BRUZZ - editie 1788

#1788

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

23 | 02 | 2022

+ BRUZZ CULTURE VICTOR DE ROO TUSSEN BPOST EN DIY

KASPER BOSMANS ARTISTE VISUEL ET MAÎTRE DE L’ANECDOTE

15 YEARS OF VOETVOLK “WE HAVE ALWAYS KEPT THAT ROCK ‘N’ ROLL SPIRIT”

’LEOPOLD II MOET VAN ZIJN VOETSTUK’ WERKGROEPLEDEN DIDO LAKAMA EN SANDRINE EKOFO OVER HET DEKOLONISATIERAPPORT

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

GESCHIEDENISLES Wat doe je met het standbeeld van Leopold II op het Troonplein als je weet dat de herinnering aan de man én aan de koloniale periode bijzonder pijnlijk is voor een deel van de mensen dat er dagelijks langskomt? Volstaat het om het beeld te verwijderen of moet het net van context worden voorzien? Een groep van experten boog zich over deze én andere vragen die te maken hebben met de dekolonisatie van de publieke ruimte. Het is nu aan de politieke verantwoordelijken om de adviezen uit het rapport in de praktijk om te zetten.

Makkelijk wordt dat niet. Toen ik onze graficus vroeg om een kaart met alle koloniale verwijzingen in het Brusselse straatbeeld kwam hij met 91 verschillende locaties: straten, standbeelden of monumenten waarover dus een beslissing moet worden genomen. Afbreken en vervangen lijkt in veel gevallen de makkelijkste oplossing. Maar de dekolonisatie van de publieke ruimte moet verder gaan. Twee leden van de werkgroep onderstrepen in dit magazine dat ze vooral de mentaliteit van de bevolking willen veranderen. Daarvoor is vooral een grondige kennis van onze gezamenlijke geschiedenis nodig. Al was het maar om ervoor te zorgen dat de pijnlijkste episoden daaruit zich niet herhalen.

Lees meer over het rapport op p. 16-21 NL

SPREEKTIJD

“Opsluiten blijft opsluiten, op welke vierkante meter dan ook” Jurgen Van Poecke, directeur van de Brusselse gevangenissen 8

REPORTAGE

“Wil je isoleren, begin dan op je zolder”

LEÇON D’HISTOIRE

Op stap met een energieadviseur 22

Que faire de la statue de Léopold II sur la place du Trône quand on sait que le souvenir de l’homme et de la période coloniale est particulièrement pénible pour une partie des gens qui passent devant tous les jours ?

Suffit-il de retirer la statue ou faudrait-il plutôt lui donner un contexte ? Un groupe d’experts a examiné ces questions et d’autres liées à la décolonisation de l’espace public. Les experts ont terminé leur rapport. Il revient à présent aux responsables politiques de mettre leurs conseils en pratique. Ce ne sera pas facile. Quand j’ai demandé à notre graphiste de réaliser une carte de toutes les références coloniales présentes dans le paysage urbain de Bruxelles, il a trouvé 91 lieux différents : des rues, des statues ou des monuments, au sujet desquels il va falloir prendre une décision. Dans de nombreux cas, démolir et remplacer paraît être la solution la plus simple. Mais la décolonisation de l’espace public doit aller plus loin. Dans ce magazine, les membres de la commission d’experts insistent sur le fait qu’ils veulent surtout changer la mentalité de la population. Cela nécessite, avant tout, une bonne connaissance de notre Histoire commune. Ne serait-ce que pour s’assurer que les épisodes les plus pénibles de celle-ci ne se répètent pas. Lisez-en plus sur le rapport en question en p. 16-21 FR

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Het langver-

wachte rapport van de werkgroep Dekolonisatie doorgelicht 16, INTERVIEW Fahim De Leener pleit voor twintigste OCMW 14, CHOU DE BRUXELLES Lise Witteman 26, BIG CITY Waarom is Sint-Guido van Anderlecht de

patroonheilige van de taxi’s? 28, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE “Despite past successes, always reinventing yourself is crucial” Dancer Lisbeth Gruwez and musician Maarten Van Cauwenberghe celebrate fifteen years of their company Voetvolk 38

HISTORY LESSON

FR Kasper Bosmans 29, NL Anima: Karin Vandenrydt 32, FR BruxellesVies Jan Ducheyne 36, NL Ahilan Ratnamohan 37, NL Victor De Roo 40, FR Yassin Mrabtifi 44, NL Eat & Drink Chou Sando 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 50

MEER BRUZZ DOSSIER: circulatieplan Vijfhoek Het circulatieplan dat doorgaand verkeer uit de Vijfhoek moet weren is een compromis tussen de bereikbaarheid van het centrum en de wil om er overbodige auto’s te bannen. Maar hoe ziet dat plan er nu concreet uit en wat zijn de volgende stappen? Ontdek er alles over in ons dossier Circulatieplan vijfhoek, nu op BRUZZ.be

MELD NIEUWS

What do you do with the statue of Leopold II on Troonplein when you know that the memory of the man and of the colonial period is particularly painful for some of the people who pass by there every day? Is it enough to remove the statue or should it be given context? A group of experts examined these and other questions related to the decolonisation of public space. The experts have completed their report. It is now up to the political leaders to put their advice into practice. That will not be easy. When I asked our graphic designer for a map of all the colonial references in the Brussels streetscape, he came up with 91 different locations: streets, statues or monuments on which a decision had to be made. In many cases, demolition and replacement seem to be the easiest solution. But the decolonisation of public space must go further. In this magazine, the members of the expert committee stress that they mainly want to change the mentality of the population. This requires, above all, a thorough knowledge of our common history. If only to ensure that the most painful episodes from it are not repeated. Read more on the committee’s report on p. 16-21 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via

Persberichten kunnen via

BRUZZ.be/meldnieuws

redactie@bruzz.be 23 FEBRUARI 2022

I

3

De week

WIE ZICH NIET HOUDT AAN DE MAATREGELEN KAN VERGUNNING VERLIEZEN

Stad Brussel voert strijd tegen grensoverschrijdend gedrag in nachtleven op Uitgaan kan sinds vrijdag weer, maar het moet ook veilig kunnen, vooral voor vrouwen en genderminderheden. De Stad Brussel wil dat verzekeren met een ambitieus actieplan.

Elke club zal een ‘veilige zone’ moeten inrichten en bewakingspersoneel zal een opleiding moeten volgen. “Nul risico bestaat niet, maar dit is een enorme stap vooruit.”

— KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

BRUZZ | DE WEEK

In oktober vorig jaar werden twee Elsense bars geviseerd, toen getuigenissen de ronde deden van meisjes die verkracht werden nadat ze gedrogeerd waren. Het is een fenomeen dat zich niet tot die cafés beperkte, bleek snel. Op Instagram verzamelt de pagina Balance Ton Bar (Verklik je bar) meer dan zeventig andere getuigenissen van gelijkaardige feiten, zowat overal in Brussel. Vier maanden later lanceert de Stad Brussel een actieplan, zodat niet alleen vrouwen, maar ook genderminderheden zich veiliger voelen tijdens het uitgaan.

“De campagne gaat uit van twee principes: mannen moeten veranderen en we

geloven de slachtoffers,” zegt burgemeester Philippe Close (PS) vanuit de Fuse, met op de achtergrond enkele campagneposters: ‘Als het niet ja is, is het nee!’, ‘Zeg ik nee? Stop ermee’ en ‘Er is voldoende sfeer in huis, hou je handen thuis’. “Die affiches moeten in alle nachtclubs van Brussel hangen,” zegt Close.

De campagne gaat verder dan affiches plakken. De Stad Brussel heeft 76 andere maatregelen opgelijst, die voor een groot deel uit preventie en bewustmaking bestaan, niet alleen in het nachtleven, maar bijvoorbeeld ook in het onderwijs.

“We willen meisjes niet alleen beschermen, maar

Aanrijding tussen tram en auto

4

I

23 FEBRUARI 2022

© AURORE PEIGNOIS/1030/0 VIA FACEBOOK

Op het Meiserplein in Schaarbeek rijdt donderdagochtend een tram een auto aan. In de tram raakt niemand gewond. De autobestuurder wordt lichtgewond naar het ziekenhuis gebracht. De aanrijding vindt plaats rond 7.50 uur. De auto raakt geklemd tussen het tramstel en een reclamebord. Zowel de tram- als autobestuurder blaast safe.

jongens ook opvoeden. Dat begint op school,” zegt schepen van Gelijke Kansen Lydia Mutyebele Ngoi (PS). “Het is een plan voor het nachtleven, maar het plan zal 24/7 actief zijn.”

De Stad Brussel had al een charter van het nachtleven waarin een aantal spelregels werden opgesomd. Daar worden nu enkele elementen aan toegevoegd, met de nadruk op het voorkomen van “risicogedrag gelinkt aan overmatig alcohol- en druggebruik”. Wie een club of feestlocatie wil uitbaten of een evenement organiseert in de publieke ruimte zal ook een protocol moeten volgen.

6

In Brussel vielen vorig jaar zes verkeersdoden te betreuren, tegenover veertien in 2020. Nooit eerder was dat cijfer zo laag. Dat blijkt uit de laatste verkeersveiligheidsbarometer van verkeersinstituut Vias. Zowel Brussel als Wallonië noteerde in 2021 het laagste aantal verkeersdoden ooit.

Zo zal het bewakingspersoneel van nachtclubs opgeleid moeten worden om om te gaan met seksuele intimidatie en ander ongewenst gedrag.

Clubs moeten een vertrouwenspersoon aanstellen bij wie eventuele slachtoffers onmiddellijk terechtkunnen en in elke club of evenementlocatie zal ook een ‘safer zone’ moeten komen, een plek waar mogelijke slachtoffers tot rust kunnen komen of waar mensen in een ‘onbeheersbare staat van dronkenschap’ begeleid worden tot ze op een veilige manier naar huis kunnen.

BOETE “Wie de maatregelen niet volgt, zal geen vergunning

of toelating krijgen,” zegt schepen van Cultuur en Grote Evenementen Delphine Houba (PS). “Wie niet wil samenwerken, zal in de problemen komen met de gemeente,” zegt Close.

“Er is ook een repressief luik.” Etablissementen die niet willen volgen, kunnen niet alleen hun vergunning verliezen, maar riskeren ook een boete.

Hoe groot het budget is voor het actieplan is nog niet duidelijk. Sommige inspanningen zullen de nachtclubs zelf moeten leveren, maar voor de opleiding van het bewakingspersoneel zal het aanbod vanuit de Stad komen. Daarvoor moet nog een openbare aanbesteding

Actie voor minder licht Activisten van Extinction Rebellion hangen zaterdagnacht in de Brusselse Nieuwstraat posters op de verlichte ramen van een aantal grote modewinkels, met als boodschap ‘Vergeet het licht niet uit te doen’. De posteractie viseert zogenaamde ‘fast fashion’giganten zoals Zara, Bershka, Kiko, Chaussea en Mango, waar de ramen heel de nacht door verlicht blijven.

CARTOON Na de vele getuigenissen rond de actie #Balancetonbar voert de Stad Brussel nu een actieplan in om uitgaan voor iedereeen veilig te maken.

KIJK OP DE WEEK

opgestart worden. “Het zal over veel geld gaan,” verzekert de burgemeester.

Het actieplan werd opgesteld in overleg met de sector van het nachtleven, maar ook na consultatie van allerlei (feministische) verenigingen die actief zijn op het terrein.

Ook Maïté Meeus, de oprichtster van Balance Ton Bar, werd gehoord.

“Nul risico bestaat niet, maar dit is een enorme stap vooruit,” reageert ze.

De belangrijkste elementen werden volgens haar opgenomen in het actieplan. “Het zijn allemaal maatregelen die kunnen helpen, maar alles hangt af van de uitvoering.”

BRUZZ | DE WEEK

© BART DEWAELE

WAUTER

Fresco’s Hergé beschermd

Brussel voelt een beetje als Amsterdam in de jaren 80, toen die stad rauwer was en er openlijk drugs werden verkocht op straat ROB VAN ESSEN, schrijver en partner van Lize Spit, voelt zich al helemaal thuis in Brussel (in ‘De Morgen’)

De Brusselse regering beschermt de fresco’s van striptekenaar Hergé in het voormalige scoutslokaal van het Institut Saint-Boniface in Elsene. Het gaat om een originele versiering die met een sjabloon werd aangebracht en die dateert van de jaren 1920, toen Hergé, met totemnaam Nieuwsgierige Vos, deel uitmaakte van de scoutsgroep. De muurschilderingen zijn een van de eerste werken van Hergé.

456

Het aantal bedelaars in de metrotoestellen van de MIVB is meer dan verdubbeld in 2021 ten opzichte van 2020. Dat blijkt uit cijfers van de MIVB die eerder deze week in de commissie Mobiliteit werden besproken. Concreet gaat het van 168 vaststellingen in 2020 naar 456 signaleringen in 2021.

Bedelen of leuren in de metrotoestellen is verboden sinds 2007.

23 FEBRUARI 2022

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

DE STORM TE VEEL NL/ Zelfs de hoogste

boom vangt soms te veel wind. Je mag dan diepgeworteld zijn in de Brusselse klei, ook voor een oude reus is te veel te veel. De voorjaarsstormen trokken de afgelopen dagen een spoor van vernieling door Europa en dus ook door onze stad. De molentjes langs het kanaal in 6

I

23 FEBRUARI 2022

LA TEMPÊTE DE TROP Molenbeek draaiden gek, reclamepanelen vielen van daken en groene reuzen gingen er – zoals op de foto – bij liggen.

Jaarring na jaarring reikte hij naar de sterren, maar Eunice was er te veel aan. Misschien moeten we toch wat schrikbarendere namen zoeken voor onze stormen.

FR/ Même les plus grands arbres prennent parfois trop le vent. On a beau être profondément enraciné dans l’argile bruxelloise, même pour un vieux géant, trop, c’est trop. Les tempêtes du printemps ont semé la destruction à travers l’Europe ces derniers jours et donc aussi à travers notre ville. Les moulins à vent le long du

A STORM TOO MANY canal à Molenbeek ont tourné fou, des panneaux publicitaires sont tombés des toits et des géants verts – comme celui sur la photo – gisaient là. Année après année, il s’est élevé vers le ciel, mais Eunice aura eu raison de lui.

Peut-être devrions-nous trouver des noms plus effrayants pour nos tempêtes.

EN/ Sometimes, the

wind takes even the tallest tree. You may have your roots firmly stuck in the Brussels soil, but even for an old giant, too much is too much. The spring storms have left a trail of destruction through Europe and did not spare our city. The little windmills along the

Bijgedachte

REDACTEUR BRAM VAN RENTERGHEM neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

canal turned like mad and the wind ripped advertising panels from roofs and felled green giants – like the one in the photo. Ring by ring, the giant had been reaching for the stars, but Eunice proved too much. Perhaps we should find more frightening names for our storms.

Café Métropole houdt ermee op. Uitbater Manuel Rodrigues wil het pop-uphuurcontract niet verlengen omdat “de stad niet meer is wat ze geweest is”. Rodrigues verwijst daarmee naar de toeristen en het kantoorpersoneel die door corona de weg niet meer vinden naar zijn zaak.

Volgens heel wat (ex-)klanten spelen ook de hoge prijzen en de wat naargeestige sfeer in het etablissement een rol.

Toch is hier meer aan de hand dan slecht management. Er is ook het De Brouckèreplein zelf.

“Daar valt niet veel meer te beleven. Er is geen entertainment en er zijn amper restaurants die mensen aantrekken,” aldus Rodrigues.

Het kale, stenen plein oogt inderdaad onaantrekkelijk – ook voor mensen zonder pleinvrees is het een lege plek die je instinctief vermijdt. Van aan de Beurs bekeken, lijkt het zelfs of de stad daar ophoudt, terwijl De Brouckère nog altijd hartje Brussel is. We moeten dan ook durven toe te geven dat de heraanleg voorlopig mislukt is.

Ironisch genoeg zit hotel Métropole daar zelf voor iets tussen. Want net zij hebben ervoor gezorgd dat er aan hun kant van het plein nog altijd een doorgang is voor auto’s, die de hotelgasten tot voor de deur moesten brengen. Was die straat er niet, dan konden Café Métropole en de twee horecazaken ernaast hun terrassen tot ver op het plein zetten, wat de minerale vlakte meteen een heel ander aanzicht zou geven.

Gelukkig ziet ook de Stad Brussel in dat er nood is aan meer animo. In de oude kantoorgebouwen van Allianz, kant UGC, komen woningen en een hotel, hopelijk met leuke lobby. En voor het oude Continental-hotel (onder het Coca-Colabord) wil de Stad een extra ‘commerciële locomotief’. Op de oproep die het daartoe in september 2021 lanceerde, kwam echter nog geen overtuigend bod.

Nu is het wachten op voorstellen van kandidaten.

Er is echter nog een probleem dat Rodrigues

aanhaalt. “De aanwezigheid van bedelaars, alcoholisten en andere drugverslaafden heeft de pret een beetje bedorven,” zegt de café-uitbater.

“Ik moest een bewaker nemen ‘s morgens, ‘s middags en ‘s avonds. Sommige dagen hadden we vijftig keer per dag bedelaars op het terras.”

Heel wat Belgische en Nederlandse steden hebben daarom een bedelverbod. Onder meer gemeenteraadslid Mathias Vanden Borre (N-VA) wil dat ook in het centrum laten invoeren. Maar daar wil de Stad Brussel niet van weten. Zinloos, klonk het nog onder burgemeester Yvan Mayeur.

Ook zijn opvolger Philippe Close (PS) ziet er geen heil in.

Met zulke verboden moet inderdaad spaarzaam worden omgesprongen. Tenslotte gaat het om het verbieden van een verzoek om vrijgevigheid, liefdadigheid en solidariteit. De bedelstaf dreigt naar de periferie te worden geduwd, en dat biedt nog altijd geen oplossing voor de soms precaire omstandigheden waarin zij moeten leven.

Toch zal niemand ontkennen dat de slinger in het centrum, maar ook op pleintjes in andere gemeenten, te ver is doorgeslagen. Eenvoudig een glas drinken kan op bepaalde plekken bijna niet meer zonder verschillende malen te worden aangeklampt. Mensen die naast je terras staan te schreeuwen en stomdronken beginnen te vechten, maken het onaangenaam voor iedereen. Hun gedrag is evengoed asociaal, een manier van de stad claimen die niet kan worden toegelaten.

Er moet dus iéts gebeuren, en gezien de huidige maatregelen niet volstaan, kan een

BRUZZ | DE WEEK

Café Métropol

“Bedelaars die staan te schreeuwen of mensen aanklampen, zijn evengoed asociaal”

bedelverbod overwogen worden, al was het maar als stok achter de deur. Daarin kan de stad Namen een voorbeeld zijn: daar is bedelen nog toegelaten, maar niet meer op terrassen, aan scholen, aan geldautomaten en op markten. Zo worden bedelaars niet weggemoffeld, maar is er tenminste weer een evenwicht. Want dat een uitbater personeel moet inzetten om mensen op hun gemak een glas te laten drinken, dat kan toch niet de bedoeling zijn.

Volg al het Brusselse nieuws via BRUZZ.be 23 FEBRUARI 2022

I 7

Spreektijd

JURGEN VAN POECKE, HOOFD VAN DE BRUSSELSE GEVANGENISSSEN

BRUZZ | SPREEKTIJD

‘Ik hoop dat rechters karig zullen blijven met celstraffen’ Een gevangenisdirecteur moet goed kunnen jongleren, maar Jurgen Van Poecke nog net iets meer. Naast het dagelijks beheer van de drie Brusselse gevangenissen en de praktische uitrol van de verhuizing naar Haren, kreeg hij onlangs een derde vraagstuk op zijn bord: Sint-Gillis blijft twee jaar langer open dan voorzien. — EVA CHRISTIAENS FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Jurgen Van Poecke is directeur van de Brusselse gevangenissen: “Geen eenvoudige job, je werkt in een tweetalige, maar ook internationale en multiculturele context.”

8

I

23 FEBRUARI 2022

BRUZZ | SPREEKTIJD ▼ 23 FEBRUARI 2022

I 9

JURGEN VAN POECKE, HOOFD VAN DE BRUSSELSE GEVANGENISSSEN

J

urgen Van Poecke trekt een halve dag uit voor een interview en rondleiding in de gevangenissite van Sint-Gillis en Vorst. “Tijd die ik niet heb,” zegt hij daarover, “maar het is marketing.”

Het hoofd van de Brusselse gevangenissen moet tegen september op zoek naar bijna dubbel zoveel personeel als hij vandaag heeft. Een grote uitdaging wordt om voldoende Brusselaars aan te trekken. In het najaar gaan die mensen aan de slag in het nieuwe gevangenisdorp in Haren.

BRUZZ | SPREEKTIJD

Hoeveel personeel zoekt u exact voor de nieuwe gevangenis?

VAN POECKE: Je kan in dit gebouw onmogelijk de materiële standaarden van Haren aanbieden, maar de stabiliteit en structuur zijn nog in orde.

Dat geldt niet voor het gebouw in Vorst. Dat moet sluiten. De vraag in Sint-Gillis gaat meer over de druk op de technische installaties. Denk aan de boilers, de slotensturing, de interfonie en alarminstallaties. Die moeten nu twee jaar langer blijven draaien dan gepland. Wij wegen al enkele jaren elke investering goed af, want normaal gezien moest de gevangenis van Haren al in 2016 openen.

JURGEN VAN POECKE: Tot voor kort dacht ik dat

Is er dan sinds 2016 niet meer in geïnvesteerd in Sint-Gillis?

ik u dat kon zeggen, maar nu moeten we alles opnieuw berekenen. De staatssecretaris voor Regie der Gebouwen en de minister van Justitie hebben beslist dat Sint-Gillis twee jaar langer openblijft. De operationele gevolgen komen op mijn bord terecht. We bekijken nu hoeveel vleugels open moeten blijven en hoeveel penitentiair bewakingsassistenten we nodig zullen

VAN POECKE: Jawel, de site kreeg vorig jaar bijvoorbeeld nog een nieuwe noodgroep. Maar andere investeringen zijn uitgesteld. Dat moeten we nu bekijken. Ik denk wel dat de druk op de ketel zal afnemen. Letterlijk, want er is een verschil tussen 900 of 250 mensen laten douchen. Sint-Gillis zal de komende twee jaar niet meer met 150 per uur moeten rijden.

“Opsluiting blijft altijd opsluiting, op welke tien vierkante meter dan ook.

Het blijft iemand beroven van zijn vrijheid en zelfstandigheid” JURGEN VAN POECKE Hoofd Brusselse gevangenissen

hebben. Met de natte vinger schat ik al snel een kleine 150 mensen voor Sint-Gillis. Ook het detentiehuis Berkendael zal personeel vragen. En ik weet nog niet hoeveel van mijn huidige medewerkers zullen solliciteren voor die functies.

Voor Haren hebben we zeker een 250 extra aanwervingen nodig. We zullen de komende maanden dus heel hard ons best moeten doen.

Sint-Gillis blijft dus tot eind 2024 open in plaats van tot eind dit jaar. Hebt u er zicht op wie hier blijft?

VAN POECKE: Nee, dat is nog niet beslist. Normaliter zullen dat 200 à 250 gedetineerden zijn, maar er wordt nog naar een specifieke groep gezocht.

Tot nader order verhuizen wij met al onze 900 gedetineerden naar Haren (In Sint-Gillis blijven gedetineerden in voorhechtenis, gemiddeld voor drie tot vijf maanden. De huidige groep zal tegen de verhuisdatum in september deels vervangen zijn, red.).

Het gebouw is wel verouderd. Hoe krijgen de gedetineerden hier de komende twee jaar voldoende comfort?

10

I

23 FEBRUARI 2022

Kunt u nog eens meegeven wat er allemaal moderner en humaner wordt in Haren?

VAN POECKE: Er zijn drie grote verschillen. Ten eerste kan Haren even veel gedetineerden opvangen als Sint-Gillis, Vorst en Berkendael samen, maar dan in een niet-overbevolkte variant. Je verlaat het sardienenblik. Ten tweede zijn de materiële leef- en werkomstandigheden gigantisch veel beter, ook voor het personeel. En drie, Haren denkt op een compleet andere manier na over strafuitvoering. Hier in Sint-Gillis zit je al snel met 160 gedetineerden op één vleugel. In Haren gaan we naar kleinere leefeenheden van ongeveer 30 personen. In elke leefgroep komt een detentiebegeleider die de gedetineerden zal ondersteunen en begeleiden.

Qua oppervlakte wordt Haren veel groter dan Sint-Gillis. Heb je dan niet automatisch veel meer personeel nodig, om de gedetineerden te begeleiden over die lange afstanden?

VAN POECKE: Uiteraard zal het niet lukken als je het toezicht op dezelfde manier aanpakt als vandaag. De gevangenissen van Sint-Gillis en

Vorst hebben een klassieke stervorm: je kan vanuit het midden in alle vleugels binnenkijken.

Haren is een dorp. Er zijn een aantal gebouwen met cellen of kamers en een aantal gebouwen met faciliteiten. Dat vraagt een andere organisatie. Stel dat een bezoeker zich aanmeldt, dan wordt de gedetineerde verwittigd en kan die zelf zijn of haar leefeenheid verlaten. De detentiebegeleider van de leefgroep gaat niet mee. De gedetineerde heeft een badge en kan op zijn traject naar de bezoekzaal een aantal keer gecontroleerd worden. Dat is een nieuwe manier van werken en die kan vragen oproepen, maar het is

Jurgen Van Poecke

Zal dat tot minder recidive leiden?

VAN POECKE: Dat is een moeilijke vraag omdat er

in België geen goede recidivecijfers bestaan. Het grootste verschil tussen Haren en de gevangenis van Sint-Gillis zal volgens mij in de detentieschade zitten. Dat is de schade die ik veroorzaak door iemand op te sluiten. Als ik meer bewegingsvrijheid kan geven aan een gedetineerde en hem een stuk van zijn zelfstandigheid kan teruggeven, dan zal die schade lager liggen. En dan zal de kans op

57 jaar oud, woont in de Vlaamse Rand Studeerde criminologie aan de KU Leuven Begon in 1992 als adjunct-gevangenisdirecteur in Sint-Gillis Was van 2002 tot 2008 federaal directeur van het gesloten centrum Everberg Verhuisde in 2008 naar de gevangenis van Brugge als inrichtingshoofd

een fatsoenlijke tweede kans mathematisch vergroten.

Zijn de gedetineerden zelf aan het aftellen naar de verhuizing?

VAN POECKE: Uit het arresthuis van Sint-Gillis zal een groot deel van de gedetineerden er tegen de verhuisdatum niet meer zijn. Vorst is een ander verhaal. Daar zijn best wat gedetineerden aan het uitkijken naar de verhuizing. Dat heeft grotendeels te maken met hun leefomstandigheden, want de bouwstaat van Vorst is echt niet meer oké. ▼

bewust de bedoeling om de gedetineerden een deel van hun zelfstandigheid terug te geven.

