BRUZZ - editie 1783

#1783

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

19 | 01 | 2022

TIPS

+ BRUZZ CULTURE HACKED WEBREEKS VOOR GEN Z

HELEN LEVITT NEW YORK COMME ON NE LA VERRA PLUS JAMAIS

LUCY MCKENZIE “YES I CAN PAINT CATS”

VOOR VEEL BRUSSELAARS MOET DE ENERGIEKLAP NOG KOMEN

VERWARMEN IS VERARMEN

Boordevol energie?

one of us Vind net als Vanessa de juiste kicks, zowel in de ring als bij KBC Brussels.

Ga de uitdaging aan op de kbcbrussels.be/jobs Ga uitdaging aan op kbc.be/jobs Verantwoordelijk uitgever: KBC Groep NV, Havenlaan 2, 1080 Brussel, België. BTW BE 0403.227.515, RPR Brussel, IBAN BE51 7340 0896 8162, BIC KREDBEBB. www.kbc.be, DWOS 000, 01-08-2019 t.e.m. 31-12-2019

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito ENERGIEANGST Het was slikken. Deze zomer werd mijn voorschotfactuur voor gas en elektriciteit flink verhoogd. Nog geen zes maanden later bleek zelfs dat onvoldoende. Opnieuw een verdubbeling.

Nochtans had ik ooit een vast contract. Alleen: in de kleine lettertjes stond dat dat na verloop van drie jaar – in Vlaanderen zelfs een jaar – werd omgezet in een variabel. Oh ja, het contract werd telefonisch afgesloten. Een rondvraag leert dat ik niet de enige ben die kleine-letters-blind is. Bijna de helft van de Brusselaars heeft een variabel energiecontract. Die mensen slaan in paniek. In dit magazine leest u hoe sommigen nog nauwelijks de verwarming aanzetten. En het echte drama moet nog komen, want de meeste mensen krijgen hun energieafrekening pas later dit jaar. Onze verschillende regeringen buigen zich over tegemoetkomingen, gaande van een energiecheque voor iedereen tot een btw-verlaging. Niet meer dan een pleister op de wonde. Het verouderde vastgoedpatrimonium van deze stad heeft oplossingen nodig op lange termijn. Extra isoleren bijvoorbeeld of investeringen in groene energie. Binnenkort buigt de Brusselse regering zich over het eigen klimaatplan. En dan zullen we opnieuw dezelfde vraag stellen: wie zal dat allemaal betalen? Lees de reportage over energiearmoede op p.14-19 en het antwoord op acht energievragen op p.20-21 NL

ANALYSE

“De timing is geen toeval” Waarom de Staatsveiligheid de Molenbeekse imam Mohamed Toujgani het land uit wil 12

INTERVIEW

“Deze vrouwen zijn als het ware vogelvrij verklaard” Karin Junger over haar musicalfilm die het verhaal van Nigeriaanse prostituees vertelt 24

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Het drama van de energiearmoede 14, Acht vragen over de stijgende energieprijzen 20, INTERVIEW Sven Tuytens, VRT-correspondent in Madrid, is terug in Brussel 8, PORTRET Foto Guy sluit de deuren 22, SPORT RWDM na de overname 28, BIG CITY Werd onze tijd afgesteld in Brussel? 30, COLUMN Nick Trachet 54

BRUZZ CULTURE “Ik miste vroeger een reeks die me de wereld leerde kennen” De jonge regisseur Laura Van Haecke over haar webserie Hacked 34 FR Helen Levitt 31, NL BruxellesVies Astrid Haerens 38, FR Daphné Biiga Nwanak & Baudouin Woehl 39, NL Tine Van Aerschot 40, EN

Lucy McKenzie 42, FR Le Motel 46, FR Eat & Drink Bij/Chez Jansens & Jansens 49, NL/FR/EN Select: film 50, NL/FR/EN Select: theatre, music, visual arts 52

MEER BRUZZ

BRUZZ INTERNATIONAL. THE NEWSLETTER BRUZZ International past vanaf nu ook in je mailbox! Ontdek de nieuwste bars en restaurantjes en herbeleef spraakmakende reportages voor en door de internationale gemeenschap in Brussel.

Schrijf je nu in voor onze wekelijkse nieuwsbrief op BRUZZ.be/international en kijk elke zondag vanaf 18 uur naar BRUZZ International op BRUZZ tv.

L’ANGOISSE ÉNERGÉTIQUE C’est dur à avaler. Cet été, ma facture anticipée de gaz et d’électricité a considérablement augmenté ; moins de six mois plus tard, cette augmentation s’avère même insuffisante. Encore deux fois plus. Pourtant, j’avais un contrat à prix fixe. Seulement voilà : les mentions en petits caractères indiquaient qu’après trois ans – un an seulement en Flandre – il serait remplacé par un prix variable. Ah oui, le contrat avait été conclu par téléphone.

Un sondage révèle que je ne suis pas le seul à ne pas avoir vu les petits caractères. Près de la moitié des Bruxellois ont un contrat d’énergie à prix variable. Et les gens paniquent. Dans ce magazine, vous pourrez lire que certains d’entre eux n’allument presque plus leur chauffage. Et le véritable drame est encore à venir, car la plupart des gens ne recevront leur facture d’énergie que dans le courant de l’année. Nos différents gouvernements envisagent une intervention allant d’un chèque énergie pour tous à une réduction de la TVA. Un emplâtre sur jambe de bois. Le patrimoine immobilier vieilli de cette ville a besoin de solutions à long terme. Isolations supplémentaires, par exemple, ou investissements dans les énergies vertes. Le gouvernement bruxellois va bientôt se pencher sur son propre plan climatique. Et nous reposerons ensuite la même question : qui va payer pour tout cela ?

Lisez le reportage sur la précarité énergétique en p.14-19 et les réponses à huit questions sur l’énergie en p.20-21.

FR

ENERGY ANGST It was a bitter pill to swallow. This summer, my monthly bill for gas and electricity was substantially increased. Less than six months later, it went up even more. It doubled again. Even though I was supposed to have a fixed contract. Only: the small print stated that after three years – in Flanders it is just one year – this would change to a variable contract. Oh yes, the contract was done over the phone. A survey shows that I am not the only one who does not read the small print. Almost half of the inhabitants of Brussels have a variable energy contract. Those people are panicking. In this magazine you can read how some people still barely turn on the heating. The real drama is yet to come, as most people will only get their energy bills later this year. Our various governments are discussing concessions ranging from an energy voucher for everyone to a VAT reduction. But that is no more than a plaster on the wound. The city’s outdated real estate heritage needs long-term solutions. Extra insulation, for example, or investment in green energy. Soon, the Brussels government will discuss its own climate plan. Then we will ask the same question once more: who is going to pay for all this? Read our article about energy poverty on p. 14-19 and the answers to eight questions about energy on p. 20-21 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 19 JANUARI 2022

I

3

De week

OVERGROTE MEERDERHEID VAN IN BRUSSEL WERKENDE VLAAMSE AMBTENAREN WOONT ER NIET

‘Heel veel Vlamingen zien Brussel nog niet graag genoeg’ Slechts 4,8 procent van de Vlaamse ambtenaren die in Brussel werken, woont hier ook. Ook in andere sectoren wordt er nog altijd veel gependeld. “Door het sterk gestegen telewerk moet je ook niet meer naar Brussel verhuizen om dicht bij je werk te zijn,” zegt demograaf Patrick Deboosere (VUB). — BETTINA HUBO

BRUZZ | DE WEEK

Vlaams Parlementslid Annabel Tavernier (N-VA) vroeg bij Vlaams minister voor Brussel Benjamin Dalle (CD&V) de cijfers op van het aantal Vlaamse ambtenaren dat in Brussel werkt en er ook woont. Dat blijken er nog steeds heel weinig te zijn: 4,8 procent, amper een fractie meer dan de vorige jaren. Van de 9.621 in Brussel gestationeerde Vlaamse ambtenaren pendelen er 9.162 oftewel 95,2 procent. “Nog steeds beschouwt het merendeel van de Vlaamse ambtenaren onze hoofdstad voornamelijk als een werkstad,” zegt Tavernier, die zelf al zeven jaar ‘met plezier’ in Brussel woont, maar ook veel problemen ziet.

Ook andere sectoren tellen veel pendelaars, het onderwijs bijvoorbeeld.

Negen op de tien leerkrach-

ten die werken in het Brusselse Nederlandstalige onderwijs wonen niet in Brussel. Ook van het VUB-personeel woont maar een derde in de hoofdstad.

Tavernier betreurt dat.

“Het zou fijn zijn als de Vlamingen Brussel ook waarderen als woonstad.

Pendelen is inefficiënt en, wanneer het met de auto gebeurt, ook slecht voor het klimaat. Bovendien is het voor Brussel als hoofdstad van Vlaanderen belangrijk dat er zoveel mogelijk Vlamingen en Nederlandstaligen wonen. Brussel moet onder Vlamingen blijvend gepromoot worden, zeker omdat het Nederlandstalige karakter van de stad door de toename van het telewerk nog meer onder druk komt te staan.”

Volgens minister Dalle is zijn hele beleid erop gericht

De plannen voor vastgoedproject ‘The Quay’ langs het kanaal in Anderlecht blijven op verzet stuiten van buurtbewoners. Die laten van zich horen met een nieuwe petitie en richten zich tot staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet (Vooruit) om de vergunningsaanvraag alsnog af te keuren.

Ondanks een negatief advies van de gemeente Anderlecht gaf het Brussels Gewest in oktober een positief advies.

4

I

19 JANUARI 2022

© ANDERLECHTOIT

Verzet tegen The Quay

Brussel aantrekkelijker te maken, zowel voor studenten als voor werkenden. “Daarvoor gebruiken we partners als studentenorganisatie BRIK, Muntpunt, BRUZZ en het Huis van Gezondheid. Voorts organiseren we stadswandelingen en woontours. Die promotie is nodig, want heel veel Vlamingen zien Brussel nog niet graag genoeg.”

PIJNPUNTEN Tavernier erkent de inspanningen van de Vlaamse overheid. “Maar het is vechten tegen de bierkaai zolang belangrijke pijnpunten voor de leefbaarheid, zoals veiligheid, netheid en te dure huizen, niet worden aangepakt door de Brusselse en deels ook federale overheid. Zo zou de Brusselse regering dringend

846 De gemiddelde huurprijs voor een huis is op de Brusselse en Vlaamse huurmarkt in 2021 met 4,70 procent of 38 euro gestegen, tot 846 euro. Dat was nooit eerder zoveel, zo blijkt uit een analyse van Dewaele Vastgoedgroep van zowat 12.000 verhuringen in Vlaanderen en Brussel.

de registratierechten op de enige eigen woning moeten verlagen, net als in Vlaanderen.”

VUB-demograaf Patrick Deboosere heeft de verhuisbewegingen tussen Brussel en Vlaanderen jarenlang bestudeerd. Zijn conclusie: de hoofdinstroom vanuit Vlaanderen zijn jongeren. “De aantrekkingskracht van deze stad is het grootst bij twintigers. Ze komen hier studeren en blijven naderhand hangen.

Als je als overheid mensen in Brussel wil krijgen, moet je dus ingrijpen als ze jong zijn. Dan verhuizen mensen ook het makkelijkst.”

Dat sommige dertigers weer uit Brussel vertrekken, heeft volgens hem twee redenen: de crèches en scholen die soms moeilijk te vinden zijn, en de hoge huizenprijzen.

Deboosere kijkt er niet van op dat er nog steeds zo weinig Vlaamse ambtenaren in Brussel komen wonen.

“Ze zijn vaak al elders gesetteld voor ze hier beginnen of hun partner werkt in een andere stad.

Door het toegenomen telewerk hoef je ook niet meer naar Brussel te verhuizen om dicht bij je werk te zijn.” Wil je sommigen van hen overtuigen om de sprong te wagen, zal je hen de stad moeten leren kennen, zegt Deboosere. “Sommige mensen voelen zich al gauw onveilig in een stad, zeker in een stad die ze niet kennen.”

