BRUZZ - editie 1794

#1794

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

06 | 04 | 2022

+ BRUZZ CULTURE TIJL NUYTS TUSSEN PENDELAAR EN PELGRIM

JAIMIE BRANCH TROMPETTISTE GONFLÉE À BLOC

CATE LE BON DANCING ON THE ASHES OF THE PANDEMIC

NEDERLANDSTALIGE KINDEROPVANG KREUNT ONDER PERSONEELSTEKORT

’WIE ZICH AANBIEDT, KRIJGT DE JOB’

11 > 17.04 hopla.brussels

15e|de ÉDITION | EDITIE

Circus festival de cirque

BXL_LA(E)KEN_NOH_HAREN Une initiative de l’Echevine de la Culture de la Ville de Bruxelles | Een initiatief van de Schepen van Cultuur van de Stad Brussel - E.r. | V.u. : Denis Laurent, asbl Brufête vzw, Rue Sainte-Catherine 11 Sint-Katelijnestraat, Bruxelles 1000 Brussel - Photo © E.Danhier

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

KIND VAN DE REKENING Splinternieuwe gebouwen, maar onvoldoende personeel om die ten volle te benutten. Ziedaar het drama van de nieuwe Nederlandstalige kinderopvang in de gemeente Elsene. Een situatie die symbolisch is voor die in veel crèches in onze hoofdstad. Ouders die bij een Nederlandstalige kinderopvang aankloppen, komen in de helft van de gevallen van een koude kermis terug. De parallel met het onderwijs is duidelijk. Ook daar wordt er volop geïnvesteerd in gebouwen. Ook daar kampt men met een personeelstekort. Twee keer wordt er uitdrukkelijk naar Vlaanderen gekeken. Voor het onderwijs naar minister Ben Weyts (N-VA), voor de kinderopvang naar minister Wouter Beke (CD&V). De eerste probeerde met een tienpuntenplan de job van leerkracht aantrekkelijker te maken. De tweede verwijst in een reactie tegenover BRUZZ naar de verantwoordelijkheid van de federale regering. De kinderopvang vraagt een Marshallplan, een allesomvattend plan dat meer is dan het blussen van de brandjes waarvoor de sector staat. Maar het lijkt er stilaan op dat we zo’n plan kunnen gebruiken voor alle sectoren waarbinnen het kind centraal moet staan. Trouwens, zegt het cliché niet dat elke cent die daarvoor wordt uitgetrokken, een investering is in de toekomst? Lees de reportage over de kinderopvang op p. 8-11 NL

INTERVIEW

“Ik ben me bewust van het etiket van elitaire instelling, maar Bozar is een open paleis” Sophie Lauwers, kersvers directeur-generaal van Bozar 14

REPORTAGE

LES ENFANTS EN FERONT LES FRAIS

“Maak hier toch een Brussels Zwin van” Meer woningen versus meer natuur: de strijd om de groene zone woedt volop 20

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY De kinderopvang

is boos 8, PORTRET Karel Anthierens blikt terug op veertig jaar journalistiek 18, WOONBELEID Sven Gatz wil lagere registratierechten 13, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE « C’est important d’avoir des rêves, c’est ce qui fait de nous des humains » Dans son roman Fata Morgana, Chika Unigwe ausculte les rêves de travailleuses du sexe venues du Nigéria 42

FORWARD THE BILL TO THE KIDS

NL Fred Again.. 34, EN Cate Le Bon 36, NL Tijl Nuyts 38, EN Nadine Baboy 44, EN Eat & Drink Eneko Basque Brussels 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 50

Nooit saai met BRUZZket! BRUZZket fleurt je paasvakantie helemaal op met tips om de paasvakantie zonder verveling door te komen. Haast je snel naar BRUZZket.be en ontdek de paasvakantietips voor onze ketten.

MELD NIEUWS

Brand-new buildings but not enough staff to make fill them, that is the reality facing the new Dutch-speaking childcare centre in Elsene. As such, it stands as symbol for the situation of many creches in our capital. Half of parents who turn to a Dutch-speaking childcare centre leave empty-handed and the parallels with education are clear. There is a lot of investment in buildings but significant staff shortages. The demand for solutions is directed at the Flemish government, for education at Minister Ben Weyts (N-VA) and for childcare at Minister Wouter Beke (CD&V). The first tried to make the job of a teacher more attractive with a 10-point plan. The latter, in a reaction to BRUZZ, refers to the responsibility of the federal government. The childcare sector is demanding a Marshall Plan, a comprehensive plan that is more than just putting out the many small fires. But it seems that such a plan might be beneficial to all sectors that put the child central. After all, the cliché says that every cent spent on the early years is an investment in the future.

Read our report on childcare on p. 8-11 EN

FR BRDCST: jaimie branch 27, NL BruxellesVies Laura Krsmanovic 32,

MEER BRUZZ

Des bâtiments tout neufs, mais pas assez de personnel pour les exploiter au maximum, voilà le drame d’une nouvelle crèche néerlandophone dans la commune d’Ixelles. Une situation symbolique pour de nombreuses crèches de la capitale. Les parents en quête d’une place auprès des crèches néerlandophones rentrent bredouille la moitié du temps. Le parallèle avec l’enseignement est facile à faire. Là aussi, on investit fortement dans les bâtiments. Et là encore, on a affaire à une pénurie d’enseignants. Dans les deux cas, les regards sont tournés vers la Flandre. Dans le cas de l’enseignement vers le ministre Ben Weyts (N-VA), et dans le cas des crèches, le ministre Wouter Beke (CD&V). Le premier a essayé, à l’aide d’un plan à 10 étapes, de rendre la fonction d’enseignant plus attrayante. Le deuxième, dans un commentaire à BRUZZ, renvoie la balle au Fédéral qu’il juge responsable. Les crèches demandent un plan Marshall, un plan global à long terme qui va plus loin qu’une réponse à court terme aux problèmes actuels. Mais il semblerait que ce type de plan soit utile pour tous les secteurs où l’enfant occupe une place centrale. L’idée reçue d’ailleurs n’est-elle pas que chaque centime investi dans un enfant est un investissement dans l’avenir ? Lisez le reportage sur l’accueil de la petite enfance en p. 8-11 FR

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

Zelf nieuws gespot?

Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws

Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 6 APRIL 2022

I

3

De week

ZO’N HONDERD LEERLINGEN ZULLEN ER TERECHTKUNNEN

Nieuwe Oekraïense school opent na paasvakantie in Belliardstraat Maria en Kira, twee Brusselse vrouwen met Russische en Oekraïense roots, openen na de paasvakantie een school voor enkele tientallen Oekraïense kinderen in de Belliardstraat.

“Als je van familie naar familie reist, moet de school het ankerpunt worden.” — JASMIJN POST EN KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

BRUZZ | DE WEEK

Het gebouw bevindt zich in de Belliardstraat 4-6 en werd gevonden dankzij het netwerk van Maria, die een tijdelijke overeenkomst tekende met de eigenaar. De school mag er zeker zes maanden blijven, daarna mikt Maria op structurele financiering, bijvoorbeeld vanuit Europa, om de werking beter uit te bouwen.

Ook mikken de initiatiefnemers op termijn op meer scholen die vertrekken vanuit dezelfde filosofie.

Enkele weken geleden plaatsten Maria en Kira een oproep aan vrijwilligers om zich te melden om een steentje bij te dragen aan de school, die Vesna zal heten.

Dat betekent ‘lente’ in het Oekraïens, Pools en Russisch.

“We zien dat de registratie van de gevluchte Oekraïners gepaard gaat

met veel formaliteiten. Het papierwerk neemt tijd in beslag en het duurt een tijdje voor de kinderen naar school kunnen. Er zijn ook families die een terughoudende houding aannemen tegenover het reguliere onderwijs, omdat ze zo snel mogelijk terug naar Oekraïne willen,” zei Maria daarover een tijdje geleden.

“Bovendien zijn opvangplaatsen tijdelijk. Als ze ergens naar school kunnen, is het mogelijk dat ze enkele maanden later naar een andere school moeten, misschien zelfs in een andere taal.”

Een school waar de gevluchte kinderen in het Oekraïens les kunnen volgen is in het belang van de continuïteit, oordelen de vrouwen. “Ik woon al vijftien jaar in Europa en heb ervaring met het

Evacuatie na stabiliteitsproblemen In de Scailquinstraat en de Leuvensesteenweg Sint-Joost-ten-Node worden de bewoners van twee gebouwen vrijdag geëvacueerd, nadat een bewoner opmerkelijke scheuren in zijn huis heeft gemeld. De scheuren in de gebouwen zijn het gevolg van de aangrenzende bouwwerf. Het gaat in totaal om meer dan twintig appartementen.

4

I

6 APRIL 2022

oprichten van scholen.

Wat er in Oekraïne gebeurt, is een drama voor de burgers”, vertelde Maria een tijdje terug nog. “Van de ene dag op de andere worden kinderen losgerukt uit hun omgeving. Hun integratie hier zal veel tijd kosten, want er is geen enkel verband tussen het Oekraïens en het Nederlands of het Frans.”

“Kinderen hebben een zachte transitie nodig en moeten hun taal kunnen blijven spreken. Het geeft hen meer mogelijkheden indien ze later willen terugkeren, en anders kunnen ze daarnaast ook de lokale taal leren.

Onderzoek toont aan dat de slaagkansen van gevluchte kinderen toenemen als ze de link met hun origine kunnen behouden.”

50 euro

De huurprijzen voor de studentenkamers op de Vrije Universiteit Brussel (VUB) nemen door de stijgende energieprijzen volgend jaar met minstens 50 euro toe.

Een gewone studentenkamer op de campus zal dan 371,80 euro per maand kosten, nu is dat 321,70 euro.

Op sociale media lanceerden de initiatiefnemers een oproep voor vrijwilligers en gekwalificeerd personeel. Behalve ondersteunend personeel en leerkrachten Frans en Nederlands voor beginners zocht het tweetal Oekraïens sprekende leerkrachten en psychologen.

In La Dernière Heure liet minister van Onderwijs in de Franse Gemeenschapsregering Caroline Désir (PS) al weten dat de school niet moet rekenen op een officiële erkenning. Wat de legale status van Vesna wordt, moet nog blijken. “Er zijn al veel onafhankelijke privéscholen,” benadrukt de initiatiefneemster.

De vrouwen zochten een locatie dicht bij de metro en dus makkelijk bereikbaar vanuit alle hoeken van Brussel, en kwamen zo

terecht in de Belliardstraat.

In eerste instantie verwacht Maria zo’n dertig à veertig leerlingen, maar dat aantal kan nog groeien, de capaciteit is zo’n honderd leerlingen. Ook in Parijs worden twee zusterscholen opgericht.

TAALBAGAGE De meertalige school vertrekt vanuit de filosofie dat een kind zijn culturele en taalbagage niet hoeft weg te gooien. “Het is beter om voort te borduren op de kennis die het kind al heeft als het hier aankomt.

Daarom vinden we de Oekraïense lessen zo belangrijk. Al krijgen ze daarnaast ook les in andere talen zoals Frans en Nederlands,” zegt Maria. Als de kinderen na de oorlog zouden terugkeren, is het ook handig om het

Gevangenis Sint-Gillis langer open De federale regering houdt de gevangenis van Sint-Gillis langer open om de overbevolking zo goed mogelijk op te vangen. De effectieve uitvoering van de straffen korter dan drie jaar wordt bovendien stapsgewijs uitgevoerd, zegt minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD). Daarom zet de regering in op kleinschaligere detentiehuizen en op de bouw van nieuwe gevangenissen.

Er zijn in Brussel tal van initiatieven om Oekraïense kinderen onderwijs aan te bieden, zoals dit klasje, waar Europees Commissaris voor Onderwijs Marija Gabriel eind maart op bezoek kwam.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

Oekraïens te onderhouden.

In navolging van de filosofie van Montessorischolen, zal deze Oekraïense school werken met klassen waarin verschillende leeftijden zijn gemengd. Er komt ook een naschoolse opvang voor Oekraïense leerlingen die al in een Belgische school zijn ingeschreven, maar hun Oekraïens willen onderhouden.

Tot slot wil de school ook functioneren als kenniscentrum. “We hebben meer dan vijftig experts in ons netwerk, van psychologen tot leerkrachten Oekraïens. Hun expertise willen we graag delen met lokale scholen die met vragen zitten over hun Oekraïense leerlingen,” zegt Maria.

De school opent waarschijnlijk kort na de paasvakantie.

BRUZZ | DE WEEK

© BELGA

WAUTER

Tentenkamp opgebroken

Ik zoek mijn oude vrienden nog op, maar tegen donker wil ik thuis zijn om op tv naar films te kijken EX-DAKLOZE Robert Muylaert woont nu in een ‘tiny house’ in Brussel (in ‘Knack’)

De mensen zonder papieren die donderdag een tentenkamp hadden opgezet nabij de Ninoofsepoort in Sint-Jans-Molenbeek, verlaten dat kamp zondagnamiddag. Om 14 uur zondag is er een mars naar de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). De groep verbleef in een voormalig gebouw van KBC in Brussel. Dat wordt binnenkort verbouwd, waardoor ze er moesten vertrekken tegen 31 maart.

4,8 mio

Voor dit jaar bedraagt het begrotingstekort van de Stad Brussel 4,8 miljoen euro, 0,5 procent van het budget van 912 miljoen euro voor 2022. Het begrotingstekort is volgens de Stad Brussel te wijten aan het nieuwe administratieve centrum.

Eind dit jaar zouden verschillende diensten van de Stad naar Brucity verhuizen.

6 APRIL 2022

I 5

In beeld

NIEUWE LENTE? EERSTE SNEEUW! NL/ Wie twee weken

geleden, heerlijk zonnend op een terras of in een park, dacht dat de lente definitief was ingezet, kwam de afgelopen week van een kale reis thuis. Na een mooie periode met staalblauwe hemels en temperaturen die met de 20 graden Celsius flirtten, namen de temperaturen 6

I

6 APRIL 2022

plots een steile duik en kregen we toch nog winterse buien te verwerken. Deze kinderen lieten het alvast niet aan hun hart komen. Ook bij BRUZZ houden we van de seizoenen en schrikken we niet terug voor een pak sneeuw. Maar laat die zon toch maar snel een comeback maken.

NOUVEAU PRINTEMPS ? PREMIÈRE NEIGE !

FR/ Ceux qui pensaient, il y a quinze jours, que le printemps était enfin arrivé, assis au soleil sur une terrasse ou dans un parc, ont eu une surprise décevante la semaine passée. Après une belle période avec un superbe ciel bleu et des températures qui flirtaient avec les 20 degrés, les

températures ont soudainement chuté et nous avons même eu des averses hivernales.

Ces enfants ne se sont pas laissés abattre. À BRUZZ aussi, nous aimons les saisons et n’avons pas peur de la neige. Mais on attend le retour du soleil avec impatience.

A NEW SPRING? THE EN/ Those who a

fortnight ago thought that spring had finally arrived, enjoying the sun on a terrace or in a park, were in for a disappointing surprise last week. After a beautiful period with steel blue skies and temperatures that flirted with 20 degrees

Bijgedachte

REDACTEUR BRAM VAN RENTERGHEM neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

FIRST SNOW! Celsius, the temperatures suddenly dropped and outside felt more wintery than this past winter. These children did not let it discourage them. At BRUZZ, we too love the seasons and are not afraid of snow.

But we hope the sun makes a comeback soon.

“Beliris, dat is gewoon geluk. Ik heb een investeringsenvelop en ik maak er alle gemeenten blij mee.

En in het bijzonder, uiteraard, de socialistische gemeenten.” Met dat citaat stond de Brusselse Karine Lalieux (PS), minister bevoegd voor het Brusselfonds Beliris, de hele maandag bovenaan de Franstalige websites. Politieke tegenstanders beschuldigden haar daarop van cliëntelisme, favoritisme en nepotisme. Ze vragen een audit.

De uitspraak is opmerkelijk, de reactie is dat ook. Zoals Lalieux achteraf terecht aanhaalt: zij beslist niet in haar eentje welke projecten hoeveel geld krijgen. Naar de beste Belgische traditie zitten er maar liefst acht ministers in het comité dat daarover gaat, onder wie één minister van Ecolo en één van MR. Dat die partijen nu een audit naar Beliris vragen, is een beetje raar, maar het is vakantie, nietwaar, en het regent dan nog eens ook.

Het is ook niet gezegd dat extra geld voor socialistische gemeenten de socialistische partij vooruit zou helpen. Kijk maar naar Sint-Gillis, waar de PS onder het leiderschap van Charles Picqué er alles aan gedaan heeft om van de gemeente een leefbare, toffe plek te maken om te wonen. Dat is zodanig goed gelukt dat er massaal veel bobo’s zijn gaan wonen die vervolgens even massaal op Ecolo hebben stemden – een partij die sociologisch nu eenmaal beter bij hoogopgeleide urbanites past dan de PS. Die laatste partij vreest nu dat Ecolo het in de gemeente helemaal zal overnemen, waardoor ze haar coalitiepartner soms actief tegenwerkt, bijvoorbeeld bij de uitrol van het gemeentelijke circulatieplan, dat auto’s uit bepaalde wijken moet houden. Ook in Vorst en Brussel-Stad werkte de PS op dat vlak coalitiepartner Ecolo tegen, die telkens de schepen van Mobiliteit levert, en dus met de pluimen zou gaan lopen.

De PS van haar kant beklaagt zich over ... net hetzelfde. En helemaal ongelijk hebben ze niet. Zo keerde Ecolo zich eerder tegen het PS-project Neo, de stadswijk met shoppingcentrum op de Heizel.

Vorige week stelden ze dan weer metro 3 in vraag, die in het regeerakkoord staat.

Maar het duidelijkst zijn de tegenstellingen bij de laatste restjes groene ruimte in het gewest. Ecolo wil die behouden, terwijl de PS er broodnodige sociale woningen op wil bouwen.

De vraag is wat de twee tenoren van het Brussels gewest nu gaan doen. Blijven ze elkaar blokkeren, waardoor de stad er tegen 2024 nauwelijks op zal vooruitgaan? Of gaan ze op zoek naar een compromis?

Beide partijen zijn zeker tot een compromis in staat. Zo kon de Stad Brussel begin februari, na maanden wachten, plots toch een circulatieplan voorleggen, omdat de groenen het formele verzet tegen PS-project Neo hadden gestaakt. Dat circulatieplan is niet perfect, net zoals een gigantisch shoppingcentrum op de Heizel niet perfect is – al valt nog af te wachten wat daar uiteindelijk van in huis komt.

Maar ook rond de overgebleven groene ruimte moét een compromis mogelijk zijn. Een waarbij het Gewest maximaal inzet op het omvormen van kantoren, en in de hoogte bouwt waar mogelijk.

Maar waarbij er, indien nodig, ook af en toe een stuk open ruimte sneuvelt. Jammer maar helaas.

Want hoezeer groene open ruimte ook nodig is, staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou (PS) heeft ook een punt als ze zich beklaagt over het feit dat “bepaalde gemeenten de voorkeur geven aan tien schapen boven zeventig gezinnen die wachten op een sociale woning”.

BRUZZ | DE WEEK

Eendracht maakt macht

“Blijven PS en Ecolo elkaar blokkeren, waardoor de stad er nauwelijks op vooruitgaat? Of gaan ze op zoek naar een compromis?”

Die woorden sprak ze overigens uit op dezelfde avond als toen Karine Lalieux het over ‘haar’ socialistische gemeenten had, een avond waarop PS de verwezenlijkingen van de Brusselse regering aan de militanten voorlegde. En dat zijn er niet veel.

Als beide partijen verder doen zoals ze bezig zijn, zal de oogst in 2024 niet veel rijker zijn. Ecolo had dan ook beter op die uitspraak gereageerd, in plaats van een audit te vragen naar een fonds waarin zijn eigen minister mee de lakens uitdeelt.

Volg het Brusselse nieuws via BRUZZ.be

6 APRIL 2022

I 7

Reportage

B R U Z Z | R E P O R TA G E

KINDEROPVANG EIST MEER HANDEN EN MEER WAARDERING

‘Een voltijdse job als kinderverzorger, dat hou je geen dertig jaar vol’ Meer plaatsen, meer handen en meer waardering. De kinderopvang is boos en kwam vrijdag op straat. Opvallend: het zijn de Brusselse crèches die het protest aan het kabinet van minister Beke (CD&V) op gang trokken. “Zodra een kindje in z’n broek doet, moet je de anderen alleen laten spelen.” — EVA CHRISTIAENS, FOTO’S IVAN PUT

G

loednieuwe speelmatten, poppenwiegjes en keukentjes, opgestapelde babybedjes en speelgoed dat nog in de verpakking zit. Op de tweede verdieping van kinderdagverblijf Mandala in Elsene is alles klaar om achttien peuters te ontvangen. Mocht er tenminste genoeg personeel zijn.

“We hebben in juni vorig jaar de eerste vacatures op onze website gepubliceerd. Iedereen

8

I

6 APRIL 2022

die sindsdien gesolliciteerd heeft, is aangenomen,” zegt Veerle Mertens, coördinerend directeur voor de kinderdagverblijven van de Annuntiaten. Die koepel telt zes Nederlandstalige crèches in Brussel, Mandala is er een van. De Elsense crèche opende begin februari en heeft in theorie 44 plaatsen. Toch zijn er vandaag maar 24 kinderen aanwezig. “We kunnen niet op volle capaciteit openen, omdat we geen begeleiders vinden,” zegt Mertens. Alleen op de gelijkvloerse en de eerste verdieping zijn de speelruimtes nu in gebruik. De

tweede verdieping ligt er verlaten bij. “Zonde, eigenlijk,” zegt Mertens.

In Brussel vindt nog altijd de helft van de ouders die dat wensen geen plaats in de Nederlandstalige kinderopvang. Dat bleek eind vorig jaar uit een studie in opdracht van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC).

Vooral anderstalige, laaggeschoolde of armere ouders vallen uit de boot, zeker als ze weinig ondersteuning krijgen bij de inschrijving.

Vandaag telt heel Brussel 6.705 Nederlands-

Brusselse crèches behelpen zich nu al met jobstudenten. Ook in kinderdagverblijf Mandala in Elsene is een van begeleidsters nog niet afgestudeerd.

kind maar een halve dag in plaats van een hele dag te brengen. Zo is de tweede helft vrij voor een ander kindje. “Ik heb een wachtlijst, maar wat heb je eraan zonder perspectief ?” zegt Neukermans.

“Veel Elsense gezinnen moeten heel creatief zijn om andere opvang te vinden.”

Het personeelstekort in de Brusselse kinderopvang is nijpend. Arbeidsbemiddelingsdienst Actiris telde eind februari zo’n tweehonderd openstaande vacatures in de Nederlandstalige en Franstalige opvang samen. Alleen in de Neder-

landstalige crèches telde de VDAB al 127 vacatures in de eerste drie maanden van dit jaar.

Studentenjobs of uitzendwerk zijn daar nog niet bijgeteld. “Kinderverzorger is een structureel knelpuntberoep,” zegt Actiris-woordvoerder Jan Gatz. “Dat is al langer zo in beide taalgroepen, maar het probleem is nog groter in Nederlandstalige opvang.” De taalvereiste speelt daarbij een rol. Vorig jaar wist Actiris wel bijna acht op de tien vacatures in de sector in te vullen: iets meer dan gemiddeld. ▼

talige opvangplaatsen waarvan ruim twee derde gesubsidieerd. De VGC wil dit jaar nog eens 220 extra plaatsen creëren met eigen middelen. Maar dat lukt alleen als ook het personeel volgt, leert de ervaring van Mandala.