Sinds 2016 coördinerend inrichtingshoofd van de Brusselse

Directeur Jurgen Van Poecke: “In de nieuwe gevangenis in Haren verlaten we de overbevolkte cellen, het sardienenblik.“

JURGEN VAN POECKE, HOOFD VAN DE BRUSSELSE GEVANGENISSSEN

BRUZZ | SPREEKTIJD

Jurgen Van Poecke leidt ons rond in de oude gevangenis: “Het is in de nieuwe gevangenis van Haren bewust de bedoeling om de gedetineerden een deel van hun zelfstandigheid terug te geven.”

▼

Van Poecke leidt ons via de ondergrondse tunnel vanuit Sint-Gillis naar de site in Vorst.

Twee vleugels zijn er al langer gesloten uit veiligheidsoverwegingen. Het 180-tal gedetineerden in de nog open vleugels slaapt alleen in een cel, ter compensatie van het gebrek aan sanitair. In verschillende cellen is geen stromend water en dus ook geen toilet om ’s nachts te gebruiken.

Een deel van de gedetineerden gaat nu al overdag zelfstandig in kleinere groepjes naar

in Haren een fotoshoot met zes van mijn medewerkers. Die komen in de media om Haren in de markt te zetten.” De Stad Brussel helpt via de werkwinkels mee om kandidaat-detentiebegeleiders voor te bereiden op de Selor-proef. En eind maart rekent hij nog op een jobbeurs in Evere.

U start nu aanwervingen voor gevangenispersoneel in Haren, maar uw eigen personeel heeft de voorbije maanden al meermaals gestaakt. De bonden vragen betere werkomstandigheden.

“Ik heb altijd de goede kanten van de Vlaamse mentaliteit leren appreciëren en die van de Franstalige mentaliteit ook.

Ik hou van de mix. Het is een van de redenen waarom ik in Brussel ben” JURGEN VAN POECKE Hoofd Brusselse gevangenissen

Haren. Ze helpen er meubels uitladen voor hun toekomstige kamers. “De verhuizing naar Haren heeft duizend verschillende gezichten,” zegt Van Poecke. Dat vertaalt zich in heel wat media-aandacht. Zowel RTBF als productiehuis Woestijnvis plannen reportages over de verhuis en de opstart.

En dan loopt er nog de grote pr-campagne om nieuw personeel te vinden. “De komende dagen is 12

I

23 FEBRUARI 2022

Een ondergrondse gang verbindt de gevangenis van Sint-Gillis met

irritatie. Ik denk dat 20 procent van mijn personeel de gevangenis van voor de pandemie nooit heeft gekend.

Hoe zit het vandaag met het absenteïsme?

VAN POECKE: Dat gaat de laatste weken beter, maar het wisselt van dag tot dag. Er zijn periodes geweest waarin echt wel wat mensen thuis moesten blijven in quarantaine. Dat veroorzaakt, net als op andere werkplekken, een soort moeheid. Mensen zijn het na twee jaar covid echt beu.

Welke impact heeft dat op de gedetineerden? Is er nu voldoende personeel om hen te begeleiden naar de douche, hun wandeling, de sportzaal?

VAN POECKE: Je zal mij niet horen zeggen dat alles weer normaal is. Elke nieuwe gedetineerde die binnenkomt, gaat nog altijd in preventieve quarantaine. Dat genereert een aparte behandeling. Zij mogen niet allemaal samen naar de douche en ze gaan in kleinere groepjes naar de wandeling.

In de bezoekzaal staan ook nog altijd maar half zo veel tafels vanwege de afstandsregels. Ik hoop dat we binnen een aantal weken weer naar de normaliteit kunnen. Dat zou heel leuk zijn in de aanloop naar de verhuizing.

VAN POECKE: Wat ik daar vooral over wil zeggen, is

U spreekt nu over frustraties door corona. Is het los daarvan wel zo makkelijk werken in Brussel?

dat de afgelopen twee covidjaren iedereen kon sluiten, behalve de ziekenhuizen en de gevangenissen. Wij zijn altijd een essentiële dienst gebleven. We zaten met veel uitval door coronabesmettingen of verplichte quarantaines, maar we moesten ons personeel vragen om te blijven werken. Dat genereert heel wat frustratie en

VAN POECKE: In de Brusselse gevangenissen heb je, net zoals bij de politiediensten, een voortdurende in- en uitstroom van personeel. Brussel heeft een te kleine eigen rekruteringsbasis. Mensen die hier komen werken uit de provincies vragen na een tijd om te mogen vertrekken naar een gevangenis dichter bij huis.

Zal u opgelucht zijn als de verhuizing rond is?

die van Vorst.

Maar de Brusselse gevangenissen hebben ook harder afgezien van de covidcrisis dan de gevangenissen in de rest van het land. Omdat de tweede golf verhoudingsgewijs harder in Brussel toesloeg, zaten wij al met heel veel besmettingen op het moment dat mijn collega’s in andere gevangenissen dat nog niet zagen. En we zijn er tot op heden nog niet uitgeraakt.

VAN POECKE: Dat hoop ik (lacht). Momenteel werken wij heel lange dagen. Je kan ’s morgens bezig zijn met een panne van een boiler in Sint-Gillis en in de namiddag een lezing moeten regelen in een school in Vilvoorde, in de hoop dat de studenten van de veiligheidsopleiding er interesse krijgen in een job in de nieuwe gevangenis. Het scala op mijn bord is nu gigantisch breed.

Hoe lang wil u het nog blijven doen?

VAN POECKE: Binnen de huidige pensioenregeling heb ik nog een jaar of acht te werken. Maar ik wil wel in Brussel blijven. Ik heb altijd de goede kanten van de Vlaamse mentaliteit leren appreciëren en die van de Franstalige mentaliteit ook. Ik hou van de mix. Het is een van de redenen waarom ik in Brussel ben.

Wat doen we met de gesloten gevangenissen?

Een detentiehuis in Berkendael, een gevangenismuseum in Vorst of een hele nieuwe stadswijk op de site in Sint-Gillis. De plannen voor de herinrichting van de Brusselse gevangenissen zijn al vaker uitgesproken, maar nog niet concreet. “Alle pistes liggen nog altijd open,” reageert federaal staatssecretaris voor de Regie der Gebouwen Mathieu Michel (MR). De Brusselse regering wil de site graag overkopen om er onder meer woningen in te bouwen. Daarover was vorige week nog een werkvergadering.

Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) kan daarover nog niets kwijt.

Alle gedetineerden uit Vorst en Berkendael verhuizen tussen oktober en december dit jaar naar Haren. Sint-Gillis zakt van 900 plaatsen naar een 250-tal. Eind 2024 moet ook die site volledig sluiten, bevestigt federaal minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD). .

BRUZZ | SPREEKTIJD

effectief naar de gevangenis zouden gaan. Ten tweede kan je veronderstellen dat het recidivepercentage zal dalen naarmate je meer inzet op nieuwe vormen van detentie en re-integratie. Ook dat zou op termijn moeten leiden tot minder gedetineerden.

Ik hoop wel dat rechters karig zullen blijven met celstraffen. Vandaag hoor je af en toe dat ze goed nadenken of ze wel iemand willen opsluiten in Sint-Gillis of Vorst omdat de detentie-omstandigheden er niet goed zijn. Ik hoop dat die mentaliteit niet verandert als Haren opent. Opsluiting blijft altijd opsluiting, op welke tien vierkante meter dan ook. Het blijft iemand beroven van zijn vrijheid en zelfstandigheid.

U bent hier nu directeur sinds 2016. Toen u begon, werd de Belgische staat veroordeeld voor de overbevolking in gevangenissen. Daarna kreeg u Covid op uw bord. Ziet u het zelf nog zitten?

VAN POECKE: (Lacht zuchtend) Een gevangenis is niet altijd eenvoudig. De job van gevangenisdirecteur in het Brusselse is zeker niet eenvoudig.

Je zit in een tweetalige context, dus ik moet alles wat ik zeg en schrijf vaak zelf vertalen. Dat vraagt tijd. Je werkt in een internationale, multiculturele context. Dat is zo in de hoofdstad van een land. En je zit hier met verouderde infrastructuur. Je moet drie sites operationeel houden en tegelijkertijd een heel grote, nieuwe gevangenis openen aan de andere kant van de stad.

Is er met Haren een langetermijnoplossing voor de overbevolking in de Brusselse gevangenissen, denkt u? Net nu wil justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open VLD) ook kortere celstraffen tot drie jaar laten uitvoeren.

VAN POECKE: De politieke redenering is dat als we alle straffen effectief uitvoeren – ook de korte – rechters opnieuw meer kortere straffen zullen uitspreken. Zo krijg je in principe op termijn een daling van de gevangenisbevolking. Ik volg die redenering. Nu geven magistraten soms straffen van meer dan drie jaar, gewoon opdat mensen

NOUVELLE PRISON CHERCHE PERSONNEL

LOOKING FOR STAFF FOR THE NEW PRISON

Le directeur de prison bruxellois Jurgen Van Poecke a un agenda chargé. Il s’occupe de la gestion quotidienne des trois prisons bruxelloises, à Forest, Saint-Gilles et Berkendael, ainsi que du côté pratique du déménagement vers Haren prévu pour octobre. Il y a deux semaines, il apprenait que le site de Saint-Gilles resterait finalement ouvert deux années de plus que prévu.

Tout ceci engendre des problèmes pratiques : prolonger la durée de vie de la prison de SaintGilles nécessite des investissements en matière de sanitaires et de sécurité, mais aussi de personnel. Van Poecke évoque le chiffre de 150 gardiens pour Saint-Gilles et quelques centaines de collaborateurs pour la nouvelle prison de Haren. « La base de recrutement est trop limitée à Bruxelles », explique le directeur, qui compte partir en quête de suffisamment de candidats bruxellois dans les semaines à venir. Son propre personnel a fait la grève à plusieurs reprises ces derniers mois. « Nous sommes restés un secteur essentiel tout au long de la pandémie et avons donc dû demander à notre personnel de continuer à travailler. Cela a entraîné des frustrations.

Brussels prison director Jurgen Van Poecke has a lot on his plate.

There is the daily management of the three Brussels prisons in Vorst, Sint-Gillis and Berkendaal. There is the practical roll-out of the move to Haren starting in October and two weeks, ago he found out that the Sint-Gillis site will remain open two years longer than he thought.

This raises practical issues: extending Sint-Gillis requires investments in sanitary facilities and security, for example, but also extra staff. Van Poecke says he needs about 150 guards for Sint-Gillis and several hundred staff for the new prison in Haren. “Brussels’ recruitment base is too small,” says the director, who now wants to look for enough candidates from Brussels. His own staff have gone on strike several times in recent months. “We have always remained an essential sector during Covid and had to ask our staff to continue working. That causes frustration.”

FR

EN

23 FEBRUARI 2022

I 13

BRUSSEL AC H T ER DE SCHERMEN Atelier Colpaert

Zaterdag 12 maart - 10u00 - € 5

We brengen een bezoek achter de schermen van het atelier van de bekendste Belgsiche glazenier uit de 20ste eeuw. Kom meer te weten over de architect en het ontwerp van dit beschermd erfgoed, de glazenier, glas in loodramen en de glasschilderkunst.

Basiliek van Koekelberg

Zondag 13 maart - 15u00 - gratis

We gaan met een gids achter de schermen (en op het dak) van dit gigantische unieke Art Decogebouw, de vijfde grootste kerk ter wereld.

Living Tomorrow

Zaterdag 26 maart - 10u00 - € 10

Op welke manier beïnvloeden technologie en innovatie ons? Ervaar zelf hoe de wereld van morgen er zal uitzien en ontdek de laatste technologische snufjes tijdens deze rondleiding in Living Tomorrow.

VRT

Zaterdag 26 maart - 14u00 - € 10

Tijdens deze rondleiding kom je te weten hoe de VRT-programma's tot stand komen. Neem mee een kijkje achter de schermen in de regiekamers, de journaal- en radiostudios, enz. van onze openbare omroep.

Begraafplaats Laken & huis Emile Bockstael

Zondag 27 maart - 10u00 - € 5

Geleid bezoek aan wat wel eens het Père Lachaise van Brussel genoemd wordt: magnifiek funerair erfgoed - met unieke grafgalerijen - en de graven van talrijke bekende Brusselaars.

Nadien trekken we verder naar het huis van E. Bockstael, de laatste burgemeester van Laken: een historisch gebouw met unieke architectuur.

Tour & Taxis

Zondag 27 maart - 14u00 - Gratis

Ontdek één van de meest opkomende buurten van onze stad. We gaan achter de schermen van de Gare Maritime en het Koninklijk pakhuis en komen alles te weten over de geschiedenis en toekomst van deze opmerkelijke locatie.

Info & inschrijvingen:

BRUSSELS HOOFDSTEDELIJK GEWEST Ministero degli Affari Esteri e della Cooperazione Internazionale

Ambasciata d’Italia Bruxelles

BADS.BRUSSELS

Verhuisplannen?

Verkennen hoe wonen in Brussel is?

L

2

Ga mee op woontour en ontdek groene ruimtes, betaalbare buurten en kindvriendelijke plekjes in de stad.

TE 202 N E

W

O

RS

Schrijf je in via www.woneninbrussel.be.

ONTOU

FAHIM DE LEENER STRIJDT VOOR NEDERLANDSTALIGE SOCIALE HULP IN BRUSSEL

Fahim De Leener is OCMW-raadslid: “Al jaren is de Nederlandstalige dienstverlening bij de OCMW’s een probleem door een tekort aan tweetalig personeel.”

De dienstverlening voor Nederlandstaligen in de Brusselse OCMW’s is ondermaats. Dat stelt OCMW-raadslid Fahim De Leener (One.brussels/ Vooruit) uit Anderlecht vast. Hij wil daarom voor hen een twintigste OCMW. “We onderschatten hoeveel Nederlandstaligen bij het OCMW langsgaan.”

— STEVEN VAN GARSSE , FOTO BART DEWAELE

Fahim De Leener ziet als actief OCWM-raadslid in Anderlecht zelf hoe er nieuwe doelgroepen bij het OCMW komen aankloppen. “Er zijn heel wat nieuwkomers die voor een Nederlandstalig inburgeringstraject hebben gekozen. Ze komen dan voor informatie of steun bij het OCMW, spreken niet per se Frans en moeten dan vaststellen dat het moeilijk is om er in het Nederlands geholpen te worden.”

“Een andere nieuwe doelgroep zien we opduiken door de coronacrisis. Nederlandstalige kunstenaars die plots zonder baan zijn gevallen, of horecapersoneel. Soms konden die terugvallen op tijdelijke werkloosheid. Omdat de vakbonden dat niet konden bolwerken, moest het OCMW voorschotten betalen. Ook voor hen was het behelpen in het Nederlands.”

U stelt voor om hen te helpen door de oprichting van een twintigste OCMW? Naast de negentien bestaande?

FAHIM DE LEENER: Zie het als een pragmatisch voorstel om het debat aan te zwengelen. Want wat stellen we vast? Al jaren is de Nederlandstalige dienstverlening bij de Brusselse OCMW’s een probleem door een tekort aan tweetalig personeel. Bij Actiris heeft men dat opgelost door in aparte Nederlandstalige en Franstalige begeleiding te voorzien. Voor een OCMW is dat onmogelijk.

Dat heeft ook te maken met de krapte op de arbeidsmarkt. Nederlandstalige maatschappelijk werkers zullen al snel voor een Vlaams OCMW in de Rand kiezen, waar de verloning beter is. Bovendien is er in Brussel de hele grootstedelijke problematiek en dat maakt de job hier toch minder aantrekkelijk.

Omdat zo’n dubbel loket in de OCMW’s niet haalbaar is, is het volgens mij een goed idee om dat overstijgend te doen met een twintigste OCMW voor de Nederlandstaligen in Brussel, zelfs al weet ik dat dat wettelijk niet makkelijk te realiseren valt. De financiering kan dan gebeuren volgens de 20/80-verhouding die klassiek wordt gehanteerd. Tachtig procent voor de Franstalige OCMW’s en twintig procent voor het Nederlandstalige OCMW. Een bijkomend voordeel is dat de band met Vlaanderen versterkt kan worden.

U bent lid van One.brussels/Vooruit.

U wil een twintigste OCMW, terwijl uw partij juist ijvert voor minder OCMW’s in Brussel. Is dat geen tegenspraak?

DE LEENER: Natuurlijk ben ik

voorstander van één groot, perfect tweetalig OCMW in Brussel. Maar ik zie dat nog niet zo snel gebeuren.

Dat proberen we al dertig jaar. Er is de vicegouverneur, de Vaste Commissie voor Taaltoezicht, maar die hebben ons nog geen stap vooruitgeholpen om de taaldiscriminatie uit de wereld te helpen.

Vandaar mijn pragmatische voorstel. En dat is wel degelijk een stap naar vereenvoudiging, want

voor de Nederlandstaligen zal er zo maar één OCMW zijn. Het is dan een schaalvergroting, zoals we die ook willen voor de politiezones en zoals we die al zien bij de Nederlandstalige bibliotheken in Brussel.

B R U Z Z | A N A LY S E

‘Maak een twintigste OCMW’

U zou ook kunnen zeggen: maak de OCMW’s tweetalig, want wettelijk zijn ze daartoe verplicht.

DE LEENER: Ik had zopas een webinar

van Vlaams minister van Brussel Benjamin Dalle (CD&V) over de taalwet voor de Nederlandstalige mandatarissen in Brussel, maar voor iemand als ik, die opgegroeid is in Brussel, was er niets nieuws onder de zon. Buiten de taalwetwijzer, of taallessen voor Brusselse ambtenaren heeft de Vlaamse minister nauwelijks instrumenten om iets aan de taaldiscriminatie te doen in Brussel. Er is geen enkele stok achter de deur.

Bij elke eentalige aanwerving bij het OCMW van Anderlecht krijgen we weliswaar een waarschuwing van de vicegouverneur dat er een attest moet zijn van de kennis van de andere landstaal, maar daar blijft het bij. De persoon komt toch in dienst. Want als we de aanwerving schorsen, dan vinden we helemaal geen personeel meer. Zo houden we de situatie natuurlijk in stand.

23 FEBRUARI 2022

I 15

Black History Month

LEDEN VAN DE WERKGROEP ROND DEKOLONISERING VAN DE OPENBARE RUIMTE IN BRUSSEL OVER HET EINDRAPPORT

BRUZZ | INTERVIEW

‘Die standbeelden weghalen is maar het begin’

N

oodgedwongen verloopt het gesprek met twee van de leden van de werkgroep rond dekolonisering van de openbare ruimte in Brussel via het internet. Dieudonné (Dido) Lakama (45) zit immers in Congo voor zijn vzw Change, ter voorbereiding van de zesde Europees-Afrikaanse top. Juriste Sandrine Ekofo (33), die als beleidsmedewerker Congo/Centraal-Afrika voor Broederlijk Delen werkt, belt in vanuit haar thuisbasis in Lede.

In 2020 lanceerde staatssecretaris voor Stedenbouw en Erfgoed Pascal Smet 16

I

23 FEBRUARI 2022

(One.brussels/Vooruit) een oproep voor een werkgroep rond de aanwezigheid van koloniale symbolen in de openbare ruimte. Op basis van de aanbevelingen wil de gewestregering beslissingen nemen. Jullie hebben zich kandidaat gesteld, waarom?

SANDRINE EKOFO: Ik ben geen Brusselse, maar als

Belgische van Congolese origine heb ik vijf jaar gewerkt voor de Brusselse energieregulator Brugel. Die is niet ver van Troon gevestigd, vlak bij het grote ruiterstandbeeld van Leopold II. Met de geschiedenis die Belgen en Congolezen delen in het achterhoofd vond ik dat telkens choquerend om te zien.

In 2017 heb ik daarover een opiniestuk geschreven. Voor mij is die man zoals Hitler, en de Duitsers hebben ook geen standbeeld van die massamoordenaar in de Berlijnse straten staan.

Het gaat me niet alleen om standbeelden van Leopold II natuurlijk. Daarna begon ik deel te nemen aan debatten en panelgesprekken om de stem van mensen van Afrikaanse origine te vertolken.

DIDO LAKAMA: Ik ben coördinator van de vzw Change, die al jaren strijdt tegen discriminatie, en met name op de openbare weg. Zoals Sandrine al zei, het is telkens vernederend om personages te zien uit een tijdperk waarin onze waardigheid

▼

Sandrine Ekofo en Dido Lakama waren allebei lid van de werkgroep rond ‘dekolonisering’ van de openbare ruimte in Brussel, die vorige week haar rapport voorstelde. Hun eigen persoonlijke ervaringen waren daarbij een drijfveer. Zo wandelde Ekofo jarenlang bijna dagelijks langs het ruiterstandbeeld van Leopold II, en lag die ervaring aan de basis van haar activisme. “Symbolisch is het belangrijk dat we Leopold II onttronen op het Troonplein.” — SARA DE SLOOVER, FOTO’S IVAN PUT

BRUZZ | INTERVIEW Sandrine Ekofo en Dido Lakama: “Het is telkens vernederend om personages te zien uit een tijdperk waarin onze waardigheid werd afgepakt.”

BRUZZ | INTERVIEW

▼

LEDEN VAN DE WERKGROEP ROND DEKOLONISERING VAN DE OPENBARE RUIMTE IN BRUSSEL OVER HET EINDRAPPORT

werd afgepakt. Ik was heel blij dat ze me over deze werkgroep contacteerden, na de Black Lives Matter-betoging die we in juni 2020 organiseerden en die meer dan tienduizend mensen trok.

Bij die betoging heeft Change een aantal standbeelden aangepakt met verf, want het eerste symbool van de agressie tegenover de zwarte zijn standbeelden van Leopold II en koloniale bevelhebbers. Al in 2016 organiseerden we een betoging toen ze in de Stad Brussel en stoemelings een herdenking voor Leopold II wilden organiseren.

Het is belangrijk dat Brusselaars, en Belgen in het algemeen, de verschillende facetten van Leopold II leren kennen, niet alleen zijn imago van koning-bouwer. Dan zullen ze begrijpen waarom die standbeelden voor ons een belediging zijn. Als de geschiedenis niet gekend is, zal er een kloof ontstaan tussen de Brusselaars die de beelden willen weghalen en zij die dat niet willen. Terwijl ik denk dat als mensen zich bewust zijn van wat er gebeurd is, de meerderheid mee zal willen gaan in die ‘dekolonisering’ van de openbare ruimte. Het gaat eigenlijk om een dekolonisering van de mentaliteit. Wat je ziet in de openbare ruimte, is daarin een eerste stap.

Jullie hebben in het rapport ook aandacht voor de samenstelling van de werkgroep. Er was maar één zwarte man, dat was u.

LAKAMA: Onder de zestien leden zitten zowel

academici als activisten, ook van Afrikaanse origine. Dat was een erkenning voor het werk dat we al gedaan hebben, om eens niet gezien te worden als vandalen die vernielen of bekladden, maar als mensen die een verandering willen teweegbrengen, zodat we in Brussel allemaal samen kunnen leven, in de beste harmonie.

In deze groep is een grote inspanning geleverd om iedereen te vertegenwoordigen.

Er was een goed evenwicht van mannen en vrouwen, Nederlands- en Franstaligen, zwarten en blanken. Maar er is toch één kritiekpuntje: jammer genoeg was ik de enige zwarte man.

Racisme is ouder dan kolonialisme, en de zwarte man merkt dat het meeste. Hij wordt nog gezien als gevaarlijk of ‘wild’... ik weet niet wat anderen denken als ze me zien.

EKOFO: We hebben in de groep geconstateerd dat dit feit een beetje weerspiegelt wat er in de samenleving gebeurt. We leven in België, waar een zwarte of ‘gemengde’ vrouw makkelijker geaccepteerd wordt dan een man met een andere oorsprong. Ook op school of op de werkvloer ervaart die nog meer weerstand dan vrouwen met een immigratieachtergrond.

Dekolonisering van de openbare ruimte is een noodzakelijke voorwaarde voor een democratische samenleving, schrijven jullie.

EKOFO: De geschiedenis wordt geschreven

door overwinnaars en veroveraars. In de openbare ruimte vind je standbeelden van mensen die andere landen gekoloniseerd hebben.

Het perspectief van de gekoloniseerden vind je er niet terug.

De achterkleinkinderen van de gekoloniseerden en de kolonisatoren leven nu samen, maar de koloniale ideologie werkt nog door in het onderwijs, en ook in de openbare ruimte. De situatie is niet rechtgetrokken. Wij pleiten ervoor dat de stemmen van de afstammelingen van de gekoloniseerden ook gehoord worden. Om in het reine te komen met ons verleden, moet de publieke ruimte dat weerspiegelen.

Maar enkel de openbare ruimte dekoloniseren is niet voldoende. De koloniale erfenis werkt door in de stereotypen die nu nog altijd bestaan. In het onderbewustzijn hebben we vooroordelen tegenover mensen die eruitzien als Dido en ik, en wij voelen dat concreet tijdens jobinterviews, bij het zoeken naar huisvesting ... Er zijn tal van studies die dat aantonen.

Die standbeelden weghalen gaat ons leven eigenlijk niet veranderen. Het is gewoon een symbolisch vertrekpunt voor de noodzakelijke verandering van het referentiekader.

LAKAMA: Er is nog veel ander werk. Racisme en alle andere vormen van discriminatie moeten uitgeroeid worden.

Een gedekoloniseerde openbare ruimte, zeggen jullie, is er niet een waar alle sporen van het koloniale verleden worden weggehaald.

LAKAMA: We willen de geschiedenis niet uitwis-

“Het is dankzij de standbeelden van Leopold II dat we nu over hem praten” DIDO LAKAMA Vzw Change

sen. Die is er, of ze nu goed of slecht was. Daarom hebben we meerdere oplossingen voorgesteld om bijvoorbeeld straatnamen of standbeelden te behouden, maar van een context te voorzien. Ze kunnen ook verplaatst worden naar musea, waar ze passen in een ruimer kader. Om de fouten uit het verleden niet te herhalen, hebben mensen het nodig om te zien wat er gebeurd is.

Het is dankzij de standbeelden van Leopold II dat we nu over hem praten. Als we alles zomaar hadden weggehaald, zou er binnen drie of vier generaties niet meer over hem gesproken worden.

Ze zouden vergeten zijn waarom een van de Belgische koningen als een van de grootste misdadigers ter wereld wordt gezien.

EKOFO: De debatten waren soms verhit, het was niet altijd makkelijk. Want wij activisten hadden veel verder willen gaan. Het zou ons niet gestoord hebben om écht alles met een koloniale connotatie weg te halen (lacht).

Maar we moeten rekening houden met de andere Belgen die erop wezen dat sommige

personen met een controversieel koloniaal verleden ook andere dingen verwezenlijkten die een belang hadden voor België. Wij hebben een reflectiekader geschetst waarbinnen die daden tegen elkaar kunnen afgewogen worden, en kijken hoe problematisch het eerbetoon precies is.

Uiteindelijk hebben we ons over negen specifieke, erg problematische plekken toch uitgesproken, waarover binnen onze groep een consensus bestond (zie ook p. 20-21). We hebben telkens een paar pistes gegeven.

