA HABESHA | ABA SHANTI-I

SUNDAY 26/6

1 DAY

€ 48

COMBI € 95 3 DAYS CKETS LAST TI

GROUP OFFER -10% (10 PERSONS)

COMBI € 109 + CAMPING OUT SOLD

AJ TRACEY | MR EAZI | BCUC | CIMAFUNK | ZION TRAIN | STIKSTOF NATHY PELUSO | LEFTO EARLY BIRD | ELIDA ALMEIDA | TIIWTIIW GILLES PETERSON | SAMPA THE GREAT | DUB INC | LA DAME PHILOU LOUZOLO | MANUDIGITAL FT CAPORAL NEGUS | REGGAEBUS O.B.F SOUNDSYSTEM FT CHARLIE P & SR WILSON

Culture. Photography

The snowed-in power of the polar woman EN

It is not photography that has influenced the images of Brussels-based photographer Catherine Lemblé as much as the books she reads and the nature she embraces.

Her new series on Svalbard shows the women inhabiting this archipelago. — TOM PEETERS

Catherine Lemblé (31) was immediately intrigued when, six years ago, her sister told her that her husband’s sister worked in Svalbard as a polar bear guard and expedition leader. “My parents met hiking and climbing in the mountains, and in family albums I always saw my mum with ice picks and rope among a group of men on a mountain top.

That left me with a fondness for mountain walks and snowy landscapes. When I started travelling with my friends, for a while my interest diminished but it was reawakened when I studied photography.”

Trips to the Alps and the Rocky Mountains led to a first self-published photo book in 2019. Cabin Fever was a rather romantic look at the untouched nature in which remote sheds and mountain huts

often are the only sign of life. Her latest project Only Barely Still, now on display in Contretype, is more ambitious. By shifting the focus to the underexposed presence of women in inhospitable areas, she not only joins a generation of ecofeminists, she also reports on her own evolution.

“On my first trip to Svalbard in 2017, I stayed in Longyearbyen, the modern, somewhat luxurious capital of the archipelago in the Arctic Ocean. I wanted to start by focusing on the contrast with the fragile, wild nature where the many polar bears mean you need a gun every time you wander outside the town.” Her perspective shifted when, in 2020, someone gave hser Christiane Ritter’s book A Woman in the Polar Night. “She spent a whole year in 1938 in a hunter’s cabin in the middle of nowhere. I was very taken by the way she talked about nature.”

In other words, much more so than the iconic nature literature by Henry David Thoreau (Walden), Joe Simpson (Touching the Void) and Jon Krakauer (Into the Wild) where there always is a male protagonist who quickly conquers a mountain or other natural phenomenon.

Lemblé found it bizarre that the stories of women in nature were simply absent for a long time, despite feminine archetypes such as Mother Earth or “the virgin land”.

“During lockdown, I delved more

“A woman who survives in nature on berries and wild animals is still, in the eyes of many people, a madwoman rather than a heroine” 36

Catherine Lemblé visited Svalbard several times, to focus on the stories of women living in this inhospitable part of the world.

POLAR PALETTE Only Barely Still rebels against that prejudice, while eschewing myths and clichés about the polar regions.

“There are no polar bears in my book, and there’s more than just vast white plains, because there is so much more to be seen, so many colours and seasons for example,” continues Lemblé, who wants to go on residency to Greenland next year to broaden her polar palette even more. At the end of March, she travelled to Svalbard for the last time, visiting the Russian settlement Barentszburg and for the first time saw a polar bear. “A hundred metres from our cabin, I stood watching in amazement and awe on the one hand, and on the other sick with fear.” The polar bear does not appear in the exhibition, but there is a picture of one of Lemblé’s companions who is drawing the encounter with the polar bear.

There is also a female mechanic at the Longyearbyen mine just after she heard that the mine was going to close. “But I also show a young woman dressed in hip clothes listening to music. The portrait of

my sister’s well-coiffed sister-in-law refers to photos of polar explorers.”

Two large formats show an abandoned mine, now a ghost town popular with tourists, and a landscape that is not as unspoilt as it may seem at first.

NATURE LOVER Inspired by logbooks from past polar expeditions, Lemblé gave each woman she photographed a blank sheet with “Record of the miscellaneous events of the day” on it.

“Women were long excluded from such expeditions, never mind that their stories would be picked up in literature.” The result is not on display at the exhibition at this point, but the photographer hopes to find a publisher for it.

It is not photography – she mentions Justine Kurland’s idyllic portraits of teenage girls in rural America and Sam Contis’s photographs of a boys’ school in the Nevada desert – that has shaped her work as much as the books she has read: from Abi Andrews to the more academic work of American ecofeminist Annette Kolodny to Nan Shepherd’s The Living Mountain, “which is very poetic because she looks at nature as a friend she wants to be with.” Lemblé is also already looking forward to October when she will travel to the US for the first time in five years, this time to photograph the Great Plains east of the Rocky Mountains and west of the Mississippi.

CATHERINE LEMBLÉ: ONLY BARELY STILL 1/6 > 11/9, Contretype, www.contretype.org

HET LEVEN ZOALS HET IS: DE POOLVROUW

LA VIE TELLE QU’ELLE EST : LA FEMME POLAIRE

De beelden van de Brusselse fotografe Catherine Lemblé worden gevormd door de boeken die ze las en de natuur die ze omarmt. In 2019 vloeide Cabin fever, haar eerste in eigen beheer uitgebrachte fotoboek, voort uit trips naar de Alpen en de Rocky Mountains. Haar nieuwe reeks Only barely still verlegt de focus van de mythes en clichés over de poolgebieden naar de onderbelichte aanwezigheid van de vrouwen in het onherbergzame Spitsbergen.

Les clichés de la photographe bruxelloise Catherine Lemblé émanent des livres qu’elle a lus et de la nature qu’elle embrasse. En 2019, Cabin Fever, son premier livre photo en autoédition, était le résultat de voyages dans les Alpes et les Rocheuses. Sa nouvelle série Only Barely Still déplace son point focal vers les mythes et clichés polaires et la présence sous-exposée des femmes sur l’île hostile de Spitzberg en Norvège.

NL

BRUZZ | INTERVIEW

deeply into the memoirs of women who described life in Svalbard and began to identify with their main characters. I had already read The Word for Woman Is Wilderness by Abi Andrews. She too had been moved by Into the Wild, but also pointed out that if Christopher McCandless had been a woman, the story would have been completely different. A woman who survives in nature on berries and wild animals is still, in the eyes of many people, a madwoman rather than a heroine.”

FR

37

BruxellesVies Storyboard WIDE VERCNOCKE

Verdwalingen, 1979

Drie weken lang deelt een creatieveling zijn/haar/hun visie op de wereld. MARYAM KAMAL HEDAYAT is filmmaker, schrijver en curator. In 2021 ontving ze scenariosteun van het Vlaams Audiovisueel Fonds voor haar eerste langspeelfilm. Ze is oprichtend lid van het feministische filmcollectief Wanda. www.maryamkhedayat.com

Les fans de sport de haut niveau trouveront aussi leur bonheur à Bozar. Cette semaine, la prestigieuse Salle Henry Le Boeuf accueille les douze finalistes du Concours Reine Élisabeth Violoncelle.

CONCOURS REINE ÉLISABETH VIOLONCELLE > 4/6 + concerts des lauréats : 14 & 16/6, Bozar, www.bozar.be 38

Ik sta in de deuropening en beslis na een priemende blik naar de hemel dat die mijn vragen niet kan beantwoorden. De geleende paraplu laat ik in de gang staan, en ik ga naar buiten. Via rue d’Albanie haast ik me naar Horta, om daar met tram 51 richting Molenbeek – mijn thuis van de voorbije negen jaar in Brussel – af te dalen.

Plots denk ik aan mijn moeder en hoe zij zich op een soortgelijke dag, zo’n 42 jaar geleden, door de drukke straten van Isfahan een weg naar huis baande.

Hoewel mijn zenuwachtige aard de reden is van mijn constante haast, had haar gejaagdheid een andere, externe oorzaak: een revolutie. Op die dag in 1979, terwijl ze naar huis snelde, weg van de soldaten, de tanks en de manifestanten die de koning net tot ballingschap hadden verdreven, hield ik haar gezelschap in haar buik.