“We zoeken hier nog minstens twee voltijdse equivalenten,” zegt Mertens. Achter haar rug steekt crècheverantwoordelijke Ann Neukermans haar hand met alle vingers omhoog. Zeg maar vijf, bedoelt ze. Neukermans onderhandelt sinds de opstart van Mandala continu met ouders om hun

KINDEROPVANG EIST MEER HANDEN EN MEER WAARDERING

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

Ondertussen blijft het personeelstekort toenemen. In drie jaar tijd is het aantal vacatures in Brussel met dertig procent gegroeid, blijkt uit Vlaamse cijfers. “Een voltijdse job als kinderverzorger, dat houden de mensen geen dertig jaar meer vol,” zegt Veerle Mertens. “Ze vragen een deeltijds contract of stappen over naar het onderwijs. Beroepsleerlingen met een zevende jaar kinderverzorging mogen nu ook kinderbegeleider worden in de kleuterscholen. Zo verliezen wij gediplomeerde mensen die we broodnodig hebben.” In het onderwijs begint de werkdag minder vroeg en is de verloning hoger.

MARSHALLPLAN Cijfers over de precieze uitval zijn er voor Brussel niet. De sector spreekt zelf over burn-outs, pensioenen en heel wat zwangerschapsverloven (die in de kinderopvang een jaar duren). Uit protest tegen de oplopende werkdruk kwamen vrijdag een honderdtal kinderbegeleiders, ouders en vakbondsleden samen voor het kabinet van Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V) in Schaarbeek. Het initiatief kwam van de Brusselse crèches De Ketjes en vzw Elmer. Grote koepels uit Gent en Antwerpen toonden zich solidair. Met de slogan ‘De duizend eerste dagen’ vragen ze de uitwerking van een heus Marshallplan voor de kinderopvang. En eigen inspraak.

“Ik vind de vraag naar een Marshallplan een terechte verwoording,” zegt professor pedagogie Michel Vandenbroeck (UGent), coauteur van de laatste VGC-rapport over kinderopvang. “In Vlaanderen spenderen we ongeveer 2.000 euro per kind per jaar aan opvang. In Nederland is dat meer dan het dubbele, in Frankrijk het driedubbele en in Scandinavische landen zeker een tienvoud. De sector is in Vlaanderen structureel onder-gefinancierd.”

Volgens de huidige normen van Kind en Gezin mag elke begeleider tot acht kinderen verzorgen (of negen als er twee begeleiders zijn). “Die norm is bij de hoogste van Europa. Je vraagt van mensen een bijna onmogelijke inspanning,” zegt Michel Vandenbroeck. “We weten dat opvang van goede kwaliteit erg waardevol is voor jonge kinderen. De meeste mensen in de sector zijn van dat idee doordrongen, maar komen er niet meer toe in hun werk. Het gaat vaker om brandjes blussen.”

Een aanpassing van de huidige personeelsnormen is de bevoegdheid van Vlaams minister Beke.

Verschillende Brusselse crèches springen er nu al creatief mee om. Ze behelpen zich met jobstudenten of werkzoekenden (via geco-contracten).

Actiris beheert op dit moment maar liefst 199 gesubsidieerde contracten in de Nederlandstalige opvang. “En wijzelf proberen zoveel mogelijk vaste contracten aan te bieden om mensen aan te

“Kinderverzorgers worden nu begeleider in de kleuterscholen.

Zo verliezen wij gediplomeerde mensen” VEERLE MERTENS Coördinerend directeur kinderdagverblijven van de Annuntiaten 10

I

6 APRIL 2022

trekken,” zegt Veerle Mertens. “Voor maaltijdcheques of een hoger loon is er geen budget. We zorgen wel voor voldoende pauzes en ondersteuning.” Zelfs een middagpauze is in de kinderopvang geen evidentie.

DALENDE INSTROOM In Mandala zit begeleider Jelle Blancke op de benedenverdieping met twee kindjes op de schoot, een derde leunt op zijn schouder. Hij verzorgt in zijn eentje acht peuters tussen anderhalf en drie jaar oud. “Dat is veel. Zodra er eentje in zijn broek doet, moet je de anderen alleen laten spelen.

Tijdens de coronacrisis zijn wij altijd open gebleven, maar kwamen we nooit in de media,” zegt Blancke. Hij doet zijn job nog altijd graag.

“Het is zwaar, maar ik hou het vol omdat je zoveel vriendschap terugkrijgt van de kinderen. Het is mooi om hen te zien groeien. Ze leren hier taal ontwikkelen en worden zindelijk.”

Blancke volgde de opleiding kinderopvang in volwassenenonderwijs. Volgens de sector trekt die richting minder en minder studenten, net als de beroepsopleiding kinderverzorging in het middelbaar onderwijs. Of de leerlingen beslissen vaker om verder te studeren en komen elders op de arbeidsmarkt terecht.

Met de inzet van hulpbegeleiders zonder (middelbaar) diploma wil minister Beke het personeelstekort nu verder opvangen. Maar in de nasleep van het recente overlijden van een baby in een Gents kinderdagverblijf eist de sector meer kwaliteitsvereisten. “Meer ongeschoolden inzetten zal ons alleen nog meer werk opleveren,” vreest Ann Neukermans. Hen on-the-job opleiden vraagt opnieuw tijd en inzet van de vaste begeleiders, zegt ze. Ook in Mandala is één kinderbegeleidster nog niet afgestudeerd. Ze combineert haar job met volwassenenonderwijs.

Professor Vandenbroeck ziet mogelijkheden in een nieuw graduaat binnen het hoger beroepsonderwijs, het zogenoemde HBO5, voor zij-instromers. De drempel voor een bachelorstudie ligt

Jelle Blancke verzorgt in crèche Mandala in zijn eentje acht kinderen. “Het is zwaar, maar ik hou vol dankzij de vriendschap van de kinderen.”

KWALITEIT EN KLACHTEN Na het drama in Gent zijn de voorbije weken nog andere kinderdagverblijven in Schoten, Kalmthout, en Diegem gesloten door Kind en Gezin. De aard van de klachten is niet altijd bekend, maar het gaat bijvoorbeeld om ongepaste straffen of zorgen om de veiligheid. Over eventuele klachten uit Brusselse crèches kan het Vlaams agentschap Opgroeien niets kwijt. De persdienst verwijst onze redactie door naar een algemene, maar tragere, procedure van openbaarheid van bestuur.

Ook de Vlaamse zorginspectie heeft geen informatie over de doorlichting van Brusselse crèches. De dienst is naar eigen zeggen overstelpt met vragen en kan niet op korte termijn meedelen hoeveel inspecties er de voorbije jaren plaatsvonden in Brusselse crèches. “In niet-gesubsidieerde kinderdagverblijven is er soms niemand aanwezig die Nederlands spreekt. Dan kan de inspectie niet doorgaan,” zegt Mady Cochet van de zorginspectie.

Het is niet duidelijk hoe vaak dat voorkomt. Kind en Gezin erkent normaal gezien alleen crèches waar Nederlands wordt gesproken.

De directies van enkele Nederlandstalige koepels in Brussel sussen alvast dat er dankzij hun grotere personeelsbestand in principe meer sociale controle is dan bij individuele onthaalouders.

Ondertussen wil de stad Antwerpen camera’s installeren in kinderdagverblijven. Dat moet mistoestanden vermijden, klinkt het. “Die camera, dat zouden wij moeten zijn,” vindt Veerle Mertens.

“Wij werven gediplomeerde mensen aan. Als de emmer eens zou overlopen, willen we een

luisterend oor zijn en ondersteuning bieden.”

Minister Beke zegt dat hij “de noden in de sector erkent, ondanks het feit dat Vlaanderen al veel geïnvesteerd heeft in kwalitatieve kinderopvang”. Hij vermeldt een eerdere loonsverhoging van 4,5 procent en zijn actieplan om meer zij-instromers in te schakelen. “Uiteraard zijn wij niet tegen een lagere begeleider-kindratio, maar inzetten op kwaliteit gaat over veel meer dan dat,” zegt Bekes woordvoerder Bart Croes. Zo wil de minister naar een meer “gedifferentieerd aanbod” van kinderopvang, met andere zorg voor baby’s dan voor oudere peuters. Dat ontbreekt vandaag in kleinere opvanginitiatieven, zegt hij.

Voor de hoognodige aanwervingen kijkt Beke ook naar federaal minister van Werk Pierre-Yves

Dermagne (PS). “Het personeel vinden om het aantal openstaande vacatures terug te dringen, is geen taak die een minister van Welzijn alleen kan vervullen,” zegt Croes. “De federale regering kan maatregelen nemen in functie van een hogere werkzaamheidsgraad.” Hij wijst ten slotte op de complexiteit van de situatie, met zowel een zoektocht naar extra personeel als naar extra plaatsen.

“In die complexiteit wil de overheid de bestaande normen niet verlagen,” zegt professor Michel Vandenbroeck, “maar het heeft geen zin om plaatsen te creëren die niet duurzaam of kwalitatief zijn. Er zijn geen eenvoudige oplossingen op de korte termijn. Wil je resultaat over vijf à tien jaar, dan moet je nu beginnen.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

vaak te hoog, zegt hij, maar opleiding is wel noodzakelijk. “Het aanzien moet omhoog. Landen die een hoger diploma van hun kinderverzorgers vragen, hebben gemiddeld ook minder personeelstekort.” Hij verwijst naar Denemarken, maar ook naar Frankrijk. Vandenbroeck pleit verder voor meer dialoog tussen de twee taalgemeenschappen in Brussel, om de personeelsnormen te stroomlijnen.

« SI VOUS POSTULEZ, VOUS SEREZ IMMÉDIATEMENT ENGAGÉ »

“EVERYONE WHO APPLIES IS HIRED IMMEDIATELY”

Une toute nouvelle crèche qui peine à trouver du personnel. À Ixelles, la crèche Mandala a de la place pour 44 enfants mais n’en accueille actuellement que 24. « Nous cherchons encore deux puéricultrices à temps plein », nous explique la direction. Le manque de personnel dans les crèches bruxelloises est grand: pendant les premiers mois de l’année, le VDAB a recensé 127 offres d’emploi. Le secteur évoque les nombreux départs et un afflux en baisse. Ils exigent une revalorisation de la part du ministre flamand Wouter Beke (CD&V), entre autres en prévoyant plus de personnel. Dans les crèches néerlandophones, il y a un puériculteur pour accueillir jusqu’à huit enfants. « C’est beaucoup. Dès qu’un enfant doit être changé, il faut laisser les autres enfants seuls », explique Jelle Blancke, puéricultrice. Le ministre compétent Wouter Beke souhaite faire appel à des gens issus d’autres secteurs pour travailler comme puériculteurs, afin d’assurer un nombre de places d’accueil suffisant. « Cela n’a pas de sens de créer des places qui ne durent pas dans le temps ou qui ne sont pas de qualité », estime le professeur en pédagogie de la famille Michel Vandenbroeck (Ugent). Il plaide pour davantage de budget, plus de formation et plus de respect pour le secteur.

A brand new nursery that simply cannot find enough staff. In Elsene, the Mandala nursey school has room for 44 children, but today there are only 24 here. “We are still looking for at least two full-time teachers,” says the management. The staff shortage in the Brussels childcare sector is significant: in the first three months of this year, the VDAB counted 127 vacancies. The sector points to drop-outs and falling numbers of newcomers. They want Flemish minister Wouter Beke (CD&V) to show more appreciation, for example by providing more people. In Dutch-speaking crèches, one nursery teacher may have up to eight children to look after.

“That is a lot. As soon as one of them needs a new nappy, you have to leave the others on their own,” says teacher Jelle Blancke. The minister responsible, Wouter Beke, now wants to hire people from other sectors as nursery teachers to make up the shortfall.

“Creating places that are not sustainable or of good quality makes little sense,” says Professor of Family Pedagogy Michel Vandenbroeck (UGent). He pleads for increased funding, more training and improved prestige for the sector.

FR

EN

6 APRIL 2022

I 11

TICKETS NOW FOR SALE

Hoe Brussel de aankoop van een woning goedkoper wil maken

van toepassing voor woningen vanaf 500.001 euro.

dat een korting van 25.000 tot 31.250 euro (in plaats van 21.875 euro).

Bovendien wil Gatz het plafond van 500.000 euro optrekken naar 600.000 euro. En wie de woning energie-efficiënter maakt, en een categorie stijgt in de energieprestatie (EPB), zal nog een bijkomende korting krijgen. Het abattement zou per gestegen EPB-categorie met 25.000 euro verhoogd worden.

2

3

Minister van Financiën Sven Gatz (Open VLD) heeft een voorstel klaar om de registratierechten bij aankoop van een woning te verlagen. Wie de woning energiezuiniger maakt, krijgt een extra korting. — STEVEN VAN GARSSE

Helemaal nieuw is het voorstel niet.

Het maakt deel uit van het regeerakkoord. Het zal de komende weken besproken worden in het kader van de meerjarenbegroting.

1

Hoe hoog zijn de registratierechten vandaag bij de aankoop van een woning?

De registratierechten bedragen in Brussel 12,5 procent van de aankoopprijs, maar wie een gezinswoning koopt, kan al sinds 2003 genieten van een zogenoemd abattement of voetvrijstelling: een korting op die registratierechten. Die houdt in dat er op de eerste schijf van 175.000 euro geen registratierechten betaald moeten worden. Dat komt neer op een korting van 21.875 euro.

Een voorbeeld maakt het duidelijk. Voor een woning van 200.000 euro bedragen de registratierechten, dankzij dat abattement, maar 3.125 euro: 12,5 procent van de 25.000 euro boven het vrijgestelde bedrag van 175.000 euro. Hoe duurder de woning, hoe relatiever de korting wordt. Zo bedragen de registratierechten voor een woning van 450.000 euro toch al gauw 34.375 euro. Wie een woning koopt van meer dan 500.000 euro, en die worden toch steeds talrijker in het Brussels gewest, krijgt zelfs helemaal geen korting. Het abattement is bedoeld als middenklassenmaatregel en niet

Wat stelt minister Gatz nu voor?

De Open VLD-minister stelt drie wijzigingen voor: het abattement optrekken, het plafond optrekken tot 600.000 euro en een extra korting wanneer de woning energiezuinig wordt gemaakt.

De bedragen liggen nog niet vast, maar in de nota aan de regering stelt Gatz voor om de korting toe te passen op de eerste schijf van 200.000 tot 250.000 euro (in plaats van 175.000 euro). Omgerekend is

Waarom komt de Brusselse regering met dit voorstel?

Om de middenklasse in Brussel te houden. Als alleen de hoogste en de laagste inkomensklassen in het Brussels gewest blijven wonen, komt het fiscaal draagvlak in gevaar. De Brusselse regering wil daarom dat (jonge) gezinnen in Brussel blijven wonen, en er een woning verwerven. Maar dat wordt steeds moeilijker omdat de vastgoedprijzen in de hoofdstad blijven stijgen. Zelfs in het corona-

jaar 2021 is de mediaanprijs voor een woning met 5,2 procent gestegen. Zo kost een huis in Brussel al gauw 460.000 euro.

Daarbij komt dat de Vlaamse regering vorig jaar beslist heeft om de registratierechten fors te verlagen. Het gaat om een lineaire verlaging van 12 naar 3 procent.

Wie de woning energiezuiniger maakt, betaalt zelfs maar 1 procent.

Dat maakt een woning kopen in Vlaanderen een stuk aantrekkelijker.

Zeker voor een woning vanaf 250.000 euro is Vlaanderen fiscaal interessanter.

Brussel kan door de harde wetten van de fiscale concurrentie moeilijk anders dan volgen, door ook de registratierechten te verlagen, al was de Brusselse regering dat al van plan, nog voor Vlaanderen hierover besliste.

4

Wat is dan nog het probleem?

Het Brussels Gewest zit tussen hamer en aambeeld. Het moet de registratierechten verlagen om de middenklasse in de hoofdstad te houden, want die brengt geld in het laatje. Tegelijk zit Brussel erg krap bij kas. De registratierechten vormen een aanzienlijke inkomstenbron, goed voor 621 miljoen euro per jaar.

De registratierechten verlagen, zou 37 miljoen euro kosten, terwijl het Brussels Gewest de inkomsten broodnodig heeft om de begroting in evenwicht te krijgen.

In een bijzonder begrotingsconclaaf na de paasvakantie zal de Brusselse regering proberen om die knoop te ontwarren.

BRUZZ | WOONBELEID

LAGERE REGISTRATIERECHTEN EN KORTING VOOR ENERGIEZUINIGE WONINGEN

Een huis in Brussel kost al gauw 460.000 euro.

Lagere registratierechten moeten de middenklasse in Brussel houden. © PHOTONEWS

6 APRIL 2022

I 13

Interview

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN WORDT 100 EN HEEFT MET SOPHIE LAUWERS EEN NIEUWE DIRECTEUR

‘Ik wil de essentie bewaken’ BRUZZ | INTERVIEW

Dat ze binnen honderd jaar met dezelfde bewondering naar het Paleis voor Schone Kunsten kijken als vandaag, bij de honderdste verjaardag. Daar streeft de kersverse directeur-generaal Sophie Lauwers naar. “Mensen moeten onze geschiedenis kunnen zien.”

— MICHAËL BELLON, FOTO’S BART DEWAELE

U begeeft zich al lang onder kunstenaars.

Hoelang werkt u al in het Paleis voor Schone Kunsten?

14

I

6 APRIL 2022

SOPHIE LAUWERS: Ongeveer twintig jaar. Ik was al lang actief in de sector van de voornamelijk hedendaagse beeldende kunst. Voor ik hier kwam, was ik project manager bij Brussel 2000, en niet veel later kreeg ik telefoon van Piet Coessens, die directeur was van wat toen nog de Vereniging voor Tentoonstellingen in het Paleis voor Schone Kunsten heette. Om te vragen of ik hier wilde komen werken. Daar heb ik toen weinig over onderhandeld (lacht). Vanaf 2011 was ik dan directeur tentoonstellingen.

Met uw aanstelling werd gekozen voor iemand uit eigen rangen als nieuwe directeur.

LAUWERS: Het is misschien raar om het achteraf te zeggen, maar ik had dit zelf niet verwacht. Veel verder dan de eerste selectierondes had ik nog niet nagedacht. Ik deed graag wat ik hiervoor deed, en ik was nog volop bezig met de Hockneytentoonstelling toen ik het telefoontje kreeg. Maar ik wilde ook geen spijt hebben dat ik het niet had geprobeerd.

U deed het uit liefde voor Bozar.

LAUWERS: Dat is echt zo. Dit huis maakt deel uit van mijn leven en heeft mij ook in grote mate gevormd. Ik had er wel vertrouwen in dat men een goede kandidaat zou kiezen voor zo’n belangrijke instelling, maar ik vond dat ik het ook moest

proberen, in de hoop bepaalde dingen te kunnen veranderen. Want om het status quo te behouden moet je het niet doen.

Wat zullen dan uw eerste dossiers zijn?

LAUWERS: Wat Paul Dujardin hier heeft neergezet, is enorm. Het grootste deel van wat hij verwezenlijkt heeft, wil ik behouden. Het aanbod moet dynamisch blijven, met grote en kleinere projecten. Zodat we net als de afgelopen honderd jaar het erfgoed van de toekomst kunnen blijven tonen.

Maar het mag ook niet te véél worden. Ik wil de essentie bewaken – de kunsten – streven naar een grotere coherentie en afbakening, en intern naar meer afstemming.

Integratie is daarbij belangrijk. We doen veel op verschillende vlakken, maar de afdelingen opereren nog te vaak als satellieten. Bozar Lab levert cruciaal werk rond wetenschappen, maar die knowhow moeten we overal integreren.

Op het vlak van inclusiviteit, diversiteit en dekolonisering zijn Afropolitan en de leerstoel Mahmoud Darwish fundamentele bouwstenen, maar ook hun aanpak moet deel worden van ons DNA. Alleen als je een globale visie hebt, waar je telkens kan op inhaken, doe je meer dan af en toe zo’n maatschappelijk statement maken. ▼

O

p de gevel van het Paleis voor Schone Kunsten wappert een Oekraïense vlag.

Ik vraag Sophie Lauwers of dat een van die zaken is waarover zij nu beslist als nieuwe directeur-generaal, en of ze van plan is zich tijdens haar mandaat af en toe uit te spreken in maatschappelijke kwesties. Het antwoord van de nieuwe directeur-generaal is tweemaal ja.

“Voor mij was dit iets vanzelfsprekends. We hebben de gevel ’s avonds ook in blauw en geel verlicht. Toevallig stond Oekraïne net aan het begin van de oorlog bij ons in de schijnwerpers tijdens het Bridges filmfestival, en konden de aangekondigde regisseurs er niet bij zijn omdat ze vastzaten. Een van hen, Alina Gorlova, stuurde een videoboodschap vanuit haar schuilplaats. Een pijnlijk moment.”

“Dat een kunstinstelling zich maatschappelijk uitspreekt is natuurlijk geen verplichting, maar het gaat vaak hand in hand. Behalve het publiek moet in Bozar in de eerste plaats de kunstenaar centraal staan, en kunstenaars laten ons altijd op een andere manier naar de wereld kijken. Als je de wereld niet wil veranderen, heb je geen kunstenaars nodig.”

BRUZZ | INTERVIEW

Sophie Lauwers Geboren in Halle in 1966 Woont in Molenbeek Ging op haar twaalfde naar de Balletschool in Antwerpen Studeerde geschiedenis (VUB) Rolde via de reclamewereld de kunstwereld in Was projectcoördinator op de wereldtentoonstelling in Lissabon (1998), tijdens het Anton Van Dyck-jaar (1999), en tijdens Brussel 2000 Begon in 2001 als tentoonstellingscoördinator bij Bozar, waar ze in 2011 adjunct-directeur, en in 2014 directeur Tentoonstellingen werd Zette succesvolle tentoonstellingen op rond Fernand Léger, Michael Borremans, de beelden van Picasso, Keith Haring, en onlangs David Hockney Sinds november directeurgeneraal van Bozar

▼

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN IS 100 EN HEEFT MET SOPHIE LAUWERS EEN NIEUWE DIRECTEUR

“Ik ben me bewust van het etiket van elitaire instelling. Maar er is toch een mix. Bozar is een open paleis” SOPHIE LAUWERS Directeur-generaal Bozar

Daarnaast is er het publiek. Publieksbereik, audience engagement … er zijn nieuwe manieren om dat beter aan te pakken.

Hoe wil u die veranderingen doorvoeren?

BRUZZ | INTERVIEW

LAUWERS: Met een participatief proces. Tot juni wil ik alle departementen – de technische en de artistieke – vrijuit laten spreken om te horen waarom zij hier werken, wat hun motivatie en inspiratie is, en hoe zij dit huis zien. Die gesprekken zijn al heel verrijkend geweest. Alle inzichten worden gebundeld en zullen we toetsen aan mijn nota, om te kijken wat er moet veranderen en wat niet. Dat noem ik de expeditie van het gevestigde naar het onbekende.