Staat het Nederlandstalige karakter van Brussel meer dan ooit onder druk?

Volgens Deboosere valt dat wel mee, hoewel er al jaren een grotere uitstroom dan instroom is. “Maar bij die

Senzanome op 13 in top 50 Een Brussels restaurant sleept de dertiende plaats in de top 50 van beste Italiaanse restaurants ter wereld in de wacht. Chef Giovanni Bruno van het Italiaanse sterrenrestaurant Senzanome aan de Kleine Zavel mag de eer opstrijken. Op de eerste plaats staat Don Alfonso 1890, een Italiaans restaurant in Toronto, Canada. In de top 50 werden behalve Senzanome verder geen Belgische restaurants opgenomen.

CARTOON Pendelen naar de hoofdstad: voor 95,2 procent van de Vlaamse ambtenaren in Brussel is het dagelijkse kost (archiefbeeld).

KIJK OP DE WEEK

© PHOTONEWS

uitstroom zitten ook heel veel niet-Nederlandstaligen, migranten die na verloop van tijd in Aalst of Ninove gaan wonen of Europese ambtenaren die na enkele jaren verhuizen naar Overijse.”

Het aantal Vlamingen ligt volgens hem rond de tien procent. “In absolute cijfers stijgt het lichtjes, in relatieve cijfers daalt het. Maar alles hangt er natuurlijk van af wie je telt. Een officiële talentelling mag niet meer.

Kijk je naar de identiteitskaart, of naar de kieslijsten, of kijk je naar de resultaten van de taalbarometer?”

Uit de laatste taalbarometer bleek alvast dat slechts zes procent van de ondervraagden Nederlands als thuistaal had, maar dat ruim zestien procent verklaarde goed Nederlands te kennen.

KIM

Gaslek vlak bij Noordstation

Als je het openbaar vervoer in Brussel vergelijkt met dat in Vlaanderen, speelt Brussel in de Champions League en Vlaanderen op provinciaal niveau Openbaarvervoerspecialist HERMAN WELTER (op BRUZZ.be)

Op de Simon Bolivarlaan, vlak bij het station Brussel-Noord, ontstaat maandagmorgen rond 11 uur een gaslek. Er is hinder voor enkele bussen van De Lijn, en ook enkele tram- en buslijnen van de MIVB worden omgeleid. Het Noordstation wordt even ontruimd. Daardoor is het treinverkeer enkele minuten onderbroken, maar het kan snel worden hervat.

Rond 13 uur is het lek alweer gedicht.

63 De politiezone Brussel Hoofdstad Elsene doet vrijdag- en zaterdagnacht grote alcoholcontroles. 2.124 voertuigen worden gecontroleerd op verschillende plaatsen in de hoofdstad. 63 bestuurders testen positief. Van twaalf bestuurders wordt het rijbewijs ingetrokken. Drie bestuurders zijn onder invloed van drugs.

19 JANUARI 2022

I 5

In beeld

GOALS IN DE MIST NL/ Afgelopen weekend

was Union Saint-Gilloise op het veld van Seraing naar goede gewoonte on top of their game. Na zes minuten kwamen de Brusselaars al op voorsprong. Twintig minuten en een rode kaart voor Union-verdediger Jonas Bager later stond de 0-2 op het bord – ook met tien tegen elf 6

I

19 JANUARI 2022

DES BUTS ET DE LA BRUME bleek Union een maatje te groot voor de Luikse tegenstander. Maar helaas voor Saint-Gilloise gooide de dichte mist roet in het eten. Na de rust besloot de wedstrijdleiding de match stil te leggen en uit te stellen tot dinsdag.

Bij het ter perse gaan van dit magazine was de uitslag nog niet gekend.

FR/Le week-end passé et comme à son habitude, l’Union Saint-Gilloise était au sommet de sa forme sur la pelouse de Seraing, prenant l’avance sur le score après à peine six minutes de jeu. Vingt minutes et un carton rouge pour le défenseur de l’Union Jonas Bager plus tard, le tableau de score affichait 0-2. Même

à dix contre onze, l’Union semblait trop forte pour son adversaire. Hélas pour la Saint-Gilloise, une purée de pois leur a mis des bâtons dans les roues : après la mi-temps, la direction a décidé d’arrêter et de reporter la brumeuse rencontre. Au moment d’imprimer ce magazine, le score final n’est pas encore connu.

GOALS IN THE MIST EN/ Last weekend,

Union Saint-Gilloise was, as usual, on top of the game at the pitch in Seraing. After just six minutes, the team from Brussels took the lead.

Twenty minutes and a red card for Union defender Jonas Bager later, the board said 0-2 – even with ten against eleven, Union proved too

Bijgedachte

SENIOR WRITER STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

Het was met gretige interesse dat we het wintermanifest over de corona-epidemie zijn beginnen te lezen. Altijd goed om uitgedaagd te worden met nieuwe inzichten over het gezondheidsbeleid in ons land. Maar het enthousiasme was van korte duur.

Tenenkrullend, dat is misschien nog het beste gevoel dat men eraan kan overhouden. Slecht geschreven, insinuerend, slecht beargumenteerd en vooral: wat is het punt?

Dat we een debat moeten hebben over de lange termijn over corona? Nou moe! Natuurlijk moet dat er komen. De woordvoerders die nadien het wintermanifest in de media toelichtten, kwamen ook niet meteen met een sterk verhaal.

En toch is de aanhang aanzienlijk. Het wintermanifest heeft duidelijk een gevoelige snaar geraakt bij een deel van de bevolking. Die is corona moe, en de vrijheidsbeperkende maatregelen.

Zoals iedereen. Maar, en daar schiet het wintermanifest in tekort, een echt fundamenteel alternatief voor het beleid van de afgelopen twee jaar wordt door de initiatiefnemers niet geboden. Er zijn wel voorstellen om de procedures aan te passen en de adviesraden te herzien, maar hoe ze de ziekenhuizen willen vrijwaren als een dodelijk virus door de maatschappij raast, daar blijft het opvallend stil over.

De woordvoerders van het wintermanifest haastten zich ook om te zeggen dat het geen afrekening is van het gevoerde beleid, maar dat is de tekst wel degelijk: tunnelvisie, weinig transparant, belangenverstrengeling. De kritiek op virologen en politici is snoeihard.

En die is eigenlijk onterecht. Het Belgische en gewestelijke gezondheidsbeleid hééft steken laten vallen en het was af en toe te veel stop-and-go.

Soms was het te streng, soms ook te soepel. Maar dat kan ook moeilijk anders als er weinig gegevens voorhanden zijn over het virus, en de maatregelen die werken om het in te dijken. Voor de politici was het aartsmoeilijk om de ‘juiste’ beslissing te nemen.

Zijn de tegenstanders van het gezondheidsbeleid dan misschien te weinig gehoord? De grootste criticaster Lieven Annemans kwam wel geregeld aan het woord, maar hij bleek zich, net voor de tweede golf, schromelijk vergist te hebben. Hij minimaliseerde de ernst van de pandemie en stelde mond-

maskers in vraag. Enkele dagen later gingen de cijfers fors de hoogte in. Er zouden tot 1.474 mensen op intensieve zorg belanden.

Vandaag zitten we wellicht wél op een kantelmoment. Omikron manifesteert zich als een besmettelijke, maar minder ziekmakende virusvariant. Er zijn weinig opnames op intensive care door omikron, al blijft ook delta nog wel zijn plaats opeisen. We zitten, met een beetje geluk, op een moment dat het coronavirus endemisch zou kunnen worden en dat het misschien zelfs volstaat om in de toekomst alleen kwetsbare mensen te vaccineren.

Interessanter dan het wintermanifest is daarom de huidige discussie over de algemene vaccinatieplicht. Het federale parlement zal hier de komende weken een debat over voeren. Vooruit zet de toon.

Voorzitter Conner Rousseau wil een coronapas voor wie driedubbel gevaccineerd is. Die geeft toegang tot horeca, cultuur en events. Rousseau wil zo de gevaccineerden belonen met ‘vrijheid’ die de ongevaccineerden hen hebben afgenomen. Ook het coronacommissariaat is onder een aantal voorwaarden voorstander van een dergelijke coronapas.

De vraag rijst nu wel of die invoering vandaag nog ‘proportioneel’ is. Het klopt dat de pandemie niet voorbij is, en dat er nog zorgwekkende

BRUZZ | DE WEEK

De vrijheid lonkt

“Het belangrijkste inzicht is misschien dat er nu eindelijk ruimte is voor een breed maatschappelijk debat, omdat we uit de urgentiefase kunnen treden”

© BELGA

much for the Liège opponent. Unfortunately for Union, a stubborn fog threw a spanner in the works.

By halftime, the match management decided to halt and postpone the foggy match. At the time this magazine went to press, the results were not yet known.

varianten kunnen opduiken. Het klopt ook dat mensen met een verminderde immuniteit erg moeten blijven oppassen, maar wat Vooruit vandaag voorstelt, grijpt wel heel erg in op het maatschappelijke leven. Bovendien hebben we niet de ervaring dat het Corona Safe Ticket zo’n geweldig goed instrument was. In Vlaanderen heeft het CST zelfs paradoxaal genoeg tot een versnelling van de vierde golf geleid. Vaccinatie redt levens, dat is zeker, maar de individuele vrijheden zijn ook van tel.

Het belangrijkste inzicht is misschien nog dat er nu eindelijk echt ruimte is voor een breed maatschappelijk debat, omdat we uit de urgentiefase kunnen treden. En dat het parlement, het hart van de democratie, weer helemaal zijn werk kan doen.

Maar om dat te weten hadden we geen wintermanifest nodig.

Volg al het nieuws over de coronacrisis via BRUZZ.be 19 JANUARI 2022

I 7

Interview CORRESPONDENT SVEN TUYTENS KEERT TERUG NAAR BRUSSEL

‘Brusselaars zijn zoveel discreter dan Madrilenen’ 8

I

19 JANUARI 2022

Hij verbleef ruim tien jaar in Madrid als VRT-correspondent, maar Sven Tuytens strijkt nu weer neer in Brussel. In zijn boek Groeten uit Spanje vertelt hij over zijn wedervaren in de Spaanse hoofdstad, die hij nu meer dan ooit kan vergelijken met de Belgische. “In België kan koning Filip gewoon op restaurant!” — BRAM VAN RENTERGHEM, FOTO’S BART DEWAELE

O

BRUZZ | INTERVIEW

p zoek naar een geschikt decor voor dit interview komt Sven Tuytens met de woning van de Spaanse ambassadrice op de proppen, midden in de Europese wijk. “Ik ken haar goed,” zegt hij, “ik was hier vorig jaar nog te gast voor een lezing over de vijfduizend kinderen die tijdens de Spaanse burgeroorlog in België werden opgevangen.”

De honderdjarige ambtswoning bestaat uit verschillende salons, waarboven de ambassadrice ook effectief woont. Zijzelf is er niet, maar het officiële karakter wel: bij het binnenkomen helpen twee medewerkers in witte handschoenen ons uit onze jassen en sjaals, en vriendelijk worden wij naar het salon begeleid, waar we koffie, een glas water en een ondefinieerbaar koekje geserveerd krijgen.

Is het wel gezond voor een journalist om goed met een ambassadeur op te schieten? Kunt u zich bijvoorbeeld vrij uitlaten over de Catalaanse kwestie?

SVEN TUYTENS: Jazeker, al was het maar omdat ik freelancer ben. Maar waarschijnlijk ben ik wél beïnvloed doordat ik in Madrid leefde en niet in Barcelona. Journalisten die in die laatste stad wonen, hebben wellicht veel meer voeling met Catalonië dan ikzelf. Ik sta onder invloed van het centralisme. Maar dat heb ik hier ook.

Wat bedoelt u daarmee?

▼

TUYTENS: Ik heb moeite met het idee dat België zou barsten. Want wat dan met Brussel?