Mijn moeders verhalen over die periode zijn veranderlijk. Zo gaat dat altijd met herinneringen. Tijd tast alles aan en niet alle mensen zijn tenslotte geschiedschrijvers. In één versie draagt mijn moeder een chador terwijl ze door de massa naar huis loopt. In andere versies weigerde ze zich van dag één te sluieren. Soms is ze alleen, dan wordt ze vergezeld door mijn tante, die bij het zien van tanks even stopt om een bloem te plukken voor een van de soldaten. Ik vraag me af in hoeverre andere relazen over revoluties zich in haar herinneringen hebben genesteld.

Ze vertelt me altijd in fragmenten hoe de revolutie verliep, nooit in volledige

hoofdstukken. Dat is misschien niet nodig. Daar zijn tenslotte boeken voor.

Maar die boeken vind ik even onbetrouwbaar als haar herinneringen. Hoe vaak ik ook aandring om de gaten in die verhalen te dichten, het trauma van het verleden verzandt altijd in een zee van stilte.

Terwijl ik mijn weg voortzet, bedenk ik me dat ik vandaag niet vergezeld ben van een kind in mijn buik, zoals mijn moeder al die jaren geleden. Mijn compagnons zijn ideeën, verhaallijnen en personages. Creaties van minder wereldlijke maar meer mystieke aard.

Ik zal niet degene zijn die de naam en de geschiedenis van mijn familie in corpore doorgeeft. Hoogstens zal die geschiedenis op papier of een scherm tot leven komen.

Plots word ik uit mijn rêverie gehaald door een vertrouwd geluid dat mijn hart elke keer doet smelten: “Miauw!” Voor mij staat de schattigste kat van Sint-Gillis, een klein, grijs schepsel met witte pootjes, te klein om alleen op straat te dwalen. De witpotige kat volgt me miauwend tot aan een grote bruine deur. Ze wil me iets vertellen over dat huis. “Ben je buitengesloten?” vraag ik, alsof ze mij een antwoord kan bieden. Ik duw op de bel en wacht geduldig, samen met de kat. Ik bel nog eens aan. Een vriendelijk ogende man doet eindelijk de deur open en de kat glipt razendsnel naar binnen. “Uw kat was ontsnapt,” zeg ik vrolijk. “Dat is de onze niet,” antwoordt de man. “Ze is haar weg kwijt, vermoed ik.” Hij legt me uit dat de kat via de tuin was binnengekomen en waarschijnlijk de weg langs de straatkant niet kent.

“Ik zal ze langs de tuin buitenlaten,” zegt hij nog snel voor hij de deur sluit.

Ik voel een knoop in mijn maag. Plots ben ik bezorgd over het lot van mijn nieuwe vriend. Ik kijk nog een paar keer achterom terwijl ik mijn weg hervat richting Horta en hoop dat het dier, net zoals ik, haar weg naar huis veilig zal terugvinden.

Dit is deel 1 van Maryam Kamal Hedayats driedelige travelogue, die zich ontrafelt gedurende één dag en ons meevoert door de straten van Brussel op een stroom van herinneringen.

De hele reeks herlezen?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

“Ik wou mijn verwondering delen met de wereld.”

Dat hij voor zijn eigen composities teruggrijpt naar de minimal music uit de jaren 1960 en 1970 is geen verrassing. “Het genre is erg actueel, laat veel ruimte voor interpretatie en voor de luisteraar, precies omdat de muziek zo naakt is.

Voor het ontstaan van Primitive structures was ook de lockdown belangrijk, omdat we in de stad de verstilling gingen opzoeken. Vooral het repetitieve van een stad als Brussel vond ik inspirerend. Ook originals als Steve Reich, Philip Glass en John Cage woonden in grote steden. De puls van de stad zit in de muziek. Ik gebruik hem als tegengif voor de overdaad.” Bij De Keere, die drie jaar geleden van Gent naar Schaarbeek verhuisde, steekt hij meteen de kop op in ‘City rush’, de openingstrack van zijn album.

© REBECCA DE CAVEL

PARALLEL UNIVERSUM

‘Muziek moet in de eerste plaats verbindend zijn’ NL

De prikkels en invloeden mogen muzikant, componist en radiomaker Sander De Keere uit alle windrichtingen toestromen, diep vanbinnen blij hij een minimalist. “Ik gebruik de puls van de stad als tegengif voor de overdaad.” — TOM PEETERS

SANDER DE KEERE Primitive structures is uit op W.E.R.F. Records Concert: 2/6, 19.30, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

Toen de Gentse Brusselaar Sander De Keere (29) opgroeide, stond er thuis nooit klassieke muziek op. Zijn vader luisterde naar New Order, Depeche Mode en The Cure, en zijn muzikale loopbaan begon als singer-songwriter in bandjes. In de laatste graad van het middelbaar kwam alsnog de kentering. “Voor het vak esthetica gingen we naar de vijfde symfonie van Sjostakovitsj kijken, een openbaring. Zulke emoties en spanningsbogen, die combinatie van

instrumenten, kleuren en klanken had ik in andere genres niet ervaren.”

Het sprak hem zodanig aan dat hij Musicologie ging studeren aan de UGent. Tegenwoordig presenteert en stelt hij programma’s samen bij Klara – momenteel Klara staat op en Ampersand –, en duikt hij als een soort van woordvoerder voor klassieke muziek op in radio- en tv-programma’s. Dit voorjaar bracht hij met Primitive structures zijn eerste minialbum met minimal music uit.

“Het interessante aan onze generatie is hoe we reageren op al die prikkels.

Mijn persoonlijke antwoord is om door dat repetitieve op zoek te gaan naar rust en een beetje vervreemding, om naast de sneltrein waarin we ons voortbewegen een parallel universum te creëren waarin eenvoud schuilt. Vorige week speelde ik in de Elsense kunststichting Fondation CAB op een expo over de conceptuele kunstenaar Fred Sandback, een tijdgenoot van de minimalisten. Ik bracht er een compositie voor twee synthesizers.

Het is misschien mijn meest radicale repetitieve werk, maar bezoekers vertelden me achteraf dat ze even het gevoel hadden uit de tijd te zijn.”

Een groter compliment kan je hem niet geven. “Muziek moet in de eerste plaats verbindend zijn,” besluit de componist wiens invloeden reiken van de strijkkwartetten van Smetana over de melodieën van Chopin tot het geluidsexperiment van Einojuhani Rautavaara en de teksten van Laurie Anderson. In de AB brengt hij straks onder meer een nieuw nummer voor vocoder en DX7. “Dat is sowieso geïnspireerd door Anderson. Maar ik ging onlangs ook naar Tool in het Sportpaleis. Hun songstructuren en drumritmes zijn evengoed invloeden als analoge synthgeluidjes of de instrumentenkeuzes en de vrijheidsdrang van de minimalisten.”

BRUZZ | PORTRET

SANDER DE KEERE

39

Culture. Cinema

ADIL & BILALL, THUIS IN MOLENBEEK, HOLLYWOOD, RAQQA & CANNES

‘Er is iets met Molenbeek: zet daar een camera en het lééft’ NL

Filmregisseurs Adil El Arbi en Bilall Fallah veroverden Brussel met Black, Vlaanderen met Patser, Hollywood met Bad boys for life en het voorbije Festival van Cannes met Rebel. Het duo stelde er een gewaagd spektakelstuk voor over een Molenbeeks gezin met Syriëstrijders, en wij waren erbij. “We hebben hier onze ziel in gelegd.” — NIELS RUËLL, FOTO’S KRIS DEWITTE

A

ls er een Gouden Palm bestond voor ijver en stoutmoedigheid, dan was die nu in het bezit van Adil El Arbi en Bilall Fallah. De Belgen die hun films ondertekenen met Adil & Bilall hebben het sinds zondag druk met interviews voor Ms. Marvel, een superheldenserie rond een zestienjarige Pakistaanse moslima uit Jersey City die streamingdienst Disney+ volgende woensdag lanceert. In Hollywood zijn hun diensten gegeerd sinds ze Will Smith aan de bioscoophit Bad boys for life hielpen. In maart stonden ze nog op de set van Batgirl, een superheldenfilm met Leslie Grace als titelheldin en Michael Keaton als Batman.

Toch was Hollywood vorige donderdag Verweggistan. Iets voor middernacht beklommen Adil & Bilall toen onder het geflits van de fotografen de trappen van het Palais des Festivals voor de wereldpremière van hun passieproject op het prestigieuze Festival van Cannes. In Rebel geen Will Smith of Michael Keaton maar Brusselaars Aboubakr

40

Bensaihi, Lubna Azabal en Adils jongere broer Amir El Arbi. In Rebel geen wisecrackende Miami-flik of superheld maar een driehoofdig gezin uit Molenbeek dat betrokken raakt bij de gruwel van Islamitische Staat.