Voor uw aanstelling heeft het personeel publiekelijk laten horen dat de werkdruk te hoog was door de vele projecten, en de leiding te hiërarchisch, waardoor de personeelsleden zich ook niet veilig en gehoord voelden. Komt u hen tegemoet?

LAUWERS: Helemaal. Vandaar die nadruk op onderlinge afstemming. Wij maakten soms bijna dertig tentoonstellingen in een jaar. Dat is mooi, maar als alle departementen met dat tempo werken is het natuurlijk de vraag of al onze diensten de uitvoering kunnen bolwerken. Zorgen voor welzijn maakt deel uit van het creëren van een professionele omgeving. Daar zijn we met het directiecomité aan bezig.

Als dat betekent dat jullie minder gaan doen, dan komt er misschien ook minder geld binnen.

LAUWERS: Ik heb morgen een auditcomité over de financiën. De financiering van het PSK is natuurlijk complex. We werken met de dotatie van de overheid, de inkomsten van de box office, en de subsidies. Maar de algemene kosten zijn zo hoog dat we voor alles wat artistiek is geld en partners moeten zoeken. Dat wil niet zeggen dat Bozar een garage is waar iedereen zomaar onderdak vindt.

We gaan zelf actief naar die partners op zoek. We cureren de curatoren.

Als we zouden beslissen minder te doen is dat om alles ook beter te doen op alle vlakken: een goed programma verdient de juiste communicatie, zorg, omkadering en technische uitvoering.

Is er voor uw vorige functie als directeur tentoonstellingen al een opvolger?

LAUWERS: Die procedure is net begonnen, via een extern bureau gespecialiseerd in de sector 16

I

6 APRIL 2022

“We hebben na corona al bijna volle zalen gehad voor concerten, maar het aankoopgedrag is erg veranderd, veel afwachtender” SOPHIE LAUWERS Directeur-generaal Bozar

van de beeldende kunsten. Het is een belangrijke functie die de mogelijkheid biedt om eens met een ander profiel een frisse wind te laten waaien. Maar het moet wel iemand zijn met een netwerk.

Dekolonisering van cultuurinstellingen vraagt niet alleen om aandacht en inspraak, maar echt om het delen van macht en middelen met groepen die daar tot nu grotendeels van verstoken bleven. Bozar reflecteerde daar al over op een symposium als Race, Power & Culture, maar uw voorganger werd verweten de laatste fundamentele stap niet te zetten.

LAUWERS: Ik vind dat we daar niet bang van moeten zijn. Nog eens: onze waarden moeten uitgedragen worden door onze hele werking. Een concept voor jongeren als Next Generation, Please! is fantastisch, maar je mag niet alléén dergelijke individuele evenementen hebben.

Zijn er al genoeg mensen in huis met de nodige expertise?

LAUWERS: Een goede vraag, die we verder zullen onderzoeken. Ik wil wel al aangeven dat onze raad van bestuur ondertussen heel divers is. Zaken moeten van onderuit komen, maar het draagt ook veel bij als je van bovenuit zo’n signaal krijgt.

Toch kleeft aan Bozar nog het etiket dat het een elitaire instelling is, die er voor een stuk is voor en door de haute finance.

LAUWERS: Ik ben me bewust van dat etiket. Maar er is toch ook een mix. Bozar is een open paleis.

Het is gevaarlijke materie, maar je zou kunnen zeggen dat kunst altijd op een of andere manier iets elitairs heeft, maar dat dat dan niets te maken heeft met afkomst. We moeten zorgen dat we de drempel verlagen en alle doelgroepen bereiken.

Hebt u een goed zicht op wie de bezoekers van Bozar zijn?

Het dak zou over iets meer dan een jaar gerenoveerd moeten zijn.

Hoe ziet u de samenwerking met andere partners binnen Brussel, uw werking grenst aan die van KMSK, Wiels, Kanal en andere kunstencentra.

Wel fijn: u mag meteen de viering van de honderdste verjaardag van Bozar inzetten.

LAUWERS: Ik heb Kasia Redzisz en Melat Nigussie al uitgenodigd op ons toekomstdebat. Ik zie Dirk Snauwaert en Michel Draguet regelmatig. Ook met Jan Goossens en Hadja Lahbib van Brussel 2030 zitten we rond de tafel. Het culturele landschap in Brussel is totaal veranderd sinds Paul hier begon.

Maar ik spreek niet graag over concurrentie.

Ieder zou in staat moeten zijn om vanuit zijn eigen identiteit te functioneren en voor sommige zaken ook op een ongeforceerde manier samen te werken om het Brusselse landschap te versterken.

Wat kan ik me voorstellen bij het archief van Bozar?

LAUWERS: Niet voldoende. We waren er al mee begonnen om dat te onderzoeken, maar nu tillen we dat op een nog hoger niveau. Binnen het Europese plan voor herstel en veerkracht (2021-2026), waarmee we veel investeren op het vlak van het digitale en de big data, is het een belangrijk onderdeel. We hebben veel bezoekers, maar we willen echt weten wie ons publiek is om voort te kunnen werken en op zoek gaan naar wie nog ontbreekt. Ik ben er bijvoorbeeld niet zeker van of we genoeg inzetten op de Brusselse diversiteit, ook als hoofdstad van Europa.

U verwacht blijkbaar veel van het digitale verhaal.

Ook als het gaat om digitale creatie.

LAUWERS: Maar dan heb ik het niet over gimmicks. In de internationale museumwereld leeft de vraag hoe we een antwoord kunnen bieden op de klimatologische implicaties van de sector. Ik ben er nog altijd van overtuigd dat de meeste mensen een echte tentoonstelling willen zien en we moeten die zeker behouden, maar dat neemt niet weg dat je ook aan digitale creatie moet denken. We hebben geen keuze.

Zijn corona en de dakbrand inmiddels verteerd door Bozar?

LAUWERS: We merken dat het gedrag van het publiek niet zo snel verandert. Dat horen we van andere instellingen ook. We hebben al bijna volle zalen gehad voor concerten, maar het aankoopgedrag is erg veranderd, veel afwachtender.

LAUWERS: Ik vind dat een heel belangrijk onderdeel. Er is net iemand aangesteld om dat project op te volgen. Ik hoop binnen de zes jaar van mijn mandaat een ruimte te vinden voor het archief en een bibliotheek met de catalogi en boeken, die ook voor het publiek toegankelijk is.

Zodat mensen onze geschiedenis ook kunnen zien, want ik voel dat de verhalen over onze honderdjarige geschiedenis erin gaan als zoete koek.

Zo’n plek kan ook een meerwaarde bieden voor het gebouw. Mensen komen hier voor een concert, een film, maar zelden voor het gebouw. Vandaar dat ook dat Boris Charmatz voor zijn performanceconcept 20 dansers voor de XXe eeuw en zelfs meer twintig dansers solo’s laat uitvoeren verspreid in het gebouw. Hierdoor ontmoet je ook andere plekken dan die waar je gewoon bent om naartoe te gaan.

100 JAAR BOZAR

Eeuwfeest Op 4 april 1922 werden op het stadhuis van Brussel de juridische basis voor de bouw en de bijbehorende ambities voor het Paleis voor Schone Kunsten officieel vastgelegd. Op 4 mei 1928 openden de tentoonstellingszalen en nog een jaar later de Henry Le Bœufzaal. Bozar lanceert daarom een langdurig programma van feestelijkheden.

Project Paleis, een eeuwfeest, expo met werk uit archieven en werk van Lara Almarcegui, Sammy Baloji & Johan Lagae & Traumnovelle, Lynn Cassiers, Jeremiah Day, Sylvie Eyberg, Liam Gillick, Auguste Orts, Annaïk Lou Pitteloud, Koen van den Broek, Belgian Institute Graphic Design. Van 1 april tot 21 juli.

20 dansers voor de XXe eeuw en zelfs meer - Boris Charmatz, 23 & 24 april, 14 uur. www.bozar.be

SOPHIE LAUWERS, NOUVELLE CHEFFE DE BOZAR

SOPHIE LAUWERS IS THE NEW BOSS AT BOZAR

Que dans cent ans, on soit aussi admiratif des réalisations du Palais des Beaux-Arts que pour le premier centenaire qui se termine, voilà le souhait de Sophie Lauwers, nouvelle directrice générale de Bozar, qui a succédé à Paul Dujardin en octobre.

Lauwers veut également mettre en place une politique du personnel saine, elle veut une charge de travail correcte, davantage aligner les différents départements, une programmation cohérente et claire qui remet l’artiste au centre et une modernisation en profondeur des relations publiques.

L’inclusion, la diversité et la décolonisation doivent faire partie intégrante de l’ADN de Bozar, ainsi qu’un regard ouvert sur tout ce qui est numérique, aussi dans le domaine de la création artistique. La programmation de fête du premier centenaire de Bozar a débuté le 31 mars.

A hundred years from now, the achievements of the Palace of Fine Arts (Bozar) will hopefully be regarded in the same admiring way this centenary looks back on the first 100 years. That is the aim of the new director general of Bozar, Sophie Lauwers, who in October succeeded Paul Dujardin. Lauwers wants to make sure there is a healthy staff policy, a balanced workload, coordination of the departments, a coherent and manageable programme in which the artist is central and the public work is thoroughly modernised. Inclusiveness, diversity and decolonisation must become part of the DNA of Bozar, as well as an open mind towards everything that is digital, including in art creation. The Bozar’s centenary programme began on 31 March.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

LAUWERS: Honderd jaar geleden, in 1922, werd het gebouw geconcipieerd door de burgemeester, boekhouders, notarissen en bankiers die toch een heel vooruitstrevende visie hadden.

We willen de viering gebruiken om de transversale werking van Bozar onder de aandacht te brengen. Elk departement zal iets doen en werkte een enorm programma uit, samen. Voor de tentoonstelling Project Paleis, een eeuwfeest van curator Wouter Davidts duikt een tiental kunstenaars in het archief en maken ze zelf een werk. De komende jaren blijft die geschiedenis een rode draad. 2023 is het jaar van de art nouveau en dus ook van Horta. Er is het Belgische voorzitterschap van de EU. De opening van het PSK was in 1928, in 1929 was de concertzaal klaar en in 2030 is het de 200ste verjaardag van België.

EN

6 APRIL 2022

I 17

KAREL ANTHIERENS OVER VEERTIG JAAR JOURNALISTIEK

‘Ik moet het nog altijd lezen op papier’ De krant die u in handen heeft, werd in 1997 uit de grond gestampt door Karel Anthierens. Het was het laatste kunstje van de nu 86-jarige bladenmaker, na eerdere avonturen bij onder meer Humo, Knack, Panorama en Het Laatste Nieuws. Hij beschrijft ze in het boek Gedane zaken. Zo kort als kan, zo lang als moet. — MICHAËL BELLON & NIELS RUËLL, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

BRUZZ | INTERVIEW

Karel Anthierens is niet de man van het voorplan. Vorig jaar was hij nog te porren voor een bijdrage in een VRT-documentaire over zijn jongere broer Johan, maar veel gekker moet het niet worden. Waarom in kranten en weekbladen staan als je ze ook zelf kan maken? Elk dag opnieuw, veertig jaar lang.

De nalatenschap van Karel Anthierens is indrukwekkend, zijn impressies heeft hij nu eindelijk verwoord. In het boek Gedane zaken bespreekt hij beknopt de zeventien (!) kranten- en weekbladredacties die hij als journalist, redactiechef, hoofdredacteur of algemeen directeur aanzwengelde. Journalisten, fotografen en tekenaars – van Johan Daisne over Piet Piryns, Guy Mortier, Walter De Bock, Brigitte Raskin, Mark Coenegracht, Jo Van Damme, Raf Sauviller, Danny Ilegems, Joël De Ceulaer en Erik Van Looy, tot Benoît, Zak, Erik Meynen en Kamagurka – ervoeren zijn

doortastende leiderschap. Anthierens stond voor verantwoordelijkheidszin, vertrouwen, ongecensureerde bijsturingen en de vakkennis dat de inhoud nooit losstaat van taal, beeld en lay-out.

ELEKTRONISCHE VIJAND Gedane zaken is een zoete inval die lang op zich heeft laten wachten. Er was een verplichte tussenstop van twee maanden in het Sint-Lukas ziekenhuis voor nodig. “Mijn zoon installeerde daar een computer in mijn kamer. Ik ben beginnen te schrijven. De ene herinnering bracht de andere mee. Van De Periscoop in 1957, tot Brussel deze Week (nu BRUZZ, red.) in 1997.”

Anthierens deed al die jaren anderen schrijven, maar lust er ook zelf pap van. “Ik vind mezelf geen schrijver, maar ik schrijf wel graag.

Op dit ogenblik een brief van vijf vellen aan mijn broer die negentig is. Hij zal wel moeten wachten tot ik

“Cartoons dienen niet in de eerste plaats om mee te lachen.

Het horen getekende kritieken of columns te zijn” KAREL ANTHIERENS Journalist

18

I

6 APRIL 2022

alles goed nagelezen heb (grijnst).”

Taalzaken verleiden hem nog steeds tot puntige lezersbrieven. De nieuwe editie van het woordenboek Van Dale is al geleverd.

In Gedane zaken beschrijft Anthierens hoe hij als kind in korte broek al met broer Johan (19372000) een eerste krantje van vier A4’tjes in elkaar draaide aan de keukentafel. “Toen vond ik nog dat ik goed kon schrijven – mijn schoolopstellen waren altijd prima – en dat Johan er niets van bakte. Hij kon wel mooi tekenen, dus moest hij maar illustreren. Later is dan gebleken dat Johan veel beter kon schrijven. Maar de dt-regels heeft hij nooit begrepen. Voor de grammatica bleef hij op mij rekenen.”

Studies werden snel ingeruild voor baantjes als freelancejournalist. “Ik schreef in de jaren vijftig voor De Post, de voorganger van Panorama, maar op den duur bijna uitsluitend voor Humoradio (vanaf 1958 Humo, red.), waar mijn broer Jef (1925-1999) hoofdredacteur was. Jef was een geweldige mentor, maar organisatie was niet zijn grote talent. Ik zag hoe dingen op de redactie beter konden. Toen mij werd voorgesteld vast in dienst te komen, heb ik me daar op toegelegd.”

Zo lag Anthierens mee aan de basis van het succes van het blad dat het aandurfde om over popmuziek en televisie te schrijven. “De rubriek TTT die nu nog altijd in Humo staat, is toen ontstaan. Die titel – het nu lichtjes belachelijk aandoende Tieners Toppers Treffers – hadden we overgenomen uit een Scandinavisch popblad. We waren net op tijd voor de Beatles en toen dat allemaal goed liep, heb ik de tv-pagina’s georganiseerd.” Broer Jefs idee om over televisie te berichten, was revolutionair en maakte Humo toonaangevend. “Geschreven pers zweeg over televisie omdat ze er doodsbang voor was. Jef was vóór en

VAN ROESELARE TOT JEREVAN Anthierens maakt onderscheid tussen redacties waar hij kon werken, zoals die van Humo en Panorama, en redacties waar hem het werken belet werd, zoals die van Het Volk. “Daar was alles georganiseerd en uitgestippeld door een reclamebureau én een onderzoeksbureau. Ik werd als hoofdredacteur verplicht om vijf uur ’s middags, wanneer de redactie juist op stoom kwam, een vergadering bij te wonen over de kleur van het briefpapier.

Journalisten moesten er ook een psychologische test afleggen. Alsof ik zonder inmenging van al die betweters niet wist wat mijn journalisten waard waren.”

Ook dat is een constante in de loopbaan van Anthierens: journalistiek talent vinden en ontplooien.

Door het veel vrijheid te geven, maar ook door het vriendelijk een aantal vuistregels in de maag te splitsen. Een krantenstuk is bijvoorbeeld best zo kort als kan, en zo lang als moet.

Toen dat nog niet vanzelfsprekend was, had Anthierens al oog voor vrouwelijk journalistiek talent.

“Toen ik als algemeen hoofdredacteur van Dupuis ook Mimo onder mijn hoede had, heb ik gevochten om de redactrices van dat vrouwenblad aan een volwaardig journalistenstatuut te helpen. Ingrid De Bie die later naar Humo ging, was echt goed. Samen met de voorzitter van de vrouwenraad Lily Boeykens organiseerde Mimo de eerste Vrouwendag in de Passage 44 in 1972, met Simone de Beauvoir als eregast.”

Wat later vertrok Anthierens voor tien jaar naar Knack en hielp de redactie aan een eerste journaliste: Rosanne Germonprez. Al ging dat niet zonder slag of sloot. “Moeder Trees De Nolf (van de uitgeversfamilie van Roularta in Roeselare, red.) maakte haar contract tijdens mijn vakantie weer ongedaan. Ze wilde liever geen vrouwen op een redactie, omdat ze te vaak zwanger waren: ‘da kopt en da kopt en da kopt,’ zei ze. In de drukkerij werkten nochtans wel veel vrouwen.”

De samenwerking met de legendarische Knack-hoofdredacteur Frans Verleyen verliep niet optimaal.

Karel Anthierens werkte op zeventien redacties. Hij begon als freelancer en startte in 1958 bij Humo: “Ik zag hoe dingen op de redactie beter konden,” zegt hij daarover.

“Directeur Rik De Nolf had hem niet geraadpleegd over mijn aanwerving, waardoor mijn relatie met Verleyen altijd een beetje moeilijk is geweest.

Niet dat hij vijandig deed. Maar het zinde hem niet als hij weer eens dagenlang verdween om vogels te spotten of ‘boven de boomgrens’ op reis te gaan, en hij bij terugkeer moest vaststellen dat we onze zaken nog altijd netjes op orde hadden.”

Vogels spotten deed Anthierens alleen tijdens een merkwaardige professionele uitstap naar het Armeense Jerevan. “Op vraag van een organisatie voor gepensioneerden heb ik daar even een tijdschrift voor landbouwers geleid. Ik sprak of las de taal niet, maar slaagde er wel in om de bladschikking te verbeteren, met kortere koppen en de introductie van tussentitels. Het krantje had maar één computer en geen enkele foto als illustratie, tenzij de tekening van een kuikentje dat bij de titel stond. Mijn voorstel dat tekeningetje ook gespiegeld aan de andere kant van de titel toe te voegen, vonden ze geniaal.”

BOUDEWIJN EN PFAFF De kwaliteit van de vormgeving en de illustraties is een dada van Anthierens. Hij zocht naar de beste foto’s in het aanbod van de agentschappen en onderhield ook levenslange relaties met een fotograaf als Herman Selleslags, of vormgever Luk Guillaume die de eerste lay-out voor Brussel Deze Week maakte. De liefde voor perscartoons leidde tot de oprichting van Press Cartoon België. “Tegenwoordig zijn perscartoons vooral grapjes geworden,” betreurt hij.

“Zonde. Cartoons dienen niet in de

KAREL ANTHIERENS, VÉTÉRAN DU JOURNALISME

KAREL ANTHIERENS, JOURNALISTIC VETERAN

Karel Anthierens (1935) est l’un des principaux journalistes de la presse écrite de sa génération. Dans ses mémoires qu’il vient de publier, Gedane Zaken, il évoque succinctement les dixsept (!) rédactions de quotidiens et d’hebdomadaires qu’il a connues en tant que journaliste, rédacteur en chef ou directeur général. Aux côtés de son frère Jef pour le magazine Humo, et avec Johan pour le magazine Knack. Anthierens est aussi le fondateur de Press Cartoon Belgium et de ce magazine BRUZZ, qu’il a créé en 1997 à la demande du gouvernement flamand.

Karel Anthierens (1935) is one of the most important journalists of his generation. In his recently published memoirs, he mentions the seventeen (!) newspaper and weekly newspaper editorships that he worked at as a journalist, editorial director, chief editor or general manager.

Together with his brother Jef, he spent the 1960s giving shape to Humo and with his other brother Johan, he was partly responsible for the success of Knack in the 1970s and 1980s. In addition, he founded this newspaper, BRUZZ, in 1997 at the request of the Flemish government.

FR

Boek Gedane Zaken. Hink-stap door de Vlaamse pers.

(105 p.) kan worden besteld door storting van 15 euro op bankrekening BE 36 0010 4793 7981 van de auteur. Vergeet niet uw eigen adres te vermelden.

eerste plaats om mee te lachen. Het horen getekende kritieken of columns te zijn. Of ligt het aan mij?

Dat ik een dagje ouder ben geworden, kan natuurlijk moeilijk ontkend worden (lacht).”

Gedane zaken verhaalt ook over het mislukken van het satirische weekblad De Zwijger, over hoe Anthierens met rugpijn op audiëntie ging bij de notoire rugpatiënt koning Boudewijn, hoe Musti het Belgische antwoord werd op Nijntje, en hoe een serie over doelman Pfaff niet het succes kende van de latere tv-serie.

Uiteraard is er veel veranderd sinds Anthierens de bazen van Dupuis ervan moest overtuigen om voor elke journalist een schrijfmachine te kopen. ‘Comment ça? Est-ce qu’ils tapent tous en même temps?’

Met podcasts, pushberichten en de digital-firststrategie is hij niet meer mee. “Ik moet het nog altijd lezen op papier. Van al de rest begrijp ik weinig. Ik ben er uitgestapt voor de digitale evolutie is losgebarsten.”

Anthierens onderbrak wel zijn brugpensioen voor de oprichting van dit Brusselse weekblad. “Dat project voor een stadkrant werd me in de schoot geworpen door Paul Corthouts van het kabinet Brusselse Aangelegenheden van Brigitte Grouwels. Ze zagen dat het bestaande Deze Week in Brussel nogal ongeïnspireerd en onzorgvuldig was. Met Dirk Verstockt werd mij meteen een uitstekende kracht op een zilveren schoteltje aangeboden. Met een aantal nieuwe mensen hebben we er Brussel Deze Week van gemaakt. Dat was een heel tijdelijke, maar leuke opdracht, en ik vind BRUZZ nog altijd uitstekend.”

BRUZZ | INTERVIEW

maakte van Humoradio het eerste blad dat collaboreerde met de elektronische vijand.”

EN

6 APRIL 2022

I 19

B R U Z Z | R E P O R TA G E

DE SLAG OM DE GROENE RUIMTE

‘Dit mag je toch niet vernietigen’

De Josaphatsite, het Wielsmoeras, het Kwartelveld, de Donderberg. Het zijn maar enkele van de vele groene plekken in Brussel die de inzet zijn van een bitse strijd. Moeten we er bouwen om de druk van de woonmarkt te halen? Of laten we ze net groen omdat het besef groeit dat we niet zonder natuur in de stad kunnen? “We hebben woningen én meer open ruimte nodig.”

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

20

I

6 APRIL 2022

▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De Kwartelveldsite in WatermaalBosvoorde: hier zouden zeventig sociale woningen komen.

6 APRIL 2022

I 21

DE SLAG OM DE GROENE RUIMTE DONDERBERG Laken

D B R U Z Z | R E P O R TA G E

e Kwartelveldsite in Watermaal-Bosvoorde, een stralende dag in maart.

“Hier staan de spruiten, een van de weinige groenten die je op dit moment kan oogsten. Wist u dat de vastentijd uit die schaarste is ontstaan?” Colette Bériot, vrijwilligster van het eerste uur, toont ons de serres van de stadsboerderij, de schapenweide, de collectieve moestuinen van de bewoners. “O ja, en we staan natuurlijk op de pauze- en aperitiefplek, niet onbelangrijk. Wist u dat sommige buurtbewoners niet meer op vakantie gaan, omdat het hier zo mooi is?”