Daarenboven vind ik dat we het in België nog niet zo slecht doen. Zo hebben we verschillende grondwetsaanpassingen gehad die de regio’s meer slagkracht gaven. Ik denk dat dat ook de oplossing is voor Spanje. Het is hoog tijd dat de regering gestes doet naar de Catalanen, bijvoorbeeld door ze net als de Basken zelf belastingen te laten innen. In Baskenland zie je nu dat er geen meerderheid meer is voor onafhankelijkheid.

19 JANUARI 2022

I 9

▼

CORRESPONDENT SVEN TUYTENS KEERT NA MEER DAN TIEN JAAR TERUG NAAR BRUSSEL

Die meerderheid was er wel in de resultaten van het Catalaanse referendum van 2017. De Spaanse politie reageerde nogal gewelddadig. Hoe kijkt men daarnaar in Madrid?

TUYTENS: In Spanje is het tegen de wet om eenzijdig een referendum te organiseren. Voor de meeste Spanjaarden was het referendum in 2017 dus gewoon verboden. Sindsdien hangt heel Madrid vol met Spaanse vlaggen, als tegenreactie op de estelada, de vlag van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging die overal in die regio te zien is.

BRUZZ | INTERVIEW

“Vroeger had je in Brussel ook daklozen, maar ik heb de indruk dat het nog verergerd is – ik ben er alleszins van geschrokken toen ik terugkeerde uit Madrid” SVEN TUYTENS Journalist

Die Catalaanse crisis en de achterliggende angst om het land uiteen te zien vallen, hebben trouwens – meer dan schrik voor migranten – geleid tot het succes van een extreemrechtse partij als Vox, die zich daar fel tegen verzet. Voor hen is het onaanvaardbaar dat Catalonië zou vertrekken.

Hoe kijkt men dan naar ons land, en het feit dat wij bescherming bieden aan Carles Puigdemont, die het referendum mee organiseerde?

TUYTENS: Heel wat Spanjaarden zien dat als

verraad. België zou als lid van de Europese Unie moeten samenwerken en hem moeten uitleveren.

De Belgische ambassade in Madrid heeft nog nooit zoveel druk ondervonden als toen.

Even over naar Brussel. U bent nu amper een maand terug na elf jaar in Madrid te hebben gewoond. Wat valt u hier op?

TUYTENS: De daklozen daarnet, in metrostation Troon, dat er erg vuil bij ligt. Vroeger had je die problemen ook, maar ik heb de indruk dat het nog verergerd is – ik ben er alleszins van geschrokken.

In Madrid heb je ook daklozen, maar het gaat om een ander profiel. Dat zijn daar vooral Spanjaarden en geen vluchtelingen zoals hier. In Spanje reizen die vluchtelingen door naar meer noordelijke landen, zoals België.

een wandeling te maken door het centrum van Madrid keek hij me met grote ogen aan en zei: ‘Dat is onmogelijk, Sven. We zullen geen moment met rust gelaten worden.’

Toen ik daarentegen net in Brussel terug was, ging ik naar Jardin de Nicolas aan het Jubelpark, waar je op zondag de klok rond kan eten – wat handig is als je met Spaanse vrienden afspreekt die gewoonlijk laat lunchen. En wie zat daar aan de tafel naast ons? Koning Filip! Heel discreet. En het viel mij dat er weliswaar een paar mensen naar hem keken, maar dat iedereen na twee minuten gewoon zijn gesprek voortzette. De koning heeft daar een uur gezeten en niemand heeft hem lastiggevallen. Dat is toch geweldig?

Dat je als koning of bekendheid zondagmiddag een koffie kunt gaan drinken zonder dat iemand je zit af te luisteren of foto’s zit te nemen ... In Spanje zou iedereen al zijn telefoon bovenhalen of naar de koning stappen. Voor sterren is het echt leefbaar in België.

Voor sterren, maar niet voor gewone stervelingen?

TUYTENS: Wel, de schaduwzijde ervan is dat wij elkaar ook met rust laten als er iets verkeerd loopt, bijvoorbeeld als een vrouw wordt lastiggevallen op straat. In Madrid weet je gewoon dat er binnen de kortste keren iemand tussenbeide komt mocht dat gebeuren. Mijn dochters van zestien en achttien gingen er uit tot 2 of 3 uur ‘s nachts en voelden zich nooit onveilig.

Dat is in Brussel wel anders?

TUYTENS: Ze zijn hier nog niet uit geweest, maar ze horen de verhalen wel op school. Ze krijgen waarschuwingen: dat er vrouwen verkracht worden in Ter Kamerenbos, dat je moet opletten in de cafés aan de ULB, dat ze er iets in je glas kunnen doen. Let op: dat gebeurt ook in Madrid.

Maar hier is het wel héél actueel.

Zijn er nog verschillen tussen Madrid en Brussel?

TUYTENS: De reacties op vaccinatie. In Spanje maakt men daar niet zo’n groot spel van. De vaccinatiegraad is er ook hoog (80,4 procent tegenover 76,3 procent in België, red.) en er is veel minder kritiek dan hier. Dat zag ik ook toen ik tijdelijk in de Wetenschapsstraat woonde: alle betogingen passeerden daar, vaak ook in combinatie met een portie geweld. Er broeit iets, dat is duidelijk.

Thibaut Courtois in Madrid aankwam, was hij negentien, en ik wou hem absoluut interviewen voor Sporza. Maar toen ik voorstelde om met hem 10

I

19 JANUARI 2022

54 jaar Geboren in Sint-AgathaBerchem Studeerde toegepaste communicatie in Antwerpen Werd anker voor TV Brussel, de voorloper van BRUZZ Vertrok in 2010 naar Madrid en ging er als VRT-correspondent aan de slag Is sinds december 2021 terug, woont aan de Abdij van Ter Kameren

De recente geschiedenis van Spanje is anders ook wel turbulent te noemen.

TUYTENS: Absoluut. Toen ik in 2010 in Madrid aankwam, zat Spanje in volle financiële crisis. Ik heb toen als buitenlandcorrespondent voor de VRT heel veel werk gehad. In 2011 kwam de Indignados-beweging op. Toen hadden we het gevoel dat de Arabische lente de Middellandse Zee was overgestoken.

Wat nog?

TUYTENS: De discretie van mensen. Toen keeper

Sven Tuytens

U bent aangekomen in een woelig Spanje. Hoe was het land eraan toe bij uw vertrek?

TUYTENS: Een heel deel van de bevolking is de economische crisis van 2008 amper te boven

gekomen. Mensen zitten er nog altijd zonder huis, zonder job, of met een job die heel slecht betaald wordt. De sociale zekerheid is er ook niet zoals in België. De tandarts betaal je bijvoorbeeld voor de volle honderd procent, behalve als het is om je tanden te laten trekken. Daardoor zie je in arme buurten ook heel veel jonge mensen met gaten waar tanden horen te zitten.

En dan komt daar nu nog eens corona bovenop. De toeristische sector in Spanje is goed voor tien procent van de economie, met veel werk voor laaggeschoolden. Maar dat draait nu ook al

TUYTENS: Het bedrijfsleven houdt niet van instabiliteit, en dat is net wat het Catalaanse referendum teweegbracht.

Maar zou u durven te stellen dat Madrid dynamischer is dan Brussel?

TUYTENS: Op sommige vlakken wel. Zo heeft men

in Brussel jaren gedaan over de doortrekking van de metrolijn van Clemenceau naar Simonis. In die tijdspanne zijn in Madrid verschillende metrolijnen en tientallen metrostations geopend, die er trouwens kraaknet bij liggen. Hetzelfde met de fietspaden hier in Brussel. Het idee om er meer van aan te leggen, is goed. Maar als je dan ziet hoe het wordt ingeplant en uitgewerkt ...

Enkele betonblokken moeten hier een fietspad voorstellen, dat dan vaak nogal plots ophoudt ook.

Aan wat ligt het dan, dat hier maar half werk geleverd wordt?

TUYTENS: Brussel heeft veel ideeën, maar ook een

complexe structuur die het bemoeilijkt om grote beslissingen te nemen. Met twee gemeenschappen, een regering en negentien burgemeesters, is knopen doorhakken niet makkelijk. Madrid daarentegen is een stad van 3,4 miljoen inwoners met één gemeentebestuur en één burgemeester.

De overkapping van een stuk ring van tien kilometer lang bijvoorbeeld – wat ze nu met de Oosterweelwerken ook in Antwerpen willen doen – is heel snel gegaan. Dat heeft ook met geld te maken: Brussel zou veel meer middelen moeten krijgen. En Brussel zou ook, net als elke stad, moeten kunnen uitbreiden. Rond Madrid ligt de sierra, waar je makkelijk nieuwe dingen kan plannen, er is plaats. Brussel daarentegen botst bij uitbreiding meteen op andere steden.

Toch schrijft u in uw boek dat Madrid economisch gezien een erg dynamische stad is, dat nu zelfs bedrijven weet weg te lokken uit Barcelona, traditioneel een geliefde vestigingsplaats voor ondernemingen.

TUYTENS: Openstaan voor nieuwe ideeën.

Brusselaars zijn het gewoon om met iedereen samen te werken en naar iedereen te luisteren. Madrid is nog te vaak op zichzelf.

Wat ik ook heel fijn vind aan deze stad is de diversiteit. Madrid is erg Spaans. Je spreekt er de hele dag Spaans en cultureel is het ongeveer allemaal hetzelfde, iedereen gebruikt dezelfde codes. Terwijl in Brussel de codes net heel verschillend zijn. Deze kleine stad huisvest de hele wereld, je voelt die energie. En ze is constant in beweging. Zo had de wijk rond de Bergensesteenweg vroeger een Libanees karakter en is ze nu, amper tien jaar later, Syrisch. Ook de culturele dynamiek in Brussel is veel rijker. Het aantal theaters en festivals dat je hier hebt, is ongelooflijk.

Mist u Madrid?

TUYTENS: Ik mis vooral het licht. De stad ligt op achthonderd meter hoogte, ze is de hoogst gelegen hoofdstad van Europa. Er hangt dan ook een fel licht, zoals in de bergen. En in winter regent het praktisch niet, de lucht is altijd blauw (kijkt naar het laaghangende grijs buiten). Dat is nu wel even aanpassen ... Maar we hebben met ons gezin besloten om er niet over te praten (lacht).

INFO Het boek ‘Groeten uit Spanje’ is nu verkrijgbaar in de boekhandel.

Sven Tuytens signeert op 22 januari van 14 tot 16 uur in de Standaard Boekhandel in Grimbergen.

« LES BRUXELLOIS SONT BEAUCOUP PLUS DISCRETS QUE LES MADRILÈNES »

“BRUSSELS NATIVES ARE MUCH MORE DISCREET THAN THE MADRILÈNES”

Pendant onze ans, Sven Tuytens, ancien journaliste BRUZZ, a vécu à Madrid, où il était correspondant pour la VRT. À Madrid, il a observé le tempérament, l’ingérence et la sécurité qui règne dans les rues.

Mais aussi la crise financière et ses conséquences. À Bruxelles, c’est surtout la discrétion qui le frappe, celle qui permet par exemple au Roi Philippe de manger au restaurant sans être dérangé. Et les tentatives sans conviction de faire de Bruxelles

Former BRUZZ journalist Sven Tuytens spent eleven years in Madrid, where he was a correspondent for the VRT. In Madrid, he became acquainted with the temperament, the interference and the safe streets that come with it.

But also with the financial crisis and its consequences, which the Spanish are still struggling with. On his return to Brussels, it is the discretion that is striking, allowing even someone like King Philip to have lunch in an ordinary restaurant undisturbed.

FR

een paar jaar niet meer zoals vroeger. Dat zijn allemaal mensen die werkloos zijn of maar tijdelijk werk hebben. Over hen wordt niet meer gepraat omdat we dat verhaal al gehoord hebben tijdens de crisis van 2008, maar de situatie is er daarom nog niet op verbeterd.