Een jonge rapper vlucht na een drugsvangst van de politie naar Syrië om er de gebombardeerde bevolking te helpen. Hij belandt in de hel op aarde wanneer IS hem inlijft en meeneemt naar Raqqa. Ondertussen heeft zijn moeder het in Molenbeek aartsmoeilijk om zijn jongere broer uit de handen van de ronselaars voor IS te houden. Spectaculaire oorlogssituaties en gruwelscènes wisselen af met noodlottig familiedrama én muzikale intermezzi met raps van Aboubakr Bensaihi, gechoreografeerd door Sidi Larbi Cherkaoui, die de voorbije zeven jaar artistiek leider ballet was bij Opera Ballet Vlaanderen. Het resultaat is een onstuimige, onuitgegeven vier-films-tegelijk-film waar veel voor, veel tegen en veel over te zeggen valt.

“Het is géén brave film. We

hebben niet op veilig gespeeld,” grijnst Adil El Arbi. “We hadden ook voor Uncharted (een Amerikaanse actiefilm met Tom Holland, Mark Wahlberg en Antonio Banderas, die voortbouwt op een computerspel, red.) kunnen kiezen. Maar we kozen voor Rebel.” Bilall Fallah spreekt over een passieproject. “We hebben onze ziel in Rebel gelegd. Ik hoop dat dat gewaardeerd wordt.”

Waarom Molenbeek?

BILALL FALLAH: Molenbeek is wereldwijd bekend. Zelfs in Rio de Janeiro werd ik aangesproken over Molenbeek.

ADIL EL ARBI: Er is iets met Molenbeek: zet daar een camera en het lééft. Molenbeek is een deel van ons leven. Veel familie van mij woont daar. Ik woonde in Antwerpen, maar we gingen elk weekend op bezoek bij de familie in het Molenbeek rond Zwarte Vijvers en de Gentsesteenweg. Molenbeek feels like home, we draaiden er ook Image en Black.

FALLAH: We hebben er ook de serie Grond gedraaid.

EL ARBI: Er is zoveel gezegd en

geschreven over Molenbeek. Zoveel mensen zijn ook echt vandaar naar Syrië vertrokken. Molenbeek was de perfecte plek om te draaien. We wilden authenticiteit. Waarom ergens anders doen alsof we in Molenbeek zijn als we echt in Molenbeek kunnen draaien?

Om het risico op ongenoegen te verlagen? Lag het niet gevoelig om een speelfilm over Syriëstrijders te draaien in de gemeente van families die voor altijd getekend zijn door wat er is gebeurd?

EL ARBI: Het was onze ambitie om

van Rebel een tijdsdocument te maken. Een beetje zoals Platoon en Born on the fourth of July van Oliver Stone tijdsdocumenten zijn van Amerika’s oorlog in Vietnam. In 2012 zijn de eerste mensen naar Syrië vertrokken. We spreken over een geschiedenis van een decennium. In die tijd is de oorlog naar ons gekomen en is het ook onze oorlog geworden. Er zijn ook mensen vanuit Vilvoorde en Antwerpen vertrokken, maar de hele wereld kent vooral Molenbeek. Daar zijn

Bilall Fallah en Adil El Arbi in Cannes: “Dit is het grootste filmfestival ter wereld. Daar deel van uitmaken is een kinderdroom die in vervulling gaat.”

ook veel drama’s gebeurd. Want de ouders en familie zijn inderdaad slachtoffers. In de ambitie om een globaal verhaal te vertellen, moest het België zijn, moest het Molenbeek zijn. Zoals het ook Raqqa en Aleppo en Syrië moesten zijn.

FALLAH: Molenbeek was wereldnieuws. Er is veel gebeurd. Je kan de realiteit niet ontkennen.

EL ARBI: Maar kijk eens goed.

Molenbeek komt er niet zo slecht uit, hoor. Molenbeek wordt helemaal niet voorgesteld als een gevaarlijke plek. We hebben er ook gedraaid zonder problemen. En we zullen er met veel plezier nog films draaien.

Rebel gaat over een moeder die haar zoon aan de gruwel in Syrië verliest en moet opletten dat de jongste niet hetzelfde lot beschoren is. Vrienden van me kennen families die het overkwam. Ik wil maar opwerpen dat het voor veel Brusselaars snel persoonlijk wordt.

FALLAH: Ik ken gasten die tijdens de

eerste golf in 2012 naar Syrië zijn vertrokken en bij IS zijn geëindigd.

Dat was heel dichtbij en angstaanjagend. Als moslim had ik het gevoel dat wij dit moesten vertellen.

EL ARBI: Rebel is onze meest persoonlijke film. Ook al ging het over moslims, terrorisme en de oorlog in het Midden-Oosten, dat was aanvankelijk een ver-van-mijnbedshow: Afghanistan, Amerika, 9/11, de invasie van Irak. Maar ineens was de oorlog in Syrië heel dichtbij en ging het over mensen die we kennen of over families waar we al van hadden gehoord. Het was een fenomeen waar druk over werd gepraat. “Die is vertrokken!” “Die is ook vertrokken!” How! Wat gebeurt hier?

En toen ging België in Syrië (terreurgroep IS, red.) bombarderen.

En daar liepen Belgen rond. What the fuck! Sommigen kwamen terug uit Syrië en pleegden aanslagen in het land waar ze geboren zijn. We hadden nooit gedacht dat zoiets kon gebeuren en we hopen dat het nooit meer zal gebeuren.

We kunnen niet ontkennen dat het voor België een historische periode was. Omdat het zo persoon-

lijk en close was, vonden wij dat we dat moesten vertellen. Want als wij het niet vertellen, wie gaat het dan wel doen? Maar uiteraard wél op onze manier.

Dus met een speelfilm die van het Festival van Cannes een middernachtslot krijgt?

EL ARBI: Je ziet dat allemaal gebeu-

ren. Je wilt daar iets mee doen. Je wilt dat uiten, je wilt dat vertellen aan de wereld. Film is onze vorm van expressie. Telkens als er iets

verschrikkelijks gebeurde, kregen we moeilijke vragen. Waarom zeggen jullie daar niets over? Wat zijn jullie reacties? Wel, wij zeggen wél iets: deze film is onze reactie.

Dat is wat wij doen, films maken.

FALLAH: We zijn hier acht jaar mee in de weer geweest. We hebben vaak genoeg getwijfeld. Gaan we Rebel maken? Gaan we hem niet maken?

Kunnen we dit verhaal op een juiste manier vertellen? Zo ja, welke dan?

Kunnen we al die perspectieven, al die complexiteit, in een film steken?

▼

© KRIS DEWITTE

“Ik ken gasten die tijdens de eerste golf in 2012 naar Syrië zijn vertrokken en bij IS zijn geëindigd. Dat was heel dichtbij en angstaanjagend. Als moslim had ik het gevoel dat wij dit moesten vertellen” BILALL FALLAH

41

▼

ADIL & BILALL, THUIS IN MOLENBEEK, HOLLYWOOD, RAQQA & CANNES

EL ARBI: Goed wetend dat het niet

mogelijk is om alles in een film samen te ballen. Er zijn een miljoen verhalen. Er zijn zoveel verschillende profielen van mensen die vertrokken zijn. Over elk van hen zou je een film kunnen maken. Het is zeker niet zo dat Rebel dé waarheid vertelt of dat het voor iedereen is gegaan zoals in de film.

Dat is nooit zo. Vandaar dat er over Vietnam en de Tweede Wereldoorlog zoveel films zijn gemaakt.

FALLAH: We wilden het verhaal van deze specifieke familie vertellen.

Zoals De vertellingen van duizend-eneen-nacht, maar met realisme.

Rebel lijkt vier films tegelijk te zijn.

Zat er geen serie in? kunnen maken. Er is veel materiaal gesneuveld in de montagekamer. De eerste cut was vier uur lang. Een serie zou kunnen, maar wij denken altijd in termen van cinema en willen het publiek meezuigen in een trip. We denken aan Saving private

Begrijp ik het goed dat jullie acht jaar geleden al met Rebel in het hoofd zaten? Dat is nog voor het gros van de gebeurtenissen in jullie film.