Dat het Kwartelveld een idyllische plek is, kunnen we alleen maar bevestigen. Het terrein van drie hectare is licht glooiend, waardoor achter de Ferme du Chant des Cailles (Kwartelzang, terwijl het hele terrein Champ des Cailles/Kwartelveld heet, red.) ook nog eens een stadspanorama opduikt.

“De boerderij overleeft ook door de buurt,” legt Bériot uit. “Vierhonderd klanten betalen elk jaar een vast bedrag volgens

DE INZET VAN DE STRIJD Een greep uit de plekken waar de worsteling om de groene ruimte woedt: hoe verzoen je de woning nood met het behoud van de natuur?

“Wist u dat sommige buurtbewoners niet meer op vakantie gaan, omdat het hier zo mooi is?”

COLETTE BÉRIOT Vrijwilligster op de Kwartelveldsite

hun financiële mogelijkheden en komen dan zelf oogsten. Dat geeft de tuinbouwers zekerheid.”

Terwijl Bériot ons over het terrein leidt, verschijnt warempel ook een klasje van een buurtschool ten tonele. Twee enthousiaste juffen vertellen honderduit over wat er allemaal te zien is op de groene oase, het kleine grut trekt grote ogen. Bériot knikt goedkeurend. “Dit is veel meer dan een boerderij, het is een plek waar we aan een duurzame wereld timmeren. De omliggende scholen steunen ons.”

SOCIALE WONINGFLOP Als het Kwartelveld de voorbije maanden in het nieuws kwam, was het nochtans niet voor de kwaliteit van de spruiten of de schoolbezoeken.

Het terrein was vooral de inzet van een felle strijd over de toekomst van de site. De huidige gebruikers en Ecolo-burgemeester Olivier Deleuze willen 22

2,6 hectare Nu: een groene wildernis binnen in een huizenblok Gepland: school voor 673 leerlingen en groene ruimte

I

6 APRIL 2022

WIELSMOERAS Vorst MIJLENMEERS Anderlecht 7 hectare Nu: groengebied met bos, poel en weide Gepland: gebouw voor Sciensano, studentenkoten van de ULB, gebouw voor de Cremerstichting door Citydev

de bestaande boerderij-activiteiten behouden. De eigenaar daarentegen, sociale huisvestingsmaatschapij Logis-Floréal, plant er samen met staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou (PS) zeventig sociale woningen.

De nood aan sociale huisvesting is dan ook groot in Brussel: in heel het gewest zijn er zo’n 40.000 sociale woningen, maar op de wachtlijst staan ruim 50.000 gezinnen. De opeenvolgende

Minder dan 1 hectare Nu: spontaan ontstaan moeras in een bouwput en groene zone Gepland: behoud van het bedreigde moeras, ook 70-tal woningen

gewestregeringen – steevast met de PS – slagen er maar niet in om hun beloftes ter zake waar te maken. Neem nu het plan van PS’er Françoise Dupuis uit 2004 om ruim 3.500 van die woningen te realiseren. Anno 2021, zeventien jaar na de lancering, was nog geen 60 procent gebouwd.

“Vaak zijn het de inwoners van de rijke gemeenten die zich verzetten,” merkt Werner Van Mieghem van de Brusselse Bond voor het Recht op Wonen

FRICHE JOSAPHAT Schaarbeek/Evere 25 hectare Nu: stedelijke ruigte – voornamelijk open terrein – op de plek van een voormalig rangeerstation Gepland: nieuwe stadswijk met onder meer 1.200 woningen, scholen en groen Natuurliefhebber Benoit De Boeck kent de Josaphatsite op zijn duimpje: “Dit zou een soort Brussels Zwin moeten worden, een toegankelijk natuurreservaat.”

De conflicten verlopen vaak langs gelijkaardige breuklijnen. Aan de ene kant een overheid die woningen of een school wil bouwen vanwege de bevolkingsgroei en de stijgende woonprijzen. Aan de andere kant voorstanders van meer groen in de stad, die erop wijzen dat de tijden veranderd zijn: de klimaatopwarming maakt de afkoeling door stedelijk groen noodzakelijk, de covidcrisis duwde ons met de neus op het belang van groene ruimte.

En de veelbesproken bevolkingsgroei, die is bijna helemaal stilgevallen. En dan is er nog die politieke breuklijn, die het debat niet eenvoudiger maakt: de bouwers zitten vooral bij de PS, terwijl Ecolo en Groen vaker voor het behoud van open ruimte pleiten.

Die strijd levert soms een behoud van het groen op, zoals op de Ernottesite in Elsene, waar moestuinen het haalden van woningen. Maar de voorbije decennia trokken vooral de bouwers aan het langste eind. Alleen al tussen 2003 en 2014 nam het Brusselse groen zo met 14 procent af, bleek uit een Amsterdamse studie op basis van satellietbeelden.

KWARTELVELD Watermaal-Bosvoorde 3 hectare Nu: een stadsboerderij, schapenweide en bewonersmoestuinen Gepland: 70 sociale woningen, in combinatie met de stadsboerderij

Colette en Justine boeren op de stadsboerderij.

SNELWEGPARKING VOOR VOGELS

(BBRoW). “Maar waarom zou je armere bewoners het recht op wonen in zo’n groene gemeente ontzeggen?”

Het Kwartelveld is lang niet de enige open plek waarom deze dagen gebikkeld wordt in Brussel.

Een greep uit de lijst: op de Lakense Donderberg verzetten buurtbewoners zich tegen een groot schoolproject. Rond kunstencentrum Wiels in Vorst is het laatste woord nog niet gezegd over het

moeras en het omliggende terrein. In de Anderlechtse vallei van de Mijlenmeers zijn woningen, studentenkoten en landbouw gepland. Achter de Heembeekse angst voor een nieuwe tram zit ook een vrees voor nog meer ondoordachte verdichting. En dan is er nog de Josaphatsite, waar het Gewest tot afgrijzen van natuurliefhebbers 1.200 woningen wil neerplanten. Maar daarover later meer.

▼

SHUTTERSTOCK/BRUZZ

De Josaphatsite, een voormalig vormingsstation van 25 hectare op de grens van Schaarbeek en Evere. Het is meteen de grootste groene ruimte waarrond op dit moment slag wordt geleverd.

“Tiens, waar is die dode vos naartoe?” vraagt Benoit De Boeck. De natuurliefhebber is kind aan huis op de friche Josaphat en leidt ons met zijn collega Bernard Pasau door een stuk stedelijke wildernis. “Opgegeten door de kraaien,” zegt Bernard, die ondertussen ijverig speurt naar minder banale vogelsoorten. Met succes. “Kijk, een rietgors!” “Is dat geen koperwiek?” “Hoor je die putter?” Waar onze ongetrainde zintuigen hooguit getjilp of gefladder opmerken, openbaart zich voor het duo een stedelijk natuurparadijs.

De friche is dan ook een plek waar uitzonderlijk veel diersoorten zich thuisvoelen. De vogelsoortenteller staat vandaag al op 126, uitzonderlijk veel voor een stedelijke omgeving.

“Deze plek is niet alleen belangrijk voor de soorten die er verblijven,” geeft De Boeck mee.

“Voor trekvogels is het ook een soort snelwegparking, die deel uitmaakt van een groene corridor, 6 APRIL 2022

I 23

▼

DE SLAG OM DE GROENE RUIMTE

B R U Z Z | R E P O R TA G E

de laatste plek om te rusten voor die grote stad. Je kan deze wildernis niet los zien van het geheel.

Eigenlijk zou dit een soort Brussels Zwin moeten worden, een toegankelijk natuurreservaat.”

De natuurliefhebbers verwijten Rudi Vervoort en zijn regering dat ze dat grotere plaatje niet zien. In een eerste versie van het gewestplan werden 1.600 woningen over de hele site uitgesmeerd, in een tweede komen de woningen vooral op het breedste stuk van het terrein, een onderbreking van de groene corridor “en precies op het deel met de grootste biologische waarde,” foetert Pasau. Of Vervoort het project opnieuw laat aanpassen, moet nog blijken, het is wachten op de conclusie van het nieuwe openbaar onderzoek. Nochtans kent de Brusselse regeringsleider de plek maar al te goed, zo weet De Boeck. “Ziet u dat fonkelwitte gebouw daar? Daar woont hij.”

De Boeck en Pasau kunnen wel uren doorgaan over de friche en waarom die moet behouden worden. We moeten het hen vergeven als ze wat fanatiek overkomen, drukken ze ons op het hart.

“We hebben de voorbije jaren zoveel stedelijke ruigtes zien verdwijnen. Telkens hoor je dan dat ‘die soorten elders wel nog een plaats vinden’.

Maar wat als alle ‘elders’ opraken?”

De Kwartelveldsite in Watermaal-Bosvoorde

“Waarom zou je armere bewoners het recht op wonen in zo’n groene gemeente ontzeggen?”

WERNER VAN MIEGHEM Brusselse Bond voor het Recht op Wonen

VERTRAGINGSEFFECT De Josaphatsite is een fascinerende case. Niet alleen door de natuurlijke rijkdom, maar ook omdat je hier een typisch fenomeen in stadsplanning ziet: het vertragingseffect. De eerste plannen voor de Josaphatsite zijn ondertussen ruim tien jaar oud. Op dat moment groeide de Brusselse bevolking nog met 30.000 hoofden per jaar, vandaag is de groei vrijwel nul. Die plannen dateren ook van voor de covidtijd, die ons massaal het stedelijke groen deed herontdekken. En ook klimaat stond toen nog lager op de agenda. “Die vertraging is normaal in stadsplanning,” legt Brussels bouwmeester Kristiaan Borret uit.

“Politieke afspraken of procedures draai je niet zomaar terug. Maar er is wel degelijk een paradigmaverschuiving bezig. We beseffen steeds meer dat we naar een stad moeten met intelligent geplande open ruimte, die koelte en meer groen in de stad brengt.”

Borret geeft grif toe dat de huidige Josaphatplannen nog onder die vertraging lijden. “Zo’n

plek verdient eigenlijk een nieuw globaal project in plaats van een aanpassing van oude plannen.”

Tegelijk is hij wel degelijk voor woningen op een deel van de friche. “Het is niet omdat de bevolking minder snel groeit, dat je vandaag alle achterstand qua sociale woningen plots hebt weggewerkt. We hebben echt nieuwe huisvesting nodig.”

De bouwmeester stoort zich dan ook aan actiegroepen die pleiten voor een volledige nieuwbouwstop en enkel rekenen op het omvormen van de – erg omvangrijke – Brusselse leegstand. “Kantoren die tot woningen worden omgevormd, maken vandaag trouwens al twintig procent van de bouwproductie uit. Maar met die leegstaande gebouwen alleen zullen we het nooit redden.”

Er moet de bouwmeester nog een ding van het hart. “De focus ligt nu vaak op enkele grote onbebouwde sites, maar wat we op een veel

“De mensen vluchten de stad uit omdat die niet groen genoeg is en dan ga je dit hier vernietigen?”

SERGE MALAISSE Vzw laken.brussels, over de Donderberg

24

I

6 APRIL 2022

kleiner niveau doen, is minstens even belangrijk.

In elke straat waar dat kan bomen plaatsen of voor een doorlaatbare grond zorgen, in elk nieuw huizenblok in echte open ruimte voorzien, met volle grond zodat er dankzij dat groen verkoeling is. Dat is minder zichtbaar, maar we zijn er nu volop mee bezig bij nieuwe bouwprojecten.”

NIMBY De Donderberg in Laken. Midden in een huizenblok, op een zucht van het koninklijk domein, ligt een groene, onbebouwde zone van bijna drie hectare. “Zie je die grote oude notelaar daar? Ooit was dit de boomkwekerij voor de tuin van de koning. Hier en daar zie daar nog restanten van.

En kijk eens naar dat overwoekerde pad. Dat leidde vroeger naar de Tuinen van de Bloemist, op het aangrenzende perceel.”

Aan het woord is Tom Cartrysse, buurtbewoner en architect. Samen met Lakenaar Serge Malaisse van de vzw laken.brussels is hij onze gids op een stuk stadsgroen waar de Stad Brussel straks een lagere school wil bouwen, voor 672 leerlingen. Serge Malaisse schudt het hoofd. “De mensen vluchten de stad uit omdat die niet groen genoeg is en dan ga je dit hier vernietigen?”

Die school is nochtans nodig, vinden burgemeester Philippe Close (PS) en zijn schepen van Franstalig Onderwijs Faouzia Hariche (PS). “Alles op tien minuten, luidt onze slogan,” zei Close daarover vorig jaar nog aan onze redactie. “In Laken is veel groen, maar een tekort aan scholen.”

Dat tekort is zo groot, dat er in de wijk zelfs na de bouw nog 250 plaatsen zullen ontbreken, zegt de onderwijsschepen dan weer. Het aanhoudende

verzet van de omwonenden, die cijfers misleidend noemen, stoort de burgemeester mateloos. “De buurtbewoners moeten ophouden met hun nimby-houding (Not in my backyard, red.) en begrijpen dat het algemeen belang primeert.”

Closes woorden leggen iets bloot dat veel van de groendossiers typeert: verharding. Jaren van strijd en vertraging stemmen zowel overheden als tegenstanders steeds bitterder.

De Stad schrapte al tientallen woningen in het project, dat al aan zijn vijfde versie toe is, maar de tegenstand blijft. “Omgekeerd hebben groenverdedigers het gevoel dat er ondanks mooie woorden de hele tijd ondoordacht wordt verdicht,” ziet Steyn Van Assche van stadsvereniging Bral. “De strijd werd daardoor harder en er is een soort ‘behouden wat er te behouden valt’-stemming ontstaan.”

Als de PS zich opwindt over de Donderberg en andere strijddossiers, is het ook omdat de partij vindt dat Ecolo met twee tongen spreekt als het over sociale huisvesting gaat. In de gewestregering is de meerderheidspartner helemaal voor, maar op gemeenteniveau gaan burgemeesters vaak op de rem staan. Een sprekend voorbeeld: tijdens een recente mars voor het behoud van het Kwartelveld dook Watermaals burgervader Olivier Deleuze (Ecolo) op, met zijn saxofoon.

GEEN EXCUSES MEER Terug naar het Kwartelveld in WatermaalBosvoorde. Even leek er de voorbije weken een oplossing in de maak. Na de mars voor het Kwartelveld gingen de huisvestingsmaatschappij (met een PS-topman) en de gemeente met burgemeester Olivier Deleuze (Ecolo) immers aan tafel zitten. De gemeente wou eigen gronden vlak naast de boerderij ter beschikking stellen, een compromis leek binnen handbereik.

Vorige week sprongen de onderhandelingen dan toch af. Dat gebeurde twee dagen na alweer een desastreuze peiling voor de PS, waarin de PTB zelfs groter wordt dan de socialisten in Brussel. Toeval? Feit is dat de steeds hetere adem van de PTB de PS langzaam brandwonden bezorgt en de partij ook verplicht om zich steeds forser te profileren, onder meer rond sociale huisvesting. Er moet op het Kwartelveld gebouwd worden, niet ernaast, lijkt het nieuwe devies.

De Brusselse bouwmeester blijft ondertussen geloven dat een intelligent compromis mogelijk is op het Kwartelveld. En Borret kijkt ook naar de toekomst. “Er komen nog grote projecten op ons af, denk maar aan de oude Navo-site of Schaarbeek-Vorming, met zijn honderden hectaren de allergrootste grondreserve in het gewest. We hebben nu die mooie nieuwe inzichten over intelligente stadsplanning. Wel, daar zullen we ze wél moeten waarmaken. Er zijn geen excuses meer.”

ESPACES VERTS OU ZONES RÉSIDENTIELLES : LE GRAND DILEMME F R Le site Josaphat, le Marais

Wiels, le Champ des Cailles, le Donderberg. Ce ne sont que quelques-uns des espaces verts de Bruxelles qui font l’objet d’une lutte acharnée. Devons-nous y construire des logements pour faire diminuer la pression sur le marché immobilier ?

Ou devons-nous les laisser tels quels suite à la prise de conscience que les espaces verts sont primordiaux pour la ville ? Il y a des projets de construction à beaucoup d’endroits en ville, et souvent, des riverains s’y opposent. Les projets ne tiennent pas compte des dernières évolutions en matière de croissance démographique ou de réchauffement climatique, disent-ils. Le gouvernement qui élabore les projets, avec souvent le PS en tête, avance l’argument de la nécessité de construire des logements abordables et surtout sociaux.

Pour le maître-architecte Kristiaan Borret, plusieurs de ces projets souffrent en effet d’un effet de retard : ils sont un peu dépassés, mais il n’est pas simple de revenir en arrière.

Un compromis intelligent où les planificateurs commencent par l’espace ouvert est tout à fait possible selon lui. « Pour les sites futurs comme Schaerbeek-Formation, il n’y aura plus d’excuses. »

GREEN SPACES OR RESIDENTIAL ZONES: THE GREAT DILEMMA The Josaphat site, Wiels Marsh, Kwartelveld and Donderberg are just a few of the many green spaces in Brussels that currently are the subject of bitter fights. Should we develop these spaces in order to reduce the pressure on the housing market? Or do we just leave them green given the growing awareness of how vital nature is in the city? In many places in Brussels, local residents vehemently oppose building plans in the making. They argue that these plans do not take into account new insights on slower population growth or a warming climate. The planning authorities, often with the PS at the helm, in turn point to the great need for affordable and especially social housing. For architect Kristiaan Borret, quite a few current plans are suffering from delays: they are dated, but nor can you just stop them. In his view, there is an intelligent compromise where planners start with the open space. “For future sites like Schaarbeek-Vorming, there are no more excuses.”

EN

BRUSSELS PHILHARMONIC

CONCERTO FOR ELECTRIC BASS & ORCHESTRA realizing a lifelong dream

Brussels Philharmonic Brad Lubman conductor | Thomas Fiorini bass guitar

Robert Groslot’s Concerto for

Bass Guitar and Orchestra represents the next step in the evolution of the bass guitar. Groslot’s composition

Natalie Dietterich Aeolian Dust (2015) Robert Groslot Concerto for E-Bass Guitar and Orchestra (world premiere) Igor Stravinsky Petrushka (1947)

pushes the instrument to its technical limits while creating a unique

symbiosis between the soloist and the orchestra.

FLAGEY

Fri 22.04.22

20:15

tickets: flagey.be

MISSION: BASS

The making of the Groslot Concerto for Bass Guitar - watch the YouTube series.

“The idea of a concerto for bass guitar is something that I have been dreaming of for decades. Since its invention, the instrument has firmly established itself as an essential and integral part of practically every genre of music. The bass guitar is now finally finding its way into contemporary classical music.”

© FRANK LAMBRECHTS

SOLOIST THOMAS FIORINI

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

Culture.

NL | FR | EN

© PETER GANNUSHKIN

LE SOUFFLE SALUTAIRE DE JAIMIE BRANCH

Fly or Die : ‘Une entreprise collective’ 27

Culture. Festival

FR

Aux origines d’un renouveau du jazz américain, la trompettiste jaimie branch empoigne l’héritage d’Ornette Coleman, Miles Davis et Don Cherry pour entamer sa propre révolution. Entre avantgarde, groove torride et démarche typiquement punk, l’artiste se présente comme l’une des grandes sensations du BRDCST Festival de l’AB.

D

ans l’histoire du jazz, les mythes et légendes entretiennent depuis toujours des liens étroits, voire fusionnels, avec de grandes enseignes discographiques.

Gravés à jamais dans les mémoires, les blasons de labels comme Blue Note, Impulse!, Verve ou Prestige constituent des références ultimes. À l’écart de ces inépuisables sources de plaisir, souvent conjuguées au passé, le récit s’écrit aussi au présent. Du côté de Chicago, c’est l’emblème International Anthem qui sert désormais les intérêts de toute une communauté d’avant-garde. Signés sur ce label, des artistes comme Angel Bat Dawid, Irreversible Entanglements ou Ben LaMar Gay s’illustrent aux devants d’un jazz innovant, exigeant et, surtout, engagé en faveur du changement. C’est au cœur de cette maison du bonheur que s’active notre héroïne du moment, la trompettiste jaimie branch.

FLY OR DIE Héritière de Miles Davis et Don Cherry, l’artiste a grandi le long des berges de Long Island, à New

© TOTEM ENT

— NICOLAS ALSTEEN

jaimie branch : « Je suis une personne vivante, consciente de l’état du monde. J’aime mes semblables. »

York. Elle déménage ensuite avec sa famille dans les faubourgs de Chicago. C’est là, au lendemain de son neuvième anniversaire, que jaimie branch apprend à jouer de la trompette. Cet instrument la guide à présent au firmament du jazz. Libre de ses mouvements, jamais académique, sa musique appréhende le groove avec l’aplomb du punk et s’impose dans la modernité au contact des à-coups de nos sociétés et des misères infligées aux minorités. Pour prendre la pleine mesure des compositions imaginées par la trompettiste américaine, il convient de se

pencher sur les chefs-d’œuvre enregistrés sur la série nommée Fly or Die. Sous cet intitulé, jaimie branch étouffe les principes du narcissisme pour donner vie à un véritable travail d’équipe. « Au-delà des albums enregistrés, Fly or Die est surtout un groupe formé à New York par quatre personnes venues de Chicago », explique-t-elle en prélude de son passage à Bruxelles. « Le bassiste Jason Ajemian, le violoncelliste Lester St. Louis et le batteur Chad Taylor m’accompagnent dans cette aventure. Il s’agit d’une entreprise collective. »

LA VOIX EST LIBRE

« Observer l’injustice et rester sans voix, ce serait une forme d’acceptation de la violence. Moi, je veux me re des faits en lumière, faire partie de la beauté et non du problème » 28

Cheffe de l’orchestre Fly or Die, la modeste jaimie branch refuse obstinément d’accoler des majuscules à son nom de famille. En revanche, elle accepte volontiers de prendre des risques sur des disques à inscrire en lettres capitales dans les annales du jazz. En deux albums studio et un live, le projet Fly or Die dévoile ainsi un champ d’action aux possibilités infinies. Blues, punk, hip-hop, traditions latinos et africaines s’invitent dans les coulisses de ce free jazz cosmopolite et

© CLARE SHILLAND

▼

farouchement engagé. À cet égard, l’incroyable « Prayer for Amerikkka pt. 1 & 2 » est assurément une pièce à conviction(s). Fer de lance de l’album Fly or Die II, le morceau voit la trompettiste s’emparer du micro, élever la voix, et dénoncer les discours suprématistes. « Les racistes et les bigots existent partout ! Ce n’est pas l’apanage de l’Amérique », souligne jaimie branch. « Il s’agit d’un fléau mondial. Mais il est certain que les USA sont touchés de près par ce mécanisme... Pourquoi ? Parce que mon pays s’est construit sur base de l’esclavagisme.

