BRUZZ - editie 1798 (4-05-2022)

#1798

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

+ BRUZZ CULTURE TOOTS 100 & BEYOND BRUSSELSE JAZZSTUDENTEN EREN DE MEESTER

THOMAS BOIVIN UN AUTRE REGARD SUR BELLEVILLE

AMELIA ABRAHAM “THE PRIDE HAS LOST ITS POLITICAL MEANING”

|

TIPS

04 | 05 | 2022

100 JAAR TUINWIJKEN

’BEZOEKERS WANEN ZICH SOMS IN DE EFTELING’

P UBLIREP ORTAGE

‘De audiovisuele sector verandert razendsnel. Voor een jong productiehuis zoals La Belge Prod is het essentieel om te durven experimenteren met verschillende formats en nieuwe media.’

La Belge Prod. De ‘uction’ mag je zelf toevoegen. “In het Frans korten we ‘production’ vaak af, maar we zijn wel degelijk een 100% Belgisch productiehuis”, vertelt co-founder en executive producer Adrien Bralion.

Slechts 29 jaar, maar nu al goed op weg om een van de snelst groeiende productiehuizen in Brussel te leiden.

Met een business engineering-diploma op zak en na enkele jaren werkervaring als consultant maakt Adrien in 2018 de switch. In 2018 richt hij met een partner ‘La Belge Prod’ op, een productiehuis dat bewust wegblijft van tv-series, documentaires en films. In plaats daarvan wordt de focus gelegd op entertainment programma’s, multicamera shows, grote livestreamings, animatie en social mediaproducties. “Onlangs deden we nog een special rond Stromae voor RTL. Je verdiepen in een bepaald onderwerp en hierover kennis vergaren, dat vind ik het leukst aan mijn job.”

Spit Summer Game

Met ‘Spit Summer Game’, een nieuw hybride format voor social media, maakt La Belge Prod kans om dé zomerhype van 2022 voor zijn rekening te nemen. In filmpjes van maximum 58 seconden zullen jongeren – onder begeleiding van drie influencers – vragen beantwoorden. Bij een fout antwoord valt de grond onder hun voeten weg, letterlijk. Gelukkig landen ze zacht in een bad van schuim”, lacht Adrien. “En bij een juist antwoord winnen ze coole prijzen, zoals een reis naar het buitenland.”

Showbeest

Dat La Belge Prod zich concentreert op entertainment, is niet toevallig, vertelt Adrien. “Ik was als tiener al gebeten door grote liveshows zoals Dancing With The Stars of Star Academy. Mijn ouders zijn meer dan eens met mij naar Parijs gereden om opnames bij te wonen. Daar keek ik aandachtig naar de verschillende camera’s, de belichting en de techniek. De ambitie is er om met La Belge Prod ook in België zo’n gigantische shows te produceren.”

16:9

Naast het zwaardere camerawerk, organiseren ze bij La Belge Prod ook lichtere producties, voor social media bijvoorbeeld. “RTBF, één van onze klanten, vraagt zelfs naar iPhone-beelden in 16:9-formaat. Die zijn perfect voor sociale platformen zoals TikTok en Instagram”, verklaart Adrien.

Adrien Bralion Co-founder en executive producer

ontvingen was oorspronkelijk bedoeld voor de pilot, zodat we deze konden pitchen bij tv-zenders, maar we hadden meteen beet. Daarom gebruiken we het budget nu voor de verdere ontwikkeling van de show. Win-win!”

Volhouden

La Belge Prod maakt deel uit van screen.brussels, een cluster van hub.brussels. Daar wordt het productiehuis ondersteund op verschillende manieren.

“Onlangs nog hielpen ze ons met het opstellen van een sterk subsidiedossier”, aldus Adrien. “Mijn advies voor jonge ondernemers is dan ook: laat je goed omringen. Zoek een partner met wie je op dezelfde golflengte zit. Maak gebruik van de instanties. En hou vol. Ze zeggen vaak dat een bedrijf pas oplevert na vijf jaar, en dat klopt. Tot vorig jaar was het soms ploeteren, nu bloeit La Belge Prod en kan ik niet trotser zijn op ons team van elf experten!”

Tekst: Aline Peeters 3D-beeld van Spit Summer Game © Simon Garnier

Win-win

“We zijn verheugd om ons jongerenmerk ‘Spit’ verder uit te werken. Alle hulp is welkom. Daarom schreven we Spit Summer Game succesvol in voor de projectoproep van crea.brussels, een samenwerking tussen ST’ART, het Brusselse Gewest en hub.brussels”, legt Adrien uit. “De €30.000 die we

Volg het werk van La Belge Prod op: www.labelgeprod.com

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

VOORMANNEN In dit magazine besteden we aandacht aan de honderdste verjaardag van de Brusselse tuinwijken. Die moesten na de Eerste Wereldoorlog gezinnen met een laag inkomen goeie én goedkope huurwoningen garanderen. En er waren scholen, gezondheidscentra, bibliotheken ... Het idee is onder meer ontsproten aan het brein van een socialistische voorman: toenmalig minister van Arbeid Joseph Wauters, die trouwens de eerste steen legde van de wijk het Rad in Anderlecht. Even een bocht naar een andere socialistische voorman, Conner Rousseau. Die liet zich ontvallen dat hij zich niet langer in België voelt wanneer hij door sommige wijken van Molenbeek rijdt. Ik kan me voorstellen dat ook minister Wauters schrok toen hij destijds vanuit zijn villa in Ukkel afzakte naar de armere wijken van de stad. Alleen, ik kan nergens een stigmatiserende uitspraak van de man terugvinden. Twee socialistische voormannen, twee verschillende tijden, twee verschillende benaderingen.

De ene vooral gedreven door verontwaardiging. De andere – zo zeggen de politieke waarnemers ons – voor een deel door electorale overwegingen. Laat het een tip zijn voor Rousseau. Als je dan toch naar Molenbeek komt, stap eens uit aan een tuinwijk en neem de tijd om stil te staan bij de verwezenlijkingen van je illustere voorganger. Lees de reportage over de tuinwijken op p. 14-19 NL

SPREEKTIJD

“We lopen elk jaar 30 miljard euro mis” Volgens financieel onderzoeksrechter Michel Claise moeten er dringend meer magistraten worden ingezet om fraude aan te pakken 8

REPORTAGE

CHEFS DE FILE

“De moedertaal helpt om een identiteit op te bouwen” In de school van Maria Smirnova krijgen Oekraïense leerlingen les in het Oekraïens en het Engels 24 DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY De tuinwijken

bestaan een eeuw 14, REPORTAGE Een nieuwe pluktuin achter het Erasmusziekenhuis 12, CHOU DE BRUXELLES Alain Loiseau 20, ANALYSE Toekomst Marc Sleen Museum blijft vraagteken 22, BIG CITY Waarom zijn we in Brussel pionier van de post in Europa? 27, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE “Toots raakt met zijn muziek ook mensen die niets van jazz afweten”

FOREMEN

Toots 100 & Beyond: jazzstudenten gaan aan de slag met de nummers van de Brusselse ket 32

EN Amelia Abraham 38, NL Koen De Preter 42, FR Marc-Henri Wajnberg 44, EN Eat & Drink Roselyne 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 50

MEER BRUZZ

MELD NIEUWS

In this magazine, we mark the centenary of the Brussels garden suburbs which were supposed to ensure low-income families good and cheap rental housing after the First World War. There were facilities such as schools, health centres and libraries. The idea was conceived by a socialist leader, the then Minister of Labour Joseph Wauters, who also laid the foundation stone for the neighbourhood Het Rad in Anderlecht. Then we jump to another socialist leader, Conner Rousseau. Last week, he let slip that he no longer feels like he is in Belgium when he drives through parts of Molenbeek. I can only imagine that Minister Wauters was similarly shocked when driving from his villa in Ukkel to the poorer parts of the city, yet I cannot find a single stigmatising statement from the man anywhere. Two socialist leaders, two different times, two different approaches. One driven primarily by indignation, the other – so the political observers tell us – partly by electoral considerations. Here is a top tip for Conner Rousseau: if you do go to Molenbeek, make a stop-over in one of the garden suburbs and take a moment to reflect on the achievements of your illustrious predecessor. Read the report on the garden suburbs on pages 14-19 EN

FR Thomas Boivin 29, EN BruxellesVies Dena Vahdani 36, FR O. 37,

Generatie BX Rina (17), Romana (17), York (22) en Solina (18) zijn vier Brusselse jongeren. Ze delen hun dromen en zorgen, hun angsten en wensen. Op weg naar volwassenheid in de grootstad: Generatie BX Bekijk de hele reeks nu integraal op BRUZZ.be en op het YouTube-kanaal van BRUZZ

Dans ce magazine, nous accordons une attention particulière au centenaire des cités-jardins de Bruxelles. Après la Première Guerre mondiale, celles-ci devaient garantir aux familles à faibles revenus des logements de qualité et bon marché. Et il y avait des écoles, des centres médicaux et des bibliothèques, pour ne citer que quelques exemples. L’idée a été conçue par un dirigeant socialiste : le ministre du Travail de l’époque, Joseph Wauters, qui a également posé la première pierre du quartier de la Roue à Anderlecht. Passons à un autre leader socialiste, Conner Rousseau. La semaine dernière, il a laissé entendre qu’il n’avait plus l’impression d’être en Belgique lorsqu’il traversait certains quartiers de Molenbeek. J’imagine que le ministre Wauters a lui aussi été choqué lorsqu’il a quitté sa villa d’Uccle pour se rendre dans les quartiers pauvres de la ville. Seulement, je ne trouve nulle part une déclaration stigmatisante de sa part. Deux chefs de file socialistes, deux époques et deux approches différentes. Une personne mue principalement par l’indignation. L’autre, d’après les observateurs politiques, en partie par des considérations électoralistes. Voici un conseil pour Conner Rousseau.

Si vous venez à Molenbeek, faites un tour dans une cité-jardin et prenez le temps de réfléchir aux accomplissements de votre illustre prédécesseur.

Lisez le reportage sur les cités-jardins en p. 14-19 FR

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur Zelf nieuws gespot?

Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 4 MEI 2022

I

3

De week

MOLENBEEKSE NADIA NAJI IS KANDIDAAT-COVOORZITTER VOOR GROEN

‘De uitspraken van Rousseau trokken me over de streep’ Nadia Naji uit Molenbeek is kandidaat-covoorzitter voor Groen. Dat is ze samen met Jeremie Vaneeckhout, die van 2014 tot 2019 al eens ondervoorzitter was. “In Brussel doen we het heel goed. Dat enthousiasme en die zelfverzekerdheid wil ik weer in de hele partij brengen.”

— BRAM VAN RENTERGHEM

BRUZZ | DE WEEK

Naji werkt op het kabinet van de Brusselse minister Elke Van den Brandt als adviseur. Vandaag is ze al covoorzitster van Groen Molenbeek. Een eventuele kandidatuur voor het voorzitterschap spookte al een tijdje door haar hoofd.

“Jeremie Vaneeckhout had daar eerder al contact met me over opgenomen, maar het zijn de uitspraken van Conner Rousseau (Vooruit) over Molenbeek die me over de streep hebben getrokken,” reageert ze.

Volgens Naji zijn die uitspraken xenofobisch en strategisch. “Daarmee hoopt hij likes te scoren en in de media te komen. Maar voor

de 100.000 mensen in Molenbeek zijn ze een klap in het gezicht. Ook voor mij.”

TROTSE PARTIJ Als kandidaat-covoorzitter hoopt ze iets te kunnen betekenen in een politiek landschap dat almaar extreemrechtser wordt.

Daarnaast wil ze de trots terugbrengen in de partij.

“Groen moet op nationaal niveau zijn zelfverzekerdheid terugkrijgen en met lef zijn ideeën verdedigen. In Brussel doen we het heel goed. Dat enthousiasme en die zelfverzekerdheid wil ik weer in de hele partij brengen.”

Waterbus vaart weer Vanaf maandag kan je in Brussel of in Vilvoorde opnieuw in de Waterbus stappen voor een verplaatsing over het kanaal. De Waterbus herneemt eerst op weekdagen en vanaf juli ook in het weekend. De bus richt zich vooral op fietsers, families met kinderwagens en minder mobiele personen die niet aan parkeren in de hoofdstad willen denken. Een traject kost 1 tot 3 euro. .

4

I

4 MEI 2022

Naji en Vaneeckhout stellen zich bewust kandidaat als covoorzitter, en niet als voorzitter en ondervoorzitter. “Dit in de traditie van de Duitse of Franstalige groenen,” zegt ze. “Mens en welzijn zijn heel belangrijk, deze verdeling op evenwaardig niveau moet helpen dat evenwicht met het professionele te bewaren.”

Met Vaneeckhout denkt ze ook een heel complementair team te vormen. “Hij van het platteland (Anzegem, red.) en ik uit de stad.

Hij met veel ervaring, ik iets nieuwer (lacht). Maar allebei zijn we heel trots op Groen en dat willen we weer uitstralen.”

1550

Brussel Mobiliteit heeft afgelopen winter 1.550 nieuwe bomen geplant. Het gaat om 150 verschillende soorten. Brussel Mobiliteit volgt in het Gewest de evolutie van 35.000 bomen op de voet. De bomen werden zorgvuldig uitgekozen bij een boomkwekerij.

Daarnaast moet een evenwaardig covoorzitterschap de aanvallen helpen te bufferen. Dit weekend nog zei de huidige Groen-voorzitter Meyrem Almaci in De Zondag dat de bedreigingen en beledigingen, vaak op sociale media, zwaar begonnen te wegen. Daar is Naji niet zo bezorgd om. “Ik wil het niet onderschatten,” zegt ze, “maar kritiek van personen die mij nauw aan het hart liggen, raakt me veel meer dan anonieme trollen op het internet.”

NIEUW IN DE POLITIEK Naji studeerde communicatiewetenschappen aan de Universiteit Antwerpen,

waarna ze bij BRUZZ aan de slag ging als redacteur sociale media. Na een tussenstop aan de VUB maakte ze in 2021 de overstap naar de politiek, eerst als parlementair medewerker van Juan Benjumea Moreno en Arnaud Verstraete, en later als adviseur bij het kabinet Van den Brandt.

De leden kiezen op zaterdag 11 juni hun nieuwe voorzitter. Het is alvast opvallend dat weinigen zich voorlopig geroepen lijken te voelen om de fakkel van Almaci over te nemen. Björn Rzoska, Wouter De Vriendt, Bogdan Vanden Berghe, Petra De Sutter, hun namen circuleerden volop, en ze

Eenrichtingsverkeer in Graystraat Het Gewest en Elsene hebben plannen om het stuk tussen de twee bruggen op de Graystraat eenrichting te maken voor automobilisten die van het Flageyplein komen. Zo hoopt de gemeente Elsene de stroom van doorgaand verkeer tussen de Flagey en het Jourdanplein in Etterbeek in te dammen. De eenrichtingsstraat wordt deze zomer aangelegd. Bussen zullen nog steeds in beide richtingen kunnen rijden, net als fietsers.

Nadia Naji is covoorzitster van Groen Molenbeek en doet nu met Jeremie Vaneeckhout een gooi naar het voorzitterschap van Groen.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

lieten aanvankelijk ook uitschijnen dat ze een kandidatuur overwogen, maar gaven intussen te kennen dat ze toch liever geen gooi naar het voorzitterschap doen.

Ook Elke Van Den Brandt zou erover gedacht hebben, maar ze bleef liever minister in Brussel. Wie meedoet aan verkiezingen loopt altijd de kans op een tegenvallend resultaat, en dat kan afstralen op de verdere politieke carrière. Maandag liet ook Kristof Calvo weten geen kandidaat te zijn. “Als voorzitter wordt de partij een doel op zich, eerder dan een middel,” lichtte hij zijn beslissing toe.

BRUZZ | DE WEEK

© IVAN PUT

WAUTER

Het Moeraske beter beschermd

Ze leren hoe op- en af te stappen, ze leren vallen, maar ook om de fiets te gebruiken als beschermingsmiddel Fietsflik DAVID STEVENS leidt zijn collega’s op om goed te leren fietsen (in ‘De Morgen’)

De Brusselse regering heeft een voorakkoord bereikt met de NMBS over de erfpacht van het natuurreservaat Het Moeraske dat gelegen is tussen Evere, Schaarbeek en Haren. Voor een periode van 27 jaar zou het gebied – als de partijen het akkoord ondertekenen – onder erfpacht vallen van Leefmilieu Brussel. Zo zou de status van het gebied, waar heel wat bijzondere planten groeien, beter beschermd worden.

6

Zes Brusselse gemeenten hebben nog altijd geen geldige begroting voor dit jaar. Nieuwe investeringen zijn daardoor uitgesloten. Dat blijkt uit navraag bij minister van Plaatselijke Besturen Bernard Clerfayt (Défi). De evenwichtsoefening blijkt dit jaar extra moeilijk door corona, loonsverhogingen en de hoge inflatie.

4 MEI 2022

I 5

In beeld

KUNSTIG VOLK NL/ Gespot: lachende

gezichten en openvallende monden op Art Brussels afgelopen weekend. De 38ste editie van de gerenommeerde hedendaagse kunstbeurs kon na twee coronajaren weer gewoon plaatsvinden in Thurn & Taxis. De beurs trok voornamelijk een jong publiek, dat 6

I

4 MEI 2022

PUBLIC ARTISTIQUE werken van jonge en opkomende kunstenaars kon bewonderen, maar ook ondergewaardeerde en vergeten artiesten, en gevestigde namen kregen er hun plekje. Dat alles bleek een uniek recept voor een uitgelaten, fijne sfeer en een grote portie gezelligheid.

FR/ Vu : des visages souriants et bouché bée à Art Brussels le week-end dernier. Après deux ans de Covid, la 38e édition de la célèbre foire d’art contemporain a pu à nouveau se dérouler normalement à Tour & Taxis. La foire a attiré un public principalement

ARTY FOLK jeune, qui a pu admirer les œuvres de jeunes artistes et d’artistes en devenir, mais aussi d’artistes sous-estimés et oubliés, ainsi que de noms établis. Tout cela s’est révélé la recette idéale pour une atmosphère festive et agréable et une bonne dose de convivialité.

EN/ Smiling faces and

gaping mouths were spotted at Art Brussels last weekend. After two years of pandemic, the 38th edition of the renowned contemporary art fair could once again take place as usual in Thurn & Taxis.

The fair attracted a mainly young public

Bijgedachte

Als de klokken zwijgen

REDACTEUR BRAM VAN RENTERGHEM neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

who could admire works by young and upcoming artists, but also underappreciated and forgotten artists and established names were given a spot.

All this proved to be a unique recipe for an exuberant, pleasant atmosphere and a great deal of conviviality.

Een Brusselse klokkenluider is ontslagen nadat hij problemen binnen een Brusselse overheidsdienst had aangeklaagd. Nochtans moet dat statuut hem net tegen ontslag beschermen. Maar het mocht niet baten.

Die klokkenluider – laten we hem Louis noemen – vond het niet kunnen dat duizenden arme, Brusselse gezinnen nog steeds hun huurtoelage niet hadden ontvangen. Zo’n toelage moet het makkelijker maken om op de reguliere woonmarkt iets te vinden, in afwachting van een sociale woning.

Louis stelde dit probleem anoniem aan de kaak en BRUZZ schreef er een artikel over, dat diezelfde dag nog tot vragen leidde in het Brussels parlement.

De dag nadien kreeg Louis – die zelf onvoorzichtig communiceerde – te horen dat er een disciplinair onderzoek naar hem was geopend, en dat hij het mocht gaan uitleggen, niet bij zijn afdelingshoofd, maar meteen bij Julie Fiszman, de secretaris-generaal van de Gewestelijke Overheidsdienst Brussel, zeg maar zijn grote baas.

Die demarche kwam er volgens Louis nadat staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou (PS), die in het parlement het gesukkel met de huurtoelages moest verklaren, druk had gezet op Julie Fiszman.

Louis vroeg daarop bescherming als klokkenluider bij Catherine De Bruecker, die sinds januari 2022 aan de slag is als Brusselse ombudsvrouw.

Die bevestigde via mail dat hij daarvoor in aanmerking kwam.

Twee weken later liet De Bruecker weten dat hij toch niet beschermd zou worden als klokkenluider, omdat ze na onderzoek van zijn dossier enkele negatieve vaststellingen aantrof, “vooral op het vlak van samenwerking en attitude”. Twee dagen later had Louis een disciplinaire zitting, waarna hij ontslagen werd.

Gevraagd naar meer uitleg laat de tweetalige ombudsvrouw weten niet op individuele dossiers

in te gaan. Wel stelt ze dat de beslissing om het klokkenluidersstatuut al dan niet toe te kennen, gelinkt is aan de timing en de inhoud van de disciplinaire maatregelen. Lees: als er al langer iets helemaal anders aan de hand was, heeft de verzoeker geen recht op het klokkenluidersstatuut, en kan de dienst hem wel ontslaan.

Op die beslissing valt als buitenstaander, die geen inzage heeft in het dossier, weinig af te dingen. Toch zijn er twee belangrijke bedenkingen.

Eén: de timing is wel heel bijzonder. Dat zegt ook een oud-collega van Louis, die aangeeft dat de negatieve evaluaties van Louis begonnen zijn op het moment dat hij problemen aankaartte.

En twee: staatssecretaris Nawal Ben Hamou, secretaris-generaal Julie Fiszman en ombudsvrouw Catherine De Bruecker kennen elkaar. Alle drie zijn ze aan de PS gelieerd. Julie Fiszman was van 2004 tot 2009 Brussels parlementslid voor die partij. Van 2006 tot 2018 was ze, met een korte onderbreking, ook gemeenteraadslid in de Stad Brussel. Dat stoeltje werd in 2018 door Nawal Ben Hamou ingenomen, waarna ze in 2019 ook staatssecretaris werd. Ombudsvrouw De Bruecker werkte dan weer van 1995 tot 1999 als juridisch expert voor PS-fractie in het Brussels parlement.

Die PS-link betekent natuurlijk niet automatisch dat Louis gelijk heeft, of dat de beslissingen niet integer genomen zijn. Zo is De Bruecker in de tussentijd meer dan vijftien jaar federale ombudsvrouw geweest, en kunnen we ervan uitgaan dat ze

“Al bij al is dit een valse start voor de Brusselse ombudsdienst” in die tijd voldoende ‘ontluisd’ is, zoals dat in het jargon heet.

Maar de link compliceert wel de zaak. En het zorgt ervoor dat Louis’ claim, dat de ombudsvrouw onder druk van Julie Fiszman zijn bescherming als klokkenluider ophief, op zijn minst onderzocht moet worden.

Dat is ook wat Louis nu zal doen. Hij heeft een advocaat in de arm genomen, om zo via de juridische weg het ontslag terug te draaien en een schadevergoeding te bekomen.

Zolang die zaak loopt, wil niemand commentaar geven. Maar al bij al is het een valse start voor de werking van de Brusselse ombudsdienst.

p

Volg al het Brusselse nieuws via BRUZZ.be 4 MEI 2022

I 7

Spreektijd

ONDERZOEKSRECHTER MICHEL CLAISE WIL MEER MAGISTRATEN OM FINANCIËLE CRIMINALITEIT AAN TE PAKKEN

‘Onze samenleving is rot door de corruptie’ BRUZZ | SPREEKTIJD

Op de vraag of de acht schietincidenten van de voorbije maanden in Molenbeek het werk zijn van de maffia geeft hij liever geen commentaar. Maar dat de samenleving rot is door de corruptie en de financiële criminaliteit, dat benoemt de Brusselse onderzoeksrechter Michel Claise wel heel expliciet. “We leven in een gevaarlijke tijd.”

— JASMIJN POST, FOTO’S BART DEWAELE

Michel Claise, financieel onderzoeksrechter: “Wat we nu zien op het vlak van financiële criminaliteit, is nog maar het topje van de ijsberg.”

8

I

4 MEI 2022

N

BRUZZ | SPREEKTIJD

ajaar 2018. Een medewerker van de Computer Crime Unit van de federale politie gaat op zoek naar een manier om de in beslag genomen versleutelde telefoons van criminelen te kunnen lezen. Al snel ontstaat een internationaal onderzoeksteam met de Nederlanders en de Fransen, en met de steun van de Europese politieorganisatie Europol. Ze slagen erin het netwerk ECC Sky te kraken.

Najaar 2021. De focus bij een grootschalige operatie binnen ‘Operatie Sky’ ligt op Brussel. 64 mensen worden gearresteerd bij 114 huiszoekingen tijdens een grote politieactie tegen de drugsmaffia in Brussel. Maar ook elders worden huiszoekingen verricht. De Brusselse onderzoeksrechter Michel Claise, die gespecialiseerd is in financiële fraude, baseerde zijn misdaadroman Crime d’initiés op de onthullingen van ECC Sky, al gaat het boek over het drugstransport van de Italiaanse en Chinese maffia in de haven van Antwerpen. “Want financiële criminaliteit is verweven met andere vormen van criminaliteit.”

Speelt ook uw volgende boek zich af in Brussel?

MICHEL CLAISE: Ja, in dat boek ga ik op zoek naar de aanwezigheid van Albanezen in de georganiseerde criminaliteit in Brussel. Ik kwam ze tegen tijdens operatie ECC Sky, hoewel dat niet mijn directe domein is. Financiële criminaliteit en andere vormen van criminaliteit zijn nauw verbonden. Kijk maar naar witwassen, code 505 van het strafwetboek. Wat gebeurt er rond witwassen? Dan kom je drugshandel tegen – dat levert het meeste op – maar ook wapenhandel en btw-ontduiking. Al dat geld komt daarna in de reguliere economie terecht, wat de criminelen en hun organisaties sterker maakt.

U zei eerder dat Albanese maffia in België erg actief en wreed is. U verwees naar de Albanees die in Molenbeek op straat is omgebracht met twaalf kogels. Het afgelopen half jaar vonden er acht schietpartijen plaats in de omgeving van Zwarte Vijvers. Volgens burgemeester Catherine Moureaux (PS) spelen drugsbendes daar een rol in. Is dat ook het werk van de maffia?

CLAISE: Geen commentaar.

CLAISE: (Schudt zijn hoofd) De Albanese criminele organisaties waren er al: in Brussel, België en in

▼

De directeur van de federale gerechtelijke politie van Brussel, Eric Jacobs, zei dat er met ECC Sky een ‘nieuwe criminele wereld’ was ontdekt in Brussel.

4 MEI 2022

I 9

▼

ONDERZOEKSRECHTER MICHEL CLAISE WIL MEER MAGISTRATEN OM FINANCIËLE CRIMINALITEIT AAN TE PAKKEN

de rest van Europa. Maar de technologie en de handel hebben zich ontwikkeld en het aantal criminele feiten steeg. Alleen: het Belgische overheidsapparaat ontwikkelt niet mee met de misdaad. Er is aanzienlijk wat corruptie, onlangs nog hebben we een ambtenaar van de Franse Gemeenschapscommissie (Cocof) laten oppakken, net als zeven ambtenaren bij een gemeente. Het gebeurt de hele tijd. We bewegen meer en meer in de richting van de criminelen. Het levert nu eenmaal meer op om een crimineel te zijn dan een rechtschapen burger (lacht).