FALLAH: Los van de ervaring die we

ondertussen hebben opgedaan, is het een goede zaak dat we dit verhaal nu pas vertellen. Toen we begonnen te schrijven, was IS nog helemaal niet zo bekend. Die wereldwijde bekendheid kwam er pas na de executie van de Amerikaanse journalist James Foley. We schreven aan het scenario, maar de situatie veranderde voortdurend. Er waren de aanslagen in Parijs en Brussel. Op het einde van het IS-kalifaat werden kindsoldaten ingezet. Kinderen zijn hier gerekru-

teerd en naar de oorlog gestuurd.

Dat was tegen het einde van IS, in 2017 en 2018.

EL ARBI: De geschiedenis voltrok zich terwijl we schreven. Het YPG (Yekîneyên Parastina Gel, Koerdische ‘volksbeschermingseenheden’, red.) speelde een belangrijke rol in het verslaan van IS. Daar was in 2014 nog geen sprake van. Van de slavenmarkt en de gruwel die de jezidi’s ondergingen ook niet. Al die nieuwe feiten verwerkten we in ons scenario. Het is goed dat we tijd hadden om toch enige afstand en historisch perspectief te hebben.

Ondertussen deden jullie tonnen ervaring op. Ook in Hollywood.

EL ARBI: Dat is waar. Maar we

hebben niet te veel Hollywood-technieken willen toepassen. We zitten onze drie personages op de huid.

Aboubakr, Lubna en Amir spelen in heel intieme scènes. Maar het is een oorlogsfilm, dus ze komen ook in situaties terecht die larger than life zijn. We bekeken hoe Oliver Stone

BRUZZ

| INTERVIEW

EL ARBI: We zouden er een serie van

Ryan, Schindler’s list, Platoon, Born on the fourth of July, Incendies van Denis Villeneuve, Un prophète van Jacques Audiard en zelfs aan de cinema van Hirokazu Kore-eda. Hij is een van de besten in subtiele familieverhalen zoals Shoplifters, Like father, like son en Nobody knows.

Adil El Arbi en zijn kleine broer Amir, het jongste lid van het Molenbeekse gezin uit Rebel dat betrokken raakt bij de gruwel van IS.

het aanpakte in harde, confronterende films als Platoon en Born of the fourth of July. Je voelt zijn woede. Je voelt dat hij iets wil vertellen. Je voelt de ruwheid, de lelijkheid van oorlog. Tegelijk is hij nog altijd een Hollywood-regisseur die keigoed kan filmen, de Hollywood-technieken sluw toepast en een zo breed mogelijk publiek beoogt. Met Schindler’s list maakte Steven Spielberg het brede publiek bewust van de Holocaust, met Saving private Ryan van de Tweede Wereldoorlog.

Dat kwam hard binnen. Dat is voor ons de kracht van cinema. Rebel is geen documentaire, we proberen een ambitieuze, grote film te maken over een belangrijk onderwerp.

De internationale pers staat hier te trappelen om jullie ook te interviewen. Maar ik laat jullie niet gaan voor jullie wat vertellen over hoofdrolspeler Aboubakr Bensaihi.

Afzien, vechten, filmen, rappen, dansen, motorrijden… was niets hem te veel?

FALLAH: We kennen Aboubakr sinds

“Als Rebel gesmaakt wordt, zal dat ons motiveren om nog meer zulke films te maken. Als iedereen hem slecht vindt, blijven we in Hollywood en komen pas na drie, vier commerciële films terug” ADIL EL ARBI

42

zijn hoofdrol in Black. We wisten al jaren dat hij perfect was voor Rebel.

Hij is enorm getalenteerd. Hij kent Molenbeek door en door. Hij kent ook heel veel jongeren die naar Syrië zijn vertrokken. Het is allemaal in zijn omgeving gebeurd. Hij heeft niet enkel de acteerskills en de kennis, hij gaat er ook fysiek keihard voor. Zijn dedication is fenomenaal.

Enkele uren nadat zijn gebroken neus in het ziekenhuis was rechtgezet, stond hij al terug op de

Aboubakr Bensaihi schitterde al in Adil & Bilalls Black. In Rebel speelt hij Kamal, een Syriëstrijder uit Molenbeek. Bilall Fallah: “Zijn dedication is fenomenaal.”

set. Voor Rebel heeft hij met de motor leren rijden en leren dansen.

Hij performt de rapteksten niet alleen. Wij reikten hem het onderwerp aan en als uitstekende rapper schreef hij de teksten zelf. Hij ging ten oorlog – het was bloed, zweet en tranen – maar bracht alles tot een goed einde. Ik snap niet dat hij niet veel méér aanbiedingen krijgt.

Slotvraag: duwt de selectie voor het Festival van Cannes jullie in een nieuwe richting?

EL ARBI: Cannes is het grootste

filmfestival ter wereld. Daar deel van uitmaken is een kinderdroom die in vervulling gaat. Het palmlogo zal zeker op de poster komen. Dat is supercool. Als Rebel gesmaakt wordt, zal dat ons motiveren om nog meer zulke films te maken. Als iedereen hem slecht vindt, blijven we in Hollywood en komen pas na drie, vier commerciële films terug.

(Lacht)

REBEL Release: 5/10

ADIL & BILALL, À L’AISE À HOLLYWOOD, MOLENBEEK, RAQQA ET CANNES

ADIL & BILALL, AT HOME IN HOLLYWOOD, MOLENBEEK, RAQQA AND CANNES

S’il y avait une Palme d’Or du zèle, Adil El Arbi et Bilall Fallah l’auraient remportée. En mars, les réalisateurs belges étaient sur le tournage de Batgirl, la semaine prochaine Disney+ lance leur nouveau film Ms. Marvel et la semaine passée, ils étaient à Cannes pour la première mondiale d’un projet qui leur tient à cœur, Rebel, dans lequel une famille de Molenbeek (Aboubakr Bensaihi, Lubna Azabal et Amir El Arbi) se retrouve impliquée dans les atrocités de Daech. « On a mis toute notre âme dans ce film », dit Bilall Fallah. « La guerre en Syrie s’est rapprochée très vite », ajoute Adil El Arbi. « Tout à coup, il s’agissait de gens qu’on connaissait, l’ami d’un ami. Il fallait qu’on raconte cette histoire. Qui d’autre l’aurait fait sinon ? »

If there was a Golden Palm for diligence, Adil El Arbi and Bilall Fallah would have it on their shelf by now. In March, the Belgian directors were still on the set of Batgirl, next week Disney+ will launch their Ms. Marvel and only last week saw Adil & Bilall in Cannes for the world premiere of their project of passion Rebel, in which a family from Molenbeek (Aboubakr Bensaihi, Lubna Azabal and Amir El Arbi) gets involved in the IS horrors. “We have put our soul into this,” Bilall Fallah emphasises. “The war in Syria came very close very quickly,” Adil El Arbi adds.

“Suddenly, it was about people we know, a friend of a friend. That is why we had to tell this story. If we don’t do it, who will?”

FR

EN

Under the skin

WHAT MAKES PAINTER AND FILM-MAKER ANNELEIN POMPE TICK?

‘I am a very skilled dreamer’ EN

Birds play an important role in the artistic work and first film of the Dutch artist Annelein Pompe, but that is more or less accidental. In her second film, she once more allows herself to be led by the unexpected. “It is important to be well prepared for coincidences.”

BRUZZ | PORTRAIT

— ANDY FURNIERE, PHOTO IVAN PUT

The interview with Annelein Pompe takes place in her studio in the Squares district, in an art nouveau building belonging to non-profit association SB34 that she herself calls “the haunted house”. The atmosphere in her own studio is rather more fairytale than ghostly, with walls crammed with her portraits of birds. For more than five years, the Dutch artist has been painting commissioned portraits of fictitious birds, inspired by the

At the root of her “bird practice” is a whim Pompe had while waiting for an acquaintance for several hours. “We had agreed to have breakfast early in the morning, but he only showed up late at night. To have something to do, I started doing a bird portrait on a whim. The response I got was so enthusiastic that I have continued to do it. But I don’t want to limit myself to just birds, my aim for the future is to paint people.”

“The combination of a sideways glance with direct contact gives birds something mysterious” client’s personality. “I don’t base my portraits on the person’s appearance, it’s purely an impression of the atmosphere,” Annelein Pompe explains. When she paints, it is not about the bird, but about the person she is dressing up in feathers. Has she already made a self-portrait?

“No, but I think I would be a goose, because I am quite a bourgeois type,” she smiles.

Pompe is not a bird-watcher, but she finds the formal characteristics of the animals particularly interesting.

“Their natural ‘costumes’ can sometimes have a dramatic effect.

Another special feature is the fact that their eyes are on the side of their heads, meaning that they look straight at you in profile. That combination of a sideways glance with direct contact gives them something mysterious.”