En omgekeerd: wat kan Madrid leren van Brussel?

une ville meilleure. « Les idées sont là, mais leur exécution en revanche... », dit-il en pointant du doigt la structure politique complexe et le manque de moyens financiers. Mais il applaudit la diversité et le dynamisme culturels de Bruxelles, là où Madrid est plus fermé. « Sans parler de tous les théâtres et festivals qui existent ici. C’est incroyable. » Madrid ne lui manque donc pas, « exception faite de la lumière. »

BRUZZ | INTERVIEW

Sven Tuytens in de woning van de Spaanse ambassadriece: “Ik heb moeite met het idee dat België zou barsten.”

EN

That, and the half-hearted attempts to make Brussels a better city.

“The ideas are here, but the implementation is missing,” he says. He points to the complex political structure and the lack of money as the root cause. Nevertheless, he praises Brussels for its cultural diversity, which, in contrast to Spanishspeaking Madrid, gives the city zest and energy.

“Not to mention all the theatres and festivals you have here. That is incredible.” So he doesn’t miss Madrid, “except for the light.”

19 JANUARI 2022

I 11

‘Extremisme, jodenhaat en spionage’ Dat de Molenbeekse imam Mohamed Toujgani het land werd uitgezet, is bijzonder, maar de timing is dat nog meer. Want slechts enkele dagen voordien oordeelde een rechtbank dat de argumenten van de Staatsveiligheid niet volstonden om hem de Belgische nationaliteit te ontzeggen. “Een demarche tegen de ambassade-islam,” denkt islam-experte Corinne Torrekens (ULB). — BRAM VAN RENTERGHEM

B R U Z Z | A N A LY S E

Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) trok op 5 oktober vorig jaar het verblijfsrecht in van Mohamed Toujgani, hoofdimam van de Al Khalil-moskee in Molenbeek, de grootste moskee van ons land. Dat raakte vorige donderdag bekend. Volgens Mahdi blijkt uit informatie van de veiligheidsdiensten dat Toujgani, die al veertig jaar in België verblijft, een ernstig gevaar vormt voor de nationale veiligheid wegens extremisme en spionage.

De uitzetting leidde tot ongeloof bij de Brusselse moslims. De moskeegangers die BRUZZ sprak, zegden net het tegenovergestelde: dat Toujgani een man was die de dialoog opzocht met de andere geloofsgemeenschappen, een man met humor die stond voor samenleven en tolerantie. Zeker, er was zijn uitspraak uit 2009 waarin hij opriep om zionisten te verbranden, maar daarvoor had hij zich uitgebreid geëxcuseerd. “Een uitschuiver in volle Israëlisch-Palestijnse oorlog,” klonk het.

Maar daar dacht de Staatsveiligheid anders over. Over de precieze motieven houdt de dienst zelf, net als staatssecretaris Mahdi, de lippen stijf op elkaar.

Het vonnis van de Franstalige rechtbank van eerste aanleg van 1 oktober, dat BRUZZ kon inkijken, geeft wel een inkijk. Die rechtbank moest oordelen of Toujgani Belg mocht worden. Bij de gemeente Molenbeek had hij daar eind 2019 aanvraag toe gedaan, maar de

12

I

19 JANUARI 2022

procureur des Konings gaf een negatief advies, waardoor het voor de rechter kwam.

In dat vonnis citeert het openbaar ministerie uitgebreid de Staatsveiligheid. Die zegt onder meer dat Toujgani’s openbare preken weliswaar gematigd zijn, maar dat hij in kleine kring extremistische opvattingen blijft verspreiden. Ook had hij contact met extremistische figuren, onder wie de Londense haatprediker Abu Qatada, die banden heeft met Al Qaeda, Mohamed Fizazi, die dertig jaar cel (maar later ook gratie) kreeg voor de aanslagen in Casablanca, en Abu Ishaq Al Huwayni, die een slavenmarkt verdedigde.

TWEE VROUWEN Zijn eigen conservatieve opvattingen doen ook wenkbrauwen fronsen. Zo zei hij volgens de Staatsveiligheid in 2000 aan radiozender Arabel dat hij het Marokkaanse plan om de huwelijksleeftijd van meisjes op te trekken naar achttien maar niks vond – sommige meisjes zijn al geslachtsrijp vanaf hun negende wierp hij tegen – en pleitte hij voor polygamie. Hij heeft zelf trouwens

twee vrouwen: met de ene vrouw heeft hij zeven kinderen, met de andere vier. In diezelfde optiek ziet hij stemmen als illegitiem, omdat je dan meewerkt aan een regering van ongelovigen.

Daarnaast meldt de Staatsveiligheid ook spionage. Toujgani zou voor de Marokkaanse inlichtingendiensten Marokkanen in België bespieden, en ook proberen controle te verwerven over de Belgische islam. Dat kon hij als voorzitter van de Ligue des imams (marocains) de Belgique en als lid van de raad der theologen, die imams opleidt.

Ten slotte zou hij ook zelf haat

“De timing hier is geen toeval, geen twijfel mogelijk” CORINNE TORREKENS Islam-experte

hebben gezaaid tegen sjiieten, joden en het Westen. “De video uit 2009 waarin hij opriep om zionisten te verbranden, was daarin geen uitzondering,” stelt de Staatsveiligheid. Als voorbeeld halen ze een preek uit 1988 aan, waarin hij beschrijft hoe verraad, jaloezie en hypocrisie typisch joods zijn. In 2004 zou hij dan weer gezegd hebben dat joden eigenlijk een belediging voor God zijn.

Zelf ontkende Toujgani de salafistische, radicale interpretatie van de islam te onderschrijven, en zei hij geen enkel contact te hebben met het jihadistische milieu.

Ook de rechter was niet onder de indruk van de argumenten van het openbaar ministerie. Hij oordeelde dat de informatie onvoldoende nauwkeurig en concreet was om Toujgani de Belgische nationaliteit te ontzeggen. “De Staatsveiligheid citeren is niet genoeg,” klinkt het, “want de conclusies van de Staatsveiligheid worden weergege-

De Molenbeekse imam Mohamed Toujgani in 2004. © PHOTONEWS

ven zonder de onderbouw. Die info is dus onmogelijk te controleren en te vaag.”

Daarnaast vond de rechtbank dat de feiten die de Staatsveiligheid aanhaalt van lang geleden dateren en vooral: dat er sindsdien nooit een gerechtelijk onderzoek naar de man is ingesteld, wat vreemd is, gezien discriminatie en aanzetten tot haat of geweld, strafbaar zijn.

Volgens de rechtbank mocht Toujgani dus Belg worden – ook al spreekt hij geen Nederlands of Frans, wat nochtans een van de voorwaarden is.

GEEN TOEVAL Het openbaar ministerie ging op 13 oktober tegen het vonnis in beroep, maar dat was niet meer nodig, want op 5 oktober, had Mahdi de verblijfsvergunning van de imam – die op dat moment in Marokko zat – al ingetrokken. Hij mag gedurende tien jaar het land niet meer binnen.

Volgens zijn advocaat, Henri Beauthier, is dat geen toeval. “De scheiding der machten bestaat niet,” zegt hij. Maar volgens het kabinet van Mahdi zijn de twee zaken niet gerelateerd. “Voor ons is de info van de Staatsveiligheid relevant, niet die over zijn procedure om Belg te worden,” klinkt het. Enkele dagen en een tegenpetitie met zesduizend handtekeningen later, beklemtoont het kabinet nog eens de beslissing ‘niet lichtzinnig’ te hebben genomen.

AMBASSADE-ISLAM Maar waarom dan na veertig jaar deze uitzetting? Wil de Belgische overheid tot elke prijs vermijden dat Toujgani Belg wordt? En waarom, de man woont hier al veertig jaar? Of zijn er daadwerkelijk nieuwe elementen opgedoken waaruit blijkt dat de intussen gepensioneerde imam staatsgevaarlijk is?

Dat laatste wil of kan niemand bevestigen. Volgens islam-experte

Corinne Torrekens (ULB) moet dit dan ook eerder gezien worden als een demarche van de Belgische overheid tegen de zogenaamde ambassade-islam: een islam die vanuit het buitenland – in dit geval Marokko – aangestuurd wordt, en vaak radicaler is dan de Belgische of Europese islam.

“De timing hier is geen toeval, geen twijfel mogelijk. Een hypothese is dat de Belgische overheid de Moslimexecutieve en bij uitbreiding de ambassade-islam wil destabiliseren. Zo hebben zij eind vorig jaar op basis van een rapport van de Staatsveiligheid de Moslimexecutieve beschuldigd van spionage, wat tot het ontslag van ondervoorzitter Salah Echallaoui heeft geleid. En nu dit.”

Volgens Torrekens is de manier waarop wel “zorgwekkend”, gezien

er bij haar weten geen nieuwe elementen naar boven zijn gekomen die bezwarend zijn voor Toujgani, en de bestaande tegenkantingen door een rechter als onvoldoende zijn beoordeeld om hem de Belgische nationaliteit te ontzeggen.

In elk geval laat Toujgani het hier niet bij. Aan de nieuwsblog L’autre regard zegt hij nooit geïnformeerd geweest te zijn over de intrekking van zijn verblijfsvergunning. “Ik ben dat pas te weten kwam doordat ik een attest van hoofdverblijfplaats opvroeg bij de gemeente, waaruit bleek dat ik geschrapt was.”

Zijn advocaat bevestigt dat hij in beroep gaat bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Daarnaast dient hij ook nog een klacht in bij het Comité I, het orgaan dat toeziet op de Belgische inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

UN IMAM MOLENBEEKOIS EXPULSÉ DE BELGIQUE

MOLENBEEK IMAM EXPELLED FROM THE COUNTRY

Outre l’expulsion de l’imam molenbeekois Mohamed Toujgani en soi, le timing aussi est particulier. Car quelques jours avant que le secrétaire d’État Sammy Mahdi (CD&V) lui retire son permis de séjour sur base d’informations provenant de la Sûreté de l’État, un juge n’avait pas tenu compte de ces mêmes informations dans une affaire intentée par Toujgani lui-même en vue d’acquérir la nationalité belge. Après une critique de l’Exécutif des Musulmans et le licenciement du sous-président Salah Echalloui, l’experte en islam Corinne Torrekens (ULB) voit une démarche à l’encontre de l’islam d’ambassade – dans ce cas-ci un islam sous influence du Maroc.

The actual expulsion of Molenbeek imam Mohamed Toujgani apart, the timing is also particular. Because a few days before, Secretary of State Sammy Mahdi (CD&V) withdrew the residence permit of the imam on the basis of information from the State Security Service, a judge brushed this information aside in a case brought by Toujgani to become a Belgian.

Following the earlier criticism of the Muslim Executive and the subsequent dismissal of vice-president Salah Echallaoui, Islam expert Corinne Torrekens (ULB) thinks this is a démarche against embassy-promoted Islam – in this case, Islam under the influence of Morocco.

FR

B R U Z Z | A N A LY S E

De Al Khalil-moskee, waar imam Mohamed Toujgani predikte. © IVAN PUT

EN

19 JANUARI 20221

I 13

Energiearmoede WANNEER DE ENERGIEKOSTEN EEN OBSESSIE WORDEN

Steeds meer mensen zoeken een alternatief voor de stijgende energieprijzen en verwarmen met hout- of met oliekachels. “Dan weten we hoeveel kosten we riskeren: de aankoopprijs van de brandstof.”

14

I

19 JANUARI 2022

‘Het was soms maar 13 graden in huis’ Een warmwaterkruik, de verwarming veel lager of een oliekachel waarvan ze weten dat hij gevaarlijk is: veel Brusselaars proberen vandaag al met alle middelen hun energierekening te beheersen. En dan moet de aanpassing van de factuur voor de meesten nog komen. “We maken net kip in de oven, dan is de keuken toch al warm.”