Corruptie is volgens adjunct-federaalprocureur Eric Bisschop het ‘meest verontrustende’ element dat naar boven is gekomen in het onderzoek naar ECC Sky. Heeft het u verbaasd dat politiemensen verdacht worden medewerking te hebben verleend aan criminelen?

CLAISE: Meerdere politiemensen in Brussel hebben zichzelf verraden doordat ze fouten hebben gemaakt.

Ik dacht dat het om één agent ging in Brussel?

CLAISE: Nee, nee (zwijgt dan). Het gebeurde bij BRUZZ | SPREEKTIJD

operatie ECC Sky, maar ook in het verleden al bij andere dossiers. We waarschuwen al jaren voor dat gevaar. Ik werk zelf op dit moment aan een gevoelig dossier rond corruptie. Deze samenleving is rot door de corruptie en de financiële criminaliteit: ECC Sky levert daarvan het bewijs. Wat we nu zien is maar het topje van ijsberg en er zijn absoluut geen adequate antwoorden op het risico van corruptie. We hebben een uitgebreider apparaat nodig om financiële criminaliteit te bestrijden. Niet alleen ik zeg dat al twintig jaar, ook andere magistraten.

Wat is het grootste probleem?

CLAISE: Er zijn te weinig magistraten om het aantal dossiers te behandelen. Daarnaast werd ook de centrale antifraudedienst van de federale politie (CDGEFID) opgedoekt. Sommige politici hebben zich daar succesvol tegen verzet, zoals de PS met Ahmed Laaouej. We zijn erin geslaagd het team terug te krijgen met zo’n veertig mensen inmiddels (vóór de stopzetting in 2015 ging het om zo’n zestig personeelsleden, red.).

Toen Elio di Rupo (PS) premier was, heeft de regering orde op zaken willen stellen.

Di Rupo is erin geslaagd om enkele resultaten te behalen. Zijn opvolger, Charles

Michel (MR), zette Elke Sleurs (N-VA), een gynaecoloog, op belastingfraude (na zes maanden verloor ze die bevoegdheid aan haar partijgenoot en minister Johan Van Overtveldt, red.). Toen kwam de regeringVivaldi en was er helemaal geen staatssecretaris voor Fraude meer. Nu werken de diensten op basis van tips. Af en toe hoor je zeggen dat belastingfraude moet worden aangepakt, maar als de budgetten niet volgen, kunnen we niet meer doen dan we doen. Naar schatting lopen we elk jaar 30 miljard euro mis.

Ruim voldoende om het begrotingstekort van de federale regering op te vullen.

CLAISE: Het kan hun niets schelen! Vorig jaar deelde ik in de commissie Financiën een aantal voorstellen. Geen enkel is aangenomen. Is het niet interessant genoeg om mee verkozen te worden, vraag ik me dan af ?

Michel Claise

Bestaat er in Brussel een geschikt ‘ecosysteem’ voor criminelen, gezien de vele huiszoekingen die rond ECC Sky in Brussel plaatsvonden?

Geboren in Elsene in 1965, groeide op in Kuregem, bij zijn grootouders die een bakkerij hadden Studeerde rechten aan de ULB Werkte twintig jaar als advocaat bij de Balie van Brussel (gespecialiseerd in economisch recht) Werd in 2000 magistraat, in 2001 onderzoeksrechter rechtbank eerste aanleg in Brussel gespecialiseerd in financiële criminaliteit en Europees recht Is financieel expert voor de Europese Raad en voor de commissie Financiën Publiceerde dertien boeken, voornamelijk misdaadromans

CLAISE: In Italië hebben we gezien dat de maffia na de coronacrisis allerlei bedrijven opkocht die failliet waren gegaan. Iedereen denkt dat de Siciliaanse maffia Cosa nostra niet meer bestaat. Maar het is niet omdat ze geen rechters meer hebben omgelegd, dat ze zijn verdwenen.

Ze zijn zelf rechter geworden! Ze zijn zelf bij de politie gegaan! De pers trok aan de alarmbel toen ze allerlei zaken opkochten. Dat is hier precies hetzelfde. In Namen zie je Albanezen handelszaken opkopen. In de Borinage zijn het de Italianen. Ik weet dat er in Brussel ook zo’n dertig zaken met witgewassen geld zijn opgestart. Het werkt hier op dezelfde manier als in Italië.

Wat zullen we nog zien als de brokstukken van de coronapandemie zijn opgeveegd?

CLAISE: De Centrale Bank zal geld drukken. We

moeten dat geld goed tellen en in de gaten houden. We moeten weten waar dat geld naartoe gaat, waar de grote bedrijven het aan uitgeven en of ze altijd belasting betalen. Waarom geven ze ons niet de middelen om dat op te volgen? Als je die vraag aan de politici stelt, worden ze een beetje agressief. Ik heb al te horen gekregen dat ik extreemlinks ben of net extreemrechts.

Voor wie werkt u volgens uzelf?

CLAISE: Ik werk voor de staat. Dat wil zeggen, als ik in mijn bureau ben. Dan wil ik alleen het geld op die plekken ophalen waar het niet moet zijn en de fraudeurs laten opsluiten in de cel. Maar ik werk ook voor de burger. Als ik met journalisten praat, als ik lesgeef of boeken schrijf. Het is heel belangrijk voor me om mijn kennis te delen, want we leven in een gevaarlijke tijd.

Oh ja?

“Als de budgetten niet volgen, is het moeilijk om belastingfraude aan te pakken. Elk jaar lopen we naar schatting 30 miljard euro mis” MICHEL CLAISE Onderzoeksrechter

CLAISE: Ja, ook al heb ik er een hekel aan om het te zeggen. Maar ik heb gelijk. Het gevaar schuilt in de afkalving van de sociaaldemocratie. Met die afkalving ontstaan er ook meer criminele organisaties. De prijzen gaan enorm omhoog, de energieprijzen, de zorgkosten – ook dat speelt mee. Justitie heeft te weinig middelen – het Justitiepaleis is daar het symbool van. Al die tijd dat ik voor Justitie werkte, was het even pijnlijk om te zien.

In de regeringsverklaring stonden nochtans een aantal goede voornemens.

10

I

4 MEI 2022

Ik las in uw boek over financiële criminaliteit dat u het jammer vindt dat er binnen verschillende diensten niet altijd wordt samengewerkt. Tussen de Diensten Bevolking van de verschillende gemeenten en de Sociale Inspectie, bijvoorbeeld.

CLAISE: We proberen het meer en meer te doen.

Vandaag valt me vooral op dat de internationale samenwerking heel goed is, onder meer met Eurojust (het Agentschap van de Europese Unie voor justitiële samenwerking in strafzaken, red.).

Zo kunnen we gebruikmaken van de laatste technieken.

Tot slot: vroeger hadden we het meestal over Antwerpen als het ging over drugs. Tijdens ECC Sky operatie zagen we plots dat de meeste huiszoekingen in Brussel plaatsvonden. Verbaasde u dat de focus werd verlegd daar Brussel?

“Het levert nu eenmaal meer op om een crimineel te zijn dan een rechtschapen burger” MICHEL CLAISE Onderzoeksrechter

Ziet u het deze legislatuur nog goedkomen?

CLAISE: Wat hebben ze gedaan?

Het was in elk geval de bedoeling om de capaciteit van politie en gerecht te versterken om fraudezaken te behandelen. Ook het College en het Ministerieel Comité voor de strijd tegen fiscale en sociale fraude zou zijn missie hervatten …

CLAISE: (Onderbreekt) Dat college bestaat, maar het komt niet meer samen. Hoewel het zo hard nodig is! Het is zelfs al te laat.

We zijn pas halverwege deze legislatuur.

CLAISE: Afspraak over twee jaar dan. Zullen we wedden?

U gelooft er niet in?

CLAISE: Ik heb er absoluut geen vertrouwen in.

Hoe komt dat?

CLAISE: Dat moet u aan de politici vragen. Het is domheid of medeplichtigheid. Maar het is niet onschuldig. Er is een probleem.

BRUZZ | SPREEKTIJD

CLAISE: Dat is niets nieuws onder de zon. In 2001 hebben we een heel netwerk van restaurants opgerold waar crimineel geld werd witgewassen.

In de jaren die volgden, heb ik nog enorm veel gelijkaardige dossiers gezien. Ook op dit moment werk ik aan een witwasdossier in Brussel. Meestal zijn de dossiers internationaal, alle magistraten hebben meerdere dossiers lopen. We zien dat voortdurend: in de schoonmaaksector, in de bouw, overal. Met miljardenverliezen voor de staat tot gevolg.

Uiteindelijk zijn het gewone burgers die eronder lijden, zij moeten naar verhouding meer bijdragen aan de staatskas door de lagere inkomsten elders.

CLAISE: Ik zal de woorden van Jean-Baptiste Colbert nooit vergeten, de minister van Financiën Louis XIV. ‘Sire, laten we de armste mensen belasten, zij zijn met meer.’

« LA SOCIETE EST POURRIE PAR LA CORRUPTION »

“CORRUPTION MAKES SOCIETY ROTTEN”

Suite au piratage du réseau de communication ECC Sky, utilisé par des organisations criminelles, Bruxelles s’est fait connaître comme plaque tournante d’un trafic de cocaïne international. Un agent de police a été arrêté : il est suspecté d’avoir collaboré avec une organisation criminelle. Ces révélations ne surprennent pas le juge d’instruction bruxellois Michel Claise; l’affaire ECC Sky a simplement mis en avant les problèmes qu’il évoque depuis des années. Cela fait vingt ans que Claise plaide pour plus de moyens pour la Justice. Sans un système judiciaire fort, la « social-démocratie est en danger », selon lui. Les prix de l’énergie augmentent, tout comme les prix au supermarché. Quand tout devient plus cher, la tentation de s’enrôler dans des organisations criminelles devient plus grande. « On vit une époque dangereuse », ajoute Claise. Selon lui, une partie de la réponse est une approche efficace de la criminalité financière, car chaque crime commence et se termine par le blanchiment d’argent. « En Italie, la mafia a racheté de nombreuses entreprises qui avaient fait faillite pendant la pandémie. C’est pareil ici. À Namur, ce sont les Albanais qui rachètent les commerces.

Dans le Borinage, ce sont les Italiens. Et je sais qu’à Bruxelles, une trentaine de commerces ont récemment été ouverts avec de l’argent blanchi. »

Thanks to the hacking of the ECC Sky communication network, used by criminal organisations, Brussels suddenly became known as the home of international cocaine trafficking and a Brussels police officer was arrested on suspicion of having collaborated with a criminal organisation. But these revelations do not surprise Brussels investigating judge Michel Claise. ECC Sky has simply brought a problem he has been talking about for years into the open. For 20 years, Claise has been advocating for more resources to be channelled to the justice department. Without a strong justice system, he said, “social democracy is in danger.” The price of energy is going up, just like the prices in the supermarket. When everything costs more, the lure of criminal organisations sounds louder to some. “A dangerous time,” says Claise.

Part of the answer, according to Claise, is an effective approach against white-collar crime because every crime begins and ends with money laundering. “After the Covid crisis in Italy, the mafia bought up all kinds of companies that had gone bankrupt. It is just the same here. In Namur you see Albanians buying up businesses and in the Borinage, it is the Italians. I know that there are around thirty cases of money laundering that have recently started in Brussels.”

FR

EN

4 MEI 2022

I 11

BRUSSELSE STADSBOERINNEN BELOVEN OOK ‘BELEVING’ AAN HUN KLANTEN

Nieuwe zelfplukboerderij achter Erasmusziekenhuis Zelfoogstboerderijen worden succesvoller en krijgen meer en meer vaste grond onder de voeten in Brussel. Pluktuinen Courjette en Chant des Cailles kondigden de voorbije weken al uitbreidingen aan en nu gaat in juni een nieuwe Brusselse zelfoogstboerderij van start: Perkuus. — SARA DE SLOOVER, FOTO’S BART DEWAELE

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Honderd procent Brussels is de zelfoogstboerderij niet, de akkers zelf bevinden zich in Sint-PietersLeeuw, net over de gewestgrens.

Maar de belangrijkste ingang, een brug over de Vogelzangbeek achter het park bij het Erasmusziekenhuis, bevindt zich wel in Anderlecht. De naam Perkuus is een verwijzing naar het dialectwoord voor ‘boerkozen’, de kleine familiale boerenbedrijven in de streek die vroeger groenten en fruit teelden voor Brussel én de Rand.

Oprichters zijn Hilde De Boeck en Charlotte Vandendriessche, Nederlandstalige Brusselaars uit respectievelijk Anderlecht en Vorst, die elkaar na een carrièreswitch richting biologische landbouw vonden in hun zoektocht naar geschikte landbouwgrond dicht bij de stad. De Boeck werkte na een carrière als biomedisch onderzoekster een jaar of vijf voor kinderboerderij Het Neerhof in Dilbeek, en bouwde daarna op een eigen veldje leveringen aan een paar Brusselse biowinkels uit.

Vandendriessche komt uit de sociale sector en startte twee jaar geleden een zelfplukproject binnen de boerderij La Finca in Wezembeek-Oppem. Ze besloten de

krachten te bundelen. Het terrein van iets meer dan drie hectare voor Perkuus kregen ze in bruikleen van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), die een projectoproep rond korteketenlandbouw organiseerde.

“Dit is een erg duurzame manier van groenten telen voor een lokale markt,” zegt Vandendriessche, terwijl ze op haar veld staat.

“Tegelijk brengen we mensen weer in contact met de natuur en de plekken waar hun voedsel vandaan komt. Het is een beleving. Ze ontmoeten er nieuwe mensen, en ze kunnen een fietstochtje naar Perkuus ook combineren met een picknick ter plekke.”

De boerinnen mikken op buurtbewoners, mensen uit gemeenten als Anderlecht en Vorst, en de Vlaamse Rand. “Want parkeren hier is niet zo makkelijk.

Dat kan enkel betalend, op de terreinen van het Erasmusziekenhuis. Maar de deelnemers kunnen makkelijk naar hier fietsen of wandelen, want het terrein ligt aan de Groene Wandeling, en daarna wat tijd buiten doorbrengen. Bij slecht weer is de metrohalte Erasmus een alternatief.”

Net als Chant des Cailles en Courjette is Perkuus een CSA-

project: ‘community supported agriculture’, of landbouw ondersteund door de gemeenschap.

Deelnemers betalen elk jaar vooraf voor een ‘oogstaandeel’ waarmee de boerinnen de kosten voor de teelt betalen en zichzelf een salaris uitkeren. De deelnemers komen zelf oogsten, op het moment dat het hen het beste uitkomt.

VAN SPINAZIE TOT KNOLSELDER Omdat Perkuus pas op 1 juni begint en het oogstjaar daardoor een maand korter is dan normaal, betalen de deelnemers het eerste jaar 366 euro per volwassen oogstaandeel, of 1 euro per dag.

Voor een kind geldt de leeftijd x 21 euro. Maar wie het bedrag liever opsplitst, kan bij Perkuus in vier schijven betalen, of contact opnemen voor een andere betaalafspraak op maat.

Voor hun lidgeld kunnen de abonnees vanaf volgende maand het hele jaar komen oogsten. “De spinazie is nu al bijna oogstbaar, net als de tuinbonen, de peultjes en de erwten,” somt Vandendriessche op.

“We zullen ook heel veel soorten sla hebben, bieslook, peterselie, munt en lente-uitjes.”

“We brengen mensen weer in contact met de natuur en de plekken waar hun voedsel vandaan komt” CHARLOTTE VANDENDRIESSCHE Stadsboerin bij Perkuus

12

I

4 MEI 2022

“In de zomer volgen dan de tomaten, radijzen en raapjes, courgettes, suikermaïs, paprika’s en aubergines.

In de herfst staan onder meer pastinaak, knolselder, spruiten, wortels, prei, kolen en pompoenen op het menu. Als de tomaten weg zijn, vullen we de serres opnieuw met onder meer kervel, postelein en veldsla. Veel mensen beseffen niet hoeveel groenten ze ook in de winter kunnen krijgen.”

Via een app en een tweewekelijkse nieuwsbrief worden de deelnemers op de hoogte gehouden wat er op dat moment oogstbaar is. Op het veld zelf herhaalt een bord die richtlijnen en werken ze net als de meeste zelfplukboerderijen met een vlaggensysteem: een gele vlag staat voor oogsten voor een normaal gebruik – regels terug te vinden in app en op het bord – een rode vlag staat voor overvloed. Daar mag je zo veel van meenemen als je wil, omdat de opbrengst op dat moment groot is en bijvoorbeeld veel andere deelnemers op vakantie zijn.

VAKANTIEGEVOEL “Nu koop ik mijn groenten bij Abattoir, maar binnenkort maak ik in plaats daarvan een fietstochtje langs het kanaal,” zegt Jan Denoo

NOUVELLE FERME D’AUTO-RÉCOLTE DERRIÈRE L’HÔPITAL ERASME Les fermes d’auto-récolte ont la cote à Bruxelles. Après l’annonce il y a quelques semaines de l’extension de Courjette et du Chant des Cailles, une nouvelle ferme d’auto-récolte ouvrira les portes en juin : Perkuus, derrière le parc de l’hôpital Erasme. Tout comme les deux premiers projets, Perkuus est un projet CSA, soit d’Agriculture soutenue par la communauté. Les participants paient chaque année une « part de la récolte », ce qui permet aux fermiers de couvrir leurs frais et de s’octroyer un salaire. Et ce sont les participants qui viennent faire la récolte, au moment où ça les arrange le mieux. « Je vois ça comme une petite excursion en dehors de Bruxelles plutôt qu’une sortie pour faire des courses. La première fois que je suis allé sur place, j’ai eu l’impression d’être en vacances », explique Jan Denoo, 27 ans, de Cureghem.

FR

NEW PICK-YOUR-OWN FARM STARTING BEHIND THE ERASMUS HOSPITAL

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Op 1 juni begint zelfplukboerderij Perkuus er echt mee. “Maar de spinazie is nu al bijna oogstbaar,” zeggen de stadsboerinnen.

Pick-your-own farms get a foothold in Brussels. Following Courjette and Chant des Cailles recently having announced expansions, Perkuus, a new Brussels pickyour-own farm will open in June behind the park of the Erasmus Hospital. Like the other two, Perkuus is a CSA project, a community supported agriculture project. Participants pay in advance each year for a “harvest share” which the farmers use to pay the costs and themselves a salary. The participants harvest themselves and when it suits them best. “I see this more as a weekly or fortnightly trip out of town rather than simply shopping.

When I visited, I felt like I had half a day of holiday,” says member Jan Denoo (27) from Kuregem.

EN

(27) uit Kuregem, die al lid is van Perkuus.

“Ik zie dit meer als een wekelijks of tweewekelijks uitstapje buiten de stad dan louter boodschappen doen. Ik heb al eens geholpen dingen te planten en zo’n situatie leent er zich wel toe om spontaan een gesprek te starten met anderen.

Of juist niks te zeggen en samen van de zon genieten. Ik had

meteen voor een halve dag een vakantiegevoel. Je kunt een plukbeurt ook makkelijk combineren met een fietstochtje in het Pajottenland. Na een jaar ga ik wel evalueren of ik er in de winter wel vaak genoeg raak.”

Sonja Verschueren (43) woont op amper tien minuten wandelen van Perkuus. “Ik ken de plek omdat ik er vaak met mijn hond ga wandelen. Voor iemand die net

zoals ik op een appartement woont, is een tuin geen optie, maar het lijkt me wel heel leuk om met mijn handen in de aarde te wroeten, mijn eigen verse groenten te plukken en tegelijk van de natuur te genieten. En dat ook op onregelmatige uren, wanneer het me uitkomt. Ik heb me gisteren al regenlaarzen gekocht om te kunnen gaan oogsten (lacht).”

Bij Courjette in Jette is er nog plaats voor zelfplukkers.

Zelfplukboerderijen Perkuus en Courjette zoeken leden De komende week organiseren de stadsboerinnen van Perkuus nog infomomenten op het veld. Voor het eerste jaar mikken ze op honderdvijftig volwassen deelnemers, op termijn willen ze er driehonderd. Tot die tijd is de helft van het terrein ingezaaid met glanshaver, om de bodem rust te gunnen.

Ook de collega’s van Courjette in Jette, dat in coronatijd van start ging, zoeken nog deelnemers. Ze

hebben nu 200 leden en er is plaats voor 275. “Vorig jaar hadden we wel een wachtlijst van 150 à 200 mensen, voor een deel hebben we daarmee de bestaande groep aangevuld,” zegt Maarten Dieryck van Courjette. “Maar we merken toch een invloed van de recessie, en een groot deel van die groep haakte ook af zodra ze beseften dat het toch wat tijd vraagt.” Opvallend is dat Courjette, dat vlak bij de

Brusselse Ring ligt, geen enkel lid uit nabijgelegen Vlaamse gemeenten als Zellik of Wemmel heeft.

De oudste Brusselse stadsboerderij, Chant des Cailles in WatermaalBosvoorde, bestaat al sinds 2012. Zij hebben vierhonderd abonnees, en maar liefst 685 mensen op de wachtlijst. “Chant des Cailles is er succesvol in geslaagd een gemeenschap rond het veld te creëren,” zegt Dieryck. “Daar moeten

© SASKIA VANDERSTICHELE

wij nog aan werken, ons derde seizoen begint nu pas.”

Dan is er nog de Cycle Farm-zelfoogstboerderij,

met velden in Ukkel en vlak bij het station van Linkebeek. Ook die heeft een wachtlijst van een honderdtal geïnteresseerden.

4 MEI 2022

I 13

Reportage

B R U Z Z | R E P O R TA G E

DE TUINWIJKEN BESTAAN HONDERD JAAR

‘Alles mag hier blijven zoals het is’ Tijd voor een spetterend feestje in de Brusselse tuinwijken, want ze werden precies honderd jaar geleden gebouwd, als goedkope, maar kwaliteitsvolle woningen voor arbeiders. Een eeuw later zijn de bewoners veranderd, maar er hangt nog wel iets van de sfeer van vroeger. “Iedereen kent hier iedereen, als in een grote familie.”

— ANDY FURNIERE, FOTO’S IVAN PUT 14

I

4 MEI 2022

Floréal

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Le Logis-Floréal in Watermaal-Bosvoorde In Le Logis is het houtwerk groen geschilderd en dragen de meeste straten dierennamen, terwijl je in Floréal geel geschilderd houtwerk ziet en door straten met bloemennamen wandelt.

Fathia Achoughi (59) en Mina El Rhachi (52) wonen in Le Logis-Floréal.

kwaliteitsvolle huisvesting te bekomen voor arbeiders, die massaal van het platteland naar de stad getrokken waren. Om hun levensomstandigheden te verbeteren, was er veel aandacht voor groen in de tuinwijken.”

Behalve een groene stempel, dragen de tuinwijken ook een rode, stelt Pesztat. “Men sprak van een rode gordel rond de stad, omdat dit initiatief gedragen werd door de socialistische partij.” De huizen in de tuinwijken hoorden bij de eerste sociale woningen in België en er werd volop geëxperimenteerd met collectieve woonvormen, gemeenschapsprojecten en gedeelde ruimtes.

Hoewel veel woningen in de tuinwijken in latere jaren zijn verkocht aan privé-eigenaars, tellen de meeste nog steeds voornamelijk

woningen in publiek beheer. De tuinwijken zijn dus nog altijd een plek van sociale huisvesting.

In de afgelopen decennia werden er tientallen miljoenen geïnvesteerd in de renovatie van de tuinwijken, en er lopen momenteel nog verschillende projecten, zodat ze in het algemeen in redelijk goede staat zijn. Een zorgenkind is de Moderne Wijk (Cité Moderne) in Sint-AgathaBerchem, waar veel woningen een opknapbeurt nodig hebben. Binnenkort worden 45 verouderde huizen omgevormd tot 30 ruimere woningen, en er loopt een studie voor de toekomstige renovatie van 173 woningen.

Ook komt er een nieuwe tuinwijk bij, in Sint-Pieters-Woluwe. De Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM) begint binnenkort met de bouw van de tuinwijk Witte

▼

Wie de locatie van de tuinwijken in Brussel op de kaart bekijkt, ziet het meteen: ze liggen allemaal weg van het centrum, in zones aan de rand die vroeger aansloten op het platteland. De uniformiteit van de huizen valt iedereen die door de wijken loopt op, al is er grote diversiteit tussen de tuinwijken onderling. Soms zijn alle woningen opgetrokken in kubistische stijl, andere wijken lijken wel dorpjes op het Britse platteland met straten vol pittoreske cottages.

“De Brusselse tuinwijken, die gebaseerd zijn op een Brits model, waren in de vroege jaren 1920 een antwoord op de wooncrisis na de Eerste Wereldoorlog,” zegt Yaron Pesztat, curator moderne architectuur bij architectuurcentrum CIVA. “Het was de bedoeling om met goedkope materialen en gestandaardiseerde constructies

4 MEI 2022

I 15

▼

DE TUINWIJKEN BESTAAN HONDERD JAAR

Cité Moderne

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Moderne Wijk (Cité Moderne) in Sint-Agatha-Berchem Architect Victor Bourgeois was ervan overtuigd dat sociale huisvesting tot vernieuwing in de architectuur kon leiden. De modernistische vormgeving van de Moderne Wijk leverde hem internationale erkenning op.

Simona Montorfano (52) heeft een dubbel gevoel over haar wijk: “Nu zijn er veel goede ideeën, maar tegelijk is er zo lang niet omgekeken naar onze buurt.”

Vrouwen, naast het Zoniënwoud. Die zal bestaan uit tweehonderd passiefwoningen, collectieve voorzieningen zoals een kinderdagverblijf en een buurthuis, en meer dan vier hectare groene ruimten. Het project is volgens de BGHM “een eigentijdse herinterpretatie van het tuinwijkconcept”, met grote aandacht voor duurzaamheid.

LE LOGIS-FLORÉAL: DE BEKENDSTE

De Cité Moderne in Sint-Agatha-Berchem werd gebouwd in kubistische stijl, maar veel huizen hebben intussen een opknapbeurt nodig.

16

I

4 MEI 2022

Noblesse oblige: voor ons eerste bezoek trekken we naar Le Logis-Floréal, een van de mooiste en wellicht de bekendste Brusselse tuinwijk. De schoonheid zit hem onder meer in de rijen Japanse kerselaars, die nu volop in bloei staan, en de op cottages geïnspireerde huizen. Maar toen Fathia Achoughi hier in 2012 in haar sociale woning trok, was dit voor haar allesbehalve een idyllische omgeving. In haar gezellige woonkamer, waar ze voor ons de tafel heeft gevuld met Marokkaanse lekkernijen, getuigt ze over haar moeilijke start in de wijk. Dat is een ervaring die ze deelt met haar goede vriendin Mina El Rhachi, die ook aanschuift voor het gesprek. “Dit huis is me toegewezen toen we niet langer in ons vorige appartement in Anderlecht konden blijven,” steekt Achoughi van wal. Dat appartement lag op de derde verdieping

Diongre

Annelies Beuls en haar man genoten tijdens de lockdown extra van de gezelligheid in Diongre: “We zaten dikwijls met velen buiten, op bankjes aan onze huisjes.”

kinderen was toen maar zes maanden oud en ik had geen idee waar ik terechtkon voor medische zorg indien nodig. We proberen er nu op toe te zien dat nieuwkomers in de tuinwijk beter hun weg vinden.”