44

That ambition is on hold for a while, though, as her focus is currently on moving images. Last year, Pompe released her first film, The Shadow Workers, and she is currently finishing her second. The Shadow Workers is a so-called fable-documentary, in which birds – specifically pigeons – again play a crucial role.

PIGEON LUKAKU The story is told from the perspective of the upside-down-pigeon named Lukaku to be precise. “Lukaku is a pigeon with an abnormally curved neck, which means it looks backwards constantly. That makes it the ideal storyteller, because it always looks back at what has happened. It was only afterwards that I learned that the abnormality was actually the result of a virus.”

In the film, Pompe enters the world of pigeon fanciers, although that was not actually her intention at all. She wanted to make a documentary about a shopkeeper who is open at night and ended up with Usman, a Pakistani man from Ghent of whom she heard that he wrote poetry.

Pompe, who herself writes poetry and briefly lived in Pakistan as a child, was immediately intrigued. He then also started telling about his passion for pigeon racing, which is also popular in Pakistan. “Pigeon racing and poetry are two important aspects of Usman’s ‘shadow work’.

Besides his job as a shopkeeper, he is actively involved in various other things, including chess and philosophy.”

TWISTS OF FATE Annelein Pompe also plays herself in her film, under the alias of “the Good-for-Nothing”. She is a saleswoman in a honey shop, but is mainly occupied with dreams as shadow work. “I am a very skilled dreamer,” Pompe says. “As a child, every morning my father asked me what I had dreamt and that’s how I developed the ability. I also have dreams about Indonesia (where she was born, ed.) and Pakistan, although I have no memories of my short time there.”

A special anecdote from the film: Usman has been a great admirer of the influential Flemish pigeon fancier Jules Ryckaert ever since he lived in Pakistan, and when he read about Ryckaert’s ideas, he even felt his “spirit come into him.” When he opened a night shop in Ghent, Ryckaert’s grandson turned out to live opposite him.

Such twists of fate strike a chord with Pompe. “It is important to be well prepared for coincidences,” she says. “That’s a crucial part of my way of making art.” Her next film also stems from a very chance encounter, with a customer in the Ghent honey shop where she spent time behind the counter. It turned out that this woman, under the stage name Faby Books, had been a pioneer in music made with a Hammond organ. “But before I could ask her about that, she had disappeared.” To find out about her story, Pompe goes in search of the woman, enlisting the help of Saint Anthony – the patron saint of lost causes. The short film about this search, with the working title Faby Books Is Lost, St. Anthony!, should be ready in the spring of 2023.

ANNELEIN POMPE: THE SHADOW WORKERS 2/6, 20.00 (in NL, subtitles in FR), Cinema Nova, www.nova-cinema.org

VAN DUIVEN EN MENSEN

DES PIGEONS ET DES HUMAINS

Vogels spelen een belangrijke rol in het werk van de Nederlandse kunstenaar Annelein Pompe. Ze schildert portretten van fictieve vogels in opdracht, geïnspireerd op de persoonlijkheid van de opdrachtgever, en in de film De schaduwwerkers treedt ze binnen in de wereld van duivenmelkers. Maar de focus op vogels is in grote mate een gril van het lot, het gaat haar om ontmoetingen met mensen. Ook in haar tweede film laat ze zich leiden door het onverwachte en gaat ze op zoek naar een vrouwelijke muziekpionier na een toevallige ontmoeting. “Het is belangrijk om goed voorbereid te zijn op het toeval.”

Les oiseaux jouent un rôle important dans l’œuvre de l’artiste néerlandaise Annelein Pompe. Elle peint des portraits d’oiseaux fictifs sur demande, inspirés de la personnalité du commanditaire, et dans le film Les Travailleurs cachés, elle fait son entrée dans le monde des colombophiles. Mais le thème des oiseaux dans son œuvre est en partie due au hasard. Ce qu’elle recherche, ce sont d'abord les contacts humains. Dans son deuxième film aussi, elle se laisse emporter par l’inattendu et part à la recherche d’une pionnière de la musique après une rencontre fortuite. « Il est important d’être bien préparé au hasard. »

NL

FR

BRUZZ | INTERVIEW

Annelein Pompe Because of her father’s job, she was born Dutch in Indonesia in 1988 and briefly lived in Pakistan. Grew up in the Netherlands and then lived in Belgium, first in Ghent, before moving to Brussels Has been painting bird portraits on commission for years, inspired by her clients Made the fable-documentary The Shadow Workers (2021), with the pigeon Lukaku as narrator (voice of Brussels film-maker Eric Pauwels) and in the leading role the shopkeeper-poet Usman Working on her second film, with the working title Faby Books Is Lost, St. Anthony! about her search for a female music pioneer in Ghent

­

ONLINE

SEIZOEN

NIEUW

KVS

W W W.K

.B

-4

VS E

0%

BOEK NU 6 TICKETS VOOR SEIZOEN 2022 - 2023 VIA WWW.KVS.BE EN KRIJG 40% KORTING! DEZE VROEGBOEKACTIE IS GELDIG VANAF 12 MEI T.E.M. 12 JUNI. LOSSE TICKETS VANAF 13 JUNI.

BRUZZ Select. Eat & Drink

Un resto où le grill, plutôt que la saucisse, est mis à l’honneur.

Chair fraîche FR

Après avoir ouvert un comptoir street food, « Saussice » déploie un restaurant passionnant. La jeune équipe en place y tient toutes ses promesses et fait oublier l’imbroglio autour du nom. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE « SAUSSICE »

•••

Roemeniëstraat 56 rue de Roumanie, Sint-Gillis/ Saint-Gilles, 0472-37.45.17, www. saussicerestaurant.com, di/ma/Tu > za/sa/Sa 12 > 14.00 & 19 > 22.00

Avertissement : pour la bonne compréhension de cet article, nous désignerons cette enseigne saint-gilloise sous le nom de « Saussice ». Par suite d’une décision de justice, « Saussice » ne peut plus s’appeler de la sorte en raison de la trop grande proximité avec « Saucisses », une société implantée à Forest fabriquant en toute logique des… saucisses. Au moment de boucler ces lignes, il n’existait pas de nouvelle appellation pour le lieu. Ce changement de nom semble pourtant inévitable pour que l’histoire ne se termine pas en eau de boudin. Il reste que

pour le projet de Bénédicte Bantuelle et Hanna Deroover, l’intitulé était un clin d’œil, la saucisse n’occupait pas le centre de la démarche. Non, ici c’était plutôt un mode de cuisson, le grill, outil idéal pour tirer parti des flammes et des braises, qui était mis en avant. Cet instrument de précision, déjà repéré chez Kobe Desramaults à Gand, était appelé à signer d’autres compositions que les « miamiches », ces pains fourrés avec lesquels l’adresse s’est fait connaître.

Désormais, le lieu est flanqué d’une salle de restau-

rant à la déco fracassante.

Marquantes sont les assises années 80, signées Bruno Rey, qui rappellent la restauration de collectivité. Bien vu également : la mosaïque d’époque au sol, le marbre belge en provenance de Cromarbro, les enceintes décalées à l’esprit eighties, les trop marrantes céramiques d’Eléonore Joulin et surtout la magnifique cave à vins sur mesure qui porte la patte de la marque IKetMOI. On aime aussi le fait que l’articulation entre la salle et la cuisine soit gommée au profit d’une circulation plus fluide, plus libre. Celle-ci

permet à l’équipe en place, aussi jeune qu’épatante, d’évoluer à l’aise et de distiller des conseils vin remarquables (Domaine Gauby, Fanny Sabre, Domaine Jousset…).

Et la cuisine ? Sans fausse note. Elle culmine avec des préparations végétales originales, ainsi du concombre et sauce lacto (9 euros) ou encore des brocolis travaillés façon sauce César (11 euros), voire des betteraves rôties (9 euros) soulignées par une espuma rouge. Les protéines animales ? Le contre-filet Oedslach, maturé six semaines (25 euros) et coupé façon tagliata, remporte tous les suffrages, emmenant le goût de la viande du côté de celui des salaisons. Redoutable.

BRUZZ Select. Cinema

FILM OF THE WEEK

Fleeing, fooling around, in love EN

A er a triumphant tour at the festivals and a historic trio of Oscar nominations, Flee is finally coming to the cinemas in Brussels. Don’t let this refugee story escape. — NIELS RUËLL FLEE

••••

DK, dir.: Jonas Poher Rasmussen

The talk of the 2022 Oscars was Will Smith’s slap but if you have room on your hard drive to remember one more thing, let it be the three Oscar nominations for Flee. Never before has the same film been on the shortlist for the Oscars for best non-English-language film, best animated film and best documentary.

