BRUZZ - editie 1785

#1785

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

02 | 02 | 2022

WEEK VAN DE BELGISCHE MUZIEK

JEUNES BOSS VAN DE BRUSSELSE HIPHOP

‘ONZE NEUS VOOR TALENT MAAKT HET VERSCHIL’

DRIE BEWONERS VERTELLEN ALS JE WONING VROEGER EEN KANTOORGEBOUW WAS

FESTIVAL MOUSSEM CITIES ENTRE BRUXELLES ET DAKAR AVEC HAMEDINE KANE

DE NIEUWE BURGEMEESTERS VAN OUDERGEM EN JETTE SOPHIE DE VOS EN CLAIRE VANDEVIVERE

Soon at AB WED 02 FEB

The Bony King Of Nowhere

THU 03 MAR

FRI 15 APR

SAT 12 MAR

WED 20 APR

Jan Verstraeten MEYY & Friends

WED 16 FEB Brussel Centraal

ALBUM PRESENTATION

Black Flower TUE 22 FEB

April

March

FREE

abconcerts.be/mobiliteit

Builenradar TUE 22 FEB

SUN 13 MAR

Frenetik

L’Or Du Commun Charlotte Adigéry & Bolis Pupul SAT 23 APR

Meskerem Mees

FRI 25 MAR

Juicy

WED 27 APR

Selah Sue

WED 16 FEB Black Flower

De Brouckère & Beurs

FRI 25 MAR Juicy

Brussel Centraal

abconcerts.be/mobiliteit

Tickets & info: abconcerts.be

Een concert in AB begint bij MIVB / Neem de concerttrein met NMBS

De Brouckère & Beurs

Een concert in AB begint bij MIVB / Neem de concerttrein met NMBS

Brussel Centraal

It It Anita + WHORSES

abconcerts.be/mobiliteit

De Brouckère & Beurs

February

© Camille Vivier

Een concert in AB begint bij MIVB / Neem de concerttrein met NMBS

WED 20 APR Charlotte Adigéry & Bolis Pupul

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

KIJK OMHOOG Of de vijfde of de vijftiende golf nu de laatste is die door de stad raast, het is een feit dat corona nog jaren ons bestaan zal beheersen. Op het vlak van wonen, werken en verplaatsen veroorzaakt het virus al een – kleine? – revolutie. De veranderingen die er al waren, raakten door corona in een stroomversnelling. In dit magazine concentreren we ons op de toekomst van onze kantoortorens.

Gedeeltelijk thuiswerk is een blijver en dus dreigt daar de leegstand. En dat is zelden goed nieuws voor een grootstad. Verloedering, criminaliteit en leegstand, ze gaan vaak hand in hand. Snel schakelen is dus de boodschap. Door kantoren te transformeren in appartementen bijvoorbeeld, wat gezien de woningnood in Brussel vanzelfsprekend lijkt. In de praktijk is het dat veel minder. Wie droomt van wonen op de dertigste verdieping in de Noordwijk, zal geduld moeten hebben. “Een hele uitdaging,” noemt bouwmeester Kristiaan Borret de transformatie van kantoortorens in dit magazine en dan heeft hij het niet alleen over de technische aspecten. Zo willen eigenaars van die leegstaande gebouwen liever geen tijdelijke woonprojecten toelaten, terwijl dat net dé manier is om te leren over nieuwe woonvormen.

Lees de analyse en de reportage over de kantoormarkt p. 12-21 NL

KANTOORTORENS ANALYSE/REPORTAGE

“Je zit hier hoog, boven de drukte van de stad” Bewoners van oude kantoorgebouwen getuigen 12-21

SPREEKTIJD

“De gemeenten staan nog écht in dialoog met de burger” De nieuwe burgemeesters Sophie De Vos (Oudergem) en Claire Vandevivere (Jette) 8

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Hiphop voor boomers 28, REPORTAGE De Africa Cup in Brussel 24, CHOU DE BRUXELLES Giovanni Bruno 22, BIG CITY Wie maakte de eerste Brusselse hiphopplaat?

30, COLUMN Nick Trachet 54

BRUZZ CULTURE « Grâce au cinéma, j’ai pu me réconcilier avec la Belgique » Hamedine Kane compte parmi les têtes d’affiche du festival Moussem Cities, qui consacre son édition 2022 à Dakar 40 NL Jeunes Boss 31, FR Jan Bucquoy 34, EN BruxellesVies Astrid Haerens 38, FR Edwige Baily 39, NL Anna Franziska Jäger & Nathan Ooms 44, EN Tessa Dixson 46, EN Eat & Drink Chez Noémie 49, NL/FR/EN Select: film 50, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 52

MEER BRUZZ Week van de Belgische hiphop Luister vanaf maandag de hele week lang naar de week van de Belgische hiphop!

BRUZZ radio (98.8FM) serveert de hele week de beste r&b, soul, funk, jazz en hiphop van eigen bodem, doorspekt met live sessies vanuit onze radio studio en met als kers op de taart de Hiphop 100 op vrijdag 4 februari.

We nemen je ook mee naar de VK voor een live uitzending. Wil je daar graag bij zijn? Luister dan naar BRUZZ radio, en win de allerlaatste tickets.

LEVEZ LE NEZ Que la cinquième ou la quinzième vague soit la dernière à déferler sur la ville, le fait est que le coronavirus va s’imposer dans notre existence pendant les années à venir. En termes de logement, de travail et de déplacement, le virus provoque déjà une – petite ? – révolution. Le covid a accéléré les changements qui étaient déjà en cours. Dans ce magazine, nous nous concentrons sur l’avenir de nos tours de bureaux. Le travail à domicile à temps partiel est un fait établi et les bureaux risquent de rester vacants. Et c’est rarement une bonne nouvelle pour une métropole. La détérioration, la criminalité et l’inoccupation vont souvent de pair. La conclusion est donc qu’il faut agir rapidement. En transformant des bureaux en appartements, par exemple, ce qui semble évident vu la pénurie de logements à Bruxelles. Dans la pratique, c’est beaucoup moins évident. Ceux qui rêvent de vivre au trentième étage du quartier Nord devront faire preuve de patience. « Un véritable défi », c’est ainsi que le maître architecte Kristiaan Borret qualifie la transformation des tours de bureaux dans ce magazine, et il ne parle pas seulement des aspects techniques. Les propriétaires de ces bâtiments vides préfèrent ne pas héberger de projets de logement temporaire, alors que c’est précisément le moyen de se familiariser avec de nouvelles formes d’habitat. Lisez l’analyse et le reportage sur le marché des immeubles à bureaux en p12 - 21 FR

LOOK UP Whether the latest wave to sweep through the city is the fifth or the fifteenth one, Covid will dominate our lives for years to come. It has already caused a – minor? – revolution in terms of the way we live, work and move around. Covid has accelerated the changes that were already taking place. In this issue, we concentrate on the future of the office buildings around us. More working from home is here to stay and more and more offices are vacant. That is rarely good news for a metropolis as decay and criminality often go together with vacancies. The message is to act quickly, for example by transforming offices into flats. It seems obvious given the housing shortage in Brussels but in practice, it is easier said than done. Those who dream of living on the thirtieth floor in the Northern Quarter will have to be patient. “A real challenge,” is what Chief Architect Kristiaan Borret calls the transformation of office blocks in this issue, and he does not just mean the technical aspects.

For example, owners of these empty buildings prefer not to allow any temporary housing projects but that is precisely the way to learn about new forms of living. Read about Brussels’ office market on p. 12-21 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 2 FEBRUARI 2022

I

3

De week

AFSCHEID VAN EEN BIJZONDERE BRUSSELSE BURGEMEESTER

Freddy Thielemans: mensenvriend en mobiliteitstreuzelaar Winterpret, Brussel-Bad, Paleis 12, concerten en de Pride in het centrum van de Stad. Dat Brussel de voorbije decennia een feeststad werd, is mede de verdienste van wijlen Freddy Thielemans.

Op andere vlakken leek de bon vivant vooral een burgemeester van de stilstand, die in de eerste plaats de eigen macht bewaakte.

— KRIS HENDRICKX

BRUZZ | DE WEEK

“Het stadspersoneel is echt aangedaan. Tot en met de poetskrachten vroegen me vanochtend wanneer Freddy nu wordt begraven,” vertelt Brussels schepen Ans Persoons (One.brussels/ Vooruit). “Dit was echt hun burgemeester. Ze willen ook weten of de uitvaart in de basiliek van Koekelberg is.

Neen dus, want Freddy was niet meteen religieus.”

De anekdote zegt veel over de persoon Freddy Thielemans. Een innemende man die erg veel belang hechtte aan menselijke contacten, maar ook een logebroeder die weinig ophad met de Kerk. Een man die tijdens de kiescampagne “alle klanten in de cafés van Neder-OverHeembeek kende én ook luisterde naar hen,” getuigde PS’er Jean Spinette uit Sint-Gillis nog in december.

Geen wonder dat die mensenvriend gaandeweg tot een stemmenkanon uitgroeide, op zijn hoogtepunt in 2006 goed voor 8.500 voorkeurstemmen.

Die populariteit en het contact met de bevolking waren – anders dan vaak gedacht – geen tweede huid voor de man uit Laken. In De Morgen legde de prille burgemeester in 2001 uit dat hij, de voormalige kabinetschef van Hervé Brouhon, dringend wat volkser zou moeten worden.

Hij slaagde daarin met brio.

Toen we in 2017 op reportage trokken door de Adolphe Maxlaan, stapten we binnen in de Western Shop van François Chladiuk, een goede vriend van de oud-burgemeester. Die vertelde hoe Freddy vrijwel elke middag langskwam tijdens zijn burgemeesters-

25 jaar cel voor doodslag

4

I

2 FEBRUARI 2022

GEBREK AAN VISIE Op politiek vlak werd Thielemans vaak een gebrek aan visie aangewreven over waar hoe zijn stad nu eigenlijk moest evolueren.

Toch liet hij wel degelijk zijn stempel na.

Naar het voorbeeld van Parijs lanceerde de PS’er Brussel-Bad aan het kanaal, er waren steeds meer concerten in het stadscentrum en hij was maar wat trots op de realisatie van concertzaal Paleis 12. En met Winterpret gaf hij het startschot voor een van de

1003

De fietsbrigade van de zone Brussel Hoofdstad Elsene schreef vorig jaar maar liefst 87.000 boetes uit, een record. De Brusselse fietsflikken focusten ook voor het eerst op snelheidsduivels die de autoluwe zones onveilig maken op de fiets of de step. Dat leverde precies 1.003 boetes op.

grootste kerstmarkten van Europa. Het was overigens ook Thielemans die de Pride door het centrum van de stad liet trekken op een moment dat zoiets nog niet zo vanzelfsprekend was.

“Freddy bracht Brussel tot leven tijdens zijn burgemeesterschap,” zegt Pascal Smet, die in BrusselStad een lijst vormde met de PS. Maar evengoed verankerde Thielemans een veelkoppig monster van vzw’s en nv’s, die de Stad controleerde.

De feestelijke erfenis zet zijn voormalige kabinetschef Philippe Close (PS) met overtuiging voort. Close werd oorspronkelijk naast Thielemans geplaatst door Elio Di Rupo om de nieuwe burgemeester in het gareel te houden, maar ontpopte zich tot vriend en trouwe toeverlaat van zijn baas.

Op het vlak van mobiliteit en stadsontwikkeling oogt zijn rapport veel magerder.

De burgemeester en fervente motorrijder beloofde wel veel – begin de jaren 2000 schreef hij al dat hij het stadscentrum op mensenmaat zou heraanleggen – maar er veranderde lange jaren weinig of niets. Een initiatief van de groene mobiliteitsschepen voor de Anspachlaan werd zelfs gesaboteerd in de aanloop naar de verkiezingen.

De burgervader leek in dit en andere dossiers vooral gevoelig voor weerstand uit zijn directe, vaak conservatieve omgeving. Pas tegen het eind van zijn mandaat en na de grote picknickacties voor de Beurs (die de wereldpers haalden) ging ook hij overstag.

Iets beloven en het dan niet doen, Thielemans deed

Ukkel dagvaardt Stad Brussel In de strijd om het Ter Kamerenbos heeft de gemeente Ukkel de Stad Brussel opnieuw gedagvaard.

Op die manier hoopt Ukkel dat het westelijke deel van het bos opnieuw volledig open kan voor autoverkeer. Het Ter Kamerenbos ligt op het grondgebied van de Stad Brussel. Die sloot het volledige bos af voor gemotoriseerd verkeer aan het begin van de eerste lockdown in maart 2020.

© PHOTONEWS

Donderdag krijgt S.G. 25 jaar cel voor doodslag in de zaak-Eunice Osayande. S.G. bracht de 23-jarige Nigeriaanse sekswerkster met messteken om het leven in Schaarbeek in 2018.

Rechters en jury volgen het requisitoir van de openbaar aanklager. De verdachte was minderjarig op het moment van de feiten, maar de jeugdrechter verwees zijn dossier door naar het hof van assisen.

periode. Als er te veel klanten waren, sprong de bezoeker in. Hij “hielp zo misschien wel honderd paar botten verkopen”. Luisterbereidheid en een feeling voor mensen, je kan er ook buiten de politiek mee aan de slag.

Freddy Thielemans was twaalf jaar burgemeester van Brussel. De foto is genomen in april 2016, enkele maanden voor hij thuis een ongelukkige val maakte, waar hij nooit meer van zou herstellen.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

© SASKIA

het wel vaker. In 2004 had hij ons uitgenodigd om een vernieuwend plan uit de doeken te doen, waarmee hij de straatprostitutie uit de woonwijken zou bannen, met name in de Alhambrawijk. Enkele maanden later bleek dat plan vooral dode letter te blijven.

Op veiligheidsvlak kreeg hij een storm van kritiek te verwerken toen hij een beschieting van een agent door een gangster een fait divers noemde op VTM. De nuance dat fait divers voor een Franstalige een andere betekenis heeft – het heeft ook iets van een losstaande gebeurtenis – dan in het Nederlands – een onbelangrijke gebeurtenis – werd daarbij zelden gemaakt.

Hij liet weinig mensen onberoerd. We voorspellen een talrijke opkomst op zijn uitvaart vandaag.

BRUZZ | DE WEEK

VANDERSTICHELE

KIM

Everzwijnen op Tervurenlaan

De heersende hetzes tussen fietsers en automobilisten, tussen voetgangers en fietsers leiden tot niets. Iedereen moet kalmeren en de toekomst onder ogen zien PHILIPPE CLOSE, burgemeester van Brussel (In ‘Autogids’)

Voor het eerst in lange tijd worden nog eens everzwijnen waargenomen in het Brussels gewest. Niet een of twee dieren, maar meteen een tiental exemplaren. De wilde dieren steken de Tervurenlaan over voor een verblufte chauffeur en kuieren een tijdje rustig op de middenberm van de laan.

Leefmilieu Brussel is blij verrast: “Nog nooit heb ik zo’n groep everzwijnen in Brussel gezien.”

598

In het Brussels Gewest zijn in 2021 598 klachten ingediend over een pand dat onbewoonbaar was.

Controles leidden tot meer dan 200 verhuurverboden. De belangrijkste gebreken waren: de veiligheid van de elektrische installaties, gebreken in de ventilatie, de natuurlijke verlichting, de staat van de ramen, de veiligheid van de gasinstallaties en de vochtigheid.

2 FEBRUARI 2022

I 5

In beeld

VAARWEL FREDDY NL/ Echt aanschuiven

was het nog niet, die eerste uren dat de Brusselaars het rouwregister konden tekenen voor hun oud-burgemeester, maar dat zou nog wel komen. Freddy Thielemans was een allemans vriend. Een Bourgondiër ook, niet vies van een geïmproviseerd feestje. Zo moest hij ooit op een nachtelijke stoep in de Sint-Gorikswijk aan de voor nachtlawaai opgetrommelde politieagenten toegeven dat hij 6

I

2 FEBRUARI 2022

ADIEU FREDDY het was die ver voorbij middernacht mondharmonica aan het spelen was voor de aangeschoten terrashangers. Hij was twaalf jaar burgemeester, breedlachend zoals op de foto naast het rouwregister. Met rechts het Manneken, en op het schilderij aan de muur nog een zinneke, één zoals hijzelf er één was.

Net zoals zijn jeugdvriend Bernard die hem nog een laatste keer recht in de ogen kijkt voordat hij het register tekent.

FR/ Il n’y avait pas de véritable queue, les premières heures après l’ouverture du registre de condoléances aux Bruxellois pour leur ancien bourgmestre, mais ça n’allait sans doute pas tarder.

Freddy Thielemans était l’ami de tout le monde. Un bon vivant aussi, qui ne craignait pas les festins improvisés. C’est ainsi qu’il dut un jour avouer à la police, appelée pour tapage nocturne dans le quartier Saint-Géry, que c’était lui qui jouait de

GOODBYE FREDDY l’harmonica après minuit devant une terrasse pleine de joyeuses gens. Il a été le bourgmestre de Bruxelles pendant douze ans, arborant toujours un large sourire comme sur la photo du registre de condoléances. Avec à droite le manneke et sur la peinture derrière lui un zinneke, tout comme lui en était un. Tout comme son ami d’enfance Bernard d’ailleurs, qui le regarde une dernière fois dans les yeux avant de signer le registre.

EN/ In those first hours,

when the people of Brussels were able to sign the mourning register for their former mayor, there were no queues to speak of but that would change.

Freddy Thielemans was everyone’s friend. A bon vivant too, not averse to an impromptu party. He once, on a pavement near Sint-Goriksplein late at night, had to admit to the police officers called out to deal with night-time noise that he

Bijgedachte

SENIOR WRITER STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

was the one who had been playing the harmonica for the tipsy patrons on the terraces.

He was mayor for twelve years, with a broad smile, just like in the photo next to the funeral register.

On the right there is Manneken Pis and on the painting on the wall is another typical Brussels “zinneke”, just like himself. Or like his childhood friend Bernard, who looks him in the eye one last time before signing the register.

Nu we zachtjes mogen hopen op het einde van de zoveelste pandemiegolf is het tijd om naar de periode post-covid te kijken. Het zal ons onze vrijheid teruggeven, maar dat mag ons niet blind maken voor de lastige periode die eraan zit te komen.

Daar is één verklaring voor en die heeft te maken met geld. De overheid zit op haar tandvlees. Er zijn onnoemelijk veel schulden gemaakt door corona.

Daar zal op een bepaald moment schoon schip mee gemaakt moeten worden. En ook: een deel van de bevolking zit op zijn tandvlees. De koopkracht is gedaald, door de hoge energieprijzen en door de coronacrisis. Bij sommigen loert de armoede om de hoek.

Het betekent schaarste, bij de overheid en een deel van de bevolking. Dat kan een gevaarlijke cocktail zijn.

Zonder al te cynisch te willen zijn: voor het politieke debat is dit dan weer erg heilzaam. De ideologische tegenstellingen zullen op scherp worden gesteld.

Moeten we kapitaal extra belasten? Of het vrije ondernemerschap stimuleren? En wat met de lage werkzaamheidsgraad bijvoorbeeld in het Brussels gewest?

Kortom: wat is eenieders verantwoordelijkheid, en hoe ver reikt de solidariteit? Links en rechts doen er weer helemaal toe.

Dat wordt al snel heel concreet. Vorige donderdag legde staatssecretaris Nawal Ben Hamou (PS) een voorstel op de regeertafel dat neerkomt op een indexsprong voor de huur in de private sector.

Verhuurders kunnen, als dat contractueel zo bepaald is, elk jaar de huur aanpassen aan de stijging van de levensduurte. Het gebeurt al te vaak dat de verhuurders die indexering laten voor wat ze is, maar als huisbazen hier nu wel gebruik van maken, gaat de huurprijs niet met de klassieke 2 procent omhoog, maar met maar liefst 5 procent, of zelfs meer. De inflatie scheert hoge toppen.

Ben Hamou stelt nu voor om die indexering te beperken tot 2 procent. Een indexsprong op de

huurmarkt met andere woorden. Dat moet de sociale noden op de Brusselse huurmarkt lenigen. Keerzijde is dat de eigenaars een stukje moeten inleveren.

Het is een socialistisch recept om het kapitaal mee te laten bijdragen aan de sociale crisis, zonder echt de belastingen te verhogen.

Het is verre van zeker dat dit voorstel het ook haalt. Want in de Brusselse regering zitten ook Défi en Open VLD, en die zijn het voorstel niet echt genegen, al hebben ze dat nog niet openlijk geuit.

Het voorstel heeft hen ook verrast. Het riskeert een nieuwe splijtzwam te worden binnen die Brusselse regering. Na het taxiplan, het hoofddoekenverbod, de parkeertarieven en het onverdoofd slachten is dit een zoveelste lastig dossier voor minister-president Rudi Vervoort.

Maar misschien is dat het nieuwe normaal?

Kibbelende regeringen, ministers die voorstellen lanceren om zich naar de eigen achterban toe te profileren, partijhoofdkwartieren die ingaan tegen de eigen ministers. We zien dat in de Vlaamse en de federale regering ook.

Het voordeel kan zijn dat het parlement weer meer te zeggen krijgt. Dat is alvast zo in Brussel gebleken, waarbij het parlement voor een aantal onoplosbare dossiers het laatste woord krijgt. Ook over de indexsprong op de huurmarkt zal het parlement zijn zeg moeten doen. De huisvestingsco-

BRUZZ | DE WEEK

Links en rechts zijn weer helemaal terug

“Misschien moeten we leren aanvaarden dat de regering uitvoert wat het parlement beslist. Het is democratie in haar puurste vorm en zelfs mogelijk een uitweg uit die vermaledijde particratie” de moet immers worden aangepast.

En dus krijgen we ook daar weer een links-rechtsdiscussie met, wie weet, een nieuwe dreiging van een wisselmeerderheid.

Maar misschien moeten we dat niet erg vinden en leren aanvaarden dat de regering uitvoert wat het parlement beslist. Het is democratie in haar puurste vorm en zelfs mogelijk een uitweg uit die vermaledijde particratie. Het zou meteen betekenen dat corona toch iets goeds heeft opgeleverd.

Volg het politieke nieuws via BRUZZ.be 2 FEBRUARI 2022

I 7

Spreektijd CLAIRE VANDEVIVERE EN SOPHIE DE VOS NEMEN DE FAKKEL OVER

‘In een burgemeester hebben mensen nog vertrouwen’

8

I

2 FEBRUARI 2022

Twee nieuwe burgemeesters vervangen binnenkort hun gepensioneerde collega. Sophie De Vos (Défi) neemt de sjerp deze maand over in Oudergem, Claire Vandevivere (CDH) krijgt die van haar in de loop van maart in Jette. Maar de voormalige burgemeesters en partijgenoten Didier Gosuin en Hervé Doyen verdwijnen niet helemaal van het toneel.

“Voor sommige dossiers moet hij nog altijd mijn geheugen opfrissen.”

— EVA CHRISTIAENS EN STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S BART DEWAELE te laten voelen. Wij ontvangen nu al ongeveer duizend extra inwoners per jaar.

We stegen van 39.000 naar 53.000 inwoners sinds het jaar 2000. Nu stabiliseert dat stilaan. We hebben nog wel een paar vrije hoeken om op te bouwen, maar veel beschikbare ruimte is er niet meer.

DE VOS: Wij zijn natuurlijk ook tegen een excessieve densifiëring. We hebben net als Jette nog een paar vrije stroken of kantoorgebouwen die omgebouwd kunnen worden tot woningen, maar niet eindeloos. We zitten in bevolkingsaantal weer op hetzelfde niveau als in de jaren 1970. We verloren toen veel inwoners en groeien stilaan weer aan.

Jullie voorgangers stonden al zeker twintig jaar aan het hoofd van de gemeente. Wat vinden jullie de grootste uitdaging in jullie nieuwe rol?

Begrijpen jullie dat het Gewest ruimte zoekt om uit te breiden, ook in de gemeenten verder van het centrum?

SOPHIE DE VOS: Een figuur als Didier Gosuin

verantwoordelijkheid. Het klopt dat wij niet veel sociale woningen hebben, maar die cijfers zijn voor discussie vatbaar. Wij hebben binnen de grondregie betaalbare middenklassenwoningen. Die zijn niet meegerekend.

opvolgen,dat is niet niets. Het stelt me dus gerust dat ik de sjerp al eens heb gedragen als interim-burgemeester. Ik heb niet één welbepaalde beleidsprioriteit. Mijn uitdaging is om elke inwoner zo goed mogelijk te laten leven in Oudergem. Je moet iedereen verenigen, het schepencollege en je partij, en er staat niemand meer achter je.

CLAIRE VANDEVIVERE: Als burgemeester ben je de chef van het dorp, van de meerderheid en van de partijafdeling. Dat zijn drie uitdagingen. Hervé Doyen heeft in twintig jaar tijd veel gerealiseerd in teamverband.

Binnen de gemeente willen wij die goede dynamiek voortzetten.

Jette en Oudergem zijn allebei erg residentiële gemeenten. Zijn jullie klaar om meer inwoners te ontvangen?

VANDEVIVERE: Ons programma is er niet op gericht om meer inwoners te ontvangen, maar om die mensen zich zo goed mogelijk

DE VOS: Ja, maar iedereen neemt zijn eigen

Maar de woningmarkt in Oudergem is wel duur.