‘Prayer for Amerikkka’ aborde ce sujet en deux parties. Dans un premier temps, le titre traite directement du racisme dans une société capitaliste en phase terminale. Et puis, la chanson raconte l’histoire d’une jeune femme emprisonnée durant des années à la frontière américaine alors qu’elle était venue chercher refuge chez nous pour échapper à la cruauté de son propre pays. » Les deux chapitres de ce récit amènent la trompettiste à poser un constat amer sur l’état de sa nation : « Nous avons un nouveau président, mais nous ne voyons pas

© DAVIDE BELOTTI

Nouvelle signature du label WARP (Aphex Twin, Broadcast, Flying Lotus), WU-LU reflète parfaitement l’esprit du festival BRDCST. Animé d’une conscience sociale, porté par une vision décloisonnée du monde, l’Anglais Miles Romans-Hopcraft – de son vrai nom –, se faufile entre hip-hop, rock, dub et post-punk pour délivrer une proposition musicale engagée et décomplexée. Un univers sans frontières.

Wu-Lu 9/4

Avant de faire chauffer simultanément ses trois (!) platines sur la scène de l’AB, MARCELLE Van Hoof sera en action dans les rues de la capitale, en excursion à travers les rayons des meilleurs disquaires de Bruxelles. Fidèle à ses habitudes, en phase avec sa collectionnite aiguë, la DJ et productrice néerlandaise dégote toujours une plaque (tournante) sur son territoire du soir. De quoi retourner le dancefloor. Sans contrefaçon.

Remède ultime contre l’ennui, source de stupeurs et de tremblements, la musique imaginée par DUMA défie les clichés et les stéréotypes géolocalisés. Venu de Nairobi avec une fusion de punk hardcore, de trap, de chants sacrés et de black metal sous LSD, le duo kenyan capte parfaitement l’air du temps : un sacré bazar !

Duma 10/4

| INTERVIEW

DJ Marcelle 8/4

BRUZZ

© KACHNA BARANIEWICZ

© NADA BOOKING

© MACHINE OPERATED

LE FESTIVAL BRDCST, C’EST AUSSI…

Aux confins des orchestrations traditionnelles d’Afrique de l’Ouest, du rock bruitiste et de musiques futuristes, AVALANCHE KAITO s’apprête à sortir un disque sur l’influent label Glitterbeat (Altin Gün, 75 Dollar Bill). Association entre un griot burkinabé et des musiciens aperçus dans des groupes comme Why The Eye? ou Facteur Cheval, ce nouveau trio bruxellois célèbre une fusion des sons, des sens et des continents. Tout ça, en même temps, c’est forcément dément.

Avalanche Kaito 8/4

Belle surprise de 2018, le premier album de TIRZAH s’aventurait au confluent du RnB et du trip-hop. Depuis ce coup d’essai, la Londonienne a quitté la ville, fondé une famille et redéfini les contours de sa musique sur un disque baptisé Colourgrade. Là où beaucoup aurait capitalisé sur une formule payante, Tirzah solde ses comptes avec la maternité via des collages abstraits qui, sans boussole, traversent des brumes électroniques et quelques songes cosmiques à ranger entre soul, grunge et ambient. Un voyage (d)étonnant.

Tirzah 10/4

29

LE SOUFFLE SALUTAIRE DE JAIMIE BRANCH

BRUZZ | INTERVIEW

beaucoup de changements. Juste de beaux discours et des promesses non tenues... »

BORN IN THE U.S.A. Véritable diatribe à l’encontre des discours racistes et des dérapages policiers, le morceau « Prayer for Amerikkka » sort ainsi le burin pour déglinguer les piliers vacillants d’une société rompue au capitalisme. De là à présenter jaimie branch comme une activiste politique, il y a un pas... que la musicienne se refuse de franchir. « Je suis une personne vivante, consciente de l’état du monde. J’aime mes semblables. Observer l’injustice et rester sans voix, ce serait une forme d’acceptation de la violence. Moi, je veux mettre des faits en lumière, faire partie de la beauté et non du problème. Chanter ces mots, c’est juste une façon de partager ce que je ressens. » Au plus près de sa perception de l’époque et de ses opinions, l’artiste vient par ailleurs d’enregistrer un titre (« Sanctuary ») en compagnie du guitariste new-yorkais Yonatan Gat et des chœurs délivrés par les Eastern Medicine Singers. « Ce sont des musiciens incroyables qui, par-dessus tout, représentent une voix fondamentale dans la musique américaine contemporaine. Les Eastern Medicine Singers sont des Amérindiens : les héritiers d’un peuple autochtone et d’une culture que les blancs ont essayé d’éradiquer en arrivant sur le territoire il y a tant d’années. Leur message est important et nécessaire pour préserver les fondements des U.S.A. Je tiens beaucoup à cette collaboration qui pourrait bientôt accoucher de nouvelles chansons... »

JAMAIS DEUX SANS… C’EST TROIS En marge de ce devoir de mémoire aux côtés des Amérindiens et des tours de force organisés au 30

© PETER GANNUSHKIN

▼

En plus de Fly or Die, jaimie branch a plusieurs projets sur le feu : le duo Anteloper avec Jason Nazary, le trio C’est Trois avec Luke Stewart et Tcheser Holmes, et un morceau avec Yonatan Gat et les Eastern Medicine Singers.

« Ma seule a ente par rapport à ces différents projets, c’est de produire davantage de musique »

FLY OR DIE: EEN OPSTANDIG COLLECTIEF Wat zit er toch in het water in Chicago dat de jazzscene er zo energiek en vernieuwend voor de dag komt? Het label International Anthem presenteert de ene na de andere innovatieve artiest, zoals Angel Bat Dawid, Irreversible Entanglements of Ben LaMar Gay. Zij maken jazz weer opwindend, spannend, veeleisend en, vooral, geëngageerd en progressief. Bij dit huis van kwaliteit zit ook onze heldin van het moment: trompettiste jaimie branch. Deze vernieuwer van de Amerikaanse jazz gooit ruime hoeveelheden Ornette Coleman, Miles Davis en Don Cherry in de blender en mixt ze tot een revolutionaire en explosieve cocktail, tussen avant-garde, wilde grooves en een echte punkattitude. De artiest belooft een van de grote sensaties te worden op het festival BRDCST in de AB. Met haar project Fly or Die steekt jaimie branch haar middelvinger op naar artistiek narcisme en laat ze een goed geoliede ploeg schitteren: bassist Jason Ajemian, violist Lester St. Louis en drummer Chad Taylor. “We zijn een echt collectief.” Dat collectief maakt met elementen uit blues, punk, hiphop, latin en Afrikaanse muziek een kosmopolitische en radicaal geëngageerde vorm van freejazz, die luidt schreeuwt om revolutie. “We hebben een nieuwe president, maar we zien weinig veranderen. Mooie speeches, loze beloften.”

NL

FLY OR DIE : A COLLECTIVE AFFAIR Is there something in the air in Chicago that makes the jazz scene there so energetic and innovative? The International Anthem label presents one innovative artist after another, such as Angel Bat Dawid, Irreversible Entanglements or Ben LaMar Gay, who all make jazz exciting, thrilling, demanding and, above all, committed and progressive. This house of quality also includes our heroine of the moment: trumpeter jaimie branch. This innovator of American jazz throws copious amounts of Ornette Coleman, Miles Davis and Don Cherry into the blender and mixes them into a revolutionary and explosive cocktail, between avant-garde, wild grooves and a real punk attitude. The artist promises to be one of the real sensations at the BRDCST festival at the AB. With her project Fly or Die, Jaimie Branch raises her middle finger to artistic narcissism and lets a well-oiled team shine: bassist Jason Ajemian, violinist Lester St. Louis and drummer Chad Taylor. With elements of blues, punk, hip hop, Latin and African music, that collective creates a cosmopolitan and radically engaged form of free jazz that screams of revolution. “We have a new president, but we see little change. Nice speeches, empty promises.”

EN

sein de l’équipage Fly or Die, jaimie branch explore également d’autres facettes du jazz en duo avec le batteur et producteur Jason Nazary.

Réunis sous la bannière Anteloper, les deux têtes chercheuses élaborent des recettes inédites à base de substances électroniques et d’électricité statique. Durant les longs mois de confinement, la trompettiste a aussi fondé C’est Trois, un nouveau trio avec Luke Stewart et Tcheser Holmes, les musiciens du groupe Irreversible Entanglements. « Ma seule attente par rapport à ces différents projets, c’est de produire davantage de musique », assure-t-elle. « Chaque album et chaque concert sont joués ou créés pour que les prochains puissent avoir lieu. C’est l’histoire de ma vie et j’espère la poursuivre le plus longtemps possible. » Là-dessus, pas trop de soucis à se faire. Du haut de ses 38 ans, la trompettiste peut souffler et aborder la suite sereinement : l’avenir du jazz lui appartient. Assurément.

BRDCST 8 > 10/4 ( jaimie branch: 8/4), Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

Dit is jouw moment van vrijheid.

Win je vrijheid terug dankzij de Brussel’Air premie.

Doe uw auto weg en verplaats u gemakkelijk en gratis in heel Brussel met de Brussel’Air premie.

Informatie en voorwaarden: www.brusselairpremie.brussels

DB753480C2

NextGenerationEU

BruxellesVies Storyboard NOÉMIE MARSILY

© LYDIE NESVADBA

Van de marge naar het centrum*

Drie weken lang deelt een creatieveling zijn/haar/hun kijk op de wereld. LAURA KRSMANOVIC (alias isola podcast) is podcastmaakster en communicatieactiviste.

Instagram: @isola_podcast NL/ Ze zijn illustratoren, mangaka,

27 jaar nadat de Limburgse band Vandal X voor het eerst zijn noise aan de wereld sleet, is hun missie nog steeds haarscherp: het publiek onzacht laten kennismaken met hun wall of sound.

VANDAL X 9/4, 20.00, Magasin 4, www.magasin4.be 32

schrijfsters, rappers of dichteressen.

Hun creaties zijn fascinerend, rijk en disruptief, zoals de vele werelden in hun hoofd. Wat een geluk om de kunstenaars van de Ateliers Indigo te leren kennen.

Of men ze nu ziet als ‘dragers van’ of ‘lijders aan’, als we over hen spreken kleeft er altijd hetzelfde etiket op: de handicap. Het zijn geen kunstenaars, het zijn ‘gehandicapten’, in het beste geval ‘gehandicapte kunstenaars’. Ze maken geen kunst maar ‘art brut’, soms ‘therapeutische kunst’. Ze zijn ‘bijzonder’, ‘uitzonderlijk’, ‘niet zoals de rest’ en ‘vallen buiten de norm.’

Maar misschien moeten we net die norm in vraag stellen? Wat als het onze eigen realiteit was, die van mensen zonder beperking, die we zouden aanpassen? Onze realiteit, van onze voetpaden tot ons sociaal model, over onze school en onze werkvloer. En misschien ook van onze galeries, musea en ateliers?

De handicap – fysiek of mentaal – blijft een obstakel, omdat hij nog steeds ofwel genegeerd ofwel verworpen wordt door de samenleving. Het gehandicapte lichaam wordt geobjectiveerd. Het is waardeloos, niet functioneel, het ontbeert iets en wordt daarom beschouwd als een last. We moeten er bang van zijn, het beklagen en het op afstand houden.

Om de norm in vraag te stellen, moeten we eerst de marges zichtbaar maken. Zorgen dat we zien en horen wat we niet kennen, verstoppen of weigeren te zien. Ze zijn met velen, achter de muren van rusthuizen, gevangenissen of ziekenhuizen, voor eeuwig anoniem en ongekend, we zullen elkaar nooit ontmoeten.

Als we spreken over kunst en

handicap, is er één woord dat steeds terugkeert en dat je misschien al hebt gehoord: art brut, een term uitgevonden door de schilder Jean Dubuffet. Het is een verzamelnaam voor werken gemaakt buiten de norm, door personen met een mentale of sociale andersheid. Voor Dubuffet was de kunst die we zien in scholen, instituten en musea geen kunst, maar een cultureel en burgerlijk construct. Volgens hem was kunst in de eerste plaats een drang.

De kunstenaars die brut worden genoemd, creëren in de marge van de wereld. Het zegt veel dat de makers van art brut deel zijn van milieus die het verst verwijderd zijn van de cultuur van ‘gecultiveerden’. Deze pasklare categorie omvat onder meer zogenaamde gekken, misdadigers, armoedzaaiers, ouderen en vrouwen. Je zou kunnen zeggen dat art brut de folklore van de uitsluiting is.

Toch raakten in de twintigste eeuw verzamelaars geïnteresseerd in art brut, en de relatie met art-brutkunstenaars sloeg om van minachting in een soms ongezonde fascinatie.

Gelukkig zijn de marges, vastgelegd door structuren van onderdrukking, ook ruimtes van verzet. Zo is het in de Ateliers Indigo, een atelier voor opstandige kunstenaars en een safe place voor mensen met een beperking. Er wordt gediscussieerd, gedeconstrueerd en artistiek geëvolueerd. Er wordt gepraat over cultuur, kunst, feminisme, ecologie, seks, racisme, politiek. Er wordt heel wat afgelachen. Dit zijn kunstenaars met ambitie: ze dromen van een expo in Wiels, van rappen op Dour, van een gamepersonage verkopen aan Nintendo.

Elke maand is de muziek die ze selecteren te horen op Kiosk Radio.

Kunst wordt er niet gezien als een middel, maar als een doel op zich. Ze bevragen onze eigen waanzin en de fijne lijn tussen wat normaal en abnormaal is.

Want bevinden ze zich in de marge, of net in het hart van de problematiek van artistieke creatie? Isola podcast wijdt een auditieve en plastische expositie aan hen, gecureerd door kunstenaar Julien Meert.

Afspraak in 254Forest vanaf 27 april. *titel geïnspireerd op het boek van de AfroAmerikaanse denker bell hooks en haar boek Feminist theory: from margin to center (1984) De hele reeks herlezen?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like FRED AGAIN..

Achter de schermen is de ster van de Londense soundwizard Fred again.. alleen maar gaan rijzen.

‘Alsof je de zon in loopt’ NL

Hij leende zijn muzikale kunsten al uit aan onder meer Ed Sheeran en FKA twigs, maar nu duikt de Britse producer en multi-instrumentalist Fred again.. ook solo op onze radar op.

— TOM ZONDERMAN

34

“We’ve lost dancing, all these things that we took for granted,” klonk het vorig jaar pijnlijk eerlijk in ‘Marea (we’ve lost dancing)’: geen floorfiller die beter de lockdown in beats vatte.

De lyrics uit het nummer waren de woorden van de Amerikaanse dj en producer Marea Stamper alias The Blessed Madonna, nadat de Britse producer Fred again.. haar op een avond tijdens de pandemie vroeg hoe ze zich voelde.

“Marea en ik ontmoetten elkaar in Palestina, zo’n vijf jaar geleden,” vertelde Fred again.. over hun samenwerking. “Ik noem haar mijn ravesjamaan. Ik denk dat ze dat voor een heleboel andere mensen ook is.

Haar vermogen om verhalen te vertellen en dingen te delen is altijd een bijzonder mooi deel van haar prachtige geest geweest, het was logisch dat ik uiteindelijk een lied

heb gemaakt van het samplen van een van onze gesprekken! Ze is een knuffel van een mens.”

Die werkwijze is ondertussen het handelsmerk geworden van Fred Gibson, zoals de Londense soundwizard echt heet. Op zijn tweeledige debuutalbum Actual life (April 14 December 17 2020) en Actual life 2 (February 2 - October 15 2021) samplet hij veelvuldig stemmen van mensen uit zijn omgeving of van lieden die toevallig zijn pad kruisen, zoals staalarbeider Carlos op een werf in Atlanta, die hem de woorden “We gon’ make it through” toevertrouwde. ‘Carlos (make it thru)’ is een van die mooie, tussen weemoed en euforie geparkeerde elektrosoulballads waarmee Fred again.. zich ergens tussen Bon Iver, James Blake en Joy Orbison nestelt.

OH OH ENO Fred again.. komt niet uit het niets gedwarreld. Als kind leerde hij piano en een resem andere instrumenten bespelen, waarna hij verliefd werd op hiphop, beatbricoleur J Dilla ontdekte en betoverd werd door de soul van D’Angelo en de dubstep van Burial.

Op zijn zestiende vervoegde hij een

a-capellagroep van Brian Eno. Hij maakte er indruk op het ambienticoon met zijn skills in het digitalemuziekprogramma Logic Pro en zo werd Eno zijn mentor. Fred again.. tikt hem nog regelmatig op de schouder voor advies, ze componeerden ook samen een ambientplaat.

Achter de schermen is de ster van Fred again.. alleen maar gaan rijzen.

Hij verleende hand-en-spandiensten aan Stormzy, FKA twigs, The xx, Ed Sheeran, BTS, Burna Boy, George Ezra, Ellie Goulding en ga zo nog maar even door. In 2020 won hij de BRIT Producer of the Year-award.

Zijn neus voor goede samenwerkingen toonde hij dit jaar opnieuw in ‘Lights out’, waarin hij de Australische producer en dj Teneil Throssell alias HAAi en gitariste en zangeres Romy Madley Croft van The xx liet opdraven.

“Met Fred werken voelt alsof je vanuit het grauwe Londen uit het vliegtuig stapt en de zon in loopt,” vertelde die laatste daarover in het Britse muziekblad NME. “Hij straalt echt een lichtheid, gemak en passie voor muziek maken uit die aanstekelijk is.”

FRED AGAIN..

7/4, 19.30, Botanique, www.botanique.be

Dit is relaxen op de achterbank.

Win je vrijheid terug dankzij de Brussel’Air premie.

Doe uw auto weg en verplaats u gemakkelijk en gratis in heel Brussel met de Brussel’Air premie.

Informatie en voorwaarden: www.brusselairpremie.brussels

DB753482C2

NextGenerationEU

Culture. Indie

‘You’d better be constantly in flux and not a finished product’ In her typical surreal, eloquent and uncanny way, singer-songwriter Cate Le Bon has fought her way through the pandemic.

Her latest a empt, Pompeii, is a strong plea not to let fear paralyse us.

— TOM PEETERS

Welsh musician and producer Cate Le Bon (39) is on her first tour since the pandemic struck. When we talk to her over Zoom, she has just landed on the European mainland and it feels like a liberation. “I am more grateful than ever for things I used to take for granted, like performing in front of real people,” she says laughingly. “I was very lucky that I had just finished a tour when the first lockdown came around. But I can ensure you that there was nothing more reassuring than to see my musicians live playing the music I had composed in a small bedroom in Cardiff. It was as if my music could breathe on its own again.”

Pompeii is the sixth studio album by the singer and multi-instrumentalist, who in 2013 traded her native Wales for Los Angeles. Since then, she has developed her own style and her name and fame have only grown. It is for artists like Cate Le

Bon – birth name Cate Timothy, we read on our Zoom screen – that a term like idiosyncratic was invented.

Wilco frontman Jeff Tweedy, compatriot John Cale, John Grant and Devendra Banhart are some of the fans who for a long time have enjoyed her hard-to-categorise musical universe unconditionally.

The latter two recently confirmed this by inviting her as a producer for their new albums.

Your new album is called Pompeii.

Have you ever visited the ancient Roman town, which in 79 AD was turned into stone by the suddenly erupting lava from Vesuvius?

CATE LE BON: No, but I clearly

remember how in primary school we were taught this, in my opinion, almost biblical story. Even as a child, I could imagine the horror of being permanently caught up in your last movement. The images of all those people transformed into statues have always haunted me. In a way, I found them resonating with how we experienced the pandemic: something temporary seemed to become permanent, something private suddenly public. We seemed to be standing on a precipice and could not get out. But it seems to be in the nature of man to smooth over terrible events and quickly think that everything will be all right. Do you remember how, at the beginning of the pandemic, we reassured each

other by saying that a few weeks toughing it out would be enough?

As an artist, you are always making new plans, but they suddenly turned out to be incompatible with reality. The gift was that everyone got a reminder of what it was like to live in the moment. Even though I wanted to record my new album in a more exotic place, circumstances suddenly found me in a house in Wales where I briefly had spent some time fifteen years earlier. Instead of focusing on despair, I learned to embrace chaos.

This is the story that Pompeii tells.

Of a sometimes pretty fucked-up world that plays with reality, but also of a world where everything is blurred and daydreaming is once more allowed.

“In the remake of my life / I moved in straight lines,” you sing on “Remembering Me”, one of the key tracks.

Would you really leave out the detours if you had a second chance?

LE BON: I don’t know, but aren’t

complex people always attracted by something simple and straightforward? (Laughs) Until you have it, of course, because then you want something complicated again.

Before the pandemic, you had just rented a house near Joshua Tree National Park with your partner Tim Presley, who also helped you with your new album. What is so special about the Mojave Desert?

LE BON: Every time I visited that

“The images of all those people in Pompeii transformed into statues have always haunted me. I found them resonating with how we experienced the pandemic” 36

place, the child in me woke up. It is so alien, as if a different sense of time and space applies. The days are incredibly long and the light is also completely different. I sometimes compare the desert to the bottom of the ocean. You can really disappear in it. But during the first lockdown, the skies were closed and because I was still in Iceland producing John Grant’s record, I couldn’t get across the ocean and had no choice but to

© H. HAWKLINE

EN

return back to my roots. It was only

by October last year that we could fly back and carry on with the decision we had made two years earlier as if nothing had happened. That was surreal.

The lockdown atmosphere had already left a somewhat nebulous and ambiguous mark on your new record. Has the pandemic given your eternal quest for contrasts extra clout?

LE BON: I have always been attracted

to the tension that contrasts create.

If something in a conversation is too narrowly defined, then for me the conversation is over. I need things to evolve. You’d better be constantly in flux and not a finished product. I like the idea that everything is

Cate Le Bon: “I like the idea that everything is energy that is constantly being transformed into something else.”

did not want to mix anything behind its constant forward pulse. As a result, I had to change the way I played the guitar. The idea was to make all the instruments move together while remaining minimalist. My vocals, too, had to be part of that moving organism and not just sit on top of it. Getting that balance right was the biggest challenge.

During the recording of your last record, you took a course in woodworking to clear your head. Did you do something like that now?

Cate Le Bon Born as Cate Timothy in 1983 in rural Penboyr, Wales, spends her childhood years on a farm After taking her first steps as a singer-songwriter, Gruff Rhys, the godfather of the local indie scene, takes her on tour Debuts in Welsh in 2008 with the EP Edrych Yn Llygaid Ceffyl Benthyg (“Looking in the Eyes of a Borrowed Horse”) and has since released six studio albums and four more EPs Her breakthrough comes in the wake of her move to Los Angeles in 2013

energy that is constantly being transformed into something else.

Isn’t there a famous quote from the poet T.S. Eliot that says: A poem demands another poem? I agree with that. You may be able to pin something down in words for a brief moment, but it is then irrevocably gone because your thoughts, your emotions and the world around you are constantly changing.

On Pompeii, not only are the music and lyrics an extension of that constant transformation of feelings, which I can never really put my finger on, but the outfits worn in the video clips and the cover photo are too. The latter is a reproduction of the painting Tim was making during the filming. For me, it worked as a metaphor for that flux, but also for

the pandemic, during which everything seemed to take place in my head. That’s why I wanted to make a record that from beginning to end had the same mood. From the opener “Dirt on the Bed” to coda “Wheel”, nothing was allowed to break the tension. The story the songs tell is not so much a linear story, I see them more like siblings.

They touch on the same themes, but with a different sting.

Except for the drums and the saxophones, you played all the instruments yourself. Has that changed your perspective on the songs?