Just like in Waltz with Bashir by Ari Folman or Another Day of Life by Raúl de la Fuente and Damian Nenow, the combination of documentary and animation works wonderfully well. Danish director Jonas Poher Rasmussen convinced a friend from high school to do his story.

Amin Nawabi is now a

The Oscar-nominated film Flee is essentially a testimony, of Amin Nawabi’s traumatic flight, his troubled past and his intimate secret.

successful academic in demand by prestigious American universities who is no longer ashamed of his homosexuality. In the late 1980s, as a child who sometimes wore girls’ clothes

and had a crush on JeanClaude Van Damme, he had to flee Kabul. The Taliban had seized power by driving the Russians out of Afghanistan with a little help from the Americans. When his father was arrested, he, his mother, brother and sisters flew to Moscow. There they experienced the implosion of communism and the opening of the first McDonald’s, but most of all they had to keep out of the hands of corrupt, aggressive, abusive police officers. People smugglers wanted a fortune for perilous passages. The minor Amin was cut off from his family and eventually ended up in Denmark.

BREAKING THE SILENCE

Flee comes to a hopeful conclusion: Amin finds a home.

48

Flee is essentially a testimony.

Hesitantly, Amin tries to remember the things he had to endure. Sometimes he gets it wrong. Memory is fallible, the traumas he has suffered can never be fully healed. The sadness in his voice speaks volumes.

By turning the documenta-

ry into an animated film, director Rasmussen is ensuring Amin anonymity.

The man has no desire to be known as “The Refugee”.

There are other advantages to animation too. Kabul in the 1980s or Moscow in the 1990s can simply be drawn.

Depending on what the scene requires, Rasmussen changes his drawing style. Complex, high-spirited emotions, for example, are expressed in a more abstract graphic style.

Inserted archive images, on the other hand, remind us of the painful reality of the historical events that had a huge impact on Amin’s life.

Flee not only reconstructs the traumatic flight, but also incorporates the fact that Amin kept his troubled past a secret from everyone for years, even friends and loved ones.

Breaking the silence puts an end to the flight from that indelible past. Despite the dull misery, the poignant film thus comes to a heart-warming, hopeful conclusion. Amin finds a home. But there are still 26.6 million refugees left.

FOCUS

MORE FILM

Le riz qui goûte le thé FR

Voyage à Tokyo finit souvent en première position quand on tente d’élire le meilleur film de l’histoire du cinéma. Mais le grand maître japonais Yasujirô Ozu a encore réalisé bien d’autres joyaux intemporels. Le Goût du riz au thé vert par exemple. — NIELS RUËLL

Autant Akira Kurosawa est le virtuose des films à grand spectacle tels que Les Sept Samouraïs, autant Yasujirô Ozu (1903-1963) est le réalisateur raffiné par excellence des drames de la vie quotidienne ou Shomingeki. Son film le plus connu est Voyage à Tokyo, qui est régulièrement élu meilleur film de l’histoire du cinéma par les cinéphiles, aux côtés de Citizen Kane et Vertigo.

Mais Ozu n’est pas le genre de cinéaste qu’on peut cerner avec un seul film. Il a réalisé une cinquantaine de longs métrages qui, ensemble, esquissent un portrait du Japon, coincé entre tradition et modernité, ayant connu une forte évolution pendant et après la Seconde Guerre mondiale. Nombre de ses

films ont merveilleusement survécu au temps qui passe.

Parmi eux Le goût du riz au thé vert, qui sera projeté la semaine prochaine à Flagey. À première vue, il s’agit d’un drame familial plutôt simple, à propos d’un mariage qui s’est éteint. Mais plus vous le regardez, plus il dévoile ses secrets. Parfois, on goûte plus d’amertume que de douceur, parfois c’est l’inverse. Dans cette lutte, ni le bonheur ni la tristesse ne gagnent le combat. Un couple sans enfants n’a plus trop de choses à se raconter. Leur cousine plus jeune et têtue utilise leur malheur comme excuse pour ne pas se marier, et certainement pas avec un mari qu’on lui imposerait. À une certaine époque, ne pas se marier était progressif. Mais

Ozu ne veut pas forcément mettre la cousine à l’honneur.

La vie est rarement, voir jamais, sans ambiguïté.

L’entente et l’expérience peuvent permettre à un couple d’aller loin. Même sans véritable passion, le couple est possible. Il existe un genre de compromis. Verser de la soupe sur le riz peut être un peu grossier, mais une tasse de thé vert peut subtilement rendre le riz meilleur. Ozu ne prêche pas, il observe, en toute quiétude et imperturbable, de façon délicate mais en atteignant son but.

LE GOÛT DU RIZ AU THÉ VERT

••••

JP, dir. : Yasujirô Ozu, act. : Michiyo Kogure, Shin Saburi 1/6 > 28/8, Flagey, www.flagey.be

1

La ruche ••• BE, dir.: Christophe Hermans, act.: Ludivine Sagnier, Sophie Breyer, Mara Taquin

NL/ De drie meisjes hebben nooit anders geweten: de

ene dag staat er geen maat op de vrolijkheid van hun moeder, de andere op haar donkerte. De oudste cijfert zich weg om het huishouden enigszins draaiend te houden, de tweede rebelleert, de jongste hult zich in zorgeloosheid. De Waalse regisseur Christophe Hermans houdt het op een schets van een complexe thuissituatie.

De liefde en loyauteit zijn groot, de ruimte om zich te ontluiken benepen. De vier actrices doen het stuk voor stuk uitstekend in dit genuanceerde, intieme fictiedebuut.

De Franse Ludivine Sagnier is ondertussen meter van een Brusselse zelfhulpvereniging voor bipolaire mensen. (NR)

2

Frère et sœur ••• FR, dir. : Arnaud Desplechin, act. : Marion Cotillard, Melvil Poupaud, Golshifteh Farahani

FR/ Au dernier Festival de Cannes, Arnaud Desplechin était encore en lice pour la Palme d’Or. Comme toujours, de nombreux journalistes cinéma (internationaux) ne comprennent pas ce que le Festival trouve au réalisateur d’Un conte de Noël ou Les Fantômes d’Ismaël. Et comme toujours, une poignée de journalistes (français) a pris sa défense. Frère et Sœur est un film brut et radical sur la haine à la fois passionnée et absurde entre un frère et une sœur. Melvil Poupaud incarne un écrivain imprudent, Marion Cotillard une comédienne flamboyante. La situation est exagérée, tout comme le film désaxé. (NR)

3

One Second ••• CN, dir.: Zhang Yimou, act.: Zhang Yi, Liu Haocun, Fan Wei

EN/ Zhang Yimou certainly still knows how to compose

an eye-catching film scene but One Second is a far cry from Chinese masterpieces such as Red Sorghum or Raise the Red Lantern that in the late 1980s and early 1990s forced his international breakthrough. He places a nostalgic, beautiful farce during the Cultural Revolution.

One Second is a mild, innocent film but that did not stop the Chinese censor from intervening. A prisoner escapes from a labour camp to watch a newsreel in which his daughter is starring. The film is too damaged to be shown, but the entire (desert) village does its best to make the magic of cinema happen anyway. (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

THEATRE & DANCE

Shout it from the rooftops!

EN/ Those who climb to the top get the best

view, something they have known at the Beursschouwburg for years. Traditionally they give their season a festive send-off on their roof terrasse with the Out Loud festival. All through June, in exchange for your most beautiful smile, you can gaze at superb sunsets every Thursday, Friday and Saturday, with a concert or a DJ set as the soundtrack.

Before you spontaneously start whistling “Walk like an Egyptian”: it’s not The Bangles who open the spectacle on 2 June, but their Belgian counterparts The Zangles. Seven female egos with big ideas and small voices combine their singing passion: will it be a musical? Will it be a raffle? Nobody knows!

Out Loud has more of these exciting discoveries to offer, such as the Afropunk sensation Avalanche Kaito, emerging from the Belgian-Burkinese underground, or the South-African rock guitar wholesalers Blk Jks. South African roots also shoot through the soul of Shaka Shams, the Antwerp rapper gradually becoming one of the most promising figures in Belgian hip hop.

There are also (semi) well-known Brussels

AVALANCHE KAITO

people on the bill. Vitja Pauwels may be known for his bleached locks and vicious upper lip hair, but even more so for his wayward guitar playing with Brussels neon jazz band Bombataz, Belgian folk-soul muse Naima Joris, Brussels jazzy band Woolvs and his intriguing solo work.