DE VOS: Daarvoor moet je niet naar mij

kijken, dat is de markt.

VANDEVIVERE: Het is ook zeker niet ons

politieke doel om verder te verstedelijken.

De prioriteit gaat naar mobiliteit, onderwijs, sport voor iedereen, crèches en ons culturele aanbod. We willen onze parken en groen bewaren. En we willen armoede en sociale uitsluiting vermijden. De komende drie jaar zitten er nog veel bouwprojecten in de pipeline die voor verbinding tussen de bewoners zorgen: twee buurthuizen, een muziekacademie, een cultuurhuis, een sportzaal.

2 FEBRUARI 2022

▼

C

laire Vandevivere en Sophie De Vos hebben elkaar nog nooit ontmoet. Allebei zouden ze ons met plezier ontvangen op hun eigen kabinet. De gulden middenweg ligt ergens halverwege hun gemeentehuizen aan het Vrijheidsplein in Brussel. Vandevivere komt kleurrijk met de fiets, houdt van bungeespringen en schrijft romans in haar vrije tijd. De Vos is om de hoek geparkeerd, leidde vroeger een eigen kmo en rijdt paard als hobby. Maar vooral haalden ze allebei een recordaantal voorkeurstemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018. Dat geeft hen alvast een legitieme ruggensteun in hun nieuwe functie.

I 9

▼

CLAIRE VANDEVIVERE EN SOPHIE DE VOS NEMEN DE FAKKEL OVER

Claire Vandevivere 51 jaar, woont al meer dan 20 jaar in Jette studeert internationale betrekkingen en rechten werkt als parlementair medewerker in federaal en Europees Parlement stapt in 2000 in de gemeentepolitiek van Jette, voor het eerst schepen in 2006 sinds 2018 schepen van Burgerlijke Stand, Gelijke Kansen, Duurzame Ontwikkeling en Leefmilieu schreef twee romans

Die projecten zijn al goedgekeurd. Hoe kan u zelf nog uw stempel drukken op de komende jaren?

BRUZZ | SPREEKTIJD

VANDEVIVERE: We zitten natuurlijk niet alleen in de meerderheid. Voor mij gaat het over het menselijke aspect: ik wil als burgemeester dat iedereen zich goed voelt. Verder werk ik ambitieus voort aan ons lucht- en klimaatplan. We willen CO₂-neutraal zijn tegen 2050.

Wat zijn de grootste investeringen voor Oudergem de komende jaren?

DE VOS: Er komt een nieuw verenigingshuis, een

schoolrenovatie en het gemeentehuis krijgt een langverwachte renovatie. En er is eindelijk een vergunning voor de renovatie van het Rood Klooster. Daar wil ik een belangrijke recreatieve en culturele pool van maken. Ten slotte hebben we een participatiebudget van meer dan 500.000 euro. In een eerste fase zijn daar nu 21 projecten uit gekozen, zoals een muziekkiosk en de vergroening van enkele wijken.

dialoog staat met de burger, dan is het de gemeente. Daar kunnen we veel herstellen.

paar jaar geleden had niemand verwacht dat telewerk zo zou toenemen.

Denkt Jette na over burgerbudgetten?

Aan de andere kant van het gewest wil Vlaanderen de Ring verbreden. Uw partij is daar al lang tegen, mevrouw Vandevivere. Valt dat tegen te houden?

VANDEVIVERE: Nog niet in ons beleid. Wij

vertrekken wel vanuit de vraag van de burgers.

Voor een gedeelde moestuin of buurtcompost, bijvoorbeeld, kunnen wij in budget en expertise voorzien als de burgers dat vragen.

In Oudergem hangen de verschillende wijken nogal los van elkaar. Er wordt weleens gezegd dat dat knaagt aan het samenhorigheidsgevoel.

DE VOS: Ik moet u niet uitleggen dat de grote kloof

in onze gemeente komt door het HerrmannDebrouxviaduct. Het samenhorigheidsgevoel geldt misschien niet voor de hele gemeente, maar binnen de wijken is die er wel. En zodra het viaduct wordt afgebroken, zal de verbinding toenemen. En los daarvan: Oudergem blijft een echt dorp in de stad, iedereen kent iedereen.

Zulke burgerbudgetten en het idee van participatie klinken als een idee van Ecolo.

Waarom is het zo belangrijk om HerrmannDebroux te slopen?

DE VOS: Waarom? Voor mij is dat een verrijking

DE VOS: Voor de levenskwaliteit van onze inwo-

van de democratie. Je kan natuurlijk subsidies geven aan een paar vzw’s die je hier en daar kent, maar zo werkt het niet in Oudergem. Wij willen doen waar de burgers voor stemmen. Burgerparticipatie is er in andere landen trouwens al vijftien à twintig jaar. Het is geen gadget.

ners. Er rijden elke dag 40.000 auto’s over het viaduct. Dat kon in de jaren 1970, maar vandaag zijn er andere manieren om je te verplaatsen.

Zonder daarom tegen de pendelaars te zijn: voor de sloop vragen wij alternatieven zoals overstapparkings en de uitbouw van het gewestelijk expresnet (GEN).

Waarom is dat belangrijk?

DE VOS: Omdat we zien dat het vertrouwen

De Waalse pendelaars protesteren wel.

in de politiek afneemt. Mensen denken dat hun stem er niet langer toe doet. Het absenteïsme tijdens de verkiezingen neemt toe, het extremisme ook. En als er nog één politiek niveau echt in

DE VOS: Als een op de vier pendelaars zou

carpoolen, dan waren de files al opgelost.

Zo moeilijk is het niet. Ik heb oprecht het gevoel dat we eruit zullen komen. Een

“In het ‘light scenario’ voor de Ring staat nog altijd een verkeerswisselaar die uitkomt in de Jetse Tuinen” CLAIRE VANDEVIVERE Burgemeester Jette 10

I

2 FEBRUARI 2022

VANDEVIVERE: Natuurlijk. De verbreding van de Ring is geen duurzame toekomstvisie. Nu spreekt Vlaanderen over een ‘light scenario’, maar daarin is nog altijd in een verkeerswisselaar voorzien die uitkomt in de Jetse Tuinen. In die wijk liggen drie scholen, een ziekenhuis en een crèche. Dus ja, wij blijven vechten. Nog niet alle alternatieven zijn onderzocht. Hoe dan ook ligt een klein stuk van de Ring op ons grondgebied. Als het moet, zullen we juridisch tegenwerk bieden.

Jullie zijn in zekere zin een toegangspoort voor automobilisten in Brussel. Moet je de plaats van de auto herdenken?

DE VOS: Voor de pendelaars zeg ik: breek het

viaduct pas af als er alternatieven zijn. Voor de eigen inwoners maak ik me zorgen over bepaalde projecten in Vlaanderen, zoals werken aan de Ring, die niet altijd in lijn liggen met het toekomstplan voor Herrmann-Debroux. Maar, Oudergem is de gemeente met de meeste metrostations en een tram. We hebben nu al een echte multimodaliteit.

VANDEVIVERE: Het principe van Good Move (gewestelijke mobiliteitsplan, red.) is het autoverkeer verminderen en dat steun ik. Je moet massaal investeren in alternatieven. Mensen maken hun rekening. Meer fietspaden betekent soms minder parkeerplaatsen, maar het verhoogt de verkeersveiligheid. Voor de mobiliteit wordt nu vaak gekeken naar de lokale besturen, maar het zijn ook federale vragen. Ons land telt nog altijd veel bedrijfswagens en de parkings aan treinstations zijn betalend. Als de NMBS haar eigen parkings gratis zou maken, kunnen pendelaars met de trein verder reizen naar de stad.

Het Gewest heeft met Good Move grote plannen rond mobiliteit, maar klaagt soms dat de gemeenten op de rem gaan staan. De verkeersluwe mazen riskeren een processie van Echternach te worden.

VANDEVIVERE: Ik ben zeker voor een samenwerking op het vlak van Good Move en ik denk dat

Sophie De Vos 49 jaar, woont al sinds haar kindertijd in Oudergem studeerde economie aan de Solvay Business School werkt als leerkracht economie, stapt snel in familiebedrijf van haar vader stapt in 2006 in de gemeentepolitiek, voor het eerst schepen in 2012 sinds 2018 schepen van Openbare Ruimte, Mobiliteit, Cultuur, Bibliotheken, Burgerparticipatie

“Zodra het Herrmann-Debrouxviaduct wordt afgebroken, zal de verbinding in onze gemeente toenemen” SOPHIE DE VOS Burgemeester Oudergem

mijn gemeente die reputatie ook heeft. Over het grote doel, verkeersluwe mazen, zijn we het eens.

Maar we zijn voor het evenwicht en een beetje pragmatisme (De Vos knikt). Good Move wil al het verkeer terugbrengen tot een paar assen. In Jette zijn dat er maar twee à drie. Wij hebben voorstellen gekregen van studiebureaus die bijna een hele wijk afsloten. Dat gaat niet. En als we dan spreken over burgerparticipatie bij de groenen …

DE VOS: … zijn ze de laatsten om het te doen (lacht). Nee, grapje.

VANDEVIVERE: Wij horen van mensen dat ze hier niet om hebben gevraagd. Ze vinden hun wijk al rustig genoeg. Dát is participatie, dat is luisteren.

VANDEVIVERE: Het gaat niet om ergens tegen zijn.

De burgemeesters brengen de specifieke bezorgdheden uit elke gemeente onder de aandacht (De Vos knikt). De gemeente is het niveau met de hoogste legitimiteit, tonen studies. Burgers hebben er het meeste vertrouwen in.

Met jullie komen er twee vrouwen bij in dat burgemeestersoverleg. Jullie zijn nu met vijf vrouwen voor negentien gemeenten. Vinden jullie dat evenwicht belangrijk?

DE VOS: Ik denk dat het voor ambiance zal zorgen

(lacht). Elke groep wint bij een zekere diversiteit.

Vrouwen zullen misschien meer oplossingsgericht zijn over bepaalde onderwerpen of een andere kijk hebben. Dat kan ons vooruithelpen.

VANDEVIVERE: De gevoeligheden kunnen anders zijn.

Welke thema’s liggen dan gevoeliger bij vrouwen?

VANDEVIVERE: (Wimpelt de vraag af) Goh, je riskeert in karikaturen te vervallen. Daar heb ik geen zin in. Wat ik goed vind, is dat we het beeld geven dat het kán. Je kan als vrouw niet alleen in de politiek stappen, het is ook mogelijk om burgemeester te worden.

Hervé Doyen en Didier Gosuin zijn niet helemaal weg. Doyen wordt OCMW-voorzitter, Gosuin voorzitter van de gemeenteraad. Hoe willen jullie zo legitimiteit winnen als burgemeester?

VANDEVIVERE: Sinds ik als opvolgster ben aangeduid, krijg ik al veel felicitaties op straat, dus ik maak me geen zorgen. In 2018 behaalde ik meer dan tweeduizend voorkeursstemmen. Die goedkeuring is er dus geweest.

DE VOS: Ik heb geen zin om me daar het hoofd over te breken. We zijn niet van dezelfde generatie als onze voorgangers en we zijn vrouwen, dus het valt moeilijk te vergelijken. Voor mij is Didier Gosuin het geheugen van Oudergem. Ik ben al jaren actief in de gemeente, maar voor sommige dossiers moet hij nog altijd mijn geheugen opfrissen. Het zou jammer zijn om die ervaring zomaar weg te gooien.

Dus ú bent de burgemeester, en niet Gosuin?

DE VOS: (Verontwaardigd) Natuurlijk.

VANDEVIVERE: Hervé heeft zelf gezegd dat hij geen

schoonmoeder wil spelen. Hij is wel iemand vol kennis en ervaring. Nu hij nog burgemeester is, houdt hij me op de hoogte van alle dossiers.

Sommige lastige dossiers speelt hij al graag met een grote glimlach naar me door (lacht).

Hebt u gelijkaardige zorgen in Oudergem?

DE VOS: Ja, aan de Fraiteurbrug in Elsene. Het

Gewest heeft er van de ene dag op de andere een eenrichtingsstraat van gemaakt. Dat had meteen enorme gevolgen voor Oudergem en WatermaalBosvoorde. De honderden auto’s die over die brug passeerden, moeten nu door de omliggende wijken. Zonder overleg met de buurt. Dat vind ik geen manier van werken.

Het is wel in lijn met de idee van Good Move: minder autoverkeer.

DE VOS: Dat doel is niet bereikt. Zelfs een enquête

op de website van fietsersbeweging GRACQ leert dat de grote meerderheid van de mensen ertegen is. Nu is één wijk misschien verkeersluw gemaakt, maar krijgen twee of drie andere wijken meer verkeer.

De laatste twee jaar kreeg de Conferentie van de Burgemeesters veel aandacht door de covidcrisis.

Soms stond die lijnrecht tegenover het Gewest. Is dat burgemeestersoverleg noodzakelijk?

LA PAROLE EST AUX NOUVELLES BOURGMESTRES

NEW MAYORS HAVE THE WORD

Cette année, deux nouvelles bourgmestres remplaceront leur collègue partant à la retraite. Cette semaine, Sophie De Vos (Défi) reprend le flambeau à Auderghem et fin février, c’est au tour de Claire Vandevivere (CDH) à Jette.

Leurs prédécesseurs Didier Gosuin et Hervé Doyen ont tenu la barre de la commune pendant plus de vingt ans. À leur tour de s’approprier la politique communale.« Je veux avant tout être une bourgmestre humaine, qui est à l’écoute des gens », explique Vandevivere. De

Two new mayors are this year replacing colleagues who retire.

Sophie De Vos (Défi) this week takes over the sash in Auderghem, Claire Vandevivere (CDH) will get hers at the end of February in Jette. Their predecessors Didier Gosuin and Hervé Doyen were each in charge for more than 20 years. For the coming years, the challenge will be putting their own stamp on policy. “I want above all to be a human mayor, with time to listen,” says Vandevivere from Jette.

In Auderghem, De Vos

FR

Vos veut surtout miser sur les budgets citoyens. « Nous avons libéré 500 000 euros pour cela.

Durant la première phase, 21 projets ont déjà été choisis », dit-elle. Les deux communes se trouvent en bordure de région et souhaitent mettre un frein à l’urbanisation et au trafic de transit causé par les navetteurs. Et quid des zones piétonnes que la région veut mettre en place ? « Nous soutenons cela, mais nous sommes avant tout partisans de pragmatisme. Il y a un manque de concertation. »

EN

wants to pull out all the stops with citizen’s budgets. “We are making €500,000 available for this. In the first phase, 21 projects have already been chosen,” she says.

Both municipalities are located on the edge of the region. They do not want any more urbanisation. Nor any more commuter traffic. What about the low-traffic neighbourhoods that the region wants to implement? “We support the objective but ask for pragmatism. There is not enough consultation.”

2 FEBRUARI 2022

I 11

Kantoormarkt CORONA VERSNELT KANTOORKRIMP IN BRUSSEL

B R U Z Z | A N A LY S E

‘Minder kantoren is p

Er valt niet aan te ontkomen: de kantoormarkt in Brussel stevent af op een serieuze krimp, ‘corona oblige’. Een vijfde van de kantoren staat op verdwijnen, door het toenemende telewerk. De leegstand zal, zonder maatregelen, navenant toenemen. “We gaan door een moeilijke periode,” zegt bouwmeester Kristiaan Borret, “maar er zijn ook opportuniteiten. De crisis kan zuiverend werken.”

— STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S BART DEWAELE 12

I

2 FEBRUARI 2022

B R U Z Z | A N A LY S E

rima’

De site van Thurn & Taxis met op de achtergrond de Noordwijk, waar kantoortorens worden omgebouwd tot wooneenheden.

Vergunde nieuwe kantoren in de pipeline

Verwachte leegstand volgend jaar

12.700.000 m2

415.212 m2

van 7,7% naar 8,5%

Verwachte daling van de kantooroppervlakte door corona

Kantoorconversie sinds 1997, vooral naar woningen

-22%

1.670.000 m2

▼

Huidige kantooroppervlakte in Brussel

2 FEBRUARI 2022

I 13

CORONA VERSNELT KANTOORKRIMP IN BRUSSEL

D B R U Z Z | A N A LY S E

e commissie Territoriale ontwikkeling van het Brussels parlement heeft zich in de twee hoorzittingen gebogen over de gevolgen van corona op de kantoormarkt. De N-VA had hierover een resolutie ingediend. Die is intussen weggestemd (zie kader), maar de cijfers die naar voren werden gebracht, zijn niet bemoedigend. Het worden barre tijden voor de kantoormarkt. En dat heeft, nagenoeg helemaal, met corona te maken. We hebben allemaal leren zoomen en teamsen.

Telewerk wordt na de pandemie een blijver. Meer dan een vijfde van de kantooroppervlakte in Brussel staat op verdwijnen.

Het meest iconische voorbeeld is de Europese Commissie die beslist heeft om het met de helft minder gebouwen te doen. Ze wil 200.000 vierkante meter kantooroppervlakte minder innemen. Dat is in oppervlakte te vergelijken met de volledige Financietoren. En dat is maar één voorbeeld.

Bij Perspective.Brussels houden ze de kantoormarkt nauwlettend in de gaten. Dat doen ze al lang, omdat het een belangrijke economische speler is in onze stad, maar ook vanwege het stedenbouwkundige belang. In de jaren 1980 en 1990 werd de kantoormarkt zo dominant in Brussel dat de woonfunctie beschermd moest worden. Het behoud van de woningen tegenover de oppermachtige betonboeren, onder meer in de Europawijk, was toen de grote strijd van organisaties als de Brusselse Raad voor het Leefmilieu en Inter-Environnement.

Vandaag zitten we in Brussel in een heel ander verhaal. De kantoormarkt moet zich schrap zetten en zal zich moeten heruitvinden. Dat is deels al gebeurd door meer in te zetten op woningen of coworking, maar de oude gewoontes – kantoren bouwen en zo winst maximaliseren op de bestaande oppervlakte – blijven hardnekkig.

Een verandering dringt zich op. De cijfers liegen er niet om. In 2019, voor corona, werd 400.000 vierkante meter kantooroppervlakte ‘verhandeld’. In 2020, het eerste coronajaar, was dat minder dan de helft. “Die tendens zien we ook in andere Europese steden,” zei Cédric Van Meerbeeck van Cushman and Wakefield, een van de grootste ‘courtiers’ in Brussel, in de commissie Territoriale Ontwikkeling van het Brussels parlement. Hij maakt meteen een belangrijke kanttekening. De kantoormarkt heeft zich in Brussel relatief goed hersteld in 2021.

Toch verwacht Cuhsman and Wakefield de komende jaren wel degelijk een krimp tegenover de ‘gouden jaren’. “Dat is niet verwonderlijk,” zegt Van Meerbeeck. “Brussel kende voordien al een dalende tendens. De stad slaagt er niet echt in om nieuwe huurders aan te trekken.”

Zijn collega Kim Verdonck van vastgoedbureau CBRE beaamt dat, en ziet daar twee redenen voor.

Eén: Brussel zet zich niet goed in de markt. “Kijk naar de brexit: Amsterdam, Luxemburg en Parijs hebben wel bedrijven kunnen binnenhalen,” zo zei hij in de commissie.

Daarnaast heeft Brussel volgens Verdonck ook een substantieel tekort aan kwaliteitsvolle Grade A-gebouwen, die minder dan vijf jaar oud zijn.

Andere steden doen het daar veel beter in.

LEEGSTAND Het is een vaststelling die haast iedereen doet: corona heeft versneld wat al langer aan de gang was. Flexdesken waren al in opmars, bedrijven huurden al satellietkantoren buiten Brussel om het fileleed te beperken. Daar is nu het telewerk bijgekomen.

De gevolgen zijn niet min. Grote bedrijven verlaten oude gebouwen, om zich compacter te vestigen in gloednieuwe fancy en duurzame kantoren. De verouderde gebouwen raken niet meer verhuurd en worden overbodig, ‘obsoleet’.

En wie obsoletisme zegt, zegt leegstand.

Die leegstand is ongelijk verdeeld. Vooral de buitenwijken hebben er last van. Dat spoort met de andere evolutie, namelijk een tendens naar centralisatie. Kort door de bocht: de buitenwijken worden steeds minder aantrekkelijk voor de kantoormarkt. Bedrijven en administraties willen zich zo dicht mogelijk nestelen bij het openbaar vervoer en dus meestal in het hart van de stad.

Wat brengt de toekomst? Bij Perspective.

Brussels zijn ze eerder voorzichtig. Directeur Kennis Sophie Coeckelbergs: “Er zijn nog onzekere factoren, met name hoeveel dagen het telewerk zal bedragen op kruissnelheid, welk typekantoor zal ontstaan, wat met gedragsaanpassingen en vastgoedstrategieën?”

Een studie, besteld door staatssecretaris Pascal Smet (One.brussels/Vooruit) spreekt van een daling van 22 procent kantooroppervlakte door telewerk. Ook Cushman and Wakefield deed de oefening en schat dat de kantoorvraag elk jaar met 100.000 vierkante meter zal afnemen.

De leegstand zou volgend jaar al kunnen stijgen van 7,7 naar 8,5 procent.

“Stedenbouwers gaan traditioneel uit van groei. Van woningen, van winkels, van kantoren. Nu maken we een krimp mee.

En dat maakt het interessant” KRISTIAAN BORRET Brussels bouwmeester 14

I

2 FEBRUARI 2022

Lege, verlaten kantoorgebouwen. Het is een gesel voor de stad, met veel verloedering. Wie achter de Navo of in Woluwe in bedrijvenzones rondwandelt, krijgt een goed idee van wat dat betekent: unheimliche stadsdelen.

LASTIGE PERIODE Ook bouwmeester Kristiaan Borret verwacht dat Brussel door een lastige periode zal gaan. “In het begin wisten we niet goed wat corona zou brengen, vandaag hebben we daar een beter zicht op. Het zal pijn doen. Een deel van de economie is helemaal ingesteld op die kantoormarkt. Kijk maar naar de jobs voor laaggeschoolden in de catering, bij de poetsploegen, de broodjeszaken.”

“Tegelijk is dat voor een stedenbouwkundige ook spannend, want de leegstand kan op termijn juist opportuniteiten geven. Het kan zuiverend werken en ons afhelpen van het overschot aan kantoren. Minder kantoren is prima.”

“Kijk, stedenbouwers gaan traditioneel uit van groei. Van woningen, van winkels, van kantoren.

Van alles meer. Nu maken we een krimp mee. En dat maakt het interessant. De dynamiek zal nu niet groei zijn, maar transformatie.”

Brussels parlementslid Isabelle Pauthier (Ecolo) waarschuwde al in 2020 voor een kantoorkrimp. “Meer dan een jaar later heb ik gelijk gekregen.” Pauthier is een ‘fine observatrice’ van de stad, als voormalig directeur van stadsvereniging Arau. “Ik zie twee grote problemen. Er was al een miljoen vierkante meter kantoorleegstand vóór de coronacrisis, nu komt daar 500.000 vierkante meter aan verouderde gebouwen bij. De leegstand zal nog versnellen, omdat er nog eens 417.000 vierkante meter aan nieuwe kantoorgebouwen vergund zijn.” Veel van die geplande kantoren hebben niet eens huurder. Opgeteld zou Brussel kunnen afstevenen op een kantoorleegstand van meer dan twee miljoen vierkante meter.

Er zal iets met die overschot aan kantoorgebouwen gedaan moeten worden. Reconversie is vandaag het modewoord in de vastgoedsector.

Daardoor kunnen eigenaars de waarde van het

verouderde vastgoed nog een beetje vasthouden.

Brussel heeft wel wat ervaring met reconversie. Sinds 1997 is al 1,67 miljoen vierkante meter aan kantoren omgezet, zestig procent naar woningen, en de rest naar scholen, winkels en andere voorzieningen.

TOVEROPLOSSING Als reconversie de toveroplossing is, waarom zich dan zorgen maken? “Zo eenvoudig ligt het niet,” zegt Pauthier. “De reconversie tot nu toe was het laaghangende fruit. Gebouwen die zich daartoe lenen. De kantoren die overblijven zijn vaak veel moeilijker te transformeren.”

De gebouwen zijn te diep en te donker, hebben te lage plafonds of hebben niet voldoende traphallen en liften. Of ze zitten vol asbest.

Het riskeren stadskankers te worden.

De vorige minister-president Charles Picqué (PS) was hier in zekere zin visionair. Hij vond dat de nieuwe kantoorgebouwen futureproof moesten zijn: makkelijk om te vormen tot appartementen. Ze mochten niet te diep zijn bijvoorbeeld, maximaal achttien meter. Of de vastgoedontwikkelaars moesten een plan tonen waarin de eventueel latere reconversie getoond werden. Het ontwerp van Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening daar daaruit voortvloeide is nooit door de regering goedgekeurd.

“Dat breekt ons vandaag zuur op,” zegt Pauthier.

Pascal Smet werkt met Good Living aan een nieuwe versie van die verordening.

Ook heeft de regering-Vervoort nu beslist om een taskforce in het leven te roepen om de reconversie van kantoorgebouwen te versnellen. Dat is een pokkenwerk, want elk gebouw moet geval per geval bekeken worden. “De ‘moeilijke’ gebouwen zorgen voor een dilemma,” zegt Borret. “Voor welke nobele doelstelling moeten we gaan: behoud van het gebouw, goed voor de CO₂-balans en in lijn met het circulair bouwen, maar met appartementen die we in een nieuwbouw nooit zouden aanvaarden?”