LE BON: The bass had to be the

backbone of the record anyway and was allowed to sound exuberant. I

Between solo recordings and tours, she puts together two albums with her partner Tim Presley under the name DRINKS and produces albums by John Grant, Deerhunter, Devendra Banhart and others

something. If I spend all my time on my own music, it becomes too much like a full-time job. I need something else to offset that. Woodworking was very meditative, but working together with other musicians can also help you get that extra head space. For example, I am currently producing Devendra Banhart’s new album.

During those recording sessions, is it true that you stayed in the same house in Topanga Canyon where Neil Young once recorded After the Gold Rush?

LE BON: Yes, in his former bedroom.

(Laughs) I find it important to be fully immersed in a creative process letting it enchant me. Dev, our engineer, and I stayed in that house for a while, so as not to be distracted. We got up at the same time every day to work together. Sessions like those are the most nourishing ones.

CATE LE BON 11/4, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

POMPEï EN DE PANDEMIE

POMPÉI ET PANDÉMIE

Op haar jongste worp Pompeii heeft de Welshe singer-songwriter Cate Le Bon zich een weg door de pandemie gebaand. “Ik vond die beelden van mensen die permanent gevangen zaten in hun laatste beweging erg resoneren met hoe wij de pandemie ervoeren. Nieuwe plannen bleken plots incompatibel met de realiteit. Maar in plaats van te focussen op de wanhoop heb ik de chaos omarmd. Daar brengt Pompeii verslag van uit: van een fucked-up wereld waarin tegelijk alles wazig is en dagdromen weer volop mag.”

Sur son dernier album Pompeii, la chanteuse-compositrice galloise Cate Le Bon se fraie un chemin à travers la pandémie. « Je trouvais que les images de ces personnes emprisonnées dans leur dernier mouvement résonnaient bien avec notre expérience de la pandémie. Les nouveaux projets semblaient tout à coup incompatibles avec la réalité. Mais au lieu de me focaliser sur le désespoir, j’ai embrassé le chaos. C’est l’histoire de Pompeii : un monde qui est foutu, où tout est flou et où la rêverie est à nouveau tolérée. »

NL

BRUZZ | INTERVIEW

LE BON: No, but I am looking for

FR

37

Culture. Poëzie

TREIN-TRAM-BUSSEN MET DICHTER EN HERMAN DE CONINCKPRIJS-WINNAAR TIJL NUYTS

‘Het openbaar vervoer is de uitgelezen plek om met zingeving bezig te zijn’ NL

In het met de Herman de Coninckprijs voor Poëzie bekroonde Vervoersbewijzen doorkruist dichter Tijl Nuyts de Brusselse openbare ruimte als pendelaar, toerist en pelgrim. Geïnspireerd door zijn poëtische tochten reizen we met hem mee.

Met oog en oor voor de momenten wanneer het spirituele alledaags wordt, en het alledaagse misschien ook een beetje spiritueel. — TOM PEETERS, FOTO’S IVAN PUT

T

wee weken geleden won Tijl Nuyts de Herman de Coninckprijs, een van de belangrijkste Vlaamse poëzieprijzen. De jury was laaiend enthousiast over de tweede dichtbundel van de naar Brussel uitgeweken West-Vlaming: “Hij is ons vervoersbewijs naar een rijkere, vollere wereld: vol absurdisme, tristesse, agressie, verlangen,” luidde het in haar eindrapport. De dichtbundel is het veelgelaagde resultaat van jarenlange observaties van de openbare ruimte, als voetganger en als deelautobestuurder, maar toch vooral als enthousiast gebruiker van het openbaar vervoer. Alle transportmiddelen die aan bod komen, inclusief de afgelegde trajecten, zijn of waren ooit een onderdeel van het leven van de dichter, die zes jaar geleden in Schaarbeek kwam wonen.

“Het openbaar vervoer is voor mij altijd een plek geweest om tot rust te komen en observa-

38

ties te verzamelen,” zegt hij aan het begin van ons traject, dat start aan de eindhalte van zijn vaste pendelbeweging tussen treinhalte Meiser en Antwerpen, waar hij doctoreert. “Tijdens mijn dagelijkse trein-, tram- en busritten merkte ik steeds vaker religieuze tekens op, vooral in Brussel. Individuen en gemeenschappen, die vaak niet veel gemeen hebben met elkaar, delen voor de duur van één rit eventjes dezelfde bestemming. Ik begon het als een uitdaging te zien om mijn trajecten door de openbare ruimte te linken aan religie en spiritualiteit. Leek dat eerst nog een rare combo, dan vond ik het openbaar vervoer al snel de uitgelezen plek om met zingeving bezig te zijn. Waar ga je zelf naartoe? Wat houdt al die andere mensen in beweging?”

“Het treinaanbod is licht aangepast tijdens de schoolvakanties,” knalt uit de box op het perron, wanneer we aanstalten maken om de dwars-

doorsnede tussen God en het openbaar vervoer in de Vijfhoek te verkennen en een eerste vervoersbewijs aanschaffen. Voor we richting Schuman sporen, wijst Nuyts ons nog snel op de ontroerde blik van Teresa van Ávila, die ons zonder dat we er erg in hadden de hele tijd stond aan te kijken.

Eén tramhalte verderop, in de schaduw van de bomen bij de spoorwegbedding, weent Teresa met de menigte mee.

En je durft het bijna niet te zeggen, maar ze lijkt wel geraakt door een pijl van de meest pure liefde.

(Uit ‘Vaderland / Patrie – Jeruzalem’, Vervoersbewijzen) De Sint-Theresiakerk, waarin nu een Aramees(vroeg)christelijke kerkgemeenschap huist, ligt

omdat mijn rit naar Sint-Guido mijn eerste echte kennismaking met Brussel was en ik me toen net een toerist voelde. Zo vreemd was alles wat ik zag. Ik had geen idee wie al die mensen rondom mij waren. Ik zag mensen met een rozenkrans in hun handen. Uit de oortjes van anderen kwam religieuze muziek.” De vreemdheid bereikt een extra dimensie wanneer het eindstation daadwerkelijk op een ufo blijkt te lijken.

SPIRITUELE STATIONS Intussen zijn we via een stilstaande roltrap – een eeuwige ergernis van de professionele pendelaar – overgestapt op de metroroute waarop Nuyts de hoofdstad leerde kennen. “Vroeger was Brussel voor mij een blinde vlek, drie haltes waar je op weg van Kortrijk naar Leuven even halt hield, en af en toe eens afstapte om naar de Ancienne Belgique te gaan. Maar onder meer door er Nederlands-Franstalige conversatietafels te begeleiden en mijn stage te doen op het Sint-Guido-Instituut in Anderlecht, begon de stad me te intrigeren. Het cliché klopt dat Brussel vele steden in zich heeft en je er nooit op uitgekeken raakt.”

Nuyts heeft aan elk station op deze route, die in zijn bundel start in het station van BrusselCentraal, een eigenschap toegewezen die gebaseerd is op het spirituele traject dat een

soefi-leerling aflegt op weg naar dieper inzicht en zelfverlies. “Binnen de mystieke stroming van de islam moet je een bepaald station bereiken om te mogen overgaan naar het volgende, zoals je ook in een game verschillende levels hebt.

Alledaagse metrostations worden zo gekoppeld aan spirituele stadia van zingeving.”

Via onder andere De Brouckère (‘Onthouding’), Zwarte Vijvers (‘Armoede’) en Aumale (‘Volledig vertrouwen’) bereiken we de eindhalte.

“Het traject valt onder het hoofdstuk ‘Toerist’,

BIONADEBOURGEOISIE We stappen uit in Sint-Katelijne en even later staan we voor de gevel van L’Archiduc. Zo eindigt onze trip waar Vervoersbewijzen begint: in de ▼

hier niet zo ver vandaan, probeert Nuyts de streetartverschijning van de Spaanse mystica te duiden. Zelf was hij altijd al aangedaan door het standbeeld van de Italiaanse barokkunstenaar Bernini waarop ze, getroffen door een liefdespijl, in extase lijkt te verkeren. “Vooral dergelijke toevallige ontmoetingen interesseerden me tijdens mijn zoektocht naar God in de openbare ruimte. Meer mensen dan we denken zijn gevoelig voor bombastisch taalgebruik, zeker als het over leven en dood gaat, bijvoorbeeld op begrafenissen. Voor hen weent Teresa mee.”

Nuyts liep stage in de periode van de aanslagen van maart 2016. Al bevond Maalbeek zich aan de andere kant van zijn route, in Vervoersbewijzen zijn de naweeën voelbaar. “Ik wilde het stereotiepe beeld van de angstige Vlaamse toerist, die iedereen met een verdachte rugzak zit te screenen, hergebruiken zonder het te herbevestigen, want de irrationele angst dat het opnieuw kan gebeuren leeft nog altijd.”

De gedichten van Nuyts drijven op de constante spanning tussen privé en publiek die in de openbare ruimte hangt. “Iedereen is hier een anonieme passant, tot er plots luid en openhartig getelefoneerd wordt. Soms neemt de persoonlijke beleving van religie ook politieke proporties aan, zoals in de polemiek die vorige zomer ontstond over het feit of metrochauffeurs een sluier mogen dragen. Pendelaars konden voor- en tegenargumenten volgen op de opiniepagina’s van hun krant.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De toerist denkt dankbaar terug aan de dag waarop alle vruchten naar vroeger smaakten in de net niet ontplofte rugzak van een pendelaar.

Hij ruikt de geur van oneindigheid en wil knielen maar durft niet: vader is een aardbeving.

(Uit ‘Shukr – Dankbaarheid: Jacques Brel’, Vervoersbewijzen)

Tijl Nuyts: “In het begin voelde ik me een toerist op het openbaar vervoer in Brussel.

Zo vreemd was alles wat ik zag.”

39

TREIN-TRAM-BUSSEN MET DICHTER EN HERMAN DE CONINCKPRIJS-WINNAAR TIJL NUYTS

“Iedereen vertoont alledaags religieus gedrag. Of is Black Friday dan geen seculiere hoogdag waarin spirituele leegte alsnog wordt opgevuld?”

BRUZZ

▼

| R E P O R TA G E

God heeft Tijl Nuyts op zijn tochten door de stad nooit gevonden: “Maar ik heb ook niet echt gezocht.”

Dansaertwijk. “Op die manier kon ik mijn Nederlandstalige lezers op een vertrouwde plek laten instappen,” zegt Nuyts, die zich tijdens het schrijven bewust werd van zijn positie als Dansaert-Vlaming. Over zelfrelativering gesproken: in zijn bundel wordt de bionadebourgeoisie, waartoe hij zichzelf rekent, opgepeuzeld door een gigantisch beest, dat vervolgens ook proeft van de Vijfhoek en zijn tanden zet in het hele Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Je staart naar het schilderij op je telefoon en droomt dat je een engel ziet lopen in de Dansaertstraat.

Je ziet hem al van ver aankomen.

Hij draagt een nachtblauw pak en kakelwitte klikklakschoenen.

Ter hoogte van de appelblauwzeegroene gevel van de jazzbar kruisen jullie elkaar.

Je ziet dat zijn handen een beetje bloeden.

In zijn vuist houdt hij een hoekige scherf helwit licht geklemd.

(Uit ‘II’, Vervoersbewijzen) Voor de engel liet Nuyts zich inspireren door een visioen van de Andalusisch-Arabische schrijverdichter Ibn Arabi, waarin de ik-figuur vecht met een engel, een scherf licht opeet en er een (hongerig) beest uit hem groeit. “Het klinkt allemaal zo vreemd, zeker voor iemand die niet religieus is opgevoed, maar net die rijke verbeeldingswereld heb ik altijd zo bijzonder gevonden aan zulke verhalen.”

“Omdat feiten, dromen en visioenen door elkaar lopen in mijn poëzie en dus alles mogelijk is, orden ik ze graag in een vaste, overzichtelijke structuur.” Net zoals een metroplan bieden de trajecten en haltes in Vervoersbewijzen houvast,

40

een noodzaak volgens de voortdurend zappende millennial die Nuyts zegt te zijn.

RELIGIEUS RITME Een God heeft hij op zijn tochten nooit gevonden, en dat ondanks een uitgeschreven onlinevacature (m/v/x) en een droom waarin het opperwezen uiteindelijk verschijnt als de kleuter in elk van ons. “Eerlijk? Ik heb ook niet echt gezocht. Betekenisvoller vond ik de kunst en de rituelen die rond het al dan niet bestaan van God zijn ontwikkeld en de plek die ze innemen in ons dagelijkse leven. Zelfs mensen die zeggen dat religie absoluut geen rol speelt in hun leven vertonen alledaags religieus gedrag. Of is Black Friday dan geen seculiere hoogdag waarin spirituele leegte alsnog wordt opgevuld?”

Een citaat van de Afro-Amerikaanse filosoof, hoogleraar én predikant Cornel West hielp Nuyts op weg. “Seculiere mensen kunnen volgens hem

religieus muzikaal zijn en religieuze mensen seculier muzikaal. Ik heb me in mijn bundel alvast laten meeslepen door een religieus ritme zonder er daarom veel van te begrijpen, en dat hoeft ook niet.”

Nuyts verwacht niet van de lezer dat die al zijn referenties en gedachtesprongetjes snapt of googelt. “Ook als lezer moet je kunnen loslaten… zoals je op de tram geen directe toegang hebt tot zaken die belangrijk zijn voor je medepassagiers.

Iets kan gewoon mooi zijn of goed voelen zonder dat je het moet doorgronden.”

Onderweg citeert de dichter uit ‘J’ai vu’, een liefdesliedje van Roméo Elvis en Angèle, dat aansluit bij de visioenachtige ervaringen die hij wou beschrijven. Ook Brihang (“Ik ben het bijna zeker, ja die mug is God, haha”) en Lomepal vonden hun weg naar zijn spitsvondig gecomponeerde netwerk van betekenislagen, met zowel aandacht voor de diversiteit als voor de geometrische lijnen van de grootstad.

“Mijn redacteur heeft de flauwste mopjes eruit gehaald, maar speelsheid en ernst kunnen bij mij perfect naast elkaar bestaan. Iemand met een ander denkkader dan het jouwe mag je heel serieus nemen, maar dat neemt niet weg dat je sommige passages uit bijvoorbeeld de Bijbel ook gewoon hilarisch kan vinden.”

TIJL NUYTS: VERVOERSBEWIJZEN Verschenen bij Wereldbibliotheek, 92 p., €22,99

TRAINTRAIN MÉTAPHYSIQUE

RAILWAY TO HEAVEN

Dans le recueil Vervoersbewijzen (Titres de transport), qui a remporté le prix de la poésie Herman de Coninck, Tijl Nuyts parcourt l’espace public bruxellois en tant que navetteur, touriste et pèlerin. Inspirés par ses randonnées poétiques, nous avons suivi ce Flandrien débarqué à Bruxelles en 2016. À la recherche de moments où le spirituel devient anodin, et l’anodin spirituel. « Lors de mes trajets en train, tram et bus, je remarquais de plus en plus souvent des signes religieux.

Des individus et communautés partagent, le temps d’un trajet, la même destination. Si de prime abord, cela semblait assez étrange, j’ai vite compris que les transports publics étaient l’endroit idéal pour trouver du sens à la vie. Où vais-je moi-même ? Qu’est-ce qui fait bouger toutes ces personnes ? »

In Vervoersbewijzen (“Transport tickets”), his second collection of poetry that won him the Herman de Coninck Prize for Poetry, Tijl Nuyts traverses Brussels’ public space as a commuter, tourist and pilgrim.

Inspired by his poetic journeys, we travel with the WestFleming who in 2016 ended up in Brussels. With an eye and ear for the moments when the spiritual becomes mundane, and the mundane somewhat spiritual. “I started to notice more and more religious signs on my daily trips with the train, tram and bus. Individuals and communities share the same destination for the duration of that one ride. If at first this seemed strange, I soon found public transport to be the perfect place to be concerned with (religious) meaning. Where are you yourself going?

What keeps all those other people moving?”

FR

EN

CHARLOTTE PERRIAND 01.04.22

28.08.22

Jazz Concerts 08.04

BRDCST

Jaimie Branch

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

09.04

BRDCST

Bitchin Bajas plays ‘Switched on Ra’

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

10.04

Hoe willen we leven?

Politiek van de fotomontage.*

BRDCST

Grid Ravage Bex Burch Vula Viel (and more)

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

04.05

Nordmann

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

05.05

Colin Stetson & Kahil El’Zabar Quartet

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

15.05

Chassol

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

19.05

Alabaster dePlume & Anteloper

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

22.05

Pat Metheny

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

30.05

Liesa Van der Aa

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

04.06

Glass Museum

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

12.06

Meshell Ndegeocello

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

27.06

Sons of Kemet

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

04.07

Malcolm Jiyane

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

13.10

Rita Payés

Tickets & info: abconcerts.be Comment voulons-nous vivre ?

Politique du photomontage.* How do we want to live?

Politics of photomontage.

PLACE DE BELGIQUE 1 BELGIËPLEIN 1020 BRUSSELS DESIGNMUSEUM.BRUSSELS

Culture. Li érature

‘Il y a des zones grises’ FR

Partagée entre sa culture nigériane et son a achement à la Belgique, la romancière Chika Unigwe façonne une œuvre prenante qui ausculte les rêves et les failles du monde globalisé d’aujourd’hui.

— GILLES BECHET

Elles s’appellent Sisi, Efe, Ama et Joyce. Quatre jeunes femmes venues du Nigéria qui s’exposent tous les soirs en bustier de dentelle et cuissardes dans une vitrine de la Vingerlingstraat dans le quartier chaud d’Anvers. Fata Morgana, qui vient d’être publié en français, est le deuxième roman de Chika Unigwe.

Avec le sens du détail, de la concision, mêlant humour à la réalité sans fard, elle nous raconte les rêves et les parcours de ces femmes résilientes et volontaires. L’écrivaine nigériane, venue s’installer par amour en Belgique où elle a vécu plus de quinze ans, est aujourd’hui une des voix majeures de la littérature africaine.

Elle s’attache à des personnages en quête de sens et d’appartenance, tiraillés entre les valeurs traditionnelles et les défis de la modernité.

Ces quatre filles dont vous avez fait les personnages de votre roman sont des victimes qui ne se perçoivent pas comme des victimes.

CHIKA UNIGWE : Pour certaines d’entre

elles, venir se prostituer en Europe est un choix calculé, même si les options qui leur sont offertes sont très limitées. C’est un des chocs que j’ai eus quand j’ai fait mes recherches et rencontré des femmes nigérianes dans cette situation. Elles étaient pour la

plupart conscientes de ce qu’elles sont venues faire et pourquoi elles le font.

Beaucoup de femmes avec qui j’ai parlé cherchaient à gagner de l’argent pour renvoyer au pays. Elles gagnent de l’argent pour s’occuper de leur famille, prendre soin d’une mère abandonnée par leur père. À Benin City, la ville du Nigéria dont sont originaires beaucoup des prostituées, s’est développé une nouvelle classe moyenne dont les filles ou les mères sont en Europe où elles sont travailleuses du sexe. L’impact économique est énorme et c’est donc difficile de se voir ou de se comporter comme une victime quand votre impact économique est aussi élevé.

Fata Morgana signifie mirage et illusion. Vos personnages donnent un sens à ce qu’elles font par leurs rêves qui sont parfois des illusions.

UNIGWE : Nous avons tous des rêves et

parfois, ces rêves ne se réalisent pas.

Vous pouvez avoir fait des études supérieures, décroché un diplôme et espéré obtenir un job à six chiffres parce que quelqu’un d’autre y est arrivé. Puis vous avez votre diplôme mais pas de job. C’est important d’avoir des rêves et je crois que c’est ce qui fait de nous des humains. Si vous n’avez pas de rêves, vous n’avez pas d’espoir et si vous n’avez pas d’espoir, vous n’avez pas de vie.

C’était essentiel pour moi que ces femmes aient des rêves, peu importe s’ils se réalisent. C’est pareil pour les Nigérianes qui viennent se prostituer en Europe, certaines accomplissent leurs rêves, d’autres pas.

Si ces filles résistent à l’isolement, à l’exil et à leurs conditions de travail, c’est par la sororité qui les unit.

UNIGWE : Certainement, je pense que la solidarité, la sororité et la communauté

« Quand vous avez toute la classe moyenne qui s’en va, c’est qu’il y a quelque chose de détraqué dans le pays et son système » 42

sont importantes pour tous les êtres humains et surtout pour celles et ceux qui ont quitté leur pays et se retrouvent ailleurs. Je suis venue m’installer en Belgique après mon diplôme au Collège. Je n’étais jamais allée à l’étranger en dehors d’un séjour de trois mois à Londres avec ma famille où c’était presque comme si j’avais déplacé ma maison du Nigéria à Londres. Quand je me suis retrouvée à Turnhout où je ne connaissais personne, j’étais tout à coup devenue l’autre. Jan, mon mari, avait sa famille, il était chez lui, moi je devais me créer une famille. Je ne parlais pas la langue.

Je ne ressemblais pas aux gens que je voyais autour de moi.

La première fois que j’ai mangé une banane en Belgique, j’en ai pleuré. De l’extérieur, elle était magnifique, une forme parfaite, une belle couleur jaune mais quand j’ai mordu dedans, ça goûtait comme du carton. Quand rien n’est familier et qu’on est loin de chez soi, c’est normal de chercher un sentiment de communauté, c’est important pour la santé mentale, pour le bien-être émotionnel. En écrivant ce livre, j’ai pensé à ma première année en Belgique. Je souriais à toute personne noire que je voyais, je voulais me lier d’amitié à toute personne qui avait l’air vaguement africain. Je voulais inviter tout le monde chez moi. Personne n’est une île. On l’a bien vu pendant les épisodes de confinement et de quarantaine.

Qu’est-ce que le quartier chaud d’Anvers et la manière dont la prostitution est considérée disent de la Belgique ?

UNIGWE : Je ne peux répondre que par

la comparaison avec le Nigéria. Au Nigéria, la prostitution existe mais elle est cachée parce que c’est une société où la religion est omniprésente. Tout le monde veut paraître vertueux et ne pas être celui qui sera vu comme un pécheur car il sera blâmé. C’est aussi très hypocrite parce que les prostituées sont là, les gens les fréquentent mais on ne le voit pas. Une des histoires les plus choquantes que j’ai entendues, c’était le témoignage à la télévision néerlandaise d’une travailleuse du sexe nigériane qui racontait que c’était son père qui l’avait amenée à la prostitution en

Europe. Le fait qu’on ne voit pas de prostituées au Nigéria ne veut pas dire qu’elles n’existent pas mais qu’elles sont cachées. Le fait que ce soit plus ouvert en Belgique nous dit quelque chose de l’absence d’hypocrisie mais aussi de l’absence de religiosité car je pense que les deux sont liés.

Chika Unigwe 1974, naissance à Enugu, Nigeria 1995, s’installe en Belgique 2005, doctorat à l’université de Leyde 2005, De Feniks, son premier roman publié en néerlandais

À travers les trajectoires de vos personnages, on peut lire un constat sans appel de la corruption et des inégalités au Nigéria.

2008, Fata Morgana est publié en néerlandais et devient On Black Sisters Street en anglais

UNIGWE : Ce pays ne va pas bien et

Qu’avez-vous appris en écrivant ce livre et en rencontrant ces femmes ?

UNIGWE : Que les gens sont complexes et que les choses ne sont pas en noir et blanc. Je viens d’un milieu très catholique. Je n’étais même pas autorisée à prononcer le mot « sexe » .