Zoals?

EKOFO: Over het ruiterstandbeeld van Leopold II

was er eensgezindheid dat dat niet kan blijven staan. Maar we geven iedereen de tijd om daaraan te wennen, en het verwijderen van dat symbool zal in stappen gebeuren. Die plaats moet dan bij voorkeur gebruikt worden als herdenkingsplek van de slachtoffers van de kolonisatie in Congo, Rwanda en Burundi.

Op de korte termijn kan het standbeeld bedekt worden, en voorzien van een uitleg. Als het uiteindelijk weggehaald wordt, moet dat breed aangekondigd worden en openlijk gebeuren, met een ceremonie. Symbolisch is het belangrijk dat we Leopold II onttronen op het Troonplein, en dat we daar een tegennarratief kunnen creëren.

Een piste is om het standbeeld om te smelten en met het materiaal een ander monument te maken dat een ander verhaal vertelt, dat van de Afro-descendants. Een andere optie is om het beeld weg te halen en een lege sokkel achter te laten. Daar kunnen dan artistieke interventies plaatsvinden die opnieuw het debat voeden.

LAKAMA: Waar we in de werkgroep het langst over gedebatteerd hebben, is precies wat er moet gebeuren als je iets weghaalt uit de openbare ruimte. Onze rol was pistes geven om het debat te voeden, dat tot een mentaliteitswijziging kan leiden.

Jullie geven drie mogelijkheden voor tussentijdse oplossingen tot we definitief beslist hebben over de koloniale symbolen.

LAKAMA: De eerste is sporen van verzet dulden. Er

is een verschil tussen echt vandalisme om een standbeeld of straatnaambord kapot te maken, en ‘vandalisme’ met bijvoorbeeld verf of stickers, dat verzet is tegen wat er is afgebeeld. Die daden hebben ook het debat rond dekolonisering gevoed. We vragen dat daar een onderscheid tussen wordt gemaakt.

Change vzw is veroordeeld en heeft boetes moeten betalen voor de rode verf waarmee bepaalde standbeelden tijdens de betoging zijn besmeurd. We hebben die boetes uiteraard aanvaard en betaald, maar ik betreur ze niet. Ik denk dat mensen soms de wet moeten overtreden.

Als de wet onrechtvaardig is, moet je de moed hebben om die in vraag te stellen.

Er is al langer verzet, maar intussen is er politiek ook een mentaliteitswijziging aan de gang. Na de moord op (zwarte Amerikaan, red.)

George Floyd was voor mij de grootste overwinning van onze grote Black Lives Matter-betoging dat iedereen er vertegenwoordigd was: zwart, wit en Arabisch, jong en oud, Nederlands- en Franstalig. Allemaal samen zeiden ze nee tegen onrechtvaardigheid.

EKOFO: We hebben in ons rapport het woord ‘vandalisme’ systematisch doorstreept, want wij wilden eerder praten over betwisting, contestatie.

Het gaat om activisme, niet om vandalisme. Een van onze voorstellen is trouwens ook om beelden ‘aan te passen’. Om uitgekozen artiesten in een

officieel kader uit te nodigen om een beeld te transformeren.

LAKAMA: Een voorbeeld van een ‘nieuwe geheugenpraktijk’ is bijvoorbeeld de bloemen die de vzw Bakushinta nu al meer dan tien jaar op 11 november neerlegt aan het monument ter ere van de Troepen der Afrikaanse Veldtochten in Schaarbeek. Daarmee herdenken ze de onbekende Congolese soldaat van de Force Publique, die in beide Wereldoorlogen meegevochten heeft, in de hoop dat de Belgische staat die gesneuvelde soldaten ooit mee zal herdenken voor hun opoffering. Er is nog één man bij die die tijd heeft meegemaakt, en wij willen hem ons respect betuigen. Voor Change is het ook belangrijk om de jeugd te interesseren voor de gemeenschappelijke geschiedenis.

Jullie zouden ook graag een museum rond de koloniale geschiedenis zien. Net vorige week heeft het Museum voor Schone Kunsten aangekondigd dat het een zaal rond kolonialisme zal openen.

EKOFO: De voorwerpen die te maken hebben met

de koloniale geschiedenis bevinden zich nu op allerlei plekken, en zijn verspreid in allerlei musea. Wij wilden graag één plek waar we alles goed kunnen uitleggen, voor een totaaloverzicht, van de slavernij tot de seksualisering van de Afrikaanse vrouw. Alle standbeelden kunnen we niet weghalen, maar een aantal zouden we daar wel kunnen in onderbrengen en van een context voorzien.

Hoe dan ook moet de Afrikaanse gemeenschap in België betrokken worden bij alle volgende stappen, zowel qua dekolonisering van de openbare ruimte als bij de opening van een documentatiecentrum of een herdenkingsmonument. Nothing about us without us.

« ENLEVER CES STATUES, CE N’EST QUE LE DÉBUT »

“REMOVING THOSE STATUES IS JUST THE BEGINNING”

Sandrine Ekofo et Dido Lakama étaient tous les deux membres du groupe de travail sur la décolonisation de l’espace public bruxellois, avec comme moteur leurs propres expériences. Pendant des années, Ekofo passait par la grande statue de Léopold II à cheval, et c’est cela qui l’a poussée à devenir activiste. « La plupart des gens sont d’accord qu’il faut enlever cette statue. Mais nous donnons le temps à tout le monde de s’habituer à l’idée, et la disparition d’un symbole se fera par étapes.

Symboliquement, il est important d’enlever le trône de Léopold II sur la Place du Trône, et d’y créer une contre-narration », explique-t-elle. « Il est important que les Bruxellois, et les Belges en général, apprennent à connaître les différentes facettes de Léopold II, et pas uniquement son image de « roi bâtisseur ». À ce moment-là, ils comprendront pourquoi ces statues nous offensent. Mais nous ne voulons pas effacer l’Histoire. L’Histoire est là, qu’elle soit positive ou négative », dit Lakama.

Sandrine Ekofo and Dido Lakama were both part of the working group on the “decolonisation” of public spaces in Brussels.

Their own personal experiences were a driving force in this. For years, Ekofo walked past the equestrian statue of Leopold II almost every day, and this experience was the basis of her activism. “There was unanimity around that statue that it cannot stay. But we will give everyone time to get used to it, and removing that symbol will be done in stages.

It is symbolically important that we dethrone Leopold II in Troonplaats and that we can create a counter-narrative in its place,” she says. “It is important that the people of Brussels, and in Belgium in general, get to know the different facets of Leopold II, not only his image as the ‘building king’. Then they will understand why those statues are an insult to us. But we do not want to erase history. History is there, whether it was good or bad,” says Lakama.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

SANDRINE EKOFO Beleidsmedewerker Congo/ Centraal-Afrika Broederlijk Delen

Wij beslissen uiteindelijk niet, het zijn de parlementariërs. Als zij niet akkoord gaan met ons eerste voorstel, bieden we een alternatief.

▼

“Het Troonplein moet bij voorkeur gebruikt worden als herdenkingsplek van de slachtoffers van de kolonisatie in Congo, Rwanda en Burundi”

EN

23 FEBRUARI 2022

I 19

Kloosterbeekbos

Plantentuin

Brussegem

Vilvoorde

Hamme

Beverbos

Kobbegem

StrombeekBever

Koningslo

Ma

▼

Wemmel Neder-overHeembeek

Relegem

WERKGROEP DEKOLONISATIE OPENBARE RUIMTE

Aanbevelingen zijn maar het startpunt Mollem

Bekkerzeel

Droogveld

Sint-UlriksKloosterbeekbos Kapelle

Zellik

Brussegem

GrootBijgaarden

Hamme

wordt opgesteld. Dat plan moet gezondheid en werkgelegenheid.

Diegem voor de zomer op de agenda van de De conclusies en aanbevelingen Parc de regering komen. Nadat die het zijn een startpunt. Laeken Het eindrapport Zenne actieplan heeft goedgekeurd, zal de van de werkgroep en de discussie Meise Koninklijk Grimbergen uitrol van de concrete ingrepen in binnenkort hierover in de parleDomein van Laken de loop vanMoeraske de komende jaren mentaire commissie Territoriale gebeuren. De precieze timing is dan Ontwikkeling vormen de basis voor Laken Plantentuin Vilvoorde afhankelijk van actie tot actie. een actieplan met concrete voorstellen dat door gewestelijk Op BRUZZ.be vindt u een Jette Evere agentschap Urban.brussels in interactieve kaart met alle Ganshoren S W overleg met andere administraties koloniale sporen in Brussel Schaarbeek

De werkgroep rond dekolonisatie van de openbaSint-AgathaBerchem re ruimte in Brussel heeft aanbevelingen gedaan Sint-MartensKobbegem Bodegem rond de de koloniale ‘geheugenplekken’ in Brussel.

Wemmel Wolfsputten Dat het ruiterstandbeeld van Leopold II aan het Troonplein verwijderd of omgesmolten moet worRelegem den, is er een van. — SARA DE SLOOVER

Beverbos

Koekelberg

StrombeekBever

BRUZZ | BLACK HISTORY MONTH

D

Ma

Lever House Hotel Van Eetvelde

Parc de Laeken

Neder-overHeembeek

5

Troonplein

Dilbeek

matische koloniale plaatsen of e werkgroep werd eind 2020 symbolen in de stad formuleerden opgericht. De leden Itterbeek doen Bekkerzeel Droogveld Zellik ze concrete pistes om die te veel algemene aanbevelingen ‘dekoloniseren’ (zie kaart). over hoe koloniaal erfgoed benaderd Sint-UlriksDe leden benadrukken dat de moet worden. Zo zou er er Kapelle dekolonisering van de openbare masterplan moeten komen dat alle ruimte deel moet uitmaken van een koloniale ‘geheugenplekken’ bekijkt Grootglobaal beleid dat de impact Ganshoren en de om ze te kunnen transformeren, en Bijgaarden gevolgen van de kolonisatie voor en moet er een (post)koloniaal Sint-Agathamensen van Sub-Saharaans-Afridocumentatiecentrum Cortenbroekkomen, dat kaanse afkomstBerchem erkent. Daarom is later moet uitgroeien tot een Sint-MartensBodegem het cruciaal een beleid te ontwikkemuseum. Ook vragen ze meer jaarlijkse herdenkingsdagen, Wolfsputtenlen ook in andere domeinen, die Vlezenbeek onder de bevoegdheid van het conferenties, debatten en sensibiliBrussels Gewest vallen, zoals seringsacties. Voor negen emble-

Koningslo

4

1

9

Beiaard Kunstberg

Jubelpark

3

6

Sint-PietersWoluwe

Koninklijk De Meeûssquare Domein van Laken Elsene

Moeraske

Laken

Generaal Jacqueslaan

Jette

7 Schaarbeek 8

Koekelberg

Louizalaan Lever House

2

Evere

S W

Monument Koloniale pioniers

WatermaalBosvoorde

Hotel Van Eetvelde Robinson Ukkel

Troonplein

Zon

Dilbeek Oude NEGEN CONCRETE PLEKKEN Zuun

1

Sint-LaureinsBerchem Beiaard Kunstberg

Itterbeek Zuumbeek

Jubelpark

Vlezenbeek

3

2

Volsembroek General Jacqueslaan Sint-PietersBaron Jacques de Leeuw

PLANNETJE © OPENSTREETMAPS/BRUZZ

20

I

23 FEBRUARI 2022

6

5

Jubelpark Hier staat het monument voor de Belgische pioniers in Congo met het citaat van Leopold II (“Voor de beschaving en voor België”), en een standbeeld van generaal Thys met symbolen zoals een zwarte vrouw met de hoorn des Oude overvloeds Zuun Ruisbroek

koloniale representatie van de tamtamspeler is gebaseerd op een gebrek aan inzicht in de Congolese cultuur Zuumbeek Sint-LaureinsBerchem

cretaris van de Onafh an- Kunstberg aangevallen door honden’ Congo via een concessie Beiaard Hoefijzervijver kelijke Congostaat en aan de Louizalaan in Sint-Pietersaan grootschalige Woluwe Drogenbos De Meeûssquare Kauwberg gebruikte zijn hotel als Elsene palmoliewinning deed Elsene doordacht propagandamiddel De Meeûssquare Troonplein Hier staat een borstStandbeeld Leopold II, Generaal Jacqueslaan beeld van Emile Storms die belangrijke bedrijven Lever House Linkebeek bekend stond als de popelden indertijd om dit De fabrieken van Lever ‘koppensneller van beeld te financieren: Bank Brothers in Vorst zijn Wetteren’, omdat hij Brussel-Lambert (nu ING), verweven met de Congolese vorsten liet Monument Janssen Pharmaceutica, koloniale dimensie van Koloniale Louizalaan onthoofden wanneer ze de familie Wittouck (Suiker een internationaal Watermaalpioniers zich verzetten Tienen) Bosvoorde en Eternit zeepbedrijf dat in Belgisch

Ruisbroek

Dixmude (1858-1928) was Volsembroek De werkgroep oordeelt een Belgisch generaal in dat de stereotiepe Sint-PietersKongo-Vrijstaat en tijdens Leeuw de Slag om de IJzer tijdens de Eerste Wereldoorlog

Cortenbroek

4

Hotel Van Eetvelde Baron Edmond van Eetvelde was staatsse-

Diegem

Ukkel

7

Kauwberg Louizalaan

Het standbeeld ‘Weggelopen slaven

Linkebeek

Robinson

Monument Koloniale pioniers Hoofd van een Mangbetuvrouw op een pilaar in de Levantstraat in Elsene

8

Drogenbos

9

Zon

Hoefijzervijver

Dido Lakama en Sandrine Ekofo in het Jubelpark, waar verschillende koloniale elementen terug te vinden zijn. © IVAN PUT

“Er zou een (post)koloniaal documentatiecentrum moeten komen, dat moet uitgroeien tot een museum” AANBEVELING UIT HET RAPPORT VAN DE WERKGROEP

23 FEBRUARI 2022

I 21

Reportage

OP HUISBEZOEK MET DE ENERGIEADVISEURS VAN HET GEWEST

B R U Z Z | R E P O R TA G E

‘Isoleren doe je van boven naar beneden’ Je woning isoleren, het was altijd al een goed idee. Met de exploderende gasprijzen is dat dubbel waar. Alleen is de daad bij het woord voegen vaak makkelijker gezegd dan gedaan in een oud Brussels huis. We gingen op huisbezoek met een van de – gratis – energieadviseurs van het Gewest en trokken soms grote ogen. “Dat mooie raam in enkel glas? Gewoon zo laten.”

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

“C’est une maison de stoefer. Het wil wel een herenhuis zijn, maar het slaagt daar niet in.” We staan met lerares op rust Liliane Libotte (68) voor haar elegante rijhuis in Laken: bouwjaar 1914, gevel uit natuursteen, voortuintje met smeedijzeren omheining en een sierlijk houten raam met guillotinesluiting op de benedenverdieping.

We, dat zijn behalve de eigenares en het journalistenteam van dienst ook architecte Anne Costa, adviseur bij Homegrade. Libotte heeft de experte van het gewestelijke advies- en begeleidingscentrum voor huisvesting besteld om te kijken hoe ze haar gebouw energie-efficiënter 22

I

23 FEBRUARI 2022

kan maken. “Niet omdat de gasprijzen stijgen, nee. Ik wil het huis vooral in optimale toestand aan mijn kinderen doorgeven, later. En natuurlijk ook omdat het ecologisch is. Verder overweeg ik een tweede warmtepomp te installeren en dan is goeie isolatie essentieel.”

We beginnen het bezoek helemaal boven, in de ongebruikte kruipzolder van het pand. Het dak blijkt geïsoleerd, net als de zoldervloer, waar de zoon des huizes cellulosevlokken heeft geplaatst. Toch kijkt onze energiegids maar sip.

“Dit zie ik niet graag,” zegt Costa, terwijl ze naar de spleten tussen de isolatie en de dakstruc-

tuur wijst. “Onzorgvuldig werk van de aannemer.

U kunt het zo laten als de zoldervloer goed geïsoleerd is, maar ook dat is hier niet het geval.

Die vlokken liggen er nu losjes in, terwijl ze aangedrukt moeten zijn. Hier gebruik je best isolatiematten of de diensten van een gespecialiseerd bedrijf.” Ook de zoon krijgt geen kus van de juf, zoveel is duidelijk.

LA MORT DANS L’ÂME Dat we in de nok van het huis beginnen, is geen toeval, legt Costa uit. Wie zijn huis wil isoleren, moet daarbij eerst aan het dak denken, waar de

B R U Z Z | R E P O R TA G E

grootste energiewinst te rapen valt. Warmte stijgt immers. Bij Libotte zijn ook verschillende platte daken om die reden aan een upgrade toe, het liefst van de buitenkant. Vervolgens komen de muren en ramen, terwijl vloeren isoleren onder het verwarmde deel van het huis de laagste prioriteit krijgt. Ook bij muren geldt trouwens: isoleer waar mogelijk van buiten.

Zoniet liggen koudebruggen en schimmel op de loer. Tenzij je een studiebureau in de arm neemt.

In de loop van het verdere bezoek leren we een huis kennen waar al in energiewinst

geïnvesteerd is, maar vaak maar deels: de achtergevel is bijvoorbeeld geïsoleerd, maar de zijmuren van de aanbouwen zijn dat niet.

“Typisch voor veel Brusselse huizen,” weet de energiegids. “Mensen werken met het budget dat ze hebben.” Bij Libotte is dat niet anders. “Als ex-ambtenaar heb ik een goed pensioen. Dat investeer ik geleidelijk in het huis.”

Het ideale scenario is anders, zegt Costa: “Het efficiëntst is een huis in zijn geheel aanpakken, bij de aankoop bijvoorbeeld. Zodra je allerlei renovaties hebt gedaan, is het moeilijker om die

weer af te breken om je energieprestaties op te krikken. Dat wil trouwens niet zeggen dat je in een huis als dit niets meer kan doen. We leven in het land van de compromissen, in mijn job zit ik daar elke dag middenin.”

Op naar het opmerkelijkste compromis van het bezoek: het guillotinevenster (dat opent door naar boven te schuiven) met een glooiend raamwerk op de benedenverdieping. In originele toestand en ook het hout ziet er nog voortreffelijk uit. Maar het is wel in enkel glas. “Ik wou het vervangen, maar de schrijnwerker die ik liet komen zei me dat hij dat niet over zijn hart 23 FEBRUARI 2022

▼

Het bezoek van de energieadviseur Anne Costa (rechts) bij Liliane Libotte begint op zolder. “Hier valt de grootste energiewinst te rapen,” zegt Costa.

I 23

▼

OP HUISBEZOEK MET DE ENERGIEADVISEURS VAN HET GEWEST

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Het guillotinevenster op de benedenverdieping van het huis van Liliane Libotte heeft nog enkel glas. “Gewoon zo laten,” oordeelt adviseur Anne Costa.

24

I

kreeg. C’est la mort dans l’âme, madame, als ik dat doe. Wat denkt u?”

Anne Costa moet niet lang nadenken: “Gewoon zo laten. Onze filosofie is om zowel op energieprestaties als op erfgoedwaarde te letten. En die waarde is hier groot, net zoals bij de hele voorgevel, waar ik niet zou aan raken.

Maar de rolluikkast boven uw raam, die zou ik wel isoleren. Dat is een plek waar vaak veel warmte ontsnapt.” Het kan vreemd klinken, beseft Costa, maar enkelglas behouden kan soms de beste oplossing zijn. “In sommige gevallen zie je het zelfs in een passiefhuis, maar dan gecompenseerd met tal van andere maatregelen.”

die ik met hen deel, op het terras of in de tuin.”

Libotte verhuurt de kamers immers in het kader van het intergenerationele woonproject ‘Un toit, deux âges’.

Anne Costa legt uit dat Libotte best naar een oplossing zoekt die de buitenkant van het raam afsluit. “Zo warmt de ruit zelf om te beginnen al niet op.” Het is makkelijker gezegd dan gedaan, beseft de gids. Vaste luiken zouden het uitzicht van de voorgevel ingrijpend veranderen. En een rolluikje aan de buitenkant is niet meteen eenvoudig bij de ronde raamopeningen in het ‘stoeferhuis’ van Libotte. De noodstudiezaal in de keuken lijkt nog niet meteen afgeschreven.

EERSTE HULP BIJ HITTEGOLF

STEEDS MEER PREMIES

Onze gids staat er telkens weer van te kijken hoezeer eigenaars gefixeerd zijn op het vervangen van hun ramen, terwijl dat vaak niet de belangrijkste energiemaatregel is. “Een oud raam met dubbelglas vervangen door een nieuw is bijvoorbeeld zelden een goed idee. Die vervangdrang moet iets te maken hebben met het zichtbare van die ingreep. Een raam, daar kijk je natuurlijk elke dag door.”

Libotte zit ondertussen niet alleen met vragen over koude winterdagen. Ze wil weten wat ze tegen hittegolven kan doen. Met name de twee studentes die een kot betrekken in haar huis hebben daar tijdens de zomerblok al eens last van. De zware gordijnen die de eigenares liet hangen, helpen maar deels, merkte ze. “Dus komen ze vaak beneden studeren, in de keuken

Liliane Libotte is maar een van de vele Brusselaars die overwegen om hun huis te isoleren. De voorbije jaren steeg het aantal energiepremies gestaag, blijkt uit cijfers die we opvragen bij Leefmilieu Brussel. In 2017 ontvingen 7.600 Brusselaars zo’n premie, in 2021 waren dat er al 13.200. Het grootste budget ging met 33 procent naar dakisolatie, voor verwarmingsketels (26 procent) en muurisolatie (19 procent).

Vanwaar die stijging? Net zoals bij Libotte spelen de energieprijzen hier niet de hoofdrol, vermoedt Joke Dockx van Leefmilieu Brussel.

Die prijzen stegen jarenlang dan ook amper, tot de zomer van 2020. “We hebben vooral meer gecommuniceerd, waardoor de premies bekender zijn geworden.” Voor de impact van de stijgende gasprijzen is het nog te vroeg, denkt

23 FEBRUARI 2022

Aan de voorgevel van het huis zou energieadviseur Anne Costa

Dockx. “Tussen plannen, uitvoeren en een premie aanvragen zit altijd wat tijd.” Later dit jaar, als ook de nieuwe vereenvoudigde Renolutionpremies op kruissnelheid komen, komt die stijging mogelijk wél nog. Die premies zijn nu al van kracht, maar online aanvragen kan pas vanaf maart.

De aannemers dan maar. Misschien worden die tal geconfronteerd met klanten die zich verdringen? Ook dat blijkt niet het geval. De gespecialiseerde bedrijven die we contacteren, tellen evenveel of soms zelfs minder aanvragen dan vorig jaar in dezelfde periode.

Bij Homegrade, dat met zijn gratis advies vaak de eerste halte is van de eigenaar met isolatie-ambitie, voelen ze dan weer wel hoe het animo voor isoleren langzaam stijgt. “Eigenlijk weten we al lang dat de energieprijzen te laag waren,” zegt adviseur Etienne Warny. “De stijging van vandaag doet wel mensen beseffen dat ze actie moeten ondernemen. Alleen zit je met een belangrijk vertragingseffect: veel Brusselaars hebben vandaag nog steeds de oude voorschotten en zullen de prijsstijgingen pas in de loop van dit jaar in hun portemonnee voelen.”

Nog een mogelijke verklaring voor het al bij al lauwe enthousiasme voor isolatie: het merendeel van de Brusselaars is niet eigenaar, maar huurt. Het zijn die huurders die de rekening voor de stijgende energieprijzen betalen, waardoor veel eigenaars van opbrengsthuizen niet meteen geneigd zijn om de portemonnee open te trekken. Investeren voor

Het hele huis van Liliane Libotte wordt bekeken, om na te gaan hoe het energie-efficiënter kan worden.

je huurders of voor je kinderen zoals Libotte, het is niet helemaal hetzelfde.

DE STAD IS GEEN MUSEUM Tuinwijk Le Logis-Floréal, Watermaal-Bosvoorde, een idylle van groen en eenfamiliehuisjes in de stad, met huizen waarvan de tuinen ook door een autovrij paadjesnetwerk verbonden zijn.

Anne Costa en haar man Julien geven ons een kleine rondleiding door hun eigen huis, dat net als alle eengezinswoningen in de wijk beschermd is. De meeste ramen hebben hier enkelglas en rond die ramen zitten bijna overal zwarte plekken. “We zetten de verwarming op 18,5 graden, zodat de warmte niet meteen naar buiten blaast. Maar op die manier is er wel meer condensatie en schimmel. Het is een verscheurende keuze tussen verbruik en de toestand van het huis. We zoeken nu naar een ventilatiesysteem om de situatie te verbeteren.”

Aan de voorzijde zit wél dubbelglas, nog geplaatst voor de hele wijk werd beschermd.

“Maar ook daar is het raam ondertussen zo rot, dat het op een bepaald moment gewoon uit de gevel naar binnen viel. We hebben het nu maar vastgeschroefd.”

Costa heeft ons uitgenodigd om te tonen hoezeer de erfgoedlogica kan doorslaan. Want ze mag dan veel belang hechten aan het historische karakter van haar huis, ze heeft het ook moeilijk met de manier waarop Erfgoed Brussels (het vroegere Monumenten en Landschappen) hier optreedt. “Een voorbeeld: als we het dubbelglas dat er nu al zit van voor de bescherming willen

vervangen, moet dat opnieuw door enkelglas ...

Terwijl er oplossingen met dubbelglas bestaan, die het historische karakter wél bewaren.”

Voor Costa is het hoog tijd om op een modernere manier om te gaan met erfgoed, een bezorgdheid die wel meer collega’s bij Homegrade delen. Haar collega Etienne Warny herinnert zich zo epische discussies rond de renovatie van

een paviljoen in het Josaphatpark. “We leven in een stad en niet in een museum,” vindt Anne Costa. “Het wordt tijd dat we dat wat meer beseffen.”

Meer informatie over de premies is te vinden op onze website BRUZZ.be

ISOLER, ÇA S’APPREND

LEARN HOW TO INSULATE

Isoler son logement a toujours été une bonne idée. Et avec les prix du gaz qui flambent, c’est encore plus le cas. Mais ce n’est souvent pas une évidence dans une vieille maison bruxelloise. Nous sommes partis en tournée avec un des conseillers en énergie – gratuits – de la Région bruxelloise et nous avons fait face à quelques surprises. Si vous voulez améliorer les performances énergétiques de votre logement mais ne savez pas comment vous y prendre, contactez Homegrade. Quelques dizaines d’experts sont prêts à faire une visite de votre maison gratuitement. Nous avons visité l’élégante maison mitoyenne de Liliane Libotte (68) à Laeken avec Anne Costa. Cette dernière nous apprend qu’il vaut mieux planifier tous les travaux d’isolation en même temps lors de l’achat du logement, que la toiture doit être la priorité et qu’à Bruxelles, il sera souvent nécessaire de faire des compromis en matière de patrimoine. « Cette jolie fenêtre à ornements en simple vitrage ? Gardez-la.»