Pauthier pleit vooral voor een debat over de vorm van de stad. Corona kan helpen om die opnieuw meer op mensenmaat te maken.

“Promotoren zijn helemaal niet zo happig op hoogbouw, het kost veel. We moeten daarover durven na te denken. En verder moeten we nu eindelijk komaf maken met de monofunctionele wijken. Die bladzijde moeten we definitief omslaan. De bedrijven willen dat ook niet meer. Ook zij willen gezellige en gemengde stadsdelen.”

Daar is Borret het zeker mee eens. Hij werkt samen met staatssecretaris Pascal Smet aan een masterplan voor de Noordwijk die meer vermenging moet opleveren, met als kers op de taart dertig procent woningen in de Proximus-toren. Het kan moeilijk symbolischer.

“Toch merken we dat we nog moeten duwen,” zegt Borret. “Dat de promotoren niet makkelijk meegaan. Vooral dan in de Noordwijk en de Europawijk. Iedere vastgoedeigenaar hoopt nog op die laatste vette vis. Daarom moeten we durven na te denken over een verplichte reconversie naar woningen.”

QUE FAIRE DE TOUS CES IMMEUBLES DE BUREAUX ?

Le marché des bureaux est en crise. Avec la généralisation du télétravail, 22 pourcents du marché risquent de disparaître. Le nombre de bureaux vides, estimés à 1 million de mètres carrés avant la crise, risque d’augmenter fortement. Pour l’architecte de la ville Kristiaan Borret, il s’agit d’une belle opportunité pour faire de Bruxelles à nouveau une ville à vivre, même s’il est conscient que donner une nouvelle vie aux immeubles de bureaux n’est pas forcément tâche aisée. « Nous voyons des évolutions rapides sur le marché des bureaux, qui pourraient avoir de grandes conséquences économiques », réagit le député bruxellois Mathias Vanden Borre (N-VA). « 160 000 jobs indirects sont liés au secteur. Une diminution de vingt pourcents aura donc sans nul doute un impact. » FR

WHAT TO DO WITH ALL OF BRUSSELS’ OFFICE BUILDINGS? The office market is in trouble.

Working from home might make 22% of offices disappear and the office vacancy rate, already at one million square metres, is at risk of rising sharply. For Chief Architect Kristiaan Borret, this is an opportunity to turn Brussels back into a residential city, although he realises that giving all the discarded office buildings a new life will not be easy. “We are now seeing rapid changes in the office market, which could have major economic consequences,” responds Brussels MP Mathias Vanden Borre (N-VA). “There are 160,000 indirect jobs involved. A twenty per cent reduction in offices will certainly have an impact.”

EN

B R U Z Z | A N A LY S E

Omdat bedrijven zich zo dicht mogelijk bij het openbaar vervoer willen nestelen, worden de buitenwijken steeds minder aantrekkelijk voor de kantoormarkt (op de foto gebouwen van de Europese Commissie in de Genèvestraat in Evere).

PARLEMENTSLID MATHIAS VANDEN BORRE (N-VA)

‘Brussel mag niet op zijn lauweren rusten’ Brussels parlementslid Mathias Vanden Borre (N-VA) was initiatiefnemer van de resolutie over de kantoormarkt. Die was al in mei ingediend. “Ik moet toegeven dat de regering sindsdien al een en ander heeft gedaan. Ik kan me

troosten met de gedachte dat onze tekst daar iets aan heeft bijgedragen.

Een taskforce zal nu de herbestemming van kantoren naar woningen opvolgen.

Vraag is wel of dat voldoende is.”

“Onze belangrijkste boodschap is

eigenlijk dat Brussel niet op zijn lauweren mag rusten. Het ging er te lang vanuit dat zijn internationale roeping een evidentie is, maar dat is niet in steen gebeiteld. We zien nu snelle veranderingen op de

kantoormarkt, die grote economische gevolgen kunnen hebben. Er zijn 160.000 onrechtstreekse jobs mee gemoeid. Een vermindering met twintig procent van de kantoren zal hoe dan ook impact hebben.”

2 FEBRUARI 2022

I 15

Reportage

WONEN IN EEN OUD KANTOOR

‘Ik heb nog nooit zo rustig gewoond’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

In sommige Brusselse woonkamers werden vroeger bankdeals afgesloten of telefoonverbindingen tot stand gebracht. Nu zijn ze omgevormd tot wooneenheden, een hele uitdaging, maar ook een mogelijke oplossing voor het woningentekort. Drie Brusselaars leiden ons rond in hun woonst met een kantoorverleden.

— EVA CHRISTIAENS, FOTO’S BART DEWAELE

Lange tijd de hoofdzetel van de ASLK: nu een woonblok met meer dan vierhonderd appartementen, studio’s en studentenkoten.

“Als kind zag ik op de bankuittreksels van mijn ouders dat ze verstuurd waren vanuit de Wolvengracht 48, nu woon ik hier zelf,” zegt Kris Desmet.

▼

Het oude ASLKgebouw kreeg de naam Chambon-site, naar Alban Chambon en zijn zoon Alfred die het gebouw allebei mee ontwierpen.

Oude lockers van het bankgebouw dienen als decoratie in de ronde hal.

2 FEBRUARI 2022

I 17

WONEN IN EEN OUD KANTOOR

B R U Z Z | R E P O R TA G E

groen. De bewoners zijn vaak huurders. “Uit de vergadering van eigenaars weet ik dat sommige mensen hier drie of vier appartementen hebben. Zij doen het echt als investering,” vertelt Desmet. “Als ik zelf op pensioen ga, zal ik mijn appartement ook verhuren.”

Voor een eenkamerappartement zoals dat van Desmet lopen de huurprijzen in het oude bankgebouw op tot meer dan 1.300 euro per maand. In de flats wonen dan ook veel expats die er maar enkele jaren blijven, zoals Desmets Finse

I

2 FEBRUARI 2022

KWALITATIEVE WONINGEN De reconversie van kantoorgebouwen in Brussel is al bezig. Sinds 1997 is bijna een miljoen vierkante meter aan kantoren omgezet in woningen (zie ook de analyse p.

12-15). De komende jaren zal die trend nog groeien. De uitdaging wordt, zegt bouwmeester Kristiaan Borret, om van de oude kantoorblokken echt kwalitatieve woningen te maken. Dan spelen de diepte van

“Ik begreep eerst niet goed waarom de ramen hoger hangen.

Het was blijkbaar opdat werknemers niet uit het raam zouden kijken tijdens het werk” TOM VANDENABEELE Woont in een vroeger RTT-gebouw

collega Ari Hörman. Daarnaast zijn er gepensioneerden. “Er is ook een tijdje discussie geweest omdat enkele appartementen te huur stonden via Airbnb,” vertelt Desmet.

Die zijn vandaag niet meer te zien op de verhuurwebsite. Aan hun toeristische karakter zal het niet liggen: pal in het centrum van de

Tom Vandenabeele woont in de Tivolistraat in een oud RTT-kantoor.

“Maar dat ontdekte ik pas toen ik er al woonde.”

18

stad in een gebouw waar de historische waarde van afdruipt.

het gebouw, de lichtinval en de mogelijkheid aan buitenruimte een rol.

“Ik wist nog niet dat dit vroeger een kliniek was, tot je het mij net vertelde,” zegt Luca (28). Hij huurt een studio van vijftig vierkante meter in The Cosmopolitan, een oude polikliniek aan de Arduinkaai

in Brussel-Stad. “Maar het verbaast me niet. Nu zie ik plots waarom mijn vensters zo’n speciale vorm hebben. Ze zijn even hoog als een deur maar smaller. Vroeger had de kliniek hier waarschijnlijk een hele rij ramen rondom het gebouw. Dat zou je in een gewoon woonblok niet doen.”

Op oude foto’s is dat inderdaad te zien. Bij de reconversie van de polikliniek is het hele betonnen karkas bewaard, inclusief het formaat van de ramen, maar geven een nieuwe gevel en uitgebouwde terrassen een frisse look. Het ontwerp komt van architectenbureau Bogdan & Van Broeck. In 2019 zijn alle 158 appartementen opgeleverd.

In The Cosmopolitan wonen enkele bekende architecten en een politica op rust. Tot en met de zesde verdieping zijn er vooral eenkamerappartementen en studio’s, zoals die van Luca. Vanaf verdieping zeven worden de appartementen groter. Helemaal boven zijn er twee penthouses.

“Ik heb geluk dat ik veel licht heb omdat ik op het zesde woon en mijn balkon naar het zuidwesten is gericht. Het licht komt allemaal van één kant, maar ik kan niet klagen omdat het tot ’s avonds naar binnen schijnt. De mensen aan de andere kant van het gebouw zullen dat minder hebben,” zegt Luca. “Je zit hier hoog, boven de drukte van de stad.

Ik vind het fijn wonen.” Als huurder zal hij er wel maar anderhalf jaar

In 2008 ging de renovatie van het voormalige RTT-gebouw in de Tivolistraat van start. Het werd omgebouwd tot zestien lage-energiewoningen.

▼

A

ls kind zag ik op de bankuittreksels van mijn ouders altijd dat ze verstuurd waren vanuit Wolvengracht 48. Nu woon ik hier zelf.” Kris Desmet (58) kocht in 2014 een eenkamerappartement in de oude kantoren van de bank ASLK, het latere BNP Paribas Fortis.

Het gebouw werd in 2011 verkocht aan Allfin, vandaag deel van projectontwikkelaar Immobel, en in de jaren nadien verbouwd tot meer dan vierhonderd appartementen, studio’s en studentenkoten.

Gelijkvloers veranderde de oude lokettenzaal in foodmarket Wolf.

Desmets appartement ligt daarboven op de vierde verdieping.

“Ik had het appartement gekocht als investering. Ik werk in Brussel en kon hier dan soms tijdens de week blijven slapen,” vertelt de Bruggeling. Na zijn scheiding werd de plek een tijdje zijn voltijdse woonst. Nu pendelt hij opnieuw tussen Brugge en Brussel. Zijn appartement van 72 vierkante meter doet dienst als thuiswerkbureau. “En het is leuk om te blijven logeren als er in het weekend in Brussel iets te doen is.”

In het oude bankgebouw zijn de marmeren muren bewaard. Oude lockers dienen als decoratie in de ronde hal. Een originele lift leidt naar het oude daktorentje, waar de bewoners nu een gezamenlijk terras hebben. Achter het vroegere bankgebouw zijn nieuwbouwblokken opgetrokken en er is ook een hotel. Een binnentuin geeft rust en

xxx

“Hier binnenwandelen geeft mij echt een goed gevoel. Die tegels zijn volgens mij nog origineel. Echt neig,” zegt bewoner Tom Vandenabeele.

▼

WONEN IN EEN OUD KANTOOR

blijven. “Ik woon alleen en betaal 800 euro per maand. Dat vind ik te veel voor deze ruimte.”

Behalve de ontwerpvraag brengt de reconversie van kantoorgebouwen dus ook een sociale vraag. “Het is absoluut goed dat we veel reconversies doen, maar we moeten erop toezien dat het ook goede woningen zijn,” vindt bouwmeester Kristiaan Borret. “Veel van de ontwikkelde appartementen zijn gericht op expats of starters, die er tijdelijk huren. De kopers zijn vaak kleinere investeerders, gepensioneerden of singles. We missen voorbeelden van een gezin dat zo’n appartement koopt om er langdurig te wonen.”

DIKKE MUREN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Via de openbare vastgoedspeler Citydev kan dat. Die herontwikkelde in 2011 de voormalige RTT-bureaus in Laken – het oude overheidsbedrijf Regie voor Telegraaf en Telefoon, later Belgacom - tot zestien appartementen. Een gebouw uit 1946, waar je de originele trappenhal nog kan herkennen. “Hier binnenwandelen geeft mij echt een goed gevoel. Die tegels zijn volgens mij nog origineel. Echt neig,” zegt Tom Vandenabeele, een ingeweken Leuvenaar die er sinds april vorig jaar huurt. Het appartement was het allereerste dat Vandenabeele en zijn partner in Brussel bezochten om samen te wonen. “En we vonden het meteen goed,” vertelt hij. Pas toen hij er woonde, ontdekte hij dat het vroeger een kantoor was.

“Ik begreep eerst niet goed waarom de ramen hier hoger hangen dan gewoonlijk. Mijn buren hebben me verteld dat dat zo was gedaan zodat de werknemers van de RTT niet uit het raam konden kijken tijdens het werk,” lacht hij aan zijn keukentafel. “Dat vond ik grappig.

Kijk, als ik zit, kan ik niet naar buiten kijken.”

Vandenabeele heeft plafonds van zeker drie meter hoog en een groot raam langs zijn hele zijmuur. Hij

Een oude polikliniek aan de Arduinkaai werd the Cosmopolitan, met 158 appartementen.

betaalt 850 euro huur per maand voor zijn appartement van ongeveer tachtig vierkante meter met balkon.

Een marktconforme huurprijs in de Tivoliwijk. “Een groot pluspunt zijn de dikke muren. Hierbinnen horen wij helemaal geen lawaai. Ik heb nog nooit zo rustig gewoond,” zegt hij.

“Er is zoveel leegstand in Brussel.

Als je dan ziet wat ze er hier van kunnen maken, dan snap ik niet waarom je nog zoveel nieuwe woningen zou bouwen.”

Citydev voorziet de komende jaren nog meer reconversies van kantoren. Het grootste project gaat

“Sommige mensen hebben hier drie of vier appartementen. Zij doen het echt als investering” KRIS DESMET Woont in het voormalige ASLK-gebouw

20

I

2 FEBRUARI 2022

over de vroegere tabaksfabriek van British American Tobacco (BAT) in Molenbeek. De laatste bureaus zijn daar vertrokken in maart 2020.

Citydev zal er in totaal 93 geconventioneerde woningen inrichten, dat zijn woningen onder de marktprijs.

Op dezelfde site ontwikkelde de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (BGHM) trouwens al 89 sociale en middelgrote woningen. De BGHM plant verder nog 250 woningen in de oude kantoren van Engie in SintLambrechts-Woluwe. En dan zijn er nog tal van private reconversies lopende, met de Proximus-torens in de Noordwijk als bekendste voorbeeld.

De Proximus-torens in de Noordwijk zijn zowat het bekendste voorbeeld van reconversie.

“Misschien moeten we, in plaats van standaardappartementen in kantoorgebouwen te steken, op zoek gaan naar nieuwe standaarden,” zegt bouwmeester Kristiaan Borret.

« POURQUOI CONSTRUIRE DU NEUF ALORS QU’IL Y A TELLEMENT DE BUREAUX VIDES ? » À Bruxelles, près d’un cinquième de tous les bureaux est vide suite au télétravail. Ceci crée de l’espace pour des logements, comme le prouvent ces trois habitants, à des endroits où avant on ouvrait des comptes en banque ou mettait en place des liaisons téléphoniques. « C’est un endroit agréable pour vivre, perché au-dessus de la ville », dit Luca, qui habite dans une ancienne polyclinique au Quai aux Pierres de Taille. Les bureaux ont souvent des plafonds hauts et des gros murs, mais aussi une luminosité atypique. « Ici, les fenêtres sont plus élevées qu’à la normale, afin d’éviter que les gens regardent par la fenêtre au lieu de travailler », dit Tom en riant, habitant d’un ancien immeuble des RTT à Laeken. À l’heure actuelle, de nombreux habitants sont soit des investisseurs, soit des célibataires, soit des expatriés. Le défi sera d’aider les familles à trouver un logement. « Il y a tellement de bâtiments vides à Bruxelles. Quand on voit ce qu’on a réussi à faire ici, je ne comprends pas pourquoi ils construisent encore tellement de neuf. » FR

“WHY BUILD NEW HOUSES WHEN THERE ARE SO MANY EMPTY OFFICES?” In Brussels, up to one fifth of all offices have been freed up by more and more working from home. Three locals have shown how this can make room for homes in places where we used to open bank accounts or sign up for telephone connections. “It is nice living here, high above the hustle and bustle of the city,” says Luca, who lives in a former polyclinic on Arduinkaai.

Offices often have high ceilings and thick walls, but also more light than most homes. “The windows here are higher up than normal windows to prevent you from looking out while working,” Tom, who lives the old RTT offices in Laken, says laughingly. Today, many residents are investors, singles or expats. The challenge will be to find homes for families too. “There are so many empty properties in Brussels and when you see what they can make of it here, I don’t understand why they are still building so many new homes.”

OP DE SOFA BIJ FOD FINANCIËN. VOLG ONZE ONLINE JOBWEEK VAN 07.02 - 11.02.

EN

“Ik pleit om meer ontwerpend onderzoek uit te voeren naar nieuwe woontypes in die torens,” zegt Borret. “Misschien moeten we, in plaats van per se standaardappartementen in kantoorgebouwen te willen stouwen, nieuwe standaarden zoeken.” Van diepe terrassen, ramen op duplexhoogte tot co-housingprojecten. “Eigenaars van leegstaande kantoren willen liefst geen tijdelijke woonprojecten. Ze hebben liever toffe activiteiten zoals klimzalen of tijdelijke kunstprojecten. Dat betreur ik, want de eigenlijke nood in Brussel is wonen. En voor mij als bouwmeester zouden tijdelijke projecten net een manier zijn om te leren over nieuwe woonvormen.”

YEP, OOK DIT IS FOD FINANCIËN.

OpmaakBRUZZ105bx290h.indd 1

24/01/2022 11:16:09

Chou de Bruxelles

GIOVANNI BRUNO

‘We gaan nog vaak naar Italië om te proeven en te leren' Het restaurant zonder naam Senzanome is al jaren een belangrijke naam in de Brusselse en Italiaanse gastronomie. Het sterrenrestaurant van Giovanni en Nadia Bruno mag zich van de website van 50topitaly het dertiende beste ristorante Italiano nel Mondo noemen. — MICHAËL BELLON, FOTO IVAN PUT

BRUZZ | PORTRET

Familiezaak Senzanome vierde vorig jaar al de dertigste verjaardag, maar heeft al een lange voorgeschiedenis, die begon in 1970, toen de familie Bruno uit Sicilië naar België migreerde. “Moeder en vader kwamen hier aan met hun vijf kinderen,” vertelt Giovanni Bruno, “met het uitdrukkelijke idee om hier een restaurant te openen. Dat was bijzonder in die zin dat mijn vader ingenieur was. Zoals wel meer mannen en vrouwen in Italië had hij een passie voor koken, maar als ingenieur met een goede baan een restaurant openen was toen eigenlijk not done. Nu vindt men dat sympathiek, maar toen was je een mislukkeling en werd erover gepraat.”

De jeugdige Giovanni was niet meteen van plan om ook zelf kok te worden. Hij was een autofreak. “Ik wilde eerder designer of autoracer worden,” bekent hij. “Uiteindelijk heb ik veel geracet, wel pas vanaf mijn zesentwintigste, omdat mijn ouders het eerder niet toelieten.

Belgische kampioenschappen voor constructeurs op circuit, en ook vijftien keer de 24 uur van Spa. Ik stond al mee in de keuken bij mijn ouders, maar ik vroeg elk weekend vrij om te kunnen gaan rijden.”

BROER EN ZUS Senzanome is niet het enige restaurant dat de familie Bruno in Brussel heeft geopend. Het eerste restaurant van Giovanni’s ouders was Il Carretto in Ukkel. Giovanni nam het later over, net zoals hij later met Senzanome zou doen. “Il Carretto was een klassiek Italiaans restaurant, en dat lag in het begin wat moeilijk omdat het té Italiaans was. Het duurde even om de juiste 22

I

2 FEBRUARI 2022

‘Italo-Belgische’ lijn te vinden.

Italiaanse restaurants in de hele wereld passen zich aan aan lokale smaken, producten en gewoonten.

Dat is dan ook precies wat ik eind jaren tachtig wilde veranderen, door de échte Italiaanse keuken op de voorgrond te brengen.”

Eind jaren tachtig keerden de ouders terug naar Sicilië om uiteindelijk weer naar België te komen en in 1991 samen met Giovanni’s zus Nadia met Senza Nome te beginnen. “Ikzelf heb na Il Carretto nog Pirandello aan de Louis Bertrandlaan gehad, maar toen er eens een helpende hand nodig was in Senza Nome, ben ik er gebleven. Dat

‘Frascati’, ‘Campanile’ of ‘Etna’, dus.

Na veel discussie is het uiteindelijk ‘zonder naam’ geworden: Senza Nome zoals mijn ouders het schreven, en Senzanome toen Nadia en ik overnamen.”

Toen was het definitief gedaan met aanpassingen aan de lokale culinaire verwachtingen. Bruno wilde creatief en innovatief te werk gaan, maar wel met door en door Italiaanse producten. “Ik heb natuurlijk die mediterrane, Siciliaanse touch, maar ook Milaan, Rome, Firenze, Napels, Cagliari of Palermo hebben hun specifieke keuken en producten waarin je je oneindig ver kan verdiepen. Elk jaar gaan we terug naar Italië om te ontdekken, te proeven en te leren. Mijn intuïtieve aanpak heb ik automatisch ontwikkeld omdat ik geen opleiding tot kok heb gevolgd en autodidact ben.

Kijken, proberen, creëren – daar ben ik nooit mee opgehouden, want een kok kan nooit berusten in wat hij al gedaan heeft. Mijn eerste mozzarella

“Ik ben nooit opgehouden met kijken, proberen, creëren, want een kok kan nooit berusten in wat hij al gedaan heeft” was in 1997, waarna mijn zus en ik het in 2000 definitief overnamen.

Nadia heeft ondertussen ook Fico Osteria in Elsene geopend, en wij zijn altijd uitstekende partners geweest.

Solidair en complementair als zus én als vennoot. Nadia kan trouwens ook heel goed koken.”

MICHELIN “Toen we het restaurant in Schaarbeek openden, zetten we ons rond de tafel om een naam te kiezen. Na Il Carretto en Pirandello wilden we deze keer een naam wars van clichés of folklore. Geen ‘Guiseppe’,

kon geen mozzarella caprese zijn zoals die van iedereen. Je probeert de klassiekers te sublimeren en op een gastronomisch niveau te tillen.”

Dichter bij Italië blijven is nu ook makkelijker dan dertig jaar geleden.

“Vandaag kan je in België elk Italiaans product van de beste kwaliteit krijgen, en het publiek staat ervoor open. Wat niet wegneemt dat ik weleens knipoog naar de Belgische keuken en bijvoorbeeld met grijze garnalen werk.”

De aanpak leverde Senzanome in 2003 de nominatie op voor de Michelinster die het restaurant in 2004 kreeg uitgereikt. Niet onverdiend, maar wel onverwacht.

“Volledig onverwacht!” blikt Bruno terug. “Mijn zus en ik werkten hard.

La tête dans le guidon et rouler, zoals men zegt. Het heeft mij toegelaten om nog meer mijn gang te gaan en gerechten te ontwikkelen die men daarvoor niet kende. En het trekt een ander publiek aan dat naar sterrenrestaurants gaat, terwijl we het voordien aan de Koninklijke Sinte-Mariakerk van mond-totmondreclame moesten hebben.

Sinds de verhuizing naar de Kleine Zavel in 2015 hebben we echt een vitrine in het centrum, meer ruimte en een optimaal uitgeruste keuken, al is onze werkwijze in essentie nooit veranderd.”

RESTAURANT ITALIEN ÉTOILÉ À BRUXELLES

ITALIAN TOP RESTAURANT IN BRUSSELS

Cela fait trente ans que l’entreprise familiale Senzanome joue un rôle important dans la gastronomie bruxelloise et italienne. Le restaurant de Giovanni et Nadia Bruno, qui possède une étoile Michelin, a également été élu treizième meilleur restaurant italien du monde de 2022 par le site web 50topitaly. L’histoire de Senzanome commence en 1970, lorsque la famille Bruno décide de quitter la Sicile pour s’installer en Belgique. Giovanni et Nadia se sont fait une place sur la carte de la gastronomie grâce à leurs plats innovants, créatifs et 100 % italiens.

For the past thirty years, family business Senzanome has been an important name in Brussels and Italian gastronomy. Giovanni and Nadia Bruno’s restaurant, with its one Michelin star, has been named thirteenth best “ristorante Italiano nel Mondo 2022” by the website 50topitaly. Senzanome has a long history, which began in 1970 when the Bruno family migrated from Sicily to Belgium. Giovanni and Nadia have put themselves on the gastronomic map with innovative and creative, but thoroughly Italian, dishes.

FR

EN

Giovanni Bruno Kwam als zestienjarige met zijn ouders naar België Wou liever autoracer dan kok worden Prijkt met zijn restaurant Senzanome op plaats 13 in de top 50 van beste Italiaanse restaurants

Reportage

DE AFRIKA CUP ZOALS MATONGE ZE BELEEFT

‘Wij zijn broederlanden’ Te midden van alle winterse corona-ellende is er één lichtpuntje: de Afrika Cup. Ook dit jaar beroert het landenkampioenschap de Afrikaanse Brusselaars, die in cafeetjes verspreid over de hoofdstad het voetbalfeest op de voet volgen.

BRUZZ ging in Matonge de sfeer proeven.

B R U Z Z | R E P O R TA G E 24

Op café lijkt het enthousiasme voor de Afrika Cup eerst niet zo groot, maar als Senegal met 3-1 wint van Equatoriaal-Guinea, wordt er wel gefeest.