▼

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

19 JANUARI 2022

I 15

WANNEER DE ENERGIEKOSTEN EEN OBSESSIE WORDEN

D

e lage Marollen, op een zucht van de Spaarzaamheidstraat. “Kijk, overal elektrische radiatoren. En stroom is niet alleen duur, je weet ook nooit precies hoe hoog de rekening zal worden. Dus hebben we deze.” Timo (30)* wijst naar de twee olievuurtjes op de vloer van het appartement waar hij met zijn vriendin Sandra (30)* woont. “Daarvan weten we tenminste precies hoeveel kosten we riskeren: de prijs van de olie die we erin doen. Dat we een CO-vergiftiging riskeren, zo zonder luchtafvoer?

Dat weten we, maar we verluchten regelmatig.”

De Duitse graficus en de Spaanse kunstenares wonen nog maar enkele maanden op het adres, maar de energiekwestie beheerst nu al een belangrijk deel van hun leven in de woning. Het duo met beperkte middelen zit daarbij, welja, tussen twee vuren. “We hebben een ongeïsoleerde buitenmuur in de slaapkamer en zodra die te veel afkoelt, krijg je daar schimmel,” vertelt Sandra.

De situatie van Timo en Sandra zegt veel over Brussel, waar liefst 27 procent van de gezinnen met energiearmoede te maken krijgt, goed voor 140.000 gezinnen. Want niet enkel de prijzen voor gas gingen afgelopen jaar maal drie, ook die voor elektriciteit verdubbelden. De al dure verwarming met stroom werd zo nog prijziger. En net zoals bij het koppel uit de Marollen maakt de kwaliteit van veel Brusselse woningen het alleen maar erger. Daarbij dreigt een catch 22: net de bewoners van slecht geïsoleerde huizen zien zich verplicht de verwarming hoog te houden om schimmel te vermijden.

HOUTKACHEL IN TREK De twee Marollenbewoners zijn ook niet de enigen die naar alternatieven zoeken voor gas of elektriciteit. Ook verwarmen met hout zit vandaag fors in de lift in de stad. “We verkochten twee keer zoveel hout in de herfst, vooral in het Brusselse en Antwerpse,” zegt Willy Eggermont van Brandhout

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Je hoort weleens dat de beste energie de energie is die je niet verbruikt, maar dat principe kan ook gevaarlijk worden. Vooral in het Verenigd Koninkrijk zijn ‘excess winter deaths’ zo een echt thema geworden” VÉRONIQUE VAN DER PLANCKE Expertise- en ondersteuningscentrum Social Energie

“Dus moeten we wel een vuurtje aan die muur zetten. En aan de andere kant denk je de hele tijd aan wat het allemaal zal kosten en wil je niet te veel verwarmen.” Sandra wijst naar een warmwaterkruik in de zetel. “’s Avonds heb ik die echt nodig.”

Over de stroomkosten hoorde het koppel al horrorverhalen. “We betalen nu 110 euro per maand voor stroom voor dit appartementje van zestig vierkante meter,” zegt Timo. “Maar de vorige huurder moest op het eind van het jaar nog eens 800 euro bijleggen en we hoorden zelfs over iemand die plots 2.000 euro moest bijpassen.” Op Timo’s gezicht is ontzetting te lezen. “Als je van een kunstenaarsbeurs en spaargeld leeft zoals wij, is dat enorm veel. En we zijn niet de enigen die er zo mee bezig zijn. Je merkt dat de toon in dit huurhuis al snel hysterisch wordt als het over de energierekeningen gaat. De huurders blijven hier ook niet lang.”

Ook de gevaarlijke kacheltjes hebben trouwens een prijs. Een exemplaar kost 180 euro en de kosten voor de olie (Timo heeft er ondertussen een twintigliterfles bijgehaald) stijgen pijlsnel, merkte het koppel. “Van 30 euro naar 46 euro in enkele maanden. En elke wintermaand verbranden we wel zo’n fles.”

16

I

19 JANUARI 2022

Express. “De hogere vraag en de Chinees die alle hout opkoopt, zorgden ervoor dat we eind oktober al zonder droog brandhout zaten.” Het publiek dat het bedrijf in Brussel bedient, is trouwens lang niet altijd arm, merkte Eggermont. “Veel diplomaten hebben bijvoorbeeld een houtkachel.”

Een telefoontje naar een verkoper van hout- en pelletkachels leert dat ook die de voorbije maanden steeds meer in trek zijn. “We verkopen er meer, en veel meer mensen komen ook info vragen,” klinkt het bij Cheminées Danneels op de Waversesteenweg. “Maar niet iedereen investeert er dan ook echt in.” Zo’n investering is dan ook een onzekere zaak. Het Gewest bereidt immers een verbod voor. Houtkachels stoten bijzonder veel fijnstof uit.

Zoeken naar een alternatieve verwarmingsbron, het blijft vandaag eerder uitzondering dan norm. Makkelijker en goedkoper is om langer in een verwarmde collectieve ruimte te blijven, zoals het sociaal restaurant of de bib. Een strategie die veel Brusselaars ook toepassen: de verwarming gewoon wat lager te draaien. Op zich niets mis mee, ware het niet dat die gewoonte vaak extreme proporties aanneemt, zoals bij Yasmina (45).

“Mijn vorige woning zat onder een dak dat niet geïsoleerd was,” vertelt de alleenstaande moeder.

“De huisbaas liet me maandelijks 400 euro betalen voor de centrale verwarming, terwijl mijn appartement maar 65 vierkante meter was. Dus liet ik de verwarming zoveel mogelijk uit, zodat het soms maar 13 graden was in huis. Daardoor steeg de vochtigheid dan en kregen we schimmel.

Het werd een vicieuze cirkel: ik was al ziek en door de toestand in het appartement raakte ik maar niet genezen, zodat ik ook geen werk kon gaan zoeken.”

Het OCMW van Brussel schoot Yasmina uiteindelijk te hulp en betaalde een deel van haar energierekeningen. De vrouw vond ondertussen een nieuwe en grotere woonst, waar de energiekosten maar een fractie bedragen van die in het

B R U Z Z | R E P O R TA G E

xxx

In de sociale woonblokken in de Anneessenswijk is er nog geen dubbel glas.

Isoleren is een must, maar ook daar hangt een serieus prijskaartje aan.

WINTERDODEN De situatie die Yasmina beleefde, heeft een naam: verdoken energiearmoede. Naar schatting 10 procent van Brusselse gezinnen – 55.000 in totaal – heeft een abnormaal laag energieverbruik, dat gelinkt wordt aan extreme zuinigheid. Dat bleek onlangs nog uit de energiebarometer van de Koning Boudewijnstichting. “Je hoort weleens dat de beste energie de energie is die je niet verbruikt,” zegt Véronique van der Plancke van expertise- en ondersteuningscentrum Social Energie. “Maar dat principe kan ook gevaarlijk

worden. Vooral in het Verenigd Koninkrijk zijn ‘excess winter deaths’ zo een echt thema geworden: de extra wintersterfte, onder meer door energiearmoede.”

Wie moeilijkheden heeft om zijn energiefacturen te betalen, kan net als Yasmina aankloppen bij het OCMW, dat via het energiefonds kan helpen om de rekening betalen. Navraag bij het OCMW van Brussel leert dat steeds meer mensen dat ook doen. In 2021 kwamen daar 1.800 aanvragen binnen, ruim 200 meer dan een jaar eerder. “De stijging is vooral duidelijk vanaf oktober,” zegt Jan Willems, die aan het hoofd staat van de dienst schuldbemiddeling en energie bij het Brusselse OCMW. “Maar we verwachten dat het er nog heel

wat meer worden. Veel mensen hebben hun afrekening nog niet gekregen en zullen pas over enkele maanden begrijpen hoe hoog de stijging is.” Voor een goed begrip: die stijging zal enkel gelden voor wie vandaag een contract met variabele prijs heeft. In Brussel gaat het om 45 procent van de gezinnen die met gas verwarmen, bepaald geen peulenschil.

Willems maakt zich vandaag vooral zorgen om de mensen die niet vertrouwd zijn met het OCMW. “Het klassieke kwetsbare publiek kennen we en die mensen hebben recht op een sociaal energietarief. Maar daarnaast zal deze verhoging ook de groep treffen die hier nog nooit heeft aangeklopt, maar voor wie enkele honderden euro’s meer per

▼

dakappartement. Yasmina is ook weer aan het werk.

19 JANUARI 2022

I 17

WANNEER DE ENERGIEKOSTEN EEN OBSESSIE WORDEN

Graficus Timo verwarmt bij met een oliekacheltje. “Ook die olie werd duurder: van 30 naar 46 euro voor een fles in enkele maanden tijd.”

▼

Een warmwaterkruik kan soelaas bieden als het te koud wordt. “‘s Avonds heb ik die echt nodig,” getuigt de Spaanse kunstenares Sandra.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

maand wel dramatisch veel geld is. Heel wat mensen die werken zien het OCMW als een instelling voor sukkelaars of kennen ons aanbod niet, maar zullen de hulp toch nodig hebben. Als die de weg maar vinden.”

Willems kijkt ook naar de federale regering.

Die moet voor hem de huidige regeling rond het sociaal tarief verlengen. Die regeling bepaalt dat een veel grotere groep recht heeft op een sterk verminderd energietarief, maar loopt eind maart af.

Traditioneel genieten ruim 500.000 gezinnen in België zo’n tarief, de uitbreiding verdubbelt dat aantal bijna. “Als er geen verlenging komt, dreigt voor veel mensen een echte ‘bill shock’ in april.”

VERWARMEN MET KIP Anspachlaan, hartje Brussel. Als we bij Agathe binnenstappen, is haar vriend David net bezig een ovenschotel met een hele kip voor te bereiden. “Zo wordt de keuken tenminste warm,” grijnst Agathe, die net als haar partner dik ingeduffeld is. De thermostaat in het dakappartement staat normaal op 18 graden, een bewuste keuze die de galopperende energierekening wat moet intomen.

“Ons energievoorschot blijft maar stijgen, van 65 euro naar 90 nu al,” vertelt de dertiger die als job culinaire chocoladeworkshops begeleidt.

“Verdere verhogingen heb ik geweigerd, maar de leverancier heeft al laten weten dat we daardoor binnenkort een veel hoger voorschot zullen moeten slikken. We gaan richting 200 euro, voor een appartement van 60 vierkante meter, met lage plafonds en een slaapkamer waar de radiator op nul staat!”

We krijgen een rondleiding en zien de slaapkamer in de punt van het dak. Het is er frisjes. Ons oog valt op de dunne laag dakisolatie en op een kanjer van een elektrisch vuur naast het bed. “Die gebruiken we maar heel even, voor we gaan slapen.”

Net als bij Sandra en Timo is het vooral de combinatie met de financiële situatie die de energiekwestie hier existentieel maakt. “Door corona waren er veel minder chocoladeworkshops, en mijn vriend is regisseur op filmsets en was door corona een jaar werkloos. Je zou voor minder op je energieverbruik beginnen te letten.”

Agathe merkt ook hoe rondom haar een soort energiestress om zich heen grijpt. “Mijn nichtje schoot onlangs in paniek toen ik de verwarming bij haar thuis wou verhogen, omdat ze weet dat de factuur gepeperd is. En ook op het werk worden energiekosten langzaam een obsessie. Als ik ’s ochtends aankom, is het 13 graden in de keuken. Op verschillende verdiepingen hebben we

“De huisbaas liet me maandelijks 400 euro betalen voor de centrale verwarming. Ik liet de verwarming zoveel mogelijk uit. Daardoor steeg de vochtigheid en kregen we schimmel” YASMINA Alleenstaande moeder 18

I

19 JANUARI 2022

de verwarming uitgeschakeld en koelkasten uit gebruik genomen. “T’as éteint? T’as coupé?” De chef is er de hele tijd mee bezig, maar we hebben dan ook een moeilijk jaar achter de rug.”

VERPLICHTE RENOVATIE Hoe moet het beleid nu inspelen op de razendsnel stijgende energieprijzen? Door de regeling rond het sociaal tarief te verlengen, zegt ook Véronique van der Plancke van Social Energie. “Gezinnen die van dat tarief genieten, betaalden in november gemiddeld 118 euro per maand voor elektriciteit én gas. Als ze die regeling verliezen, wordt dat 312 euro.”