It has always been a good idea to insulate your home. Now that gas prices are going through the roof, this is more true than ever. However, putting your money where your mouth is is is often easier said than done in an old Brussels house. We went on home visits with one of the Region’s – free – energy advisers and we were sometimes amazed. Anyone who wants to improve the energy performance of their home but does not know how to start, can contact Homegrade. Several dozen experts are ready to make a free home visit. Along with Anne Costa, we visited Liliane Libotte’s (68) elegant house in Laeken. The lesson we learn that it is best to consider extensive insulation work as a whole when buying a house, that the roofs are priority number one but also that given the heritage that gives Brussels its face, compromises have to be made. “That ornate single-glazed window? Just keep it.”

FR

B R U Z Z | R E P O R TA G E

niet raken.

EN

23 FEBRUARI 2022

I 25

Chou de Bruxelles

’Hier kan perfect een Europese ‘House of cards’ gemaakt worden’ Zo’n 3,5 jaar geleden liet de Nederlandse journaliste Lise Witteman (34) het politieke gekrakeel in haar thuisland achter, om in Brussel het kluwen van de Europese politiek te ontwarren. Ze werd hier medeoprichter van The Schuman Show, die op komische wijze de Europese bubbel doet openbarsten. — ANDY FURNIERE, FOTO IVAN PUT

BRUZZ | PORTRET

Lise Witteman ontvangt me in haar kantoor in het Holland House, het ontmoetingscentrum voor Nederlanders vlak bij het Luxemburgplein. Ze deelt het met enkele andere EU-journalisten, met wie ze de Brusselse afdeling vormt van het Nederlandse onderzoeksjournalistiek platform ‘Follow the Money’. Samen leggen ze de besluitvorming in de Europese bubbel onder de loep, waarbij ze zich concentreren op belangrijke geldstromen. “Als je het geld volgt, weet je waar de werkelijke macht ligt.

Zo kan je bijvoorbeeld bij bepaalde plannen voor zogenaamd groene oplossingen ontdekken dat het eigenlijk de lobby voor de fossiele industrie is die ze heeft bedacht, wat uiteraard heel wat vragen oproept over die initiatieven.”

Met het project van de ‘Recovery Files’ gaan de journalisten, samen met collega’s uit meer dan vijftien lidstaten, momenteel na hoe het geld van het Europese coronaherstelfonds wordt verdeeld. Daarbij komt onder meer een sterk gebrek aan transparantie naar voren. “Zo kregen we van de Europese Commissie geen toegang tot bepaalde documenten over de onderhandelingen met Roemenië, waarbij we te horen kregen dat de informatie ‘te gevoelig’ zou zijn. Tja, door zo de deur dicht te houden, voed je natuurlijk het wantrouwen tegenover de EU, terwijl het ook dikwijls de lidstaten zijn die de zaken bemoeilijken.”

Voor haar komst naar Brussel eind 2018, was Witteman jarenlang politiek verslaggever voor Nederlandse media – op het einde voor De Telegraaf. “Maar ik had het op de duur wel gezien met het politieke

26

I

23 FEBRUARI 2022

wereldje in Den Haag. Ik had geen zin meer om nieuwtjes te brengen over het zoveelste kabinet-Rutte (lacht). Ik wilde weg van de waan van de dag en andere verhalen vertellen, met meer diepgang en grensoverschrijdende impact.” Ze liet haar job in Den Haag en haar huis in Amsterdam achter om als zelfstandig EU-journalist aan de slag te gaan.

Haar interesse in de EU gaat al lang terug. Zo’n twaalf jaar geleden schreef Witteman al haar scriptie over de berichtgeving over de

en lastige onderwerpen toegankelijk te maken voor een breder publiek.

Daarnaast zou het ook wel goed zijn als eurocraten wat meer om zichzelf konden lachen.”

Hoewel het een saai imago heeft, is de Europese bubbel volgens Witteman een bijzonder dankbaar onderwerp voor een komische show.

“Het typische EU-jargon, met dat verrotte Engels, is bijvoorbeeld uitstekend materiaal. Je hebt allerlei kleine beleidsdepartementen die uit alle macht doen alsof ze ook iets in de pap te brokken hebben, interne oorlogjes, het gelobby … Hier zou ook perfect een soort Europese House of cards gemaakt kunnen worden, als ik makers van series en films een tip mag geven.”

De schrijvers van de sketches weten waarover ze spreken, want velen zijn zelf gespecialiseerde journalisten, (voormalige) EU-ambtenaren en lobbyisten. Hun favoriete

“We maken de EU belachelijk net omdat we haar belang zo serieus nemen” Europese Unie. “Het interesseert me omdat ik het belangrijk vind om als journalist de machthebbers te controleren.”

Paradoxaal genoeg past de komische The Schuman Show ook perfect in het streven van Witteman om de EU meer sérieux te verlenen.

Samen met de Grieks-Amerikaanse performer Kelly Agathos ligt ze aan de basis van deze humoristische voorstellingen, die met absurde sketches en spitsvondige monologen de Europese politiek en de gedragingen van eurocraten en lobbyisten fileren. “We maken de EU belachelijk net omdat we haar belang zo serieus nemen,” zegt Witteman, die verwijst naar satirische voorbeelden zoals Zondag met Lubach en De ideale wereld. “De grappen zijn een ideale manier om deze onbekende wereld

mikpunten van spot zijn onder meer onze eigen Charles Michel als voorzitter van de Europese Raad en Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. In de volgende

show zullen ook onder meer Guy Verhofstadt (voorzitter van de Liberale fractie in het Europees Parlement) en de Hongaarse premier Victor Orbán hun opwachting maken. Onder meer de spanningen tussen Rusland en Oekraïne zullen er becommentarieerd worden, net als het feit dat de Europese Commissie gas en kernenergie een groen label heeft gegeven.

De show valt in de smaak, want waar de eerste voorstelling vorig jaar nog plaatsvond in een cafézaaltje, spelen de acteurs nu voor honderden gasten in het Lumen-theater bij Flagey. De voorstellingen verkopen ook steeds snel uit. “We willen op termijn met onlinemateriaal ook een breed, internationaal publiek buiten Brussel bereiken,” zegt Witteman, die zelf niet meespeelt in de show, maar wel een belangrijke coördinerende rol opneemt achter de schermen.

Naast het Europese gebeuren, heeft Witteman sinds 2018 uiteraard ook Brussel als stad veel beter leren kennen. Ondertussen is haar huis in Amsterdam verkocht en heeft ze met haar gezin een huis gekocht dicht bij het Fernand Cocqplein. “Ik wil hier ook geen bubbelbewoner zijn, maar een echte Brusselbewoner.”

The Schuman Show vindt gewoonlijk iedere laatste donderdag van de maand plaats. De volgende voorstelling is op zondag 27/2, in het Lumen-theater.

« HOUSE OF CARDS » À BRUXELLES

‘HOUSE OF CARDS’ IN BRUSSELS

Lise Witteman a quitté son emploi de journaliste politique aux Pays-Bas il y a 3 ans pour devenir journaliste européenne. Avec la plateforme de journalisme d’investigation Follow the Money, elle jette un regard critique dans les coulisses du processus décisionnel européen. Mais elle est également la cofondatrice de The Schuman Show, un spectacle satirique sur la politique européenne. L’objectif : faire éclater la bulle européenne, afin que tout le monde puisse voir ce qui s’y passe.

Three years ago, Lise Witteman quit her job as a political reporter in the Netherlands and started covering EU politics from Brussels. With the investigative journalism platform Follow the Money, she casts a critical eye behind the scenes of European decision-making.

But she is also co-founder of The Schuman Show, a satirical show about European politics. The common goal: to burst the European bubble so that everyone can see what is going on there.

FR

EN

Lise Witteman Is een ervaren politiek verslaggever uit Nederland, ze kwam eind 2018 naar Brussel om zelfstandig EU-journalist te worden Richtte een Brusselse EU-afdeling op van onderzoeksjournalistiek platform ‘Follow the Money’ Ligt mee aan de basis van The Schuman Show, die satirische voorstellingen brengt over de Europese bubbel

I 27

Big City Big City

Big BigCity City

toen nog landelijke en Er valt heel wat te vertellen hoger gelegen Ukkel. In over het weer in België. Dat STEL ZELF JE VRAAG eerste instantie werden d besefte ook astronoom en EN STEM OP BRUZZ.BE metingen zowel in statisticus Adolphe Zes maanden nana haar OpOp hethet eerste gezicht lijkt Zes maanden eerste gezicht lijkt ze blijkbaar beter niet gedaan, Net als andere Brusselse Sint-Joost als inhaar Ukkel Quetelet.

Al voor het STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP huwelijk met de graaf beviel ditdit een absurde vraag.

Het huwelijk metkort de graaf bevie een absurde vraag.

Het want toen beide mannen STEL ZELF JEJE VRAAG gemeenten – denk aan land, uitgevoerd.

Zo kon ook h ontstaan van ons in STEL ZELF VRAAG ze ze al al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor daarna stierven, bestond er Sint-Jans-Molenbeek of BRUZZ.BE verschil inwas temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk haar man deze smalle straat al Vermoedelijk was haar man deze smalle– straat geen twijfel meer vooren debuiten Sint-Pieters-Woluwe had al binnen de stad Willem I der Nederlanden niet dede vader van het kind, overschat, laat staan datdat er er niet vader van overschat, laat staan buurtbewoners: onder het grafhet kind, Anderlecht naar zijn worden bestudeerd. ervan om een Sterrenwacht maar wel de ZonnekoningMaa opop deze plek ruimte zou deze plek ruimte zou lag een heiligmaar man.wel de Zonnekoning patroonheilige, in dit geval toen de activiteiten zo go te bouwen in Sint-Joost. zelve.

ZeZe was een van zijn zijn voor een stadspaleis. zelve. was een van zijn voor een stadspaleis.

Sint-Guido,zijn vernoemd als volledig werden HetEn werd een Observatorimaîtresses en werd door toch.

Brussel zou maîtresses en werd door En toch.

Brussel zou PELGRIMSOORD kunnen zijn. De goede man overgenomen intot Ukkel, um Brussel voor Sterrenkunde, hem zelfs benoemd niet zijn, mochten hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, is ook de patroonheilige vanmochten Het verhaal deed snel de raakte het oude gebouw maar er werden ook eerste hofdame, dede hoogste er er hier enen daar geen eerste hofdame, hoogste hier daar geen de veehandelaars, de ronde en mensen kwamen vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale van de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische vrouwelijke aan het verdoken architecturale landbouwers, mensen met van heinde en ver biddenpositie op Big City Franse hof. parels zijn, precies opop diedie Sint-Joost in verval.

Op h waarnemingen gehouden, Franse hof. parels zijn, precies hevige diarree en de het graf. Beetje bij beetje LYNN UIT ANDERLECHT Steeg hethet haar allemaal plek waar je ze hethet minst plateau in Ukkel daarent zoals onder meer temperaSteeg haar allemaal plek waar je ze minst taxichauffeurs.

Die laatste veranderde de plek in de — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar hethet hoofd?

Misschien verwacht. gen kon de Quetelet naar hoofd?

Misschien verwacht.

Big City tweetuurmetingen. vragen ongetwijfeld om mat middeleeuwen zelfs in eenSterrenwach Big City —— JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want ze ze raakte In de Vlaamsesteenweg JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte In de Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 en noteerde vier keer per wat verduidelijking. pelgrimsoord. Omdat de verwikkeld in verschillende wacht diedie verrassing verwikkeld in verschillende wacht verrassing splitste de organisatie in dag hoe warm het was.

Dat Guido kwam uit een niet toestroom zo groot werd, toen nog landelijke en Er valtvan heel moordschandalen.

ZeZe werd achter dede gevel moordschandalen. werd achter gevel vanwat te vertellen twee: de Koninklijke voor die ongebruial te was rijk gezin.

Hijtijd was een werden zijn stoffelijke resten hoger gelegen Ukkel. In het weer in België. Dat niet enkel verdacht van dede nummer 46,over waar hethet STEL ZELF JE VRAAG niet verdacht van 46, waar Sterrenwacht kelijk.nummer Daardoor behoren de en eerste instantie werden de besefte ook boerenzoon die meehielp op astronoom ondergebracht inenkel de kerk, dieen het EN STEM OP BRUZZ.BE moord opop haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten metingen zowel in statisticus Adolphe moord haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten Koninklijk MeteorologiBrusselse temperatuurZes maanden nana haar later zijn naam OpOp hethet eerste gezicht lijkt het land.

Hij zou al van kreeg en kon Zes maanden eerste gezicht lijkt Sint-Joost als inhaar Ukkel Quetelet.

Al voor maar ook van diedie opop andere LaLa Bellone te vinden is. huwelijk met dede graaf beviel ditvinden een absurde vraag.

Het maar ook van Bellone te is.het huwelijk met graaf beviel dit een absurde vraag.

Het STEL ZELF JEJE VRAAG sche Instituut, het andere KMI. tot de jongswaarnemingen af aan veel affiontstaan niteit worden uitgebouwd door uitgevoerd.

Zo kon ook het van ons land, in STEL ZELF VRAAG ze ze al al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor maîtresses van Lodewijk Langs dede straatkant straalt van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor maîtresses van Lodewijk Langs straatkant straalt verschil inwas temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE hebben gehad zijn giften de gelovigen.

Het De dagelijkse temper oudste termet wereld en was Vermoedelijk haar man deze smalle straat al al Vermoedelijk was haar man van XIV. deze smalle straat Ze werd verbannen van hethet gebouw weinig binnen envan buiten de stad Willem I der Nederlanden XIV. Ze werd verbannen va weinig niet dede vader hethet kind, laat staan datdat er er niet vader van kind, een belangrijke overschat, laat staan geloof.

Hij bad veel en naast werd tuurmetingen in Ukkel België eengebouw vanuit: deoverschat, eerste worden bestudeerd.

Maar ervan om een Sterrenwacht het Franse hof en kwam in inz bijzonders een maar wel de Zonnekoning op deze plek ruimte zou maar wel de Zonnekoning opeen deze plek ruimte zou het Franse hof en kwam bijzonders uit: toen de activiteiten zo goed te was bouwen ineen Sint-Joost. zijn werk op die het de land hij bidplaats.

Heel wataltijd mensen zelve.

ZeZe was een van zijn zijn voor stadspaleis. nog deEerst referentie landen meteorologie zelve. was een van zijn zijn voor een stadspaleis.

Brussel terecht. zou kleurloze gevel met Brussel terecht.

Eerst zou kleurloze gevel met als volledig werden Het werd een Observatorimaîtresses enen werd door En toch.

Brussel zou maîtresses werd door En toch.

Brussel zou ook koster.

In die hoedaniguit het noorden hielden er voor België.

Omdat die a uitgebreid bestudeerden. ze ze een tijdje in in hethet kasteel weliswaar een mooie overgenomen intot Ukkel, um voor Sterrenkunde, hem zelfs benoemd Brussel niet zijn, mochten een tijdje kasteel weliswaar een mooie hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, mochten heid Quetelet assisteerde hij de halt op hun weg naar raakte het oude gebouw maar er werden ook eerste hofdame, dede hoogste er er hier enen daar geen zo lang vanaf dat plateau was sterk eerste hofdame, hoogste hier daar geen van Tervuren gewoond omkadering rond de van Tervuren gewoond omkadering rond de vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale van de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische pastoor tijdens de Achter misvieCompostela. vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale gebeuren, zalomdat daar overtuigd van verregaande hebben, maar omdat zeook hethen voordeur. die Franse hof. parels zijn, precies opop diedie Sint-Joost waarnemingen gehouden, hebben, maar ze voordeur.

Achter die Franse hof. in verval. Op het parels zijn, precies ring en droeg hij mee zorg De menigte die verandering plots naar Steeg hethet allemaal plek waar je ze hethet minst snel in kom samenwerking tussen plateau inhaar Ukkel daarentezoals onder meer temperaook daar te te bont maakte, voordeur ligt een nauwe Steeg haar allemaal plek waar je ze minst ook daar bont maakte, voordeur ligt een nauwe — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar hethet hoofd?

Misschien verwacht. voor verschillende het gang, kerkgebouw.

Na Anderlechtwerd kwam, veroorzaakgen kon de Sterrenwacht tuurmetingen. naar hoofd?

Misschien verwacht. Quetelet mat want dat zou de nauwke landen.

Dan ze ze verplaatst naar hethet enen wie die neemt, —— JULIAN wel, want ze ze raakte In de Vlaamsesteenweg werd verplaatst naar gang, wie die neemt, JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte In de Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 en hij noteerde vier keer per een paar jaar besliste om te mee de Bellonahuis. opleving van ditde deel verwikkeld in verschillende wacht die verrassing Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ righeid van langeterkonden immers gegevens verwikkeld verschillende wacht diehet verrassing splitste deinorganisatie in dag hoe warm was. Dat Bellonahuis.

Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ moordschandalen.

ZeZe werd achter dede gevel van voor eenverschijnen. carrièreswitch te van Zijn sterfdag, moordschandalen. werdBrussel. achter gevel van twee: de Koninklijke was voor die tijd ongebruize ze een paar jaar.

Het valt te mijnstudies in het gedra worden uitgewisseld en de een paar jaar. verschijnen.

Het valt te niet enkel verdacht van dede nummer 46, waar hethet niet enkel verdacht van 46, waar Sterrenwacht en het kelijk.nummer Daardoor behoren de gaan en bestempelen werd hij handelaar 12 september, is nog steeds Na haar volgden als een moord opop haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten kunnen brengen.

Tempe veranderingen in de moord haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten Na haar volgden bestempelen als een Koninklijk MeteorologiBrusselse temperatuurop de Zenne.

Tot hijparel, de dag waarop de jaarmarkt maar ook van diedie opop andere LaLa Bellone te te vinden is.is. maar van Bellone vinden welgestelde bewoners verborgen maar het scheook Instituut, het andere KMI. waarnemingen tothet de ratuurmetingen zijn atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen parel, maar maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant schipbreuk leedeen met het van Anderlecht plaatsvindt De dagelijkse temperaoudste ter wereld en was straalt elkaar op.op.

Inprecisiewerk.

1913 lietliet is ook stedenbouwXIV. ZeZe werd verbannen van hethet gebouw weinig elkaar In 1913 is ook een stedenbouwXIV. werd verbannen van immers Dankzij de inspanningen tuurmetingen in Ukkel zijn België eengebouw vanuit: deweinig eerste bootje waarmee hij handel met de nodige festiviteiten. het Franse hof en kwam in bijzonders een het Franse hof en kwam in bijzonders uit: een burgemeester Karel Buls kundige fl ater.

Er werd burgemeester Karel Buls kundigehad fllanden ater.

Erde werd nog terecht. altijd deEerst referentie die meteorologie Vandaag gebeuren de van Quetelet België in Brussel zou kleurloze gevel met Brussel terecht. Eerst zouDoor wat hij meemaakte in kleurloze gevel met dreef. Dat bootongeval was het huis opkopen door dede immers volledig rond voor België.

Omdat die al uitgebreid bestudeerden. ze een tijdje in het kasteel weliswaar een mooie het huis opkopen door immers volledig rond ze een tijdje in het kasteel weliswaar een mooie metingen met automati1876 al weerbulletins. voor hemgebouwd, een tekenwaardoor datomkadering hijwashet zijn leven kwamen mensen er zo lang vanaf dat plateau Quetelet sterk van Tervuren gewoond rond dede stad Brussel.

DeDe politie van Tervuren gewoond omkadering rond stad politiemaa gebouwd, waardoor het scheBrussel. thermometers, Naarmate dehij jaren gebeuren, zalomdat daar ook nietmeer bescherming overtuigd vanAchter verregaande hebben, maar omdat zeonder hethet voordeur. diedie hebben, maar ze voordeur.

Achter moest boeten, en ging op heeft er een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar is. snel verandering in komen, samenwerking tussen ook daar te te bont maakte, voordeur ligt een nauwe heeft er eenstipt bureau gehad, vrijwelwerden onzichtbaar is. ook daar bont maakte, voordeur ligt een nauwe elke dag, om acht u vorderden, die bedevaart naar Jeruzalem, vragen tegen dysenterie,van maar want dat zou de nauwkeuverschillende landen.

Dan werd ze ze verplaatst naar hethet gang, enhad wie die neemt, dede kostuums dede Dat Bellonahuis net werd verplaatst naar gang, en wie die neemt, kostuums van Dat Bellonahuis had net ’s morgens, wandelt er n steeds accurater, ook omdat Bellonahuis.

Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ righeid van Daar de langeterkonden immers gegevens via Rome. die bedeook tegen Ommegang veepest en paardenBellonahuis. woonde ziet hetMarkt ‘Bellonahuis’ zijn er er bewaard zoOver goed opop de Grote Ommegang zijn bewaard zo goed de Grote Markt ze ze een paar jaar. verschijnen.

Het valt te mijnstudies in het gedrang worden uitgewisseld en dete een paar jaar. verschijnen.

Het valt iemand het grasveld van er altijd meer samenwervaart deed hij zeven jaar. ziekten. Hierdoor werd hijeen enen hethet was ook kunnen staan, want Na haar volgden bestempelen een kunnen brengen. veranderingen Na haar volgden Tempebestempelen een was ook een kunnen staan, want inalsdeals het een van kingarchitect wasreligieuze tussen landen. welgestelde bewoners verborgen parel, maar hethet Maar zijn patroonheilige vanKMI heelop, watnaartijdens ratuurmetingen zijn atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen parel, maar bezienswaardigheid Jan Cosijn De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren elkaar 1920.op. In 1913 liet bezienswaardigheid tijdens architect JanDankzij isCosijn ook een stedenbouwelkaar op.

In 1913 liet is ook een stedenbouwimmers precisiewerk. de inspanningen de witte houten bakken, Quetelet beperkte zich inspanning en boetedoening beroepen met vee en dan Expo 58.58.

In In dede jaren 1980 tekende ook het Bakkersburgemeester Karel Buls flater.

ErEr werd © PHOTONEWS Expo jaren 1980 tekende ook het Bakkersburgemeester Karel Buls kundige flater. werd Vandaag gebeuren de vankundige Quetelet had België in om opeen een kwikthermom echter niet totnu de immers meteorohethet huis opkopen dede volledig rond draaiden slecht uit.

Op de voornamelijk paarden, zoals huis opkopen door immers volledig rond werd het huis voor huis, waar het café LeLe metingen metdoor automati1876 alhet weerbulletins.

Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. werd het een huis voor huis, waar nu café Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw.stad Brussel. DeDe politie gebouwd, waardoor hethet stad politie gebouwd, waardoor scheBrussel. thermometers, maar Naarmate dein jaren terugweg werd Guido zwaar veehandelaars, terlandbouwers te observeren in welk logie, hijd’Espagne verrichtte ook podiumkunsten.

DeDe ruimte Roy wordt © BELGA heeft er een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar is. podiumkunsten. ruimte Roy d’Espagne wordt © BELGA heeft een bureau vrijwel onzichtbaar elke er dag, stipt omgehad, acht uur vorderden, werden die is. ziek.andere Hij uitgebaat. haalde Brussel nog en Net zoals heel de kostuums van de Dat Bellonahuis had net stemming dehuis temperatu bestuderen en gebruikte domeinen pioniersbestuderen.

Ook de steeds meer.

Ook de wijken tussen het oude enen hethe Het Bellonahuis de de erkoetsiers.

Dat Bellonahuis had net ’skostuums morgens,van wandelt nog steeds accurater, ook omdat tussen het oude huis uitgebaat.

Het Bellonahuis Ommegang zijn er bewaard zozo goed op de Grote Markt Ommegang er bewaard goed op de Grote Markt net, maar overleed aan wat beroepen, ons huis diehuis dag zaleen brengen. statistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij demeer temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die iemand hetzijn grasveld vanandere er altijd samenwernieuwe werd ontwierp hijhier voor Nicolaas nieuwe werd een ontwierp hij voor Nicolaas en het was ook een kunnen staan, want en het was ook een kunnen staan, want het KMI op, naartijdens een van king was tussen landen. criminaliteit, huwelijks- en dysenterie, eenvermoedelijk zware vorm moderniseerde ook het beroep bezienswaardigheid architect JanJan Cosijn Het oude gebouw van de kansberekening en waren minder accuraat. toen aan de Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, waar Bally, een De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens De architect Cosijn overdekte binnenkoer, waa Bally, vermoedelijk een de58. witte houten bakken, Quetelet beperkte zich Expo In de jaren 1980 tekende ook het Bakkers© PHOTONEWS Expo 58.

In de jaren 1980 tekende ook het Bakkersvan diarree.

Hij die kreeg een van koetsier door de jaren weer symbool voor de culturele instelling La de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia Sterrenwacht staat er zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, tot dan toe dichte bebouwing hield – poort lag, raakten dichter om op een kwikthermomeechter niet tot de meteoroweer symbool voor de culturele instelling La zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia werd hethet een huis voor huis, waar nunu het café LeLe de centrale poort. Er HetHet Bellonahuis dateert uituit de de late zeventiende eeuw. werd een huis voor huis, waar het café Bellonahuis dateert late zeventiende eeuw. eenvoudig graf op het Duizend jaarnu later zijn altijd, het ter te observeren inheen. welkeen logie, hijd’Espagne verrichtte ook in brengen. opoffering.

Bellone geregeld andere indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, een bekend maar podiumkunsten.

DeDe ruimte Roy wordt © BELGA trouwens nog vooral werden gebruikt inzijn toen alpodiumkunsten.

– de warmte vast bebouwd.

De eerste ruimte Roy d’Espagne wordt nog © BELGA opoffering.

Bellone nu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar stemming de temperatuur bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen.

Ook de steeds meer.

Ook de wijken tussen hethet oude huis enpaard hethet en kar vervangen door uitgebaat.

Het Bellonahuis kerkhof van Anderlecht. tussen oude huis en uitgebaat.

Het Bellonahuis optredens, ontmoetingen het oorlogsen het voor de verschillende vooral berucht fi guur aan ligt aan het naar de stich de astronomie, toe inpaste dehij hij beïnvloedde de maakte optredens, ontmoetingen het oorlogs- en het voor de verschillende vooral berucht fizal guur aan ons huis diehuis dag brengen. werk.

Zo deNicolaas temperatuurmetingen dat rond de straatverlichting Sterrenwacht, die nieuwe werd een ontwierp voor nieuwe werd een ontwierp hij voor Nicolaas statistiek om bijvoorbeeld MINNARES VAN DEDE Nietssociale deed toen vermoeden taxi’s vorm van auto’s, culturele activiteiten jachtleven tehuwelijksvinden in dedetoen aanhet verwijzingen die invermoedelijk de het Franse in de tijd VERHUIZING VAN Hethof, oude gebouw van de in deen criminaliteit, en in kansberekening en een waren minder accuraat.

De deMINNARES Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, waar Bally, genoemde Queteletplein wetenschappen.

Hij waarnemingen.

De voor het instituut en culturele activiteiten jachtleven te vinden verwijzingen die in de het Franse hof, in de tijd overdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een weer symbool voor dede culturele instelling La deuit centrale poort. zijn wapenhandelaar. zijn opvolgster: Olympia ZONNEKONING Sterrenwacht staat er zelfmoordcijfers in Er kaart te statistiek, die tot Zo danDat toezou dichte bebouwing hield –maar poort lag, dichter later bezeten bleek teraakten zijn.