— GLODIE MUNGABA EN BRAM VAN RENTERGHEM, FOTO’S IVAN PUT

I

2 FEBRUARI 2022

zijn grote onvrede zag verliezen tegen Egypte, supportert nu voor Senegal. “Historisch gezien hebben de twee landen zeer goede relaties,” zegt hij. “Er is een echte verbondenheid tussen de twee volkeren. De Senegalezen gaan naar Marokko en vice versa. Bovendien hebben Marokkanen ook flink in de hoofdstad Dakar geïnvesteerd.”

De sfeer zit dus goed en er wordt tafelbreed getrakteerd, waardoor de haperende televisie in eerste instantie nog vergeving krijgt. Tot het beeld plots helemaal wegvalt.

“Probeer BBC. Neen, Mali TV. Bein!

Ja, da’s de beste optie. Of via Chromecast! Je gaat hier toch niks over schrijven hé?”

Uiteindelijk krijgt waardin Nancy Mbaye de televisie weer aan de praat en kabbelt de match verder tot de 28ste minuut, wanneer Senegal scoort na een magistraal doorsteekpasje van Sadio Mané. De naar schatting dertig aanwezigen veren recht en juichen, onder hen ook Cheikh Gaye (45), een student aeronautica die in Waterloo woont, maar wiens sociale leven zich afspeelt in ‘the village’ zoals hij Matonge liefkozend noemt.

“Eigenlijk interesseert voetbal me niet,” zegt hij in het Engels. “Nor-

maal volg ik alleen de Wereldbeker.

Maar ik ben natuurlijk trots op mijn land, vandaar dat ik hier nu kom supporteren. Een pronostiekje? 3-0”

GENIALE TRAINER Even verderop schudt Kader Bèye het hoofd. “Luister niet naar hem, hij kent niks van voetbal. Het wordt 2-1.

Senegal zal de voorsprong verdedigen en dan nog op de counter proberen te scoren. Maar veel doelpunten zullen er niet meer gemaakt worden. Onze trainer is trouwens niet minder dan geniaal, want zelfs zonder zijn beste ploeg is hij dit tornooi hier aan het winnen.”

Bèye verwijst naar de vele spelers met corona, die niet aan het tornooi mochten beginnen. Onder hen ook Chelsea-keeper Édouard Mendy, die nu wel weer van de partij is, maar niet kan verhinderen dat EquatoriaalGuinea na de rust gelijkmaakt.

Het is even stil in het café, tot iemand vraagt wat Union tegen Anderlecht heeft gedaan, diezelfde middag. “Gewonnen? Fantastisch, Allez l’Union!”

Intussen wijzen onze tafelgenoten ons op een beroemdheid die tijdens de rust de bar is komen binnenwandelen: Antoine Coly, die midden de jaren tachtig bij het Club Brugge van

Ook oud-Club Bruggespeler Antoine Coly duikt op in bar La Signare. Hij verbroedert met uitbaatster Nancy Mbaye na de winst van Senegal.

▼

We schrijven zondagavond. Egypte heeft net Marokko uit de kwartfinale geknikkerd, en straks speelt Senegal de andere kwartfinale, tegen Equatoriaal-Guinea. In de Senegalese bar La Signare in Matonge is anticipatie alvast geen ding: een halfuur voor de match oogt de zaak nog altijd behoorlijk leeg. Her en der staan nog wat borden met afgekloven kippenboutjes, de enkele gasten keuvelen rustig – live of via hun airpods – en niemand heeft een truitje van het landenteam aan. Op het scherm zien we vooral vrouwelijke voetbalverslaggevers een voorbeschouwing geven, maar daar lijkt voorlopig niemand in geïnteresseerd.

Toch zit de zaak bij de aftrap plots goed vol. Met Senegalezen, uiteraard, maar ook met Marokkanen, Kaapverdianen, Belgen en ook Congolezen, die niet gekwalificeerd waren voor het tornooi. “Senegal heeft ons eruit gegooid,” zegt een van de twee Kaapverdische broers, die aan onze tafel zit. “Maar desondanks hebben wij er geen enkel probleem mee om het land van Sadio Mané (die bij Liverpool speelt, red.) te steunen.

Wij zijn broederlanden, dus is dat normaal.” Ook de Marokkaan Mohamed Tabti, die zijn ploeg tot

2 FEBRUARI 2022

I 25

DE AFRIKA CUP ZOALS MATONGE ZE BELEEFT

▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Cheikh Gaye (rechts op de foto hierboven) is niet zo’n voetballiefhebber, maar komt toch supporteren voor Senegal.

“Luister niet naar hem,” waarschuwt Kader Bèye (foto rechtsboven). “Hij kent niets van voetbal.”

Franky Van der Elst speelde. “Ik was de eerste zwarte die ze daar zagen,” zegt hij. “Op het veld, maar ook in Sint-Michiels-Brugge, waar ik woonde.” Na omzwervingen in Knokke, Damme en Senegal, woont Coly nu in Elsene. “Ik had hier vroeger een restaurant in Matonge, maar dat heb ik intussen verkocht.”

De traktaties gaan onverminderd verder, waarbij sterke drank afgewisseld wordt met roséwijn, bier en water. Net als een Marokkaanse Senegal-supporter buiten een sigaret gaat roken, scoort Senegal voor de tweede keer. Het is exAnderlechtspeler Cheikhou Kouyaté die de ploeg weer op voorsprong, en de bar in vervoering brengt. Op televisie worden ook beelden uit Senegal getoond: een uitzinnige, dicht op elkaar gepakte menigte juicht en danst, met daarbij opnieuw opvallend veel vrouwen. Van covid lijkt geen sprake. “In Senegal zijn er helemaal geen restricties meer,” zegt Gaye. “Alles is er weer normaal.”

WISSEL VAN DE MACHT Nog eens een kleine twintig minuten later veert het café opnieuw recht, net weer als de Marokkaanse supporter een sigaret is gaan roken, en dat brengt het hele café aan het 26

I

2 FEBRUARI 2022

lachen. Na een diagonale pass van ex-Genkie Kalidou Koulibaly en een fenomenale balaanname van Saliou Ciss, zet die laatste Ismaila Sarr voor doel, die eenvoudig binnentikt. Met nog tien minuten te gaan en 3-1 op het scorebord, is de match gepeeld.

“Senegal heeft een heel goeie verdediging,” zegt een enthousiaste Coly. “En de ploeg wordt almaar beter. Het is eigenlijk ongelooflijk wat ze hier presteren, want de meeste spelers waren er nog niet eens bij in 2019. Dit is de wissel van de wacht, en ze hebben talent.

Alleen de aanval moet nog wat beter, maar Senegal is sowieso een ploeg die groeit in het tornooi.”

Het laatste fluitsignaal weerklinkt nu echt, en het café veert nog een laatste keer recht, waarna het vrij snel leegloopt. “Vroeger zei men dat Senegal won zonder een goed spel te spelen, maar nu zien we het verschil,” zegt Kader Bèye.

De man naast hem knikt. “We gaan steeds verder in het tornooi, het zal moeilijk worden om Senegal nog te verslaan. De match van woensdag wordt een West-Afrikaans duel met onze broeders uit Burkina Faso.

Maar ik hoop dat mijn land zal winnen.” Ook Kader Bèye is tevreden met de nakende

West-Afrikaanse derby. “Het zal sowieso West-Afrika zijn dat wint!”

Met zijn vriend Cheikh Gaye trekken we nog de straat op naar café Le Dakar in de Waversesteenweg, een van de twee andere Senegalese bars in Matonge. Maar ook daar treffen we al een halfleeg café aan, waar wel nog wat blije mensen te vinden zijn, maar nu ook niet bepaald de sfeer van een gewonnen kwartfinale hangt. Ook in de straten van ‘the village’ is er geen feestgedruis, loopt niemand met vlaggen te zwaaien en is er geen karavaan van toeterende auto’s.

“Dat is meer iets voor als we de finale winnen”, zegt Gaye, “dán zul je hier wat zien. Maar sowieso: het is winter, het is koud en in tegenstelling tot in Senegal zijn er hier nog altijd coronamaatregelen. Om middernacht al word je het café buitengezet. Vanavond is het eigenlijk vooral covid dat gewonnen heeft.”

AFRIKA CUP De halve finale tegen Burkina Faso wordt op woensdag 2 februari 2022 om 20 uur gespeeld.

L’AFRICA CUP DEPUIS LES CAFÉS DE BRUXELLES

WATCHING THE AFRICA CUP IN BRUSSELS

En plein hiver de pandémie, heureusement qu’il reste l’Africa Cup. Dans des cafés un peu partout en ville, les Bruxellois d’origine africaine suivent de près la fête du foot. Ce n’est pas différent à La Signare, un bar à Matongé, où BRUZZ a pu constater, entre les pilons de lait et les litres de vin, que le Sénégal n’a laissé aucune chance à la Guinée Équatoriale. « Le Sénégal a une excellente défense », dit l’enthousiaste Antoine Coly, ancien du Club de Bruges. « Ce qu’ils réalisent ici est incroyable, la plupart des joueurs n’étaient même pas là en 2019. C’est la relève. »

Amidst all the winter Covid misery, fortunately there is the Africa Cup. In cafés scattered around the capital, the African inhabitants of Brussels follow the football feast closely. This was also the case in La Signare, a bar in Matonge, where BRUZZ watched Senegal slaughter Equatorial Guinea between gallons of wine and chicken legs gnawed to the bone. “Senegal has a very good defence,” says an enthusiastic Antoine Coly, who once played for Club Brugge. “And the team is getting better and better. Their performance here is actually incredible.”

FR

EN

Boordevol energie?

one of us Vind net als Vanessa de juiste kicks, zowel in de ring als bij KBC Brussels.

Ga de uitdaging aan op de kbcbrussels.be/jobs Ga uitdaging aan op kbc.be/jobs Verantwoordelijk uitgever: KBC Groep NV, Havenlaan 2, 1080 Brussel, België. BTW BE 0403.227.515, RPR Brussel, IBAN BE51 7340 0896 8162, BIC KREDBEBB. www.kbc.be, DWOS 000, 01-08-2019 t.e.m. 31-12-2019

30 SEPTEMBER 2020

I 27

WAT OUDERS MOETEN WETEN OVER DE HIPHOP VAN HUN JONKIES

Tussen bitch en bling “Parents just don’t understand” rapte The Fresh Prince al in 1988. Daar zit iets in.

Want wat moet u in vredesnaam denken van de hedendaagse hiphop die uw zonen en dochters dagelijks door het huis laten knallen? Sukkelt ook u onbeholpen de generatiekloof in? Nu BRUZZ in de Week Van De Belgische Hiphop het genre viert, maken we graag de ouderlijke macht wat wegwijs. — SASHA VAN DER SPEETEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

BRUZZ | COLUMN

Newsflash: u bent niet langer de viriele patser of de frisse nimf die door dolverliefde medestudenten tot in de vroege uurtjes werd getrakteerd. Of gestalkt. Lijf en geest staan minder strak dan vroeger. De afbetalingen stapelen zich op. De energiefactuur swingt de pan uit. De kinderen stellen zich non-stop aan op TikTok. En ze luisteren naar hiphop. Híphop, godbetert! Hun bonkende beats bonzen door de woonkamer nét wanneer u zich met een zelfbereide cappuccino wil wagen aan een intrigerend krantenartikel over de kernuitstap. Als u even later geheel mindful uw dagelijkse yogakwartiertje wil aanvatten, brult uw jongste “Fok uw rolmodel, uw moeder neuk ik morgen wel!” door de veranda. Bij het avondeten, tussen linzensoep en veggieburger, blaffen uw koters een zoveelste viruslading de wokpan in met “Gij se vieze vuile fucking hoerezoon!” en “Kan nie vertrouwen in een rat of een snitch!” Soms weet u het ook niet meer. Worden uw kids opgevoed door Zwangere Guy in plaats van door u en uw partner?

Hoe zal dat eindigen? Sta ons toe de groteske generatiekloof even te dichten.

DOE UW RESEARCH! Mja, het kan er heftig aan toe gaan in die hedendaagse hiphop. Een fok hier en een bitch daar. Druist zonder twijfel in tegen uw verknochtheid aan een willekeurige wereldreligie. Of stelt het de etiquette op de proef die uw eigen moeder of vader ooit vast reuzebelangrijk vonden, toen zij zich nog lieten inspireren door orakels zoals Phil Bosmans, Richard Nixon of Margaret Thatcher? Soit, laten we niet veralgemenen. Hiphop stak al in de tweede helft van de jaren zeventig de kop op en toonde zich in zijn meer dan veertigjarige bestaan erg kleurrijk en eclectisch.

Zoals liefhebbers van klassieke muziek Wagner van Satie kunnen onderscheiden en zoals rockfans Coldplay en Sonic Youth graag vér uit elkaar houden, zoöok respecteren rapfans het wanneer u niet alle hiphopartiesten over één kam

scheert. Voor elke aan Xanax verslingerde mumble rapper met een spraakgebrek is er een soulvolle taalvirtuoos die hiphop tot jazz omturnt. Voor elke gore seksrapper is er een wereldwijze straatpoëet die de genuanceerde maatschappijkritiek niet schuwt.

Of heeft u misschien nog nooit van Kendrick Lamar, Little Simz, Yong Yello of Frenetik gehoord?

“Hiephop? Da’s toch geen echte muziek!” bralt uw nonkel Polle wellicht tijdens de polonaise op ‘Laat de zon in je hart’, rücksichtlos zwalpend van Tante Truus naar zijn Orval. Ah, les goûts et les couleurs!

“En die rappers zijn zo plat en weinig geëngageerd,” vult voornoemde Truus dan aan, die naar eigen zeggen het hippiegeneuzel van Bob Dylan aanhangt. Tja, van blues, rock-’n-roll of techno wordt toch ook niet om de haverklap gewichtigheid en sociaal engagement geëist?

Mogen uw kids zich alsjeblieft nu en dan eens lekker amuseren op schaamteloze feestmuziek? U ging vroeger toch ook helemaal loos op ‘Come on Eileen’ en de macarena?

Of op ‘Satisfaction’ van Benny Benassi? ‘Daddy Cool’ van Boney M., iemand? Welaan dan.

DE BITCH BENT U ZELF. OF UW HOND Nee, helemaal overenthousiast was u niet toen uw tiener het bij het vieruurtje over “die bitch van wiskunde” had. Toegegeven, zelf heeft u een gloeiende teringhekel aan de zelfingenomen feeks die uw nageslacht tergt met algebra en het type narcisme waar Stalin niet van terugheeft. Maar goed. Bitch dus. Of biatch, afhankelijk van de hoeveelheid rigueur waarmee het wordt gerapt. Zoals, bijvoorbeeld, in 28

I

2 FEBRUARI 2022

Damso’s verkwikkende toonbeeld van hoofse lyriek “La biatch me dit qu’elle a mal au cul”. Tuurlijk, u wil uw kroost uiteraard niet zien ontpoppen tot misogyne eikeltjes.

“Seksisme is uit den boze in mijn crib,” zo denkt u vast, terloops een handvol problematische lyrics uit uw favoriete songs van AC/DC, Van Halen en The Rolling Stones (‘Some girls’ – ahum!) uit uw gedachten verbannend.

Nu wil het dat bitch in hiphop niet uitsluitend wordt aangewend om vrouwen mee te kleineren. Zo dient bitch in Kendrick Lamars ‘Humble’ zijn zelfkastijding: “Wees nederig, jij bitch,” zo snauwt hij zichzelf toe, een verwijzing naar de bijbelpassage in Jakobus 4:7 (“God keert zich tegen de hoogmoedigen, maar aan nederigen schenkt hij zijn genade”).

Duizelingwekkend wordt het pas

BRUZZ | COLUMN

Luisteren uw tieners naar hiphop?

“Laat ze toch,” zegt onze muzieksamensteller, “het is hun punk, hun grunge, hun rave.”

in de klassieker ’99 problems’ van rapkoning Jay Z die het in “I got 99 problems and a bitch ain’t one” niet heeft over een lichtekooi die hem heeft belazerd maar over ... een teefje. Zoals in: een vrouwelijke hond. Meer bepaald de drughond van de politiebrigade die ooit Jay en zijn dealende kameraden moest besnuffelen tijdens een politiecontrole.

BLING IS NIET HET GELUID VAN UW DEURBEL Dus laat uw kids gerust lustig “bitch” rappen, maar schets even de context voor hen. Ja, ze zullen u ervoor haten maar dat doen ze sowieso al. Wel oppassen met het N-woord, beste pappies en mammies. Dat is uit den boze. Dan hebben we het niet over nacho’s, Nitrazepam of nurfen. U krabt nu radeloos over de kale plek waar ooit

uw kapsel zat? Wel, Google is uw vriend.

Cruciaal: probeer alsjeblieft uw hiphopminnende lendenvrucht niet bij te benen als het op rapjargon aankomt. Niemand zegt vandaag nog “lit” of “swag”, trouwens.

Noem uw kroegmakkers geen “homies”, verwijs niet naar uw gezinsleden als “the famz” en zeg in godsnaam nooit dat u een liedje “tight” vindt. Die term gebruikt u trouwens best uitsluitend in een zin als “Het lijkt mij hoog tight voor een pousse-cafeeke”. Probeer uw kalmte te bewaren wanneer uw zoon en dochter van school thuiskomen en u achteloos

begroeten met “skrrt!” Dat is heel normaal. Storm niet als een idioot naar uw voordeur wanneer één van hen “blingbling!” zou roepen. Nee, dat was de deurbel niet. Nu ja, niemand zegt vandaag nog “blingbling”.

U mag zich anderzijds wél zorgen maken wanneer u in een sms’je op de toevallig rondslingerende gsm van uw hangjongere “de popo heb mn jonko ontdekt” leest. Da’s iets minder lit.

SPIEGEL Chillax dus, beste homedaddy en -mommy. Voorzekerst, u krijgt de stuipen van al dat onnozele jargon.

Week van de Belgische hiphop Vanaf maandag 4 februari op BRUZZ radio (98.8FM) en op BRUZZ.be

En u vindt al die nieuwe hiphopnummers op elkaar lijken. Maar dat kunnen we ook zeggen van een hoop blues-, reggae- of hitparadeliedjes, geef toe. Bekijk het zo: uw weerbarstige, immer nukkige pubers kunnen in hiphop hun beslommeringen kwijt. Hiphop is een spiegel, quoi.

Eentje waarin uw kids heus wel fake van authentiek kunnen onderscheiden. Het is hun punk, hun grunge, hun rave. ’t Is de grote broer die ze misschien niet hebben.

Dus schenk uzelf een cavaatje in.

Kruip onder een tv-dekentje. Kijk naar The crown op Netflix. En doe in godsnaam die belachelijke Yeezy’s uit.

Sasha Van der Speeten is muzieksamensteller bij BRUZZ

Lees meer op p. 31-34 2 FEBRUARI 2022

I 29

Big City

VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE WEEK VOLGENDE WEEK WEEK VOLGENDE Waarom wordt deWaarom Waarom wordt de wordt dede Waarom wordt Wat gebeurt er als er onder gemiddelde temperatuur Waarom is degebeurt gemeente gemiddelde temperatuur Wat erElsene als er onder gemiddelde temperatuur gemiddelde temperatuur mij nons huis een metrolij n van ons land gemeten in van land in ingemeten twee gesplitst? mij n huis een metrolij n van ons land gemeten in in van ons land gemeten wordt gebouwd?

Ukkel?

Ukkel?

Lees en bekijk de

Lees enen k dek de Lees bekij Lees en bekij kbekij de Lees en Lees en bekij kbekij de k de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden Leesopen bekij k de antwoorden antwoorden de Big-Cityvragen viavia Big-Cityvragen opde de Big-Cityvragen via opop de op Big-Cityvragen via via op de Big-Cityvragen Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity opde de Big-Cityvragen via via bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity

bruzz.be/bigcity

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile eeneen nieuw BigBig City-verhaal.

Difficile nieuw City-verhaal.

Difficile een nieuw BigBig City-verhaal.

Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile een nieuw City-verhaal.

wordt gebouwd?

Ukkel?

Ukkel?

2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1 2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

De week van de Belgische muziek betekent bij BRUZZ extra aandacht voor de Belgische en Brusselse hiphop. Maar wie waren nu de pioniers van de Brusselse hiphop?

“Er bestaat discussie over wie al dan niet eerst was,” vertelt Sonny Mariano, de oprichter van Melodiggerz, een Brussels collectief dat de puzzel van de dertig jaar lange geschiedenis van de Belgische hiphop probeert te leggen. En die zou dus mee ontstaan zijn in Brussel. “Het antwoord is niet zo eenduidig, omdat de releases soms maar een paar weken verschillen. Voor mij persoonlijk zijn de mannen van BRC of Brussels Rap Convention echt de pioniers van de Brusselse en bij uitbreiding Belgische hiphopscene, hoewel het vaak Benny B is die wordt genoemd. Maar BRC heeft voor mij, nog meer dan Benny B, een onmiskenbare basis gevormd voor andere hiphopartiesten.”

‘Brussels Rap Convention Volume 1’, zo heette de eerste plaat die BRC uitbracht in 1990. Het was

STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

Wat was de allereerste Brusselse hiphopplaat? een samenwerking van verschillende artiesten, Defi-J, Rayer, Rumky, Shark. Ze zouden elkaar via via hebben leren kennen. “Omdat het milieu toen nog erg klein was, kwamen artiesten van dit genre gemakkelijk met elkaar in contact. Zo ontstond het idee om hun inspiratie te bundelen en samen een plaat uit te brengen,” vertelt Mariano.

Hoewel de artiesten van BRC pioniers waren in het genre, zullen hun namen bij velen geen belletje

BRC: vooral bekend bij de anciens.

doen rinkelen. “Deze release is vooral bekend bij de anciens en mensen die zich in het genre interesseren,” vertelt dj Lefto. Hijzelf heeft de plaat van BCR liggen. Een album dat je niet gemakkelijk platenwinkels terugvindt, eerder in persoonlijke collecties. “Het klinkt zeker niet slecht. In die lyrics zit een verhaal. Je merkt dat er nagedacht is over wat men wou vertellen.”

Sonny en Lefto zijn het erover eens: Benny B was een heel ander

genre. “Wat Benny B bracht, was minder authentiek dan het werk van BRC. De insteek was commerciëler, waardoor het aansloeg bij het grotere publiek en hij ook bekend werd in Frankrijk.” Ook Daddy-K, met wie hij samenwerkte, is een klinkende naam gebleven. Hoewel hij ook tracks maakte voor BRC, zal hij eerder bekend zijn om de muziek die hij met Benny B uitbracht. Wanneer het gaat over de pioniers van de Belgische hiphop, zal hun naam sneller genoemd worden in het rijtje van bijvoorbeeld de mannen van het Luikse Starflam. Maar BRC verdient evenzeer een plek op die trede.

“Wie het bekendste werd, de eerste was of het vaakst genoemd wordt, eigenlijk doet het er niet toe,” voegt Mariano nog toe. “Het belangrijkste is wat het teweegbracht voor latere artiesten.” Want net zoals nu heel wat artiesten doorbreken in Frankrijk en daarbuiten, werd er toen ook al vanuit de Franse scene gekeken naar de Belgische en dus ook de Brusselse.

— LUANA DIFFICILE

Geen 2 zonder 3.

• Met drie vaccinaties in de strijd • Versterk ik mijn immuniteit • In alle veiligheid Schrijf je in voor de 3de dosis van het Covid-19-vaccin op bruvax.brussels of bel naar 02 / 214 19 19 Info: coronavirus.brussels

Culture.

HIPHOPPLATFORM JEUNES BOSS VIERT WEEK VAN DE BELGISCHE MUZIEK

NL | FR | EN

‘Hiphop is de nieuwe pop’

31

Culture. Week van de Belgische muziek

NL

Naar aanleiding van de Week van de Belgische Muziek voelden we de bollebozen van Jeunes Boss aan de tand, jonge creatievelingen die het bos door de bomen van de bloeiende Brusselse hiphopscene willen blijven zien.

“Onze neus voor talent maakt het verschil,” zegt creative director Robert Bagunda.

— TOM ZONDERMAN, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

BRUZZ

| INTERVIEW

E

en paar jaar geleden probeerde Robert Bagunda het te maken met enkele gelijkgezinden in de rapcrew Young Nation 01. Optredens waren er genoeg, maar echt potten brak de groep niet. Dat lag aan de omkadering, besefte de jonge ondernemer en student marketing aan de Odisee-hogeschool. Of beter: aan het gebrek eraan. “Qua raptalent zijn we misschien wel nummer één in Europa, maar aan infrastructuur en knowhow om dat naar buiten te brengen, ontbreekt het nog te vaak,” zegt hij. Bagunda wilde voor jonge rappers zo’n platform creëren en een katalysator zijn. Zijn mederappers werden zijn medeondernemers.

Samen bedachten ze de internetradio Lowkey.

“We hadden ontdekt dat er bij het RITCS voor de studenten een radiostudio was die buiten de lesuren niet werd gebruikt. Via een bevriende student konden we daar terecht, en zo zijn we radioshows in elkaar beginnen te boksen. We nodigden rappers uit, maar ook organisatoren, managers, producers enzovoort, filmden dat en gooiden dat online. Een jonge Roméo Elvis heeft bij ons nog een freestyle rapsessie gedaan. Die video is ondertussen 200.000 keer bekeken.”