In the world-famous competition called “Hardest Working Man in Brussels Show Business”, Pauwels can compete with strolling city blower Nathan Daems, who gives his sultry jazz-rock brood Echoes of Zoo free rein above deck. Maya Mertens is of course known as the inimitable Vieze Meisje (“Dirty Girl”), solo or through her collaboration with Azertyklavierwerke.

Those who want to swing their asses in the direction of the higher echelons of the inner city after the concerts are invited to do so by, among others, Rick Shiver of the Nose Job collective, Brikabrak’ers Yooth and Bona Léa, and hair dressing studio cum angelic DJ collective Lengelhair. (TZ) OUT LOUD 2 > 25/6, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

THE WAVES

1

Vloedgolven NL/ Voor theater dat ertoe doet moet u bij

Khadija El Kharraz Alami zijn. De Amsterdamse stond eerder in het Kaaitheater met de solo Nu ben ik Medea (KBC Jongtheaterprijs op Theater Aan Zee) en de performance Re-claiming space. Nu maakt ze met vier jonge actrices The waves, “een ritueel, een manifest, een immersieve ervaring waarin vrouwelijke schoonheid, kwetsbaarheid en pijn centraal staan.” Inspiratie put ze uit The waves van Virginia Woolf uit 1931, maar ook uit essays van de Amerikaanse schrijver en psycholoog Clarissa Pinkola Estes, de Amerikaanse schrijver en activiste Audre Lorde en de Amsterdamse schrijver en filosoof Simon(e) van Saarloos. (MB)

KHADIJA EL KHARRAZ ALAMI: THE WAVES 7 & 8/6, 20.30, start op locatie, www.kaaitheater.be

2

Les clés de l’imaginaire

FR/ Le binôme créateur de la Fabrique imaginaire revient à Bruxelles avec un nouveau projet théâtral qui déjoue les conventions et les attentes. Tout commence par un film documentaire qui suit le périple créatif de Eve Bonfanti et Yves Hundstad, embarqués dans un spectacle à venir autour d’un auteur insomniaque. Après un entracte, ils passent tous deux de l’écran à la scène pour rencontrer le public. À quelques jours de la première de leur création dans un grand festival international, ils vacillent entre doutes et digressions dans un aller-retour constant entre fiction et réalité, humour et imagination. (GB)

EVE BONFANTI & YVES HUNDSTAD : DÉTOURS ET AUTRES DIGRESSIONS 3 > 18/6, Théâtre Varia, varia.be

3

Queen of Comedy EN/ The worst thing Madonna possibly could

have done is to be alive. Everybody else has died: George Michael, Prince, Michael Jackson, Whitney Houston. Madonna is still with us and that is what is wrong with her. Even when wrapped up in sensational costumes and make-up extravaganza, the comedy of the American drag icon Bianca Del Rio is still a hit. Since she emerged on the nightclub circuit in 1998, and even more so since she created a furore in RuPaul’s Drag Race in 2014, Bianca Del Rio has made numerous documentaries, films, musicals, books, TV and stand-up shows.

Unsanitized is her first post-Covid comedy tour. (MB) BIANCA DEL RIO: UNSANITIZED 5/6, 20.00, Koninklijk Circus/Cirque Royal, www.cirque-royal-bruxelles.be

50

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

100 jaar Marc Sleen 75 jaar Nero Een confrontatie van het oeuvre van Marc Sleen met de wereld van vandaag

MEAU

1

CLAIRE-LOUISE BENNETT

De pijn van verzopen daden NL/ Bijna vijftig miljoen streams verzamelde de

Nederlandse Meau (Hewitt) intussen al met ‘Dat heb jij gedaan’. Ze dook op op playlists van menig nationaal radiostation, en stootte door naar de eerste plaats van de hitlijsten. Het nummer, dat ze schreef tijdens de lockdown en waarin ze vrijuit spreekt over de toxische relatie waarin ze zich bevond, raakte duidelijk een gevoelige snaar. “Je hebt me beschadigd,” klinkt het niet mis te verstaan, “met de pijn van je verzopen daden.”

Inspiratie voor het onomfloerste uiten van haar boosheid vond Meau in de song ‘Happier than ever’ van de Amerikaanse popzangeres Billie Eilish, en de emopop van Olivia Rodrigo, al oogt haar muziek net een tikkeltje kwetsbaarder. (TZ)

MEAU 3/6, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

2

Eiko and Jim

FR/ Le nom d’Eiko Ishibashi ne vous dit peut-être rien, mais au cours des deux dernières décennies, cette multi-instrumentiste est devenue l’un des grands noms de la scène musicale japonaise.

Ishibashi a une vision étendue, elle explore autant la pop sucrée que l’improvisation et le jazz, et compose des bandes sonores pour le théâtre, la télévision, les expositions et les films. Elle a signé la musique de Drive My Car, qui a remporté l’Oscar du meilleur film étranger cette année. Pour son dernier album, For McCoy, elle a collaboré avec Jim O’Rourke, icône de la musique expérimentale et âme sœur. (TZ)

1

Afscheid en nieuw leven NL/ Al jaren kneedt Eva Cardon als docente

beeldverhaal en illustratie aan LUCA School of Arts de toekomstige generatie beeldenmakers tot volle wasdom. Als oprichter en curator van het jaarlijkse Antwerpse Grafixx-festival toont ze waar dat beeldenstormen zoal toe kan leiden. En als Ephameron schept ze heel breekbare en precieuze beeldverhalen die het leven wonderlijk op de huid zitten. Na onder meer Wij twee samen, over het geleidelijke en pijnlijke verlies van haar vader aan dementie, toont ze met Nooit meer alleen op welke ingrijpende manieren nieuw leven het bestaan van jonge ouders verandert. (KS)

EPHAMERON: NOOIT MEER ALLEEN 1/6 (signeersessie: 18.00) > 19/6, Grafik, www.grafik.brussels

2

Sous la pierre, les glaciers

FR/ Qui connaît le Glacier de la Clochette Nord, le Glacier Gregory ou le Glacier Meren ? Pas grand monde. Ils se situent dans les Alpes pour le premier, au Kenya pour le second et en Indonésie pour le dernier et ils ont disparu respectivement en 2003, 2016 et 2000. La fonte des glaciers est un des signes les plus tangibles du réchauffement climatique. L’artiste Clara Thomine nous le rappelle en inscrivant leur nom sur la surface des anciennes pierres tombales qui constituent le chemin de promenade du parc George Henri. Une œuvre éphémère qui disparaîtra progressivement sous les pas des promeneurs. Comme les glaciers. (GB)

EIKO ISHIBASHI 1/6, 20.00, Les Ateliers Claus, www.lesateliersclaus.com

CLARA THOMINE : PLEURE(NT) LES GLACIERS > fin août, Parc Georges Henri, www.wolubilis.be

3

3

The visible invisible EN/ In the second half of the 1970s,

Americans Steven Brown and Blaine L. Reininger formed the post-punk band Tuxedomoon. They scored a cult hit with “No Tears” and shortly after moved to Europe, where they ended up on the iconic Brussels label Crammed Discs. Globetrotter Steven Brown even found a home in Brussels for a while. Since then, Brown has gained fame as a composer of soundtracks for theatre plays, fashion shows, dance performances and films. On El hombre invisible, his first solo album since the early 1990s, Brown, now a resident of Mexico, frequently uses that compositional knowledge and broad perspective. At the Botanique, he will make the invisible visible. (TZ) STEVEN BROWN 5/6, 19.30, Botanique, www.botanique.be

EEN EEUW IN VERANDERING

Galway girl EN/ Her first book – the extremely refreshing

novel-in-stories Pond, about a solitary woman’s life in coastal Ireland – came about when Claire-Louise Bennett realised that the play she had been writing for a while could just as well stand on its own and that although theatre interested her, the hassle of a stage and actors did less so. The writer who even questions her identity as a “writer” and who two decades ago swapped the UK for the Irish city of Galway, made use of the silence of the pandemic to devote herself to her second book: Checkout 19, an exuberant and brilliant ode to the imagination, writing and reading. (KS) CLAIRE-LOUISE BENNETT 2/6, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

28.05’22 > 05.03’23 STRIPMUSEUM BRUSSEL

info & tickets:

stripmuseum.be 51

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Ik stap een winkel binnen met de aantrekkelijke naam ‘Passe-vite’. “Dag mijnheer, verkoopt u soms passe-vites?” Hij beaamt en brengt mij achter in de winkel. Ik ken deze zaak al heel mijn leven. De winkelier is ongeveer zo oud als ik, en verhuisde zijn zaak van keuken- en huisinrichting naar deze zichtbare plek rechtover het stadion van de Heizel. Vroeger zat hij elders in Laken, in de winkel van zijn vader, en dáárvoor van zijn grootvader, sinds 1935 of zo.