Een ander probleem, zo zegt El Rhachi, is dat verschillende bewoners die al lang in de wijk wonen, nieuwkomers hun wil willen opleggen.

“Er zijn vrouwen die hun kinderen niet in de tuin laten spelen uit angst voor klachten van een buur.” Wat beide vriendinnen wel sterk waarderen, is de rust en het groen in de tuinwijk. El Rhachi: “Ik heb eens van iemand gehoord dat ze angstig werd van de stilte in de straten, maar ik vond de rust hier vanaf het begin fantastisch.”

DIONGRE: SPEELSE OASE VAN RUST De tuinwijk Diongre in Molenbeek is een oase van rust, die doet denken aan een Begijnhof, met kleine huizen langs een kasseistraat. “Bezoekers wanen zich soms in De Efteling of in het Smurfendorp,” lacht Annelies Beuls (39), die hier vijftien jaar geleden met haar partner Mark een huis kocht. De tuinwijk heeft iets speels, met huisgevels die elk een symbool dragen.

Sommige dragen het symbool van een spel,

zoals domino, andere van sterrenbeelden. Na enig getwijfel wordt geconcludeerd dat het huis van Beuls het sterrenbeeld Maagd op de gevel draagt. We praten verder op haar terras, waar een bijzonder tuig staat. Daarmee doet ze aan luchtacrobatie.

Terwijl Beuls meteen viel voor de tuinwijk, was haar man eerst minder happig. “De aanblik deed me denken aan negatieve aspecten van bepaalde sociale woonwijken elders, en ik was niet zeker of ik me hier thuis zou voelen. Maar heel snel bleek dat het hier geweldig gezellig is,” vertelt hij. Die gezelligheid bleef ondanks alles ook overeind tijdens de lockdowns. “We zaten dikwijls met velen buiten, op bankjes aan onze huisjes, zodat we op veilige afstand toch contact konden houden. Het voelt als genieten van de voordelen van het dorpsleven, in de stad,” zegt Beuls.

Ook de luchtkwaliteit lijkt die van in een dorp. “Donkergroen volgens CurieuzenAir, het beste resultaat in Molenbeek.” Niet dat alles perfect is, uiteraard. “We zien de laatste jaren steeds meer auto’s opduiken in de wijk, wat toch wel problemen oplevert.” Voor we de drukte van de stad weer induiken, haalt Beuls nog een anekdote boven. “Blijkbaar woonde ▼

en er was geen lift, wat door de beperking van een van Achoughi’s kinderen erg problematisch was. Maar de verhuizing naar Watermaal-Bosvoorde leidde ook tot veel problemen. “Het huis was in slechte staat, er moesten stevige aanpassingen gebeuren voor de beperking van mijn dochter, een van onze buren maakte ons het leven zuur … Het eerste jaar was een ware nachtmerrie.”

Ook kreeg Achoughi te maken met racistische opmerkingen. “Iemand riep dat we hier niet in Marrakesh waren, een andere keer werd ik uitgescholden voor terrorist. Er wordt veel over sociale cohesie gesproken, omdat dat mooi klinkt, maar we zijn daar helaas nog ver vanaf.” Anderzijds vertelt Achoughi ook dat ze veel steun krijgt van buren en hoe passanten tussenbeide kwamen tijdens racistische incidenten.

En er is de nauwe vriendschap met Mina El Rhachi, die al langer in de wijk woont en erg actief is in het gemeenschapsleven. Ze richtte onder meer Moments de femmes op, een vzw die vrouwen in de wijk bij elkaar brengt en helpt, en lanceerde het idee voor het lokale radiostation Cherry Radio. “Toen ik hier aankwam, voelde ik me ook verloren,” zegt El Rhachi. “Een van mijn

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Diongre in Molenbeek Ieder huis is gelijkaardig, maar ook uniek, met onder meer verschillende pictogrammen boven de deuren, bijvoorbeeld van een spel of sterrenbeeld.

4 MEI 2022

I 17

Hans Hollein, Non-physical environment, 1967 (detail). Private archive Hollein.

Design : Pierre Smeets - PLMD (pleaseletmedesign)

I. Expo

C II. III. IV. SICK ARCHITECTURE 06.05.22 — 28.08.22 A C I.II.III.IV. A Cultuur — Architectuur

www.civa.brussels www.facebook.com/civabrussels www.instagram.com/civabrussels Kluisstraat 55, 1050 Elsene Dinsdag — Zondag, 10:30 — 18:00

▼

DE TUINWIJKEN BESTAAN HONDERD JAAR

MODERNE WIJK: VERGAAN KUBISME In de Moderne Wijk (Cité Moderne), met woningen in kubistische stijl, lopen we binnen bij Simona Montorfano (52). De sfeer in deze buurt verschilt sterk van die in de andere, met verschillende verlaten huizen, waarbij de ramen met houten planken zijn dichtgetimmerd. Veel bewoonde huizen bevinden zich ook in slechte staat, zo vertelt Montorfano in haar eigen sociale woning.

“De huizen zijn lange tijd verwaarloosd geweest. Ik hoor van buren dat er veel problemen zijn met vochtigheid, gebroken plankenvloeren, de verwarming ... De situatie is verbeterd met de komst van (openbare vastgoedmaatschappij, red.)

Comensia, een vijftal jaar geleden, maar het blijft lang wachten op herstellingen.” Zelf had ze geluk dat de vorige bewoner van haar huis veel renovaties heeft uitgevoerd. Ze was ook heel blij toen ze het huis een tiental jaar geleden toegewezen kreeg. “Na altijd op een appartement gewoond te hebben, was het een verademing om in een huis met tuintje te trekken.” Er waren wel verschillende aanpassingen nodig voor haar jongste zoon Sami (13), die een beperking heeft.

Omdat de huizen beschermd erfgoed zijn, is de marge voor aanpassingen beperkt.

In het algemeen is er meer aandacht nodig voor de noden van mensen met een beperking in de tuinwijk, beklemtoont Montorfano. Daarnaast ziet ze ook een grote nood bij veel jongeren in de buurt. “Ze hebben een specifieke plek nodig waar ze zich kunnen uitleven en voor sommigen zou er begeleiding moeten zijn om hun gedrag te verbeteren. Ik krijg nu veel te maken met overlast van jongeren, bijvoorbeeld nachtlawaai of vuilnis achterlaten.”

Criminaliteit is een ander probleem. “Er zijn hier op een bepaald moment veel inbraken geweest, onze deuren zijn dan ook niet goed beveiligd. Er worden soms mensen aangevallen op straat, dat is onder meer mijn oudste zoon en een kennis uit de wijk, een tachtiger, overkomen.”

Als ik haar vraag of ze blij is met de aandacht naar aanleiding van ‘100 jaar tuinwijken’,

Bon Air Goede Lucht (Bon Air) in Anderlecht Oorspronkelijk bedoeld voor onteigende Brusselaars die hun woning in het centrum moesten verlaten door grote bouwprojecten, heeft de tuinwijk verschillende straatnamen die het ‘gezondere leven’ buiten de stad promoten: Hygiënestraat, Vruchtbaarheidslaan, Geluksstraat ...

Patrick Vanderminnen (56) groeide net als zijn vrouw op in de tuinwijk Bon Air.

antwoordt Montorfano dat ze het toch wat hypocriet vindt. “Er is zo lang niet omgekeken naar onze buurt en neergekeken op ons als bewoners van sociale woningen, en nu worden er allerlei beloften gedaan. Ik heb ook getwijfeld om dit interview te doen. Maar hoewel ik enerzijds sceptisch ben, blijf ik ook optimistisch. Er zijn veel goede ideeën, en het is belangrijk om je uit te spreken.”

GOEDE LUCHT: KLEIN MAAR FIJN In de kleinere tuinwijk Goede Lucht (Bon Air), in Anderlecht, storen we Patrick Vanderminnen (56) tijdens de bekerfinale tussen paars-wit en Gent. En dat terwijl hij een voetbaldier is, die na zijn periode als voetballer trainer is geweest bij het lokale team Bon Air, en nu nog actief is als scheidsrechter. Hij vertelt hij hoe altijd in Goede Lucht heeft gewoond.

“Ik ben opgegroeid in een sociale woning vlakbij, als jongste van een gezin met acht kinderen. Ik heb hier mijn vrouw leren kennen, die ook in de wijk is opgegroeid. Zo’n 25 jaar geleden hebben we dit huis gekocht. Ik ken van de huizen in de buurt niet alleen de huidige bewoners, maar van vele ook de voormalige.”

Of het soms moeilijk is om de tuinwijk te zien veranderen, met de komst van veel nieuwkomers?

Hij haalt de schouders op. “Absoluut niet, naast ons woont sinds enkele jaren een Syrisch gezin, heel toffe mensen die we niet meer zouden kunnen missen. Van andere buren hebben we de huissleutels gekregen, om voor het huis te zorgen als ze naar het buitenland zijn. Iedereen kent hier iedereen, als in een grote familie.”

Een opmerkelijk familieverhaal versterkt dat beeld. Een hele tijd waren twee van zijn broers getrouwd met twee zussen van zijn eigen vrouw.

“Drie broers met drie zussen, we hebben er de televisie mee gehaald,” lacht hij. Of hij iets aan de tuinwijk zou willen veranderen, vraag ik nog. Hij zegt dat de Japanse kerselaars – ook hier in groten getale aanwezig – wel tot ongemakken leiden, maar eigenlijk: “Alles mag blijven zoals het is.”

Freelancejournalist Stephanie Lemmens maakt een reportage over Bon Air, die binnenkort online komt op de website aandeanderekantvandering.be.

Bekijk de reportage met Marka en Daddy K in hun tuinwijk op BRUZZ tv en via BRUZZ.be

UN SIÈCLE DE CITÉS-JARDINS

A CENTURY OF GARDEN SUBURBS

Les premières cités-jardins ont été construites à Bruxelles il y a 100 ans. L’occasion, en mai, d’organiser des activités, expos et visites guidées. Les cités-jardins ont offert une réponse à la crise du logement après la Première Guerre mondiale : avec des matériaux bon marché et des constructions standardisées, on a voulu créer du logement de qualité pour les ouvriers qui avaient quitté la campagne en masse pour s’ins-

Around 100 years ago, the first garden suburbs were built in Brussels and in May that will be celebrated with activities, exhibitions and guided tours. The garden suburbs were a response to the housing crisis following the First World War: cheap materials and standardised constructions were used to construct quality housing for workers, who en masse had moved from the countryside to the city. To

FR

taller en ville. Afin d’améliorer leurs conditions de vie, une grande attention était donnée aux espaces verts. BRUZZ a voulu savoir quelles étaient les conditions actuelles et a visité une maison dans plusieurs quartiers : la cité-jardin la plus connue, le Logis-Floréal à Watermael-Boitsfort, la plus petite cité-jardin Bon Air à Anderlecht, Diongre à Molenbeek, et la Cité Moderne à Berchem-Sainte-Agathe.

EN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

hiphoppionier DJ Daddy K tijdens zijn jeugd in ons huis. En iets verderop in de tuinwijk woonde Marka!”

make the living conditions better a great deal of attention was paid to greenery. To find out what it is like to live there today, BRUZZ knocked on the doors of four houses in different garden suburbs: Le Logis-Floréal in WatermaalBosvoorde which is probably the best known one, the smaller garden suburb of Goede Lucht in Anderlecht, Diongre in Molenbeek, and the Cité Moderne in Sint-Agatha-Berchem.

4 MEI 2022

I 19

Chou de Bruxelles

’Ondernemen is mijn nieuwe avontuur’ Alain Loiseau sleepte een oud passagiersvliegtuig naar de Europese wijk om bedrijfsevents en tête-à-têtes te organiseren. Voor de ex-piloot blijft de luchtvaartsector eindeloos interessant, hij kan er moeilijk afscheid van nemen.

"Piloot zijn is een deel van je identiteit."

— EVA CHRISTIAENS, FOTO IVAN PUT

BRUZZ | PORTRET

Hij heeft het mopje al vaak gehoord: met een naam als Loiseau – ‘de vogel’ – was deze Alain bijna voorbestemd om te gaan vliegen.

“De boordcommandant roept tijdens de vlucht meermaals de naam van de piloot om. Het gebeurde regelmatig dat passagiers bij het afstappen met mij moesten lachen,” zegt Loiseau over zijn vorige leven als piloot.

en toont met een grote lach foto’s van eerdere events. The sky is the limit, luidt zijn bedrijfsmotto. Maar als hij in de cockpit gaat zitten, overvalt hem nog altijd een beetje weemoed, geeft hij toe. “Dat is een van mijn belangrijkste herinneringen als piloot: gaan zitten in de cockpit, alles installeren en je op je gemak voelen.”

EXPATS ALS TROEF

“Velen zien er een gewoon kantoor in. Ik zag een plek om een heel vliegtuig te zetten” Vandaag bedient Loiseau een stilstaand vliegtuig zonder vleugels.

Op een hoek van de Belliardstraat staat in zijn nieuwe FlyLounge een halve Airbus A319. In de cabine kan je etentjes, karaokeavonden en teambuildings organiseren. In de cockpit zijn er vliegsimulaties. Het toestel dient verder als filmset voor scènes in de lucht en op termijn denkt Loiseau nog aan angsttherapieën. “We zoeken daarvoor nog een psycholoog,” zegt hij. “Om een sterk merk te creëren, is onze brede focus misschien een zwakte. Het voordeel is dat we op deze manier zeven dagen per week kunnen openen.”

We zitten in echte vliegtuigzitjes, de soundtrack is Frank Sinatra’s 'Fly me to the moon'.

Loiseau geniet zichtbaar van het bedienen van de omroeptelefoon 20

markt. “Het was telewerk en dat maakte me eenzaam. Ik wil nuttig zijn voor de stad waar ik woon.”

Eerst kreeg hij het idee om een vliegsimulator voor het grote publiek te openen. “Dat bestond nog niet,” vertelt hij. Via-via stootte hij op het pand in de Belliardstraat.

“Mijn vrouw lacht soms dat iedereen dit een gewoon kantoor zou hebben gevonden, maar ik zag een plek om een heel vliegtuig te zetten,” lacht Loiseau. De halve Airbus redde hij van een Britse schroothoop en bouwde hij om tot de nieuwe lounge. “Als ondernemer moet je innoveren en een nieuwe markt creëren. Ik heb nu nog geen directe concurrenten, maar die zullen er zeker komen in een of andere vorm.”

I

4 MEI 2022

De Fransman belandde in de jaren 1990 in Brussel via een bevriende airhostess. Hij kon aan de slag bij Virgin Express, dat later fuseerde met SN Brussels Airlines en in 2006 Brussels Airlines werd.

Loiseau verzorgde middellange afstandsvluchten, de verste naar Athene en de kortste naar zijn thuisstad Parijs. In 2012 moest hij daarmee stoppen om medische redenen. “Piloot zijn is een deel van je identiteit. Het is vaak een jeugdpassie en er hangt een zekere glamour rond de job,” zegt Loiseau.

“Als je dan radicaal zonder job valt, is het even zoeken naar een nieuw evenwicht. Ondernemen is voor mij het tweede grootst mogelijke avontuur.”

Na zijn carrièreswitch werkte Loiseau enkele jaren op de Franse

In de lounge staan een bar, een souvenirshop met miniatuurvliegtuigjes en een wachtruimte voor de zogenoemde gate. “Welkom op de luchthaven,” lacht Loiseau meteen bij ontvangst. Een etentje aan boord op vrijdagavond kost 168 euro voor twee personen. Waarom voor die prijs niet gewoon een vliegtuig nemen met een echte bestemming?

“Ik richt me vooral op bedrijven en

publieke instellingen. We zitten hier ook in de wijk met een groot expatpubliek. Zij hebben netwerkevenementen nodig om mensen te leren kennen,” zegt Loiseau.

De Fransman kent de expatgemeenschap zelf goed. Zijn vrouw is een Spaanse, hun dochter kreeg de Belgische nationaliteit. “In Brussel merk je een fijn enthousiasme om de ander te leren kennen, terwijl je nog altijd thuis bent. Dat is anders dan op reis.

Als toerist blijf je altijd meer een buitenstaander,” zegt Loiseau. Hij ziet zichzelf niet meer terugkeren naar Frankrijk.

“Over twee jaar zal ik even lang in Brussel hebben gewoond als in Frankrijk. Het expatleven is een beetje uniek. Het is een avontuur waar je moeilijk van terugkeert.

Zoveel mensen komen naar Brussel voor een job van zes maanden en wonen hier vijf jaar later nog.

Gewoon omdat ze het zo fijn vinden,” zegt Loiseau. “Brussel is een groene stad en blijft een stad op mensenmaat. Expats zijn hier gelukkig.” Een troef voor de Brusselaars, noemt Loiseau dat.

“Expats zorgen voor een grote koopkracht in de stad. Dat moet je appreciëren,” vindt hij.

« ENTREPRENDRE EST MA NOUVELLE AVENTURE »

“ENTREPRENEURSHIP IS MY NEW ADVENTURE”

L’ancien pilote Alain Loiseau a fait venir un ancien avion de ligne dans le quartier européen pour y organiser des événements d’entreprise et des tête-à-tête. « Bienvenue à l’aéroport », dit Loiseau en riant à l’accueil. Il cible avant tout les entreprises et les expatriés. « Ils ont besoin d’événements de réseautage pour apprendre à connaître des gens », selon le Français, qui connaît bien la communauté des expats. « Le pouvoir d’achat des expatriés est important en ville. C’est un atout. »

Former pilot Alain Loiseau towed an old passenger plane into the European quarter to organise corporate events and gatherings.

“Welcome to the airport,” Loiseau laughs immediately on arrival. He mainly focuses on companies and expats. “They use networking events to get to know people,” says the Frenchman. He knows the expat community well himself. “Expats provide a great deal of purchasing power in the city. That is an asset.”

FR

EN

Alain Loiseau Werd in 1968 geboren in Frankrijk en belandde in 1998 in Brussel, waar hij piloot was voor Virgin Express en Brussels Airlines Moest in 2012 stoppen als piloot om medische redenen Deed daarna telewerk, maar kon daarin niet aarden. Daarom opende hij in maart 2022 een FlyLounge in de Belliardstraat

TOEKOMST MARC SLEEN MUSEUM BLIJFT VRAAGTEKEN

Marc Sleen bij de opening van ‘zijn’ museum.

Nero spreekt nu ook Brussels

VANDERSTICHELE

B R U Z Z | A N A LY S E

Marc Sleen zou eind dit jaar honderd geworden zijn en dat zal in Brussel gevierd worden met twee expo’s en de vertaling naar het Brussels van een Nero-album. Wat er na dit feestjaar met het Marc Sleen Museum zal gebeuren en of de subsidiekraan helemaal dichtgaat, blijft onduidelijk. — BETTINA HUBO

Stripauteur Marc Sleen, die overleed in 2016, werd honderd jaar geleden geboren. Zijn bekendste stripheld Nero bestaat 75 jaar. Een feestjaar dus, en dat werd eind maart op gang getrapt in Gent, de geboorteplaats van Sleen. “Nog het hele jaar zal er op verschillende plekken waar Marc gewoond of gewerkt heeft, feest gevierd worden, met tal van evenementen en vaak een wafelenbak,” zegt Catharina Kochuyt, weduwe van Sleen en voorzitster van de Stichting Marc Sleen.

Zo ook in Brussel, waar Sleen vlak na WOII neerstreek om zijn eerste Nero-tekeningen te maken voor De Nieuwe Gids. Die krant zat in de Zandstraat, waar sinds 2009 ook het Marc Sleen Museum gevestigd is.

Zowel het Sleen Museum als het aan de overkant gelegen Belgisch Stripcentrum zal de legendarische stripauteur dit jaar in de bloemetjes zetten met een tentoonstelling, vertelt Kochuyt. “Voorts komt er een vertaling in het Brussels van De zwarte toren.” In de jaren tachtig maakte Sleen een Nero-steden22

© SASKIA

I

4 MEI 2022

trilogie, De Zwarte Toren gaat over Brussel, De bom van Boema over Gent en De Ring van Balderic over Antwerpen. Alle drie worden ze ter ere van de verjaardag in het dialect vertaald, waarbij voormalig politicus en huidig streektaalcoördinator Robert Delathouwer de Brusselse vertaling voor zijn rekening neemt.

De grootste van de twee tentoonstellingen, in het Stripcentrum, gaat eind mei open en draagt als titel ‘100 jaar Marc Sleen, een eeuw in verandering’. Curatoren zijn Neroen Sleen-kenners Yves Kerremans en Noël Slangen, ook politiek commentator. “Sleen begon te tekenen in 1946 en is daarmee doorgegaan tot in 2002,” zegt Slangen. “Dat levert een uitgebreid tijdsbeeld op, maar ook een beeld dat niet meer altijd klopt met hoe wij nu naar bepaalde zaken kijken. Wij willen tonen hoe Sleen omging met thema’s als roken, seksualiteit, misdaad, mensen met een migratieachtergrond en de positie van de vrouw, maar ook hoe andere stripauteurs en bijvoorbeeld tv-makers ernaar keken, en hoe de

visie op die thema’s in de loop der jaren veranderde.”

VAPENDE KATE WINSLET Slangen verwijst bij wijze van voorbeeld naar de pijp rokende Madam Pheip uit de Nero-reeks. “Zij wordt in de expo onder meer vergeleken met Lucky Luke, bij wie tekenaar Morris na verloop van tijd de sigaret verving door een strootje.

We kunnen er ook het beeld van een vapende Kate Winslet uit de recente tv-serie Mare of Easttown bij zetten.”

Ander voorbeeld is de figuur van Petoetje, zoon van een Papoeastamhoofd. “Hier zie je een duidelijke evolutie in Sleens werk.

Bij zijn eerste optreden droeg Petoetje nog een lendendoek en had hij heel dikke lippen, maar al snel krijgt hij normale kleren en wordt hij een volwaardig personage, de voorloper van Adhemar als uitvinder,” zegt Slangen. “Tegelijkertijd is Marc Sleen tot op het eind blijven hangen in stereotypen. We zullen ook laten zien dat hij wat dat betreft onvoldoende geëvolueerd is.”

Dat laatste zal wellicht ook

terugkomen in de expo ‘Congo Comics’, die eind juni in het Marc Sleen Museum opent. Die gaat over Congo en Afrika, na Nero de tweede grote liefde van Sleen. Volgens Johan Stuyck, stripuitgever, docent en coördinator van de tijdelijke tentoonstellingen in het Sleen Museum, zal daar te zien zijn hoe Sleen Afrika afbeeldde, maar ook hoe de huidige generatie Afrikanen zichzelf tekent. “We zoeken daarbij niet zozeer de confrontatie,” zegt hij.

Voor deze expo werd de Congolees-Belgische striptekenaar Barly Baruti aangezocht als curator. Hij verzamelde acht, voornamelijk Congolese, stripauteurs om zich heen, onder hen drie vrouwen. “De meesten leven in Kinshasa. Zij tekenen wat hen daar vandaag bezighoudt.”

SUBSIDIEKRAAN De expo zal tot het einde van het jaar lopen. Wat er daarna met het Marc Sleen Museum zal gebeuren, weet niemand. De Stichting opende het museum in 2009 in het gebouw van de vroegere socialistische krant Le

KNALGELE KUBUS Om het kwakkelende museum, dat zonder beheerder zat, nieuw leven in te blazen, lanceerde de Stichting twee jaar geleden immers het project De Knalgele Kubus, onder leiding

van Johan Stuyck. Jonge stripauteurs kregen er een werkplek voor één dag in de week en konden op die manier zorgen voor een permanentie op de vijf openingsdagen.

De Stichting, het Stripcentrum, de jonge tekenaars, iedereen lijkt heel tevreden over de huidige gang van zaken. Stuyck wil het project dan ook graag voortzetten. “We zijn ondertussen aan onze elfde resident.

Ik ga ermee door. Als het stopt, hoor ik het wel.”

Vandaag klinkt het kabinet-Gatz iets minder stellig: de subsidies worden afgebouwd, maar hoe dat zal gebeuren, moet nog besproken worden, laat de woordvoerster weten.

De Stichting zelf gaat er ondertussen al vanuit dat het na het feestjaar afgelopen is met de subsidie. “Mocht er toch nog iets komen, is dat mooi meegenomen,” zegt Noël Slangen, die in het bestuur zit van de Stichting.

“Het museum kan nooit gesloten worden, in de kelder staat immers het atelier van Marc, en dat zal er altijd blijven” CATHARINA KOCHUYT Weduwe van Marc Sleen

“De Knalgele Kubus is heel geslaagd als stripincubator, maar het is niet de bedoeling om daar eindeloos mee door te gaan.

Momenteel concentreren we ons op de feestelijkheden, maar in het najaar zullen we met enkele partners bekijken hoe we het museum in de toekomst, als er geen of veel minder subsidies zijn, een invulling kunnen geven.”

Dat het Marc Sleen Museum een tekenatelier zou worden van het Belgisch Stripcentrum, zoals eerder werd geopperd, is een mogelijke piste, zegt Slangen, ook bestuurslid van het Stripcentrum. “Er zijn er nog andere. Wat vaststaat, is dat we niet doorgaan zoals nu. Maar sluiten doen we ook niet.”

“Het museum kan nooit gesloten worden,” reageert voorzitster Catharina Kochuyt. “In de kelder staat immers het atelier van Marc, het fundament van het museum, en dat zal er altijd blijven.”

L’AVENIR INCERTAIN DU MUSEE MARC SLEEN

QUESTION MARKS OVER THE FUTURE OF THE MARC SLEEN MUSEUM

Fin 2022, l’auteur de BD Marc Sleen aurait eu 100 ans, et cela se fête à Bruxelles avec deux expos et la traduction en bruxellois d’un album de Néron. On ignore encore ce qui adviendra du Musée Marc Sleen par la suite. Malgré tous les efforts pour préserver l’œuvre de Sleen, les visiteurs font défaut.

Début 2020, le cabinet du ministre Sven Gatz (Open VLD) avait annoncé que les subsides cesseraient après l’année de fête 2022.

Cartoonist Marc Sleen would have turned 100 at the end of this year and that will be celebrated in Brussels with two exhibitions and the translation of a Nero album into the Brussels dialect. What will happen to the Marc Sleen Museum after this festive year, and whether the flow of subsidies dry up completely, remains unclear. Despite all efforts to keep Sleen’s work alive, visitors fail to materialise. In early 2020, the cabinet of Minister Sven Gatz (Open VLD) said that subsidies would end after the festive year 2022.