Lowkey verhuisde niet veel later naar de avondprogrammatie op BRUZZ radio en groeide uit tot een Brusselse baken voor all things hiphop. Vandaar volgde de next step. “Via Lowkey zijn we op talenten beginnen te jagen, en hebben we Frenetik ontmoet,” vertelt Bagunda.

De jonge rapper uit Brussel, die zich vorig jaar met zijn mixtape Jeu de couleurs en de heruitgave Couleurs du jeu ontpopte tot een van de grote beloften van de Belgische hiphop, werd een sleutelfiguur voor Bagunda en co. “Wij dachten, die gast is gewoon veel te hard. (Lacht) Die kunnen we niet laten gaan. Laten we een label creëren en hem producen.” Zo werd Jeunes Boss geboren, met dezelfde mensen die Lowkey

bestieren en waarvan Bagunda de creative director is. “Lowkey is ons mediakanaal, zeg maar. Daarin promoten we onze eigen content, maar verder geven we iedereen uit de hiphop een forum. We willen artiesten helpen om hun doelen te bereiken door hun de juiste steun te geven, zowel juridisch als creatief en praktisch.”

Jeunes Boss doet daarnaast aan publishing en heeft enkele beatmakers in huis die instrumentals maken. Artiesten kunnen daarin komen shoppen, maar Bagunda en co. proberen die beats ook te plaatsen in films, series en reclames. Met voetbalclub Anderlecht sleepte Jeunes Boss net een deal in de wacht om muziek te voorzien op hun socials. En straks is er een kledingcollectie met hoody’s, T-shirts, petten en broeken. Dat is noodzakelijk om te overleven, zeker vandaag. “De meeste inkomsten krijgen we van royalty’s en streams, en het verkopen van albums. Daarna zijn er nog de optredens en showcases, maar die zijn natuurlijk nu beperkt.

De publishing rights, airplay in films en series enzovoort, en merchandise zijn een kleine bron van inkomsten. Ik ga er niet over liegen, vandaag is het heel moeilijk om een artiest in de markt te zetten en als jong label te overleven. Je moet héél creatief zijn om eraan uit te komen.”

HIPHOPSCHOOL Creatief is Jeunes Boss zeker. Vorig jaar organiseerde het een Summer Camp, met workshops over het reilen en zeilen van de hiphop, gaande van muziekproductie, logistiek, artistic direction tot styling en media. “Dat was meteen een succes,” glimt Bagunda. “Er was plek voor vijftien man, maar we kregen een veelvoud aan inschrijvingen. Ik kan alleen maar besluiten dat er een grote honger is naar kennis over hoe de hiphopscene werkt. Er zijn wel opleidingen in de muzieksector, maar die zijn vaak te theoretisch.

“Qua raptalent zijn we misschien wel nummer één in Europa, maar aan infrastructuur en knowhow om dat naar buiten te brengen, ontbreekt het nog te vaak” ROBERT BAGUNDA Creative director bij Jeunes Boss

32

Een platform als Vi.be geeft ook fantastische ondersteuning en advies. Maar wij willen dingen vooral aanleren door in de praktijk te duiken.”

Zo moesten de deelnemers van het Summer Camp aan het einde zelf een event organiseren.

Dat werd Boss It. Het groepje ‘studenten’ erachter blijft intussen events organiseren, tot grote vreugde van Bagunda. “Onze grote, grote ambitie is om van een Summer Camp naar een opleiding te gaan, en van een opleiding naar een richting, en van een richting naar een school.

Daar komt uiteraard veel bij kijken. Het zou ook verder gaan dan de muziek, richting de bredere entertainmentsector. Met juridisch advies, planning, marketing, communicatie, het economische aspect... Maar laten we het eerst maar houden bij die Summer Camps.” (Lacht) Niks mis met ambitie, maar hoe steek je als jong collectief je hoofd boven het maaiveld uit met grote spelers als het Brusselse Back in the Dayz en het Nederlandse Top Notch, die kanonnen als Roméo Elvis en Zwangere Guy in huis hebben? “Dat is de grote uitdaging,” knikt Bagunda. “Back in the Dayz en Top Notch hebben meer ervaring, maar vooral veel meer middelen, zowel financieel als qua netwerk. Ik denk dat wij het verschil kunnen maken met onze neus voor talent. Wij zijn allemaal ‘geboren’ in de hiphop. Mensen van Top Notch en Back in the Dayz zijn top in wat ze doen, ze zijn heel businessminded. Maar ze vergeten de artistieke kant, denk ik. Die artiesten zijn uiteindelijk het product, en die mag je niet

Robert Bagunda (midden) samen met zijn confraters Christopher en Gailor Kiaku, Michaël Kash en Julian Dalya: “Er is een grote nieuwsgierigheid naar hoe de hiphopscene werkt. Wij willen dingen aanleren door in de praktijk te duiken.”

verwaarlozen als je gaat voor de lange termijn.

Frenetik bewijst dat onze intuïtie goed zit.”

Zwangere Guy was al bekend toen hij door Top Notch werd aangetrokken, zegt Bagunda.

Voor Roméo Elvis doet Back in the Dayz, dat ook zijn eigen studio heeft, alleen de bookings. Jeunes Boss is overigens geen uitzondering, er zijn ook nog andere moedige spelers die het veld inpalmen. Zo heb je in Brussel ook nog Labrique, het label achter L’Or du Commun, LMI, het collectief van de Brusselse rapper Eddy Ape, en Papa Shango Entertainment van zijn collega Isha. Vergelijken is moeilijk, maar Bagunda vindt dat Jeunes Boss er relatief gezien goed uitkomt.

Corona blijft uiteraard een rem op de groei, zeker nu de livesector nog altijd zo goed als stilligt. Dat zie je ook bij Frenetik: vorig jaar gooide hij hoge ogen met zijn debuut, maar zijn potentieel heeft hij nog niet helemaal kunnen waarmaken.

en kan je al het werk dat je rond de vorige platen hebt gedaan niet verzilveren.”

Met Frenetik tekende Jeunes Boss een deal met het Parijse label Blue Sky en Epic Records, een sublabel van het Franse Sony. Hoe goed het ook in België gaat, de link met Frankrijk blijft voor (Franstalige) Belgen superbelangrijk. “De game voor rappers als Frenetik gebeurt vooral in Frankrijk, dat kan je niet ontkennen. En dan moet je met mensen samenwerken die kennis hebben van die markt, in casu de Fransen zelf.”

Dat Frankrijk sinds Stromae de hele Belgische scene deed shinen met gezonde jaloezie naar onze muziekscene kijkt, is geweten. Maar raakt die fascinatie niet stilaan opgedroogd? “Integen-

Hiphop nam het voorbije decennium een hoge vlucht, zowel artistiek als commercieel. Een plek in de mainstream is mooi, maar de kans op verwatering is reëel, beseft Bagunda. “Maar toch blijf ik erbij dat rappers niet genoeg erkenning kunnen krijgen. Corona heeft die hausse wel wat afgetopt. Labels mikken minder op nieuwe artiesten, omdat ze omzichtig met hun middelen moeten omspringen en je niet aan langetermijnplanning kan doen.”

Al die aandacht voor en (wereldwijde) populariteit van rapmuziek, vertaalt zich bizar genoeg nog niet in heel veel aandacht bij onze eigen mainstreammedia. “Nee, de grote meerderheid is er nog niet klaar voor dat hiphop de nieuwe pop is. (Lacht) In tegenstelling tot Nederland of Engeland wordt hiphop in België nog altijd vooral door jongeren beluisterd. Dat willen wij zo hard veranderen!”

| INTERVIEW

TO THE MAINSTREAM AND BEYOND

BRUZZ

deel, ik denk dat ze alleen maar groter wordt,” zegt Bagunda. “Fransen houden graag vast aan hun eigen muzikale cultuur en taal, terwijl Belgen het gewoon zijn om over het muurtje te kijken. Dat geeft ons een creatieve voorsprong.”

Bagunda vergelijkt de muzikale vrijage tussen België en Frankrijk graag met het verschil tussen Canada en de VS. “Kijk naar Drake, een Canadees, en de meest succesvolle rapper ter wereld.

Hij is uniek, net zoals Belgen, en zeker Brusselaars, een unieke sound en stijl hebben. Die authenticiteit is wat ons tekent. Alleen is het nog altijd vaak zo dat een Belgische artiest eerst in het buitenland moet doorbreken vooraleer hij in België aandacht krijgt. Kijk naar Hamza, Damso, Lous and the Yakuza... Het is onze grote missie om die mentaliteit te doorbreken.”

Cultuurverschillen en de taalbarrière blijven daarbij grote spelbrekers, zegt Bagunda.

“Zwangere Guy zal in Charleroi niet beluisterd worden. En Damso niet in Vlaanderen.”

Artiesten als Stromae en Angèle overstijgen die grenzen toch? “Ja, maar dat zijn uitzonderingen.

Vlamingen kunnen zich eerder spiegelen aan iemand als Angèle of Roméo Elvis dan aan Hamza of Damso. Dat is doodjammer, want we zijn al zo’n klein land, via één tussenpersoon kan je hier bij wijze van spreken iedereen bereiken.”

DOOR DE TAALBARRIÈRE

« LE HIP-HOP EST LA MUSIQUE POP D’AUJOURD’HUI »

“HIP HOP IS THE POP MUSIC OF TODAY”

“Het is dubbel,” vindt Bagunda. “Veel mensen hebben Frenetik nog nooit zien optreden, en denken: die kerel is zo goed, die wil ik het nu echt weleens zien waarmaken op een podium. Zo bouw je spanning op. Maar je kan niet ontkennen dat er een zeker momentum verdampt is.

Frenetik heeft in een halfjaar tijd twee albums uitgebracht, en die zijn heel goed ontvangen.

Maar we hebben ze niet kunnen ondersteunen met een uitgebreide tournee, zoals je dat normaal zou doen. Als hij een nieuw album uitbrengt, moet je je daar weer op concentreren

L’année dernière, avec son premier album Jeu de couleurs, Frenetik devenait l’un des rappeurs les plus prometteurs de la scène bruxelloise. Grâce à son talent pour transformer sa vie urbaine grisâtre en poésie douce-amère, mais aussi au nez creux de Jeunes Boss, qui l’a fait monter à bord en lui offrant une plateforme pour se développer. « En termes de talent rap, la Belgique est numéro un en Europe », déclare Robert Bagunda du jeune label, maison de production et agence de management bruxellois à l’occasion de La Semaine de la musique belge. « Mais il y a souvent un manque d’infrastructures et de savoir-faire pour le faire connaître. Les gens ne comprennent toujours pas que le hip-hop est la musique pop d’aujourd’hui. On veut changer cela. »

Last year, Frenetik became one of the most promising rappers from the Brussels scene with his debut album Jeu de couleurs. This was thanks to his ability to transform his grey street life into bittersweet poetry, but also to Jeunes Boss’ nose for talent, the label that picked him up and offered him a platform to develop. “In terms of rap talent, we in Belgium are the number one in Europe,” says Robert Bagunda of the young Brussels label, production house and management agency on the occasion of Belgian Music Week. “But there is often a lack of infrastructure and know-how as to bring it out. People still don’t understand that hip hop is the pop music of today. We want to change that.”

FR

EN

33

Culture. Cinéma

JAN BUCQUOY CÈDE ENCORE UNE FOIS À LA TENTATION DU CINÉMA

‘Désormais, je n’ai pas le droit de mourir’ FR

Jan Bucquoy s’exprime à travers des tentatives de coup d’État, de la poésie ou de folles soirées dans les cafés, des expositions de slips et des apparitions dans les médias. Parfois aussi par le biais du cinéma. Dans La dernière tentation des Belges, il entre en dialogue avec sa fille qui fait ses adieux à la vie. « On n’arrange rien avec un film. La douleur reste. On meurt aussi en partie. » — NIELS RUËLL

J

an Bucquoy a une ardoise chargée. Le Musée du Slip. Des bandes dessinées comme Le Bal du rat mort. Une poignée de coups d’État ratés et d’assauts contre le Palais Royal déjoués par la police. La décapitation du roi Baudouin sur la Grand-Place, ou du moins d’une poupée à l’effigie du monarque.

Sans oublier ses 1 001 représentations au café le Dolle Mol. Parfois, il s’exprime à travers un film.

Le plus connu d’entre eux est Camping Cosmos, avec dans des rôles secondaires Arno et l’actrice porno à forte poitrine Lolo Ferrari. Le meilleur est son premier film. Dans La vie sexuelle des Belges, il revient sur ses trente premières années et sur les femmes qu’il a fréquentées avec humour, sympathie révolutionnaire et liberté poétique. Son dernier film La dernière tentation des Belges, est très similaire, avec une grande et tragique différence. Bucquoy, âgé aujourd’hui de 76 ans, a construit le film autour du suicide de sa fille Marie Bucquoy.

N’hésitez pas à me contredire, mais La dernière tentation des Belges est très similaire à La vie sexuelle de Belges.

JAN BUCQUOY : Trente ans plus tard. C’est la conclusion d’une trilogie.

34

Est-ce que cela conclut aussi votre carrière de réalisateur ?

BUCQUOY : Je n’ai pas du tout une carrière de réalisateur (rires). Comment pouvons-nous, même de façon infinitésimale, rendre la vie un peu plus intéressante et agréable ? Comment atteindre les gens ? Cela peut se faire par différents moyens. Le cinéma est l’un de ces canaux. Je communique par le biais d’une soirée de poésie ou d’une exposition, mais aussi par des performances télévisées. Par exemple, je participe actuellement à la troisième saison de l’émission Don’t Worry Be Happy de Peter Boeckx.

Dans La vie sexuelle de Belges, c’est Jean-Henri Compère qui jouait le rôle de Jan Bucquoy, mais là, vous avez demandé à l’acteur de cinéma et de télévision ouest-flamand Wim Willaert (Cargo, Eigen Kweek). Pourquoi ce changement ?

BUCQUOY : Il est intéressant d’utiliser le même acteur dans tous vos films et de le voir vieillir. Ce n’était donc pas un choix facile de s’éloigner de ça. Jean-Henri Compère est un bon acteur mais il a fait des études. Il parle ucclois. Je voulais un Bucquoy plus crédible. Et je voulais renforcer le lien avec la Flandre. Je suis en train de le perdre.

Depuis que mes parents sont morts, je ne retourne presque plus à Harelbeke. Je fais partie de ces personnes bizarres qui sont encore à l’aise dans les deux cultures belges. Je trouve cela enrichissant.

Bruxelles est votre point de chute maintenant.

Comment aurait été votre vie si vous étiez resté à Harelbeke ?

BUCQUOY : J’y ai pensé. Mon père travaillait chez Desclée de Brouwer, une entreprise d’électricité.

Les fils pouvaient y entrer aussi. Ç’aurait été bingo : un bon salaire avec un treizième mois et parfois un quatorzième mois. L’autre côté de la famille était dans la construction, surtout dans l’entreprise Stadsbader. Il y avait du boulot, j’aurais épousé la jeune fille blonde au bon caractère d’à côté. Que demander de plus ?

J’aurais pu devenir bourgmestre de Harelbeke.

Ou prendre d’assaut la maison communale de Harelbeke chaque année ?

BUCQUOY : Trop facile. On y entre comme on veut. « Ah Jan, assieds-toi », aurait dit le bourgmestre. La faille, la rupture avec la Flandre, est apparue très tôt. Depuis l’âge de douze ans, je suis allé dans des écoles françaises. Ma mère pensait encore qu’il fallait parler français pour aller à l’université. Elle était libérale et ne croyait pas en Dieu. En Flandre occidentale catholique, c’était spécial. Mon père était aussi spécial parce qu’il était communiste.

Quand on parlait du roi, il faisait ce geste (tranche la gorge avec le pouce, NDLR). J’ai découvert la richesse de la littérature française, de la philosophie, de l’art. À Harelbeke, c’était seulement les cafés, gagner de l’argent et construire des maisons. Le courant m’a porté en France. Situations situationnistes à Strasbourg.

Contexte révolutionnaire de 1968.

La Cinematek a organisé une rétrospective de vos films et vous a qualifié d’anarchiste jus-

qu’au-boutiste.

L’artiste hors normes Jan Bucquoy, âgé aujourd’hui de 76 ans, a construit son nouveau film autour du suicide de sa fille Marie Bucquoy. « Je n’avais pas réalisé que la douleur psychologique pouvait être aussi insupportable que la douleur physique. »

BUCQUOY : Je suis de Harelbeke. Il n’y a pas d’anarchistes là-bas. Il n’y a que des poivrots (rires).

Quelle est la différence ?

BUCQUOY : Il n’y a pas tant de différence que ça (rires). Je n’ai aucune carte des anarchistes ou des communistes. Je ne suis membre d’aucun club. Je ne veux pas non plus faire partie d’un club qui m’accepte comme membre. Comme Marx, Groucho Marx.

“

BUCQUOY : On n’est jamais en mesure de le faire.

On n’arrange rien avec un film. La douleur reste.

On meurt aussi en partie. Elle avait des problèmes, elle prenait des pilules, c’était toujours compliqué avec ses amants. Elle avait déjà fait plusieurs tentatives. Mais elle était vivante. Elle avait un enfant. Elle avait trois expositions de photos à son actif. Elle commençait à se faire un prénom. Ce n’était pas facile de porter le nom de Bucquoy.

Son nom de famille était-il dur à porter ?

BUCQUOY : Enfant, on se moquait d’elle parce que son père avait un musée du slip. Les enfants veulent des parents normaux. Des parents qui sont là. Pas des parents qui ont toujours le nez dans les livres ou qui sont ailleurs. Partout où elle allait, on lui disait que son père avait encore déconné. J’avais dit quelque chose de stupide à la télévision, j’avais baissé mon froc ou j’étais en prison pour avoir décapité le roi. J’ai sept enfants mais une seule fille. C’était un peu le centre.

C’était elle qui réunissait tous les enfants des différentes familles. Elle avait même des contacts avec des ex-femmes avec qui j’étais en conflit. En même temps, elle tenait de moi ce côté rebelle. Elle me critiquait vertement. Elle m’appelait le bouffon du roi. « Tu joues en fait un rôle qui convient très bien au pouvoir », disait-elle.

BRUZZ | INTERVIEW

La dernière tentation des Belges s’articule autour du suicide de votre fille Marie Bucquoy en 2008.

Quand avez-vous été capable de faire ça ?

BUCQUOY : Je fais des films autobiographiques. Je devais raconter ça d’une manière ou d’une autre.

La question était de savoir comment. J’ai perdu une fille et une petite-fille. La famille du père et de mon ex ne veulent pas que les Bucquoy aient de contact avec elle. Elle a dix-huit ans maintenant. Je voulais mettre toutes ces émotions dans le film car elles sont universelles. Je n’en fais pas un drame, je ne montre pas la chute, je prends mes distances et je stylise. Quand un de vos enfants meurt, c’est irrémédiable. Je rêvais d’elle, et des années plus tard, je l’ai vue marcher dans la rue. Parfois, je lui parlais. Mais soudain, sa voix n’était plus là. C’est une sorte

▼

© KRIS DEWITTE

Pourquoi voulez-vous partager votre histoire et votre version de son histoire avec le grand public ?

35

▼

JAN BUCQUOY CÈDE ENCORE UNE FOIS À LA TENTATION DU CINÉMA

de post-mortem. Le film est une dernière tentation, une dernière tentative d’accepter que ce silence soit soudainement là. Qu’est-ce que la mort ? Le silence. « Comment ça va, papa ? » est la dernière chose qu’elle me demande. « Je fais semblant d’être vivant », je réponds. Le film se termine dans le silence.

Cela transperce le cœur. « Tout le monde a le droit de partir quand il le souhaite », dites-vous aussi dans le film. « Sauf ma fille. » Le drame a-t-il changé votre façon de penser ?

BUCQUOY : Pas vraiment. Je soutiens toujours l’idée que l’on devrait pouvoir partir quand on le souhaite. Les gens qui se suicident le font toujours de manière abrupte. S’il existait une institution où l’on pouvait se rendre, je pense qu’il y aurait moins de suicides. Cela apaiserait les craintes. Deuxièmement, la vie n’est pas assez intéressante.

BRUZZ

| INTERVIEW

Ah bon ?

BUCQUOY : J’espère que le film suggère aussi ceci : rendez la vie agréable. Ce n’est pas un film négatif. Il parle plus de la vie que de la mort.

Mais pourquoi les gens se suicident ? Pourquoi ils boivent ? Pourquoi ils se réfugient dans la drogue ? Parce que la vie n’est pas intéressante.

C’est la responsabilité des personnes au pouvoir.

Il suffit de regarder les deux dernières années : toute la culture, toutes les choses amusantes ont dû fermer, mais nous avons quand même dû

« Le film est une dernière tentation, une dernière tentative d’accepter que ce silence soit soudainement là » continuer à travailler. La vie n’est pas agréable.

Nous devons tout le temps travailler. Pour la plupart des gens, le travail est une forme de prostitution. À cette différence près que la prostitution est plus rentable. Donc, si vous ne voulez pas en faire un paradis, paradise now !

– alors il ne faut pas se plaindre que les gens ne veulent pas vivre. Si vous ne développez pas d’utopie, si vous ne la rendez pas agréable, alors la vie ne vaut pas la peine d’être vécue. Je m’en tiens à cela. C’est tout.

Mais pas votre fille.

BUCQUOY : Mais pas ma fille. C’est la contradiction. Quand un de vos proches se suicide, c’est vous-même qui êtes nié. Vous n’êtes pas assez intéressant. C’est une négation. Vous êtes aspiré dans le vide, dans un trou noir. Vous êtes tué aussi. Elle avait un sourire sur le visage. C’était un soulagement pour elle. Elle parlait de la 36

Pour La dernière tentation des Belges, Jan Bucquoy s’est entouré de l’acteur flamand Wim Willaert et de la chanteuse Alice on the Roof. « Le film est dédié aux pères absents. »

douleur. La douleur psychologique. C’est difficile à imaginer pour moi, je trouve toujours quelque chose pour en sortir. Je n’avais pas réalisé que la douleur psychologique pouvait être aussi insupportable que la douleur physique. Il faut l’accepter. Mais on n’accepte pas. Parce que cela entre trop en conflit avec votre propre identité et votre vie. On ne fait pas des enfants pour qu’ils choisissent le suicide.

On ne fait pas d’enfants pour ne pas s’en occuper après.

BUCQUOY : Le film est dédié aux pères absents.

Les pères sont souvent absents, même s’ils restent mariés. Ils font une carrière et sont là physiquement mais pas psychologiquement. Je n’ai pas toujours été là. Les enfants le ressentent. C’est difficile d’élever un enfant. C’est un travail. Les gens pensent qu’ils sont éternels.

Ils se démènent pour payer une maison, mais une crise cardiaque et c’est fini. C’est absurde.

Ma dernière femme est morte d’un cancer du pancréas à 42 ans. Je suis seul depuis quatre ans avec un fils. Il vient d’avoir douze ans. Maintenant, je suis présent.

Un don du ciel ?

BUCQUOY : Oui. Sinon, je ne serais pas ici. Je me serais fait sauter il y a longtemps. Avec un dictateur dans les bras, évidemment. Mais désormais, je n’ai pas le droit de mourir. Je dois être devant l’école à trois heures et demie. Je dois refaire des projets. Je n’ai jamais fait attention mais maintenant je fais attention. Je bois même moins. Interdit de mourir, Jan Bucquoy !

LA DERNIÈRE TENTATION DES BELGES Sortie en salles: 2/2 Toute personne ayant des questions sur le suicide ou ayant besoin de parler peut contacter la ligne d’écoute du Centre de Prévention du Suicide sur preventionsuicide.be ou appelez le 0800 32 123

‘VERBODEN TE STERVEN, JAN BUCQUOY!’

‘DYING PROHIBITED, JAN BUCQUOY!’

Jan Bucquoy heeft veel op zijn kerfstok: het Slipmuseum, strips als Het ‘Bal du Rat Mort’, een handvol mislukte staatsgrepen en bestormingen van het Koninklijk Paleis. Om nog te zwijgen over zijn 1.001 optredens in café De Dolle Mol. Soms drukt hij zich via film uit. De beruchtste is Camping Cosmos, met bijrollen voor Arno en pornoactrice Lolo Ferrari. De beste is zijn eerste: La vie sexuelle des Belges. Zijn voorlopig laatste film, La dernière tentation des Belges, lijkt er hard op, met één groot en intriest verschil: de inmiddels 76-jarige Bucquoy structureerde de film rond de zelfmoord van zijn dochter Marie in 2008. “Je arrangeert niets met een film. De pijn blijft. Je gaat voor een stuk mee dood.”

Jan Bucquoy has a lot to answer for: the Underwear Museum, comics such as Le ‘Bal du Rat Mort’, a handful of failed coups and police raids on the Royal Palace... Not to mention his 1,001 shows in café De Dolle Mol. He sometimes expresses himself through film. The most notorious of those is Camping Cosmos, with supporting roles for Arno and porn actress Lolo Ferrari. The best is his first: La vie sexuelle des Belges. His latest film, La dernière tentation des Belges, is very similar with one large and sad difference: the now 76-year-old Bucquoy framed the film around the suicide of his daughter Marie in 2008. “A film does not help you deal with anything. The pain stays. It kills part of you.”