Hij laat mij vier verschillende modellen zien, van simpel plastic tot luxueus inox-staal met wisselstukken en garantie.

Een verbazende variëteit aan keuzes en kwaliteiten.

“Verkoopt u véél passevites?” vraag ik hem. Ook hij dacht dat het een vergeten keukentoestel was, maar sinds hij de winkel zo herdoopte, in 1990, stoppen er veel mensen om zich zo een écht ding aan te schaffen.

“Het is veel populairder dan ik dacht, er bestaat – zegt men – niets beter om aardappelpuree te maken,” weet hij te vertellen. En niet alleen aardappelpuree.

De passse-vite is een Belgische uitvinding, leerde ik tot mijn verbazing, in dezelfde liga als dat ander vernuftige ding, de ‘mille-croquettes’.

‘Doorsteken’, dat is het zeven van saus of soep met zoveel mogelijk pulp van de groente maar zonder vliezen en houtjes.

In de klassieke Franse

CULI NAI R

Passe-vite

keuken moest dat door een ‘chinois’. Chefs gruwelden van het idee dat hun creaties bezoedeld werden door elementen die herinneren aan een natuurlijke oorsprong. De koksjongens en huismoeders stampten geduldig de vloeistoffen door de zeef, gewapend met een houten lepel en veel inefficiëntie.

Op een dag, bijna honderd aar geleden, werd het Madame Simon, lerares in Morlanwelz, te veel: “Dat er daar nu nog nooit iets voor is uitgevonden?!” Haar man, Victor Simon, kwam erbij en schetste al snel een zeef, voorzien van een grote schroef en een kruk, die al draaiend de gewenste plantaardige purees zou kunnen doorduwen. Een bevriende blikslager voerde het model uit en zie, de passe-vite was geboren. Een atelier kwam aan de chaussée Brunehault in Carnières, vlakbij. Het stel toog in 1928 met hun uitvinding naar het Salon in Brussel en verkocht de hele voorraad meteen. Er werd een internationaal patent aangevraagd en gekregen.

“Wie dit een ‘roerzeef’ wil noemen, heeft waarschijnlijk nooit in een keuken gestaan”

Sommige taalgeleerden willen dit in het Nederlands een ‘roerzeef’ noemen, maar die mannen hebben waarschijnlijk nooit in een keuken gestaan. Een Passe-vite roert niet, zeeft niet, hij ‘steekt door’, snel en efficiënt!

Waarom zou je dit ding gebruiken in een tijdperk van blenders en mixers?

Wel, het resultaat is net dat ietsje anders: neem tomaten, als je die op zijn geheel gaat blenden, zitten er nog steeds minuscule stukjes zaad in of snippers van het velletje. Tenzij je, zoals in veel recepten, de tomaten gaat ontpitten, en pellen door onderdompeling in kokend water enzovoort enzovoort. Met dit toestel is dat niet nodig.

Sugo. Sugo is de meest dagelijkse pastasaus die er bestaat. In eenvoudige Italiaanse eethuisjes is die het alternatief voor de ragù, de vleessaus die wij hier bolo noemen.

Laat in een sauspan gesnipperde ajuin aanstoven tot glazig maar niet bruin. Snipper er op tijd een teen look bij. Zout toevoegen met wijsheid.

Doe er dan gehalveerde tomaten bij, met alles erop en eraan (zonder te pellen, uitknijpen of verwijderen van de harde kern). Zet er een deksel op en laat de tomaten smelten. Als alles zacht is, gooi je deze groente in de passe-vite en je draait.

Presto! Daar is de sugo.

Eventueel versieren met basilicumblaadjes en door de spaghetti mengen, met geraspte grana-kaas erover. Smakelijk.

FOTO NICK TRACHET © SASKIA VANDERSTICHELE - FOTO PASSE-VITE (RV)

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE 55.000 exemplaren.

ADVERTEREN? Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) REDACTIECHEF Kirsten Bertrand CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws

NICK TRACHET

52

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

De hele reeks nalezen?

BRUZZ.be/trachet

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be Voer uw evenement in op Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels

→

12.05↘ 31.07 Exhibition The Act of Breathing

PROFICIAT, JE LEEST BRUZZ. Je ben niet alleen. BRUZZ bereikt steeds meer mensen.

Dat werd gemeten in de tweejaarlijkse bereikstudie van BRUZZ, die bevraagt hoeveel mensen onze media volgen.

Het maandbereik van BRUZZ stijgt tot 350.000 gebruikers: 29% van de populatie in Brussel en de rand rond Brussel leest, kijkt of luistert naar BRUZZ. Dat is maar liefst 38% meer dan het maandbereik van twee jaar geleden. Ook de naambekendheid van BRUZZ heeft vleugels. Meer dan één op twee (56%) zegt BRUZZ te kennen, bij de Nederlandstaligen binnen de populatie stijgt dat cijfer zelfs tot 81%.

BRUZZ werd in 2016 gelanceerd als overkoepelend mediamerk van de Vlaams-Brusselse media. Op zes jaar tijd hebben we een krachtig en dynamisch Brussels merk uitgebouwd. Bedankt om deel uit te maken van dat verhaal!

BRUZZ is het multimediaal mediamerk van de Vlaams-Brusselse Media. BRUZZ brengt nieuws, cultuur en verhalen uit de hoofdstad. Volg BRUZZ op radio, televisie, online, in het magazine en op onze social media.

JE VERPLAATSEN IN BRUSSEL WAS NOG NOOIT ZO MAKKELIJK

BA

12 3

4

NK

45

67

7

9 89

123

4

BETAAL JE MIVB-RIT NU MET JE BANKKAART CONTACTLOOS BETALEN

stib-mivb.brussels/contactless

DB623070I9

in

@home

the

in class

mood

p nds English ortuguês Nederla italiano français Deutsch Polski

‫ﻋﺮﺑﻴﺔ‬

for a new language

español

Nieuw: Zakelijk Nederlands, Engels, Frans en Duits @home. Het volledige aanbod vind je op cvosemper.be. Schrijf je online in voor een dag-, avond- of zaterdagcursus.

Nouveau: Néerlandais, anglais, français et allemand des affaires @home (à distance).

Retrouvez notre programme complet sur cvosemper.be. Inscrivez-vous en ligne à un cours du jour, du soir ou du samedi.

New: Business Dutch, English, French and German @home. To see our full range of courses go to cvosemper.be. Enrol online in day, evening or Saturday classes. lessons @home and/or in class in: Brussel • Elsene • Jette • Laken • Neder-Over-Heembeek • Oudergem • Ukkel

DB619808H9

DB759314E2

CHAUFFEURS (VOLTIJDS & DEELTIJDS) ZAKELIJK & PRIVE PERSONENVERVOER Firma sinds 18 jaar toonaangevend in personenvervoer zoekt dringend

2-3 chauffeurs rijbewijs B zowel voltijds als deeltijds ouder dan 50 jaar deftig voorkomen

Vind een leuke job in jouw buurt.

perfect Nederlandstalig goede basiskennis van Frans en Engels op zoek naar goede bijverdienste

Bel 0475 50 62 54 of stuur cv via e-mail: info@transferservice.be DB759484E2

ANTIQUAIR

MIGNOT UW IN UW REGIO

regiotalent.be

AANKOOP:

ANTIEK, CHINEES PORSELEIN, SCHILDERIJEN, MEUBELS, BEELDEN, TAPIJTEN, KLOKKEN, IKONEN, VAZEN,….

DB758663E2

VRIJBLIJVENDE SCHATTING BEZOEK AAN HUIS CORRECTE PRIJZEN

Tel. 0472666723 www.Mignot-Antiq-Expertise.com info@mignot-antiq-expertise.com

VÍKINGUR ÓLAFSSON PLAYS MOZART

Hugh Wolff (maestro)

11.06.22 – 20:00 – Bozar

INFO & TICKETS www.nationalorchestra.be

BELGIAN NATIONAL ORCHESTRA IN PERMANENT RESIDENCE AT

Exclusive partners Belgian National Orchestra

Common partners

Exclusive partners Bozar