FR

EN

B R U Z Z | A N A LY S E

Peuple, dat aangekocht werd met geld van het Gewest. Vijf jaar geleden werd Sleens atelier, uit zijn huis in Hoeilaart, minutieus gereconstrueerd in de kelder.

Maar ondanks alle inspanningen om het werk van Sleen levend te houden, laten de bezoekers het afweten. Het vooropgestelde aantal van 25.000 werd nooit gehaald, ook niet nadat de toegang gratis was geworden. Van diegenen die binnenspringen, blijkt een flink aantal vooral op zoek te zijn naar het grote Stripcentrum aan de overkant.

Begin 2020 meldde het kabinet van minister Sven Gatz (Open VLD) dat de subsidiekraan na het feestjaar 2022 zou worden dichtgedraaid.

“Dan is het over en uit,” zo werd gezegd.

Het museum krijgt jaarlijks zo’n 200.000 euro van het Gewest, uit het potje ‘Imago van Brussel’. Dat bedrag wordt onder meer gebruikt voor de dagelijkse werking, tijdelijke tentoonstellingen en het onderhoud van het gebouw, maar ook voor de vergoeding aan het Stripcentrum, dat de administratie en de schoonmaak doet, en voor de betaling van de jonge stripauteurs die het museum sinds de zomer van 2020 bemannen.

MARIA SMIRNOVA IS OPRICHTSTER VAN EEN TWEETALIGE SCHOOL VOOR OEKRAÏENSE LEERLINGEN

BRUZZ | INTERVIEW

‘Onderwijs in de moedertaal is altijd nodig’ In de Belliardstraat opent deze week een meertalige school, speciaal voor Oekraïense kinderen. De drijvende kracht achter het project is Maria Smirnova, die in een maand tijd het hele project op poten zette.

“We zijn geen eeuwige vervanging, maar een tijdelijke oplossing om de overgang makkelijker te maken.” — JASMIJN POST, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

24

I

4 MEI 2022

Algauw vond Smirnova niet alleen het gebouw in de Belliardstraat, via haar netwerk, maar ook tweehonderd vrijwilligers die bereid waren om les te geven of ondersteuning te bieden, van psychologen tot leerkrachten Frans en heel wat Oekraïense leerkrachten.

“Oekraïne had fantastische leerkrachten, die nu hier zijn. Er is geen reden waarom het niet zou lukken om hier samen een school op te bouwen,” zegt Smirnova. “De school helpt zo zowel volwassenen en kinderen om hun leven voort te zetten in een andere context.”

Hoe is het voor Oekraïense families om hier aan te komen?

MARIA SMIRNOVA: Sommigen worden ergens

thuis opgevangen, bij Belgen. Die zijn natuurlijk heel vriendelijk, maar specifieke, op hen toegespitste steun ontbreekt soms, is onze ervaring. Anderen hebben soms al een netwerk, maar zeker is dat de kinderen in beide gevallen de sociale interacties echt missen. Het duurt vijf jaar voordat een kind een nieuwe taal beheerst zoals een moedertaalspreker, blijkt uit onderzoek. Dat is snel,

maar terwijl ze andere talen aan het leren zijn, mogen ze de link met de moedertaal niet verliezen. Zo kunnen ze hun gevoelens blijven uitdrukken en zich deel voelen van een gemeenschap. Ik denk dat het belangrijk is dat ze zich niet minderwaardig voelen ten opzichte van de klasgenootjes, alleen omdat ze de taal niet spreken. De moedertaal helpt ook om een identiteit op te bouwen. Ik geloof dat wij volwassenen de keuze nu niet voor hen mogen maken.

Het is niet zeker hoelang de Oekraïense leerlingen zullen blijven.

SMIRNOVA: Inderdaad. We willen alle opties openhouden. Volgens de statistieken blijven vluchtelingen over het algemeen langer dan vijf jaar weg uit hun moederland, we weten nog niet hoe het voor Oekraïne zal zijn. Bij Vesna willen we dat ze – wat het scenario ook is – toch verder kunnen met hun leven. Ofwel worden ze burgers met de Oekraïens-Belgische nationaliteit, ofwel gaan ze op een bepaald moment terug naar Oekraïne. Maar de tweetaligheid nemen ze sowieso mee. ▼

I

n de Belliardstraat nummer 4-6 zijn drie etages gereserveerd voor ‘VESNA’, zo staat te lezen op de brievenbussen in de gang van het kantoorpand. Vesna, dat is de tweetalige school voor Oekraïense kinderen die nu opent.

Vesna betekent zowel in het Oekraïens als in het Russisch ‘lente’, door de oprichtsters gekozen als een symbool voor hoop en een nieuw begin.

Maria Smirnova woont zelf in Brussel sinds september. Eerder woonde ze vijftien jaar in Parijs, waar ze drie meertalige montessorischolen oprichtte. Ze verhuisde naar Brussel voor de middelbare school van haar zoon: montessorionderwijs bestaat in Frankrijk niet voor leerlingen in het secundair onderwijs. Op school in Brussel ontmoette de van oorsprong Russische Smirnova mede-ouder Kira uit Oekraïne, met wie ze besliste de school Vesna op te richten.

Toen de oorlog uitbrak, wilden de beide moeders iets doen voor de net aangekomen Oekraïense kinderen. Veel mensen hielpen al met voedsel en onderdak, maar het duo vroeg zich af wat de volgende stap zou zijn. Zo ontstond het idee om een netwerk op te zetten waar jonge scholieren hun onderwijs kunnen voortzetten.

Voor Maria Smirnova moet de tweetalige school de Oekraïense kinderen helpen zich veilig te voelen in hun nieuwe omgeving.

Enkele moeders schrijven hun kinderen in in de Vesnaschool. Ze zullen ook in het Oekraïens les krijgen.

▼

MARIA SMIRNOVA IS OPRICHTSTER VAN EEN TWEETALIGE SCHOOL VOOR OEKRAÏENSE LEERLINGEN

Dertienduizend minderjarige Oekraïners zijn aangekomen in België, en slechts zo’n 1.200 gaan naar school. Hoe verklaart u dat?

SMIRNOVA: Het verschilt van gezin tot gezin, sommigen wachten nog op een plekje in een lokale school, anderen hebben geen stabiele woonsituatie. Ook weten we niet of ze mentaal in staat zijn om te leren, na alle stress die ze hebben meegemaakt. Maar er zijn ook ouders die erop rekenen dat ze snel terug zullen gaan, ze zien het nut er niet van in om het kind in België naar school te sturen.

Tegenstanders zullen misschien vrezen dat tweetalig onderwijs Engels-Oekraïens ten koste gaat van de kennis van de Belgische nationale talen. Wat zeg je tegen hen?

SMIRNOVA: We zijn geen eeuwige vervanging

Hoopt u op erkenning van Belgische overheden of internationale instellingen?

SMIRNOVA: We worden een gratis privéschool en moeten nog zien welke erkenning we krijgen. Op dit moment maken we een samengesteld curriculum, dat niet hetzelfde is als het Oekraïense curriculum noch het Belgische. We moeten heel agile zijn in onze aanpak, want het project is pas begonnen. Wel zijn bepaalde zaken al duidelijk:

BRUZZ | INTERVIEW

“Uit studies blijkt dat scholen die migranten onderwijs in de moedertaal aanbieden betere resultaten boeken” Oprichtster Vesna-school

Zal een achttienjarige scholier die van Vesna vertrekt kunnen doorstromen naar een Belgische hogeschool of universiteit?

SMIRNOVA: We willen in de eerste plaats families en gezinnen ondersteunen. Onderwijs vormt de I

4 MEI 2022

Vlaams minister van Onderwijs, Ben Weyts (N-VA) zei onlangs nog dat het een uitzondering moet blijven dat Oekraïense leerkrachten lesgeven in de Vlaamse scholen. Hij vreest dat het de deur zou openzetten naar een veelheid aan talen binnen het onderwijssysteem, waaronder Turks of Arabisch.

SMIRNOVA: Ik begrijp dat het idee van onderwijs in de moedertaal op de plaatselijke scholen niet gebruikelijk is, uit vrees dat dat het leren van de plaatselijke taal in de weg zal staan. Dat is niet wat uit onderzoek blijkt. Er zijn verschillende studies uitgevoerd door Jim Cummins, specialist op het vlak van meertaligheid, waaruit blijkt dat scholen die onderwijs in de moedertaal aanbieden aan migranten betere resultaten boeken.

Onderwijs in de moedertaal zou volgens mij altijd deel moeten uitmaken van het totaalpakket, of dat nu een paar uur per week is of meer. Ik begrijp wel dat de invoering van dat idee op gewestelijk niveau gecompliceerd zou zijn. Het zou veel druk op het schoolsysteem kunnen veroorzaken. Wij werken met dit proefproject op veel kleinere schaal en hebben daarom de mogelijkheid om ons aan snel aan te passen en te experimenteren.

Het Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers (OKAN) is speciaal gericht op taallessen voor anderstalige kinderen die het onderwijs daarna kunnen instromen. Waarom zou dat voor Oekraïense kinderen anders zijn?

MARIA SMIRNOVA

van de school, maar een tijdelijke oplossing om de transitie makkelijker te maken. Om in een nieuwe omgeving met succes te kunnen leren, moeten kinderen zich emotioneel veilig voelen, een goed gevoel van eigenwaarde hebben en het gevoel hebben erbij te horen.

Op dit moment is dat voor Oekraïense kinderen alleen mogelijk als ze toegang hebben tot onderwijs in hun moedertaal voor ten minste een deel van de week. Uiteindelijk zullen ze de lokale talen wel leren, maar volgens mij zijn er verschillende manieren om dat te doen.

We willen de mensen de tijd geven. Ik kreeg een telefoontje van ouders die een poging hebben gedaan om hun kind naar een lokale school te sturen. Er waren geen andere Oekraïense kinderen en er was ook geen speciaal programma: het was een traumatiserende ervaring voor het kind. Het had psychologische hulp nodig in zijn eigen taal, maar die was er niet. De schoolcontext gaf te veel bijkomende stress boven op het trauma van de oorlog. Dat werkt contraproductief bij het leren van een nieuwe taal.

26

schakel naar de toekomst, maar omdat we niet weten hoe die toekomst eruitziet, proberen we de kinderen op alles voor te bereiden. Ook kijken we naar de noden van de leerling. Als hier iemand aankomt van zeventien die medicijnen wil studeren, gaan we samen met de ouders, leerkrachten en mensen uit ons netwerk kijken wat ervoor nodig is om die droom te realiseren.

we worden een tweetalige school met Engels en Oekraïens. Daarnaast komen er ook lessen in het Frans en in het Nederlands. We hebben een groot netwerk van tweehonderd vrijwilligers bereid gevonden om mee te helpen en hebben net een crowdfundingcampagne gelanceerd. We hopen in een later stadium op Europese subsidies voor een meer structurele financiering om zo de leerkrachten een salaris te kunnen uitbetalen.

SMIRNOVA: Dat werkt op papier heel goed, maar in de praktijk niet altijd. Ik heb van een van de ouders gehoord dat hun Oekraïense kind alleen in een klas zat met vijftien Afghaanse kinderen. Hun puber kon met niemand praten, en voelde zich eenzaam en angstig. Dat kind moet nu doorgaan met leren, niet over vijf jaar als het de landstaal spreekt. Stel je dat voor: vijf jaar zonder discussies met leeftijdsgenootjes! In Nederland zijn er trouwens net verschillende scholen geopend speciaal voor Oekraïense kinderen, waar Engels, Nederlands en Oekraïens wordt onderwezen (opgezet door de Nederlandse overheid, red.). Op andere plekken binnen het schoolsysteem was niet voldoende plaats. Dat zijn interessante projecten om te volgen.

« ENSEIGNER DANS LA LANGUE MATERNELLE EST TOUJOURS NÉCESSAIRE » Début mai, environ quatrevingts enfants ukrainiens fréquenteront l’école de la rue Belliard 4-6. L’idée de créer une école multilingue à Bruxelles pour les enfants ukrainiens est née il y a plus d’un mois de la concertation des fondatrices Maria (Smirnova, interviewée) et Kira. Bien que des cours de néerlandais et de français soient proposés dans la toute nouvelle FR

école, Mme Smirnova souligne l’importance de l’enseignement dans la langue maternelle pour les élèves réfulgiés. Une partie des cours sera donnée en anglais, une autre en ukrainien.

D’une part, cela devrait faciliter la transition et, d’autre part, préparer les élèves à tout. « Que les enfants restent en Belgique ou retournent en Ukraine, ils rapporteront le bilinguisme avec eux. »

”YOU ALWAYS NEED TO LEA TONGUE” From early May, about eighty Ukrainian children will attend school at Belliardstraat 4-6. The idea of establishing a multilingual school in Brussels for Ukrainian children came around a month ago when founders Maria (Smirnova, interviewed) and Kira put their heads together.

Although Dutch and French lessons are offered at the brand new school, Smirnova stresses the EN

Big City Big City

Big BigCity City

Big City

toe Er valt heel wat te vertellen hog over het weer in België. Dat STEL ZELF JE VRAAG het ook het hoofdkwartier eer De Gare Maritime open de besefte ook astronoom aan, waardoor de factuur Elke eigenaar van een EN STEM OP BRUZZ.BE STEL ZELF JE VRAAG van het postbedrijf. Het site vanAdolphe Thurn en Taxis me statisticus STEL ZELF JE VRAAG voor de eigenaars elk jaar woning, gebouw of een stuk Zes ma OpOp hethet eerste gezicht lijkt Zes eerste gezicht lijkt Net als andere Brusselse paleis staat er nog steeds, ze blijkbaar beter was ooit het grootste Sinm Quetelet.

Al voor het EN STEM OP EN STEM OP STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP oploopt. grond moet daar elk jaar een huweli ditdit een absurde vraag.

Het huw een absurde vraag. m STEL ZELF JEJE VRAAG gemeenten – denk aan land, het zijn nu de gebouwen want toen beide goederenstation van uitg ontstaan van ons in Het STEL ZELF VRAAG belasting opisbetalen: ze ze al al va woord ‘steenweg’ voor BRUZZ.BE woord ‘steenweg’ is voor de daarna stierven, Sint-Jans-Molenbeek van het Conservatorium in Europa.

In deof negentiende BRUZZ.BE BRUZZ.BE ver 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE VERBOUWINGEN EN STEM OP BRUZZ.BE onroerende voorheffi ng. Die Vermo deze smalle straat al Verm deze smalle straat al geen twijfel meer Sint-Pieters-Woluwe –van hadhieruit Brussel. eeuw werden bin Willem I der Nederlanden onroerende voorheffi ng wordt Iedereen die een nieuwe niet de overschat, laat staan dat er niet overschat, laat staan dat er buurtbewoners: Anderlecht naar zijn honderden brieven en wowo ervan om een Sterrenwacht berekend op basis van het woning MONOPOLIE bouwt of verbouwt is maar opop deze plek ruimte zou maa deze plek ruimte zou lag een heilig ma patroonheilige, in dit geval pakjes dagelijks naar toe te bouwen ineen Sint-Joost. kadastraal inkomen. Dat is wettelijk verplicht dat te zelve. zijn voor stadspaleis. zelveZ zijn voor een stadspaleis.

Sint-Guido, vernoemd overal in Europa verstuurd.

In de hoogdagen van het als HetEn werd een Observatorimaître toch.

Brussel zou geen echt, maar een fi ctief melden bij de FOD Financiën, maît Enis toch.

Brussel zouNog kunnen zijn.

De man Dat opgoede zich al straf. postimperium werkten er PELGRIMSOO ove um Brussel voor Sterrenkunde, hem ze niet zijn, mochten inkomen dat overeenstemt anders riskeer je een boete. hem Brussel zijn, mochten is ook destraffer patroonheilige van is niet dat op deze site, zo’n 20.000 koeriers voor Het verhaal deed raa maar er werden ook eerste er er hier enen daar geen met het gemiddelde jaarlijkse Vaak krijg je een brief om de eerst hier daar geen de veehandelaars, honderdendejaren daarvoor, de familie. Ze bezorgden ronde en mensen vrouwe verdoken architecturale inkomen dat het onroerend aangifte in te dienen, dat van dagelijks meteorologische vrou architecturale landbouwers, mensen met die ve deverdoken paarden graasden post naar de verschillende van heinde en Big City Franse parels zijn, precies op die goed de eigenaar zou gebeurt bijvoorbeeld als je Sin waarnemingen gehouden, Fran parels zijn, precies op die WESSEL UIT SCHAARBEEK hevige diarree en de aan het het graf. Beetje b toebehoorden plekken in Europa.

LYNN UIT ANDERLECHT Stee plek waar je ze hethet minst hij het opbrengen mocht een vergunning aanvraagt zoals onder meer temperaS plek waar je ze taxichauffeurs.

Die laatste ple eerste postbedrijf vanminst Hiervoor had de familie veranderde depla — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar he verwacht. verhuren.

Maarmat er zijn soms voor de verbouwingen. gen Quetelet naar verwacht.

Big City Europa.

Dat van de tweetuurmetingen. vragen ongetwijfeld omin een grote oppervlakte middeleeuwen ze Big City —— JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wa In In de Vlaamsesteenweg grote verschillen tussen de Gebeurt dat niet, dan moet je JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, de Vlaamsesteenweg uitb en noteerde vier keer per Brussel gevestigde familie nodig voor de paarden. Hetpelgrimsoord. Om wat verduidelijking. verwik die verrassing kadastrale inkomens, zelfs spontaan een aangifte doen. wacht die verrassing spl dagwacht hoe warm het was.

Dat Von Thurn und Taxis. oog viel op uitgestrekte toestroom zoverw Guido kwam uit een niet gro toen nog landelijke en Er valt heel wat te vertellen moord achter de gevel van van huizen van hetzelfde De administratie Opmetingen moo achter de gevel van twe voor die tijd ongebruiPost verzenden weiden buiten de stadsomal te was rijk gezin.

Hij was een werden zijn stoff hoger gelegen Ukkel.

In over het weer in België.

Dat niet en nummer 46,46, hethetstraat. Hoe type, inwaar dezelfde en Waarderingen zal dan een STEL ZELF JE VRAAG niet nummer waar Ste kelijk.

Daardoor behoren de en eerste de ook gebeurde inbesefte het verleden walling. Het is de instantie site diewerden boerenzoon die meehielp op astronoom ondergebracht in EN STEM OP BRUZZ.BE moord Huis voor Podiumkunsten komt dat? Adolphe schatting of herschatting metingen zowel in statisticus moo Huis voor Podiumkunsten Kon Brusselse temperatuurlokaal, ofalwanneer men sen nu nog steeds de naam Zes maanden nana haar OpOp hethet eerste gezicht lijkt het land.

Hij zou van later zijn naam k Zes maanden haar eerste gezicht lijkt Sint-Joost als in Ukkel Quetelet.

Al voor maar o LaLa Bellone te vinden is.is.het Het kadastraal inkomen doen om zo het al huwelijk dan niet met dede graaf beviel dit een absurde vraag.

Het maa Bellone te vinden huwelijk met graaf beviel dit een absurde vraag.

Het STEL ZELF JEJE VRAAG op een verre reis vertrokdraagt van de familie Von sch tot de jongswaarnemingen af aan veel affiontstaan niteit worden uitgebou uitgevoerd.

Zo kon ook het van ons land, in STEL ZELF VRAAG ze al al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor maître Langs de straatkant straalt varieert naargelang de nieuwe kadastraal inkomen ze van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor Langs dezijn straatkant straalt verschil inwas temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE ken.

Maar in de vijftiende Thurn undVermoedelijk Taxis.

EN STEM OP BRUZZ.BE hebben gehad met giften demaît gelo oudste ter wereld en was haar man deze smalle straat al al Vermoedelijk was haar man van XIV. deze smalle straat Ze hethet gebouw weinig ligging, de de te berekenen. binnen envan buiten de stad Willem Isamenstelling, der Nederlanden XIV. gebouw weinig niet dejaren vader hethet kind, overschat, laat staan datdat er er niet de vader van kind, een belangr overschat, laat staan eeuw had keizer MaxiHonderden lang geloof.

Hij bad veel en naast werd tuu België een van de eerste worden Maar ervan om een Sterrenwacht hethet FraF bijzonders uit: een wel debestudeerd.

Zonnekoning op deze plek ruimte zou ouderdom en het type Maar omdat er maar zomaar weinig wel de Zonnekoning op deze plek ruimte zou bijzonders uit: een miliaan I van Oostenrijk had de familie een toen de activiteiten zo goed te was bouwen ineen Sint-Joost. zijn werk op die het de land hij bidplaats.

Heel w ZeZe was een van zijn zijn voor stadspaleis. nog landen meteorologie zelve. was een van zijn zijn voor een stadspaleis.

Brusse kleurloze gevel met woning.

Tot op vandaag is het controles zijn, doetzelve. niet WILLEM UIT BRUSSEL-STAD Brush kleurloze gevel met als volledig werden Het werd een Observatoriwerd door En toch.

Brussel zou een systeem nodig om monopoliemaîtresses over deenen maîtresses werd door En toch.

Brussel zou ook koster.

In die hoedaniguit het noorden voo uitgebreid bestudeerden. ze ze een weliswaar een mooie overgenomen intot Ukkel, um voor Sterrenkunde, hem zelfs benoemd Brussel niet zijn, mochten referentietijdstip voor de iedereen aangifte van ee weliswaar mooie hem zelfs tot Brussel niet zijn, mochten brieven uit teeen wisselen met postbedeling.

Het isbenoemd pas heid Quetelet assisteerde hijsterk de halt op hun weg raakte het oude gebouw maar er werden ook eerste hofdame, dede hoogste er er hier enen daar geen zo was eerste hofdame, hoogste hier daar geen van TeT omkadering rond de berekening van het kadastraal verbouwingen.

En zo van omkadering rond de vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale van van de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische zijn kinderen, tussen tegen het einde het pastoor tijdens de Achter misvieCompostela. vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale geb overtuigd van verregaande hebben voordeur. inkomen 1die januari 1975. ontstaan er verschillen tussen Franse hof. parels zijn, precies opop diedie Sint-Joost waarnemingen gehouden, hebb voordeur.

Achter die Franse hof. in verval. Op het parels zijn, precies Innsbruck en Brussel.

Na Roomse Rijk dat hun ring en droeg hij mee zorg De menigte di Steeg hethet allemaal plek waar je ze hethet minst sne samenwerking tussen plateau inhaar Ukkel daarentezoals onder meer temperaook da voordeur ligt een nauwe Steeg haar allemaal plek waar je ze minst Eigenlijk zou er om de tien woningen van hetzelfde type ook voordeur ligt een nauwe — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM hethet hoofd?

Misschien verwacht. de dood vantuurmetingen. zijn vrouw monopolienaar verloren voor verschillende het gang, kerkgebouw.

Na Anderlecht kwam gen kon deging.

Sterrenwacht Quetelet mat naar hoofd?

Misschien verwacht. waz landen.

Dan werd en wie dienieuwe neemt, jaar een schatting in eenzelfde straatwel, en soms —— JULIAN UIT want ze ze raakte In de Vlaamsesteenweg werd gang, en wie die neemt, Het goederenstation Gare maritime op de site van JULIAN UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte In de Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 en hij noteerde vier keer per Maria van Bourgondië Ondertussen had het een paar jaarhet besliste om te mee de Bellona oplevin verwikkeld verschillende wacht diedie verrassing ziet ‘Bellonahuis’ righ konden immers verwikkeld verschillende wacht verrassing moeten gebeuren om een aangepast in eenzelfde gebouw.

Thurn enkadastraal Taxis, waar eerder de zelfs postpaarden graasden. splitste in dein organisatie in daggegevens hoe warm het was. Dat Bello ziet het ‘Bellonahuis’ verhuisde hij immers weer geslacht almoordschandalen. een stevige ZeZe werd achter dede gevel van voor eenverschijnen. carrièreswitch te van Zijn moordschandalen. werdBrussel. achter gevel van twee: de je Koninklijke was voor die tijd ongebruize ze een Het valt te © ARCHIEF THURN AND TAXIS/EXTENSA mij worden uitgewisseld en de inkomen te kunnen berekenen, maar sinds 1980 Bovendien kan de onroerende voorheffi ng van ee verschijnen.

Het valt te niet enkel verdacht van de nummer 46, waar het niet enkel verdacht van 46,behoren waar hetde naar zijn thuisland, maar geldreserve aangelegd.

Het Sterrenwacht en het kelijk.nummer Daardoor gaan en bestempelen werd hij handelaar 12deseptember, is Na als een moord op haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten zijn er geen algemene controles meer geweest.

Wel buur lager liggen, omdat eigenaars onder bepaalde kun veranderingen in de moord op haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten N bestempelen als een Koninklijk MeteorologiBrusselse temperatuurzijn kinderen bleven achter was later Napoleon die op de Zenne.

Tot hijparel, de dag waarop de maar ook van diedie opop andere LaLa Bellone te te vinden is.is. maar van Bellone vinden welges verborgen maar het sche Instituut, het andere KMI. waarnemingen tothet de inkomen wordt het kadastraal elk jaar geïndexeerd, omstandigheden korting kunnen krijgen op dieook ratu atmosfeer voorspeld. welg verborgen parel, maar maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt in België, het land van hun ervoor pleitte dat de schipbreuk leedeen met het van Anderlecht p De dagelijkse temperaoudste ter wereld en was elkaar is ook stedenbouwXIV. ZeZe werd verbannen van hethet gebouw weinig ende dus aangepast aan de stijgende prijzen. belasting. Dat kan bijvoorbeeld voor wie een elkaa is ook een stedenbouwXIV. werd verbannen van gebouw weinig imm Dankzij inspanningen tuurmetingen in Ukkel België een vanuit: deop eerste waren dat vooral welgeToen de zoon van moeder.

Hij wou graag postbedeling niet meer inkwam bootje waarmee hij handel met de nodige fes hethet Franse hofhof enen kwam in inzijn bijzonders een Franse bijzonders uit: een burgem kundige fl ater.

Er werd de jaarlijkse belasting gaat een deel naar het bescheiden woning heeft, dat is een woning met een burg kundigeVan fllanden ater.

Er werd nog altijd deEerst referentie die de meteorologie Van van regelmatige Quetelet had België in Brussel terecht. zou kleurloze gevel met stelde burgers. Via het Maximiliaan, Filips de basis op de handen kon komen van Brussel terecht.

Eerst zouDoor wat hij m kleurloze gevel met dreef. Dat bootongeval was hethet huih immers volledig rond voor België.

Omdat die al uitgebreid bestudeerden.

Gewest, een deel naar de Brusselse agglomeratie en kadastraal inkomen lager dan 745 euro. Ook ze ze een tijdje in in het kasteel weliswaar een mooie immers volledig rond een tijdje het kasteel weliswaar een mooie me 1876 al weerbulletins. postbedrijf kon alles hoogte worden gehouden een familievan enzo wel voor hemgebouwd, een teken datomkadering hij zijn leven kwame lang vanaf dat plateau Quetelet washet sterk Tervuren gewoond rond dede Schone, keizer werd van stad Br waardoor van Tervuren gewoond omkadering rond een andere deel naar de gemeente.