NL

EN

08 & 09.02

Larsen C CHRISTOS PAPADOPOULOS

EEN MICROSCOPISCHE EN BETOVERENDE CHOREOGRAFIE…

Les Halles de Schaerbeek | 22a, rue Royale Sainte-Marie - 1030 Bruxelles reservation@halles.be | 02 218 21 07

BruxellesVies Storyboard NOÉMIE MARSILY

Nightshade

Over three weeks, a Brussels-based creative shares his or her view of the world. ASTRID HAERENS writes both prose and poetry. Her novel Stadspanters was published in 2017. Her poetry collection Oerhert will be published by Atlas Contact at the end of March. www.astridhaerens.be

Het verschil tussen een drifitge wereldleider en een peuter?

Volgens Maas theater en dans niet zo gek veel. Alleen heeft de een het voor het zeggen en de ander niet.

MAAS THEATER EN DANS: BULLYBULLY 6/2, 11 & 15.00, Bronks, www.bronks.be 38

EN/ On a Friday night in December, you are standing in the shell of a loft, an icy wind is blowing through the building making your pale, bare legs shiver, there is dust everywhere, the grey concrete walls are cold, you get changed: you take off your woolly trousers and put on a tight-fitting black suit, next to you is your girlfriend, she calls, she laughs and then, when you are ready, you walk hand-inhand through the room, into the corridor, up the stairs, you walk past people sitting down in the corners talking, laughing, sleeping, kissing, you walk towards the still distant music which, with its deep banging, beckons you, you pull open a heavy door and are engulfed by vibrating, warm air, you step into a dark box, another universe, you see people, everywhere, acquaintances and strangers greet the two of you, you stand still and drown in a pair of bright green eyes, your girlfriend lets go of your hand and walks on alone, makes her way through the swaying, dancing mass, you smile, look at the shining eyes, the elegant nose, the moving mouth of the woman standing before you, ageless, you talk non-stop to her and she talks non-stop back to you, you seem to merge, time doesn’t exist here, finally you embrace her, then let go of her again, meanwhile the beats have slowed down, they move languidly like molasses through the space, the group of people seems to move simultaneously from left to right, up and down, then there is whistling, cheering, this is a collective celebration, a euphoric feast for your battered lives, you dive deeper into the

crowd, there is your girlfriend again, she is dancing in a trance with her arms in the air, her hair is wet and swishing around, you put your hand on her soaking, sinewy neck and squeeze it softly, in front of you there is a barefoot woman, jumping, seemingly galloping on the spot, wetness is splashing up from the ground, her legs are covered in mud up to her calves, behind you is your ex-lover and their girlfriend, they are wearing golden suits, they kiss each other and then embrace you, the three of you are now rocking back and forth, you want more and more and more of this, time is slow and lightning fast at the same time, you throw yourself into the air and let yourself fall into space, into time, you are lifted up and carefully put back down, you close your eyes and dance, this is the deepest, the peak of the night, the night as a place, as a hollow in which you can hide, can transform, nameless, faceless, genderless, this is the night as a state, as a condition, without conditions, here you store your congealed life in a corner of the room, the cruise control days are crushed one by one in the darkness, you walk on, sink down on a pile of cushions and start talking to someone but can only make out the mouth and a pair of eyes, you kiss a young mother who whispers her secrets in your ear, you look at her face, adventurous, whimsical, her lips twisting as she speaks to you, you get back up and walk outside, onto the terrace, a fur coat is wrapped around your shoulders, you drink from a thin, long glass, next to you are a tall person in a cowboy hat and a person with a leather kepi, they each smoke a cigarette silently and look towards the apartment buildings on the horizon, the horizon of this dozing city now slowly waking up, in the distance, a sun as yellow as a yolk appears, bathing everything in gold, there are seagulls screeching in the sky, you stand shoulder-to-shoulder with these warm bodies on the terrace, you watch cars setting off, the first trams passing, people with dogs stepping out onto the street, you look into the seamless stream of real life and you smile, turn around, returning to the night one last time.

Reread the complete series?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

BRUZZ | PORTRAIT

EDWIGE

‘Edwige’, pour les intimes FR

Chaque semaine, notre radar détecte une personnalité artistique qui mérite toute votre attention. Aujourd’hui, c’est la Bruxelloise Edwige qui crève l’écran avec un premier disque de chanson française concocté en compagnie d’Albin de la Simone et Joachim Jannin.

— NICOLAS ALSTEEN

À l’heure où tout Paris s’accorde enfin une pause de midi, Edwige Baily saute un repas et dilapide volontiers quelques calories supplémentaires sur la scène du Petit Montparnasse. En pleine répétition, la comédienne bruxelloise y défend les couleurs d’un spectacle imaginé en Belgique, au théâtre Le Public. Tout ça pour l’amour ! est un monologue, une ode à la littérature saupoudrée d’humour.

Mise en scène par Julien Poncet, cette performance solitaire n’est pourtant pas la seule actualité de l’artiste. Exilée pour plusieurs mois aux abords de la Tour Eiffel, Edwige Baily vient en effet de dévoiler sous le nom d’Edwige les contours de son univers musical via un disque de chanson française au charme magnétique.

Alternative nécessaire à son épanouissement personnel, la musique tient assurément une place à

part dans la vie de l’actrice. « J’ai toujours ressenti le besoin de chanter », assure-t-elle. « Au départ, j’écrivais mes chansons en anglais.

Cela me procurait un sentiment de liberté. C’était un mode d’expression en rupture avec mes habitudes au théâtre et au cinéma. »

BIEN ENTOURÉE Pour comprendre l’émergence du français dans ses couplets, il faut se tourner vers Albin de la Simone, chanteur et compositeur dont le génie, en tant qu’arrangeur, a déjà exaucé les souhaits de Pomme, Carla Bruni, Alain Souchon, mais aussi ceux de Vanessa Paradis. « En 2013, il a sorti un album solo qui, à mon sens, est une œuvre majeure », indique la Bruxelloise. « À l’époque, j’envisageais d’écrire des morceaux en français. Mais j’avais besoin de quelqu’un pour m’aider à le faire. J’ai donc contacté Albin de la Simone qui, fort gentiment, m’a répondu qu’il n’écrivait jamais de paroles pour les autres... Malgré ce refus, il m’a encouragé dans mes démarches. Au moment où il

m’incitait à chanter en français, ma route a croisé celle de Joachim Jannin qui, lui, était ultra-motivé à l’idée de m’accompagner dans l’écriture et la compo des morceaux. » Épaulée par ces deux anges gardiens et quelques autres musiciens, Edwige chante désormais sa langue maternelle avec un supplément d’âme qui fait toute la différence.

Comme chez Barbara Carlotti ou Françoiz Breut, sa musique véhicule de doux parfums sixties via des mélodies sensuelles qui, sur la pointe des pieds, se faufilent dans le giron de grandes figures de la chanson. Car il y a bien un peu de Françoise Hardy, de Jane Birkin et d’Anna Karina dans les coulisses du disque imaginé par l’actrice belge. Entre amour du cinéma et passion pour la musique, Edwige donne de la voix et joue pleinement son rôle de chanteuse. De quoi aborder 2022 avec une nomination : meilleur espoir féminin dans la catégorie chanson.

EDWIGE sortie de l’EP : janvier 2022 39

Culture. Festival HAMEDINE KANE FAIT VIBRER LE FESTIVAL MOUSSEM CITIES

Hamedine Kane Naît en 1983 à Ksar (Mauritanie).

Grandit entre la Mauritanie et le Sénégal 2010, arrive au centre pour demandeurs d’asile d’Yvoir en Belgique. Se passionne pour la réalisation de films 2012, s’installe à Bruxelles.

2016, réalise son premier film Habiter le Monde, enchaîne avec d’autres formats courts Depuis 2019, travaille entre Bruxelles et Dakar 2020, son premier long-métrage documentaire La Maison Bleue est salué par la critique L’ancien bibliothécaire lance avec Stéphane Verlet-Bottéro L’École des Mutants

40

‘Nous devons nous rencontrer, il y va de la survie de l’humanité’

— TEXTE ET PHOTO SOPHIE SOUKIAS

H

abitué à enflammer Bruxelles un mois durant au contact des artistes contemporains les plus influents de villes phares du Moyen-Orient, du Maghreb et au-delà, le festival Moussem Cities se voit cette année privé d’une grande partie de ses invités pour cause de pandémie. Ne s’avouant pas vaincu, le festival prévoit un volet online déclinant vidéos et podcasts émanant de la scène intellectuelle et artistique de Dakar, et conserve sa programmation réservée aux artistes sénégalais évoluant à l’international, comme Germaine Acogny, « mère de la danse africaine contemporaine », Soly Cissé, dont les peintures aux couleurs intenses sont exposées dans les plus grandes capitales du globe, ou encore les musiciens virtuoses Wasis Diop et Malick Pathé Sow. Sans oublier, l’incontournable artiste sénégalais-mauritanien basé à Bruxelles: Hamedine Kane.

Si son nom est souvent associé à son long-métrage documentaire La Maison Bleue (mention spéciale du Jury à l’IFDA 2020), l’œuvre visuelle d’Hamedine Kane se déploie aussi sous la forme de courts-métrages, vidéos et œuvres plastiques présentés dans les plus grands événements internationaux, de Dakar à Paris, en passant par Londres et Taïpei. Ayant lui-même transité par un centre pour demandeurs d’asile, les créations d’Hamedine Kane ont en commun de repenser les frontières au-delà des habituels discours

sage s’est lui-même dessiné en marge des écoles et institutions d’art et de cinéma.

HAMEDINE KANE : Avec L’École des Mutants, on

cherche à sortir de l’académique en considérant que ce qui se fait au quotidien est aussi une forme de transmission. Toutes les expériences que nous vivons contribuent à faire de nous des gens concernés par la société. Mon parcours est, en effet, très particulier parce que je suis autodidacte. Tout mon apprentissage s’est fait par des expériences de rencontre et de transmission qui se situent en dehors du cadre institutionnel. Je fais du cinéma tout seul. Quand un sujet m’intéresse, j’y vais seul ou je demande à un copain de prendre le son. J’essaie de sortir des sentiers battus en passant beaucoup de temps avec les gens que je filme afin de raconter une histoire intime et singulière, construite dans le respect et en interrogeant sans cesse ma distance avec le sujet.

politiques et migratoires pour déplacer le curseur sur les récits humains et leur singularité. Qu’il s’agisse d’évoquer la Jungle de Calais, le Petit Château à Bruxelles ou un radeau de migrants perdus à jamais en mer.

Ancien bibliothécaire, sensible à la fabrication des récits et à leur transmission, Hamedine Kane s’intéresse aussi aux savoirs informels comme en atteste L’École des Mutants, imaginée avec l’artiste, écologue et curateur Stéphane Verlet-Bottéro. Basé sur un minutieux travail de collecte et de préservation d’archives, le projet multidisciplinaire entretient avec soin le souvenir des pédagogies alternatives voire utopistes qui ont jalonné l’histoire du Sénégal.

Outre le travail d’excavation des richesses du passé, L’École des Mutants se décline sous la forme d’une université itinérante où les savoirs se transmettent via des manifestations d’art et où les pratiques habituellement tenues à l’écart des institutions et autres validations culturelles sont célébrées pour leur valeur artistique.

Autant de merveilles à découvrir sur l’écran du cinéma Nova (à l’occasion des quatre journées dédiées au cinéma dakarois) et dans les salles d’exposition du Markten pendant tout le mois de février.

KANE : Quand j’ai commencé à m’intéresser au sujet, mon point de départ était de savoir comment j’allais faire un film qui allait se démarquer du JT de 20h et de ce monde où les images foisonnent, sachant qu’à ce moment-là Alpha passait presque tous les soirs à la télé. Je cherchais à faire comprendre que chacun dans la Jungle de Calais a un parcours personnel et une intimité. Ce ne sont pas juste des migrants, des sortes d’ombres que l’on voit passer. Alpha a un parcours très particulier, il a mis dix ans pour cheminer de Dakar à Calais. Mon idée a été de prendre du temps, quitte à ce que le film ne soit pas produit, quitte à ce qu’il sorte du schéma traditionnel. Le but était de faire éclater les représentations des migrants et leurs assignations en offrant un contre-récit. Pour moi, c’est ça faire du cinéma.

Avec L’École des Mutants, vous faites éclater les frontières entre art contemporain et pratiques artisanales. Votre propre itinéraire d’apprentis-

Vous avez vous-même été confronté aux politiques migratoires et à ces assignations dont vous nous parliez. Vos films se nourrissent de

BRUZZ | INTERVIEW

Révélé avec son splendide documentaire La Maison Bleue, le Bruxello-Sénégalais Hamedine Kane compte parmi les têtes d’affiche de Moussem Cities, qui consacre son édition 2022 à Dakar. Alors que la bouillonnante scène artistique locale de la capitale sénégalaise est privée de festival pour raisons sanitaires, BRUZZ revient sur l’itinéraire hors du commun d’un artiste qui n’a de cesse de questionner la notion de frontières.

Dans votre film La Maison Bleue, vous dressez un portrait inattendu de l’artiste sénégalais Alpha, installé dans la Jungle de Calais et qui, à l’époque, était déjà très médiatisé.

▼

FR

41

▼

HAMEDINE KANE FAIT VIBRER LE FESTIVAL MOUSSEM CITIES

votre propre expérience de demandeur d’asile ?

KANE : Quand je suis arrivé en Belgique il y a dix

ans, cela a été un véritable choc de me retrouver dans un centre d’accueil pour demandeurs d’asile à Yvoir (commune de la région de Namur, NDLR). Rien que le contact avec l’administration, la manière dont les informations étaient collectées, était très violent. La population est gérée comme on gère des chiffres et on fait peu de cas des parcours individuels, des aspirations, des rêves et des sentiments de chacun. Tout cela est très froid et j’ai été dépassé au point de nourrir une obsession sur le sujet et de consacrer beaucoup de mes films à la thématique.

BRUZZ

| INTERVIEW

Parlez-nous de cette obsession. Peut-on dire que cette expérience migratoire a fait de vous un cinéaste ? Ou du moins, qu’elle a été l’élément déclencheur ?

KANE : C’est vrai. On peut dire que le cinéma m’a sauvé parce que je vivais assez mal la situation.

Parallèlement, cette expérience m’a permis de faire des rencontres, comme avec le réalisateur Benoît Mariage qui donnait un atelier dans le centre de réfugiés d’Yvoir. C’était la première fois que je participais au tournage d’un film. Je pense que le choc que je vivais m’a empli d’une nécessité de raconter. Car je ne me reconnaissais pas dans le traitement médiatique qui était fait de nous. Je voulais juste faire partie de la société et reprendre une vie normale et je ne pouvais pas. La seule façon d’exprimer cela, c’était de faire des images. C’est ainsi que j’ai commencé à faire des petits films et à les monter avec des copains. Petit à petit, tout cela a pris forme et j’ai pu me réconcilier avec la Belgique.

Vous consacrez également un court-métrage documentaire au Petit Château à Bruxelles.

KANE : Le Petit Château m’intéressait beaucoup.

En quittant Yvoir, je me suis installé à Bruxelles et mon logement donnait sur ce centre FEDASIL au bord du canal. J’ai donc passé beaucoup de temps à filmer depuis ma fenêtre. J’étais fasciné par la manière dont la ville passait devant les résidents du Petit Château dans l’indifférence la plus totale, comme si c’était devenu quelque chose de banal. Je cherchais à documenter l’attente des demandeurs d’asile au quotidien.

Lorsqu’on fait la démarche de regarder vraiment ce qui se passe, le Petit Château n’est plus simplement un décor, on observe des gens qui s’adaptent, même à des situations d’attente très difficiles.

Comme dans votre film La Maison Bleue: l’artiste Alpha trouve son équilibre dans un environnement aussi vulnérable que celui de la Jungle de Calais.

KANE : C’est ce qui est fascinant chez Alpha, c’est qu’il n’a jamais abandonné. Il veut être artiste et il veut créer. Il va jusqu’à construire sur le sol de la Jungle la maison qu’on lui refuse. Il y accueille le public, organise des expos et a même participé à la construction d’une école. C’est pour moi la 42

chose la plus intéressante à mettre en valeur chez ces populations : leurs capacités incroyables de résistance et de résilience. Ça me révolte de constater qu’il est uniquement question de mobilité lorsque l’on parle des migrants et des exilés, mais jamais de l’aberration que sont devenues les frontières. Car les frontières tuent. Et il existe une injustice fondamentale entre les pays du Nord et les pays du Sud. Un Français ou un Belge qui se réveille un beau matin et qui veut aller à Dakar n’a qu’à réserver son billet d’avion. Le contraire n’est pas possible. La responsabilité de l’artiste est de poser cette injustice fondamentale.

« Le choc que je vivais dans le centre pour demandeurs d’asile m’a empli d’une nécessité de raconter » Une grande partie de vos travaux sont à voir dans le cadre du festival annuel Moussem Cities dont l’édition 2022 est consacrée à la ville de Dakar.

Une édition assez particulière puisque les artistes de la scène locale dakaroise sont interdits de visite à Bruxelles pour raisons sanitaires. La pandémie agit comme un miroir de cette injustice fondamentale dont vous nous faisiez part ?

KANE : Cela a toujours été compliqué pour les artistes du Sud de voyager et d’avoir accès à une mobilité fondamentale mais avec la pandémie, la situation s’est fortement dégradée. Pour pouvoir voyager de Dakar à Bruxelles, il faut être vacciné or en Afrique, seule 3 % de la population est vaccinée. Sachant que l’Occident a gardé pour elle 90 % de la capacité vaccinale. L’aberration, c’est que faute de vaccination suffisante, des variants apparaissent en Afrique et s’exportent

en Occident. La pandémie est vraiment révélatrice des relations Nord-Sud.

L’impossible mobilité depuis deux ans de beaucoup d’artistes du Sud a également pour conséquence d’appauvrir la diversité de l’offre culturelle dans une grande capitale européenne comme Bruxelles.

KANE : C’est quelque chose d’assez terrible et de triste de ne pas pouvoir avoir accès à la scène internationale, d’être privés de regards différents sur le monde et d’autres récits. Si on ne prête pas attention, cet enrichissement venu du Sud ne manquera plus à personne, parce que les gens ne l’auront pas connu et ne sauront donc pas ce qu’ils ratent. C’est très dangereux.

Aujourd’hui, on nous propose d’intervenir sur Zoom comme si c’était la chose la plus naturelle du monde. Plus besoin de faire venir les artistes puisqu’il y a Zoom. Parfois, on se contente juste de faire déplacer leurs œuvres. Or quand un artiste se déplace, il vient avec tout un bagage et tout un regard. De la même manière que sa visite va influencer son propre travail. Aujourd’hui, on est passé à un traitement très froid des artistes, il n’y a plus le besoin de se mélanger et de partager. Chacun est encouragé à faire son truc dans son coin.

Il arrive aussi que l’argument écologique soit brandi pour reconsidérer la mobilité des artistes.

KANE : C’est sûr qu’il faut voyager moins et différemment. Mais les gens qui voyagent à outrance ne sont pas les gens du Sud. Ça n’est pas eux qui sont en train de polluer. On ne peut utiliser cet argument pour empêcher les rencontres. Nous avons besoin de nous rencontrer et de voir ce qui se passe ailleurs. Il y va de la survie de l’humanité.

HAMEDINE KANE 3 > 27/2, De Markten, www.moussem.be LA MAISON BLEUE & L’ÉCOLE DES MUTANTS 25 & 27/2, Cinéma Nova, www.moussem.be FESTIVAL MOUSSEM CITIES 1 > 28/2, divers lieux, www.moussem.be

KUNSTENAAR ZONDER GRENZEN

ARTIST WITHOUT BORDERS

De in Brussel wonende regisseur Hamedine Kane, die we ontdekten dankzij zijn knappe docu La maison bleue, is een van de grote namen op Moussem Cities.

Het festival zoomt dit jaar in op Dakar, hoewel de bloeiende artistieke scene van de Senegalese hoofdstad om sanitaire redenen niet mag overkomen naar Brussel. BRUZZ volgt het bijzondere parcours van een autodidactisch kunstenaar die steevast ideeën over grenzen in vraag stelt. De Mauritaans-Senegalese Kane kwam zelf in Brussel aan als asielzoeker en woonde ook een tijd in een asielcentrum.

Zijn visuele en plastische creaties focussen niet op het politieke discours over migratie, maar op menselijke verhalen. “De shock die ik meemaakte in het asielcentrum deed me beseffen dat ik deze verhalen moest vertellen.”

Brussels-based director Hamedine Kane, whom we discovered thanks to his great documentary La Maison Bleue, is one of the big names on the Moussem Cities bill. This year, the festival zooms in on Dakar, although the flourishing artistic scene in the capital of Senegal is prevented from coming to Brussels for sanitary reasons. BRUZZ follows the unusual trajectory of a self-taught artist who invariably questions ideas of borders. The Mauritanian-Senegalese Kane himself arrived in Brussels as an asylum seeker and spent some time in an asylum centre. His visual and plastic creations focus not on the political discourse on migration, but on human stories. “The shock I had in the asylum centre made me realise that I had to tell these stories.”

NL

EN

INFO EN TICKETS: vaartkapoen.be

VK B(R)UZZE

20:00

WAYI! Adja April Maey magazine

Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad. #1755

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 26 | 05 | 2

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

INTERVIE

WS

A N A LY S E

|

S

TIPS

|

INTERVIE

|

WS

A N A LY S E

|

S

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

+BRUZZ

FR

021 18 | 08 | 2

EN

+ BRUZZ CULTURE

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 19 | 05 | 2

EN

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

#1724

#1763

#1754

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

TIPS

|

SELECT THE

EN

TIPS

DEFINITELY TO DO BEST THINGS IN BRUSSELS

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

020 30 | 09 | 2

NL

+

FR EN

ALSO DURING

TIPS INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

TIPS

COLINE & TOITOINE KLEURRIJK ZWARTKIJKEN

ARNO VERSION

PIANO

FEAT. LE PLUS BEAU SOFIANE PAMART

CRÉONS

HALF PENCIL, HALF SPRAYCAN

BRUSSE LSE BOKSEN HOUDT RECHT JONGE REN

Vechten voor de toekomst

ARS JONGE BRUSSELA TE RUIM VEROVEREN DE

EN ONZE SATELLIET HELE KUNNEN DE IENEN WERELD BED

MEET MEE DE IT LUCHTKWALITE

3000 BUISJES AR HAPPEN NA ADEM

ZZ

WIE MOET DE

RENOVATIE BETA

LEN?

JONGEREN IN

+ BRUZZ CULTURE

ONZE TORENS ROTTEN WEG

DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

NYI ONYA JENNY AMBUKIYE SAPE ODE URBAINE

À LA

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

N VINCEN BEECKMALIFE” “PHOTOGRAPHY

‘Waar zijn al ’ die mensen?

IS

KATHERINE LONGLY IE PHOTOGRAPH BLIEKE ET NICOLE

DE ZES TIPS OM ER CORONAWINT DOOR TE KOMEN

au Grand amour Camping Kitsch

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT Elisabeth Leonskaja Boris Giltburg Nikolai Lugansky

Elisabeth Leonskaja Boris Giltburg Valentina Lisitsa Nelson Goerner Maki Namekawa

#1744

#1756

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 02 | 06 | 2

|

TIPS

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

FR

+ BRUZZ CULTURE

EN

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

021 14 | 07 | 2

EN

TIPS INTERVIE

Cédric Tiberghien Yeol Eum Son & manyLisitsa more...

Nicolai Lugansky Valentina Elisabeth Elisabeth Leonskaja Leonskaja Boris Boris Giltburg Giltburg

17––1720.02.22 17 – 20.02.22

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 05 | 05 | 2

EN

THE LOCKDOWN

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 10 | 03 | 2

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING

TIPS

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

#1762

#1752

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

WS

DE RING ROND

|

A N A LY S E

S

|

TIPS

150 BRONNEN

DE STILSTAND

VAN HET SEKSW

ERK

V.U./E.R.: Gilles Ledure, Rue du Belvédèrestraat 27/5 1050 Brussel / Bruxelles design by raf-thienpont.be

R JUSTITIEMINISTE QUICKENBORNE VEEL VOOR’ VINCENT VAN BRUSSEL NIET STELT ZONDER ‘VLAANDEREN

FOUNDATION THE LOKAL FOTOTEK OUVRENT BOUTIQUE FRANKY ET JOHNNYHEYVAERT DANS LE QUARTIER

WS

|

A N A LY S E

S

|

TER

IS INSCHRIJVINGSTIJD OKEN WEER AANGEBR ZELF HOE ZORG JE VOOR EEN GOEDE ?

MIX OP SCHOOL

IZEN CULTUURHU VUIST MAKEN EEN

KLEI NE REVOLTE

EN

+ BRUZZ CULTURE CABIN FEVER

EXTREEM LUISTEREN AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

UN CHOU À BRUXELLES

ICHRAF NASRI

POLITICAL BODY

Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest?

Voor slechts € 25 krijg je BRUZZ magazine een jaar lang in je bus!

II

TIPS

HOE HOT IS DE BRUSSELSE HIPHOP?