Daar bleef het niet bij dat deze man een van de belangrijkste fi guren Sint-Guido is altijd de patroonheilige weer symbool voor culturele instelling La de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar. zou zijn opvolgster: Olympia organiseert.

DeDe schoonheid façade, maar evengoed verscholen zitten. van Zonnekoning LodeZONNEKONING organiseert. schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten.

ZoDat van Zonnekoning Lodein de schaduw van de wougevel de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om deMancini, sterren In defaçade, negentiende eeuw opoffering. nunu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen bekend maar trouwens nog altijd, het vooral werden gebruikt inzijn toen al een – de warmte vast en Bellone bebouwd.

De eerste opoffering.

Bellone geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn brengen.

Mancini, een bekend maar en nog wat miraculeuze gebeurtenissen later werd de Anderlechtse geschiedenis zou worden. gebleven voor iedereen die datmag beroep uitoefent. dan wel verdoken zijn, staat er op het dak een prijkt hethet beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke optredens, ontmoetingen het oorlogsen het voor de verschillende vooral berucht fi guur aan mag dan wel verdoken zijn staat er op het dak een prijkt beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke ligt aan het naar de stichter de astronomie, toe in de dat beïnvloedde de straatverlichting maakte Astro Tower. sociale fenomenen daarom in 1890 naar het goed waar te nemen en te verstedelijkte Brussel optredens, ontmoetingen het oorlogs- en het voor de verschillende vooral berucht figuur aan MINNARES VAN DEDE Nicolaas en culturele activiteiten jachtleven te te vinden in in de verwijzingen diedie in in dede het Franse hof, in in de tijd VERHUIZING beslist dat graf afgeschermd moest worden.

Veertig jaar nade zijn dood speelden er zich Benieuwd ofze Uber-chauffeurs ook onder zijn MINNARES VAN er wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, Romeinse terecht toen ze trouwde met Bally genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen.

Hij waarnemingen.

De het voorversieringen hetversieringen instituut en culturele activiteiten jachtleven vinden de het verwijzingen het Franse hof, de tijdterecht er wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, de Romeinse toen trouwde met Nicolaas Bally ZONNEKONING organiseert.

DeDe schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten.

ZoZo Infaçade, van Zonnekoning LodeZONNEKONING organiseert. schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten. van Zonnekoning Lodein de schaduw van de de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om demoesten sterren defaçade, negentiende eeuw De twee die dat doen, geloofden vreemdegodin fenomenen af rond zijn graf.

Het begon heiligdom vallen. altijd mee uitgepakt. pelikaan.

Die staat danmannen van dewou oorlog, boven graaf Eugène dede Savoie. liet aanbrengen en welke altijd mee uitgepakt. pelikaan.

Die staat godin van de oorlog, boven de graaf Eugène Savoie. liet aanbrengen en welke mag dan wel verdoken zijn, staat er er op het dak een prijkt hethet beeld van wijk XIV. Daar kwam zede Het iswaar niet duidelijk welke mag dan wel verdoken zijn, staat op het dak eendan goed prijkt beeld van wijk XIV. kwam ze Het is niet duidelijk welke Astro Tower. sociale fenomenen daarom inDaar 1890 naar het te nemen en te verstedelijkte Brussel — er niets van en dreven Nicolaas erNicolaas de spot Dattoen hadden met een paard dat er kwam rusten en korte tijd DIFFICILE er er wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, dede Romeinse terecht ze ze trouwde met versieringen Bally wordt gelukkig wel nog standbeeld van een Bellona, Romeinse terecht toen trouwde met LUANA versieringen Ballymee.

Waarom wordt de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Waarom wordt de Waarom gemiddelde temperatuur is het Sint-Guido Wat isis verhaal Wat het verhaal vanons Anderlecht de van land gemeten achter de verstopte achter de patroonheilige vanverstopte de taxi’s? in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

godin van dede oorlog, boven godin van oorlog, boven

pelikaan.

DieDie staat dan pelikaan. staat dan

lietliet aanbrengen enen welke aanbrengen welke

dede graaf Eugène dede Savoie. graaf Eugène Savoie.

Lees en bekijk de

Lees en bekij k de Lees en k bekij kbekij de Lees en Lees en kbekij de k de Leesen enbekij bekijLees kde de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden op dede Big-Cityvragen via antwoorden Big-Cityvragen op de op Big-Cityvragen opop de Big-Cityvragen viaviavia via bruzz.be/bigcity de Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity op via bruzz.be/bigcity opde deBig-Cityvragen Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity 2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

A A R 2TE0R2B2U0R U 2A2UR1AI R2I0 22 01 2 1 2 8 2I 82 32I 8F2E18B0I RM I2 4 2RF4IE FB

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile een nieuw City-verhaal.

Difficile een nieuw BigBig City-verhaal.

Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile een nieuw City-verhaal.

altijd mee uitgepakt. altijd mee uitgepakt.

VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE WEEK VOLGENDE WEEK Waarom wordt dedeVOLGENDE KEER Waarom wordt dede Waarom wordt Waarom wordt Wat gebeurt er als er onder gemiddelde temperatuur gemiddelde temperatuur Wat gebeurt er als er ond De volgende Big City temperatuur gemiddelde mij n huis een metrolij n van ons land gemeten in gemiddelde temperatuu van ons land gemeten in n huis metrolij wordt gebouwd?

Ukkel? verschijnt op 9mij maart. van ons landeen gemeten in n Ukkel?

van ons land gemeten in wordt gebouwd?

Ukkel?

Ukkel?

Culture.

NL | FR | EN

LE MONDE DANS L’ŒIL DE KASPER BOSMANS

‘Le crime le plus romantique du e XX siècle, c’est l’homosexualité’ 29

Culture. Exposition

FR

Au travers d’installations tridimensionnelles, de panneaux de bois peints ou de fresques murales, l’œuvre interdisciplinaire de Kasper Bosmans se découvre comme un rébus visuel contemporain qui met à mal les vérités figées. Ses contes et légendes sont à découvrir au Wiels. — MICHEL VERLINDEN,

BRUZZ

| INTERVIEW

PHOTOS IVAN PUT

R

encontrer Kasper Bosmans (Lommel, 1990) est l’assurance de passer un moment aussi agréable que déroutant.

Fouineur invétéré et conteur horaire, il a toujours dans sa manche l’une de ces histoires fascinantes qui n’a pas son pareil pour éclairer le réel d’une manière inattendue.

Ainsi, en 2019, lorsqu’il participait à Young Artists in Europe, une exposition collective à la Fondation Cartier, le plasticien limbourgeois nous avait parlé… crinières et sabots. Plus exactement des chevaux Appaloosa. Méprisés en raison de leur robe tachetée, jugée indigne et impure par les Espagnols et les Arabes, ces équidés ont été envoyés vers le Nouveau Monde par les colons qui souhaitaient s’en séparer.

Là-bas, une nouvelle aventure s’est offerte à eux : les Amérindiens en ont fait une race chevaline à part entière devenue aujourd’hui l’un des lignages les plus populaires aux États-Unis.

L’anecdote est emblématique de l’œuvre délicatement subversive de Bosmans qui n’a de cesse de montrer à quel point la nature insaisissable de la réalité engendre en permanence des interprétations culturelles versatiles. « Vérité en deçà des Pyrénées, erreur au-delà », constatait déjà le philosophe Blaise Pascal au XVIIe siècle. Il est évidemment difficile de ne pas accrocher une lecture politique à tout cela. Tout particulièrement au moment où de nombreux programmes politiques rêvent d’uniformité immaculée et d’identités figées. À l’occasion de l’exposition que lui consacre le Wiels, un évènement que le covid a retardé de deux ans, le plasticien revient sur les tenants et les aboutissants de sa pratique.

Quel est le lieu qui a fécondé votre imaginaire ?

KASPER BOSMANS : Je viens de la campagne 30

« Une passoire est un objet quasi politique car elle décide de ce que l’on garde et de ce que l’on jette », dit Kasper Bosmans. L’anecdote est emblématique de l’oeuvre de l’artiste originaire de Lommel et à qui le Wiels consacre une exposition.

limbourgeoise. J’ai grandi au milieu de nulle part. Ce territoire isolé est fondamentalement double. D’un côté, le sol est peu propice à la culture. Les fermes qui y sont implantées ne sont pas prospères en raison d’une géologie sablonneuse. De l’autre, ce sable est à l’origine de l’industrie verrière qui a connu son apogée à la fin du XIXe et au début du XXe siècle. Aujourd’hui, le Centre flamand d’art verrier contemporain, le GlazenHuis, avec lequel j’ai collaboré pour l’exposition, témoigne de ce riche héritage. Il y a aussi le fait que ces conditions de subsistance plutôt difficiles ont entraîné une faible densité de population. Ces grands espaces permettent actuellement à une ville comme Lommel de s’étendre et de devenir cosmopolite.

J’ai toujours été attiré par cette nature ambiguë du sable, à la fois condition de possibilité du plus et du moins.

C’est pour cela que l’on retrouve une peinture de sable, une ‘Sand Carpet’, dans l’exposition ?

BOSMANS : Oui, je me suis inspiré de la tradition

belge qui consiste à créer des motifs décoratifs avec du sable dans ou autour des maisons, c’est très vivace dans la région de Lommel. Il s’agit de la représentation d’une toile d’araignée dans laquelle trône le dessin d’une « Eresus sandaliatus », soit un spécimen rouge et taché de noir que l’on ne trouve en Belgique qu’à Lommel en raison du sol particulier (afin de la préserver, l’association Natuurpunt a acheté 50 hectares du terrain industriel où vit cette population d’araignées, NDLR). Cet environnement fait aussi allusion à une fable d’Ésope qui explique pourquoi les tortues ont une carapace mais aussi au ‘Queer space’ de l’architecte Aaron Betsky, soit un ouvrage montrant comment la communauté forge de nouvelles formes

BOSMANS : Il y a deux types de famille, la famille biologique et la famille que l’on choisit. Je dois beaucoup à la seconde, plus importante pour moi, celle que j’ai en grande partie rencontré lors de mes études au HISK, une école d’une grande importance dans mon parcours.

Vous vivez désormais entre Amsterdam et Bruxelles, quel est votre rapport à la capitale ?

BOSMANS : Venir à Bruxelles en 2015 a changé ma vie. Quand j’étais à Anvers, j’étais bien mais il y a une culture dominante pas toujours évidente. Gand est parfait pour une vie paisible avec des enfants, tout le monde y est ouvert.

Bruxelles, en revanche, est extrême. Je ne suis pas tombé amoureux de la ville mais je me sens enfin chez moi. Il y a une dynamique qui me plaît beaucoup.

Une salle de l’exposition fascine, celle où vous déployez ‘Boy Butter’, une série aussi plastiquement interpellante qu’intrigante…

BOSMANS : Dans le Limbourg, à la frontière avec

les Pays-Bas, il y a eu entre la Seconde Guerre mondiale et les années septante, un trafic clandestin de beurre. Toutes les familles ont une anecdote à ce sujet. On disait à l’époque que c’était le « délit le plus romantique du XXe siècle ». Il y a tout une mythologie masculine à ce sujet. Ce que j’ai voulu faire, c’est de pervertir subtilement cette histoire. Pour moi, le crime le plus romantique du XXe siècle, c’est l’homosexualité. L’amour est plus romantique que le trafic. J’ai utilisé des paquets de beurre pour les transformer en bronze et les encadrer. Le titre ‘Boy Butter’ renvoie à un lubrifiant anal très connu dans les milieux homosexuels. Il est intéressant de voir les convergences qui unissent les activités illicites, par exemple le langage corporel permettant aux trafiquants de se reconnaître entre eux. La notion de la double interprétation m’intéresse beaucoup. Le but de mon travail est d’investir ce type de narratif pour mettre au jour la polysémie du réel. J’aurais pu tout aussi bien montrer comment ce type de contrebande frontalière a, avec le temps, fait place au trafic de drogue.

Formellement cette série évoque le minimalisme américain…

BOSMANS : C’est bien sûr volontaire. J’ai voulu

faire un clin d’œil à cette pratique connue pour ses figures mâles dominantes et sa misogynie. Il y a également une allusion à la dernière œuvre de Blinky Palermo, ‘To the People of New York City’.

Pouvez-vous expliquer le terme de « Husbandry » qui donne son titre à l’exposition ?

BOSMANS : Ce terme désigne la gestion agricole,

En plus d’avoir collaboré avec le Centre flamand d’art verrier contemporain, vous avez fait appel au savoir-faire d’une des dernières émailleries belges.

BOSMANS : J’ai besoin d’en passer par des tiers, il me faut entrer en négociation pour que ma pratique ne soit pas qu’une question de discipline et de répétition effectuées en solitaire.

La conversation est une dimension essentielle pour développer une œuvre humaniste.

de diversifier leur patrimoine génétique en étant en contact avec d’autres individus. Désormais les loups du Sud et du Nord se rencontrent en Belgique et aux Pays-Bas pour faire des petits.

J’aime aussi l’inquiétude que ce retour du loup génère dans nos contrées.

Vous connaissez des milliers d’histoires, comment les récoltez-vous ?

BOSMANS : Ce goût des histoires, je dois avouer que je le cultive avant tout pour moi, à travers internet ou des vieux livres. La culture est cette machine à interpréter qui ne s’arrête jamais, cela me fascine. Là où en faire une œuvre prend du sens, c’est qu’elle instaure un dialogue avec autrui, elle oblige à sortir de son imaginaire pour convaincre.

Ne craignez-vous pas que les visiteurs passent à côté de ces histoires, ne les comprennent pas ?

BOSMANS : J’utilise l’esthétique, le visuel pour

« Il faut voir mon œuvre à la manière d’oignons.

Il y a plusieurs couches, on peut donc les aborder à différents niveaux » Il y a aussi ce ‘Wolf Corridor’ qui s’inspire de ces bandes de nature créées par l’homme permettant aux loups d’arpenter de nouveaux territoires. De quoi est-ce le signe ?

BOSMANS : Cette œuvre se découvre comme la métaphore de l’impact sur le vivant de nos interprétations culturelles. Longtemps, on a pensé que la réserve naturelle était l’habitat à privilégier pour les espèces menacées. Cela a désormais changé. On se rend compte que ce qui est important pour les animaux c’est de pouvoir circuler à travers des lieux éloignés les uns des autres. Au contraire des réserves, ce maillage n’a rien de spectaculaire mais il intègre une manière animale d’être au monde. Cela permet aux loups

aider les personnes à mémoriser des informations. Je ne vise pas à faire passer des messages frontaux mais à développer une sensibilité. Il faut voir mon œuvre à la manière d’oignons. Il y a plusieurs couches, on peut donc les aborder à différents niveaux. Quand on découvre la Grand-Place, on n’en comprend pas toutes les références visuelles. Il reste qu’il y a une atmosphère qui nous marque. Mon travail consiste à faire ressentir ce type d’atmosphère.

Il me suffit de montrer le début d’une histoire.

| INTERVIEW

Dans quel genre de famille avez-vous grandi ?

l’élevage des animaux ou la culture des plantes.

Il dit une certaine économie du foyer et aussi la domesticité qui est une manière de prendre soin.

Cette thématique travaille beaucoup mon œuvre.

Dans la première salle de l’exposition, plusieurs plaques émaillées sont à comprendre comme des portraits de personnes donnés à voir au travers d’un objet très trivial, la passoire. Une passoire est un objet quasi politique car elle décide de ce que l’on garde et de ce que l’on jette.

BRUZZ

architecturales loin des intérieurs conventionnels.

KASPER BOSMANS : HUSBANDRY 25/2 > 14/8, Wiels, www.wiels.org

DE SUBVERSIEVE SMOKKELAAR

THE SUBVERSIVE SMUGGLER

Kasper Bosmans is geboren en getogen op Lommelse zandgrond, maar verdeelt vandaag zijn tijd tussen Brussel en Amsterdam. Voor Husbandry keert de voormalige resident terug naar Wiels voor een grote solo. Met installaties, legendes en fresco’s legt hij een visuele rebus die over de grenzen van tijd en ruimte gestolde waarheden doet wankelen. De ene anekdote (zoals de Limburgse botersmokkel na WO II) knoopt hij aan de andere (boy butter, in de homoscene gekend als glijmiddel) om zo de meerduidigheid van wat ons omringt te belichten. “Het gaat me niet om de boodschap, ik wil een gevoeligheid aanwakkeren, tonen hoe een verhaal ontkiemt. ”

Born and raised in Lommel, Kasper Bosmans now divides his time between Brussels and Amsterdam. For “Husbandry”, the former resident returns to Wiels for a big solo exhibition. With installations, painted legends and wall paintings, he creates a visual rebus that shakes up solidified truths across the boundaries of time and space. He links one anecdote (such as the butter smuggling in Limburg after WWII) to another (“boy butter”, known as a lubricant in the gay scene) in order to highlight the polysemy of what surrounds us. “For me it is not about the message, I want to awaken a sensitivity, to show how a story germinates.“

NL

EN

31

Culture. Animatiefilm

KARIN VANDENRYDT LOODST FILMFESTIVAL ANIMA DOOR WOELIGE WATEREN

‘Animatieliefhebbers zijn lieve mensen.

Dat is gewoon zo’ NL

In 2020 kwam Karin Vandenrydt met Dominique Seutin aan het hoofd van een animatiefilmfestival waarom Brussel wordt benijd: Anima. Het was meteen alle hens aan dek om het festival door de pandemie te loodsen, maar dat lijkt wonderwel te lukken. “Ik ben niet revolutionair, ik ben voor een organische evolutie der dingen.”

— NIELS RUËLL, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

A

nima was het laatste filmfestival dat in 2020 zorgeloos doorging voor er een pandemie moest worden bestreden. In 2022 is Anima het eerste dat in code oranje volk op de been mag brengen. Goed voor Anima, maar laat het festival van de animatiefilm nu net een van de weinige zijn die wél succes boekten met een online editie. In tien dagen tijd werd vorig jaar 135.000 keer naar een van de films op het programma gekeken.

Directrice Karin Vandenrydt is er zelf benieuwd naar of het digitale platform zo populair blijft nu Flagey wél een safe space mag zijn voor de vele liefhebbers van animatiefilm.

“Dit jaar gaan we voor een hybride festival,” vertelt Vandenrydt. “Het is een test. Ik ben niet zeker dat er opnieuw zo gretig zal worden gestreamd. Vorig jaar zaten de mensen verplicht thuis. Nu mag bijna alles. Het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) dringt erop aan, maar het valt nog te bezien of het een goed idee is om een livefestival met een online luik te combineren.”

Weinig festivals boekten succes met een online editie. Waarom lukte het jullie wel?

KARIN VANDENRYDT: We hebben een exclusief 32

aanbod. Weinig animatiefilms krijgen een bioscooprelease en ook op de streamingplatformen is het aanbod niet fenomenaal. We hebben een erg trouw publiek dat de krokusvakantie gelijkstelt met Anima. Het is traditie om één keer per jaar vol te tanken met animatiefilms.

Een deel keek online om ons te steunen.

Animatieliefhebbers zijn lieve mensen. Dat is gewoon zo. Het is een heel toffe gemeenschap.

We stellen vast dat we ook nieuwe mensen hebben bereikt die Brussel te ver vinden. Onze kleine enquête leerde ook dat mensen die het gewoon zijn om één dag naar Anima te komen en dus maar één of twee films zien, deze keer thuis veel meer films hebben bekeken.

Klinkt goed. Waarom ben je dan toch niet helemaal overtuigd?

VANDENRYDT: Er is nog geen systeem dat op punt

staat. De conclusie na een gespreksdag van het VAF in aanwezigheid van de grote streamers, was dat niemand weet waar we naartoe gaan. Het is nog een grote, grijze zone. De huur van zo’n superbeveiligd platform is duur. En we moesten per zoveel views bijbetalen voor sommige films.

Ik versta dat wel. Maar de paradox was: hoe

Karen Vandenrydt: “Vroeger waren er amper films om te programmeren. Vandaag kunnen we kiezen uit wel zeventig lange films.”

VANDENRYDT: De bezoekers van de mini-Anima-

festivals in onder meer Luik zijn meegerekend in dat cijfer. In Flagey zaten we aan 35.000 bezoekers – betalende bezoekers. Een echt publiek. We zijn daar erg fier op. Veel festivals zijn in essentie een bijeenkomst van mensen uit de sector die naar elkaars animatiefilms kijken.

Wij zijn atypisch, wij behoren tot het kransje festivals met een groot publiek. Daardoor zijn we internationaal geliefd.

Als er dit jaar minder volk komt, dan is het maar zo. Er zijn trouwens minder voorstellingen omdat we meer tijd tussen de voorstellingen willen om de zalen te verluchten en wachtrijen op de trap te vermijden. Misschien zijn er ook antivaxers in ons publiek of mensen die niet weten dat je geboosterd moet zijn. Ik mag er niet aan denken dat we mensen moeten terugsturen.

Maar goed, we zijn blij dat we in code oranje zitten. We nemen het gedoe erbij.

Jij werkt al sinds 2000 voor Anima. Wat is er in die tijd veranderd?

VANDENRYDT: Alles. Ik had bij wijze van spreken

nog nooit een computer gehad toen ik in dienst trad. Alleen al de website en kunnen e-mailen zorgde voor een internationaler festival. Er was de overgang naar digitaal, maar het grootste verschil is het volgende. Vroeger beperkte animatie zich tot mensen die vier jaar lang alleen op hun kamer tekenden. Velen voelden zich geroepen, weinigen waren uitverkoren. Het was een extreme kunstvorm. De digitalisering heeft dat doorbroken. Met je telefoon kan je een stop-motionfilm maken. Voor veel meer kunstenaars is animatie nu een medium waarin ze zich kunnen uitdrukken. Er is eindelijk ook in Europa een animatie-industrie ontstaan, zeker in Frankrijk. Vroeger konden we amper vijf lange films programmeren. Vandaag kunnen we kiezen uit wel zeventig lange films. Vroeger was het scenario vaak het zwakke punt van een

Jouw eerste taak als codirectrice was het festival door een pandemie loodsen. Heeft dat grote koerswijzigingen uitgesteld?

VANDENRYDT: Nee. Het festival marcheert goed.

Mensen komen er graag naartoe. Dat wil ik niet verprutsen. Die eigen accenten komen vanzelf wel. Dominique Seutin en ik hebben niet exact dezelfde interesses als onze illustere voorgangers, Doris Cleven en Philippe Moins. Het ligt ook niet in mijn karakter. Ik ben niet revolutionair aangelegd. Ik ben voor een organische evolutie der dingen. Dat gold ook voor het tweetalig maken van Anima. Het festival was in oorsprong Franstalig. Ik was ertegen om het in één ruk tweetalig te maken. Voor sommigen was de evolutie misschien te traag, maar als je ons vergelijkt met twintig jaar geleden, dan is het best oké waar we nu staan qua tweetaligheid. Sta open voor de zaken. Sta open voor computeranimatie, sta open voor Japanse animatie, laat dat stilletjes binnensluipen en het vindt zijn plaats wel in het festival.

Ik ben wel blij dat onze voorgangers in 2019 hebben kunnen afsluiten – het einde van een tijdperk – en dat de coronamiserie hun bespaard is gebleven. Voor ons was het een vuurdoop.

Maar het heeft ons ook bevrijd van de zwaarte van de erfenis. Anima door corona loodsen heeft ons zelfvertrouwen een boost gegeven. Als we zulke jaren door kunnen spartelen, moet de rest ook wel lukken.

BRUZZ | INTERVIEW

In 2020, net voor de coronacrisis uitbrak, verkochten jullie 43.000 tickets. Dat is een bom volk. Zie je die massa terugstromen naar Flagey?

animatiefilm, vandaag is dat ferm verbeterd.

Vroeger zag je vooral zotte dingen of visuele gedichten. Vandaag gaan veel meer animatiefilms over het echte leven, de actualiteit, hedendaagse thema’s als vluchtelingen of mensen met alzheimer.

Anima wil veel tegelijk zijn. Commerciëlere en experimentelere films presenteren. Jong en oud bedienen, de professionals en een breed publiek.

Welke spreidstand is de moeilijkste?

VANDENRYDT: Daar worstelen we dagelijks mee.

We beseffen dat we onszelf voortdurend stokken in de wielen steken door zowel een festival te willen zijn voor de animatiesector als voor het

▼

populairder een film, hoe meer we er onze broek aan scheurden. Vooral de langspeelfilms hadden veel succes. Die vallen dit jaar af.

Langs de ene kant wil je wel een purist zijn en de films in de beste omstandigheden vertonen. In een goed uitgeruste zaal dus. Maar dat is out of time. Mensen van mijn generatie moeten daarvan afstappen. Mensen zijn blij dat ze goeie dingen zien, al is het op hun tv, computer of telefoon.

Vroeger had je weerstand tegen de overgang van analoog naar digitaal. Analoog had ook zijn charme en voordelen. Maar tijden veranderen. Ik heb daar vrede mee. Wil je je laten overbluffen door de zaalervaring, kom naar Flagey. Wil je gewoon wat toffe films zien die nergens anders te zien zijn, kijk thuis naar Anima. Ik doe het zelf ook: sommige films zie ik in de bioscoop, sommige thuis.

“We zijn zowel een festival voor de animatiesector als voor het grote publiek, voor kinderen en voor volwassenen. Dat is de sleutel van ons succes” 33

▼

KARIN VANDENRYDT LOODST FILMFESTIVAL ANIMA DOOR WOELIGE WATEREN

grote publiek, zowel voor kinderen als voor volwassenen. Maar het is de sleutel van ons succes. We moeten het laagdrempelig houden.

De mensen uit de sector hebben daar geen kritiek op. Integendeel, ze vinden het juist heel tof dat de zaal vol zit met gewone mensen met kinderen, die na afloop een pannenkoek willen. Ik had er in het begin zelf wel wat last van. Ik verstond niet dat Anima met Disney opende én een retrospectieve van Norman McLaren organiseerde. Wij Vlamingen maken te makkelijk onderscheid tussen hoge en lage cultuur. K3 of Radiohead en niks daartussen. Met de jaren kreeg ik steeds meer waardering voor de spreidstand.

Hoe gaan jullie om met films met een expliciete inhoud?

BRUZZ

| INTERVIEW

VANDENRYDT: Hoe explicieter, hoe liever. We

tonen dat gewoon ’s avonds voor een volwassen publiek. Sommige films gaan ver op het gebied van seks. De grap is dat ze bijna allemaal door vrouwen gemaakt zijn. Sinds een jaar of zes durven mannen dat gewoon niet meer. Als we een film binnenkrijgen die Anal juice heet, dan weten we dat er een vrouw achter zit.

Geweld ligt moeilijker. Er bestaan best vieze dingen. De vraag is dan gewoon of het geweld pertinent is. Ik ga geen films programmeren voor jongetjes die graag hersenen in het rond zien vliegen of films van wellustige degoutanteriken.