Het deel voor het mensen met een beperking of met kinderen die recht stad gebouwd, waardoor het sch Naarmate de jaren gebeuren, zal daar ook nietmeer besch overtuigd vanAchter verregaande hebben, maar omdat zeonder hethet voordeur. verstuurd worden: brieven, hoe het met hen ging, dusdiedie Spanje, wilde ook hij op de eigendom moest zijn van hebben, maar omdat ze voordeur.

Achter moest boeten, en hij ging op heeft e vrijwel onzichtbaar is.ligtis.

Brussels Gewest is altijd 1,25 procent van het hebben op kinderbijslag, kunnen een vermindering snel verandering in komen, samenwerking tussen ook daar te bont maakte, voordeur een nauwe heef vrijwel onzichtbaar ook was daar tedat bontin maakte, voordeur elk vorderden, werden die ligt een nauwehoogte blijven van zijn goederen en zelfs mensen, liet hij Jeruzalem, een systeem de staat. Eerst bedevaart naar vragen tegen dys want dat zou de nauwkeuverschillende landen.

Dan werd ze verplaatst naar het gang, en wie die neemt, de kost Dat Bellonahuis had net werd ze verplaatst naar het gang, en wie die neemt, geïndexeerde kadastraal inkomen. Het deel dat naar van de onroerende voorheffing krijgen. Die verminvergelijking met de periode voor de de Dat Bellonahuis had net familie ’sko m steeds accurater, ook omdat zolang je er maar een goeie Bellonahuis.

Daar ziet het ‘Bellonahuis’ in Brussel én ontwerpen door een zekere België onder het bewind righeid van dewoonde langeterkonden immers gegevens via Rome.

Over die bedeook tegen Omme veepes Bellonahuis.

Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ zo goed de Grote Markt deopBrusselse agglomeratie en de gemeente gaat, dering kunnen eigenaars aanvragen via Brussel coronacrisis.

Omm zo goed op de Grote Markt ze ze een paar jaar. verschijnen.

Het valt te mijnstudies in het gedrang worden uitgewisseld en de een paar jaar. verschijnen.

Het valt te iem er altijd meer samenwerduit voor betaalde.

Innsbruck, en kwam er dus Franz von Taxis. van koning Willem I, toen vaart deed hij zeven jaar. ziekten.

Hierdoo enen heth kunnen staan, want Na haar volgden bestempelen als een kunnen brengen. veranderingen de wordt berekend opcentiemen op de gewestbelasFiscaliteit.

“Het is een gouden raad die ik Na haar volgden Tempebestempelen als een kunnen staan, want inin Wel was er een een Spaanse route bij.

Franz dokterde een we nog eenwelgestelde deel waren van het kingarchitect was tussen landen. bewoners verborgen parel, maar hethet Maar zijn religieuze patroonheilige va ratuurmetingen zijn atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen parel, maar bezien Jan Cosijn ting.

100 opcentiemen komt overeen met een Verschillende factoren en parameters kunnen iedereen in de horeca wil meegeDe site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren elkaar 1920.op. Inde bezie architect Jan Cosijn 1913 liet is ook een stedenbouwelkaar op.

Inde 1913 liet is ook eeninspanningen stedenbouwimmers precisiewerk.

Dankzij de overeenkomst, die Filips de Schone zag het koerierdienst uit waarbij de Nederlanden.

Bij de Quetelet beperkte zich inspanning en boetedoening beroepen met vee Expo 5 tekende ook het Bakkersburgemeester Karel Buls kundige fl ater.

Er werd © PHOTONEWS bijkomende belasting van berekening van het kadastraal inkomen dus ven,” zegt Nicolas Decloedt van Expo tekende ook het Bakkersburgemeester Buls kundige flater.

Er werd Vandaag gebeuren de van Quetelet had België in 1 euro op elke euro bepaalde dat je alleen post belang in van deze de post metnu ruiters en onafhankelijkheid vanKarel om echter niet tot de meteorohethet huis opkopen dede immers volledig rond draaiden slecht uit.

Op de voornamelijk paa huis opkopen door immers volledig rond werd h huis, waar het café LeDe metingen metdoor automati1876 alhet weerbulletins. gewestbelasting. opcentiemen voor de agglomebeïnvloeden.

Het belangrijkste pijnpunt ligt bij de Humus x Hortense. “Voer een Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. werd huis, waar nu café Le dateert uit de late zeventiende stad Brussel.

DeDe politie gebouwd, waardoor hethetgoedwerkende routes, dus Het Bellonahuis kon versturen met stad politie gebouwd, waardoor paarden opNaarmate een snelle en Belgiëeeuw. kreeg het nieuwe scheBrussel. thermometers, maar dein jaren werd Guido zwaar veehandelaars, terla logie, hijd’Espagne verrichtte ook podium Roy wordt BELGA heeft er er een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar is. ratie bedragen altijd 989.

Het deel dat naar de niet-aangifte ©van verbouwingen, waardoor het voorschotsysteem in, of noteer de terugweg podi Roy d’Espagne wordt © BELGA heeft een bureau vrijwel onzichtbaar elke dag, stipt omgehad, acht uur vorderden, werden die is. gaf Franz de opdracht om toestemming van de betrouwbare manier van land ook een nieuwe post, ziek.

Hij haalde Brussel nog en koetsiers.

Net dede kostuums van de Dat Bellonahuis had netnet ste bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen.

Ook de steeds meer.

Ook de wijken tussen uitgebaat.

Het Bellonahuis kostuums van de Dat Bellonahuis had gemeente gaat, verschilt kadastraal inkomen van heel wat gebouwen kredietkaartgegevens van de ’sniet morgens, wandelt er nog steeds accurater, ook omdatper gemeente. tusse uitgebaat.

Het Bellonahuis Ommegang zijn er er bewaard zozo goed opop dede Grote Markt hoofdpostmeester Franz. die ondertemperatuurmetingen er nog extra uit te werken. deoverleed enepaste stad naar de de naam ‘Leshet Ommegang zijn bewaard goed Grote Markt net, maar hier aan wat andere beroe ons statistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo hij de rond de Sterrenwacht, iemand grasveld van er altijd meer samenwernieuwe ontwierp hij voor Nicolaas Zohij betaal je in want 2022 Oudergem op een meer correct is. Een algemene herzieningenzou een klanten. Dat is heel simpel en het nieu ontwierp voor Nicolaas hethet was ook een kunnen staan, en was ook een kunnen staan, want in overeenkomst bleef Vanuit Brussel kwamen er andere konking raken.

Hij Postes’.

In bezienswaardigheid Brussel bleven het KMI op, naar een van was tussen landen. criminaliteit, dysenterie, eenvermoedelijk zware vorm moderniseerde tijdens architect JanJan Cosijn Heo huwelijksenKMI in Die kansberekening en waren minder accuraat. toen aankunnen de Schaarbeekseoverde Bally, een De euro site van in het Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens De architect Cosijn inkomen van 2.000 geïndexeerd kadastraal oplossing zijn.

Intussen probeert het is de enige manier om het over Bally, vermoedelijk een de58. witte houten bakken, Quetelet beperkte zich Expo In In de jaren 1980 tekende ook hethet Bakkersjarenlang postverbindingen naar plande op de route we nog lang koplopers in © PHOTONEWSvan kracht, Expo 58. de jaren 1980 tekende ook Bakkersvan diarree.

Hij kreeg een van koetsier door weer symbool voor de centrale poort.

Er zijn de cult wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia Ste zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, die tot dan toe dichte bebouwing hield – poort lag, raakten dichter om opeen eenhuis kwikthermomeechter niet tot de het meteorototaal 769,75 euro.

Daarvan gaat 25 euro naar het Rekenhof de gegevens over wijzigingen probleem de wereld uit te helpen. weer symbool voor centrale poort.

Er zijn de cu wapenhandelaar.

Dat zou zijnaan opvolgster: Olympia werd het voor huis, waar nu café LeLe de HetHet Bellonahuis dateert uituit de de late zeventiende werd hetbrieven een huis voor huis, waar nu het café Bellonahuis dateert late zeventiende eeuw. waardoor Franz en eeuw. later onderandere meer Parijs, verschillende plekken het transport van graf op het Duizend ja ter te observeren inheen. welkeen logie, hijd’Espagne verrichtte ook in brengen. opoffering. indicaties Bellone een verklaring kunnen Mancini, een bekend maar podiumkunsten.

DeDe ruimte Roy wordt © BELGA tro vooral werden gebruikt inzijn toen alen – bekijkt de warmte vast bebouwd.

De eerstebeter te verzamelen podiumkunsten. ruimte Roy d’Espagne wordt Gewest, 247,25 euro naarnog denog agglomeratie en naar onroerende goederen Als mensen op hotel gaan of een eenvoudig © BELGA opoffering. andere indicaties naar Bello een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar stemming dehuis temperatuur bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen. Ook meer.

Ook de wijken nakomelingen het Granada, Lyon Toledo. steedszijn waar deverschillende ruiters elkaar endegoederen.

Zoals deen tussen hethet oude hethet en kar verv uitgebaat.

Het Bellonahuis kerkhof van Anderlecht. paard tussen oude huis en uitgebaat.

Het Bellonahuis hethet oorlogsenen het optred voor de berucht fimet guur aan ligt de astronomie, toe inpaste de dat beïnvloedde de straatverlichting maakte 497,50 euro naar de gemeente.

In Schaarbeek het of er geen mogelijkvooral zijn om de vliegtuigticket boeken is dat de oorlogsen hetmoet rond de optre voor de verschillende vooral berucht fizal guur aan ons huis diehuis dag brengen. statistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo hij de temperatuurmetingen Sterrenwacht, dieprocedures nieuwe werd een ontwierp hijhij voor Nicolaas RN YOUR MOTHER nieuwe werd een ontwierp voor Nicolaas postimperium konden Een paar jaar later konden afwisselen.

Het Gare Maritime, die gelegen MINNARES VAN DE Niets deed toen vermoeden taxi’s vorm jachtleven tehuwelijksvinden in dedetoen aan cult verwijzingen die invermoedelijk de het Franse in de tijd VERHUIZING VAN DE Hethof, oude gebouw van de in deen criminaliteit, en kansberekening en in waren minder accuraat.

De deMINNARES Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, waar Bally, een gen sociale wetenschappen.

Hij waarnemingen.

De het voor het instituut een eigenaar dieper zijn buidel tasten.

Voor het kadastrale inkomens te corrigeren als deFranse waarde normaalste zaak van de wereld. jachtleven te vinden in en cu verwijzingen die in de het hof, in de tijd overdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een uitbouwen vanuit Brussel. kwamen er dankzij Karel was de eerste keer dattoterZo was op–maar de site van Thurn weer symbool voor dede culturele instelling La deuit centrale poort. zijn wapenhandelaar. zou zijn opvolgster: Olympia ZONNEKONING Sterrenwacht staat er zelfmoordcijfers in Er kaart te V poort statistiek, die danDat toe dichte bebouwing hield lag, dichter later bezeten bleek teraakten zijn.

Daar bleef het niet bij dat deze man een van de belangrijkste fi guren Sint-Guido is altijd de patroonh weer symbool voor culturele instelling La de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia façade, maar evengoed organis verscholen zitten. van Zonnekoning LodeZONNEKONING hetzelfde kadastraal inkomen van 2.000 euro, loopt sterk afwijkt van gelijkaardige gebouwen.

Maar Waarom niet bij ons?” façade, maar evengoed orga gevel verscholen zitten.

Zo van Zonnekoning Lodein d wougevel de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om de sterren In de negentiende eeuw opoffering.

Bellone nunu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, bekend trouwens nog altijd, het vooral werden gebruikt inzijn toen al een – de warmte vast en De bebouwd.

De eerstewerd steenrijk opoffering.

Bellone geregeld nog andere indicaties een verklaring zijn brengen.

Mancini, een bekend maar DeHet familie nog een paar routes bijnaar systematisch post heen enkunnen en maar Taxis. locatie was en nog wat later werd geschiedenis zou gebleven voor iedereen die datmag beroe staat er op het dak een da prijkt het beeld van wijk XIV. Daar kwam ze ze isgebeurtenissen niet duidelijk welke optredens, ontmoetingen het oorlogsen hethet voor de verschillende vooral berucht figuur het totaalbedrag opinworden. tot euro: 25 euro voormiraculeuze voorlopig het kadastraal inkomen van sommige Ook volgens Marc Van Muyl- de Anderlechtse staat er op het dak een mag prijkt het beeld van wijk XIV. Daar kwam Het is is niet duidelijk welke ligt aan het naar de stichter de astronomie, toe de 1.224,25 dat beïnvloedde de aan straatverlichting maakte Ast sociale fenomenen daarom in 1890 naar het goed waar te nemen en te verstedelijkte Brussel optredens, ontmoetingen het oorlogsen voor de verschillende vooral berucht figuur aan enversieringen hadinstituut in Brussel een naar Italië envan ook weer gestuurd, over alleen ideaal, MINNARES VAN DEDE Nicolaas en culturele activiteiten jachtleven tekonden vinden in in de verwijzingen diedie in in dede het Franse hof, inniet de tijd VERHUIZING beslist dat hethet graf afgeschermd moest worden.

Veertig jaarwerd na zijn dood speelden er zich Benieuwd ofmaar Uber-chauffeurs ook on MINNARES VAN standbeeld een word Bellona, de Romeinse terecht toen ze trouwde met Bally genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen.

Hij waarnemingen.

De voor hetversieringen en culturele activiteiten jachtleven te vinden de en verwijzingen het Franse hof, in de tijd for refugee students het Gewest en 247,25 euro voor demaar agglomeratie, woningen nog even vintage als het hippe interieur ders,importance vicevoorzitter van de standbeeld van een er w Bellona, de Romeinse terecht toen ze trouwde met er Nicolaas Bally ZONNEKONING organiseert.

DeDe schoonheid façade, evengoed gevel verscholen zitten.

Zo van Zonnekoning LodeZONNEKONING paleis aan de Zavel. particulieren gebruikmaverschillende landsgrenook symbolisch. organiseert. schoonheid façade, maar evengoed gevel verscholen zitten.

Zo van Zonnekoning Lodein de schaduw van de wou de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om de sterren In de negentiende eeuw De twee mannen die dat moesten doen, geloofden vreemde fenomenen af rond zijn graf.

Het begon heiligdom vallen. to be taught mother pelikaan.

Die staat dan altijd m godin van dede oorlog, boven dede graaf Eugène dede Savoie. liet aanbrengen en welke — 952,50 euro gaat naar de gemeente.

Alle Brusselse van hun bewoner. hotelsectie van their de Brusselse LUANA DIFFICILE EN pelikaan.

Die staat dan altijd godin van oorlog, boven graaf Eugène Savoie. liet aanbrengen en welke mag dan wel verdoken zijn, staat er op het dak een prijkt het beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke mag danTower. wel verdoken zijn, staat er opBrussel het dak een prijkt het beeld van wijk XIV.inDaar kwam ze Hetwaar is niet duidelijk welke Astro sociale fenomenen daarom 1890 naar het goed te nemen en te verstedelijkte — Behalve hun woonst was ken tijd van het systeem.

Alvan en zen heen.

LUANA tongue. Some of lessons will — LUANA er niets dreven erNicolaas de spot mee.

Dattoen hadden met een paard dat er kwam rusten en percentages korte DIFFICILE erDIFFICILE wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, dede Romeinse terecht ze ze trouwde met Nicolaas Bally er wordt gelukkig wel nog standbeeld van een elk Bellona, Romeinse terecht toen trouwde met versieringen Bally gemeenten passen die trouwens jaarversieringen horecafederatie, is the de introductie MATHIAS BROUWERS altijd mee uitgepakt. pelikaan.

DieDie staat dan godin van dede oorlog, boven dede graaf Eugène dede Savoie. lietliet aanbrengen enen welke be given in English, some in altijd mee uitgepakt. pelikaan. staat dan godin van oorlog, boven graaf Eugène Savoie. aanbrengen welke van een voorschotsysteem of Ukrainian. This should make the kredietkaartgarantie de enige transition easier and, at the manier om hetprepare fenomeen tegen te VOLGENDE WEEK VOLGENDE KEER same time, the pupils VO VOLGENDE KEER Lees en bekij k de VOLGENDE KEER Lees en bekij k de Lees en bekij k de Lees en bekij k de gaan.for“Zo’n vijftien jaar geleden, Lees en bekij k de V VOLGENDE WEEK Lees en bekij k de Lees en bekij k de Lees en bekij k de all eventualities. “Whether VOLGENDE K Hoe werden Union, Leesantwoorden en bekijk deantwoorden Waarom wordt de Big City neemt even een W Waarom wordt de Check ook onze Instagrampagina, antwoorden Check ook onze Instagrampagina, antwoorden Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, antwoorden Wat gebeurt er als er onder Check ook onze Instagrampagina, toen the we pupils die maatregel introduceerantwoorden gemiddelde temperatuur antwoorden stay in Belgium or antwoorden Check ook onze Instagrampagina, op de Big-Cityvragen via Anderlecht en RWDM gemiddelde temperatuur antwoorden Wat elke donderdagnamiddag vertelt Luana de Big-Cityvragen elke donderdagnamiddag vertelt Luana pauze. Na de paasvakanDe Big gemi elke donderdagnamiddag vertelt Luana op de op Big-Cityvragen mij nons huis een metrolij nvolgende op de Big-Cityvragen viaviavia via van ons land gemeten in in ge bruzz.be/bigcity van land gemeten elke donderdagnamiddag vertelt Luana op de den in de hotelsector, return to Ukraine, theykwam will er ook op de Big-Cityvragen elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. bruzz.be/bigcity opBig-Cityvragen de Big-Cityvragen via elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal. op via de grootste Brusselse Difficile een nieuw City-verhaal. bruzz.be/bigcity opde deBig-Cityvragen Big-Cityvragen viavia wordt gebouwd?

Ukkel? tie volgt een antwoord verschijnt op 9mij m van o Ukkel? bruzz.be/bigcity va Difficile een nieuw Big City-verhaal. bruzz.be/bigcity always take the bilingualism veel protest.

Vandaag zou niemand BRUZZ.be/bigcity Difficile een nieuw Big City-verhaal.

BRUZZ.be/bigcity Difficile een nieuw Big City-verhaal. voetbalclubs? bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity op de volgende Big withanders them.” willen zien.”

2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1 het nog City-vraag.

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Wat Watisishet hetverhaal verhaal van ons land gemeten achter achterde deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Waarom is mijn kadastraal inkomen veel hoger dan dat van mijn wordt Waarom buurman? temperatuur de gemiddelde

BRUZZ | BIG CITY

© SHUTTERSTOCK

Waarom wordt zijn we temperatuur deWaarom gemiddelde Waarom is het Sint-Guido Wat is verhaal Wat is het verhaal in Brussel pionier van vanons Anderlecht de van land gemeten achter de verstopte achter de de post in Europa? patroonheilige vanverstopte de taxi’s? in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

A A R 2TE0R2B2U0R U 2A2UR1AI R2I0 22 01 2 1 2 8 2I 82 32I 8F2E18B0I RM I2 4 2RF4IE FB

4 MEI 2022 I 30 MAART 2022 I 27

27

Culture.

NL | FR | EN

© THOMAS BOIVIN

THOMAS BOIVIN, UN PHOTOGRAPHE LOIN DES CLICHÉS

L’avenir de Paris 29

Culture. Photographie

FR

Dans sa Belleville, Thomas Boivin n’a pas photographié le Paris des grands boulevards mais le Paris des jeunes, offrant une palette de noir et blanc haute en couleur d’une génération qui fait couler beaucoup d’encre mais qui est rarement montrée.

À

« Pendant longtemps, Paris fut peu photographié, justement parce que toute une génération de photographes ne savait plus quoi ajouter à cet héritage. Les rues n’avaient pas changé. Personnellement, j’y ai pensé le moins possible, tout en faisant en sorte de ne pas reproduire d’images qui faisaient déjà partie de notre mémoire visuelle. » Le portrait du quartier où il a longtemps vécu, il le décrit d’ailleurs plutôt comme une question d’évitement qu’un besoin de contraste. « Ma photographie est plus proche de la photographie de rue nord-américaine que de la façon dont mes prédécesseurs notables ont photographié la ville dans les années 1950. À l’heure actuelle, Paris est une des villes les plus multiculturelles d’Europe. En matière de diversité, les banlieues de Paris ressemblent davantage à Atlanta, par exemple. » Il cite, entre autres, comme source d’inspiration les photos en noir et blanc de gens

© THOMAS BOIVIN

une certaine époque. Édith Piaf, Django Reinhardt et Maurice Chevalier habitaient Belleville. Aujourd’hui, Belleville est encore un quartier réputé pour sa vie nocturne, ses nombreux bars, guinguettes et son parc sur une colline offrant une belle vue sur la ville depuis le nord-ouest. Belleville a toujours été un quartier mixte, transformé au fil des vagues successives d’immigration, nous explique Boivin, qui a commencé à photographier son quartier en 2010. Ce qui était important pour lui, c’est que le quartier ne ressemble pas au centre-ville. « Même s’il y a des grands parcs avec des espaces ouverts, ce n’est pas le Paris des grands boulevards. » Les photographes ont longtemps lutté avec l’héritage de Brassaï et la photographie humaniste des années cinquante, qui ont fait le portrait à maintes reprises de la vie publique et nocturne de la Ville Lumière.

30

© THOMAS BOIVIN

— TOM PEETERS

« Ma photographie est plus proche de la photographie de rue nord-américaine que de la façon dont mes prédécesseurs notables ont photographié la ville dans les années 1950 » ordinaires par Mark Steinmets ou Judith Roy Ross. Mais tous ses héros ne viennent pas des ÉtatsUnis. Il évoque aussi le photographe français Patrick Faigenbaum, le Japonais Issei Suda, le Britannique Chris Killep et la Néerlandaise Rineke Dijkstra.

L’héritage dont il est question explique partiellement pourquoi on voit rarement des bâtiments sur les photos de Boivin. La grandeur de la capitale semble avoir été remplacée par les gens, avant tout jeunes, qui peuplent la rue. Le photographe les décrit comme une génération qui respire la confiance en soi, la générosité et l’accessibilité, mais que l’on dépeint si peu, même si elle est reprise dans toutes les grandes analyses de société. « Je vois une puissance émotionnelle dans le fait de montrer les visages de cette jeune

génération, surtout à une époque où on parle tellement d’eux. » Mais pour lui, Belleville n’est toutefois pas une série de portraits, mais plutôt une promenade.

L’œuvre s’incrit dans son monde et incorpore des éléments de l’environnement et des détails de l’espace public qui l’ont frappé pendant ses promenades dans le quartier. C’est d’ailleurs la plus grande différence vis-à-vis de la série Place de la République, un travail en cours, entamé pendant la pandémie et exposée pour la première fois à Bruxelles. « Comme il y a toujours du monde sur cette place, j’ai dû isoler les jeunes et les photographier de beaucoup plus près. C’était possible seulement avec un trépied et en prenant des photos depuis une position fixe. » Son regard actualisé sur Paris

Avec Belleville, Thomas Boivin nous offre une série en noir et blanc de clichés rafraîchissants, glanés lors de promenades dans ce quartier de Paris en perpétuel changement.

montre la vie telle qu’elle est vraiment. La grandeur organisée est remplacée par un côté plus anodin, un regard de prime abord plus furtif et aléatoire, en apparence. « Dans mes photos à Belleville et sur la Place de la République, il ne s’agit pas uniquement du lieu, si vous voyez ce que je veux dire. » Malgré les frontières territoriales et stylistiques, Boivin fait le portrait d’une ville universelle, qui traduit indirectement la vitesse à laquelle tout change, sans forcément mettre de côté le regard nostalgique et romantique historiquement lié à la

ville. « Récemment, quelqu’un m’a dit que mes photos de Belleville semblaient anciennes, alors que la dernière photo a été prise il y a moins de deux ans… Cela montre bien la vitesse de la gentrification », conclut le photographe, qui ajoute qu’il recevra bientôt une bourse de la Bibliothèque Nationale de France pour faire le portrait des habitants de la Place de la République à leur domicile.

THOMAS BOIVIN : BELLEVILLE > 28/6, Fondation A Stichting, www.fondationastichting.com

DE TOEKOMST VAN PARIJS

THE FUTURE OF PARIS

Thomas Boivin fotografeerde in zijn reeks Belleville, genoemd naar de levendige, multiculturele uitgaansbuurt, niet het Parijs van de grote boulevards maar dat van de jonge mensen. Het levert een kleurrijk zwart-witportret op van een generatie over wie veel gepalaverd wordt, maar die amper wordt getoond. De georganiseerde grandeur maakt plaats voor een hedendaagsere, op het eerste gezicht meer vluchtige blik. Boivin: “Ik herkende een ontroerende kracht in het tonen van al die gezichten van een jonge generatie.”

In his series “Belleville”, named after the lively and multicultural entertainment district, Thomas Boivin did not photograph the Paris of the big boulevards but that of young people. The result is a colourful black-and-white portrait of a generation that is often talked about but rarely seen. Organised grandeur gives way to a more contemporary and at first glance fleeting look. But that is just an illusion. Boivin: “I recognised a moving power in showing all those faces of a young generation.”

NL

EN

Culture. Jazz

BRUSSELSE CONSERVATORIA BRENGEN HULDE AAN TOOTS THIELEMANS

‘Toots is zwoegen’ Hij speelde met de groten der aarde, maar even graag omringde Toots zich met de jonge helden van morgen. Tien van die aspirant-jazzgrootheden van de Brusselse conservatoria doen zijn spirit verder leven in Toots 100 & Beyond. “Toots bleef tot het einde zoeken naar het plezier in het spelen.”

NL

— TOM ZONDERMAN, FOTO’S IVAN PUT

N

“

32

ooit over je leeftijd praten en je een tiener blijven voelen,” luidde de leuze van de man die vorige week honderd jaar zou geworden zijn. Zou, want in 2016 gaf jazzicoon Jean ‘Toots’ Thielemans zijn harmonica aan Maarten. Zijn motto was ook dat hij jonge muzikanten altijd bleef volgen, zelfs op hoge leeftijd. Zo was hij verrukt dat hij zijn naam kon verbinden aan de Toots Thielemans Jazz Award, een door het Koninklijk Conservatorium Brussel ingerichte prijs voor de meest verdienstelijke student(en) uit de jazzafdeling.

Die prijs wordt dit jaar voor de twaalfde keer uitgereikt op 10 mei in Bozar. Maar diezelfde avond vindt een evenement plaats waarmee de Brusselse jazzblazer wellicht nog meer verguld zou zijn geweest: Toots 100 & Beyond, een bijzondere samenwerking tussen de twee conservatoria die zijn geboortestad rijk is, het Koninklijk Conservatorium Brussel (KCB) en het Conservatoire royal de Bruxelles (CRB). Tien studenten van het KCB en het CRB

zullen daarin hulde brengen aan Toots Thielemans door het herinterpreteren van zijn (al dan niet door hemzelf gecomponeerde) werk, en dat in twee drieluiken die ze samen uitvoeren.