IN DE STAD

N ESTIVALE LA LA DESTINATIO DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

TUTIE ‘‘MET PROSTI N KOOP JE GEE STEMMEN’

FR

INTERVIE

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN WERELD’ IN EEN DROGERE

RUE DE MANCHES

NL

WEEK VAN DE IEK BELGISCHE MUZ

BRUSSEL

EN VEEL GELD HOE VLAANDER KAN BESPAREN

Nicolai Nicolai Lugansky Lugansky Valentina Valentina Lisitsa Lisitsa

LOCKDOWN

‘ON ZE JEU GD S’ ON TG LIPT ON

EN SKATERS VRAG BEGRIP BRUSSEL OM UCTUUR EN INFRASTR

‘WIJ ZIJN E LIEVE JONG MENSEN’

Culture. Theater

NL

Een bijna 170 jaar oude novelle van Herman Melville inspireerde Anna Franziska Jäger en Nathan Ooms in Bartlebabe tot een hedendaagse schreeuw van een door marketingpraatjes, online verleiding, binaire efficiëntie, hard werken en hard spelen uitgeleefde, uitgeputte en uitgeholde mens. — MICHAËL BELLON

Anna Franziska Jäger en Nathan Ooms zijn allebei van 1996 en hebben allebei de masteropleiding drama aan de School of Arts van KASK Gent achter de rug. Jäger werkte al samen met choreograaf Michiel Vandevelde (Love songs (veldeke) en Human landscapes – book I), en zat in films als My queen Karo en Cleo. Nathan Ooms maakte dan weer Relay met Ula Sickle en Drawings met Marc Vanrunxt, en volgde het Studios-programma aan P.A.R.T.S. Maar Jäger en Ooms werken vooral veel samen. Na As a matter of fiction volgde Ooms’ afstudeerproject Some things last a long time, en nu is er de tot volwaardige productie uitgewerkte versie van Jägers masterproef Bartlebabe.

Mogen we spreken van een artistiek duo?

NATHAN OOMS: We hebben elkaar leren kennen in het eerste jaar aan het KASK. Daar zijn we samen beginnen werken aan kleinere projecten, en daarna aan de bachelorproef en onze beide masterproeven. In onze samenwerking delen we veel verlangens, zowel

inhoudelijk als vormelijk, maar tegelijk kan onze verbeelding soms sterk verschillen. Dat is wat de samenwerking spannend maakt, wat ons aandachtig houdt.

ANNA FRANZISKA JÄGER: Bartlebabe is ook anders dan wat we tot nog toe gemaakt hebben. Na de presentatie op het KASK hebben we er nog lang aan voortgewerkt, tot het stuk zijn huidige vorm had. Terwijl we in eerder werk heel secuur en uitgepuurd te werk gingen en minimaal ensceneerden, gaan we nu eerder voor het exces. We wilden tegen geen enkel idee neen zeggen, hoe absurd of onnozel het in eerste instantie ook leek.

OOMS: In Some things last a long time probeerden we een wereld te creëren met kleine gebaren en weinig woorden, terwijl we in Bartlebabe vertrokken zijn van het verlangen om veel materiaal te absorberen, en dat via het half menselijke, half algoritmische personage van Bartlebabe in de theaterruimte te slingeren. Dat materiaal komt onder andere voort uit onze fascinatie voor wat er online allemaal gebeurt. Zaken die aantrekken en intrigeren maar ook

“We wilden tegen geen enkel idee neen zeggen, hoe absurd of onnozel het in eerste instantie ook leek” ANNA FRANZISKA JÄGER 44

© CARLY RAE HEATHCOTE

‘Leuk of niet leuk: zo navigeren we door onze sociale relaties’

Bartlebabe is gebaseerd op de novelle Bartleby van Herman Melville. Anna Franziska Jäger: “Bartlebabe is op het podium voortdurend aan het performen voor anderen.”

afstoten omdat ze gevaarlijk kunnen zijn.

Weten jullie nog wat het startpunt van het creatieproces was?

JÄGER: We hadden de novelle

Bartleby, the scrivener van Herman Melville uit 1853 gelezen. Dat gaat over een eigenaardige jongeman die als klerk op een advocatenkantoor in Wall Street handmatig kopieerwerk doet. Op een bepaald moment beantwoordt Bartleby een vraag van zijn baas om iets te kopiëren met de befaamde zin “I would prefer not to”, wat vanaf dan zijn standaardantwoord wordt. We waren gefascineerd door die weigering van Bartleby, die niet echt een weigering is. Het is geen ja, maar ook geen resoluut neen, en werkt ontwrichtender dan resoluut verzet. De vraag die we ons stelden, was hoe een hedendaagse Bartleby er zou kunnen uitzien. Door onze fascinatie voor het internet is Bartlebabe een soort tussenvorm tussen mens en machine geworden, een algoritme dat kopieert en filtert maar dat met het materiaal dat het verwerkt de wereld ook verstoort.

OOMS: Het boek was er heel vroeg in het proces, maar we wisten ook al snel dat we het niet letterlijk zouden theatraliseren. Niet op een narratieve manier en ook niet door referen-

ties. Die zitten er maar heel weinig in. Zelfs de titel is een bijna oneerbiedige verbastering.

De tekst lijkt een aaneenschakeling en vervlechting van marketingjargon, corporate language en andere gladde formuleringen uit tutorials of zelfs unboxing videos.

JÄGER: We observeerden een

tendens waarin taal zoveel mogelijk wordt gestandaardiseerd, tot een soort template-taal verwordt en een verlangen naar frictieloze efficiëntie in zich draagt. Een kapitalistische taal die obstakels vermijdt en ook onze privélevens binnendringt.

Anderzijds is deze generische of clichématige taal ook erg aantrekkelijk. Bartlebabe speelt bijvoorbeeld een break-upscène zoals we denken er al honderden te hebben gezien in films. Daar spreekt ook een soort waanzin uit die interessant is.

OOMS: De vraag die je kan stellen is wat er in die hyperfunctionele taal allemaal verloren gaat. Op het moment dat je alles probeert uit te drukken aan de hand van de acht meest gebruikte emoticons wordt onze conversatie een uitwisseling van pure informatie die bijna binair wordt: ‘leuk’ of ‘niet leuk’, zo navigeren we ons door onze sociale relaties. Welke nuances gaan dan

DEZE MAAND IN figuur creëren waar een publiek naar wil kijken. Omdat ze bedreigt, ontroert, een probleem deelt, empathie maar ook wantrouwen opwekt.

Bartleby, the scrivener is een straffe want vroege voorloper van eerst Kafka, later het absurdisme, en nu ook onze hedendaagse preoccupatie met burn-out en depressie. Dat zit ook in jullie stuk, dat wel luider en hyperkinetischer is.

OOMS: In onze eerste versie zat meer

verloren? Wat is de betekenis van haperingen in taal? Vaak is de frictie van iets wat niet meteen uitgedrukt raakt net heel inhoudelijk. Maar dat verdwijnt op het moment dat er enkel likes of vlammetjesemoticons aan te pas komen. Door een twist te geven aan die generische taal proberen we dat onderliggende gedachtegoed, dat subtiel aanwezig is, explicieter te maken.

De fragmenten hebben heel wispelturige en uiteenlopende inhouden en emotionele waarden, en toch wordt Bartlebabe een personage, zij het moeilijk te doorgronden.

JÄGER: Het leven is gefragmenteerd en onze aandacht wordt de hele tijd naar alle kanten getrokken. Het personage van Bartlebabe is ontstaan door een secure maar associatieve compositie. Volgens de logica van een absurde droom schakelt ze de hele tijd van het een naar het ander. We tonen die constructie ook, want er zit ook een metakant aan het stuk. Het is duidelijk dat Bartlebabe op het podium voortdurend aan het performen is voor anderen. Zo gaat het ook over de extreem gemedieerde manier waarop we ons tot elkaar verhouden. Vooral via technologie.

OOMS: We wilden natuurlijk een

lethargie. In de corporate setting met de office talk refereerde dat dan ook duidelijk aan burn-out, depressie en uitputting door de vermenging van publiek en privé.

Maar voor de uiteindelijke voorstelling hebben we het ritme opgedreven, de lethargische momenten eruit geknipt en voor het einde gereserveerd. In die zin is Bartlebabe een inversie van Bartleby, die misschien toch op hetzelfde punt uitkomt.

Waar Bartleby “I prefer not to” herhaalt, lijkt Bartlebabe op excessieve wijze “yes” te zeggen tegen alles wat ze tegenkomt, door alles op te eten en zich eigen te maken. Maar het resultaat is een minstens even verslagen subject.

Ondanks de waanzin, de leegte en de verwarring ademt Bartlebabe ook iets positiefs, omdat het duidelijk laat zien dat wie de getoonde formules en mechanismen ‘doorheeft’, ermee kan omgaan en spelen.

Dat levert ook humor op.

JÄGER: Bij het maken vertrek je van observaties van de wereld waar je iets mee wilt en waar je eventueel kritiek op wilt uiten. Maar je komt er ook achter dat je deel uitmaakt van hetgeen waarop je kritiek wilt geven.

Dat je geïmpliceerd bent. Streng moraliseren is niet aangewezen, maar je overal bij neerleggen ook niet.

Humor is dan een manier om de wereld open te breken.

OOMS: De toestand die je aantreft is niet alleen te nemen of te laten. In plaats van weg te vluchten in het hyperindividuele of nihilistische, kan je iets herkennen, er wat in porren, het opbreken en er dan iets anders van maken dat misschien vreemd en bevreemdend is, maar dat wel een nieuw beeld is.

ANNA FRANZISKA JÄGER & NATHAN OOMS: BARTLEBABE 4 & 5/2, 20.30, Kaaistudio’s, www.kaaitheater.be

Brussels City of Stories: Connections Het Brusselse verhalenfestival draait rond ontmoetingen op het openbaar vervoer. Heb jij zo’n vervoerend verhaal? Wij doen het circuleren in de stad.

Ga naar cityofstories.brussels voor meer info.

Boem Paukeslag: Bezette Stad x 5 TOT WOE 01.03, DOORLOPEND

Beat, patat, drum roll! Jonge kunstenaars nemen Paul van Ostaijens beroemde dichtbundel onder handen.

Een multimediale installatie die er niet naast mept.

THE BOOK CLUB

NIEUW! VANAF 03.02

Een boekenclub waarbij je het boek nog niet gelezen hoeft te hebben om mee te praten?

It does exist! Duik samen met Kriticos Pandelis Mwansa in de bestseller ‘Americanah’ van de Nigeriaanse Chimamanda Ngozi Adichie. Join the conversation!

VR CLUB (10+)

NIEUW! 26.02 / 26.03 / 30.04 / 28.05 / 25.06

Wat dacht je van je eigen dierentuin bouwen of in een zelfgemaakte raket naar de maan vliegen? In de VR Club van Muntpunt kan het allemaal. Het is te zeggen, virtueel dan toch.

WWW.MUNTPUNT.BE

Under the skin

WHAT GOES ON IN THE ARTISTIC SOUL OF TESSA DIXSON?

‘I am a natural-born performer’ EN

With a new single and EP on the horizon, Brussels electro-pop singer Tessa Dixson has regained her self-confidence following two years of Covid that were as frustrating as they were exciting. “Vulnerability should always be an asset.”

BRUZZ | PORTRAIT

— TOM PEETERS, PHOTO SOPHIE SOUKIAS

Tessa Dixson firmly believes that everyone is born with a talent. “I was fortunate that I found mine quickly and have been able to use it for what I love the most. I live for my music, and I will continue to do so all my life, even when things are not going so well.” “Not so well” is a euphemism for what happened to the Brussels indie/electropop singer in the aftermath of 13 March 2020.

One day after her first full-length album Genesis was released, the

decisions that used to be made for me, even hard ones. It was not always easy. Especially as a woman, you are quickly judged. The line between appearing forceful and bitchy is a fine one. But I believe that everything happens for a reason, and that a setback also can make you strong. The fact that the pillars that had supported my career for four years suddenly fell away was not only terrifying but also challenging, because you learn a lot exactly when

“I believe that everything happens for a reason, and that a setback also can make you strong”

the back for keeping my head above water in extremely stressful circumstances. Right before the concert, I had fallen ill. Seeing the audience sing along with my lyrics, which was impossible in front of a masked audience during an earlier show at the AB, mentally revived me.” That her passion was taken away again during the fourth Covid wave was frustrating, but she had passed the turning point.

“After all, all was not lost: I tried out new music software and the music video for ‘Creep’ told me that I also could direct, I took part in my first music documentary and did some TV appearances with Axelle Red, and we clicked immediately. She could be a mentor one day.” With a cover of “Rouge ardent” we got to hear Dixson in French for the first time since her participation in The Voice Belgique. Her new single, “Forget U”, is a teaser for Unspoken, an EP with “mostly introspective songs about the interesting space between what is said and what is not.”

WELFARE WORK country went into lockdown and the album she had worked on for so long barely got any attention, let alone that there was any chance to present it live. “Had it not been for that, I might have been able to live off my music by now.”

At the end of last year, she had the opportunity to tell her story in musician Isolde Lasoen’s three-part television documentary She’s Lost in Music and you could see her working in a coffee bar. “It is very frustrating that I still am not financially independent because I really don’t see myself doing anything else.”

Paradoxically, last year she was more independent than ever. In consultation with her label, which also suffered from the pandemic, she cancelled her record contract, and she has been managing herself for some time now.

“Suddenly I had to make 46

you are vulnerable. I questioned a lot of things: relationships that fell under water, my music that people perhaps did not immediately respond to the way I would have liked. At the same time, I tried to stay positive and pulled myself up by the fact that I love what I do. This is the shit.”

PERSONAL GROWTH In a post on her socials at the end of 2021, in which she looked back on more than 18 months of Covid, she recalled her performance at the Ancienne Belgique at the end of September that did her a world of good. Before she got on stage, her face clearly showed the tension, but afterwards it was as if it had been washed away completely. “A pivotal moment, not only artistically, but also in terms of personal growth,” she says now. “I am a natural-born performer and gave myself a pat on

The cornerstone of her artistic soul, Dixson realises, is an upbringing that focused on developing an open mind and eclectic taste. “As a child I was a big pop fan, but these days the record collection of my (British) father, who would play guitar and who loves

Mazzy Star, R.E.M. and Green Day, and my (Belgian) mother, who loves Sade and Cesária Évora, is a veritable gold mine.”

But her parents have not only left a musical mark. “My father has a very serene energy. He is a sounding board and has taught me how to see myself better. When we were younger, he often looked after my sister and me because my mother worked a lot. She remains my main inspiration to be the best version of myself professionally.” As Co-President of the Club of Rome and driving force behind the Earth4All project, Sandrine Dixson-Declève is trying to convince world leaders to make the planet more sustainable. “Seeing her push and get things done as a woman also helps me. I’ve always thought: if she can do it, so can I.” If an economy based on well-being instead of GDP growth is the big dream of the mother, then on a smaller scale the daughter is pursuing the same with her music.

“My music can help people get through the day, be at peace with their emotions or make them feel that they are not alone. Vulnerability should always be an asset, because to question yourself you need decisiveness.”

TESSA DIXSON The single “Forget U” will be released on 4/2, the new EP Unspoken comes out in May

PARCOURS VAN EEN GEBOREN PERFORMER

ITINÉRAIRE D’UNE INTERPRÈTE NÉE

Een dag nadat Genesis verscheen, ging het land op slot en kreeg Tessa Dixsons eerste album amper nog aandacht, laat staan dat ze het live kon voorstellen. “Mocht dat niet gebeurd zijn, dan had ik nu misschien kunnen leven van mijn muziek,” vertelt ze. Maar met een nieuwe single en ep in het vooruitzicht heeft de Brusselse elektropopzangeres haar zelfvertrouwen weer bij elkaar geraapt. “Ik ben nu eenmaal een geboren performer. Mijn muziek kan mensen helpen om vrede te hebben met hun emoties of doen voelen dat ze niet alleen zijn. Kwetsbaarheid is een kwaliteit.”

Un jour après la sortie de Genesis, le pays s’est confiné : le premier album de Tessa Dixson a à peine retenu l’attention et elle a encore moins eu la chance de le présenter en live. « Si cela n’était pas arrivé, j’aurais peutêtre pu vivre de ma musique maintenant », ditelle. Mais avec un nouveau single et un EP à l’horizon, la chanteuse électro-pop bruxelloise a regagné confiance. « Après tout, je suis une interprète née. Ma musique peut aider les gens à être en paix avec leurs émotions ou à sentir qu’ils ne sont pas seuls. La vulnérabilité est une qualité. »

NL

FR

Tessa Dixson Born in Brussels in 1997 2009: starts writing songs on piano and guitar Takes part in The Voice Belgique in 2014 2017-2018: studies visual and graphic communication at ERG Saint-Luc Releases her first single “Prayer” in 2017 2018: first live concert and tour as supporting act of Warhola 2019: breakthrough as laureate of De Nieuwe Lichting and with the single “Ignited” 13 March 2020, one day before the lockdown, debut album Genesis is released

BRUZZ | INTERVIEW

2021: first self-directed music video “Creep”

FEB RUA RY 2022

WE 02.02 TH 03.02

FR 04.02

SA 05.02

STACE + USEA

concert

AN EVENING ON HABITS Are we still doing that?

Checking in with free, non-alcoholic drinks and conversations on our winter terrace A talk on activist fatigue, wellbeing and how to keep going A film by Alex Reynolds & Alma Söderberg, La mano que canta

HODA SIAHTIRI NO BODY’S BODY opening expo + FARIDA AMADOU, IGNATZ & DE STERVENDE HONDEN

DAR Take Over CONDOR GRUPPE plays Daughters of Darkness

concert

concert, film

WE 09.02

ON & FOR Talking, Reading, Watching Collectively

FR 11.02 + SA 12.02

JOSHUA SERAFIN Miss

SA 12.02

THAT MIGHT BE RIGHT reading group HODA SIAHTIRI NO BODY’S BODY

talk, book launch, film

dance

MO 14.02

MY PORNY VALENTINE

FR 18.02 — SU 20.02

SCHIEV

WE 23.02

SOSOTYSHA + DASANYI

TH 24.02

ANOTHER EVENING ON HABITS Patterns and structures Checking in on the winter terrace for drinks and conversations An expo opening Des Blocs on tour A puzzle, a performance, one-on-one with Sophie Guisset A talk on non-binary love & exclusivity

FR 25.02

EC BAND + YVES DE MEY + PAK YAN LAU & THÉO LANAU

expo visit with the artist

Are we

film, drinks

music festival

TH 24.02 — SA 26.02

SOPHIE GUISSET Plus one one-on-one performance

SA 26.02

THAT MIGHT BE RIGHT

concert

concert

reading group

still doing

that?

BRUZZ Select. Eat & Drink

Chez Noémie offers the perfect formula for a nutritious, fresh, and light lunch.

Going green EN

Could it be the taste of vegetables that will raise people’s spirits in these times?

You will believe it once you visit Chez Noémie, a small and completely transparent neo-canteen in Schaarbeek/Schaerbeek.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE CHÉZ NOÉMIE •••

Dokter Dejaselaan 10 Avenue Docteur Dejase, Schaarbeek/Schaerbeek, 02-524.16.98, www.cheznoemie.be, ma/lu/Mo > vr/ve/Fr 12 > 15.00 & do/je/Th 19 > 23.00

Rarely has the month of January sapped our morale like the one just gone by. The reason being that, during several lunches, and in good-quality establishments too, we found ourselves completely alone. We cannot imagine how distressing it must be for restaurant owners to see their premises so deserted… Could the secret to reviving attendance lie in using more vegetables?

If it seems impossible that it could be that simple, check out Chez Noémie, a place that excels, though not exclusively, in plant-based cuisine: it was the only visit in which we found the place full. A genuine miracle.

It must be said, with its charmingly bright decor – wood panelling with latticework, transparent globe lights, and a wall covered with plants – the place inspires confidence and peace of mind, as well as evoking the modesty and the aesthetic spirit of the Shakers. It is the brainchild of Noémie Allard, a young woman with a passion for both political science and food. Her blackboard offers quite a small selection: vegetable dish (€14), vegetable dish + meatballs (€15.50), meatballs with cherry sauce (€15), vegetarian couscous (€14.50), or burrata with pureed squash and toasted buckwheat (€14).

We tried the vegetable dish, which was generously proportioned and made with skill. Each vegetable was matched with a condiment that made its flavour pop, like the celeriac that assumed coffee notes with the addition of soy sauce and coconut as well as some beetroot, whose earthy flavour was masked by a bold strawberry jam. There was also some houmous with a beautiful texture, kale in raspberry vinegar syrup, Treviso salad with a peanut vinaigrette, pearl barley with fennel…

Altogether, it was the perfect formula for a nutritious, fresh, and light lunch.

What’s more, the majority of the products are organic, procured from suppliers such as the very well-respected cooperative Terroirist and others located in the neighbourhood (the butcher’s just across the road or the beers from the Brasserie de la Mule for €5). Last but not least are the exquisite homemade desserts, such as the heavenly petits choux filled with hazelnut cream (€7).

49

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

Ma vie, mon choix FR

L’Événement, qui a remporté le Lion d’or, vous fait vivre la vie d’une étudiante qui veut préserver son avenir en avortant illégalement. Une expérience intense.

— NIELS RUËLL L’ÉVÉNEMENT

••••

FR, dir. : Audrey Diwan, act. : Anamaria Vartolomei, Anna Mouglalis, Sandrine Bonnaire, Fabrizio Rongione

Après l’Oscar décerné à Chloé Zhao et la Palme d’or remportée par Julia Ducournau, Audrey Diwan était la troisième femme à s’imposer dans les plus grands festivals de cinéma de 2021 avec L’Événement, consacré Lion d’or à Venise. La Française a adapté un livre autobiographique d’Annie Ernaux, qui, ces dernières années, reçoit beaucoup de reconnaissance pour ses écrits.

Dans la première moitié des années soixante, la fille unique d’un couple de patrons de cafés normands espère devenir professeure ou même écrivaine. L’enseignement supérieur constitue un

L’Événement se base sur un roman autobiographique d’Annie Ernaux. Dans les années soixante, la jeune Anne est déterminée à décider de sa propre destinée, quitte à avorter.

tremplin et une porte de sortie pour Annie. Une grossesse non désirée menace sérieusement son avenir. « Je veux

avoir des enfants un jour, mais pas un enfant à la place d’une vie », dit-elle à son médecin.

C’est l’une des rares fois où elle peut brièvement nommer les choses. Le reste du temps, elle est condamnée à se taire.

Elle est toute seule. Elle ne peut même pas se tourner vers ses amies les plus proches avec lesquelles elle discute sans fard de leurs désirs sexuels bouillonnants.

L’avortement est illégal, punissable, inavouable. Elle est déterminée à garder la main sur son avenir, mais le temps joue contre elle. Un avortement clandestin ne met pas seulement sa vie en danger.

Comment trouver un faiseur d’anges digne de confiance ?

SUSPENSE ÉTOUFFANT

Dans les bras de Sandrine Bonnaire, la jeune Anamaria Vartolomei est très convaincante dans le rôle principal.

50

On a le souffle coupé tout au long de L’Événement, jamais prévisible. Grâce à la réalisatrice Audrey Diwan et à l’excellente actrice Anamaria Vartolomei, on ne fait qu’un avec ce personnage qui se retrouve de plus en plus isolé,

mais qui est prêt à beaucoup et même à tout, pour rester maîtresse de son destin.

Selon Audrey Diwan, ce sont surtout les hommes qui ne supportent pas certaines représentations de tentatives d’interruption de grossesse.

N’en déduisez pas que ce film intense veut choquer. Le style est sobre et direct. Le suspense étouffant vient avec le désespoir croissant. Pas une seconde on ne remarque qu’il est basé sur une œuvre littéraire. Le thème de l’avortement n’engloutit pas ce film immersif. Par essence, il s’agit d’une histoire émancipatrice et donc politique. Anne se bat pour sa liberté, sa vie, son avenir, sa sexualité dans une société qui prive encore partiellement les femmes de ces choses essentielles. Le spectateur perçoit que ce combat admirable s’accompagne d’une grande douleur psychologique et physique. Ce qui ne devrait pas être le cas.

C’était le cas. C’est encore parfois le cas.

FESTIVAL

MORE FILM

Free admission to daring films EN

It seems too good to be true. The Brussels Independent Film Festival presents some 200 films across Thurn/Tour & Taxis, Kinepolis, Cinema RITCS and Cinema Galeries without charging an entry fee. — NIELS RUËLL

The Brussels Independent Film Festival is not as famous as Anima, BIFFF, Brussels Shorts or the Brussels International Film Festival.

But the festival can boast of a past going back to 1974. Back then, it was still called Festival International du Film Indépendant de Bruxelles. The idea was to focus on Super 8 films and technologically experimental films. Over time, the festival has also covered independent films and championed lesser-known cinema from countries such as Lebanon and Egypt or films by and for those with a hearing impairment. In 2012, the ship foundered – at least in the eyes of the current team. It explicitly sticks to the

IN ASHES

original philosophy: highlight lesser-known, innovative films by budding talent, avant-garde film-makers or veterans with their own voice and the courage to experiment.

Because Covid stopped the festival last year, there will be a double edition this year. In Thurn/Tour & Taxis, Kinepolis, Cinema RITCS and Cinema Galeries, 208 feature and short films from 45 countries will be shown.

Tickets are free but reservation is recommended. The Norwegian Kjetil Engh Aasen will provide the opening film.