Maar expliciet geweld kan ook pertinent zijn.

Vorig jaar hadden we een film over de schoonheidscultuur in Korea – wie géén plastische chirurgie ondergaat, telt niet meer mee – die

“Sommige films gaan ver op het gebied van seks. De grap is dat ze bijna allemaal door vrouwen gemaakt zijn.

Mannen durven dat niet meer” heel ver ging. Het kan legitiem zijn om de kijker twee lappen om de oren te geven en het geweld in zijn gewelddadige vorm te tonen. Ik heb het moeilijker met het omgekeerde.

ANIMA, UN FESTIVAL HYBRIDE En 2020, Karin Vandenrydt a rejoint Dominique Seutin à la tête du festival bruxellois du film d’animation Anima. Elles ont mis les bouchées doubles pour guider le festival à travers la pandémie, et elles ont fait de l’excellent travail. Pendant la crise du coronavirus, Anima était un des seuls festivals à offrir une édition en ligne qui fut un succès. En 2021, en dix jours, les différents films du festival ont été visionnés au total plus de 135 000 fois.

Cette année, le festival a opté pour une forme hybride : en présentiel et en ligne. Karin Vandenrydt : « Si vous voulez vivre l’expérience en salle, venez à Flagey. Si vous voulez simplement voir de chouettes films que vous ne verrez nulle part ailleurs, alors vous pouvez regarder Anima depuis votre fauteuil. Je le fais aussi : je regarde certains films au cinéma, d’autres chez moi. » FR

ANIMA, A HYBRID FESTIVAL

Wat mag het omgekeerde dan wel zijn?

VANDENRYDT: Een oud zeer in de animatiesector

zijn films zonder doelpubliek. Goed gemaakt, maar te braaf voor een volwassen publiek en te vervelend voor kinderen. Toon je dat in de namiddag? Je zal maar kind zijn, weten dat er om de hoek een nieuwe Disney speelt en zelf naar een of andere poppenstop-motionfilm moeten kijken met een verhaallijn die niet boeit. Zo ontmoedig je ze. En het is onze bedoeling om te begeesteren, om de rijkdom van animatie te tonen.

ANIMA FESTIVAL 25/2 > 6/3, verschillende locaties, www.animafestival.be

In 2020, Karin Vandenrydt joined Dominique Seutin at the helm of the Brussels animation film festival Anima. From the word go, they were busy guiding Anima through the pandemic. They managed that wonderfully well. During the Covid crisis, Anima was one of the few festivals that did achieve success with an online edition. Over ten days last year, 135,000 people watched one of the many films on the programme.

This year, the festival has opted for a hybrid form: physical and online. Karin Vandenrydt: “If you want the experience of watching a film at the cinema, come to Flagey. If all you want to do is watch some great films that cannot be seen anywhere else, watch Anima at home. I do it myself: for some films, I go to the cinema, others I watch at home.”

EN

ANIMA IN VIJF HOOGTEPUNTEN

LE SOMMET DES DIEUX

MY SUNNY MAAD

FLEE

TURNING RED

ANIMEERNACHT

Waren George Mallory en Andrew Irvine in 1924 niet de eersten die de top van de Everest bereikten? Vertelt de Kodak waarmee ze zichzelf fotografeerden de waarheid? Het toestel zou in handen zijn van de verdwenen gewaande bergbeklimmer Habu Jôji. Rond dat gegeven maakten Jiro Taniguchi en Baku Yumemakura een duizelingwekkende manga, die nu door Patrick Imbert is omgezet in een animatiefilm die de Franse pers in de zevende hemel bracht. Een adembenemend mooie festivalopener.

De Tsjechische animatiefilm zou in een hoogconjunctuur zitten.

De blikvanger is een lange animatiefilm van de meermaals bekroonde Michaela Pavlátová.

In My sunny maad vertelt ze over de jonge Tsjechische Herra, die met haar man Nazir in Kaboel woont. Van op de eerste rij ziet ze hoe zwaar Afghaanse families en fragiele weesjongens beproefd worden. Met een focus op Tsjechië wil Anima aantonen dat Pavlátová geen uitzondering is. Een heleboel Tsjechen maken straffe animatiefilms.

Jonas Poher Rasmussen schetst in 2D-animatie het verhaal van zijn schoolvriend Amin. Die moest zichzelf verstoppen en een valse identiteit aanmeten toen hij in de jaren 1980 als kind wegvluchtte uit Afghanistan.

Corrupte Russen, crapuleuze mensensmokkelaars, gevaar en eindeloos oponthoud maakten van zijn reis naar Denemarken een beproeving. Flee is nu al een fenomeen en schreef Oscargeschiedenis door genomineerd te worden voor beste documentaire, beste animatiefilm en beste internationale film.

Om duistere redenen gunt moederbedrijf Disney de nieuwe Pixar voor de derde keer op rij geen bioscooprelease. Begrijpe wie kan, want geen enkele studio maakt mooiere, betere, rijkere computeranimatiefilms dan het Californische bedrijf achter Toy story, Soul, Inside out en WALL-E. Wie Turning red op een groot scherm wil zien of geen zin heeft om zich te abonneren op de streamingdienst Disney+ moet naar Anima. De film gaat over een dertienjarige ChineesCanadese puber die in een rode reuzenpanda verandert telkens als ze te opgewonden raakt.

Knaldrang omzetten in een echt feest, animatieliefhebbers doen het sinds 1997 tijdens de Animeernacht. Tot diep in de nacht geniet de zaal van drie kortfilmprogramma’s. Bizarre, knettergekke, stoute, grappige films zijn oververtegenwoordigd.

Karin Vandenrydt stelt geamuseerd vast dat vijf, zes animatiefestivals het amusante concept met een hoog rock-’n-rollgehalte hebben gekopieerd.

25/2 & 2/3, 19.00, Flagey Studio 4

34

28/2, 21.30, Flagey Studio 4

27/2, 19.30, Flagey Studio 5 4/3, 19.00, Flagey Studio 4 & Cinema Palace

6/3, 11.00, Flagey Studio 4

5/3, 21.15, Cinema Palace

© Photo : Luc Gees | Design : Pierre Smeets (PLMD)

I. Expo

C II. III. IV.

A

A.J. LODE JANSSENS A BALLOON HOME TOT 27.03.22

www.civa.brussels www.facebook.com/civabrussels www.instagram.com/civabrussels Rue de l’Ermitage 55 Kluisstraat Ixelles 1050 Elsene

BruxellesVies Storyboard NOÉMIE MARSILY

Chez soi

Pendant trois semaines, un.e artiste bruxellois.e partage sa vision du monde.

JAN DUCHEYNE est écrivain, poète et performeur à la tête du groupe Noodzakelijk Kwaad. www.janducheyne.be

Het is niet al gemijmer en gefilosofeer op Asteroïde B 612.

Soms heeft de Kleine Prins ook gewoon nood aan een geut zon.

ANTOINE DE SAINT EXUPÉRY: DE KLEINE PRINS TUSSEN DE MENSEN 25/2 > 30/6, Brussels Expo, expo-petitprince.com 36

FR/ Être chez soi quelque part. C’est d’une importance capitale. Avoir du confort est une chose. Mais se sentir chez soi quelque part, c’est autre chose.

Pendant des mois, nous avons été obligés de vivre dans un endroit où nous avions le confort, mais pas le sentiment d’être chez nous. C’est dur.

Mais voilà, dans sept jours, nous y serons. Dans notre rue. À boire un café au Sun Café, une bière chez Filip, Pieter ou Frederik. Plus besoin de trimballer sacs et cartons.

Car ce n’est pas la maison dans laquelle on vit, c’est la maison que l’on construit. Je viens de ranger tous mes livres dans la nouvelle bibliothèque que nous avons achetée au Showroom 144 chez Kathleen & Frank. C’est la plus belle bibliothèque que j’ai jamais remplie avec mes livres. Ils sont mieux rangés qu’ils ne l’ont jamais été. J’ai passé des heures à les classer. Par genre, par auteur, pas par couleur. C’est difficile de mettre des livres dans la boîte « à jeter ». Une vingtaine, quand même. Bientôt, un vide-grenier !

Il y a juste assez de place dans les rayons. Je ne vais pas pouvoir ajouter beaucoup de livres. Mais ce n’est pas grave. Tout ce rangement m’a permis de ressortir tous ceux que je n’avais pas encore lus. Je vais être occupé pendant un bout de temps. Ici, dans notre maison.

Beaucoup de gens pensent que je suis souvent en déplacement. Mais c’est là que je préfère être, sous mon propre toit. Ne rien faire, ou du moins, ne pas devoir aller quelque part. C’est toujours une bénédiction. Surtout dans une maison où l’on est chez soi.

Le quartier, la rue où on habite. La

lumière du soleil, le matin et le soir. Le chemin pour y revenir de partout. Les amis du quartier. Tout cela est important si l’on veut faire d’une telle maison son chez soi. Si cette maison est soudain inondée à cause d’un tuyau percé, c’est pénible. Devoir quitter une maison.

Il s’agit de créer un chez soi avec ceux avec qui vous vivez. De l’hébergement provisoire au domicile temporaire. C’est dans les yeux et les bras de l’autre que s’insinue le sentiment d’être chez soi, comme une fleur sauvage qui pousserait partout. Et on peut se réjouir de voir toutes ces mains tendues et d’avoir une bonne assurance.

Quelle chance !

Dans l’ensemble, je suis chez moi à Bruxelles. Les rues sont mes rues. Le chaos est mon chaos. Je suis habitué à eux. J’aimais déjà la ville avant, l’amour pour « la » femme l’a renforcé. Quand j’entends, par exemple la veille, que les manifestants du « convoi de la liberté » seront menés au parking C du Heysel, je sais que je n’en croiserai aucun lorsque j’irai à la boulangerie, ou que j’emmènerai les enfants à l’école. Non pas que je ne leur souhaite pas une « bonne liberté », ce n’est pas la question. Non, tout se passe comme ça, dans cette ville, et pendant ce temps-là, moi je vais d’un endroit à l’autre à vélo sans y penser une seconde. Même si j’admets que c’était très drôle, ce convoi de camping-cars. Ils sont déjà partis, au fait ?

Enfin, soit. Si vous n’habitez pas à Bruxelles et que vous devez venir en ville en voiture, vous stressez déjà trois jours à l’avance. C’est une sorte de mal nécessaire. Venir à Bruxelles. Pour moi, c’est être à la maison. Noodzakelijk Kwaad, c’est aussi ma maison. Faire de la musique. De nouveaux morceaux. Et puis se retrouver encore chez soi, sur scène, dès que résonnent les premiers roulements de batterie de Frank Pay, la guitare de Teuk Henri retentit, et c’est parti. Et quand Jef Mercelis ouvre ensuite son Korg, qu’il y pose sa voix en or, intégrer un poème dans cet ensemble, être dans son élément, frissons garantis.

C’est si bon, si bon d’être à la maison.

Relire la série dans son entièreté ?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

© JONAS LAMPENS

BRUZZ | PORTRAIT

AHILAN RATNAMOHAN

Taal leren als performance NL

Podiumkunstenaar Ahilan Ratnamohan houdt van performance, van voetbal, maar ook van taal. Met Alle woorden die ik nog niet kende maakt hij een monoloog met een woordenlijst van 840 Nederlandse woorden.

— MICHAËL BELLON

In de Kaaistudio’s was onlangs nog Le maillot – one size fits all te zien, een project dat Ahilan Ratnamohan maakte met de kunstenaars van het open kunstenhuis Globe Aroma over de vele ladingen (commerciële, tribale, nationalistische…) die een voetbalshirt zoal kan dekken. Voordien leidde Ratnamohan ook al zogenaamde Klapping-sessies, samen met zijn compagnon Feras Shaheen. Klapping is een urban dans waarvoor Ratnamohan zich laat inspireren door bewegingen uit het voetbal.

Dat beide projecten met voetbal te maken hebben, is geen toeval, want voor hij performer en theatermaker was, probeerde Ratnamohan een carrière uit te bouwen als professioneel voetballer. Het is daarvoor dat hij jaren geleden vanuit zijn thuisland

Australië naar Europa kwam. Maar algauw kwam zijn tweede liefde om de hoek kijken: de man die ooit nog de ambitie koesterde om mee te spelen in de Australische exportsoap Home and away werd performer. Zo werkt hij met het Star Boy Collective van de voetballers-performers Etuwe Bright Junior, Lateef Babatunde en Aloys Kwaakum, en sloot hij zich recent aan bij het Brusselse collectief ROBIN.

WORD UP Maar een derde liefde van Ahilan Ratnamohan is taal. Toen Passa Porta en Kaaitheater vorig jaar de gespreksavond The wounds of multilingualism, rond ‘meertaligheid’, organiseerden, vertelde Ratnamohan onder meer hoe het Tamil van zijn Sri Lankaanse ouders eigenlijk zijn moedertaal had moeten zijn, maar hoe ze er, eenmaal in Australië, toe werden gebracht voor het Engels te kiezen.

Engels als moedertaal bleek sociaal-economisch natuurlijk een handige asset voor Ratnamohan.

Sinds 2012 woont hij in Antwerpen,

maar eerder woonde hij in Nederland, Duitsland en Zweden, en blijkbaar leert hij ‘in de praktijk’ beter talen dan vroeger Frans op school. Hij probeert nu zelf Tamil te leren, en sinds 2010 doet hij ook onderzoek naar hoe taal leren een performance kan zijn, en hoe performance kan helpen om talen te leren. Het Nederlands liet Ratnamohan lang links liggen, maar met een lijst van 840 hem onbekende woorden die hij verzamelde tijdens zijn beginperiode in België, maakt Ratnamohan nu Alle woorden die ik nog niet kende.

Kaaitheater laat het taalthema trouwens nog lang niet los. Pas zette Ratnamohan ook zijn schouders onder de volledig uitverkochte participatieve avond De wonderen van de meertaligheid, waarop iedereen hete hangijzers en opportuniteiten rond meertaligheid kon aandragen om verder mee aan de slag te gaan in het programma.

ALLE WOORDEN DIE IK NOG NIET KENDE 24 & 25/2, 20.30, Kaaistudio’s, www.kaaitheater.be 37

Culture. Dance & performance

Fifteen years of Voetvolk EN Lisbeth Gruwez danced to

Dylan and Debussy, but was in need of resourcing.

Their fifteenth anniversary celebration in art temple Bozar, rock venue Ancienne Belgique and city theatre KVS shows that Voetvolk, the company she runs together with Maarten Van Cauwenberghe, wants to surprise, broaden and connect.

— TOM PEETERS

The full title of the anniversary celebration is: “Worse, Worse, Some Years of Voetvolk”, but the nod to their breakthrough performance from 2012 – It’s Going to Get Worse and Worse and Worse, My Friend – is somewhat lost in the communication. “That performance changed our lives,” emphasizes Maarten Van Cauwenberghe, composer and business manager of Voetvolk.

Fifteen years ago, the step from making music and dancing with Jan Fabre to having their own company was a leap of faith. “We didn’t know what we were getting into,” says dancer and choreographer Lisbeth Gruwez. “We just threw ourselves into it. The current generation is more uncertain, but more calculated. Our motto was: ‘Voetvolk, throw your body into the frontline.’” Even when HeroNeroZero (2010) turned out not to be a success with the programmers, the duo did not give up. “We made It’s Going to Get Worse... in six weeks, and that was a worldwide breakthrough for us,” Van Cauwenberghe continues. “You have to be lucky too, because there is a huge difference between a good performance and a diamond. If you’ve never had one of those things that sets it all off, your path as a new company is much bumpier.” But even after the confirmation with AH | HA (2014), the duo did not consider themselves a professional company. That all changed when they received structural subsidies for 38

the first time. “While everything was uncertain in those early years, now it is getting serious,” Gruwez still vividly recalls that turning point. “We kept that rock ‘n’ roll spirit, but suddenly we had a steady wage, with which we could borrow and buy things.”

What did not change were the different hats worn by the duo and the large number of performances both at home and abroad. Voetvolk was (cost-)efficient, while it also continued to grow artistically. Van Cauwenberghe: “This drive protected us from the difficulties that less successful members of the same generation are now facing.

So-called mid-career artists feel the hot breath of a young generation on their necks. The message is staying fresh and not repeating yourself too much.”

to choreograph live. We made this performance together, as one.” That it is repetitive krautrock that brings the whole group into a kind of trance is something new for Voetvolk. For Dendermonde, Van Cauwenberghe’s band with drummer Fred Heuvinck and guitarist Elko Blijweert, it was the impetus to record their first album.

Gruwez: “Normally Maarten is always behind the buttons and I dance on stage. Now the roles are reversed. Into the Open shows the coming together of before and behind the scenes.” Even before the première, the show was pitched at the summer festivals. They’re hoping for a spot at Pukkelpop, but

POGO, NO PIROUETTES “Despite past successes, always reinventing yourself is crucial,” Gruwez agrees. “That’s why we’re happy as little kids that we get to play in front of a standing audience in a rock venue like the Ancienne Belgique for the first time. The choreography is a bit rougher than in an ordinary dance performance, because the people in the audience cannot see the whole stage.

Specifically, we were inspired by the way crowds move. Abstracting from the wave, the mosh pit, the pogo, we hold up a mirror to the audience in which they can recognise themselves. So as not to scare the AB-visitor too much, we stay far away from pirouettes and virtuosity, but everything is put in an artistic jacket.”

Dancers and musicians move around each other on stage, but the original idea – that as an audience you would have no idea who the dancer and the musician is – turned out not to be feasible. Van Cauwenberghe: “It was enough to break the barrier between the two. I have always found it humiliating for dancers when they are asked by a rock band

Lisbeth Gruwez and Maarten Van Cauwenberghe: “There is a Voetvolk language that creeps into all our performances, no matter how different they are.”

Rivierenhof is already in the bag.

Gruwez once danced there as support act for John Cale. “Hearing people from the stage chatting and drinking a pint while I’m sweating like mad is weird,” she recalls, but in the future Voetvolk wants to keep aiming for crossovers between disciplines and audiences.

The break enforced by Covid and a new, permanent residence in the French Ardennes gave their revival shape. “In short, you could say that during the first part of our career we were very unconscious and nowadays we are increasingly aware of what it is that we want to try. It was only after We’re Pretty Fuckin’ Far From Okay (2016), the last part

“That is also because we have always been doers,” says Van Cauwenberghe. “We went from one project into another. Sometimes we wanted to prove ourselves to a room full of Dylan acolytes who, with their arms crossed, had come to see contemporary dance for the

my friend! Thanks for that great idea. When I was 20, during an evening drinking beer in Le Coq, he asked me what I wanted to do in life. I was a student at P.A.R.T.S. and can still hear myself saying that I wanted to dance on a stage, alone.

I had no idea what that was, entertaining people, and that an hour is a long time.” (Laughs) Only recently, after 700 performances, during the pandemic and with new subsidy stress to look forward to, did the big doubts come, about the sense of going on and on.

“I now realise that by always wearing so many caps at once, we were constantly over-stressed,” Gruwez says. “Sometimes I think: I’ll stop dancing, take a course in massage and become a top masseuse.” This is precisely why Van Cauwenberghe in the future wants to focus even more on broadening,

notes,” Gruwez concludes. “Here, I try to do that by walking an average of 22 km a day, and anyone can join in. We like to connect, but we don’t express it by joining other companies. Becoming a collective is not in our DNA. We are not going to shack up together because it is expected of us. You can also collaborate in other, more artistically meaningful and spontaneous ways, not simply because you get more money for it.

But these days, intuition and spontaneity are often filtered out.

Now you even have to make an appointment in advance to visit a museum.”

How would the dancing nineyear-old girl in the flower dress, longing for freedom, who still lives inside her, look at it? “She always finds a way to escape. Maybe that is why I am such a big fan of escape films. My favourite is still Papillon.

“Despite past successes, always reinventing yourself is crucial” LISBETH GRUWEZ

connecting and sharing knowledge.

That they have thought about how things can be done differently is shown by the Hunters & Collectors (2023) creation tour, with which they, starting this summer, want to question the limits of our freedom by walking from one cultural centre to another.

“With Debussy I tried to find freedom by dancing between the

(Laughs) They won’t fool me, I tend to think, but it's still something that takes effort every time."

SOME YEARS OF VOETVOLK Penelope: > 20/3, Bozar Into the Open: 24/2, 20.00, AB Lisbeth Gruwez Dances Bob Dylan: 18/3, 20.30 & Everybody Dances Bob Dylan: 19/3, 20.30, KVS BOX, www.voetvolk.be

15 JAAR VOETVOLK

LES 15 ANS DE VOETVOLK

Lisbeth Gruwez danste op Dylan en Debussy, maar was toch aan herbronning toe. Met een vijftiende verjaardagsfeest in kunsttempel Bozar, rockzaal Ancienne Belgique en stadstheater KVS toont Voetvolk, haar dans- en performancegezelschap met Maarten Van Cauwenberghe, dat het wil verrassen, verbreden en verbinden. “Vijftien jaar geleden wisten we niet waar we aan begonnen,” vertelt Lisbeth Gruwez. “We smeten ons gewoon. Dat doen we nog. Het is cruciaal jezelf altijd heruit te vinden.”

Lisbeth Gruwez a dansé sur du Dylan et du Debussy, mais malgré ça, elle avait besoin de se ressourcer. Pour célébrer les quinze ans de sa troupe de danse et de performance Voetvolk, qu’elle a créée avec Maarten Van Cauwenberghe, ils montrent qu’ils veulent surprendre, élargir et créer du lien à Bozar, à l’AB et au théâtre KVS. « Il y a quinze ans, on ne savait pas dans quoi on se lançait », explique Lisbeth Gruwez. « On l’a fait sans trop réfléchir. Et on continue. Il est crucial de sans cesse se réinventer. »

NL

BRUZZ | INTERVIEW

LIKE A ROLLING STONE

first time (Lisbeth Gruwez Dances Bob Dylan, 2015, ed.), and other times we wanted to surprise our own audience with a tranquil performance without the usual highs and lows (Piano Works Debussy, 2020, ed.).”

The apotheosis of the current anniversary project will be Everybody Dances Bob Dylan, an evening where everyone, alone or in a group, can come and dance on the KVS stage to a song by the American music legend they have picked. Gruwez: “I host, Maarten plays the records and we pretend the stage is our living room.” Have they asked Arno to come and dance to “Like a Rolling Stone”? “Arno,

© SISKA VANDECASTEELE

of our trilogy, that I started realising that there was a Voetvolk language that creeps into all our performances, no matter how different they are.

I wasn’t sure until The Sea Within (2018), when for the first time, I didn’t dance myself. By stepping out of it for a while, it became more obvious.”

FR

39

Culture. Festival

PENDELEN TUSSEN ONDER- EN BOVENGROND MET VICTOR DE ROO

‘Iederéén wil een rockster zijn, toch?’

D

“

40

it is veruit het beste café van de buurt,” zegt Victor De Roo in La Parenthèse, een volkse kroeg om de hoek van het station van Etterbeek. Foto’s van Arno en Toots hangen tegen de muur, voetbalsjaals, oude affiches, de tijd is er blijven stilstaan. Voor een deel dan toch, want de CST-check door cafébazin Marie sleurt je meteen weer in het nu.

Vroeger heeft De Roo wel vaker in dit soort dranklokalen opgetreden en gedraaid. Ondertussen lonken grotere podia zoals die van de Ancienne Belgique, waar hij deze week als een van dé gezichten van de Brusselse underground mag aantreden. “Het is goed dat die underground een forum krijgt, een groot podium en de ondergrondse lopen elkaar niet per se in de weg.

‘Underground’ is ook maar een paraplubegrip, het dekt slechts een deel van de lading. Pas ik daarin? Ik weet het niet. Ik neem er even graag afstand van als dat ik er toenadering toe zoek.

Maar als het dan toch een moment is om die scene te vertegenwoordigen, doe ik dat graag.”

Eigenlijk wil De Roo nergens bij horen. Voor corona had hij een druk dj-bestaan, maar de dancescene zei hem weinig. “Ik zou nooit naar een club gaan om deze of gene dj aan het werk te zien. Ik verschans me liever in cafés. Hetzelfde gevoel heb ik bij de undergroundscene en bij uitbreiding de muziekscene, ik word er wel door omarmd, maar ik ga er ook niet helemaal in op.”

Is de underground niet de mooiste plek, als artistieke vrijhaven, als creatief laboratorium?

VICTOR DE ROO: Zeker. Mensen die zich met de underground associëren, artiesten, organisatoren, het publiek, labelrunners, die zijn altijd héél gepassioneerd. Misschien zijn dat niet heel veel mensen, maar ze vinden elkaar wel. Als ik naar Gent ga, of Antwerpen of Oostende, dan kom ik daar elke keer op een plek terecht waar mensen mij steunen en die ik wil steunen.

Undergroundmuziek is voor mij muziek waar geen commerciële ambitie mee gemoeid gaat. Je publiek is sowieso beperkt, er is een plafond aan je bereik. Je muziek wordt niet gedraaid op de nationale radio. Ik maak experimentele dingen, doorgaans in het Nederlands dan nog. Dat is sowieso een kleine markt. Natuurlijk moet je tot op zekere hoogte commercieel bezig zijn, als artiest wil je minstens break-even draaien.

Betekent underground ook per definitie DIY? DE ROO: Ik denk dat de underground eerder het gevolg is van op een DIY manier bezig te zijn.

Noem mij dus eerder DIY dan underground. Ik ben niet muzikaal geschoold, ik heb mijn eigen technieken en rituelen gecreëerd om muziek te maken. Hetzelfde met het label Kontakt Group dat ik met een paar gelijkgezinden heb opgericht.

Aanvankelijk brachten we daar compilaties van cassettemuziek uit de jaren 1980 op uit. Minimal

synthwave en zo, dingen die destijds in eigen beheer werden gereleaset en die je niet online vindt. Daarna richtten we ons op wat recenter spul, heel diverse dingen. En dan is het plots gestopt. De fut was eruit. Die releases zijn wel een mooi tijdsdocument van waar we toen mee bezig waren. Het label is intussen van een cassettelabel geëvolueerd in een muzieklabel dat focust op projecten die aan mij gelieerd zijn. Een ander luik ervan is de radioshow op Kiosk die wordt gehost door Kontakt Group-associé DJ Aroh.

Ik heb ook niet altijd alles in eigen beheer gedaan. Mijn ep Nachtdichter, die ik samen met (de Brusselse tekenaar en dichter) Alex Deforce, heb gemaakt, is uitgekomen bij Knekelhuis, een Amsterdams label. Ook bij Stroom, een alternatief Oostends label dat ons zwaar heeft geïnspireerd, heb ik dingen uitgebracht. Voor mijn volgende release wil ik opnieuw met een label samenwerken. Alles zelf doen is soms te veel eindverantwoordelijkheid, zeker als je zoals ik met meerdere dingen tegelijk bezig bent. Dan voel ik mij tussen twee stoelen vallen, die van artiest en die van zaakvoerder.

Voel jij je artiest?