“Normaal heb je minstens een jaar tijd voor dit soort projecten waarbij je vraagt aan je studenten om nieuwe arrangementen en composities te schrijven,” zegt Bart De Nolf, coördinator en docent aan het Koninklijk Conservatorium.

“Maar nu kwam de vraag van de Koninklijke Bibliotheek, dat dit event wilde organiseren naar aanleiding van een colloquium over Toots Thielemans, niet zo lang geleden. Het was een uitdaging om dit project, dat enorm is, op een redelijk korte termijn te realiseren.”

De Nolf weet waarover hij spreekt, want hij speelde zeventien jaar contrabas bij Toots, van 1997 tot aan zijn sterfbed. “Dat waren de concerten die mij het diepst geraakt hebben. In de jazz moet je goed luisteren naar wat de anderen spelen, want wat je hoort, gebruik je in je eigen expressie en improvisa-

tie. Op het podium stond ik vlak achter Toots terwijl hij op zijn krukje zat te spelen. Als contrabassist moest ik vooral functioneel zijn en hem comfort geven, maar als ik sporadisch iets deed wat hem opviel, stak hij zijn hand naar achter voor een lo-five. Dat waren mooie momenten.”

ODE AAN IMPRO Toots Thielemans zal voor eeuwig in het geheugen gegrift staan door ‘Bluesette’, zijn compositie uit 1962 die uitgroeide tot een jazz standard.

Maar hij was vooral ook een uitvoerder van andermans werk, dat hij dan zo naar zijn hand zette alsof hij het zelf gecomponeerd had.

Zoals ‘Circle of smiles’, de song die Jurre Haanstra bedacht als de themasong van de Nederlandse krimi Baantjer en die de Brusselse ket zijn herkenbare, bitterzoete glans gaf. Voor Toots 100 & Beyond koos KCB-student Jonas Paenen (23) die tune uit om een nieuw arrangement rond te schrijven.

“Baantjer was mijn eerste associatie met Toots, ik keek er als kind naar

met mijn ouders,” vertelt hij in een van de leslokalen van het conservatorium terwijl in de ruimte boven ons de geest van Toots aan een hemels rondje gitaarsolo’s lijkt begonnen.

Paenen deed zijn bachelor jazzpiano aan het conservatorium van Den Haag en zit nu in zijn eerste masterjaar, met als keuzevak compositie. Zijn herwerking van ‘Circle of smiles’ wordt gecombineerd met twee stukken van nog twee andere arrangeurs. Studenten van het CRB zorgen voor het andere drieluik. “Toots is iemand naar wie ik altijd opgekeken heb,” vertelt hij.

“Hij gaf jonge muzikanten veel kansen, ik ben blij dat ik zijn erfenis op deze manier mag voortzetten.”

Dat Toots ‘Circle of smiles’ niet zelf componeerde, deert Paenen niet. “Ik wilde de mensen iets herkenbaars presenteren. Voor Toots was improvisatie heel belangrijk, en improviseren is ook een vorm van componeren, maar dan on the spot. Hij was daar ontzettend goed in.” De compositie is een huzarenstuk, vertelt Paenen,

BRUZZ | INTERVIEW

Olivier Vander Bauwede, Pierre Lagache en Jonas Paenen: “Het is pas na de dood van Toots dat de conservatoria hebben ingezien dat ze niet om die Belgische erfenis heen konden.”

WITTE RAAF Onder de tien uitvoerende muzikanten van Toots 100 & Beyond zitten altsaxofonist Pierre Lagache en mondharmonicaspeler Olivier Vander Bauwede. “Op dit moment vind ik het moeilijk om mijn partij helemaal goed te spelen,” zegt de Franse laatstejaarsstudent Pierre Lagache (25). “De compositie is nu nogal zwaar, er is veel toegevoegd.

Bovendien ben ik niet echt vertrouwd met het werk van Toots, ik ken eigenlijk alleen ‘Bluesette’, omdat mijn vader veel naar jazz

luisterde. Het is nog zoeken, maar het komt wel goed.” Olivier Vander Bauwede (30) knikt: “We moeten eerst de partituren onder de knie krijgen, daarna pas kunnen we er onze eigen invulling aan geven en kan de spirit van Toots tot leven komen.”

Vander Bauwede zit in zijn derde jaar aan het conservatorium en is met zijn harmonica een witte raaf.

“Ik ben de enige die dat instrument hier studeert. Zonder Toots had ik hier wellicht niet gezeten. Hij heeft voor de emancipatie van de mondharmonica in de jazz gezorgd, daarvoor werd dat instrument niet serieus genomen. Maar het is

eigenlijk pas echt na zijn dood dat conservatoria hebben ingezien dat ze niet om die Belgische erfenis heen konden.”

Net als Paenen kent Vander Bauwede Toots van series als Baantjer en Witse, en films als Midnight cowboy, waarvoor Toots met zijn uit de duizend herkenbare mondharmonicasound de klankband inkleurde, of van het kenwijsje van Sesamstraat. Mondharmonica begon Vander Bauwede pas te spelen rond zijn zeventiende, toen hij een diatonische versie cadeau kreeg – dat is een mondharmonica in één toonaard, zoals ze in de blues of de folk wordt gebruikt. Toots

“Toots gaf jonge muzikanten veel kansen, ik ben blij dat ik zijn erfenis op deze manier mag voortze en” JONAS PAENEN student jazzpiano en compositie

speelde op een chromatische variant, iets groter en met een schuivertje waardoor je alle toonaarden kan spelen. “Ik dacht eerst: cool, dat is een toegankelijk instrument. Maar ondertussen weet ik dat het net zo hard studeren is als een ander instrument. (Lacht) Geen wonder dat Toots een van de enigen was in die tijd om het zover te brengen.”

EMOTIE IN DE METRO Er zijn veel dingen die hij kan noemen waarom Toots zo groots is, zegt de eenzame mondharmonicacowboy. “Maar het gaat hem niet om de technische virtuositeit of de complexiteit, wel om de enorme naturel. Toots doet zijn mondharmonica heel natuurlijk klinken, alsof het instrument een stem wordt.

Daardoor ook worden er zoveel mensen door geraakt, ook als je niets kent van jazz. Er zit iets bluesy in, iets heel emotioneels.”

Dat emotionele, volgens onverlaten ronduit sentimentele, is iets waar de doorsnee luisteraar Toots mee associeert. Als onbeduidende achtergrondmuziek in de

▼

die heeft zitten zwoegen op het arrangement voor de tien muzikanten. “Het is zoals mijn leraar compositie, Michel Bisceglia, zegt: het mooiste eerbetoon is om er iets persoonlijks van te maken. Je kan niet dezelfde akkoorden en toonaarden gebruiken, maar je mag het ook niet te veel veranderen. Ik heb geprobeerd om de authentieke klank van het origineel te behouden en er toch iets moderns mee te doen, maar dan met de akkoorden die dicht bij mij liggen.”

33

BRUSSELSE CONSERVATORIA BRENGEN HULDE AAN TOOTS THIELEMANS

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

Pierre Lagache (midden): “Als saxspeler ben ik niet zo vertrouwd met het werk van Toots, maar zijn sound is wel instant herkenbaar.”

supermarkt, als zoete bries in de metro, toch? “Het is net in de metro dat ik hem onlangs nog hoorde,” zegt De Nolf. “En ik voelde meteen die emotionaliteit die hij zo mooi in zijn muziek kon stoppen. Harmonica is misschien op zich geen mooi instrument, maar Toots kon dat overstijgen. Het maakte hem ook niet uit of het jazz standards waren of eenvoudige nummers die niets met jazz te maken hadden, zoals de

zijn. En dan zie je Toots spelen en dan denk je: daar zit het plezier. Dan besef je dat je, ook na zoveel jaar spelen, nog dingen kan ontdekken.”

In zijn jonge jaren was Toots een absolute virtuoos, vertelt De Nolf.

Maar nadat hij begin jaren 1980 getroffen werd door een beroerte, begon hij dat virtuoze noodgedwongen af te bouwen. “Hoe ouder hij werd, hoe minder noten hij speelde, maar hoe meer hij wel de juiste

“Toots is een ongelofelijk muzikaal talent, maar ik bewonder hem ook als mens. De kleine Belg die zijn American Dream hee beleefd” OLIVIER VANDER BAUWEDE student mondharmonica

songs van Will Tura of Bobbejaan, de muziek moest hem gewoon raken. Tijdens concerten deden we ook vaak ‘Sesame Street’, omdat hij dat zo leuk vond.”

Vander Bauwede herkent dat.

“Toots speelde altijd met de mindset van een kind: het moest fun zijn. Hij wilde heel graag mensen entertainen. Hij groeide ook op met de swing van Duke Ellington en Louis Armstrong, dat was muziek om op te dansen. Entertainment dus. Maar hij wilde vooral ook zelf plezier beleven. Dat heeft hij tot op het einde gedaan, tot zijn gehoor en zijn geheugen het lieten afweten. In de jazz moet je heel veel studeren. En bij de examens moet je heel gefocust 34

noten speelde.”

“Het leek hem ook totaal geen moeite te kosten,” zegt Vander Bauwede. “Hij kon als geen ander de juiste noten vinden. Maar zijn muzikale talent was niet zijn enige grote verdienste. Hij is ook gewoon inspirerend als mens. Hoe een jonge kerel uit een Brusselse volkswijk het zo ver kon schoppen. Daarvoor heeft hij keihard gewerkt. Hij probeerde een carrière uit de bouwen in de VS, maar omdat hij niet meteen een werkvisum kreeg, moest hij verschillende keren terugkeren. Uiteindelijk is het hem wel gelukt.”

Toots woonde lange tijd in de VS en werd een Amerikaans staatsburger. Hij speelde met de allergroot-

sten, van Charlie Parker tot Quincy Jones, Bill Evans en Stevie Wonder.

Maar hij bleef er altijd bescheiden onder. “Zijn hele levensverhaal is inspirerend. Het is een beetje het cliché van de American Dream, maar dan door een kleine Belg.”

CHINA AND BEYOND Jazz is vandaag hipper dan ooit, ook bij jonge mensen. Alleen lijkt Toots door de nieuwe generatie jazzcats over het hoofd te worden gezien.

“Als saxofonist was ik altijd vooral geïnspireerd door andere saxspelers,” zegt Lagache. “Ik speelde standards van Coltrane na. Ik heb ‘Bluesette’, in de versie van Karel Boehlee op orgel, ooit nog op piano onder de knie proberen te krijgen, maar de solo was te moeilijk. Dat nummer is wel instant herkenbaar, er is iets wonderlijks met de melodie en de akkoordenprogressie.”

“Toots’ muziek is soms verrassend, maar ook niet zo complex,” zegt Paenen. “Perfect om te jammen en er iets mee te doen. Zoals wij nu doen. Dat is het mooiste eerbetoon

dat hij kan krijgen, denk ik.”

“Ik heb niet zoveel naar hem geluisterd de laatste jaren,” geeft Vander Bauwede toe. “Ik haal mijn inspiratie ook elders. Dat deed Toots net zo goed. Hij zocht voortdurend naar nieuwe dingen, in elk decennium werkte hij met andere instrumenten. Hij heeft de bebop van Charlie Parker bestudeerd, maar hield ook van moderne dingen. In de jaren 1980 heeft hij met synths en elektrische bas gewerkt. En toch hoor je altijd dat hij iemand was die opgroeide met swingjazz.”

Bij Toots 100 & Beyond is naast onder meer de harmonica, altsax, piano, gitaar, bas en drum ook de sheng te horen, een bijzonder blaasinstrument uit China. “Er is een link met de mondharmonica,” glundert Vander Bauwede. “De allereerste mondharmonica komt trouwens uit China. En zo is de cirkel rond.”

TOOTS 100 & BEYOND 10/5, 20.00, Bozar, www.bozar.be

L’HÉRITAGE DE TOOTS

THE LEGACY OF TOOTS

Avec Toots 100 & Beyond, les étudiants du Koninklijk Conservatorium Brussel et du Conservatoire royal de Bruxelles rendent hommage à la vie et à l’œuvre de Toots Thielemans, qui aurait eu 100 ans la semaine dernière. « Il est la raison pour laquelle j’étudie ici », déclare Olivier Vander Bauwede, qui est en troisième année d’harmonica. « En jazz, il faut beaucoup étudier, et pendant les examens, il faut être très concentré. Et puis tu vois Toots jouer, et tu réalises que c’est là qu’est le plaisir. »

With Toots 100 & Beyond, students of the Koninklijk Conservatorium Brussel and the Conservatoire royal de Bruxelles pay tribute to the life and work of Toots Thielemans, who would have turned 100 last week. “He is the reason why I am studying here,” says Olivier Vander Bauwede, who is in his third year of the harmonica. “Jazz requires you to study a lot and you have to be very focused in exams.

But then you see Toots playing, and you realise: that’s where the fun is.”

FR

EN

Design graphique: Bureau Wolewinski

LIS GIL ST-

PAR CO URS

D’A RTI STE S

LES GIL STwww.parcoursdartistes.be

20 22

06-15.

05

35

BruxellesVies Storyboard STEVE MICHIELS

Love story

Over three weeks, a Brussels-based creative shares their view of the world. DENA VAHDANI is, in her own words, “a comedian, an Iranian and a lesbian”. Go see her show Dena: Warrior Princess.

Instagram: @denadivah, Facebook: @denacomedy

Vergeet André Waterkeyn, de echte ingenieur van het Atomium is Doctor Strange! Of heeft Steve wat te veel in het mafketelmultiversum van de Marvel-tijdreiziger vertoefd?

DOCTOR STRANGE IN THE MULTIVERSE OF MADNESS Release: 4/5 36

I always loved playing with Lego when I was a kid. Creating a city with its own traffic jams, parks and houses. It was not that pretty, but practical. If you were not that good with kids you would’ve told me “it has character” instead of the generic “woah!” you’d say to please children. That toy town probably was a reflection of where I was living. I never realized how inharmonious Brussels looks until I saw Paris. With its glorious white buildings topped with gold and marble, I’m not sure what vibe our weird grey structures (like the old Etterbeek town hall) emanates. Let’s face it, our capital is not sexy. But hear me out. I always say our city is like Jacques Brel’s face; it’s ugly, but Lord, this guy’s got charm, and I prefer charm to beauty. Timothée Chalamet or Harry Styles can remain seated, I’d rather have a coffee with Brel or Stromae.

But maybe I’m exaggerating. Of course we do have beautiful places in Brussels, just as we have many charming places and even places “with character”. If you’re lucky, you’ll find sites with all three. When I hear “beauty, charm and character”, I can’t help but think of my girlfriend. Our romantic sapphic love story sprouted in Brussels, with a very Bruxellois itinerary, starting at the Ancienne Belgique, with a pit stop at Le Coq, a bite at Le Lotus Bleu, and a kiss in

front of the Manneken Pis. During our first date, we realized our most striking common denominator was our love for the Eurovision Song Contest, and even more specifically, our mutual passion for Ukrainian contestants like Ruslana with her “Wild Dances”, Jamala with “1944” and later on Go_A with “Shum”. There was no doubt at that point: we were made for each other.

Apart from that glittery kitsch queer socio-politically loaded celebration, what made us feel connected is our attachment to the city. As a kid, she lived next to where I used to go to school, and vice versa.

As teens, we sat in large groups on the ground in Grote Markt/Grand-Place, drinking beers. We might have been sitting metres away from one another, we’ll never know. As adults, we went to the same comedy shows (where she saw me perform and fell in love – but that’s my version of the story). We shared other remarkable similarities about Brussels such as having a minimalistic outline of the small ring of Brussels if we’d ever get a tattoo, to enjoy strolling through the stunning Royal Greenhouses at Laken/Laeken and to spend hours at Flagey watching cute doggos.

In terms of differences, we found our way: for me, as a meat-lover, she’ll take me to Le Colonel on my birthday for a juicy piece of wagyu.

She, being a veggie-lover, I regularly take her to Lucifer Lives for vegan delights. Love is a compromise, right?

So, if you’re looking for a recipe for a good love story, I’d say, forget Paris, London or New York. Brussels is where you need to be.

Want to reread the entire series?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

‘Trouver un nom original en 2022, ce n’est pas une mince affaire’ FR

Chaque semaine, notre radar détecte un projet artistique qui mérite toute votre a ention. Aujourd’hui, c’est O. qui, depuis Londres, offre une le re de noblesse à la musique alternative. Entre rock, jazz, dub et électro, la proposition du duo anglais brouille les pistes avec une longueur d’avance.

— NICOLAS ALSTEEN

En marge des nombreux désagréments générés par le confinement, un nouvel espoir est né à Londres sous les courbes de la quinzième lettre de l’alphabet. Au confluent du rock, du jazz, du dub et d’étranges manipulations électroniques, O. célèbre l’union d’un saxophone et d’une batterie. À la baguette, Tash Keary imprime des rythmes syncopés, tandis que l’ami Joe Henwood délivre ses envolées cuivrées. Cette association, peut-être l’une des plus captivantes de l’année, pose toutefois question.

Pourquoi un groupe de la génération Z choisit-il la lettre O. comme nom de scène ? Quel que soit le moteur de recherche utilisé sur Internet, le patronyme est en effet bien difficile à dénicher. « Trouver un nom original en 2022, ce n’est pas une mince affaire », rigole le saxophoniste. « Nous l’aimons d’abord pour sa forme géométrique. Et puis, il nous permet d’échapper à la question du genre. Car le O est la seule

forme commune aux pictogrammes de Venus (représentant les femmes) et de Mars (représentant les hommes). » Projet paritaire, O. roule sa bosse du côté de Peckham, quartier multiculturel situé dans le sud de Londres. Pour appréhender l’éclosion du duo, il faut toutefois se diriger vers Brixton. Où un pub, le Windmill, s’est érigé en centre névralgique pour toute une communauté artistique. C’est ici que tout a commencé pour des groupes comme Shame, Black Country, New Road, Goat Girl ou Black Midi.

Aujourd’hui, le club londonien est aussi le port d’attache des explorations sonores orchestrées par O. « Si nous sommes à Bruxelles cette semaine, c’est grâce à cet endroit », assure Tash Keary. « C’est au Windmill que les gars de Black Midi ont vu notre premier concert. Après le show, ils nous ont proposé de les accompagner sur une tournée européenne. C’est comme ça que nous sommes passés par le Botanique en novembre dernier. C’est cool d’y revenir sans les restrictions sanitaires. »

O DE GAMME

étoile dans la constellation jazz. « Nous sommes en relation avec plusieurs personnalités de cette sphère musicale », indique Joe Henwood. « Mais pour nous, O. est d’abord un groupe de rock. Quand je monte sur scène avec mon saxophone, je me sens d’ailleurs l’âme d’un guitariste. » Un peu plus d’un an après sa création, O. a déjà fait plusieurs fois le tour de la question, se présentant en digne héritier d’artistes aussi variés que Radiohead, King Tubby, The Comet Is Coming ou Rage Against the Machine.

Sur papier, ce name-dropping peut sembler illusoire et totalement improbable. En concert, pourtant, le duo parvient à fusionner ses nombreuses influences dans un va-et-vient de sons épileptiques. « C’est très difficile de mettre des mots sur ce que nous proposons au public », confie Tash Keary. « Nous n’avons pas l’impression d’appartenir à une mouvance ou à un genre particulier.

Chez nous, la musique tient avant tout à un équilibre entre le beau et le chaos. » Un juste milieu qui permet désormais à O. de percer au plus haut niveau.

Du côté de Londres, l’association d’une batterie et d’un saxophone induit bien souvent l’avènement d’une nouvelle

LES NUITS BOTANIQUE : O. 5/5, 19.30, Botanique, www.botanique.be

BRUZZ | PORTRAIT

O.

37

Culture. Literature

AMELIA ABRAHAM ON HOW WE CAN DO BETTER FOR THE LGBTQ+ COMMUNITY

‘The very existence of queer people could help push society forwards’ These days, Amelia Abraham is being haunted by the ghost of a lesbian nun – a character in her forthcoming first novel. But at Passa Porta, the writer and editor who recently swapped swinging London for a flat in Vorst/Forest, conjures up a different vision. For We Can Do Better Than This, she assembled 35 powerful LGBTQ+ voices for their take on what it means to be queer today and what it hopefully will mean tomorrow. — KURT SNOEKX, PHOTOS IVAN PUT

EN

“

38

W

ith Brussels I kind of did a soft launch,” Amelia Abraham says about her move from her London home to a flat in Vorst/ Forest almost a year ago. A move for love, the second time around.

“Though I would like to point out that there are six years apart between the moves. (Laughs) When I left for Ísafjörður, Iceland in 2016 to be with my girlfriend who I had met six months previously, I told everybody. So it was extra awkward when I came back home a week and a half later, crying on an easyJet flight because we had broken up after ten days. This time, I waited six months to see if things worked out before I told my friends, and they went: ‘What, you live in Brussels?’

They hadn’t even noticed I was gone!”

Those same friends were asking themselves if Amelia Abraham was

going to write another book: “‘One that opens with you crying on the Eurostar home from Brussels?’” It sounds harsh, but Amelia Abraham can handle a bit of teasing, not the least because the break-up with her Icelandic girlfriend Salka in 2019 proved to be fuel for a book that may count as a benchmark for the contemporary queer experience, and might even be up for a television adaptation. Queer Intentions. A Personal Journey through LGBTQ+ Culture was a way for the journalist who is now working on her first novel – “a dark comedy about a woman who goes on an Eat Pray Love kind of post-break-up trip to Italy and gets possessed by the ghost of a lesbian nun; think Call Me

by Your Name meets Black Swan” – to find a space for herself in a larger community which never before has been as present in the mainstream as it is now. “On the

one hand, we have a desire to live differently, to say ‘fuck you’ to tradition, to mainstream visibility, to the institutions that have rejected us for so long; and on the other, we long to feel accepted, to find legitimacy in the mainstream, even if just for our own safety or happiness,” Amelia Abraham writes.

She wondered: How do I feel about marriage? What happens to queer culture if we all start living like straight people? Is increased acceptance always a good thing?

And who gets left behind? What in fact are we fighting for? To be different or to be like anybody else?

The conclusion of that journey along so many stories of different people across the LGBTQ+ spectrum – from Britain’s first groom and groom and the world’s biggest drag convention in Los Angeles to trans activists in New York and Syrian refugees in Turkey’s underground

Amelia Abraham Born in London in 1991 Starts as a journalist for the likes of Vice, Dazed, Vogue, The Guardian and The Observer Does a Tedx Talk called “Why feminists should support transgender rights” in 2018 After a break-up, she sets out on a journey through LGBTQ+ culture and writes Queer Intentions (2019) In 2021, she edits the book We Can Do Better Than This, and moves to Brussels, following a residency at Passa Porta

BRUZZ | INTERVIEW

Is writing her first novel, about a woman who gets possessed by the ghost of a lesbian nun

Amelia Abraham in her Forest flat: “When I told my friends I had moved here, they went: ‘What, you live in Brussels?’ They hadn’t even noticed I was gone!”

39

AMELIA ABRAHAM ON HOW WE CAN DO BETTER FOR THE LGBTQ+ COMMUNITY

LGBTQ+ scene – is that you must have the choice, but that you don’t have to choose. That you can be many things at once, and that you can get there on shaky legs and with a broken heart.

It is those shaky, ever doubting legs, which today stand in fake Crocs – “I wouldn’t want to trade them for the real deal!” – that make Queer Intentions such a ruthlessly important book. That most human trait of not knowing and failing along the way opens the door to empathy, inclusion, humanity.

Nuance has been a driving force in Amelia Abraham’s writing since she began her career as a journalist for publications such as Vice, Dazed, Vogue, The Guardian and The Observer. “I’m a people person, so writing seemed like a great way to meet people, to try to understand them and to tell their stories. That was what appealed to me. I have a lot of opinions, but I wouldn’t say that I have a real strength of conviction behind them. I like to

BRUZZ

| INTERVIEW

FAKE CROCS

LGBTQ+ people in Britain reporting to have experienced depression in the last year and one in four trans people in the UK having attempted suicide while nine in ten have thought about it. “Most people in the LGBTQ+ community have experienced some form of discrimination,” says Amelia Abraham. “I have as well, though overall I have not had it too bad. When I first came out, it was as bisexual, and there was the usual kind of biphobic remarks from my parents, things like ‘It might be a phase’ or spending ten years calling any girlfriends my friend. These small little things that said out loud can be quite hurtful. And then there were some fetishising remarks or strange aggressions on the street in response to same-sex affection.”

“It does make me quite angry, but I’m more affected by other people’s stories. Like those of LGBTQ+ people in countries across the world that do not even recognize them and criminalize homosexuality or being trans. Or, closer to home, the stories of kids under 16 in the

“Sometimes we need to be permi ed to not be funny or entertaining, all gli ery and colourful. Sometimes we’re just serious and angry” think that I’m open-minded. So while I do admire writers who have a strong sense of conviction and are more polemical, the kind of writing that feels most natural to me is writing that deals in nuance.”

Although you need a foundation to build on. You can doubt whether you want to marry, but you should at least have the right to choose to.

Today, that right is there – since 2003 in Belgium, since 2014 in the UK – but behind this paper evolution Amelia Abraham sees a reality that is anything but rosy, with two out of three LGBTQ+ people not feeling safe holding hands with a partner in public, hate crimes against gay and lesbian people in the UK doubling and recorded offenses against trans people tripling between 2014 and 2019, half of 40

North of England having Coke cans thrown at them when walking down the street holding hands. Or the rise of transphobia in the UK media that has moved from the ‘outing of trans people’ and personal attacks towards targeting trans people as a group and an ‘ideology’.”

SAFE TO BE ME Or, recently, the refusal of the Boris Johnson administration to include trans people in its ban on conversion therapy, causing more than 100 organisations to pull out of what was to be the UK’s first-ever international LGBTQ+ conference “Safe To Be Me”, scheduled to take place in London in June. “The UK is falling behind on other countries in many ways. We have terrible records for trans rights, intersex surgeries

are still legal, we don’t have a third gender option on passports like you have here, we don’t have legal recognition of nonbinary people, and the reform of the Gender Recognition Act (an Act of the UK Parliament that permits people who have gender dysphoria to change their legal gender, ed.) never really happened.” As if people should be happy with the concessions made and not ask for too much. “That’s how many people perceive it, yes.

Me too. (Sighs) I don’t know what goes through Boris Johnson’s head.

But what do you expect from a man who once called gay people ‘tank-topped bum boys’?”

“The essence is that there is a disconnect between paper rights and how people actually feel and what they experience. Rights are

important but they don’t necessarily equate to safety or happiness. So it doesn’t stop there. And in Britain, it kind of has.”