Je me souviens qu’adolescente, j’adorais la chanson « Let’s talk about sex » de Salt-N-Pepa. Si je voulais la chanter, je devais remplacer le mot sexe par autre chose, alors je chantais : « Let’s talk about bread, baby ».

2012, Night Dancer 2013, déménage à Atlanta 2013, De zwarte Messias (Black Messiah) retrace le destin de Olaudah Equiano, un esclave du XVIIIe siècle qui a racheté sa liberté pour devenir une des premières grandes voix abolitionnistes 2019, Better never than late, recueil de nouvelles

Je vivais dans un monde très polarisé.

Je pensais tout savoir sur la prostitution avant d’écrire ce livre et de commencer mes recherches. Avec Fata Morgana, mais aussi avec d’autres livres comme Black Messiah, j’ai découvert combien l’humain peut être complexe. C’est très difficile de comprendre les gens sans comprendre les nuances de leur vie et d’où ils viennent. Il y a des zones grises. Nous devons apprendre à être plus compassionnel et partager un peu plus de bienveillance qui manque terriblement dans notre monde de cancel culture.

CHIKA UNIGWE : FATA MORGANA Editions Globe CHIKA UNIGWE MEETS DIANA EVANS 7/4, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

DROMEN EN ILLUSIES

DREAMS AND ILLUSIONS

Verscheurd tussen haar Nigeriaanse cultuur, haar liefde voor België en haar leven in de VS werkt romancière Chika Unigwe aan een oeuvre dat de dromen en barsten van de geglobaliseerde wereld onderzoekt. In Fata morgana vertelt ze over Nigeriaanse meisjes die in Europa een beter leven zoeken en daar veel voor over hebben.

Torn between her Nigerian culture, her love for Belgium and her life in the US, novelist Chika Unigwe is working on a gripping oeuvre that explores the dreams and cracks of the globalised world.

In Fata Morgana, she tells about Nigerian girls who look for a better life in Europe and are prepared to pay a lot for it.

NL

© KOEN BROOS

2012, reçoit le prix de littérature du Nigéria

BRUZZ | INTERVIEW

chaque Nigérian en est conscient. Il suffit de passer une journée sur Twitter pour voir que nous savons où sont nos faiblesses et où le gouvernement nous a trompés. À peu près chaque jour, des personnes sont kidnappées pour une rançon. Et plus personne ne s’en étonne. Je suis sur un groupe WhatsApp avec des femmes avec qui j’étais en highschool.

Il y a quelques jours le frère d’une de mes amies de classe a été kidnappé.

L’année dernière, c’était une de ses amies de classe et elle est juge. Nous sommes tous conscients à quel point le système est enrayé et ne fonctionne plus pour la plupart des gens. Ceux qui restent encore au Nigéria sont les très riches ou les pauvres qui n’ont pas les moyens de partir. Quand vous avez toute la classe moyenne qui s’en va, c’est qu’il y a quelque chose de détraqué dans le pays et son système.

EN

43

Under the skin

WHAT STIRS NADINE BABOY’S ARTISTIC SPIRIT?

‘I sometimes say that Michael Jackson was my first dance teacher’

BRUZZ | PORTRAIT

EN

From early childhood, Nadine Baboy always wanted to be a dancer and a singer. All grown up, the Afro-European artist has become a writer, a director and a storyteller as well, using elements of hip hop, krump, waacking, dancehall, African dance and contemporary dance in her radically mixed dance theatre. — MICHAËL BELLON, PHOTO IVAN PUT “From the time I was little, I knew I wanted to be a dancer,” multi-talented Nadine Baboy says with certainty.

“And secretly also a singer,” she adds. “So it was a childhood dream, and in order to find out what your mission and your destiny in this life are, I think it is important to seek connection with your childhood heart also when you are an adult.”

Baboy also knows that there are many difficulties between dream and

to know someone’s language to read their history, personality or story from their body.”

PIECES OF THE PUZZLE So which people and moments were important on the route that brought Baboy to where she is today? “I have had many wonderful encounters.

Although my training was autodidactic in the sense that I did not attend any kind of academy or school.

“Thanks to dance, you don’t need to know someone’s language to read their history, personality or story from their body” deed for the aspiring artist to overcome. “We live in a society that makes it seem as if being an artist is not a real profession. That it is just a hobby you do on the side. Being an artist is not valued unless you make a lot of money from it, and constantly being confronted with that view from society is hard. If you tell someone you are an artist, you have to justify yourself all the time.” That is especially true if you are a dancer.

“Dance is certainly not seen as an art discipline in its own right by everyone, but often more as an add-on to music or theatre. I have experienced this myself many times.

Whereas for me, dance is a discipline that can bring many people together, express things that you cannot put into words, in a universal language that touches people in an emotional way. Thanks to dance, you don’t need 44

When I was little, I taught myself to dance in the living room in front of the television. I sometimes say that Michael Jackson was my first dance teacher. And Janet too, of course!

(Laughs) These influences should not be ignored. When I was seven years old, my mother enrolled me in a classical dance course for a year.

When I was 14, I took contemporary dance classes and started making performances with friends. Around my eighteenth birthday, we founded First Step with friends. We would rehearse at Luxemburg/Luxembourg station or in small halls with choreographer Yves Ruth. That was the period of the hip-hop battles.

Someone else who has had a great impact is Cindy Claes. With the international exchange programme 1000 Pieces Puzzle, Cindy and Zinnema have given hip-hop dancers

many resources and opportunities to develop and professionalise.”

For Nadine Baboy, the combination of dance and theatre was crucial in finding her niche. “What I do now is ‘dance as storytelling’. For example, I made my first solo Terre Riche in 2016 by mixing poetry and dance. That was an important starting point. By combining choreography and writing, I have broadened my horizons and, in addition to being a dancer, have become a writer, singer, director and storyteller.”

MÉTISSAGE After that, the creative agency Mangoo Pickle encouraged Baboy to create a new piece and that became Désintégration Culturelle. “I was born in Congo but came to Belgium as a baby and have lived here all my life. I lost my mother tongue, Lingala, and adopted French instead. And when you no longer speak the language of your country of origin, you also feel cut off from the culture. That is what I wanted to talk about in Désintégration Culturelle: how to reconnect with that origin when you fall between two cultures? As a woman of Congolese origin with black skin, I will always be considered a stranger here. And when I am in Congo, many will see me as that child of Europe.

How are you supposed to find your own place? Does integrating into one culture require disintegrating another? Or can mixing also produce a fully-fledged culture of its own?”

With her métissage culturel, Baboy answers the latter question in the affirmative. The team with which she created the piece is an exponent of this in itself, with the Belgo-Congolese composer Youri Botterman, the Spanish-Belgian performer Raquel Suarez Duenas and the Congolese choreographer and dancer Hervé Loka Sombo.

It is remarkable that Baboy in Désintégration Culturelle every time manages to involve the standing audience who find their place among the dancers and musicians moving around the hall. “I wanted the audience to look for comfort in an uncomfortable situation, just as we did. For me as an artist, it is important that the audience takes something home with them. I tell my personal story, give my testimony, so that people may be able to recognise themselves and in turn engage in introspection and self-examination,” Baboy says about the therapeutic potential of her work.

NADINE BABOY: DÉSINTÉGRATION CULTURELLE 7 > 9/4, KVS BOX, www.kvs.be

DANSEN TUSSEN TWEE CULTUREN

DANSER ENTRE DEUX CULTURES

Als kind wist Nadine Baboy al dat ze danseres wilde worden. Langs een jeugd van dansen op de clips van Michael Jackson, klassieke dans, hiphopbattles en het 1000 Pieces Puzzle-programma van Cindy Claes en Zinnema, werd de BelgischCongolese ook zangeres, schrijfster, regisseur en verhalenverteller, die haar danstheater stoelt op een radicale mix van elementen. “Hoe moet je je plaats vinden als je tussen twee culturen valt? Moet je om je te integreren in de ene cultuur de andere desintegreren? Of kan vermenging ook een volwaardige cultuur opleveren?”

Enfant, Nadine Baboy savait déjà qu’elle voulait être danseuse. Outre une jeunesse devant les clips de Michael Jackson, à la danse classique, dans les battles de hip-hop et au programme 1000 Pieces Puzzle de Cindy Claes et Zinnema, la BelgoCongolaise est aussi chanteuse, écrivaine, metteuse en scène et conteuse, et elle base son théâtre et sa danse sur un mélange radical d’éléments. « Comment trouver sa place quand on est entre deux cultures ? Faut-il, pour s’intégrer dans une culture, désintégrer l’autre ? Ou est-ce que la mixité peut aussi engendrer une nouvelle culture ? »

NL

FR

Nadine Baboy Belgian-Congolese dancer, choreographer, actress and poet who radically opts for mixed forms The Afro-European performs storytelling through dance and uses elements of hip hop, krump, waacking, dancehall, African dance and contemporary dance in her dance theatre Via street dance, she ended up in the Zinnema exchange programme 1000 Pieces Puzzle An early version of Désintégration Culturelle earned her the 2017 performing arts award Brussels Bijou for amateur artists In the KVS, Baboy was also part of the cast of L’homme de la Mancha and Just as Long as You Are There

BRUZZ 215x290 Nuits Bota.indd 1

30/03/22 12:55

BRUZZ Select. Eat & Drink

Despite the large size of the dining room, intimacy and warmth are preserved, and the quality level of the food is very high.

Hats off to the Basque EN

A world-renowned culinary star, the chef Eneko Atxa was invited to reproduce his creative Basque concept in the atrium of the Radisson Collection Grand Place.

Here is what we think of it. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE ENEKO BASQUE BRUSSELS

•••

Wolvengracht 47 rue du Fossé aux Loups, Brussel/ Bruxelles, 02-227.31.06, www.enekoatxabrussels.com, ma/lu/Mo > za/sa/Sa 12 > 14.30 & 18.30 > 22.30

We won’t lie, the concept of the culinary franchise is one that frightens us.

Because it consists of a top-down model that often clashes with the local environment. It was therefore with some apprehension that we paid a visit to the Radisson Collection Hotel Grand Place Brussels one Friday evening. We were all the more sceptical because we know that Brussels hotels will resort to almost any measure to attract local customers and because, on paper, the decor of the monumental atrium implies a cold dining experience.

Good news: the place is nothing like we had feared, at least once it has switched to evening mode. The intimacy

and warmth are preserved by large lamps shaped like futuristic flying saucers, which make the ceiling seem less dizzyingly high and ensure that the sound system can be controlled to the decibel. Overall, the decor is classic, ringed with trendy back-lit photographs.

The tables are spaced out to preserve privacy. In a stroke of inspiration, the menu is divided into small and large dishes, so that you can choose your order according to how hungry you are.

We stuck to the smaller portions and ordered vegetable tartare (€7), Basque brioches stuffed with anchovy paste and smoked eel tartare (€12), pain de Cristal served with Joselito ham and Idiazabal

cheese (€15), and Txistorra pork sausage (€12).

The level of quality was very high: comfort food with exceptional ingredients. There were pleasantly unexpected notes dotted throughout, such as the delicious beetroot sorbet in the vegetable tartare and the incredible crunchiness of the crust containing the anchovy paste.

As well as these excellent dishes, they also have a remarkable wine list, especially for lovers of Spanish wines, which includes the marvellous Petalos del Bierzo (€60) and the striking Acustic Celler (€50).

Of course, a visit to this place is not easy on the wallet, as is often the case with tapas. The one drawback of the experience was that the service fell a little short of the concept. That said, we do not want to merely vent our frustrations without cutting them some slack; the team serving that night were so friendly and kind that it is impossible to hold it against them.

47

BRUZZ Select. Cinema

FILM VAN DE WEEK

J.K. Rowling is uitgeteld noch uitverteld NL

Na drie films zou de Fantastic beastsreeks op eigen kracht moeten kunnen overtuigen. Maar ook The secrets of Dumbledore is op de eerste plaats een goedgemaakte spin-off op maat van de Harry Po er-generatie. — NIELS RUËLL FANTASTIC BEASTS: THE SECRETS OF DUMBLEDORE

•••

UK, US, dir.: David Yates, act.: Eddie Redmayne, Jude Law, Mads Mikkelsen, Alison Sudol

Het leek de voorbije jaren alsof er een vloek rustte op de Fantastic beasts-reeks, die schrijfster J.K. Rowling en Warner Bros Pictures uit hun hoed toverden nadat het doek was gevallen over Harry Potter, een vuurtoren in de populaire cultuur van de 21e eeuw. J.K. Rowling werd fel aangevallen door mensen die haar transfobie verwijten en werd recent tot overmaat van ramp gesteund door de Russische president Poetin.

Johnny Depp, die vet betaald werd om opperbooswicht Gellert Grindelwald te spelen, kreeg de ezelsstamp en werd te elfder ure vervangen door Mads Mikkelsen, de dronkaard uit het Deense Druk (Drunk).

Waar Johnny Depp opperschurk Gellert Grindelwald nog neerzette als een Trump, maakt zijn vervanger Mads Mikkelsen er een Hitler-figuur van.

De herhaaldelijk uitgestelde opnames van de derde aflevering in een reeks van vijf – als men zich houdt aan het oorspronkelijke opzet – werden door coronagevallen op de filmset meerdere keren stilgelegd.

De zelfgezochte en gratis gekregen tegenslag kwam er bovendien op een belangrijke moment voor de franchise. Na de goede ontvangst van Fantastic beasts and where to find them (2016) kreeg Fantastic beasts: the crimes of Grindelwald (2018) best veel kritiek. De hocus pocus was

Een fellowship van outsiders en dapperen onder leiding van magizoöloog Newt Scamander (Eddie Redmayne, rechts) moet voorkomen dat Grindelwald de macht grijpt.

48

top, maar het scenario was overladen met personages en nevenpersonages die elkaar voor de voeten liepen. Hoe groot is anno 2022 de interesse van de twintig jaar ouder geworden fanlegers van Harry Potter? Vooral daarvan zal het succes van Fantastic beasts 3 en de toekomst van de reeks afhangen.

LIEFDE EN CONFRONTATIE Met de kritiek op de warrige verhaallijnen is in elk geval rekening gehouden. The secrets of Dumbledore is veel overzich-

telijker. Toch voor wie vertrouwd is met de tovenaarswereld van J.K. Rowling.

Via een reeks leuke zijavonturen met lekker veel magie, fun en fabelachtige fabeldieren werkt het derde deel toe naar een openlijke confrontatie tussen Dumbledore (Perkamentus in het Nederlands) en Gellert Grindelwald. Die opperschurk, een voorloper van Potters aartsvijand Voldemort, werd door Johnny Depp neergezet als een Trump, zijn vervanger Mads Mikkelsen maakt er met veel minder aandachtszucht een Hitler-figuur van.

Deze keer zegt Dumbledore ook met zoveel woorden dat hij verliefd was op Grindelwald. Een fellowship van outsiders en dapperen onder leiding van magizoöloog Newt Scamander (Eddie Redmayne) moet voorkomen dat de oorlogszuchtige Grindelwald met zijn obsessie voor raszuiverheid de macht grijpt.

Op de vertelkracht en het vertelplezier van de Pottersage mag je niet rekenen. De grootste troef van Fantastic beasts is de grote, gerodeerde en erg bekwame ploeg production designers, kostuumontwerpers en visual effects-specialisten die hun Potter-expertise voortzetten.

Zij zorgen nog het meest voor magie. Hopelijk zet het herstel zich voort.

FOCUS

MORE FILM

Démon de minuit FR

C’est le retour du Midnight Movie. Le Cinéma Nova organise à nouveau des Nocturnes et réserve les vendredis au kaiju eiga, giallo, postapo, cyberpunk, heroic fantasy et autres célébrations fantaisistes de l’imaginaire.— NIELS RUËLL

Et quel meilleur film pour ressusciter les Nocturnes que The Brood (Chromosome 3) de David Cronenberg. Un film on ne peut plus sanglant, fou, choquant et passionnant. Ce que fut Eraserhead pour David Lynch – un film clé visionnaire et ahurissant – voilà ce qu’est The Brood pour le grand maître canadien réalisateur de Crash, La Mouche et A History of Violence. Il en aurait parlé comme étant son seul film autobiographique, des propos choquants qui feraient suite à un divorce qui aurait mal tourné et qui l’aurait traumatisé. Voici un résumé incomplet pour que vous vous fassiez une idée. Une mère qui maltraite sa fille est internée et confiée à un psychiatre expérimental. Elle y mute en une couveuse qui donne naissance à des clones

THE BROOD

nains difformes aux tendances monstrueuses. Peut-on parler d’instinct maternel ? Son ex veut lui retirer son droit de visite.

En 1979, les cinéphiles mainstream n’ont pas accepté les scènes répugnantes et inquiétantes, et cela a pris plusieurs années pour que la presse cinéma « sérieuse » soit capable de passer outre le côté choquant du film, d’apprécier l’horreur corporelle et de reconnaître le génie révolutionnaire de Cronenberg. Les violons qui fouettent le cauchemar maladif et le rendent encore plus horrible suivaient les instructions d’Howard Shore, débutant en 1979, mais entre-temps un des grands compositeurs de musique de film et pas uniquement pour Le Seigneur des anneaux.

Deux vendredis plus tard, ce sera au tour de Demon Seed (Génération Proteus) de Donald Cammell, un autre film d’horreur des années 1970 à la fois bizarre et attrayant, qui mérite certainement d’être (re) découvert. Le Nova décrit le film comme le croisement improbable de 2001 : l’Odyssée de l’espace et Rosemary’s Baby et c’est plutôt bien vu. PROTEUS IV – l’intelligence artificielle à son niveau le plus effrayant – déplore le fait qu’il n’arrive pas à sentir les rayons de soleil sur sa peau et se dit que ce serait une bonne idée de se reproduire via la femme de son créateur.

THE BROOD 8/4, 22.00, Cinéma Nova & DEMON SEED 22/4, 22.00, Cinéma Nova, www.nova-cinema.org

1

Nowhere BE, dir.: Peter Monsaert, act.: Koen De Bouw, Noa Tambwe Kabati, Ruth Becquart

NL/ Na Offline (2012) en Le ciel flamand (2016) is

het geen verrassing dat de Belgische filmregisseur Peter Monsaert een sober maar hoopvol eenlingendrama tot een goed einde brengt en het beste naar boven haalt in al zijn acteurs. Koen De Bouw speelt een oud-truckchauffeur die het verlies van zijn dochter maar niet te boven komt. Noa Tambwe Kabati uit de jongerenreeks wtFOCK speelt een dak- en familieloze Noord-Afrikaanse tiener. Een roadtrip haalt beiden uit hun isolement. Ondanks de grote verschillen trekken ze elkaars leven weer in beweging. (NR)

2

Kind Hearts BE, dir.: Olivia Rochette, Gerard-Jan Claes, act.: Billie Meeussen, Lucas Roefmans

FR/ Le Festival de Berlin a décerné à Kind Hearts le Grand Prix du meilleur film dans la section Génération 14Plus. Cela laisse espérer que ce portrait doux et intime d’un jeune couple bruxellois, malgré l’absence de grand drame et de grand spectacle, saura conquérir de nombreux cœurs. Les réalisateurs Olivia Rochette et Gerard-Jan Claes, connus pour deux films sur la chorégraphe Anne Teresa De Keersmaeker et Rosas, suivent Billie Meeussen et Lucas Roefmans pendant leur première année après le secondaire. Avec un naturel désarmant, ils dévoilent leurs espoirs, leurs doutes, leurs pensées et l’évolution de leur relation. (NR)

3

Face à la mer LB, dir.: Ely Dagher, act.: Manal Issa, Fadi Abi Samra, Roger Azar

EN/ When 2,700 tonnes of ammonium nitrate blew

up in August 2020, it turned the Lebanese capital Beirut into a ghost town. Back then, Ely Dagher was already working on this melancholic, slow art-house film. In veiled terms, he tells us that Beirut was a ghost town even before the explosion at the port. Lifeless, crushed by the political and economic crisis, the hope for a better future lost. After barely two years, a downcast young woman trades Paris for Beirut and goes back home. But the city is alien to her. Waves of sorrow flood her. (NR)

49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

HEDENDAAGS KLASSIEK

Meer dan de som van de noten NL/ Wim Mertens zal wel altijd vereenzelvigd

worden met zijn minimalistische, repetitieve hits uit de jaren 1980. Via filmsoundtracks en publiciteitscampagnes allerhande klonken ze zich onontkoombaar vast onder je hersenpan.

Maar de voorbije veertig jaar heeft de Belgische pianist en zanger veel meer dan alleen deuntjes gecomponeerd. Over die breed toegankelijke, lyrische melodieën zal je hem trouwens nooit luchtig horen doen: “Schrijf maar eens een deuntje,” luidde steevast het devies aan de criticasters. Tegelijk is hij aan een oeuvre blijven werken dat intussen een universum is geworden. Solowerk, stukken voor kleine en grote ensembles en alle mogelijke instrumentengroepen werden via multipele lagen gekaderd in wereldse, vaak filosofisch geïnspireerde, niet altijd even behapbare concepten. De som van de noten moest altijd meer zijn dan een louter muzikale oefening.

Los van de huidige best of-tournee, die terugblikt op de periode 1980-2020 en dik twee jaar na het uitbreken van de pandemie weer is opgepikt, verscheen vorige week met Heroides ’s mans 75e (!) album – inclusief soundtracks en compilaties. Daarvoor zocht de

componist inspiratie in een reeks gedichten waarin de Latijnse woordkunstenaar Ovidius 2.000 jaar geleden al zijn verbeelding gebruikte om veelal mythologische heldinnen zoals Dido, Penelope en Sappho veelal onbeantwoorde brieven te laten schrijven aan hun afwezige minnaars, die andere dingen te doen hadden, zoals oorlog voeren. In tegenstelling tot het originele materiaal voorziet Mertens wel een antwoord. De nieuwe composities, waarin scheiding en gemis thema’s zijn, worden in eerste instantie ontdaan van franje gebracht door de piano van Mertens en zijn ijle, nog steeds erg aandoenlijke falsetstem. Maar door versies van dezelfde nummers ook door een ensemble met piano, violen, cello’s en harp te laten inspelen, krijgen ze een spiegelbeeld. Het brandend actuele thema van ver weg vechtende mannen komt door de op muziek gezette tranen van de vrouwen tot leven.

Tijdens de carrièreterugblik in Bozar wordt Mertens bijgestaan door violiste Liesbeth Baelus en cellist Lode Vercampt. (TP) WIM MERTENS: INESCAPABLE TOUR 8/4, 20.00, Bozar, www.bozar.be

THEATRE & DANCE

LISTEN HERE: THIS CAVERN

1

Krochten van het Kaai NL/ De Brussels-Amerikaanse choreograaf

Daniel Linehan formuleerde de interessante these dat de ecologische crisis (ook) een crisis van onze sensitiviteit kan zijn: de teloorgang van onze omgeving ligt ook aan onze gebrekkige verbinding ermee. Daarom moeten we ons opnieuw actief openstellen voor de wereld. Voor Listen here: these woods nodigde Linehan het publiek uit in het bos. Voor vervolg Listen here: this cavern trekt hij de duisternis in om onze zintuigen op scherp te zetten. De compositie Deep listening van Pauline Oliveros, opgenomen in een ondergrondse grot, begeleidt de bewegingen van de performers in de donkerste ruimte van het Kaaitheater. (MB)

DANIEL LINEHAN/HIATUS: LISTEN HERE: THIS CAVERN 8 & 9/4, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

2

L’urgence des corps

FR/ Dans son nouveau spectacle, Wim Vandekeybus revient avec l’énergie et l’intensité qu’on lui connaît aux fondamentaux du mouvement.