Van der Plancke breekt ook een lans voor een gereglementeerde energieprijs. “Frankrijk en Spanje hebben een systeem waarbij de stijging van de energieprijzen wordt beperkt. Het mechanisme is vrij complex, maar het komt erop neer dat de regering dat kan afdwingen door rekening te houden met de prijsevoluties van verschillende energiebronnen.” De gasprijs blokkeren tot april, zoals Frankrijk deed, ligt hier al moeilijker. De zuiderburen staan daarvoor sterker in de schoenen, omdat de regering er ook een belangrijke aandeelhouder is in de belangrijkste energiebedrijven.

Energierekeningen subsidiëren en reglementeren kan helpen, maar minstens even belangrijk is een ambitieus renovatiebeleid, benadrukt Van der Plancke, waardoor het verbruik drastisch naar beneden gaat. “We moeten daarbij naar een renovatieverplichting en tegelijk bewaken dat de kosten niet worden doorgeschoven naar de huurders.” Het Brussels Gewest werkt alvast aan een renovatieverplichting met sociale correcties tegen 2030. “Dat eigenaars verplichten moeilijk ligt? Klopt, maar vroeg of laat zullen we toch moeten inzien dat we het aan elkaar verplicht zijn om aan de wereld van morgen te bouwen.” (*) Timo en Sandra zijn schuilnamen, hun namen zijn bekend bij de redactie

QUAND LE PRIX POUR SE CHAUFFER DEVIENT UNE OBSESSION Une bouillotte, mettre le chauffage à 13 degrés ou utiliser un radiateur à l’huile que l’on sait dangereux : de nos jours, beaucoup de Bruxellois font tout pour maîtriser leur facture d’énergie. Près de 27 pourcent des familles bruxelloises sont confrontées à la précarité énergétique, pour un total de 140 000 familles. « Mon logement précédent se trouvait sous un toit non isolé », explique une mère célibataire. « Le propriétaire me faisait payer 400 euros par mois pour le chauffage central, alors que mon appartement ne faisait que 65 mètres carrés. Donc j’allumais le chauffage le moins possible, il faisait en général 13 degrés dans l’appartement. Et suite à ça, nous avons eu des champignons. » Quiconque a des problèmes pour payer ses factures d’énergie peut s’adresser au CPAS, qui peut contribuer via le fonds énergie. En 2021, ils ont reçu près de 1 800 demandes, soit plus de 200 demandes de plus que l’année précédente. Et il n’y a pas que les prix du gaz qui ont triplé en un an, le prix de l’électricité a également doublé.

FR

WHEN ENERGY COSTS BECOME AN OBSESSION A hot water bottle, setting the heating to 13 degrees or an oil stove they know is dangerous: many of those living in Brussels are already trying anything they can to control their energy bill. No less than 27% of households in Brussels have to deal with energy poverty, 140,000 households in real numbers. “In my previous home, the roof had no insulation,” says a single mother. “The landlord made me pay 400 euros a month for the central heating, even though my flat was only 65 square metres. So I left the heating off as much as possible, so that sometimes it was only 13 degrees in the house. That’s how we ended up with mould.” Anyone who has difficulty paying their energy bills can turn to OCMW/CPAS, who can help pay the bill through the energy fund. The number of enquiries to the OCMW/CPAS in Brussels are growing. In 2021, 1,800 applications were received, over 200 more than the year before. Not only did gas prices triple in the past year, electricity prices doubled as well.

EN

Agathe heeft een extra elektrisch vuurtje in de slaapkamer. “Dat gebruiken we maar heel even, net voor we gaan slapen, de radiator staat hier op nul.”

19 JANUARI 2022

I 19

De snel stijgende energieprijzen houden ook de Brusselaar in de ban.

Moet je de nieuwe voorschotten die je energieleverancier voorstelt betalen? Waarom is Octa+ zomaar verdwenen? Waar kun je terecht voor een objectieve marktvergelijking?

BRUZZ zocht het voor u uit. — SARA DE SLOOVER, ILLUSTRATIE STEVE

1

BRUZZ | ENERGIEARMOEDE

Hoe komt het dat gas en elektriciteit plots zo duur zijn? Ben je verplicht om het hogere voorschot dat energieleveranciers aanrekenen te betalen? De economie – en dus de vraag – herleeft, de stijgende CO₂-emissierechten die energieleveranciers moeten betalen, rekenen ze door aan hun klanten, en de energieprijzen op de internationale markten stijgen. Sinds de daling van de temperaturen is de vraag naar aardgas alleen maar toegenomen, terwijl de aanvoer vanuit Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland stokt.

Vergelijkingswebsite Comparateur-Energie.be vergeleek de prijzen in juli en december 2021.

Brusselse huishoudens betaalden afgelopen maand gemiddeld 47 procent meer voor hun gasfactuur dan in juli, qua elektriciteit kwam er 27 procent bij.

Energieleveranciers berekenen de (drie)maandelijkse voorschotten op basis van het verbruik van de voorgaande jaren, zodat klanten bij de eindafrekening liefst niet te veel meer hoeven bij te betalen. Ze trekken die voor klanten met een variabel tarief daarom nu fors op. De nieuwe voorschotbedragen kunt u naar eigen goeddunken aanpassen.

Maar wie nu niet bijbetaalt, zal op de vervaldag wellicht met een astronomische energierekening zitten.

2

Ik heb nog geen verhoging van mijn voorschotfactuur gehad, hoe weet ik hoeveel mijn eigen rekening zal stijgen? Dat hangt af van het type van contract. Hebt u een contract met een vast tarief, dan verandert er niets tot de einddatum

20

I

19 JANUARI 2022

van dat contract. Hebt u echter een variabel contract, dan raadt de Brusselse regulerende instantie voor elektriciteit, gas en controle van de waterprijzen (Brugel) ten zeerste aan om de leverancier te contacteren om de voorschotbedragen te laten optrekken. U kunt zelf een nieuw voorstel doen op basis van uw consumptie, of de leverancier een voorstel laten doen. De uiteindelijke factuur zal afhangen van de fluctuerende energieprijzen (op basis van de internationale markten) en het eigen verbruik.

3

Zijn elektriciteit en gas in Brussel gemiddeld duurder dan in Vlaanderen en Wallonië, en hoe komt dat? Dat was inderdaad het geval. Brussel heeft veel minder leveranciers dan Vlaanderen en Wallonië, waardoor er minder marktwerking is, en dan hebben het afgelopen jaar nog twee kleinere leveranciers er de brui aan gegeven.

Engie Electrabel en Lampiris hebben samen nu 85 procent van de markt in handen. Voor dat gebrek aan concurrentie betaalde de Brusselaar de rekening.

Energieregulator Brugel luidde in een rapport in september de alarmbel. Toen betaalde de gemiddelde Brusselaar 30 euro meer dan een Waalse consument voor zijn stroomfactuur, en 40 euro meer dan een Vlaamse verbruiker.

Voor gas was het prijsverschil nog uitgesprokener: gemiddeld 195 euro meer dan in Wallonië, en 287 euro meer dan in Vlaanderen.

Doordat de energieprijzen intussen overal pijlsnel stegen, zijn die verschillen momenteel grotendeels uitgevlakt, vermoedt Pascal Misselyn, woordvoerder bij Brugel, maar een update van de cijfers is er nog niet.

4

In Vlaanderen kan je via de VREG laten berekenen wat het voordeligste tarief is, maar heeft dat nut in Brussel, nu er slechts een paar leveranciers overblijven? Brugel raadt iedereen aan om de aanbiedingen van leveranciers opnieuw te vergelijken. Dat kan via de BruSim-tariefsimulator (zie link onderaan). Er zijn momenteel zeventien verschillende tarieffor-

mules beschikbaar. De coöperatieve groene energieleverancier Energie 2030 – onlangs omgedoopt tot Aeco – staat tijdelijk niet in de lijst, maar keert binnenkort terug. Ook leverancier Bolt Energie staat niet in de lijst, een bewuste keuze van het bedrijf zelf.

Daarnaast raadt Brugel mensen die hulp willen om energiecontracten te vergelijken of op zoek zijn naar objectieve en duidelijke informatie aan om contact op te nemen met Infor

GasElek. Dat is een onafhankelijk informatiecentrum dat gratis advies en steun over energie verleent. Bellen kan via 02209.21.90, meer informatie vindt u via inforgaselek.be.

5

Ik had een contract met een vast tarief en dat blijkt plots omgezet in een variabel. Kan dat zomaar? Wie een contract met vast tarief afsluit, doet dat vaak voor drie jaar. Als dat zijn einddatum nadert, moet de

ACHT VRAGEN OVER

De uit de pan rij energiefactuur

xxx

zende

6

Wat kan ik doen wanneer ik mijn energierekening niet meer kan betalen? Op welke tegemoetkomingen heb ik als Brusselaar recht? Wie zijn rekening echt niet meer kan betalen, kan het statuut van ‘beschermde afnemer’ aanvragen.

Daarmee zijn de meest kwetsbare klanten die in financiële moeilijkheden verkeren, beschermd tegen de afsluiting van gas of elektriciteit. Netbeheerder Sibelga neemt als ‘sociale energieleverancier’ het contract over. Wie niet aan de voorwaarden voldoet

voor dat beschermde statuut, kan het OCMW om hulp vragen. Dat kan steun toekennen aan huishoudens die moeite hebben om hun energiefacturen te betalen, of met leveranciers onderhandelen over afbetalingsplannen. De OCMW’s vrezen wel dat het federale budget voor de steun dit jaar niet zal volstaan. De Brusselse regering heeft daarom in haar jaarbegroting voor 2022 ook in 10 miljoen euro voorzien voor Brusselaars die aankloppen bij het OCMW vanwege hun energierekening, laat het kabinet-Maron weten.

7

Ik kreeg een e-mail van Octa+ dat het stopt met energie leveren in Brussel en dat mijn contract overgenomen wordt door Engie. Is dat legaal? Leverancier Octa+, die in Brussel gas en elektriciteit leverde aan respectievelijk 11.000 en 17.000 klanten, kon niet langer aan al zijn betalingsverplichtingen voldoen én tegelijk de leveringen garanderen. Eind december besliste distributienetbeheerder Sibelga daarom om Octa+ de toegang tot de markt te ontzeggen vanaf 1 januari. Klanten die tot dan toe door Octa+ werden bevoorraad, zijn per brief op de hoogte gebracht.

Volgens de wettelijke regeling wordt de levering in het gewest verzekerd door de noodleverancier, Engie Electrabel, onder de voorwaarden van hun standaardcontract. Alle klanten kunnen er echter voor kiezen om een nieuw contract te ondertekenen bij een andere leverancier.

8

Welke stappen kan ik nog ondernemen om mijn energiefactuur zo laag mogelijk te houden?

Uiteraard is het bij de huidige hoge energieprijzen een goed idee om op uw verbruik te letten: korter douchen, de verwarming wat lager zetten, ledlampen gebruiken, enzovoort. Daar zit een limiet op – zeker nu veel mensen thuis werken. Wie er de financiële ruimte voor heeft, doet er goed aan om te investeren in isolatie en hernieuwbare energie: zonnepanelen en een batterij en/of een warmtepomp. U produceert zelf elektriciteit of verwarming die wordt afgetrokken van het normale verbruik. Zeker nu de energieprijzen zo hoog zijn, is dat een slim idee.

Door de groenestroomcertificaten is de investering in zonnepanelen in Brussel gemiddeld in zeven jaar tijd terugbetaald. ’s Avonds, als de zon niet schijnt, zal u wel energie moeten afnemen van het net, tegen de torenhoge marktprijzen.

Een groot deel van de Brusselaars woont in appartementsgebouwen, en kon tot nu toe de opbrengsten van zo’n hernieuwbare energie niet delen onder buren. Vanaf maart 2022 moet een nieuwe ordonnantie die Europese ‘energiegemeenschappen’ mogelijk maken. Voor meer informatie of een berekening van je mogelijke rendement kunt u terecht bij de gewestdienst Homegrade.