“As a consequence, I see a lot of anger in the UK right now,” Amelia Abraham continues. “And anger has its historical significance. Movements like the Gay Liberation Front in the UK or Act Up (AIDS Coalition to Unleash Power, ed.) were driven by it. Today you can see the same kind of energy at London Trans + Intersex Pride for instance, and rightfully so. That manifests in a march that feels very passionate and political, with a real sense of solidarity and direct demands for change.”

Those are exactly the things Amelia Abraham finds missing from the annual Pride. “I think it has lost its political meaning, its grassroots

THE BODY, A BATTLEGROUND We Can Do Better Than This features 35 stirring, at times brutal reflections, ambitions and demands to allow the global community of LGBTQ+ people to move forward.

Those 35 stories on a broad variety of topics – from safety, visibility, health and social care to community and organizing – represent a myriad of voices, backgrounds, races, religions, genders and sexualities.

From former Gossip lead singer and now solo artist and actress Beth Ditto, photographer Wolfgang Tillmans, Belgian model Hanne Gaby Odiele, Years & Years frontman Olly Alexander and Brazilian Grammy award-winning drag queen Pabllo Vittar to grassroots activists like Boys of Bangladesh member Mazharul Islam, Peppermint, Queer Youth Uganda founder Leticia Opio and co-founder of UK Black Pride Phyll Opoku-Gyimah, among many others.

We Can Do Better Than This features essays that are extremely painful, that deal with murder, violence, depression, that stir up deep emotions, but that are hopeful as well. We are able to do better than this, we need to do better than this. In Riyadh Khalaf’s essay, we can read about how broader society can become an ally. But we also need to read about Tom Rasmussen’s drag alter-ego Crystal who only exists behind closed doors, about the murdered friends of Mazharul Islam and his escape from Bangladesh, about Beth Ditto’s invisible bodies. “It’s really important that

people realize the horrific things that are going on in the world.

LGBTQ+ people are often visible in culture as a form of entertainment, just think of Pride, RuPaul’s Drag Race or the funny gay best friend character. But LGBTQ+ culture isn’t always colourful parades and rainbow flags. Sometimes we need to be permitted to not be funny and entertaining, to not be all glittery and colourful. Sometimes we’re just serious and angry. I think the 2020 Black Lives Matter protests were a true inspiration to really spur people to take action.”

NOW WHAT? Because it is important. “I just want to see queer people being human, not constantly living their fucking oppression all the time,” Beth Ditto writes in her essay “The ‘Visibility’ We Still Don’t See”, while Bobbi Salvör Menuez expresses “the desire to be seen as real”. “In the UK and in the US, LGBTQ+ people and particularly trans and nonbinary people have become such a talking point that they’re almost abstracted away from their own humanity.

They have become a culture war issue. They exist in the public consciousness as a representation of an ideological shift rather than as a human.”

Thus an individual becomes a collective, a body an entire, hyper-diverse community. “Exactly, the body becomes an ideological battleground for conversations and debates about society which obviously has negative effects, it can make life unsafe for queer people.

But it can also be positive in that the very existence of queer people can help to push society forwards. Travis Alabanza’s essay ‘Everyone’s Trans, Now What?’ captures that incredibly well. What if we started to see everyone as trans? Where would we go? What would be different? Would there still be sexism? I think there is a lot of great potential in that thought experiment. People are going to change, are going to evolve and that’s how we move forward as a species. Trans people might be at the frontiers of that evolution.”

HET LEVEN ZOALS HET (HELAAS) IS: LGBTQ+

LA VIE TELLE QU’ELLE EST (HÉLAS) : LGBTQ+

Tegenwoordig leeft Amelia Abraham samen met de geest van een lesbische non – een van de personages uit haar toekomstige eerste roman. Maar bij Passa Porta roept de vroegere journaliste van Vice, Vogue, Dazed en The Guardian, die vorig jaar swinging Londen verruilde voor een flat in Vorst, andere troebele schimmen op. Voor We can do better than this verzamelde ze 35 bekende en minder bekende lgbtq+-stemmen, zoals Beth Ditto, Wolfgang Tillmans, Olly Alexander en Mazharul Islam, voor een ontluisterende blik op wat het betekent om queer te zijn op een moment dat hun rechten op papier en hun plaats in de mainstream nog nooit zo groot waren. “Lgbtq+-cultuur is niet altijd kleurrijke parades en regenboogvlaggen. Het is belangrijk dat mensen zien waar we echt mee af te rekenen hebben. Samen kunnen we beter dan dit.”

Aujourd’hui, Amelia Abraham vit avec le fantôme d’une religieuse lesbienne, l’un des personnages de son premier roman à paraître. Mais à Passa Porta, l’ancienne journaliste de Vice, Vogue, Dazed et The Guardian, qui a troqué l’an dernier Londres pour un appartement à Forest, évoque d’autres spectres. Dans We can do better than this, elle a réuni 35 voix lgbtq+ connues et moins connues, dont Beth Ditto, Wolfgang Tillmans, Olly Alexander et Mazharul Islam, pour un regard déconcertant sur ce que signifie être queer à une époque où leurs droits sur papier et leur place dans le mainstream n’ont jamais été aussi importants. « La culture Lgbtq+, ce n’est pas toujours des défilés colorés et des drapeaux arc-en-ciel. Il est important que les gens voient ce à quoi nous sommes confrontrés.

Ensemble, on peut faire mieux que ça. »

NL

FR

Photography by Flor Maesen

energy and its sense of community and inclusivity. London Pride has so much participation by pinkwashing brands that it feels like one big Super Bowl ad break. Of course it is better than those places in the world where no corporation will ever sponsor Pride because it’s bad for their reputation, but I still think Pride is a distraction from the fact that things aren’t actually so advanced.”

That glimpse beneath the thin surface, where written rights and enthusiastic acceptance collide with the everyday experience of so many people, is what prompted publisher Vintage to ask Amelia Abraham to edit the book We Can Do Better Than This, “angrier in tone, more demanding or direct. I think. I hope so anyway.”

AMELIA ABRAHAM Writing for LGBTQ+ rights: 4/5, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be We Can Do Better Than This: Vintage, 340 p.

Avec le soutien de la Fédération Wallonie-Bruxelles

41

Culture. Dans

Met Tender men maakt choreograaf Koen De Preter een hoogst actuele voorstelling. Over mannen en tederheid.

Over aanraking, intimiteit en grensoverschrijdend gedrag. En over homofobie, gaybashing en lichamelijkheid in het postcovidtijdperk. — MICHAËL BELLON

NL

“Oorspronkelijk wilde ik een liefdesduet met twee mannen maken, maar dat evolueerde algauw naar een stuk over mannen in het algemeen,” vertelt Koen De Preter.

“Met dansers met diverse achtergronden (Benoît Nieto Duran, Johhan Rosenberg, Po-Nien Wang, Souleymane Sanogo) die ook allemaal iets over mannelijkheid vertellen: van een elegante, klassiek geschoolde danser over een ex-P.A.R.T.S.-student tot een autodidactische B-boy. Het gaat me vooral over aanrakingen tussen mannen – speelse, sensuele, maar ook gewelddadige. Op welke manier komen die voor in de publieke ruimte, hoe kijken wij ernaar, hoe worden ze gelezen door de maatschappij?”

Laten we beginnen met de positieve kijk op lichamelijkheid en

tederheid tussen mannen in de openbare ruimte. Aanraking is om te beginnen een behoefte en kan een stap zijn naar echte verbinding, waarvan we het belang misschien onderschatten. “Bij mij begint aanraking al bij de blik die we elkaar toewerpen,” zegt De Preter. “Kijken we met een open blik naar elkaar?

Met tedere ogen of met een harde blik? Door de pandemie en ook door Me Too worden aanrakingen vandaag erg bevraagd. Geven we nog een kus? Een handdruk? Ik denk dat mannen elkaar onderling ook minder aanraken dan vrouwen.

Omdat aanrakingen tussen mannen bij velen ook associaties met homoseksualiteit oproepen. Mannen zijn onzekerder over hoe ze met elkaar moeten omgaan. Tenzij bijvoorbeeld in een sportieve context, waar dan ineens weer veel

is toegestaan. Met dat soort dubbelzinnigheden speel ik ook in de voorstelling.”

De appreciatie van aanrakingen en tederheid tussen mannen verandert naargelang tijden en culturen. De Preters dramaturg Nienke Reehorst merkte op hoe Jacques Brel hoog opgaf over mannelijke tederheid en zelfs zei dat “een man die niet teder is, gewoon geen man is”. “La tendresse est un jeu égalitaire,” zei hij ook. In een land als India wordt er dan weer niet opgekeken wanneer mannen hand in hand over straat lopen. “Ook gedurende ons eigen leven verandert de perceptie,” vult De Preter aan.

“Jongetjes lopen in de kleuterklas nog dikwijls hand in hand, tot dat op een bepaald ogenblik wordt afgeleerd. In andere tijden of andere culturen waren of zijn openlijke mannelijke aanrakingen inderdaad natuurlijker. Al is dat dan vaak in een context waar men geen associatie met homoseksualiteit maakt, omdat homoseksualiteit er zogezegd niet bestaat of niet mag bestaan. Socioloog Michael Kimmel beschreef dat aanraking tussen

Koen De Preter Geboren in 1981 in Bonheiden Choreograaf en performer die inzet op verschillende vormen, doelpublieken en disciplines.

Werkt met performers van uiteenlopende leeftijden en dansachtergronden Werkte als danser onder meer voor Sasha Waltz, Raimund Hoghe en Fanny & Alexander

© BART GRIETENS

Kreeg internationale erkenning met creaties als We dance to forget (2007), met het duet Journey (2013) met de dan 87-jarige danseres Alphea Pouget, en 15 seconds of fame (2014)

42

Toert dit seizoen met de producties followfollow (bij fABULEUS) en Tender men

© BART GRIETENS

Speels, sensueel en gewelddadig

heteromannen alleen kan bestaan wanneer fysiek contact de associatie met homoseksualiteit verliest.

Anders ligt mannelijke intimiteit blijkbaar moeilijker.”

ZELFCENSUUR Van de negatieve reacties op uitingen van homoseksualiteit, die dus ook niet-seksuele tederheid onder mannen onderdrukken, zijn we ook hier bij ons nog altijd niet af.

Met zelfcensuur in de openbare ruimte tot gevolg. De Preter: “Mijn vriend en ik lopen niet vaak hand in hand over straat. Soms krijg je reacties die helemaal niet positief zijn. Andere reacties zijn wel positief, maar ook dat blijft natuurlijk wat vreemd. Het gaat dus bijna nooit onopgemerkt voorbij.

Maar als ik naar de jongere generaties kijk, heb ik wel hoop. Ik heb net bij Fabuleus een voorstelling gemaakt met elf jongeren, en die kijken al heel wat opener naar zaken als gender en seksualiteit. Lang niet alles is dus negatief, maar we zitten met zoveel maatschappelijke veranderingen dat we de angsten en polarisatie die daarbij horen nog het hoofd zullen moeten bieden. Dat

“Er zit geen volledige naaktheid in het stuk, omdat ik wilde vermijden dat de seksuele laag de overhand zou krijgen” KOEN DE PRETER

kan nog even duren, maar daarna kan alles ten goede kantelen.”

Ook het feit dat aanrakingen vaak geassocieerd worden met seks, kan er al voor zorgen dat de tedere aanraking gemarginaliseerd wordt.

“Dat seksualiseren is inderdaad niet altijd nodig, daar hebben we ook bij het maken van de voorstelling over nagedacht. Er zit bijvoorbeeld geen volledige naaktheid in het stuk, omdat ik wilde vermijden dat de seksuele laag de overhand zou krijgen. Ik wilde het open houden.

De scène waarin de mannen zich wassen en klaarmaken gaat bijvoorbeeld over hoe mannen zichzelf aanraken, over de intimiteit die je met jezelf hebt.”

De Preter en zijn dansers hebben ook veel nagedacht over de omgang

met intimiteit en lichamelijkheid tijdens het maken van dansvoorstellingen. Via Kunstenpunt Vlaanderen en een workshop van Intimacy Directors International UK leerde De Preter tools om fysieke grenzen te bewaken, gebaseerd op The Wheel of Consent van de Amerikaanse seksuoloog Betty Martin. Ook een choreograaf die niet dan goeds in de zin heeft, is daar best mee bezig.

Het gaat immers niet alleen om mogelijk seksueel overschrijdend gedrag, maar ook over hoe je in het algemeen met iemands lichaam omgaat.

De Preter: “De jonge generatie doet dat al anders. En ikzelf heb bij het maken van deze creatie veel minder dan vroeger samen met de dansers gedanst, en meer op een

verbale manier aanwijzingen en ideeën gegeven. Dat is nieuw, omdat dansers lijfelijk zijn en we vroeger op school ook voortdurend aangeraakt werden wanneer we gestuurd en verbeterd werden. Natuurlijk moet je op bepaalde momenten ook vrij kunnen zijn. Soms beland je tijdens improvisaties ergens waar je het niet had verwacht, en het zou jammer zijn als dat helemaal niet meer zou kunnen. Maar ook dan is het belangrijk dat je blijft praten.”

De Preter werkt in Tender men niet alleen met een cast uit verschillende continenten, maar bijvoorbeeld ook met verschillende muziekgenres. Vanwaar die grote diversiteit die ook zijn vroeger werk al kenmerkte? “Ik hou van afwisseling en wil de verschillende facetten van een mens tonen die soms misschien verborgen blijven. Ik wil meerdere sferen, kleuren en bewegingskwaliteiten gebruiken. In Tender men zit muziek van queer artiesten. Er zit ook een stuk kerkelijke muziek van Tsjaikovski in, wat interessant is in het licht van de actuele houding van de Russische overheid en de Russische orthodoxe kerk ten aanzien van mannelijkheid en homoseksualiteit, en in het licht van de homoseksuele relaties die Tsjaikovski zelf beleefde – ook al zijn dat links die het publiek niet per se automatisch zal leggen.”

Welke reacties komen er dan wel zoal van toeschouwers? “Mensen zijn vaak ontroerd. Soms zijn ze ook onder de indruk. Zo zit er ook een agressieve scène in de voorstelling die bij sommige toeschouwers heel heftig binnenkomt. Maar dergelijk geweld komt ook voor in de werkelijkheid. Ik denk dan bijvoorbeeld aan gaybashing. Er zijn mannen die op die manier moeten incasseren. Een van mijn beste vrienden zei eens dat we er meer van opkijken als mannen elkaar zacht aanraken dan wanneer ze dat hard doen. Dat vond ik een juiste observatie.”

KOEN DE PRETER: TENDER MEN 4/5, 20.00, KVS BOL, www.kvs.be, www.koendepreter.com

TENDRE VERS LE CÔTÉ TENDRE

A MASCULINE TOUCH

Avec Tender Men, le chorégraphe Koen De Preter crée un spectacle très actuel. Sur les hommes et la tendresse. Sur le toucher, l’intimité et les comportements abusifs. Et sur l’homophobie, le gay bashing et la physicalité dans l’ère post-covid. Des danseurs de divers horizons parlent de la masculinité : d’un danseur de formation classique à un danseur hip-hop autodidacte en passant par un ancien étudiant de P.A.R.T.S.. Koen De Preter : « Je voulais éviter que la dimension sexuelle prenne le dessus. Je voulais que cela reste ouvert. »

With Tender Men, choreographer Koen De Preter has created a highly topical performance. About men and tenderness. About touch, intimacy and transgressive behaviour. On homophobia, gay bashing and physicality in the post-Covid era. Dancers from various backgrounds talk about masculinity: from a classically trained dancer via an ex-P.A.R.T.S. student to a self-taught hip-hop dancer. Koen De Preter: “I wanted to avoid the sexual layer getting the upper hand. I wanted to keep it open.”

FR

BRUZZ | INTERVIEW

Vier performers met diverse achtergronden, van klassiek tot breakdance, vertellen in Tender men over mannelijkheid.

EN

43

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE MARC-HENRI WAJNBERG ?

‘Kinshasa a changé ma vie’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

Marc-Henri Wajnberg réalise des films depuis les années septante. Si l'on compte ses courts-métrages, il a déjà plus de 2 800 œuvres à son actif. Dans son dernier film I Am Chance, il donne la parole à Chancelvie et ses amies, enfants des rues dotées d'assez de force et d’imagination pour survivre à Kinshasa. « Je n’ai pas envie de n'évoquer que le Congo qui souffre. » — NIELS RUËLL, PHOTO IVAN PUT C’est une période chargée pour le réalisateur Marc-Henri Wajnberg, mais il aime ça. Entre un atelier de pitching au Brussels Short Film Festival et la sortie au cinéma de son documentaire congolais I Am Chance, le Cinéma Nova projette le film avec lequel tout a commencé pour lui, il y a 45 ans : Heureux comme un bébé dans l’eau (1978), à propos des naissances sans violence.

Finalement, ils n’ont pas réussi à venir, mais Kinshasa a changé ma vie. J’étais fasciné par le côté hallucinant, bruyant et pollué de cette métropole de 17 millions d’habitants, pleine d’énergie, de puissance et de débrouillardise. » Après un web film sur Kinshasa, le Bruxellois a aussi réalisé un long-métrage à propos d’un groupe d’enfants des rues qui essayaient

« En Belgique, les enfants pleurnichent pour une Playstation. À Kinshasa, ils se ba ent pour manger » « Le gynécologue qui a introduit les naissances sans violence en Belgique était un ami à moi. Le documentaire a eu un impact énorme », explique Wajnberg.

Il estime le nombre de films qu’il a tournés depuis à 2 800. Dont 1 200 épisodes de Clapman, des petites vidéos comiques de huit secondes dans lesquelles il interprète un clap de cinéma, et 40 courts films d’animation qu’il a réalisés avec Wolinski, le dessinateur français qui n’a pas survécu aux attentats de Charlie Hebdo. « La Belgique a envoyé mon long-métrage Just Friends (1993), avec Josse De Pauw dans le rôle d’un musicien de jazz, aux Oscars. J’ai aussi réalisé différents documentaires. Pour un manager musical ami, je suis allé à Kinshasa pour filmer un groupe de musique qui ne parvenait pas à obtenir de visa pour voyager.

44

d’avoir une vie meilleure en créant un groupe de musique. Venise, Toronto et New York sont trois des septante festivals de films à avoir sélectionné Kinshasa Kids (2012). « Par la suite, je me suis occupé des enfants. Pendant le casting, ils osaient à peine me regarder dans les yeux. Après le film, ils se considéraient vraiment comme des acteurs et prenaient même la parole. Tout à coup, ils avaient des projets. Dans un pays très riche où il y a surtout énormément de gens pauvres, c’est tout bonnement magnifique. »

KIDS IN KINSHASA En 2020, Wajnberg a surpris avec un film de réalité virtuelle immergeant les spectateurs à 360 degrés dans la réalité des enfants des rues de Kinshasa. Kinshasa Now (2020) était en avant-première au festival du film de Venise. À Bozar, des vidéos

montraient ce qui était advenu aux enfants du film. « L’un d’entre eux est devenu pâtissier. » La fille de Kinshasa Now, la marquante Chancelvie, a choisi de continuer à vivre dans la rue. Quand Wajnberg a appris qu’elle était enceinte, il s’est empressé d’aller à Kinshasa pour tourner le documentaire I am Chance. « Chancelvie vit dans la rue depuis ses huit ans mais déborde de vitalité.

Elle est tellement précieuse, bavarde, énergique et puissante. Elle avait aussi très envie du film. » Dans I am Chance, Chancelvie et ses amies Shekinah et Dodo prennent le parole. « Il y a 35 000 enfants des rues à Kinshasa. Ils tiennent à leur indépendance et à leur liberté. Mais c’est une fausse liberté tragique. Leur espérance de vie est très basse. Ils sont victimes de viols et d’abus et sont obligés de se réunir en bandes.

La vie dans la rue leur coûte souvent la vie. Mais je n’ai pas envie de n’évoquer que le Congo qui souffre.

Je veux montrer la beauté des enfants et des artistes. »

TENTER LA CHANCE L’engagement social fait partie de l’ADN de Wajnberg. « C’est peut-être dû à mon éducation ? Je sais que j’ai reçu une éducation de gauche.

Enfant, j’étais Pionnier. J’ai réalisé les documentaires Evgueny Khaldei, photographe sous Staline et Oscar Niemeyer, un architecte engagé dans le

siècle. Le domaine social m’attire. Si je ne faisais pas de films, je sais que je voudrais aider ces enfants congolais. C’est dans ma nature. Mes amis congolais l’ont bien compris, je reçois sans cesse des appels avec des demandes d’aide. Ça ne me dérange pas. J’aime ça. Ce que je fais est utile.

Je me rends compte maintenant que notre vie ici est très confortable. Ici, les enfants pleurnichent pour une Playstation. À Kinshasa, ils se battent pour manger. Et ça me touche. » « Je ne suis pas forcément à la recherche des difficultés, même si ça peut sembler être le cas. Un blanc qui tourne un film en réalité virtuelle à une époque tendue juste avant les élections, ce n’est pas évident. J’aime bien me promener dans les rues. Par conséquent, il m’est déjà arrivé plein d’aventures.

Des bonnes, des moins bonnes et des mauvaises. Ça me permet d’être proche des gens. À chaque fois que je reviens d’un tournage à Kinshasa, je suis épuisé. Mais après quelques jours, Kinshasa me manque déjà. I am Chance était un défi mais je suis fier du résultat. C’est un film fort, triste, joyeux, énergique et il montre le talent des artistes et des enfants.

Dès qu’on s’occupe de ces enfants, on découvre leurs talents. » I AM CHANCE Sortie au cinéma le 11/5, avant-première au Festival Millenium le 7/5

“IK WIL ME NIET BLINDSTAREN OP DE ELLENDE”

“I DON’T WANT TO FOCUS TOO MUCH ON THE MISERY”

Marc-Henri Wajnberg maakt al films sinds de jaren 1970. De kortjes meegerekend komt hij aan meer dan 2.800 stuks. Zijn nieuwste, I am chance, geeft het woord aan Chancelvie en haar vriendinnen: straatkinderen met de kracht en de verbeelding om Kinshasa te overleven. “De levensverwachting van de vele straatkinderen is erg laag. Ze worden verkracht en misbruikt en moeten zich in bendes verenigen. Maar ik heb geen zin om me blind te staren op het Congo dat afziet, ik wil ook tonen hoe mooi die mensen zijn.”

Marc-Henri Wajnberg has been making films since the 1970s. If you include his short films, he has made more than 2,800. I Am Chance arrives in cinemas next week and gives the stage to Chancelvie and her friends: street children who have the strength and imagination to survive Kinshasa. “The life expectancy of the many street children is very short. They are raped and abused and have to band together in gangs. But I don’t want to focus on a destructive Congo, I also want to show the beauty of these people.”

NL

EN

Marc-Henri Wajnberg Réalisateur de films, scénariste, acteur, producteur et professeur bruxellois de 68 ans Auteur de 2 800 films, dont énormément de films ultra-courts comme la série Clap, des documentaires, des petits films d’animation et des longs-métrages A fait tourner Josse De Pauw dans le subtil film sur le jazz Just Friends (1993)

BRUZZ | PORTRAIT

A eu beaucoup de succès dans le circuit des festivals de cinéma avec ses films sur les enfants des rues talentueux de Kinshasa : le long-métrage Kinshasa Kids, le film en réalité virtuelle Kinshasa Now et désormais, le documentaire I am Chance

BRUZZ 215x290 Nuits Bota.indd 1

30/03/22 12:55

BRUZZ Select. Eat & Drink

Roselyne: pastries to die for.

Sweetness and light EN

Underrepresented in Brussels, the tearoom has a potential allure that is not to be underestimated. Roselyne is the proof: a place of precision and finesse.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE

ROSELYNE

••••

rue Darwinstraat 35, Elsene/Ixelles, 02-375.14.49, wo/me/We > vr/ve/Fr 8 >18.00, za/sa/Sa & zo/di/Su 9 > 18.00

A tearoom that is in keeping with the modern era is a fabulous concept that is, unfortunately, rarely brought to fruition.

Lauren Vander Linden, however, has taken the plunge. After taking classes at Lenôtre (Paris), spending some time working at Callier (Ukkel/Uccle), and travelling in Asia for inspiration, the young woman moved to Elsene/Ixelles to open a delightful local spot. The space, which is also used for exhibitions, contains three birch trees, indicating a wholesome connection with nature. The crystal chandeliers, leather seats, and beautiful wooden tables create an atmosphere that puts you at ease.

We paid it a visit one Sunday morning, a good time to get a feel for the place. You can sip an excellent hot chocolate (€4), a non-alcoholic sparkling iced tea (€7), or a superb wine such as Pu Ehr (€8.50). As for the snacks, while awaiting the brunch, which is coming soon, you can enjoy homemade soup (€7), seasonal quiche (€7), or open sandwiches (€7). Of course, it was the baked goods that we were interested in trying. We were blown away by their precision (the sugar is perfectly balanced, a tell-tale sign) and finesse. First, we were astounded by a savoury treat: a cheddar scone (€6). It was served with a

creamy curry sauce and a sort of pear and cardamom chutney. Original, inspired, and extremely delicious. Next, the chocolate fondant (€4) further convinced us that this place has a promising future. Not just because of the beautiful contrast between the crisp exterior and the ultra-soft middle, but thanks to a secret weapon: a tonka bean coating that subtly accentuated the chocolate. There was also the carrot cake (€4.50): a generous portion, perfectly punctuated with notes of cinnamon. The crowning achievement, however, is the chocolate eclair (€5). It resembles a rocher or an oversized coated choux bun.

The cream filling, lightly vanilla-flavoured, is like a cloud in your mouth, rather than being too heavy on the flour, as is often the case. Light and sublimely delicious, this delicate balancing act is a clear mark of talent.

47

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

À la guerre comme à la guerre FR

La guerre transforme les fermiers en soldats, elle désoriente, vide une personne de sa substance. Et cela se lit sur les visages des acteurs de Natural Light.

Le Hongrois Dénes Nagy a remporté le prix du meilleur réalisateur au Festival de Berlin avec ce film. — NIELS RUËLL NATURAL LIGHT

•••

HU, dir.: Dénes Nagy, act.: Ferenc Szabó, László Bajkó, Tamás Garbacz

Il est impossible de ne pas penser à la guerre en Ukraine.

Mais Natural Light, un titre trompeur pour un film de guerre d’art et d’essai implacable et hardcore, n’est pas une réaction à l’invasion odieuse de l’Ukraine par la Russie. Le Hongrois Dénes Nagy a déjà remporté un Ours d’argent au Festival de Berlin l’année dernière avec sa première fiction. C’est un film de guerre, mais une minute de Il faut sauver le soldat Ryan contient plus de spectacle de guerre que ce coup de massue existentialiste et boueux, qu’on pourrait éventuellement comparer à Dans la brume (2012) du réalisateur ukrainien Sergei Loznitsa. En d’autres termes, vous aurez de la chance s’il vous reste une once d’espoir après la

Le personnage principal de Natural Light est un fermier hongrois devenu soldat pendant la Seconde Guerre mondiale.

projection. C’est à la fois une mise en garde et une promesse. Les petits films n’ont pas cet effet-là.