DE ROO: Eigenlijk niet, nee. Nooit gevoeld. En een muzikant zal ik mij ook niet noemen, dat zou echte muzikanten oneer aandoen. Ik doe alles op mijn manier, en dat marcheert. Ik raak mensen met wat ik doe, dat is mijn drijfveer om ermee door te gaan. Dat betekent voor mij veel meer dan een contract bij een groot label. Of succesvol zijn. Daarom hou ik ook verschillende pistes open. Ik ben opnieuw beginnen te studeren. En ik ben deeltijds aan de slag bij Bpost. Ik heb bij labels en in platenwinkels gewerkt, maar dat vond ik op den duur te veel muziek. Ik was bang dat ik een degout zou krijgen, alhoewel ik dat technisch onmogelijk acht. (Lacht) Bij Bpost breng ik pakjes rond. Ik sta er ten dienste van de consumptiemaatschappij die ik niet per se wil ondersteunen. Maar het is wel iets

▼

Hij producete de eerste single van Zwangere Guy, richtte een fictieve groep op met Frederik Willem Daem en gaf new wave een Nederlandse tongval met De Nooit Moede: Victor De Roo mag shinen op The Sound of the Belgian Underground, maar hij is vooral klaar om te ontsnappen uit het ondergrondse. — TOM ZONDERMAN, FOTO’S IVAN PUT

NL

BRUZZ | INTERVIEW

Victor De Roo thuis aan de thee: “Ik heb bij labels en in platenwinkels gewerkt, maar dat vond ik op den duur te veel muziek. Ik was bang dat ik een degout zou krijgen, alhoewel ik dat technisch onmogelijk acht.”

Victor De Roo Geboren in 1997 in Brussel, groeit op in Leefdaal, maar verleid door Stikstof keert hij terug naar de hoofdstad Maakt in 2017 onder de alias Tovenaar de beats voor ‘Jij niet zien’, de eerste single van Zwangere Guy Debuteert met zijn huisgenoot Félix Poffé als Vanderschrick, brengt daarna samen met de Brusselse schrijver Frederik Willem Daem twee singles uit onder de noemer Prutser Werkt voor zijn ep Nachtdichter samen met tekenaar en schrijver Alex Deforce, maakt een ep met de Nederlandse band Meetsysteem Richt de Nederlandstalige new-wavegroep De Nooit Moede op, toert vandaag solo en met de Franstalige zangeres Rachel Sassi

41

▼

PENDELEN TUSSEN ONDER- EN BOVENGROND MET VICTOR DE ROO

concreets. Op het einde van de dag heb ik mijn taak vervuld. Als artiest moet je altijd creatief zijn, dat brengt druk met zich mee. Als je een hele dag in het repetitiekot gezeten hebt, wil je ook iets gepresteerd hebben.

Hebben we een te romantisch beeld van de muzikant die van zijn muziek leeft?

DE ROO: Ik heb ongelofelijk veel respect voor mensen die er voltijds voor gaan, maar dat is niet mijn ambitie. Het kunstenaarsstatuut is mooi, maar uiteindelijk is dat ook maar een veredelde dop. Ik denk dat het mij eerder zou remmen dan stimuleren. Ik wil husselen om de eindjes aan elkaar te knopen, mijn ding doen, maar wel onafhankelijk. Iedereen moet zich schikken, maar binnen de muziek wil ik een ruimte creëren waarin ik zo min mogelijk regels moet volgen.

IN DE TAAL VAN GORKI

BRUZZ

| INTERVIEW

“Ça va, facteur?” “Eej, Jos.” “Hoe zit ’t mè ’t muzikske? Ist gegoan in Ostende?” Tapper Jos neemt het over van Marie en peilt naar de

muzikale activiteiten van zijn stamgast, die net samen met Rachel Sassi een show speelde in Oostende voor het digitale platform Lijfstroom.

Binnenkort wil hij hier, in La Parenthèse, optreden, zegt hij. “Voor mij is dat even waardevol als zo’n volle grote zaal als de AB. Dat zijn dingen die je echt onthoudt.”

De Roo heeft vroeger vaak op kleine plekken als deze opgetreden, ver weg van elke schijnwerper. De Nooit Moede, zijn Nederlandstalige new-waveband, verwijst naar een oude kroeg in Luik. En de releaseparty van zijn eerste muzikale project, Vanderschrick, genoemd naar de straat in Sint-Gillis waar hij toen woonde, vond plaats in Le Bâteau Ivre, een etablissement met hetzelfde soortelijk gewicht als La Parenthèse.

“Een geweldige avond,” lacht De Roo. “Frederik Willem Daem was er ook en verwerkte de soiree in zijn roman Tekens van leven. De titel van de Vanderschrick-single veranderde hij om romaneske redenen in ‘Netels’. Lang nadien, op een avond in café Le Coq, ontstond het idee om ‘Netels’ daadwerkelijk te schrijven en op te

“Iedereen moet zich schikken, maar binnen de muziek wil ik een ruimte creëren waarin ik zo min mogelijk regels moet volgen”

nemen, onder de naam Prutser, een woord dat Frederik vaak in de mond neemt als hij het over zijn artistieke praktijk heeft en waar ik me ook wel goed in kan vinden. Ploeteren. Vallen en opstaan. Frederik heeft de tekst geschreven, ik maakte de muziek en Ziggy Devriendt bracht het uit op zijn label Stroom. De cirkel was rond. Van non-fictie naar fictie en terug naar non-fictie.”

Veel van je projecten zijn in het Nederlands. Met Vanderschrick heb je ooit een ode gebracht aan Luc De Vos. Was hij een voorbeeld?

DE ROO: Op mijn dertiende ben ik gitaar beginnen te spelen, ik deed alleen maar liedjes van Gorki.

Luc De Vos was zo’n zalige kerel, een luiwammes die alleen maar aan zijn songs wilde knutselen, en tegelijk was zijn leven heel tragisch. De Vanderschrick-single ‘Ochtendgrijs’ was een soort van vervolg op ‘Wie zal er voor de kinderen zorgen?’ van Gorki. Meetsysteem, de groep rond de Amsterdammer Ricky Cherim waarmee ik ook een ep heb uitgebracht, was dan weer op zijn beurt geïnspireerd door Vanderschrick.

Ik ben graag met taal bezig, ik lees veel. Ik ben tweetalig opgegroeid waardoor ik taal en vooral de verschillen in nuance tussen talen heel bewust heb ervaren. Voor mij is het Nederlands een logische keuze, omdat ik dat het beste beheers. Mijn muziek is ook redelijk intiem, ik hoef er de wereld niet mee te veroveren. Ik hou net zo goed van kleinkunst als van Amerikaanse rap en Frans chanson, maar ik ben geen Amerikaanse rapper noch een Franse chansonnier, dus daar hou ik me van weg.

VIJF PARELS OP THE SOUND OF THE BELGIAN UNDERGROUND Zijn alias haalde Lee Swinnen bij het New Yorkse synthpunkduo Suicide, wiens huiveringwekkende murder ballad ‘Frankie Teardrop’ in 1977 uitgroeide tot een cultclassic.

Op de debuut-ep van FRANKIE TRAANDRUPPEL laat Swinnen, die je ook kan kennen van Tubelight en Double Veterans, zijn gitaren wat meer aanschurken bij die andere vrijbuiters die ooit de ondergrond van New York omwoelden: The Velvet Underground.

42

Andie DUSHIME doopte haar tenen al in verschillende waters.

Ze stond op de planken bij onder meer Milo Rau en Luk Perceval, zong en danste in Dear Winnie, van Fikry El Azzouzi en Junior Mthombeni, en trok de catwalk op voor La fille d’O. Als muzikante verbindt ze r&b met haar Afrikaanse roots, bij elkaar gebonden met haar hese, wereldwijze stem, zoals ze bewijst in haar debuutsingle ‘Common point’.

“Frites dedans ou apart?” vroeg Alan Van Rompuy alias AZERTYKLAVIERWERKE zich vorig jaar af op zijn heerlijke, van weemoed en looksaus druipende single ‘Durum’. Wie hongerig is naar meer, wordt op zijn wenken bediend: de toetsenist, producer en theatermaker serveert tijdens zijn set op The Sound of the Belgian Underground nieuw, rauw lockdownmateriaal en ongehoorde impro’s.

Niet te verwarren met Catalaanse zangeres Salomé, noch met de gelijknamige Bijbelse verschijning, deze SALOME. De Brusselse muzikante vijzelt al een tijdje het shoegazegehalte van drum-‘n-bass op. Vorig jaar debuteerde ze met de ep Something but plausible, waarop ze haar sound verbreedt met bubbelende synthpop.

KLEINE CRACK mag zich de enige Belg noemen op Burning Fik, het invloedrijke hiphoplabel van de Nederlandse rapiconen Faberyayo en Abel. Met zijn duistere raps en de grimmige beats van zijn compagnon Slager verleidde de Antwerpse rapper ook al Zwangere Guy, die een paar bars kwam spitten op zijn mixtapes Crack Slagter vol. 66: meer bloed en Crack Slagter vol. 666: meer evil.

Victor De Roo over zijn vele gedaanten: “Op een bepaald moment ga ik een beslissing moeten nemen. Volgend jaar wordt mijn jaar van de focus.”

Guy echt heet, nvdr.) en ik kennen elkaar al lang, hij was ook de ‘manager’ van Prutser. (Lacht) Hij heeft die stap gezet vanuit een soort je-m’en-foutisme. Het is belangrijk om daarbij je artistieke integriteit te behouden, en dat heeft hij zeker gedaan. Alleen, zelf zie ik me die sprong nooit wagen. Ik zit liever in de luwte. Ik ben ook niet zo’n podiumbeest. Of ik moet al héél veel gedronken hebben. Stikstof is nu ook die weg op, zij zouden niemand een cadeau gedaan hebben door hun nieuwe plaat nog in eigen beheer uit te brengen. Die groep heeft heel veel voor mij betekend. Ik woonde in Leefdaal toen ik hun eerste single hoorde. Toen heb ik beslist: zodra ik kan, keer ik terug naar Brussel. De stad heeft mij nooit meer losgelaten.

Vanderschrick was een samenwerking met je huisgenoot Félix Poffé, Meetsysteem met Ricky Cherim, in je band De Nooit Moede zet je wisselende zangers en muzikanten in. Interactie lijkt een rode draad door je werk.

DE ROO: Muziek die mij het meest aanspreekt, is muziek met tekst of zang. Maar ik voel zelf geen enkele ambitie om lyrics te schrijven. En ik kan niet zingen. Dus als ik iets wil uitbrengen met stem, moet ik samenwerkingen aangaan. Niet dat ik alleen met geschoolde zangers werk, integendeel. Ik hou van de naïviteit van een ongeoefende zanger, er zit een prilheid in, iets eerlijks.

Dat gevoel zit ook in je projecten, die zijn vaak kortstondig. Schrik je ervan terug om door te duwen en in de mainstream te belanden?

DE ROO: Misschien komt het vooral omdat ik met veel dingen tegelijk bezig ben. Ik maak muziek tussen de soep en de patatten, waardoor het ook wel moeilijk is om lang en veel energie in een project te steken. Als ik een idee heb, wil ik dat meteen uitwerken, en dan zie ik wel wat ervan komt, en of we er shows mee spelen of niet.

Natuurlijk wil ik ook graag veel optreden en lange tours doen, wie wil er nu geen rockster zijn? Maar toch doe ik dat niet, wellicht met een reden... Solo heb ik de voorbije maanden meer dan twintig keer opgetreden, maar die muziek wil ik niet uitbrengen. De Nooit Moede is dan weer begonnen als een studioproject, maar binnenkort gaan we optreden in Pilar. Ons eerste en meteen ook ons laatste optreden. (Lacht)

Onder de naam Tovenaar heb je de eerste single geproducet van Zwangere Guy, ‘Jij niet zien’. Hij heeft zich van de underground naar de mainstream gebokst, met veel haat-liefde.

DE ROO: Gorik (van Oudheusden, zoals Zwangere

Binnenkort gaat hij een ode brengen aan de vader van zijn tontons, de Brusselse volkszanger Jefke Bloemkuul die ooit een hitje had met ‘Parlons bruxellois’, vertelt De Roo bij het laatste rondje.

“De undergroundversie van Lange Jojo. (Lacht) In alles wat ik doe, streef ik een soort cultgehalte na, alleenstaande projectjes die hun weg in het undergroundcircuit vinden, maar op een gegeven moment ga ik toch een album moeten maken, waarover ik kan zeggen: dat is mijn hoogtepunt.

Ik heb zoveel projecten, ik zou het jammer vinden als het beperkt zou blijven tot losse flodders.

Volgend jaar, wanneer ik afgestudeerd ben, wordt mijn jaar van de focus.”

THE SOUND OF THE BELGIAN UNDERGROUND 27/2, 14.30, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

SALUTATIONS DE L’UNDERGROUND Le touche-à-tout bruxellois Victor De Roo, qui a FR déjà sorti de la musique sous les noms de Vanderschrick, Prutser et De Nooit Moede, et qui a travaillé avec le poète Alex Deforce et le musicien néerlandais Meetsysteem, est l’artiste idéal pour participer au Sound of the Belgian Underground, la plongée annuelle de l’organisateur Subbacultcha dans l’underground belge. Ou pas ? « L’underground est un endroit magnifique, avec beaucoup de liberté et peu de règles », dit De Roo. « Mais j’aime autant m’en éloigner que m’en rapprocher. »

11 13 27 56

Locaties Dagen Shows Uitvoeringen

GREETINGS FROM THE UNDERGROUND The Brussels multi-performer Victor De Roo, who has already released music under the names Vanderschrick, Prutser and De Nooit Moede and who has worked with poet Alex Deforce and the Dutch musician Meetsysteem, is the ideal artist for a spot on The Sound of the Belgian Underground, organiser Subbacultcha’s annual dive into the Belgian underground. Or is he? “The underground is a beautiful place, with a lot of freedom and few rules,” says De Roo. “But I distance myself from it just as gladly as I want to be part of it.”

EN

UP – Circus & Performing Arts | Théâtre Varia | BRONKS | Wolubilis | Charleroi danse – La Raffinerie | Maison des Cultures & de la Cohésion sociale | Les Halles de Schaerbeek | Le Jacques Franck | Théâtre Marni | Le 140

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE YASSIN MRABTIFI ?

‘J’ai appris à dire stop à moi et aux autres’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

Dans son nouveau spectacle, le danseur et chorégraphe Yassin Mrabtifi, que beaucoup ont découvert avec From Molenbeek with Love, déroule un tapis rouge où les performers, comme le public, peuvent venir sublimer la multiplicité de leurs identités. — GILLES BECHET, PHOTO IVAN PUT À la fin du mois de février Yassin Mrabtifi assistait à l’avant-première de Categoreez à La Louvière. Depuis les coulisses. C’était la première fois que le danseur chorégraphe n’interprétait pas sur scène un spectacle qu’il a écrit. Un sentiment bizarre. D’autant plus que le sujet lui tient particulièrement à cœur. « Ça raconte une partie de moi. Mais les interprètes qui se racontent, ils me

« Je pense que tout changement positif passe par une grosse douleur » racontent aussi. Et c’est cet équilibre qui est beau. » Categoreez évoque par la métaphore de la danse, et les sous-genres de danses nés dans la rue et dans les clubs, toutes ces catégories, ces minorités mais aussi ces chapelles, ces sous-groupes qui divisent la société. « J’ai fait partie de certains courants et j’ai senti une catégorisation parfois assez radicale qui traverse la société. Je suis né dans une famille arabo-musulmane. Dans ma jeunesse, j’ai évolué dans différents groupes culturels, sociaux et religieux. Très vite, je me suis rendu compte qu’on peut nous mettre dans une catégorie, où on ne se sent pas très bien, et dont on est vite éjecté pour finir un peu tout seul si on ne correspond pas à tous les codes. Le seul moyen que j’ai eu de m’en sortir, c’est de m’adapter à d’autres codes, les mimer, les singer jusqu’à ce que ça fasse partie de ma personnalité à condition d’en avoir

44

conscience, pour ne pas être esclave de la demande. Ce sont ces mécanismes dont je parle aussi. Et je pense que c’est une richesse. » Dans Categoreez, la libération passe par le catwalk, un endroit où l’on vient s’exalter, défiler, exister. « Sur le tapis rouge, toutes les catégories peuvent se représenter chacune à leur tour. Et chacun trouve sa place. On n’est pas obligé de tous

se mélanger, de tous être ensemble en même temps. Chaque groupe a besoin d’avoir son moment, son espace, son temps pour être mieux tous ensemble. »

LE CAMÉLÉON Categoreez, c’est un spectacle où les identités multiples se racontent par le corps et se retrouvent ensemble.

Danseur autodidacte, Yassin Mrabtifi a trouvé dans le hip-hop une autre famille, d’autres codes, mais surtout des gestes et des mouvements qui ont prolongé son identité. « Je les ai reproduits tout seul, je les ai incorporés à mon corps. C’est ce que je fais encore. Je suis un caméléon de la danse, je voyage et j’observe. Et si le mouvement a une histoire, c’est encore plus intéressant pour moi de la comprendre, de m’en imprégner, surtout si elle me parle. » Ensuite, son chemin croise celui de Wim Vandekeybus. Par curiosité, il se présente à une audition chez

Ultima Vez. Il est pris et il restera sept années. « Quand je suis arrivé, je montais sur scène avec mes émotions à vif. Il y a quelque chose de religieux, d’absolu, à aller sur scène pour moi. Je peux donner beaucoup, beaucoup trop. Wim a compris ça et on s’est très bien trouvés. Je pense vraiment qu’il m’a changé. Il y a eu un bel échange qui est aussi passé par des clashes et des grosses étincelles. Puis, j’ai eu besoin de quitter la compagnie pour retrouver mon chemin, même si on collabore encore pour des projets ponctuels. » C’est ainsi qu’en avril, Yassin reprendra Birds créé avec Seppe Baeyens et Martha Balthazar.

Au générique de Categoreez, le chorégraphe apparaît en tant que Yassin Payne, un pseudo qui remonte à ses premières années de hip-hop et qui est un homonyme de « pain » en anglais. « Jeune, j’étais obèse, j’étais mal dans ma peau. J’étais quelqu’un qui ne parlait pas ou très peu. » C’était une douleur de ne pas pouvoir être soi-même, l’esprit avec le corps, de subir un racisme insidieux de la société, de l’école, sans se sentir protégé par son entourage. En réponse à ce mal-être, il cherchait les extrêmes et violentait son corps dans la danse et dans la boxe qu’il a pratiquées pour pouvoir défendre ses sœurs. Il en a résulté une hernie discale, et un an et demi de douleur aiguë, sous morphine. Et une

opération. De cette douleur insensée a aussi émergé quelque chose de positif. « Cloué sur mon lit, j’ai pratiqué une danse avec mes bras et le haut du corps. Je ne pouvais pas me lever, je n’avais rien d’autre à faire et je m’ennuyais. J’ai développé toute une gestuelle avec des codes complètement différents que maintenant je peux retranscrire dans ma chorégraphie. Je pense que les premières choses qu’on voit dans la danse, c’est le regard, les mains et les gestes. »

LES MOTS DE LA DANSE Aujourd’hui, Yassin Mrabtifi a appris à maîtriser ses tentations extrêmes et à fixer des limites. « J’ai appris à dire stop à moi et aux autres. Mais je pense aussi que tout changement positif passe par une grosse douleur. » Yassin Mrabtifi est intarissable, il parle beaucoup, comme si les mots se bousculent dans sa tête. Pourtant s’il le pouvait, il se contenterait de danser. « En dansant, je peux communiquer en dix secondes tout ce que j’ai à dire en bien plus longtemps. Mais malheureusement, tout le monde ne pourrait pas le comprendre. En parlant, je dis ce qui résonne en moi. En dansant, le public lit ce qui résonne en lui et je trouve ça plus beau, mais j’ai besoin des deux. » CATEGOREEZ 25 & 26/2, 20.00, KVS BOL, www.kvs.be

RESPECT MY STYLE

RESPECT MY STYLE

In zijn nieuwe voorstelling rolt danser en choreograaf Yassin Mrabtifi, die velen kennen van From Molenbeek with love, een rode loper uit waar performers en publiek hun meervoudige identiteit kunnen beleven. In Categoreez werkt de catwalk bevrijdend, als plek waar men komt om te vieren, te defileren, te bestaan. “Alle categorieën kunnen zich om beurten komen tonen.

En iedereen vindt zijn plaats. Het is niet nodig om iedereen te mengen. Elke groep heeft zijn moment, zijn plek en zijn tijd nodig, om daarna beter te kunnen samenkomen.”

In his new performance, dancer and choreographer Yassin Mrabtifi, known to many from From Molenbeek With Love, rolls out the red carpet and lets performers and audience live out their multiple identities. In Categoreez, the catwalk has a liberating effect as a place where people come to celebrate, to parade, to exist. “Every category can come and in turn show themselves. And everyone finds their place. It is not necessary to mix everyone. Each group needs its moment, its place and its time so that the coming together afterwards is easier.”

NL

EN

BRUZZ | INTERVIEW

Yassin Mrabtifi 1984, naissance à Bruxelles Fin des années nonante, commence la danse hip-hop dans la Galerie Ravenstein 2011, crée Insane Solidarity avec Julien Carlier 2013, rejoint Ultima Vez pour Talk to the Demon 2015, crée From Portici with love 2015, joue dans Spiritual Unity, avec Ultima Vez 2016, obtient le premier rôle pour la reprise du classique In Spite of Wishing and Wanting 2017, crée son premier solo From Molenbeek With love 2020, crée Birds avec Seppe Baeyens et Martha Balthazar 2021, crée Categoreez

BRUZZ Select. Eat & Drink

Bij Japanse broodjes telt niet de knapperige korst, maar de smeuïgheid. Brood hoort het verhemelte te strelen.

Een zachte landing NL

We wachtten al een tijdje op de komst van de befaamde Japanse sando-broodjes in Brussel. Eindelijk is het zover. Op naar Chou Sando.

— MICHEL VERLINDEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

CHOU SANDO

•••

Plattesteen 4, Brussel, www.chou-sando.be, di/ma/Tu > za/sa/Sa 11.30 > 14.15 & 18 > 21.30

Japan is zo'n gebied waar je als een ander mens uit terugkeert. Als je het woord ‘levendig’ interpreteert als ‘met volle aandacht doen wat je aan het doen bent’, als een zekere ‘zelfaanwezigheid’, dan zijn de bewoners van dat land levendiger dan wie dan ook. De kleinste taak, de miniemste handeling wordt er uitgevoerd met een ongeziene zorg. Daarom ook dat de Japanse keuken zo fascinerend is: ze bestaat uit een ritueel dat even precieus als precies is. Dat geldt ook voor het zachte broodkruim, dat in België synoniem is voor junkfood. Niet zo op de oosterse archipel. Japanners kijken anders

naar brood dan wij. Ginds geen maillardreactie, het fenomeen dat hompen brood een bruine kleur en een krokante korst bezorgt. Ginds telt de smeuïgheid: brood hoort het verhemelte te strelen, fluffy as hell. De heilige graal is de befaamde shokupan: een melkbrood met wit kruim, licht als een wolkje, waarvoor je een specifieke gist gebruikt: yudane.

Op een hoekje in de Plattesteen ligt een adresje, Chou Sando, dat volop inzet op deze exotische streetfood. Het biedt een tiental couverts in een minimalistisch decor – een aantal fijne waren (Japanse bieren en originele ramune), een

spelautomaat en een toog – dat niet meteen uitnodigt om ter plaatse te eten.

Een houtkleurig bord afficheert de kaart: gyoza (tussen €5 en €9,50), tempura van garnalen, donburi (€12 à €14) enzovoort.

We laten deze bekendere specialiteiten links liggen en wagen ons aan de sando (€9 tot €17,50), zoals die op het Japanse eiland Hokkaido wordt bereid.

We testen de veggieversie (€9), die ons prima bevalt met fijne sneetjes avocado, blaadjes sla en rodekool – dat zijn de basisingrediënten. Tel daar nog gemarineerde radijs en wittekool bij. Het geheel is op smaak gebracht met een Bulldogsaus, een soort van Worcestershire maar dan dikker en kruidiger, en met Japanse mayonaise. Het oogt zo mooi dat we er maar aarzelend onze tanden in zetten.

Wanneer we dan toch proeven, voelt het alsof we ons laten vallen op een heerlijk dikke, zachte deken. Een waar plezier, dat ons onmiddellijk alle ellende doet vergeten.

47

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

Un bambin dans un Belfast explosif FR

Le réalisateur, scénariste, spécialiste de Shakespeare et acteur d’Hercule Poirot Kenneth Branagh s’est plongé dans ses souvenirs d’enfance pendant le confinement. Le captivant Belfast est nommé aux Oscars dans sept catégories. — NIELS RUËLL BELFAST

••••

UK, dir.: Kenneth Branagh, act.: Jude Hill, Judi Dench, Caitríona Balfe, Jamie Dornan Sortie: 2/3

Sir Kenneth Branagh n’a pas fait de cake à la banane pendant le confinement. Il a fait remonter ses souvenirs d’enfance. Le réalisateur des derniers films d’Hercule Poirot, de la production Marvel Thor et de toute une série d’adaptations de Shakespeare éligibles aux Oscars dans les années nonante, est considéré comme un Britannique. En fait, c’est un enfant de Belfast. À neuf ans, il jouait dans la rue lorsqu’une foule féroce a soudain débarqué et tout saccagé. C’est la scène d’ouverture de son magnifique film en noir et blanc, Belfast.

Les Troubles avaient atteint son quartier. Les Troubles sont le nom donné au conflit complexe et violent entre protestants et catholiques en

Belfast décline un beau casting avec notamment Judi Dench (au milieu), Caitríona Balfe (à la gauche de Dench), et le jeune Jude Hill (extrême droite).

Irlande du Nord, qui a éclaté à la fin des années soixante. Des barricades sont érigées, l’armée britannique intervient, le terrain de jeu de Branagh devient zone de guerre.

Finalement, ses parents changent leur cœur en pierre et quittent la ville qu’ils aimaient tant pour commencer une nouvelle vie à Reading, en Angleterre. La période mouvementée et intense entre cette première émeute et leur

Kenneth Branagh mobilise ses souvenirs pour raconter le conflit en Irlande du Nord à hauteur d’un enfant de neuf ans.

48

départ constitue la base du film de Branagh, sans doute son meilleur.

DANS LES YEUX DE BUDDY Il ne mâche pas ses mots lorsqu’il s’agit du conflit politique et historique, qui tend vers la guerre civile. Il nous la fait vivre à travers les yeux de Buddy, neuf ans, qui ne comprend pas ce qui se passe et qui a aussi une imagination débordante.

Les sermons au vitriol à l’église, les westerns comme Le train sifflera trois fois ou L’Homme des vallées perdues, les histoires folles de grandpère, grand-mère qui laisse exploser sa joie au cinéma lorsque la voiture de Chitty Chitty Bang Bang s’apprête à voler : tout cela occupe l’esprit de Buddy, ni plus ni moins que les problèmes de mathématiques, un camarade de classe trop impressionnable, les barricades, les soldats, les adultes méchants, les parents inquiets ou la question de savoir si l’on peut reconnaître les protestants et les catholiques à leur prénom.