BRUZZ | ENERGIEARMOEDE

leverancier minstens twee maanden vooraf een nieuw contractvoorstel doen. Als de consument niet reageert, moet de leverancier hem of haar energie leveren tegen het laagst mogelijke tarief (wat een variabel tarief kan zijn). Dat contract wordt daarna telkens voor één jaar verlengd. Als de energieprijzen plots spectaculair stijgen, is die jaarlijkse hernieuwing het moment voor de leverancier om zijn extra kosten door te rekenen aan de consument.

brugel.brussels/outils/brusim-2 (de simulator) homegrade.brussels/nl/ 19 JANUARI 20221

I 21

BRUZZ | PORTRET

Guy Moreau opende de iconische winkel in 1968, zoon Dieter (foto rechts) nam de zaak later over.

Einde sluitertijd voor Foto Guy Na vijftig jaar sluit aan de Vlaamsesteenweg fotografiewinkel en familiezaak Foto Guy. Generaties studenten, amateurs en professionelen raakten hier aan hun geliefde spul. Maar nu is het filmrolletje helemaal op. — MICHAËL BELLON EN SASKIA VANDERSTICHELE

F

oto Guy. Fuji. De groene logo’s van deze twee iconische bedrijfjes uit de geschiedenis van de fotografie flankeren elkaar boven de nagenoeg lege vitrine in de Vlaamsesteenweg. Helemaal boven aan de trapgevel hangt, zo vintage als iets, de gedoofde gele lichtbak van Kodak. Het zou fijn zijn als die daar

22

I

19 JANUARI 2022

kon blijven hangen als herinnering aan de fotozaak eronder die net de deuren sloot. De uitverkoop van Foto Guy werd in november in alle stilte ingezet en dit weekend afgerond. De kortingen – handgeschreven op post-its en fluokaartjes – bedroegen tot 50 procent.

Occasielenzen, een oude filmprojector, doosjes met lensdoppen,

hoesjes voor toestellen, lege fotoalbums, cd-roms, maar ook de volledige pasfoto-installatie met flitsachtergrond, camera, correctiesoftware en printer, waren zowat de laatste spullen die de in 1968 opgerichte familiezaak verkocht.

Van Nikon tot Canon, van Polaroid tot Instax: Foto Guy had alles, en maakte alles mee.

OP AFBETALING Met BRUZZ-fotografe Saskia Vanderstichele gaan we nog even kijken wat we nog kunnen archiveren. Zij frequenteerde de winkel al in haar studententijd in de jaren negentig, en heeft de oorspronkelijke eigenaar Guy Moreau dus nog meegemaakt. “Als student wilde ik graag een grote lens kopen waar ik op dat moment de cash niet voor had. Weet je wat Guy zei? ‘Betaal die maar af naargelang het je uitkomt!’

Vandaag kan je zoiets niet meer voorstellen, maar dat was Guy.” Na die lens zouden nog talloze facturen volgen die Saskia wél netjes op tijd betaalde. “Ik heb hier

fortuinen uitgegeven in de tijd van de analoge fotografie,” lacht ze, “want ze hadden alles. Stapels fotopapier in alle maten, fixeerder … en natuurlijk de fotofilmpjes die je met tientallen tegelijk kocht. Zelfs nu droom ik soms nog dat ik voor een opdracht mijn filmpjes vergeten ben. Om me pas als ik wakker word te realiseren dat ik nu toch al een hele tijd digitaal fotografeer.”

In de begindagen van Deze Week in Brussel werden al Saskia’s foto’s, die in een envelop met een koerier naar Roularta in Roeselare werden gebracht om in te scannen, op fotopapier van Foto Guy afgedrukt.

En behalve fotografiestudenten en amateurfotografen zaten ook collega’s als Tim Dirven, Stephan Vanfleteren, Danny Willems, Lieve Blancquaert of Dirk Braeckman in het klantenbestand.

DERTIEN REDENEN Guy, die alles wist van de technische kant van fotografie en ook als babbelaar bekendstond, is ondertussen 81. Hij baatte de zaak van 1968

BRUZZ | PORTRET

tot 2005 uit met zijn vrouw Min. De interesse voor de fotografie moet ooit begonnen zijn met een nonkel na de oorlog die ook de broers van Guy aanstak. Behalve verkoopster Petra stond met Karen ook een van de dochters in de winkel, en dan was er zoon Dieter die meer dan zestien jaar geleden overnam, op het moment dat de digitale fotografie helemaal doorbrak. Dieter haalde Dirk erbij als verkoper.

Een interview over de sluiting hoeft voor hen niet. Het is wat het is. Ze houden het bij wat korte foto-onderschriften voorzien van droge humor: “De reden waarom het stopt? Er zijn er dertien. Je mag er één kiezen.” Of nog: “We moesten niet stoppen, want er kwamen nog voortdurend klanten. Maar je kan beter stoppen voor je wél moet stoppen.” Het is duidelijk dat corona niet bevorderlijk was voor de zaken,

"Ik heb met opzet niet bericht over de sluiting en de uitverkoop, zodat de vaste klanten hier nog een koopje konden doen, in plaats van de opkopers of mensen die je anders nooit zag" DIETER MOREAU Uitbater Foto Guy

nadat de komst van de digitale fotografie de recurrente inkomsten van filmrolletjes of fotopapier al had doen terugvallen, en nadien de webshops hun opgang hadden gemaakt. En Dieter is niet van het onlinegebeuren. Al was het ook geen sinecure om zelf altijd maar present te zijn tijdens de openingsuren. Het is dus gewoon tijd voor iets nieuws, wat dat dan ook moge zijn.

“Eerst dit afronden,” aldus Dieter, die in ieder geval in schoonheid afscheid nam van de klanten.

“Ik heb met opzet niet bericht over de sluiting en de uitverkoop, zodat de vaste klanten hier nog een koopje konden doen, in plaats van de opkopers of mensen die je anders nooit zag. Zo is ook het laatste zwart-witfilmpje en het laatste kleurenfilmpje uitverkocht geraakt.

Dat zijn toch mijlpalen.”

LA FIN DE FOTO GUY

THE END OF FOTO GUY

Après cinquante ans de loyaux services rue de Flandre, le magasin de photographie et entreprise familiale Foto Guy ferme ses portes. Des générations d’étudiants, de photographes amateurs et professionnels tels que Stephan Vanfleteren, Lieve Blancquaert, Dirk Braeckman et notre Saskia Vanderstichele attitrée y cherchaient pellicules, papier photo et fixateurs. De Nikon à Canon en passant par Polaroid : Guy Moreau et son fils Dieter avaient tout en stock. La fin d’une époque.

After fifty years, the family business Foto Guy in the city centre of Brussels is closing its doors. Generations of students, amateurs and professionals such as Stephan Vanfleteren, Lieve Blancquaert, Dirk Braeckman and our own Saskia Vanderstichele came here to get film, photo paper and fixers.

From Nikon to Canon, from Polaroid to Instax: Guy Moreau and his son Dieter always had everything. But now it is time for something else.

FR

EN

19 JANUARI 20221

I 23

CINEASTE KARIN JUNGER MAAKT MUSICAL OVER NIGERIAANSE VROUWENHANDEL

Een musical over vrouwenhandel: het lijkt een onmogelijke spagaat. Toch slaagt filmmaker Karin Junger er met glans in om een indringend portret te schetsen van de prostitutiewereld waarin jonge Nigeriaanse meisjes bij aankomst in Europa belanden. Gesprek met een grande dame uit de filmwereld die de Nigeriaanse prostitutienetwerken in Brussel van naaldje tot draadje kent.

Z

e was 23 jaar oud, Eunice Osayande, toen ze op 5 juni 2018 zwaargewond werd aangetroffen op een voetpad in Schaarbeek, vlak bij de Linnéstraat. Met maar liefst zeventien messteken werd ze overgebracht naar het ziekenhuis, maar alle hulp kwam te laat: Osayande overleed aan haar verwondingen. Haar heengaan veroorzaakte een schokgolf in de gemeenschap van sekswerkers. Op 13 januari ging het proces rond haar dood en de vermoedelijke dader van start.

Osayande werd geboren in Edo, in het zuiden van Nigeria, maar reisde in de zomer van 2016 via Niger, Libië en Italië naar België. Enkele dagen later werd ze al uitgebuit als sekswerker. Haar verhaal lijkt als twee druppels water op dat van de hoofdpersonages in 10 Songs for Charity, een muzikaal sprookje over vrouwenhandel, zoals regisseuse Karin Junger (65) haar werk zelf noemt. Ook Charity en Happy – de Nigeriaanse zusjes die in de film van Nigeria naar België worden gesmokkeld – worden via schulden, voodoorituelen en druk op de familieleden in Nigeria door hun mensenhandelaars in de greep gehouden. Verrassend hoeft de gelijkenis tussen beide verhalen niet te zijn: naast haar veldwerk in Brussel reisde Junger voor haar onderzoek immers naar Nigeria, waar ze met heel wat vrouwen sprak over hun ervaringen.

© SHALI BLOK

24

I

19 JANUARI 2022

U bent voor uw onderzoek naar Nigeria getrokken.

Wat leerde u daar over de Nigeriaanse vrouwenhandel met Europa?

JUNGER: Alles heeft te maken met armoede en

— ELLEN DEBACKERE

Cineaste Karin Junger.

KARIN JUNGER: Nee, ik kende haar niet, maar de meeste verhalen van deze meisjes zijn identiek.

Het feit dat ze in handen van een bende terechtkomen, vanuit Nigeria naar bijvoorbeeld Brussel worden gesmokkeld, een enorme schuld moeten afbetalen en in de prostitutie belanden, is echt het standaardverhaal geworden.

Het verhaal van Eunice Osayande lijkt treffend op dat van uw hoofdpersonages Charity en Happy.

Kende u Eunice persoonlijk?

de slechte positie van de vrouw. In veel delen in Nigeria is de armoede zo groot dat mensen tot alles bereid zijn. Bovendien worden vrouwen er nog vaak gezien als inferieur, als mensen met minder rechten dan een man. Daarnaast is het een erg materialistische samenleving. Een Nigeriaanse antropologe vertelde me dat er een aantal decennia geleden een wrede dictatuur was in Nigeria die de maatschappij sterk heeft ontwricht. Veel waarden zijn toen verdwenen en mensen raakten sterk gericht op het materiële: het is een erg harde samenleving geworden. Er is vandaag enorm veel ellende aanwezig, met een kleine elite die extreem rijk wordt en een meerderheid die steeds armer wordt.

Zij zien Europa als de enige uitweg?

JUNGER: Mensenhandel is in feite erg cynisch: het

is een spel van vraag en aanbod. Het aanbod is er, want de mensen zijn er erg arm. Maar de vraag is er ook: kennelijk zijn er voldoende Europese mannen die op zoek zijn naar exotische, goedkope prostituees die alles doen waar zij zin in hebben.

Er is dus niet zomaar een oplossing voor. Het systeem in Europa is er niet op voorzien een oplossing te bedenken: Europa wil vooral het eigen systeem in stand houden. Wij willen ons verdedigen tegen een zogenoemde invasie en vinden dat we misdaad moeten bestrijden. Maar daar schieten de vrouwen ter plekke weinig mee op.

U sprak met de politie in Brussel die de Nigeriaanse vrouwenhandel nauw opvolgt en voerde veel gesprekken met vrouwen die het slachtoffer werden van mensenhandel. Hoe kijken de slachtoffers zelf naar het hele gebeuren?

▼

BRUZZ | INTERVIEW

‘Ze zien zichzelf niet als slachtoffer’

De Nigeriaanse Ijeoma Grace Agu vertolt de rol van Charity in 10 Songs for Charity, een musicalfilm over vrouwenhandel.