Cette critique de cinéma, comme toutes les autres, contient plus d’informations sur le contenu que le sombre Natural Light lui-même. Le film se concentre sur l’expérience personnelle d’un soldat qui sait à peine ce qui lui

arrive, ce qu’on attend de lui ou ce qu’il sait faire en tant qu’être humain et en tant que soldat, perdu dans le brouillard de la guerre, englouti par la boue, fourvoyé comme la plupart des participants au casse-pipe. Pendant la Seconde Guerre mondiale, une unité de l’armée hongroise doit traquer les partisans et garder le contrôle de villages isolés sur un territoire conquis par l’Allemagne nazie sur l’Union soviétique. Peut-être même un morceau d’Ukraine.

GUERRE ET BOUE

Un film de guerre dur, sombre, sans chaleur, qui respire l’authenticité.

48

Il ne s’agit pas de savoir qui peut être étiqueté bon ou méchant. Il s’agit de l’expérience d’un fermier hongrois qui se retrouve soudainement dans une région qu’il ne connaît pas et qui doit y faire des choses qu’aucun être humain ne devrait faire. Le caporal István Semetka doit prendre la relève après la mort du commandant et se limite au strict minimum d’action et d’implication émotionnelle. À moitié impassible pour tenir jusqu’à la fin du cauchemar, à

moitié écrasé par le poids des circonstances.

On ne peut que le supposer, car ce qui se passe réellement en lui reste un mystère. Il n’y a que très peu de paroles. Comme beaucoup de gens, il ne semble pas être un homme de guerre, mais c’est peut-être une projection.

Le réalisateur Nagy reste sobre et austère à tous égards. Il a repris le titre d’un roman de l’écrivain hongrois Pál Závada, mais il n’a utilisé que dix pages sur les six cents du livre.

Il s’appuie fortement sur la réalité qu’il peut photographier aujourd’hui selon les règles de l’art. Il a compté non seulement sur l’authenticité des forêts humides, des terrains marécageux et des phénomènes naturels hostiles, mais aussi sur l’authenticité de têtes de caractère, de corps endurcis et de mains qui ont travaillé. Et comme c’est bien fait, cela fait mouche. L’atmosphère sombre et sordide fait s’envoler tout espoir et disparaître toute chaleur. C’est à vous que revient la décision de vous engager sur ce front.

FOCUS

MORE FILM

Tijd voor Lav Diaz NL

Cinema Galeries en Kunstenfestivaldesarts hebben Lav Diaz verleid om Brussel aan te doen. Een uitstekende zaak, want de Filipijn hoort thuis in het rijtje Andrej Tarkovski, Béla Tarr en Tsai Ming-Liang, maar zijn filmparels duren te lang voor het commerciële bioscoopcircuit. — NIELS RUËLL

Er zijn nog regisseurs die cinema als de belangrijkste kunstvorm beschouwen van onze tijd en bijgevolg niet inzien waarom ze de speelduur zouden afstemmen op de commerciële noden van bioscopen. Lav Diaz maakt epische, cinematografisch ijzingwekkende zwart-witfilms die makkelijk vier tot negen uur duren, maar bijna altijd is die lengte volkomen terecht en de bedwelmende ervaring onvergetelijk.

Zijn ster is in cinefiele middens jarenlang blijven stijgen en vandaag wordt hij in één adem genoemd met filmdichters als Andrej Tarkovski, Béla Tarr of Robert Bresson. From what is before (2014) won een Gouden Luipaard in Locarno. Venetië gaf een Gouden Leeuw aan The

FROM WHAT IS BEFORE

woman who left (2017), een vormelijk strenge maar mystieke vertelling over schuld en boete die Tolstoj vast eindeloos gefascineerd zou hebben.

In samenwerking met Cinema Galeries brengt Kunstenfestivaldesarts een overzicht van zijn werk.

Gedurende drie weken lopen er een tentoonstelling en een retrospectieve. Diaz stelt ook een filmische en muzikale performance samen als reactie op de oorlog in Oekraïne. Die demarche verrast niet. In de minst bemoedigende situaties zoekt hij ambitieus en onstuitbaar naar poëzie en schoonheid die via pijnlijke waarheden sprankels hoop doet oplichten. Aan zulke situaties is er geen gebrek in zijn door een gewelddadige, koloniale voorgeschiedenis

getraumatiseerde vaderland: de Filipijnen. Met zijn bezwerende kunst schaart hij zich aan de zijde van de onderdrukte, miskenden en verschoppelingen.

Het is onder meer uitkijken naar The halt uit 2019. In die bijna vijf uur durende sf-film beeldt hij het Manilla van 2034 uit, verstoken van zonlicht door aanhoudende vulkaanuitbarstingen en geterroriseerd door een waanzinnige dictator die zijn soldaten aanspoort tot standrechtelijke executies.

Zou het een commentaar zijn op het regime van Rodrigo Duterte, de huidige meedogenloze president? Neem je tijd om het te ontdekken.

LAV DIAZ 8 > 29/5, Cinema Galeries, www.kfda.be

1

X ••• US, dir.: Ti West, act.: Mia Goth, Jenna Ortega, Brittany Snow

NL/ Aan het einde van de jaren 1970 palmt een groep

jongeren een afgelegen ranch in Texas in met de bedoeling er een pornofilm op te nemen. Dat was een hype en er kon geld mee worden verdiend. Ze hebben er alleen een ranch uitgekozen die wordt uitgebaat door een ouder koppel dat perfect op zijn plaats is een slasher, het horrorgenre dat plezier schept in het afslachten van jongelui. Regisseur Ti West waagt zich aan een groovy mash-up van retrohorror en retroporno. Hij is leep genoeg om de slimmerd uit te hangen die clichés onder de loep neemt zonder te vergeten om ook echte horror te serveren. (NR)

2

Arthur Rambo FR, dir.: Laurent Cantet, act.: Rabah Naït Oufella, Antoine Reinartz, Sofian Khammes

FR/ Laurent Cantet a atteint son apogée avec Entre les murs, un authentique drame scolaire qui a reçu la Palme d’or en 2008. Ressources humaines (1999) mérite également de figurer sur la longue liste des grands films français. Ces dernières années, il a eu moins de succès, mais il a continué à aborder des sujets intéressants avec beaucoup de talent. Pour Arthur Rambo, il s’est inspiré de l’affaire Mehdi Meklat. Ce jeune écrivain et journaliste a vu sa réputation détruite lorsqu’il a été exposé comme l’auteur de tweets racistes, homophobes et sexistes.

Cantet en a fait un quasi thriller. (NR)

3

Doctor Strange in the Multiverse of Madness

US, director: Sam Raimi, act: Benedict Cumberbatch, Benedict Wong, Xochitl Gomez

EN/ It is not only many Marvel fans who are looking

forward to Doctor Strange’s second film, the powerdog with magical powers played by Benedict Cumberbatch and who is the reason for the many Spider-Men in the movie hit of the past two years: No Way Home. That is because it is directed by Sam Raimi who, the first decade of this century, made the superhero film the dominant genre with a lucrative Spider-Man trilogy. In the 1980s, he caused a furore in the horror genre with the Evil Dead trilogy. If anyone can finally spice up Marvel, it’s him. (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

THEATRE & DANCE

Kunstenfestivalopvollekracht NL/ De 27e editie van Kunstenfestivaldesarts

kan weer gebald over 22 festivaldagen plaatsvinden. Onder de 37 artistieke projecten van kunstenaars uit 21 verschillende landen zitten 20 wereldpremières. Naast festivalcentrum Kaaitheater zijn er nog liefst 32 andere locaties waar je naar creaties kan gaan kijken.

Na de acute fase van de pandemie zet het KFDA meer dan anders in op muziek om verbinding te creëren. Daar horen grote namen bij zoals die van choreograaf François Chaignaud, die dit weekend het festival opent met tumulus, waarin de dansers ook een melodie weven die evolueert van barok naar hedendaags, of die van de Franse componist Christophe Chassol, die eerder samenwerkte met artiesten als Frank Ocean en Solange, maar zijn nieuwe project Chou opdroeg aan Brussel. De liveversie van dat akoestische stadsportret heeft plaats in AB, l’Archiduc én De Munt. Muziek staat verder ook centraal in het programma van de Free School van het Kunstenfestival, met workshops van Calixto Neto, Decoratelier/Jozef Wouters en Kate McIntosh.

Het podiumprogramma bevat bekende

namen als Christophe Marthaler, Marlene Monteiro Freitas, Bruno Beltrão, Alice Ripoll, Lia Rodrigues, Bouchra Ouizguen en El Conde de Torrefiel, maar ook nieuwe gezichten als Jelena Jureša, Parnia Shams, Okwui Okpokwasili en Noé Soulier. Brusselaars zijn choreografe Cherish Menzo, die in première gaat met de performance Darkmatter, filmmaker Maxime Jean-Baptiste, Silke Huysmans & Hannes Dereere die het in Out of the blue over diepzeemijnbouw hebben, en Castélie Yalombo met Water, l’atterrée des eaux vives.

Ook enkele speellocaties zijn opmerkelijk: zo creëert de Peruviaanse kunstenares Daniela Ortiz een poppenspel met dieren van Brusselse koloniale monumenten. Satoko Ichihara vertelt over het oriëntalistische verlangen dat leidde tot de bouw van de Japanse toren, regisseur Akira Takayama zet samen met Brusselse fietskoeriers enkele guerrillaperformances op in de stad, en het Brussels-Italiaanse gezelschap Fanny & Alexander maakt een voorstelling rond Primo Levi in de Belgische Senaat. (MB) KUNSTENFESTIVALDESARTS 7 > 28/5, verschillende locaties, www.kfda.be

UBU CABARET

1

Moordmysterie op Malta NL/ In 2017 werd de Maltese onderzoeksjourna-

liste en activiste Daphne Caruana Galizia, een luide stem in het aanklagen van de corruptie op het eiland, vermoord met een autobom. Tot op heden is de zaak onopgehelderd gebleven, maar er zouden ook politici betrokken zijn bij het beramen van de moord. Schrijver en hoofdredacteur van de krant Times of Malta Herman Grech verdiepte zich in de zaak en de rechtszaak, sprak zelf met belangrijke betrokkenen en maakte op basis daarvan het theaterstuk They blew her up. Nu te zien in de KVS, met nadien een nagesprek tussen de schrijver en de zoon van het slachtoffer. (MB)

THEY BLEW HER UP 4 & 5/5, 20.30, KVS BOX, www.kvs.be

2

Jarry sans filtre

FR/ Poète iconoclaste, Alfred Jarry a pulvérisé la bien-pensance avec le comique grinçant de Ubu roi mais son œuvre va bien au-delà de cette farce qui a fait sa renommée. Pour rendre leur liberté à tous ces mots jouissifs et urticants, Jean Lambert-wild et Lorenzo Malaguerra les ont confiés à une bande de drag queens déjantées. Mêlant leur débit ripoliné aux farces des clowns et aux culbutes de circassiens, Miss Tampon, la Big Bertha et leurs affidés réinventent un monde où tout est possible. Un joyeux cabaret où danse et chanson se culbutent à la comédie, l’effeuillage et d’improbables évènements burlesques. (GB)

LAMBERT-WILD & MALAGUERRA : UBU CABARET 05 > 07/5, Les Halles, www.halles.be

3

Traumatic scream EN/ Skrik is the Norwegian name for The

Scream by the Norwegian painter Edvard Munch. That is the name Brussels-based multi-talent Elisabeth Woronoff chose for a multidisciplinary performance revolving around incestuous rape and traumatic amnesia. The cross between image and play, between fiction and documentary, offers a disturbing glimpse into the mind of a victim who has to reconstruct not only her memories but also her identity. The performance series Skrik is accompanied by a whole programme of talks and debates. (MB)

DARKMATTER

50

ELISABETH WORONOFF: SKRIK 5 > 14/5, 20.30, Théâtre National, www.theatrenational.be

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

LIDO PIMIENTA

1

Een pittige peper NL/ Les Nuits is altijd al een goeie amuse-bou-

che voor de festivalzomer geweest, maar vooral ook een plek om prille sterren van morgen te spotten of simpelweg nieuwe dingen te ontdekken. Een van de geheimtips van deze editie is ongetwijfeld Lido Pimienta.

De Colombiaans-Canadese zangeres kaapte in 2017 met haar album La papessa de Polaris Music Prize weg, de grootste muziekprijs in Canada. Zoals haar naam doet uitschijnen, is de Pimienta lekker pittig. In haar songs haalt ze uit naar structureel racisme, iets waar ze als afro-latino met inheemse roots zelf onder leed. Die scherpe blik stut Pimienta met een gepeperde mix van traditionele klanken, cumbia, bullerengue, rockgitaren en elektronica. (TZ)

LIDO PIMIENTA 9/5, 20.00, Botanique, www.botanique.be

2

Cosmique de situation

FR/ Disparu en 1993, le compositeur et pianiste Sun Ra a ouvert les portes de la perception et échafaudé, à lui seul, le concept de « jazz cosmique ». Pour mener à bien ses visions futuristes et décomplexées, ce prophète de la musique afro-américaine pouvait toutefois compter sur l’Arkestra, un big band mythique et flamboyant. Pas encore parti dans l’espace et toujours emmené par le vaillant saxophoniste Marshall Allen (97 ans), l’orchestre de Sun Ra exhume paillettes et exubérances d’antan pour deux soirées d’anthologie.

Invité par le VK et Les Ateliers Claus, le Sun Ra Arkestra promet d’illuminer le ciel bruxellois. (NAL)

KRISTIEN HEMMERECHTS

1

Hemmerechts en Hubertina

NL/ Eerder dit jaar, 35 jaar na haar debuutroman Een zuil van zout, verscheen van Kristien Hemmerechts Hubertina. In die roman reconstrueert de van Strombeek afkomstige schrijfster het leven van Hubertina Aretz, een streng katholieke Duitse die zich tijdens de Tweede Wereldoorlog in Antwerpen inzette voor ondergedoken joden. Ondanks haar deportatie naar concentratiekamp Ravensbrück, bepleitte ze in 1971 op de Vlaamse IJzerbedevaart amnestie voor de Vlaamse collaborateurs.

Hemmerechts vulde de feiten uit archieven aan met fictie, en geeft in GC Den Dam meer toelichting bij deze bijzondere historie. (MB)

2

FR/ Si les cimetières ont toujours été un lieu où l’art s’exprime par la pierre et le marbre, ils se sont rarement confondus avec des galeries ou des lieux d’art. Une fois n’est pas coutume, un des plus beaux cimetières de Bruxelles accueille une dizaine d’artistes belges et internationaux de différentes disciplines pour une expérience peu commune. Plasticiens, danseurs, musiciens et poètes ont été invités à dialoguer autour de ce lieu si particulier. Au travers de leurs installations et performances, les artistes présents nous donneront peut-être l’occasion de penser notre finitude, mais aussi et surtout à la vie. (GB)

3

3

gowns ironed and the dinner jackets steamed.

Sixty-eight young cellists line up for the start of this year’s Queen Elisabeth Competition but only one can win the prestigious concours. Four excruciating weeks filled with of iconic repertoire and two new compositions. As usual, the month-long musical marathon will culminate in a week of confinement for the cream of the crop, and a Henry Le Bœuf Hall that is resonating with the sound of the stars of tomorrow. Best of all, after two years of Covid malaise, you can finally see them at work live again. We suggest you go cheer on our only compatriot in the contest: Stéphanie Huang!

(JC)

QUEEN ELISABETH COMPETITION 9/5 > 4/6, Flagey & Bozar, www.queenelisabethcompetition.be

archief van beelden en klanken van Brussel versmelten tot een meerstemmig jazzportret van de stad. Vorig jaar enkel online te beleven, nu live tijdens Kunstenfestivaldesarts.

Mail ‘Chou‘

La mort m’a dit

DIALOGUES FUNÈBRES 5 > 15/5, Cimetière de Laeken

EN/ The bows are waxed, the strings tuned, the

NL/ In Chou laat de Franse muzikant Chassol zijn

KRISTIEN HEMMERECHTS: HUBERTINA 5/5, 14.00, GC Den Dam, www.gcdendam.be

SUN RA ARKESTRA 10 & 11/5, 20.00, VK, www.vaartkapoen.be

Ready, set… cello!

KFDA: CHASSOL

10x2 tickets, Ancienne Belgique, 15/5

KFDA : BRUNO BELTRÃO

5x2 places, La Raffinerie, 16/5

FR/ Le travail du choréographe brésilien Bruno Beltrão se distingue par son ardeur physique et la compréhension analytique de la musique. Dans sa nouvelle création, il nous propose au Kunstenfestivaldesarts un vibrant plaidoyer en faveur de la résistance dans une société en proie à des forces conservatrices. Envoyez « Beltrão »

Founding mother, father figure

EN/ In 2016, photographer and visual artist Camille Carbonaro became the founding mother of Macaronibook, an independent publishing house of precious books that through a mix of photography, archival matter and text, deal with memory, identity, genealogy and exile. Six years into its search for the poetic potency of photography, Macaronibook has put together a show focusing on its “Collection Baleine Blanche”, a series of touching, highly personal projects by Elie Carp, Natalie Malisse, Erell Hemmer, Martin Gallone, Henri Clément and Camille Carbonaro herself surrounding the father figure. (KS) MACARONIBOOK: COLLECTION BALEINE BLANCHE > 23/5, Maison Pelgrims, macaronibook.com

THEY BLEW HER UP 5x2 tickets, KVS, 5/5

EN/ In 2017, Maltese investigative journalist Daphne Caruana Galizia, who had been a loud voice against corruption on the island, was murdered.

Editor-in-chief of the Times of Malta newspaper Herman Grech delved into the case and created the documentary play They Blew Her Up from it.

Email ‘Galizia‘ 51

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Wat moet je eten bij een lambiek of een geuze?

Plattekaas natuurlijk. Onze voorouders deden het ons voor.

Vandaag is plattekaas een vorm van masochisme.

Mensen associëren verse (en vooral magere) wrongel met vermageren en diëten.

Dat is allemaal de schuld van Jacqueline Vaxelaire, fluistert men mij toe, de vrouw van de baas van de Bon Marché (en later de GIB-groep, nu Carrefour).

Zij wou diëten en manlief moest daar het product voor leveren. Of dat verhaal waar is, kon ik niet verifiëren, maar hun merk plattekaas, de marktleider in die tijd, was toch ‘Jacky’.

De fabriek stond in Baasrode.

Vóór die gekte van gezondheidsvoer was plattekaas in feite een luxeproduct. Kaas was van oorsprong een manier om melkoverschotten op te slaan of om naar verre landen te exporteren. In Brussel kende men destijds ‘Hollandse’ kaas, daarmee bedoelden ze de type gouda of edam (mimolette), of die nu van de noorderburen kwam of niet. Er was ook paterskaas, hervekaas en Brusselse kaas, maar dat was het zo ongeveer. Het is pas met de Europese ‘melkplas’, de overproductie van gesubsidieerde melk op het einde van de twintigste eeuw, dat er plots heel wat kazen zijn uitgevonden om die gigantische overschotten op te vangen. Vandaag dwepen sommige van die producenten ondertussen met hun ‘eeuwenoude traditie’.

Maar plattekaas is geen bewaarkaas. Die werd gemaakt om de dag zelf te

NICK TRACHET

52

CULI NAI R

Plattekaas

“Vandaag is plattekaas een vorm van masochisme, vroeger was plattekaas in feite een luxeproduct” FOTO © PHOTONEWS

worden gebruikt. De consumptie moest snel-snel. De kaas werd gestremd en uitgelekt in mandjes en dan verkocht voor onmiddellijk gebruik.

‘Mandjeskaas’ noemde men dat. Die kaas was zelfs niet gezouten. Wat van de dag overbleef, werd wel gezouten en ging de volgende dag al scherper smaken.

Dat was ‘schepkaas’. Voor de lange termijn werden de gezouten kazen gedroogd tot ze hard waren en

konden bewaren. Die waren erg zout en noemde men dus ‘harde kaas’, ettekèis!

Grote afnemers van verse mandjeskaas waren de herbergen net buiten Brussel op het platteland.

De burgerij ging op zondag wandelen met het gezin, in Jezus-Eik of Gaasbeek of de Drijpikkel in Wemmel. De Nick Trachet boerentram bracht hen tot Nick Trachet ginder en na de wandeling gingen ze in een plaatselijke drankgelegenheid (een guinguette zeggen ze in

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

Parijs) een geuze drinken, met een boterham met plattekaas erbij. Dat allemaal gebeurde als het mooie weer was teruggekeerd. Zo’n boterham werd buiten opgediend, in de tuin of op het terras.

Wat een mooie traditie!

Het kan vandaag nog, er zijn tal van cafés buiten, waar de boterham met plattekaas op de kaart staat.

Het is eens wat anders dan een portie chips of chili con carne!

Je kan dit subliem maken. Eerst en vooral moet het brood, steevast ‘boerenbrood’ genoemd, van uitstekende kwaliteit zijn en met een mooie, donkere korst. Zo’n boterham is niet gesloten – ‘open faced’, zouden de Britten zeggen, met een dikke laag witte romige kaas erop.

Liefst niet gehomogeniseerd, maar met voelbare rustieke klonters wrongel.

Zout en peper strooi je er zelf op, en dan is het tijd voor dun gesneden rode radijsjes of zwarte rammenas. Het is nu het seizoen van het jonge groen en dat mag er allemaal op: pijpajuintjes, sjalotten, kers. Misschien al een vroege komkommer?

Tomaat hoort niet in de traditie, onze voorouders hadden een fobie voor verse tomaat.

Wanneer je zelf de picknickmand meeneemt, dan heb je de kwaliteit ook helemaal zelf in de hand.

En dan kun je ergens op een open plek zitten op het gras, met zo’n charmante plaid uitgespreid op het groen. Flessen geuze hebben tegenwoordig champagnekurken, dus een kurkentrekker is niet meer nodig. Smakelijk.

Harde kip Pistolets

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE 55.000 exemplaren.

ADVERTEREN? Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) REDACTIECHEF Kirsten Bertrand CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk BRUZZ.be/meldnieuws forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan dingPersberichten kunnen via hele BrusselaarDe diedede stad reeks woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar die stad toe, watnalezen? pepertjes look. Na uur was redactie@bruzz.be endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, BRUZZ.be/trachet ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg Voer uw evenement in op dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een Encodez votreCULTUUR Mathias Declercq sur événement & UIT wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT Enter your event on lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Gerd Hendrickx REDACTIE www.agenda.brussels Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt REDACTIE het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. nieuws Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu geworden En de mensen overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen van prijsverhoging, dus doen ze het via volumedie te oud zijn volgens de normen van de verkleining.

verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken agussi?

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen West-Afrika.

Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van veleop pompoensoorten, en geschiedenis rust vertelde mijgepeld lang geleden dat

Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE

DE VERTALING VAN DE BIJBEL IN HET NEDERLANDS LA TRADUCTION DE LA BIBLE EN NEERLANDAIS

BijbelS uit de 15e-18e eeuw Bibles du 15-18ième siècle

23/04/2022 > 04/06/2022 Elke zaterdag - chaque samedi

Haachtsestnwg 403 Schaarbeek

ROMANA (17) is een Brusselse jongere. Ze deelt haar dromen en zorgen, haar angsten en wensen. Op weg naar volwassenheid in de grootstad: Generatie BX.

13 u/h > 17 u/h

Generatie BX Elke maandag op BRUZZ tv En ook integraal op BRUZZ.be en op het YouTube-kanaal van BRUZZ

Ch. de Haecht 403 Schaerbeek 02/245.21.70 www.bethelkerk.wordpress.com

Daniel Barenboim © Monika Rittershaus

9 May’22 at Bozar

Barenboim & West-Eastern Divan Orchestra

radio

SOLINA (18) is een Brusselse jongere. Ze deelt haar dromen en zorgen, haar angsten en wensen. Op weg naar volwassenheid in de grootstad: Generatie BX.

NU OOK OP DAB+ IN EN ROND BRUSSEL BRUZZ radio hoor je op 98.8 FM, via BRUZZ.be en voortaan ook op DAB+

Generatie BX Elke maandag op BRUZZ tv En ook integraal op BRUZZ.be en op het YouTube-kanaal van BRUZZ

DB623068I9

Op zoek naar een technische job met pit?

Wij zoeken:

• ploegbaas groen • arbeider grafdelver • arbeiders groen

‘FILIPS II, DE KONING DIE WIST WAT GOD WILDE’

“Instaan voor onderhoud van gemeentelijke accommodaties geeft voldoening.

De afwisseling en de fijne collega’s maken de job leuk.”

VOORDEEL

19,99 i.p.v. 29,99 (adviesprijs)

THIT RATANAK TECHNISCH ASSISTENT GROEN

✁

DESPOOT, ROOMS FUNDAMENTALIST, SOUFFLEUR VAN DE INQUISITIE

Van prominent historicus Geoffrey Parker, auteur van de bestseller 'Keizer Karel V'

Filips II, Geoffrey Parker

Vragen?

Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

Meer info?

Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs.. Solliciteren kan tot en met 7 juni 2022.

Deze weergaloze biografie van prominent historicus Geoffrey Parker schetst een onovertroffen tijdsbeeld van de waanzinnige zestiende eeuw en het bizarre leven, het karakter en de persoonlijkheid van een hartstochtelijk katholiek en een heerser die niet kon delegeren. Parker kon putten uit een archiefschat van 3000 documenten die sinds de dood van Filips in 1598 nooit meer waren bekeken. Deze biografie wordt alom beschouwd als het beste boek dat is verschenen over de Spaanse vorst.

DB756168D2

www.overijse.be/jobs

677 blz. – softcover – exclusieve Knack-uitgave

Haal met deze voordeelbon FILIPS II bij Standaard Boekhandel voor € 19,99* i.p.v. € 29,99 of bestel online op www.dezondag.be/filips (gratis thuisgeleverd)

OB73465

In de Lage Landen kennen we hem vooral vanwege zijn bloedige vervolging van protestanten en vrijzinnigen en zijn gruwelijke kettervervolging. Het was Filips II die de beruchte hertog van Alva aanstelde om de opstanden tegen het bewind te onderdrukken en de inquisitie op te voeren. Doorgaans wordt hij getypeerd als achterdochtig, wreed, roekeloos en onbetrouwbaar. Net als zijn vader, keizer Karel, heerste hij over een rijk ‘waar de zon nooit onderging’. De ironie van het lot wilde dat hij daar zelf aan ten onder ging. Was zijn rijk simpelweg te groot of zaten zijn karakter, zijn temperament én het toeval hem in de weg?

*Actie geldig zolang de voorraad strekt t.e.m.

14/05/2022. Niet cumuleerbaar met andere kortingen en/of promotionele aanbiedingen. Bij uitputting van de promotie kunt u reserveren voor afhaling op een latere datum. Aanbieding niet geldig op de voorraad op de winkelvloer tegen de gewone handelsprijs noch op de webshop van Standaard Boekhandel.