In In Ashes, a mother and son must save their relationship after painful questions before it really is too late. It has been

said, and written, that Heather Young’s Canadian Murmur also is an intimate and humanistic character study. A lonely middle-aged woman is caught drunk behind the wheel and her punishment is to work in an animal shelter. The company of the terminal dog Charlie makes her particularly happy.

The section “The Rabbit Holes” covers unconventional, strange, poetic, surreal or abstract underground films.

They are screened in the vaulted underground of Cinema Galeries. Are you up for an adventure? It is free.

BRUSSELS INDEPENDENT FILM FESTIVAL 6 > 16/2, various locations, www.brusselsfilmfestival.org

1

La dernière tentation des Belges ••

BE, dir.: Jan Bucquoy, act.: Wim Willaert, Alice Dutoit, Alex Vizorek

NL/ Eeuwige rebel Jan Bucquoy vervolgt La vie sexuelle

des Belges (1994) en Camping Cosmos (1996) met nog een autobiografische fictiefilm. De West-Vlaamse film- en tv-acteur Wim Willaert speelt Jan Bucquoy. Alice Dutoit, die muziekliefhebbers kennen van Alice on the Roof, speelt zijn suïcidale dochter Marie. In een poging haar te doen afzien van de wanhoopsdaad overlopen ze hun leven en dan vooral het zijne. Bucquoy in De Dolle Mol, Bucquoy en de vrouwen, zijn pleidooi om erfenissen via loterij te herverdelen: de greatest hits passeren de revue.

Maar het einde gaat door merg en been. (NR)

2

Nos plus belles années IT, dir. : Gabriele Muccino, act.. : Pierfrancesco Favino, Micaela Ramazzotti, Kim Rossi Stuart

FR/ Giulio, Gemma, Paolo et Riccardo grandissent ensemble dans les rudes années quatre-vingt. Ils partagent les joies et les peines, l’adolescence et le passage à l’âge adulte, les réussites et les déceptions. Ils continuent à le faire pendant les quarante années suivantes, même s’ils se perdent parfois de vue. En arrière-plan, on peut voir l’Italie évoluer pour devenir le pays qu’elle est aujourd’hui. Pour les italophiles, les nostalgiques et les amateurs de fresques qui n’ont pas peur d’une bonne dose d’émotions. Will Smith appréciera sûrement ce film sur l’amitié. Il a joué pour Gabriele Muccino dans deux films très émouvants : The Pursuit of Happyness et Seven Pounds. (NR)

3

King Richard US, dir.: Reinaldo Marcus Green, act: Will Smith, Saniyya Sidney, Demi Singleton

EN/ Will Smith’s star had been severely tarnished by a

series of failures. But then Adil El Arbi and Bilall Fallah helped him to a hit with Bad Boys for Life and his star is shining once more. The Fresh Prince of Bel-Air is crowned king of the tennis court in King Richard. Not that his character, Richard Williams, has a better backhand than Roger Federer. But he is firmly convinced of the enormous talent of his daughters Venus and Serena and moves heaven and earth to help them grow into illustrious champions. Unfortunately this support is necessary, as this film, that seeks both to entertain and to motivate, points out. Will Smith might be up for an Oscar. (NR) 51

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

ROCK

THEATRE & DANCE

Het podium als maîtresse en medicijn NL/ Je kan denken van een non-conformisti-

sche performer als Arno wat je wilt, maar de dingen die hij, stotterend en vaak schertsend, in interviews vertelde, bleven tenminste geen dode letter. Hij leefde zijn woorden en bleef consequent de dag plukken. Ook het monster met de grote K zou daar niets aan veranderen.

Na een Radio 1 Sessie kondigde hij intussen alweer drie Brusselse en twee Oostendse shows aan. Zolang we hem kennen, heeft hij gezegd dat optreden zijn brandstof is. Het geeft hem adrenaline, energie, kracht, kortom zin.

Keer op keer noemde hij muziek de maîtresse die hem nooit bedrogen heeft. Een reportage voor Leven, het magazine van Kom op tegen Kanker, schetste de rebelse zanger als modelpatiënt, zij het op z’n Arno’s. Hij kon zijn favoriete maîtresse toch niet in de steek laten?

In hetzelfde artikel verklaarde zijn dokter dus dat hij begin 2020 zelfs tijdens zijn chemokuur bleef optreden. “Dan stond ik op het podium met op mijn rug een kokertje met een pompje dat de chemo in mijn lijf stuwde,” legde de geridderde European cowboy uit. Van zijn operatie zelf kon hij zich niet veel herinneren.

“Ik weet alleen nog dat ik voor de rest van mijn dagen een litteken op mijn buik heb groot genoeg om een vijfling te laten passeren. Op het strand paraderen in mijn string zit er niet meer in,” klonk het met een kwinkslag.

Toen later een pandemie en verplichte rust zijn concertplannen opnieuw overhoophaalden, had hij het moeilijker, omdat hij geen brandstof meer kon tanken. “Ik kan dat eigenlijk niet goed uitleggen, maar op het podium worden mijn geest en mijn lichaam één, ik denk aan niets meer,” vatte hij zijn band met de bühne samen. Op de titelsong van zijn laatste studioalbum Vivre laat hij cholesterol rijmen op rock-’n-roll. Maar veel meer dan het tongue-in-cheekgehalte zijn het de rauwheid en diepmenselijkheid die blijven kleven.

Zonder veel franje opgenomen aan de zijde van de Franse pianist Sofiane Pamart in november 2020 in zijn geliefkoosde ICP-studio is dat album eens te meer een bewijs dat elke geleefde dag een gewonnen dag is. (TP) ARNO 5, 13, 21/2, 20.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

WE GOTTA GET OUT OF THIS PLACE

1

Dans als schimmenspel NL/ In gone here (yet) to come laten de

Brusselse choreografen en dansers Yukiko Shinozaki en Heine Avdal (nothing’s for something, distant voices, unannounced) de toeschouwers letterlijk in het duister tasten. Ze transformeren de donkere theaterruimte tot een canvas waarop de duisternis geboetseerd wordt, zodat nieuwe dimensies zichtbaar worden, en de werkelijkheid van buitenaf slechts door scheuren en gaten in de marge binnendringt. Dans als een schaars verlicht schimmenspel. (MB)

HEINE AVDAL & YUKIKO SHINOZAKI / FIELDWORKS: GONE HERE (YET) TO COME 3 & 4/2, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

2

La belle échappée

FR/ En 2012, Guy Dermul et Pierre Sartenaer ont écrit et joué It’s my life and I do what I want. Aujourd’hui, ils n’en font toujours qu’à leurs deux têtes. Le Flamand et le francophone, qui ont œuvré respectivement dans les collectifs Dito’Dito et Transquinquennal, se renvoient la balle et digressent de la vie et de ses (dés)illusions. Dans ce spectacle, ils pratiquent un humour de travers dans un ping-pong verbal et absurde qui peut sembler improvisé mais qui est une mécanique scénique jubilatoire parfaitement huilée. En géographes de comptoir, ils savent parfaitement que le plus court chemin est toujours le détour et que c’est en voyant double, qu’on ira plus loin. (GB)

WE GOTTA GET OUT OF THIS PLACE 8 > 19/2, Atelier 210, www.atelier210.be

3

What objects can teach us EN/ Acrobat and juggler Alexis Rouvre is well

aware that objects, even the most humble, have a lot to tell. By playing with gravity, he plays with lightness. In his circus of objects, the former graduate of ESAC juggles with stones, ball chains, cups, knitwear, clocks or bouquets of flowers. His subtle and precise manipulations act like a magnifying glass that suspends time and lets us watch it go by. An invitation to savour the little things that escape us even when they are right in front of our noses. Alchemist of vanities, he revives and destroys the nostalgia of time that passes and triggers its paradoxes. (GB) ALEXIS ROUVRE: TOUT/RIEN 3 > 5/2, 8+, Hallen van Schaarbeek/ Halles de Schaerbeek, www.halles.be

52

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

MIXMONK

1

Geef B(R)UZZE NL/ Naar aanleiding van de Week van de

Belgische muziek slaan De Vaartkapoen en BRUZZ de handen in elkaar voor een concertavond onder de naam VK B(R)UZZE. Op het podium staan drie jonge beloften uit de soul, r&b en hiphop. Met haar debuut-ep Ticket to anywhere en de single ‘Sweatshirt’ veroverde de Gentse April Maey al heel wat harten. Haar dromerige r&b zal ongetwijfeld bij veel mensen blijven nazinderen.

De Antwerpse Sarah Mulowayi alias Wayi is ook een ster in spe, je bent niet de eerste de beste als je mooie woorden van Elton John krijgt toegeworpen. En dan is er nog Adja, de Brusselse soulbelofte die onlangs tot een van de laureaten van Sound Track werd gekroond. (KVD)

VK B(R)UZZE 4/2, 20.00, De Vaartkapoen, www.vaartkapoen.be

2

La semaine des insectes

FR/ Le thème de la douzième édition de la Semaine du Son est « Microcosme » et nous plonge le temps d’une semaine dans le monde des insectes à travers des concerts, des films, des conférences et des workshops. À Bruxelles, les installations sonores à La Vallée et au Musée des instruments de musique (MIM) s’annoncent très particulières. Dans la nature, on entend le chant des grillons en chœur, mais l’artiste sonore Félix Blume les fait résonner séparément. À découvrir également : le Zinderspin, la fanfare-guérilla BRUiTAL, la musique électro-acoustique de Stephan Dunkelman et l’héritage des chants folkloriques flamands à travers la loupe de Donder & Apeland. (TP)

ALICE NEEL

1

Portretten met een ziel NL/ Tot 1974, toen het Whitney Museum een

grote retrospectieve aan haar wijdde, ving Alice Neel (1900-1984) weinig licht. Omdat ze een vrouwelijke kunstenaar was en zich ver hield van het abstract expressionisme dat het midden van de twintigste eeuw domineerde. De tijden zijn veranderd, tonen de expo’s die ‘The Met’ in New York en het Guggenheim in Bilbao vorig jaar organiseerden, net als de tentoonstelling die haar komende herfst nog te beurt valt in het Centre Pompidou.

In afwachting daarvan kan je bij Xavier Hufkens een reeks van haar breekbare maar weerbarstige portretten bewonderen die een direct lijntje leggen tussen de ziel van de geportretteerde en het hart van de kijker. (KS)

ALICE NEEL: SEEING WHO WE ARE > 5/3, Xavier Hufkens, www.xavierhufkens.com

2

FR/ Souvent, l’idée d’identité est liée à celle des frontières. Le lieu où nous sommes né, pas plus que des caractères physiques, ne peuvent épuiser qui nous sommes. Les deux écrivains invités à cet échange se sont tous deux interrogés sur cette thématique. La Franco-Marocaine Leïla Slimani a forgé la sienne en dehors des cases. Dans son roman Le pays des autres, elle raconte les paradoxes du métissage, riche de l’intérieur, parfois suspect au regard des autres. Olivier Guez, passionné de football, a écrit comment le ballon rond peut aussi être un miroir identitaire. Dans le Grand Tour, il invite un.e écrivain.e de chacun des 27 pays européens à écrire un autoportrait géographique. (GB)

MEET THE WRITER: LEÏLA SLIMANI & OLIVIER GUEZ 8/2, 19.30, Bozar, www.bozar.be

3

3

EN/ It was obvious to anyone who experienced

MiXMONK’s exquisite concert at Jazz Middelheim last summer how much this trio has familiarised itself with the spirit of Thelonious Monk, only to return to itself again every time. In 2017, saxophonist Robin Verheyen and pianist Bram De Looze performed for the first time with American drummer Joey Baron (John Zorn, Bill Frisell, Marc Copland) to celebrate the centenary of the jazz icon. A second album is on the way, mostly with own compositions and under approving growls from jazz heaven. (TP) MIXMONK 3/2, 20.30, Bozar, www.bozar.be

NL/ KVS-choreografe Moya Michael, bekend van de gewaardeerde Coloured swans-reeks, heeft voor haar nieuwe productie Outwalkers danser Camilo Mejía Cortès, zanger en componist Holland Andrews en performer Loucka Fiagan uitgenodigd om samen te werken rond littekens en wat die vertellen over ons leven. Mail ‘outwalkers‘

Mots sans frontières

LA SEMAINE DU SON 7 > 13/2, divers lieux, www.lasemaineduson.be

The spirit of master Monk

OUTWALKERS

5x2 tickets, KVS, 12/2

FILMS AU CHOIX

5x2 tickets, UGC De Brouckère & Toison d’Or

FR/ En ce moment au cinéma, le cinéphile n’a qu’un souci : l’embarras du choix. À l’UGC cette semaine, vous pouvez aller voir King Richard, sur le père de Venus et Serena Williams. Mais il y a aussi Nightmare Alley, Licorice Pizza et L’Ennemi qui sont toujours à l’affiche. Envoyez « UGC »

Art in the new millennium EN/ Last year, the MIMA – short for Millenni-

um Iconoclast Museum of Art – celebrated its fifth anniversary. Those first five years have followed an unpredictably bumpy path from the 2016 opening postponed by the 22 March attacks to the current pandemic. Yet, with a unique, lively and connecting programme, the museum in Molenbeek has managed in a short space of time to establish itself in the hearts of many of the residents of Brussels. With “MIMA Reload”, it also lets us into its heart, the permanent collection, where 120 works by 61 artists demonstrate how boundless art has been and will continue to be in this new millennium. (KS) MIMA RELOAD 4/2 > 29/5, MIMA, www.mimamuseum.eu

CONCERT OF YOUR CHOICE

5 vouchers (value €30), Ancienne Belgique

EN/ It was deafeningly quiet in the Ancienne Belgique all last month, but from February that will change. Book tickets now for Black Flower (16/2), Lisbeth Gruwez & Voetvolk (24/2), Milow (4/3), Rudeboy (5/3), or Meyy (12/3).

Email “voucher AB” 53

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Ik trok op zoek naar de koloniale keuken, bereidingen en gerechten die in de imperialistische koloniën zijn ontstaan op basis van de lokale keuken, maar door en voor de kolonialen.

Dus niet echt de keuken van de oorspronkelijke bewoners. Vandaag bij de zuiderburen.

Frankrijk begon zijn koloniale avontuur veel vroeger dan de Belgen, zo rond 1830, toen ze het hele westen van Afrika begonnen in te palmen, van Tunesië tot Gabon. Later, onder Napoleon III ging het naar Azië: Annam, Tonkin (nu Vietnam), Laos en Cambodja. Van die laatste is in de Franse keuken niet zo bijster veel terug te vinden. Heel Parijs eet nu wel nems (een soort lichte loempia’s), maar die kwamen er pas veel later, ná het einde van de Vietnamoorlog, met de wereldkeuken.

In Afrika was de beïnvloeding véél groter.

Kijk maar op de lijst van de meest geliefde schotels van de Fransen en je vindt couscous steevast in de top vijf. Vaak zelfs op de allereerste plaats. Dat doet in de Hexagone de wenkbrauwen fronsen, maar couscous is er wel degelijk populairder dan eend met appelsien of boeuf bourguignon.

Couscous komt van de Amazigh-bevolking in de Maghreb en verspreidde zich van de as TunesiëMarokko zuidwaarts tot voorbij Senegal, waar de hoofdstad lag van het Frans-Afrikaanse Rijk: Dakar.

Frankrijk had niet alleen een koloniale bureaucratie ter plekke, maar ook heel wat kolonisten, vaak boeren en kleine ondernemers. Zij

NICK TRACHET 54

CULI NAI R

Merguez

“Een puur koloniaal fenomeen is de merguez. Worst behoort niet tot de Arabische traditie, wel tot de Franse” FOTO © SHUTTERSTOCK

staan bekend als de pieds noirs, de Fransen uit Afrika, al waren er ook die uit Spanje, Portugal of Italië stamden. Bij de dekolonisatie, die zeker in Algerije bloedig verliep (1962), verlieten ze chaotisch het continent. Met meer dan een miljoen kwamen ze aan in Frankrijk, vergezeld van de harkis, de loyale Algerijnse moslimmilities, wier leven ook niet meer veilig was in het moeder-

land. Ze vestigden zich vooral in het zuiden van Frankrijk en hadden het moeilijk om zich aan te passen. Mijn allereerste couscous at ik als kind, eind jaren 1960, in Saint-Martin-de-Crau, niet ver van Arles. Vooral de harissa maakte toen indruk, Nick Trachet Nick Trachet we dachten op de camping eerst dat het tomatensaus was!

En in de Provence veranderde de couscous naar een

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

Franse versie. Je kan niet ander dan aan Elzasser zuurkool denken wanneer men begint ‘couscous royal’ op te dienen in de Franse eethuisjes, met vijf soorten vlees! Ook in Brussel is dat nu ongeveer de norm. Dat doen Maghrebijnen niet, ook al staan ze bekend als forse vleeseters. De Antwerpse Fatima Marzouki schreef het al in haar kookboek Koken met Fatima dertig jaar geleden.

Zeven soorten groenten, dat wel.

Een puur koloniaal fenomeen daarbij is de merguez. Dit pikante worstje lijkt Maghebrijns, zowel door de kruiding als door de naam (het betekent ‘zoals de man’ in het Amazigh, met andere woorden: penis). Maar veel Maghrebijnen ontkennen dat merguez iets van hen is.

Waar komen ze dan wel vandaan? Van de Algerijnse Joden zeggen de enen, van de Fransen zeggen de anderen. Feit is dat worst niet behoort tot de Arabische traditie. Ballekes (kefta) zoveel je wil, maar geen vlees verpakt in darm.

In Frankrijk klopt men zich op de borst en wordt gezegd dat het slagers waren uit de Elzas die in Noord-Afrika gingen werken en daar, bij gebrek aan varkensvlees, worst gingen draaien van rund en/of schaap. Dat is nu eens écht koloniale keuken zoals ik ze aan het zoeken was.

Omgekeerd: in de oude koloniën herinnert voor alles één verschijnsel aan de Franse aanwezigheid: stokbrood. Overal waar de Fransen heersten, van Hanoi en Nouméa tot Nouakchott of Dakar hebben ze hun baguette achtergelaten. Smakelijk.

Harde kip Pistolets

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE 55.000 exemplaren.

ADVERTEREN? Marlies De Deygere 02-650 10 81 marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 van Vlaams Buiten België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE OPLAGE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk redactie@bruzz.be forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan dingVoer uw evenement in op Brusselaardie diededestad stad woog gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar toe, wat 45 pepertjes look. Na uur was Encodez votre événement sur endedewereld wereldculinair culinair De hele reeks nalezen? en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, Enter your event on ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden BRUZZ.be/trachet krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een www.agenda.brussels Mathias Declercq CULTUUR & UIT

Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. nieuws dat Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om niet de nu geworden meneer! En de mensen houden

wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken agussi?

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen

Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De REDACTIE Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon,

DB623070I9

WIE ZOEKEN WE?

GRIMBERGEN

MAGAZIJNMEDEWERKERS

WAREHOUSE SUPERVISORS

HEFTRUCKCHAUFFEURS

Ben je iemand met of zonder magazijnervaring? Zin om in twee ploegen (6u-14u en 14u-22u) of in een nachtploeg (22u-6u) mee te werken?

Als magazijnmedewerker sta je in voor magazijnactiviteiten zoals ontvangst, orderpicking en verscheping.

Je werkt in teamverband en je hebt oog voor kwaliteit en detail.

Ben jij een geboren leider en motiveer je graag een ploeg van ongeveer 30 magazijnmedewerkers? Als warehouse supervisor stuur je je team aan in twee ploegen of in een nachtploeg en zorg je er met je analytische mindset voor dat de magazijnactiviteiten op een efficiënte manier verlopen.

Heb je ervaring als hef- of reachtruckchauffeur en sta je ervoor open om in twee ploegen (6u-14u en 14u-22u) of in een nachtploeg (22u-6u) mee te werken? Als heftruckchauffeur sta je in voor het verzamelen van orders, het verplaatsen van goederen en het laden en lossen met de heftruck.

Een job in logistiek die blijft evolueren? Die start hier.

Het Caterpillar Logistics Center in Grimbergen behoort tot de wereldtop, net als onze producten én onze mensen.

Binnenkort jij ook? Solliciteer nu!

Solliciteer nu op caterpillargrimbergen. be/warehouse

Solliciteer nu op magazijniersgezocht.be

Solliciteer nu op magazijniersgezocht.be DB747409A2

WE BUILD WHAT MATTERS

Vragen over een van bovenstaande vacatures? Contacteer ons op personeelsdienst_grimbergen@cat.com

Pachthof Stroykens is een levendig complex waar heel wat clubs en verenigingen wekelijks trainen of lessen organiseren en waar af en toe een concert of theatervoorstelling wordt gehouden. De cafetaria maakt onderdeel uit van dit sociaal gebeuren. Het is een ruime, lichte en aangename ruimte met een keukentje en opslagplaats. Bij mooi weer biedt het aangenaam binnenplein de mogelijkheid om buiten tafels te zetten. Alles is aanwezig om een mooie omzet te realiseren.

Als uitbater run en onderhoud je de cafetaria en werk je aan goede relaties met de bezoekers. De uitbating verloopt onder de vorm van een concessie. Meer informatie over de concessie (model van overeenkomst) vind je op www.tervuren.be.

Optioneel kan de uitbater ook de poets- en toezichtstaken van het gehele complex bijkomend op zich nemen.

ZELFSTANDIGE UITBATER CAFETARIA PACHTHOF STROYKENS

Het autonoom gemeentebedrijf Bexit Tervuren is op zoek naar een DYNAMISCHE UITBATER voor de cafetaria in complex Pachthof Stroykens.

Stel je kandidaat vóór 21 februari 2022.

Jouw profiel • Je hebt sterke sociale vaardigheden.

• Je bent vertrouwd met het verenigingsleven.

• Je bent bereid om hard te werken.

• Ervaring in de horeca is meegenomen.

ABONNEER JE NU

1 jaar 12 NUMMERS 4 nummers FEELING CITY of FEELING HOME

VERWENBOX PURE NATURE

BY PASCALE NAESSENS & RAINPHARMA t.w.v. € 58,95

Je kandidatuur bevat: • een motivatiebrief en cv • een plan van aanpak voor de uitbating (inclusief het financieel gedeelte) • je contactgegevens Stuur je kandidatuur vóór maandag 21 februari 2022 naar helene.germeau@tervuren.be.

De selectie gebeurt na een gesprek met de kandidaten.

• 1 x Pure Nature Skin Wash 100 ml • 1 x Pure Nature Room Spray 50 ml • 1 x Body Wonder Towel

• Surf snel naar promo.abonnementen.be en vul jouw voordeelcode in: WEF2S • Vul de voordeelbon in en stuur die vandaag nog terug naar Feeling, DA 853-699-5, Meiboomlaan 33, 8800 Roeselare. Een postzegel is niet nodig.

OB73241

Gezocht

• Of bel naar 02/467.57.27

VOORDEELBON

Ja,

ik neem een abonnement op Feeling (12 nrs Feeling + 4 nrs Feeling CITY of HOME) voor maar € 66. ik krijg de verwenbox Pure Nature by Pascale Naessens & RainPharma t.w.v. €58,95 cadeau.

PLAID 100% POLYESTER 130 X 160 CM - 280 G/M²

Naam: Straat: Postnr.: Tel.: E-mail:

Voornaam: Nr.: Gemeente: Geboortedatum:

/

/

Bus:

M/V:

Voor de betaling van mijn abonnement kies ik voor:

Vragen?

Contacteer de Dienst Overheidsopdrachten en Patrimoniumbeheer op 02 766 52 52.

Overschrijving: ik betaal € 66 voor 1 jaar Feeling. Ik wacht het overschrijvingsformulier af.

Domiciliëring: ik spreid liever mijn betaling en geef Roularta/Feeling de toelating om per 3 maanden (min. 4x) € 16,50 te innen door debet van mijn rekening: IBAN B E Identificatienummer van de schuldeiser: BE97ZZZ0434278896 Mandaatreferte: WEF2S-rekeningnummer-001 Omdat ik kies voor domiciliëring, krijg ik 1 extra nummer Feeling gratis.

Datum: ____ /____ /____ Handtekening: Aanbod geldig in België tot 28/02/2022 voor personen/gezinnen die in de afgelopen 6 maanden geen abonnement op Feeling hadden.

Je onderschrijft een betalend abonnement met een minimumduur van 1 jaar, ter waarde van € 66. Het onderschrijven van het abonnement houdt in dat je je akkoord verklaart met onze verkoopsvoorwaarden (www.abonnementen.be/voorwaarden). Jouw persoonsgegevens worden verwerkt door Roularta Media Group conform onze privacypolicy (www.roularta.be/nl/privacy) en worden gebruikt in het kader van de uitvoering van de overeenkomst en voor directmarketingdoeleinden.

DB620632H9

DB746234A2

Op zoek naar passende kandidaten voor je bedrijf?

Wij staan voor je klaar

hallo@regiotalent.be

tel. 051 26 67 89

J N J IN

S I ON ZON

Les Halles de Schaerbeek | 22a, rue Royale Sainte-Marie - 1030 Bruxelles | reservation@halles.be | 02 218 21 07 Les Halles de Schaerbeek | 22a, rue Royale Sainte-Marie - 1030 Bruxelles reservation@halles.be | 02 218 21 07