Même si le drame, la

tension et le danger sont dans l’air, on reste plongé dans la chaleur et la tendresse au son de la musique du barde nord-irlandais par excellence, Van Morrison. Vous pouvez faire la fine bouche devant les sentiments et la douceur nostalgique ou vous pouvez être séduit. Vous pourrez aussi trembler de peur pendant un raid ou verser une larme pendant un enterrement.

Branagh voit volontiers la grandeur dans le petit et l’intime, sur le plan stylistique aussi. Pour le grand public, il compose une ode captivante et positive à ceux qui sont restés à Belfast et ceux qui sont partis. Judi Dench et Ciarán Hinds (les grands-parents) sont nommés aux Oscars pour le meilleur second rôle, Caitríona Balfe (la mère) aurait dû être nommée aussi. Le jeune Jude Hill a la bouille, les taches de rousseur et les grands yeux du parfait garnement. On peut se demander si c’était vraiment aussi amusant d’être un enfant à Belfast en 1969 dans la vraie vie, mais l’être au cinéma pendant 98 minutes est une charmante expérience.

WILD CARD

MORE FILM

Lost in Lodz NL

The Polish animated film Kill It and Leave This Town is too crazy for words and too scary, grotesque and miserable to be released in regular cinemas. Fortunately, Cinema RITCS is pairing up with “Please Release Me”. — NIELS RUËLL

It really is time to discover Cinema RITCS, the home cinema of the Royal Institute for Theatre, Cinema & Sound in rue Antoine Dansaertstraat.

Cinema RITCS already had a programme tailored to passionate film lovers but then it also jumped on the “Please Release Me” train.

This is an initiative by Flemish arthouse cinemas from cities like Ghent, Antwerp, Kortrijk and Leuven to put on strong films that no film distributor dares to venture. Saved from oblivion this month: the Polish Kill It and Leave This Town.

For over ten years, Mariusz Wilczynski worked on this unique, autobiographical animated film with the

KILL IT AND LEAVE THIS TOWN

outlines of a grotesque, bizarre nightmare that is as poignant as a close friend suddenly pouring out their heart and revealing torment. It is not easy to describe this difficult to describe, fragmentary, labyrinthine film around a main character who claims not to be good at describing his films.

Wilczynski depicts, sometimes very brutally and rudimentarily, raw memories of his youth in the Polish factory town of Lodz. He also wonders how his parents got into the habit of huddling together and raising a child in 24-carat communist misery despite both suffering from anxiety disorders. He does so without compassion for

himself, his alter ego or his mother, who is given a death scene that will wake you up screaming in the middle of the night weeks later. Unless you can handle the extremity and instead appreciate the pitch-black humour and crazy nostalgia. Kill It and Leave This Town is a deliberately nihilistic and gloomy nightmare, so expressive that it is gripping. Wilczynski eagerly uses the great advantage of the cartoon film: you draw whatever you want, whatever you feel, no matter how far you get lost in your concoctions.

KILL IT AND LEAVE THIS TOWN 28/2, 19.30, Cinema RITCS, www.ritcs.be

1

Ils sont vivants FR, dir.: Jérémie Elkaïm, act.: Marina Foïs, Seear Kohi, Laetitia Dosch

NL/ Een sympathisante van het Front National ontdekt

via een lifter de beruchte ‘Jungle’ van Calais. Ze wordt smoorverliefd op een Iraniër die clandestien Engeland wil bereiken. Béatrice moet opboksen tegen haar eigen vooroordelen, die van haar omgeving, en uiteindelijk zelfs de wetten van haar geliefde Frankrijk overtreden om haar geliefde te helpen. Het ware verhaal van Béatrice Huret, eerder al eens te boek gesteld, ligt aan de basis van de film. “Het feit dat lust en seks Béatrice en Mokhtar samenbrengen, maakt het idee dat wetten en grenzen hen uiteenhalen absurd en weerzinwekkend,” zegt Jérémie Elkaïm over zijn eerste langspeelfilm. (NR)

2

Un autre monde FR, dir.: Stéphane Brizé, act.: Vincent Lindon, Sandrine Kiberlain, Anthony Bajon

FR/ L’occupation principale de Stéphane Brizé en ce bas monde ? Réaliser des drames sociaux-réalistes avec Vincent Lindon dans le rôle principal, qui montrent les dérives tolérées du système socio-économique. Dans La Loi du marché (2015), Lindon incarnait un travailleur qui se débat après avoir été licencié dans un marché du travail sans compassion. En guerre (2018) reconstituait un conflit social comme un film de guerre. Cette fois, on change de perspective. Lindon joue le rôle d’un cadre d’un groupe industriel qui doit licencier un dixième de son personnel surmené. Un autre monde est-il souhaitable ? (NR)

3

Maigret FR, dir.: Patrice Leconte, act: Gérard Depardieu, Mélanie Bernier, André Wilms

EN/ It is the month of the detective invented by a literary

great. First Kenneth Branagh lent his face to Agatha Christie’s Hercule Poirot and now Gérard Depardieu embodies Maigret, the Parisian inspector of the many novels by the unsurpassed Belgian writer Georges Simenon. Maigret does not do wild chases; Maigret does empathy and questioning until the usually sad and sometimes banal facts become clear. In this sombre film, the colossus must find out the identity of a stabbed young woman, “a bird that fell out of the nest”, in order to solve the murder case. A bit old-fashioned but not outdated. (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

POP

Damon Albarn’s enchanted island EN/ Announced and postponed many a time,

Damon Albarn’s arrival in Brussels comes at the perfect time. That is because, 25 years ago to the day, the singer was recording the vocals for Blur, an essential and pivotal collaborative project. Released in 1997, the album marked a turning point, a split, and the dawn of a love affair. The beginning of the end of Britpop, the album featured a major hit (the timeless “Song 2”) and promised much more: a taste for adventure, inquiry, and explorations in sound.

For the first time in its history, the English band had left its comfort zone, travelling far from London to record music far away from everything, in Iceland. The discovery of that volcanic country precipitated a seismic shift in Damon Albarn’s little world…

A quarter of a century later, after many other adventures (Gorillaz, Mali Music, Africa Express, The Good, the Bad & the Queen, etc.), the artist pledges himself forever to the land of the elves with his second solo album, entitled

MAGICAL AND ELASTIC

1

The Nearer the Fountain, More Pure the Stream Flows.

Inspired by the Icelandic landscapes viewed from the window in his living room, this personal and highly contemplative work opens a door to meditation and recollection. An homage to his adoptive homeland, an expression of the passing of time, an offering to those we have lost, the album raises questions about the hurried lives we lead in moments suspended in time. His fingertips tinkling on the piano, underlined by synthetic arrangements and subtle electro touches, Damon Albarn’s songs are also inspired by his immediate environment. Fjords, glaciers, geysers, impenetrable mists, and unfathomable melancholy run through the melodies woven by one of the greatest creators of modern pop. (NAL)

Musicalchemie NL/ Is Magical and elastic een musical, een

gemuteerde musical of een antimusical? In haar nieuwe creatie test de Spaanse choreografe en beeldend kunstenaar Cuqui Jerez in ieder geval uit hoeveel rek er zit op het populaire genre. De magie ontstaat dan wanneer betekenis en emoties, suspense en climax worden ontregeld. Kijk en luister hoe zang ontstaat uit een beeld, dans uit muziek, muziek uit tekst, beelden uit muziek et cetera. (MB)

MAGICAL AND ELASTIC 25 & 26/2, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

2

Le grand vide

FR/ Filippo Ferraresi, qui signe ici sa première mise en scène, a eu l’idée de ce spectacle pendant les mois de confinement. La période de grande fragilité que nous avons traversée s’accompagnait aussi pour lui d’un vide de sens. Pour y répondre, il confronte les monologues de trois personnages, un astrophysicien, un berger et l’assistante d’un grand dirigeant politique.

L’homme qui a travaillé aux côtés de Franco Dragone, comme de Romeo Castellucci, a développé un langage scénique très personnel qui entremêle les composantes textuelles, visuelles et physiques du théâtre. Par une scénographie très visuelle, il enveloppe le spectateur dans un baroque onirique et contemporain. (GB)

DAMON ALBARN 28/2 & 1/3, Bozar, www.bozar.be

DE INFINITO UNIVERSO 23 > 26/2, Théâtre National, www.theatrenational.be

© STEVE GULLICK

3

50

The truth of the game EN/ Somewhere between a performance and

art installation, Le Site invites the spectator into a moving labyrinthine space. A space that is neither public nor private, which is the very subject of the show. Le Site is a theatrical and scenographic experience in which actors, part clown, part philosopher, part surveyor, invent the rules of a game as they are playing it. It is never what appears that is being represented, but what it transforms into. With its walls that move and its ceiling that flies away, Le Site has a life of its own, it is constructed on sight and modulated ad infinitum, creating deceptive perspectives and offering unobstructed views of human nature. (GB) NICOLAS MOUZET TAGAWA: LE SITE 22/2 > 2/3, Théâtre Océan Nord, www.atelier210.be

© OCÉAN SEYER

THEATRE & DANCE

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

WHILE YOU LIVE, YOU SHINE

1

Het heden van het verleden NL/ De Amerikaanse musicoloog Chris King

speurde jarenlang naar oude 78-toerenplaten met daarop rudimentaire opnames van de volksmuziek die ons met onze voorouders verbindt. Tot hij een paar jaar geleden de muzikale activiteiten in Epirus ontdekte, een ruige bergregio op de grens van Griekenland en Albanië. De eeuwenoude traditionele muziek uit het gebied hoefde niet voor de annalen toevertrouwd te worden aan bakelieten schijven, ze is er nog steeds springlevend. In de documentaire While you live, shine vertelt King hoe hij zijn liefde voor het verleden inruilde voor het heden, en hoe hij zijn nieuwe muzikale en spirituele thuishaven in de armen sloot. (TZ) WHILE YOU LIVE, SHINE 28/2, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

2

Dans le noir de l’ombre

FR/ Joshua Paul Davis, alias DJ Shadow, n’a eu recours qu’à un sampler Akai MPC60 pour Endtroducing....., l’album révolutionnaire qu’il a réalisé en 1996 en scratchant à partir de sa collection de 60 000 vinyles. Dans la culture rap, on a toujours copié et collé les breaks et les beats les plus funky de l’Histoire de la musique, mais avec son travail de forcené instrumental, oscillant entre hip- et trip-hop, DJ Shadow a placé la barre définitivement très haut. Le parfait classique pour se détendre une heure dans le noir. (TZ)

BLACKOUT SESSION: DJ SHADOW - ENDTRODUCING.....

1/3, 21.00, Atelier 210, www.atelier210

3

Outspoken Igor and soft-spoken Dmitri

EN/ A personality with an outspoken (musical) opinion who applies his fingers to the piano keyboard as much as to the computer one: Igor Levit is a principled artist who plays with a lot of conviction. And in that regard, he is the ideal guest for a festival that questions the oppressive political environment in which Dmitri Shostakovich wrote most of his oeuvre. In 2021 Levit recorded the composer’s cycle of 24 Preludes and Fugues. Two and a half hours of the purest form of music.

In Bozar, he repeats this tour de force for a live audience.

A solitary marathon that will surely overwhelm everyone present. (JC) IGOR LEVIT 27/2, 20.00, Bozar, www.bozar.be

DES BLOCS OP TOUR

1

Torens op tournee NL/ Het collectief Des Blocs organiseert al vijf

jaar allerlei artistieke ateliers voor de bewoners van de woontorens in de Modelwijk in Laken, de onafgewerkte modernistische droom van architect Renaat Braem, met als toetje een festivaldag ter plaatse.

Maar nu is Des Blocs bezig aan een tournee door Brussel.

Op 24 februari worden in Théâtre National een hele reeks kortfilms van de videoateliers getoond met aansluitend een debat over de representatie van geracialiseerde personen in de Franstalige cinema.

Dezelfde avond wordt in de Beursschouwburg een tentoonstelling geopend met foto’s van de fotografieateliers. (MB)

DES BLOCS OP TOUR 24/2 > 9/3, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

2

ANIMA FESTIVAL

5x2 tickets per titel, Flagey & Cinema Palace

NL/ Vanaf 25 februari kan je je op het Anima Festival weer tien dagen lang vergapen aan een keure aan animatiefilms, waaronder deze: My sunny Maad (28/2, 21.30), drama over een Tsjechisch-Afghaans koppel: mail ‘sunny’ La traversée (1/3, 19.00), een handgeschilderde fabel over vluchtelingen: mail ‘traversée‘ Le sommet des dieux (2/3, 19.00), een spannend avontuur in de Himalaya: mail ‘dieux’

La Joconde en BD

FR/ La bande dessinée n’est pas un art ? Le Louvre n’est pas de cet avis. Depuis 2005, le temple artistique parisien ouvre grand ses portes à la fine fleur de la bande dessinée. Des héros du neuvième art comme Jiro Taniguchi, Enki Bilal, Nicolas de Crécy et Bernard Yslaire ont carte blanche et plein accès pour s’inspirer du lieu, des collections et des visiteurs. Cette collaboration unique se concrétise en une collection de BD éditée par Futuropolis, et à partir de cette semaine, une expo au Musée de la BD. Bulles de Louvre présente « un voyage entre les arts, les genres et les époques » à travers l’œuvre de vingt auteurs. Judith Vanistendael, qui concocte le dernier volume de la collection, nous offre un aperçu de son travail en cours. (KS)

CLAIRE CROIZÉ

5x2 tickets, Kaaitheater, 3/3

FR/ Dans Duet for two string trios, Claire Croizé

cherche à savoir si l’on peut déchiffrer le mouvement d’une composition dans un corps avec le Trio à cordes Goeyvaerts, sur la musique de Charles Wuorinen. Envoyez« croizé »

BULLES DE LOUVRE 25/2 > 11/9, Musée de la BD, www.cbbd.be

3

Pop till you drop EN/ The repositioning of art to a place in the

middle of everyday consumer society and pop-culture went hand-in-hand with an enormous democratisation and a shift in media and supports. One of the “new” media in the frivolous pop art scene of the 1950s and 1960s is the (advertising) poster. The exhibition “Pop Masters” zooms in on precisely that aspect in the energetic oeuvres of three icons of the movement that has remained extremely influential: Keith Haring, Andy Warhol and Roy Lichtenstein. Around 150 original posters guide you through the history of pop art and our collective memory.

Pop till you drop. (KS) POP MASTERS 28/2 > ..., Grand Place 5, www.expopopmasters.be

DRIVE MY CAR

5x2 tickets, release 2/3

EN/ Ryusuke Hamaguchi’s adaptation of Haruki Murakami’s short-story won the prize for best screenplay at Cannes and also scooped up four Oscar nominations, including that for Best Film.

From 2 March, you can see for yourself what you think of that. Email “drive”

51

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Wintertijd is knollentijd.

Dat zeggen ze tenminste, maar veel knollen vind ik niet meer in de winkel. Wij zijn ze verleerd: raap, koolraap, raapkool, rode bieten of rutabaga.

Marokkanen kopen er wél gretig op de markt en de meeste van die grondvruchten komen dan bij de couscous terecht.

Ik kocht uit nostalgie nog eens rode bieten (Beta vulgaris var. ruba). Ik ken heel wat mensen die geen rode biet lusten. Dat heeft te maken met de aanwezigheid van geosmine, de uitgesproken grondsmaak die bacteriën in de bodem aanmaken. Geosmine wordt omgezet in smaakloze argosmine wanneer een zuur ingrediënt wordt gebruikt in de bereiding.

Daarom kom je zo vaak rode biet tegen in salades met vinaigrette. Of kookt men ze in zuur water. Maar ook dan kan het niet altijd de haters overtuigen. Heeft misschien wat met de kleur te maken?

Wat doe je met rode biet? Koken, al mag je ze ook rauw eten. Je kunt ze in alufolie draaien en in een hete oven steken gedurende een uur of wat, net zoals aardappelen, maar ik kookte ze in water, licht gezouten. Dat geeft niet alleen gekookte biet, maar ook nog helder rood kookwater: bietensap.

Omdat ik eens iets anders wou, dacht ik ‘borsjtsj’. Dat is een rodebietensoep die in midden- en Oost-Europa erg populair is. We associëren borsjtsj met Rusland, waar het als nationaal gerecht wordt beschouwd. Ik heb een goede makker in mijn Lakense kring, Philippe, die Russische roots heeft,

NICK TRACHET

52

CULI NAI R

Borsjtsj

“Ik ken heel wat mensen die geen rode biet lusten. Dat heeft te maken met de aanwezigheid van geosmine, de uitgesproken grondsmaak” FOTO © SHUTTERSTOCK

en ik vroeg hem om een recept. Hij deed zijn verhaal.

“Dit is een recept dat ik regelmatig klaarmaak op basis van mijn jeugdherinneringen. Ook mijn jongere broer herkent er de smaak in van de borsjtsj van onze baboesjka, wat mij bevestigt dat ik waardig de familiale erfenis heb bewaard! Dit is niet het recept van borsjtsj dat je vindt in boeken over de ‘Russische keuken’ of op het internet. Mijn grootmoeder erfde het van een

oom van mijn grootvader die in dienst was geweest als intendant van de tsaar, in een van diens verblijven op de Krim. Dat verklaart de aanwezigheid van paprika’s in het recept, niet erg gebruikelijk in die tijd.

Ik zie mijn baboesjka nog voor me, met haar gebloemde voorschoot voor, een hoofddoek op en haar Nick Trachet bril op de neus, terwijl ze de Nick Trachet ingrediënten sneed.”

Zo doet hij het: “Ik trek bouillon van een goed stuk soepvlees van de lage rib of schenkel. Het vlees kan nog

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

dienen om nalièsniki te vullen (dat blijken gevulde pannenkoekjes).”

“Neem een half kommetje droge bospaddenstoelen en laat die wellen in warm water. Een kleine witte kool of een halve grote snij ik niet te fijn in reepjes. Die voeg ik toe aan de bouillon wanneer hij grondig is afgeschuimd en ik doe er nog een klein blikje tomatenpuree bij.”

“Zout en peper moeten er nu bij en ik laat alles koken gedurende een uur of zo. Ik snij twee rode en twee groene paprika’s in blokjes, niet te fijn, en doe die erbij. Laat de paddenstoelen uitlekken, en voeg ze bij de bouillon. Laat de nodige tijd koken. Voeg op het einde een bokaal grote witte bonen toe (type HAK, 360 gram) en laat opwarmen in de soep.”

“Haal net voor het opdienen het vlees uit de bouillon en snij dat in hapklare stukjes. Indien nodig een beetje vlees apart houden (voor de nalièsniki).

Doe het vlees er weer bij.

Voeg ten slotte een koffiekop bietensap toe.

Laat het dan niet meer koken, want dat zou de mooie rode kleur ruïneren.

Dien op met een lepeltje smetana (zure room) in elk bord.”

“Hoezo?” reageerde ik, “doe je er alleen het sap van de rode bieten bij?” “Je kan die ook in blokjes snijden en mee laten koken, maar ik doe dat niet meer. Het is goed zo.”

En dan opdienen met een lepel smetana en de fles wodka ernaast, onder het zingen van

Harde kip Pistolets

(Vaarwel Slavianka).

Smakelijk.

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE 55.000 exemplaren.

ADVERTEREN? Marlies De Deygere 02-650.10.81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met een moet je er al een hele hoop tegelijk slachten! forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Persberichten kunnen via Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding hele BrusselaarDe diedede stad reeks woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van redactie@bruzz.be Brusselaar die stad toe, watnalezen? pepertjes look. Na uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, Voer uw evenement in op BRUZZ.be/trachet ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden Encodez votre événement sur krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een Mathias Declercq CULTUUR & UIT on wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al Enter your event vederlicht wit Geen Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of www.agenda.brussels Gerd Hendrickx REDACTIE

Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. nieuws Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu geworden En de mensen overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen van prijsverhoging, dus doen ze het via volumedie te oud zijn volgens de normen van de verkleining.

Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken agussi?

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen West-Afrika.

Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van veleop pompoensoorten, en geschiedenis rust vertelde mijgepeld lang geleden dat

Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De REDACTIE Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE

animafestival.be

Odisee is dé co-hogeschool van Vlaanderen en Brussel – waarbij de ‘co’ staat voor samen, voor co-creatie – want dat is ons DNA. Samen je studies aanpakken.

Samen aan boeiende projecten werken.

Samen de toekomst vormgeven van al wie wil leren.

Ga aan de slag in de co-hogeschool van Brussel!

Odisee telt meer dan 10.000 studenten en 1.500 enthousiaste medewerkers – verspreid over zes campussen.

Voor onze campus in Brussel zijn we momenteel op zoek naar de volgende profielen:

• Marketing- en communicatiemedewerker voor de campuswerking in Brussel

• Office manager

voor de cluster Bedrijfskunde

• Beleidsondersteunende data-analist Meer informatie over deze en andere vacatures vind je op www.odisee.be/vacatures.

Meer informatie over hogeschool Odisee vind je op onze website: www.odisee.be.

© Pieter De Poortere - De Hofleveranciers / Folioscope 2021

SCAN

ME

DB623068I9

www.sint-genesius-rode.be

Vacatures Gemeente GIS-DESKUNDIGE ICT-DESKUNDIGE DESKUNDIGE PATRIMONIUM DESKUNDIGE AANKOPEN DESKUNDIGE FINANCIËN WOONCONSULENT DIENSTHOOFD OPENBARE WERKEN SEIZOENARBEIDER WERKTOEZICHTER TECHNISCHE DIENST

Vacatures OCMW BUURTWERKER SOCIALE DIENST

OCMW ST-GENESIUS-RODE

MAATSCHAPPELIJK ASSISTENT SOCIALE DIENST HUISHOUDHULP SITE ZORG PARAMEDICUS WOONEN LEEFBEGELEIDING ERGOTHERAPEUT WOONZORGENTRUM ZORGKUNDIGE WOONZORGCENTRUM CAFETARIAMEDEWERKER LOKAAL DIENSTENCENTRUM DESKUNDIGE LOKAAL DIENSTENCENTRUM VERZORGENDE LOKAAL DIENSTENCENTRUM POETSHULP AAN HUIS DIENSTENCHEQUES

Meer informatie over de inhoud van deze functies vind je terug op onze website: www.sint-genesius-rode.be/nl/vacatures Extralegale voordelen: personeelsleden. voldoen worden uitgenodigd voor deelname aan de selectieproeven. .

Bijkomende inlichtingen

personeel@sint-genesius-rode.be

Interesse? uiterlijk op 28 februari 2022 of via mail: personeel@sint-genesius-rode.be DB749882B2

DB623070I9

Wij zoeken een

Wij zoeken een

AFTERSALES SERVICE COÖRDINATOR Verantwoordelijkheden:

Verantwoordelijkheden:

dienstverlening projecten te garanderen

van het project

Dworp, Vlaams-Brabant

www.comap.be

Herken je jezelf in dit profiel en ben je gemotiveerd om te werken in een dynamisch en innoverend team?

verbetering

Technische vaardigheden:

DB619748H9

DB749202B2

Vind een leuke job in jouw buurt. regiotalent.be

RENOVER is een familiebedrijf te Overijse, gespecialiseerd in het plaatsen van dubbel glas in bestaande ramen.

Wij werven aan

JONGE SCHRIJNWERKER Ervaring is een plus MPC Sint-Franciscus gevestigd in Roosdaal ZOEKT

Om mee op werf te gaan met een ploeg van twee.

Plaatsing van dubbel glas op bestaande ramen.

CV te sturen naar Philippe.vanasbroeck@renover-sprl.com Tel. 02 731 18 04

Woon- en Zorgcentrum Onze-Lieve-Vrouw

Taakomschrijving:

te Wezembeek-Oppem

De begeleider bouwt vanuit emotionele beschikbaarheid een professionele begeleidingsrelatie uit met de cliënten. In deze begeleidingsrelatie is hij/zij verantwoordelijk voor het ontwikkelen en ondersteunen van zorgprocessen op maat van kind/jongere of volwassene .

Onze sterk geëngageerde en gemotiveerde collega’s, die dagelijks het beste van zichzelf geven en een gouden hart hebben voor zorgbehoevende ouderen, zijn op zoek naar m/v

Hoofdverpleegkundige

Begeleiders

DB749185B2

Profiel: A2 of A1 diploma of gelijkwaardig door ervaring - Nederlandstalig - Rijbewijs B - Stressverlagend - Zelfinzicht - Samenwerken - Betrouwbaar

Aanbod:

(voltijds, contract van onbepaalde duur)

Je bent een bachelor verpleegkunde die op een charismatische manier leiding wenst te geven aan een groeiend team en zijn leden. Je bent om de 6 weken van thuiswacht.

Uitdagende job in de zorg - Prestatiebreuk bespreekbaar 30,4/38 en 38/38 - Contract onbepaalde duur - Verschillende doelgroepen - Mogelijkheid tot fietsleasing - Gratis hospitalisatieverzekering - Uitgebreide ontwikkelingsmogelijkheden - Organisatie met oog voor work/life.

Verpleegkundige (voltijds, 75%, contract van onbepaalde duur)

Teamcoaches

Je bent verpleegkundige met een bachelor of graduaat diploma en je werkt 1 weekend op 4.

Ergotherapeut(e) (75%, contract van onbepaalde duur)

Taakomschrijving:

Je bent een afgestudeerde ergotherapeut(e) en hebt affiniteit met ouderenzorg.

De teamcoach is de rechtstreeks leidinggevende van de medewerkers van het team. Hij/zij coördineert de dagdagelijkse werking van de leefgroep en coacht de individuele medewerkers en zijn team.

Animator (75%, langdurige vervangingsovereenkomst) Je beschikt over een diploma dat toegang geeft tot de functie van animatie en je hebt affiniteit met ouderenzorg.

Wij bieden:

A1 diploma of gelijkwaardig door ervaring – Minstens 2 jaar zorgervaring - Nederlandstalig – Rijbewijs B – Zelfinzicht – Samenwerken – Betrouwbaar – Plannen en organiseren – Coachen en ontwikkelen.

Aanbod:

een aangename, moderne werkomgeving waar een goede sfeer heerst, gemakkelijk bereikbaar vanuit de regio, IFIC barema’s, maaltijdcheques en hospitalisatieverzekering.

Uitdagende leidinggevende job in de zorg - Prestatiebreuk bespreekbaar 30,4/38 en 38/38 Contract onbepaalde duur - Mogelijkheid tot fietsleasing - Gratis hospitalisatieverzekering Uitgebreide ontwikkelingsmogelijkheden - Organisatie met oog voor work/life.

Interesse?

Innovatieve zorgonderneming waar een familiale werksfeer heerst.

Neem rechtstreeks contact op met dhr. JP Van Dam, Directeur, Tel. 02 731 27 39 of mail naar info@wzc-olvrouw.be

Voor meer info, surf naar www.wzc-olvrouw.be

Profiel:

Stuur je cv naar yves.depaepe@mpc-sintfranciscus.be Voor bijkomende info zie onze website www.mpc-sintfranciscus.be en Facebookpagina werken bij het MPC Sint-Franciscus DB749774B2

DB749807B2