Inspiré par un séjour dans les dernières forêts vierges d’Europe en Roumanie, il s’est mis à l’écoute de ces intuitions imprimées dans le corps, quand ville et civilisation ne sont plus que de lointains souvenirs. Les dix danseuses et danseurs explorent les traces de la nature que le corps a oubliées. La scène devient un espace sauvage où résonne l’intense musique composée par Trixie Whitley, Marc Ribot et Shahzad Ismaily. Alors que les changements climatiques bousculent nos repères et nos modes de vie, n’est-il pas urgent d’écouter ce que le corps a à nous dire ? (GB)

WIM VANDEKEYBUS : TRACES 7 > 9/4, KVS BOL, www.kvs.be

3

Kids with guns EN/ For a few years now, My Father Held a

Gun has been touring as an international success show and, unfortunately, it has been topical for just as long. Storytellers Raphael Rodan and Sahand Sahebdivani are good friends, regular theatre companions and hail from Israel and Iran respectively. In a simple but clever way, they try to reiterate why boys, like their fathers and grandfathers, love war. Using letters from soldiers in World War I, they also talk about their parents’ struggle and their own perceived enmity. With a clarinetist and a guitarist in the background, they wonder if they can also be pacifists and feminists. (MB) MY FATHER HELD A GUN 12 > 23/4, 20.30, in EN with subtitles in FR, TTO Théâtre, www.ttotheatre.com

50

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

RAVE REBELS

1

Tussen Brussel en Tunesië NL/ Er zitten subtiele Arabische krullen in het

betoverende pianospel van het jonge jazztalent Wajdi Riahi. Dat is niet verwonderlijk, want Riahi heeft Tunesische roots, is lid van de Jazz Club de Tunis en studeerde in 2011 af met een diploma in de Arabische muziek. De Tunesische Brusselaar debuteerde eerder dit jaar met het fraaie album Mhamdeya (een verwijzing naar de wijk waar hij opgroeide), waarop hij samenwerkt met contrabassist Basile Rahola en drummer Pierre Hurty, met wie hij live een trio vormt. In twee tracks roept hij daarnaast de hulp in van de oedspeler Akram Ben Romdhane en van de begenadigde Brusselse jazztrompettist Jean-Paul Estiévenart. (TZ)

THE SOUNDS GOOD SESSION #21 WITH WAJDI RIAHI 6/4, 20.30, Sounds, www.sounds.brussels

2

Liberté, Égalité, Diversité

FR/ Humble héritier du légendaire Ali Farka Touré, le Soudanais Ebo Krdum a échappé à la cruauté du régime totalitaire qui gangrène son pays. Exilé en Suède, le musicien part à présent en guerre contre l’injustice et chante sa soif de liberté sur un nouvel album baptisé Diversity. Ancré au cœur des traditions musicales de la région subsaharienne, le répertoire d’Ebo Krdum libère la (bonne) parole en huit langues différentes.

De quoi affirmer l’universalité de son message et accentuer la pluralité d’une musique bercée par le folklore et les héros du blues touareg (Tinariwen, Tartit, Mdou Moctar). (NAL)

EBO KRDUM 8/4, 20.00, Muziekpublique, www.muziekpublique.be

3

Rebel yell EN/ Rebellious ravers were locked up for two

years with no chance of an escape but now they can finally go wild again at Paleis/Palais 12 during the third edition of Rave Rebels. International dance and trance icons such as Boys Noyze, Boris Brejcha, Ida Engberg, Kölsch and Pan-Pot feature on the bill of the fourteen-hour dance festival, which is steered in the right direction by Ghent’s Kompass Klub, together with innovative sound wizards such as 999999999 and the Dutch techno king Reinier Zonneveld. (TZ) RAVE REBELS 9/4, 20.00, Paleis/Palais 12, www.raverebels.com

PORTRAIT OF A LADY

1

Flaneren met facetogen NL/ In 2010 doorkruiste geboren Brusselaar

Pierre-Philippe Hofmann zijn vaderland van west naar oost, langs de taalgrens, om een gediversifieerde, documentaire blik te bieden op een licht ontvlambaar maar voorts nogal onopvallend landschap. Vandaag presenteert de kunstenaar in de Botanique een nog maniakaler project in een romantischere setting: gedurende acht jaar legde hij, langs tien concentrische routes van de grenzen naar het centrum van Zwitserland, meer dan 2.700 km af. Na elke kilometer nam hij een statische video op van één minuut. Een panoptische installatie van 72 schermen in de Botanique moet die uitwaaierende ervaring voelbaar maken. (KS)

PIERRE-PHILIPPE HOFMANN: PORTRAIT OF A LANDSCAPE 7/4 > 8/5, Botanique, www.botanique.be

2

NL/ Momenteel kan je in Brussel naar twee immersieve expo’s over het Mexicaanse icoon Frida Kahlo. Het event in de Hortagalerij focust op het leven van de artiest, bij Viage word je met toestemming van de Diego Rivera & Frida Kahlo Foundation helemaal digitaal ondergedompeld in de kunstwerken zelf. Mail ‘Kahlo‘

La beauté du chaos

FR/ Dans l’exubérance de sa peinture, Omar Ba peint des images pour organiser le chaos du monde. Peintre nomade partagé entre différents continents, l’artiste sénégalais a développé une mythologie et une symbolique à la fois hors du temps et profondément contemporaines. D’une nature exubérante et abstraite aux couleurs chatoyantes émergent d’énigmatiques personnages hybrides mi-humains, mi animaux qui renvoient à des interrogations sur l’histoire et la politique, à l’Afrique et à l’Occident. Mixant les formes, les techniques et les textures, il manie délicatesse et violence dans une vingtaine de toiles grand format réalisées spécialement pour l’exposition. (GB)

OMAR BA : VOYAGE AU-DELÀ DE L’ILLUSION > 7/8, Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique, www.fine-arts-museum.be

3

VIVA FRIDA KAHLO

15x2 tickets, Viage – Digital Art Theatre

DORIAN ELECTRA 12/4 MAXENCE 19/4 3x2 places, Botanique

FR/ Deux jeunes talents qui ont le vent en poupe :

Dorian Electra aborde des thèmes tels que le féminisme intersectionnel et la masculinité toxique dans une pop provocante. Maxence, après un passé d’humoriste sur la toile, se lance aujourd’hui dans la pop contemporaine avec des influences hip-hop, rock et électro ! Envoyez « Electra » ou « Maxence »

Women at the museum EN/ In 1989, the Guerilla Girls, a group of

feminist female artists who hid their identities behind gorilla masks asked the global art scene: “Do women have to be naked to get into the Met Museum?”

Their billboard design was based on a hard truth: at the time, the Metropolitan Museum only displayed 5% female artists while 85% of the naked bodies in the works were female. There is nothing joyous about the fact that they felt it necessary to reprint their poster in 2005 and 2012.

Villa Empain is now weighing in on the issue – be it slightly less boldly – by strolling through art history and its representation of women, from the fertility symbols of prehistoric times to contemporary practices. (KS) PORTRAIT OF A LADY > 4/9, Villa Empain, www.villaempain.com

DANIEL LINEHAN

5x2 tickets, Kaaitheater, 9/4

EN/ Whereas Daniel Linehan’s previous performance Listen Here: These Woods took place among the trees, Listen Here: This Cavern invites you to descend into the darkness of a cave and sharpen your senses. Inspired by the work Deep Listening by the US composer Pauline Oliveros, Linehan’s approach to “listening” is active and empathetic.

Mail “Linehan” 51

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

In de buurt hebben ze onlangs een soepfeest georganiseerd. Buren en buurtorganisaties maakten soep en deelden die uit aan de bezoekers en wandelaars. Men mocht een beoordeling indienen en misschien was er zelfs een prijs voor de beste?

Soep verwarmt de harten, soep verzacht de zeden. Maar ik bedenk daarbij ook dat dit een van de oudste vormen van gastronomie is?

Wij leerden op school dat lang geleden de mensheid leefde van jacht en vruchtenpluk. Wij denken daarbij aan oeros aan het spit, met een groen slaatje en fruitsla achteraf, maar zo ging het natuurlijk niet. Vlees roosteren, daar is veel moeite voor nodig en iedere amateurbarbecuer weet dat het niet altijd zo makkelijk is.

Op een gegeven moment moet men ontdekt hebben dat gekookt voedsel efficiënter was of gewoon ‘lekker’ en nog beter verteerbaar dan sla en wortels ‘uit het vuistje’. Zo werd de soep geboren.

Alleen kende men nog geen potten en pannen. Hoe kan je dan soep koken? Wel, men weet nu dat men al snel water kon laten koken door gloeiende stenen in een holte vol water te leggen. In een kolkgat langs de rotsen bij een rivier, bijvoorbeeld. Er zijn vandaag mensen die dat nog doen. Gewoon voor de leut: je laat de keien opwarmen in een heet vuur, grijpt ze zodra ze heet zijn vast met twee takken, en plons in de rotskom. Doe er de vondsten van de dagelijkse pluk bij, en hier en daar een vis uit de beek

NICK TRACHET

52

CULI NAI R

Lepel

“Moderne lepels zijn altijd maar platter.

Ze worden ontworpen door designers, niet door hongerige magen” FOTO © SHUTTERSTOCK

of een vogel uit de bomen en het is feest. Je houdt de soep aan de kook door de stenen er weer uit te vissen en te vervangen door hete, nieuwe stenen.

Zo kreeg men dan dagelijkse soep die varieerde naargelang de plek waar je was gaan voedsel zoeken en volgens de jaargetijden. Zo kenden ze al vroeg aspergesoep met oesters en daar een ei van

de karekiet of kievit bij. Ze deden zich niets te kort, onze voorouders. Luxe bestond toen nog niet.

Maar in tegenstelling tot het eten uit het vuistje heb je voor soep iets nodig om die uit de kom te scheppen: een lepel. Naargelang de Nick Trachet streek werd het een schelp Nick Trachet van het strand, een halve kokosnoot of een kalebas.

“Niets slimmer dan een mens,” zei mijn vader,

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

“maar hij moet leven.”

Maar kijk volgende keer op tafel nog even naar die lepel: hij is dus het oudste eetgerei. Ook toen ik in verre buitenlanden verbleef, kreeg je bij de maaltijd bij mensen thuis enkel een lepel aangereikt. Messen heten gevaarlijk te zijn en vorken nergens voor nodig.

De vork is trouwens een echte laatkomer in onze huishoudens. Ook onze eigen overgrootouders aten zonder mes of vork. Alles was klein gesneden en gaargekookt tot … lepelkost.

Moderne lepels zijn altijd maar platter. Ze worden ontworpen door designers, niet door hongerige magen. Ze zijn zelfs te klein voor hoestsiroop! Ik struin altijd de brocantes af op zoek naar eerlijke lepels waar nog wat vloeistof in kan. Of je moet die uiterst handige Chinese soeplepels kopen, in porselein of kunststof.

Handig als de soep ook nog eens grove bestanddelen bevat.

Laat ondertussen de soepfeesten maar doorgaan. “Ze kondigen de lente aan,” schreef iemand. Dat is misschien zo voor wie zijn eten haalt uit de supermarkt, aangevoerd vanuit verwarmde serres. Maar als je naar de moestuin kijkt, dan is daar nog niet veel te zien dat boven komt piepen. Onze voorvaderen aten in deze periode nog steeds bewaarvoedsel. De échte lentesoepgroente als kervel of asperge, die zijn er pas binnen een maand of wat. Wie deze weken dus soep wil maken volgens de seizoenen, trekt een blik open. Maar dat kan de pret niet drukken. Smakelijk.

Harde kip Pistolets

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE 55.000 exemplaren.

ADVERTEREN? Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) REDACTIECHEF Kirsten Bertrand CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Andy Furniere, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk BRUZZ.be/meldnieuws forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan dingPersberichten kunnen via hele BrusselaarDe diedede stad reeks woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar die stad toe, watnalezen? pepertjes look. Na uur was redactie@bruzz.be endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, BRUZZ.be/trachet ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg Voer uw evenement in op dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een Encodez votreCULTUUR Mathias Declercq sur événement & UIT wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT Enter your event on lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Gerd Hendrickx REDACTIE www.agenda.brussels Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt REDACTIE het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. nieuws Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu geworden En de mensen overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen van prijsverhoging, dus doen ze het via volumedie te oud zijn volgens de normen van de verkleining.

verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken agussi?

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen West-Afrika.

Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van veleop pompoensoorten, en geschiedenis rust vertelde mijgepeld lang geleden dat

Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE

vr 15.04

Amber Haddad

wo 20.04

Patches

do 21.04

Dishwasher_

CANTINE JOSÉE (I.S.M. GC TEN NOEY)

BRUSSELS BEER PROJECT

KFK HOPE

za Curated by MUZIK1030 23.04 Toine Thys & Désiré Somé African

Bunch WINOK

di 03.05

Roland Van Campenhout + Porcelain id HET GOUDBLOMMEKE IN PAPIER

wo 04.05

LeNoise

do 05.05

Cloudy-Oh

di 10.05

Shaka Shams + Kleine Crack

MONK

ARCHIPEL

RITCS CAFÉ

di Curated by Nekka 17.05 Tenorin + support BAR PILAR

wo 18.05

Cesar Quinn

wo 25.05

Divided

do 26.05

Mek’dr’dr

za 28.05

Ana Diaz

vr 03.06

Adja + Jette on Stage

AFFLIGEM CAFÉ

BONNEFOOI

MERLO

GC PIANOFABRIEK (I.S.M. BRUSSELS JAZZ WEEKEND)

TAVERNE TER LINDEN (I.S.M. GC ESSEGEM)

Make your own Stoemp!

Stoemp! zoekt jonge organisatoren

stoemplive.be — gratis!

Alle info

Gebeten door dino’s?

EXPO > 07.08.22

De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) in Brussel zoekt nieuwe collega’s:

Deskundige duurzaamheid in patrimonium Projectleider infrastructuur en beheer (niveau A) We bieden je een aantrekkelijk loonpakket met onder andere een aanvullend pensioen, een hospitalisatieverzekering, maaltijdcheques, gratis woon-werkverkeer met het openbaar vervoer, een fietsvergoeding, ... Met 35 vakantiedagen en allerlei verlofvormen bouw je aan een goede work-in-life balans. Ontwikkelkansen krijg je volop dankzij een zeer uitgebreid leeraanbod.

Wie zijn wij?

De VGC is de Nederlandstalige overheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en telt ruim 1.200 medewerkers. We richten ons tot de Nederlandstalige Brusselaars en tot iedereen die zich aangesproken voelt door het Nederlandstalig netwerk van diensten en voorzieningen. De VGC wil de kwaliteit van het leven in de stad verbeteren.

Zet jij mee je schouders onder Brussel?

Je vindt de uitgebreide functieomschrijvingen en onze andere vacatures op www.vgc.be/vacatures

DB619808H9

DB623070I9

Op zoek naar een job met pit?

Wij zoeken naar:

diensthoofd Kinderopvang en Opvoedingsondersteuning • Je stuurt de dagelijkse werking van de dienst aan, geeft leiding aan je pedagogisch team, regisseert kwaliteitsvolle gezins- en groepsopvang en coördineert het opvoedingsondersteunend aanbod in samenwerking met partners.

“In een steeds veranderende context de werking en dienstverlening van de dienst verbeteren als team geeft me veel energie. Vanuit mijn functie draag ik bij aan het beleid en dat spreekt mij heel erg aan.”

DAVID BUYS DIENSTHOOFD PERSONEELSDIENST

• Je bent verantwoordelijk voor het beleid rondom de specifieke toepassing van regelgeving inzake voorschoolse kinderopvang en beleidsadvisering naar het lokaal bestuur.

Vragen? Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

DB754110C2

Meer info? Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de www.overijse.be/jobs selectieprocedure op www.overijse.be/jobs.

Solliciteren voor deze functie kan tot en met 4 mei 2022.

www.overijse.be/jobs

Vind een leuke job in jouw buurt.

regiotalent.be

DB623068I9

Onze aanpak Jouw stijl.

Wij bieden jou

Bij het Wit-Gele Kruis bied je kwalitatieve zorg aan bij mensen thuis. Daarbij reken je op je skills, creativiteit én op collega’s die je elke dag ondersteunen. Kies voor onze aanpak en vul die in met je eigen stijl.

een job met gevarieerde, technische zorgen een team van collega’s waar je op kan rekenen

Wij zoeken: Verpleegkundigen vrije keuze in werkregime: 50% – 100%, contract naar keuze: onbepaalde duur, bepaalde duur, interim Referentieverpleegkundigen geestelijke gezondheidszorg & dementie, chronische zorg, technische zorg, palliatieve zorg & oncologie, wond- en stomazorg

werk in eigen regio, dicht bij huis deeltijds of voltijds contract, studentenjob of interim een marktconform loon (IFIC)

Afdelingsverantwoordelijke te Diest

extra voordelen zoals: een dienstwagen met tankkaart (onbeperkte km bij privégebruik), maaltijdcheques van €7, eindejaarsen attractiviteitspremie, groeps- en hospitalisatieverzekering

Adjunct-zorgkwaliteit te Wolvertem Jobstudenten verpleegkundigen, zorgkundigen en vroedvrouwen

DB753843C2

nv MOWI bouwonderneming te HALLE zoekt voor onmiddellijke indiensttreding

Zaventem is als gastvrije en veelzijdige gemeente een aantrekkingspool voor Vlaanderen en heel België. De gemeente geniet van een uitzonderlijke situatie in Europa en biedt een uitstekende leef- en werkomgeving.

PROJECTMANAGER

Gemeente en OCMW Zaventem tellen ongeveer 500 medewerkers die dagdagelijks instaan voor de dienstverlening aan de inwoners.

in loondienst of op zelfstandige basis

Schoonmaakmedewerker

Wij ontvangen graag jouw cv en alle info die ons kan overtuigen om voor jou te kiezen.

Ben jij:

een architect of ingenieur met minstens 5 jaar ervaring?

Wil jij:

projectmanager worden in een familiebedrijf en filevrij naar je nieuwe werkplek rijden in Halle? ruimtelijk inzicht, technisch doorzicht, interesse in laag E-peil, een vlotte pen, juridische bagage? vlot overweg met Vectorworks in Windows omgeving, in de toekomst kijken om problemen te voorkomen, zelfstandig je werk organiseren en proactief handelen?

Heb jij: Kan jij:

Heb je oog voor netheid en kwaliteit en popel je om de handen uit de mouwen te steken? Wil je bijdragen aan een aangename en verzorgde omgeving voor burgers, bewoners en personeelsleden? Dan is een job als schoonmaakmedewerker bij lokaal bestuur Zaventem (OCMW of gemeente) echt iets Interesse?

Bezorg uiterlijk op 20/04/2022 https://www.jobsolutions.be/register/10283-1

Dan bieden wij jou de volgende stap in je loopbaan, een volledig uitgeruste werkplek en een marktconforme verloning volgens je ervaring.

Reageer snel naar info@mowi.be

Kijk op www.zaventem.be voor meer informatie over de functie en de selectieprocedure.

DB753496C2

DB754193C2

ALLROUND TECHNICUS Vakgroepen bouwkunde en architectuur

graag Wil je het is hoe weten erken om te w UB? bij de V

FUNCTIEBESCHRIJVING Je staat in voor het realiseren van prototypes van constructieonderd.,onderzoeksopstellingen en digitaal gefabric. werkstukken (3D-printen, lasercutten) binnen een klein team van techniekers, alsook voor het onderh. van de toest.

Concreet houdt dit in: • Het conventioneel frezen, draaien, boren, slijpen van onderdelen van testopstellingen.

• Het ondersteunen/bijsturen van de onderzoekers naar maakbaarheid en functionaliteit van de ontworpen proefopstellingen.

• Je zorgt voor het onderhoud, beheer en de bediening van testbanken, lasercutter, 3D-printers, ...

• Ervaring met 3D-CAD-software (Autodesk Inventor of CATIA V5) voor het maken van 3D-modellen is een plus.

• Technische ondersteuning van de onderwijslabo’s (opstellen en onderhoud van de proefopstellingen en machines).

• Je hebt een eerste ervaring met het opstellen van freesprogr. aan de hand van CAM-software (Edgecam, CATIA V5) gebaseerd op werkstuktekeningen of 3D-modellen, of bent bereid je hierin op de werkvloer bij te scholen.

AANBOD Word jij onze nieuwe collega? Dan bieden we je een Contract onbepaalde duur aan met een salaris gekoppeld aan graad 4, 5 of 6, afhankelijk van je competenties en eerdere relevante werkervaring. Bij de VUB garanderen we een open, betrokken en diverse werkplek en bieden we je kansen om je carrière (verder) uit te bouwen. Daarnaast geniet je van voordelen als: • Max. terugbetaling woon-werkverkeer met het openb. vervoer of een fietsvergoeding; • Een kosteloze hospitalisatie- en groepsverz. met gewaarborgd inkomen; • De ruimte om je job-inhoud mee te vormen en voortdurend bij te leren via VUB LRN; • Voordelige sportmogelijkheden; • Ecocheques; • Heerlijke maaltijden in onze campusrest. aan een aantrekkelijk tarief; • Een open en familiale werkomgeving met aandacht voor je work-life balance én een uitzonderlijke verlofregeling met 35 verlofdagen (bij voltijdse tewerkstelling).

GEÏNTERESSEERD? Spreekt deze functie je aan? Laad dan vóór 25/04/2022 volgende doc. op via onze VUB-jobsite: je cv, motivatiebrief en hoogst behaalde diploma (niet van toepassing voor VUB-alumni).

Ga dan naar jobs.vub.be en ontdek alles over o.a. onze campussen, voordelen, strategische doelen en collega’s.

Ontdek je carrièrekans en surf nu naar mijntoekomstbijroularta.be

DB754019C2

WERKEN BIJ DE VUB De Vrije Universiteit Brussel staat al meer dan 50 jaar voor vrijheid, gelijk(waardig)heid en verbondenheid en dat leeft sterk op onze campussen bij zowel studenten als personeel. Bij de VUB vind je een diverse verzameling aan persoonlijkheden: innovators pur sang, maar vooral mensen die 100% hun authentieke zelf zijn. Met zo’n 3500 medewerkers zijn we de grootste Nederlandstalige werkgever, in de privésector, in Brussel; een internationale stad waarmee we ons maar al te graag verbinden en waar(rond) onze 4 campussen gelegen zijn.

on s é v u o r t a s Charle

cLic l

professionne

x talents De nombreu Que vous cherchiez des vendeurs, des maçons, des chauffeurs de permis B, des magasiniers, des serveurs, ou d’autres profils... Actiris est là pour vous aider à trouver votre clic professionnel.

ur vous

un po Et sûrement

Postez vos offres d’emploi sur notre site, des talents vous y attendent ! Trouvez le bon profil au bon moment, avec la bonne prime ou la bonne formation.

Découvrez les profils disponibles sur actiris.brussels/leclic et contactez-nous.

Scannez-moi

BRUZZ 13-04-2022 FR.indd 1

22/03/22 11:58