BRUZZ | INTERVIEW

© PIEF WEYMAN

19 JANUARI 2022

I 25

CINEASTE KARIN JUNGER MAAKT MUSICAL OVER NIGERIAANSE VROUWENHANDEL

Vooraan Omotaniola Famodimu als Happy, met haar medeacteurs La Baby Jacqueline Morales en Walter van Vlerken. © PIEF WEYMAN

▼

Omotaniola Famodimu als Happy en Ijeoma Grace Agu als Charity in 10 Songs for Charity. De film vertelt het verhaal van Happy en Charity, die in de prostitutie terechtkomen. © PIEF WEYMAN

JUNGER: Wat ik boeiend vind, is dat wij deze

BRUZZ | INTERVIEW

vrouwen als slachtoffer zien, maar zij zien zichzelf niet als slachtoffer. Het feit dat ze naar Europa trekken, beschouwen zij doorgaans als een rationele keuze, één waarbij ze het in ieder geval beter hebben dan in Nigeria. Dan zeggen ze: ‘In Nigeria moet ik ook met tien mannen per dag naar bed, maar zonder condoom, terwijl ik in Europa ook met tien mannen per dag naar bed moet, maar mét condoom en mét een dak boven het hoofd.’ Zij zien het dus als een verbetering. Een kleine minderheid slaagt erin zich vrij te kopen en in Nigeria te

“Ik wou er geen gepolijste Hollywoodmusical van maken, wel een rauwe film die de hardheid en de heftigheid van het probleem ongecensureerd naar voren brengt”

investeren in een bedrijfje of huisje. Ze zien het daarom als iets redelijk rationeels. Hun madame, de persoon die het bordeel runt, zien ze vaak als een rolmodel. ‘Wij hadden gewoon een business deal,’ kreeg ik vaak te horen.

Wanneer Charity en Happy op weg zijn naar Europa lijken ze uitgelaten, haast gelukkig. Ze nemen selfies en lachen met de bladerloze 26

I

19 JANUARI 2022

bomen. Weten meisjes wat hen te wachten staat in ons land?

JUNGER: Dat is een interessante vraag. Sommige

meisjes beweren dat ze van niets wisten. Ik vind dat moeilijk om te geloven. In Nigeria weet iedereen dat dit op grote schaal gebeurt. Ik kan daarom bijna niet geloven dat mensen zo naïef zouden zijn dat ze er geen idee van hebben. Ik denk wel dat ze niet op de hoogte zijn van de manier waarop het gebeurt. Ze weten misschien wel dat er sekswerk van hen verwacht wordt, maar niet dat ze onvrij zijn, dat ze een grote schuld zullen krijgen, dat ze slecht behandeld zullen worden.

De musical toont ook erg nare en bikkelharde scènes, zoals het ogenblik waarop een klant Charity vraagt om niet enkel hem, maar ook zijn hond te bevredigen. Werden die zaken uit het leven gegrepen?

JUNGER: Ja. Ik weet dat het moeilijk om te geloven

is, maar er zit een erg perverse kant aan de relatie met die Europese mannen. Deze vrouwen hebben geen papieren en worden niet beschermd door wie dan ook, ze zijn als het ware vogelvrij verklaard. Die mannen hebben dus het gevoel dat ze met die vrouwen alles kunnen doen wat ze willen, dat ze al hun perverse ideeën op hen kunnen botvieren. De vrouwen kunnen immers toch niets doorvertellen, want ze hebben zo goed als geen status en het kost de mannen amper iets.

Het is een erg lelijke kant van de mens.

De Nigeriaanse meisjes in uw film landen in Zaventem, waarna ze naar een niet nader genoemde Belgische stad worden vervoerd waar ze de prostitutie ingaan. Hoe belangrijk is Brussel voor de Nigeriaanse vrouwenhandel?

JUNGER: Dat is voor mij moeilijk om te becijfe-

ren, maar het fenomeen is er zeker aanwezig. Zo weet ik dat veel Nigeriaanse vrouwen bijvoorbeeld in de buurt van het Noordstation in Brussel werken en nadien de trein nemen naar Antwerpen omdat ze daar verblijven. In veel

Karin Junger Geboren op 15 januari 1957 in Den Haag geboren. Verhuist op tweejarige leeftijd naar Brussel Woont onder andere in Elsene en Ukkel Verhuist op 21-jarige leeftijd naar Amsterdam Eerste film komt uit in 1988: ‘Birthplace Unknown’ Haar werk krijgt verschillende prijzen en wordt vertoond op vele grote internationale filmfestivals Meest recente film (september 2021) is ‘10 Songs for Charity’

Europese steden is de situatie vergelijkbaar. De vrouwenhandel vanuit Nigeria is goed georganiseerd en gaat naar veel Europese landen, zoals België, Nederland, Frankrijk of Duitsland. Als de organisatie weet heeft van veel controles op een luchthaven in pakweg Nederland, dan verplaatst de handel zich meteen naar bijvoorbeeld Zaventem of Genève. Het netwerk is erg gespecialiseerd: in Nigeria zijn er mensen die ronselen, die de deal sluiten of die de voodoorituelen uitvoeren. Nog andere mensen organiseren de reis, de opvang ... Ook zijn er netwerken tussen Europese steden onderling, waarbij de vrouwen als koopwaar worden doorgegeven. En de link met Nigeria wordt behouden: familieleden worden er bedreigd als de meisjes niet goed genoeg werken.

UNE COMÉDIE MUSICALE SUR LA RÉSILIENCE Une comédie musicale sur le trafic des femmes, cela peut sembler impossible et contradictoire. Mais la réalisatrice Karin Junger est parvenue, avec brio, à faire le portrait du monde de la prostitution via des jeunes filles nigérianes qui se retrouvent en Europe. Elle met en scène le milieu dans lequel a atterri Eunice Osayande, assassinée à Schaerbeek en 2018 et dont le procès est en cours. Pour ce film, Junger, qui n’en est pas à son coup d’essai, a fait de la recherche à Bruxelles et au Nigeria et a discuté avec de nombreuses femmes à propos de leurs expériences. C’est ainsi qu’elle a appris à connaître les réseaux de prostitution bruxellois jusque dans leurs moindres détails. Selon Junger, il s’agit d’un grand problème international que la police ne peut pas résoudre seule, le politique aussi doit aider. Avec son film, elle essaie de contribuer à une prise de conscience. Et à travers la bande-son, elle veut mettre en avant la résilience des femmes nigérianes.

FR

Een beeld uit 10 Songs for Charity met Shirma Rousse (Patience), Sofia Rana (Destiny), Ijeoma Grace Agu (Charity) en Angel Patricks Amegbe (Crystal). © PIEF WEYMAN

U bent met deze film niet aan uw proefstuk toe.

Vanwaar kwam het idee om mensenhandel te koppelen aan een musical? Dat klinkt gewaagd.

JUNGER: Ik maak doorgaans films die gebaseerd

zijn op zaken die ik tegenkom in mijn eigen omgeving. Ik woonde lang in een buurt waar veel mensen met een migratieachtergrond woonden: zo is het idee langzaamaan gegroeid. Met muziek wou ik werken om de nadruk niet alleen op de ellende te leggen en op het feit dat deze vrouwen slachtoffers zijn. Ik wilde ook iets positiefs aanbrengen, namelijk de veerkracht die die vrouwen bezitten. Die veerkracht uit zich in de songs. Bovendien kon ik zo een extra laag toevoegen aan het verhaal. Veel migranten die op deze manier naar Europa komen, kunnen nooit zichzelf zijn: ze leven onder een valse naam en met valse papieren. Die songs bieden een blik op dat geheime leven. Ik wou er zeker geen gepolijste Hollywoodmusical met veel tralala van maken, maar wel een rauwe film die de hardheid en de heftigheid van het probleem ongecensureerd naar voren brengt.

U werkte samen met Nigeriaanse actrices. Welke impact hadden zij op het verhaal?

JUNGER: Ik vond het erg belangrijk om een

authentieke film te maken en wilde bijgevolg ook graag Nigeriaanse actrices voor de hoofdrollen. Ik ben dus gaan casten in Lagos. Ze hebben allebei ontzettend veel bijgedragen, niet enkel omdat ze Pidginengels spreken. Ze kenden de situatie erg goed en hebben dan ook veel input gehad in de dialogen.

U woont al een hele poos in Nederland, maar groeide wel op in Brussel. Hielp u dat om de situatie van de mensenhandel te begrijpen?

JUNGER: Niet speciaal, maar ik ben in Brussel wel

opgegroeid in een internationale setting en dat heeft me geopend voor andere werelden. Er werd me al vaak de vraag gesteld of ik als witte vrouw wel een film kan maken over zwarte vrouwen. Dat vind ik een beetje bullshit. Ik heb voor deze film

samengewerkt met veel verschillende nationaliteiten en als filmmaker word je natuurlijk geacht je te kunnen verplaatsen in andere personen. En je moet je research goed doen.

De Stad Brussel besliste in september 2021 om een straat te vernoemen naar de vermoorde Eunice Osayande. Doen overheden voldoende om de Nigeriaanse mensenhandel in Brussel tegen te gaan?

JUNGER: Of dat veel zal oplossen, weet ik niet,

maar ik vind de naamswijziging in ieder geval een mooi gebaar. Aandacht voor het probleem is belangrijk: mijn film zal het probleem evenmin oplossen, maar ik hoop dat het project bijdraagt in de bewustwording ervan. Ik heb bovendien de indruk dat de politie in Brussel zeer gemotiveerd is om de vrouwenhandel aan te pakken, maar het is een groot en internationaal probleem.

Als politie is het moeilijk om dat probleem aan te pakken: ze hebben het moeilijk om aan getuigenissen te raken omdat de vrouwen er geen belang bij hebben. Er is geen zekerheid op een verblijfsvergunning. Er is dus geen winst voor de vrouwen, enkel meer risico. Justitie is vooral met zichzelf bezig, met te willen scoren, maar als slachtoffer heb je daar niet zoveel aan. De politiek moet ook helpen. In Nigeria is de politiek zodanig corrupt dat een verdachte er zo goed als meteen weer kan worden losgelaten. Welke boodschap ventileer je dan? ‘Ga maar lekker door met die handel.’

MUSICALFILM Karin Junger hoopt 10 Songs for Charity in het voorjaar van 2022 in première te laten gaan in een Brusselse bioscoop.

Op donderdag 20 januari heeft ook BRUZZ tv een interview met Karin Junger.

A MUSICAL ABOUT RESILIENCE A musical about trafficking women: it seems an impossible split. Nevertheless, filmmaker Karin Junger succeeds brilliantly in sketching a penetrating portrait of the world of prostitution in which young Nigerian girls end up on their arrival in Europe. In this way, the film 10 Songs for Charity brings to life the environment in which Eunice Osayande, who was murdered in Schaarbeek in 2018, ended up. For her film, Junger – who is no novice – conducted research in Brussels and Nigeria and talked to many women about their experiences. As a result, she knows the Nigerian prostitution networks in Brussels better than most. According to Junger, this is a major international problem that the police cannot solve alone: politicians must also help.

With her film, she tries to contribute to the awareness of this. With the music, she wants to demonstrate the resilience of Nigerian women.

EN

19 JANUARI 2022

I 27

‘Iedereen moet op dezelfde lijn staan, ook de fans’ Met de overname van RWDM door de Amerikaanse miljonair John Textor staan er heel wat veranderingen op til in het Molenbeekse voetbal. Gedreven door een passie voor jeugdvoetbal wil de Amerikaan RWDM inpassen in een netwerk van voetbalclubs van over de hele wereld, met als doel: nieuw voetbaltalent ontginnen. — FILIP VAN DER ELST

B B R U Z Z | A N A LY S E

egin december 2021 nam RWDM-voorzitter Thierry Dailly plaats achter zijn computer voor een zoveelste Zoom-gesprek met een potentiële investeerder. Zijn vrouw lachte hem al snel uit met zijn schabouwelijke steenkolenengels, terwijl zijn gesprekspartner, de Amerikaan John Textor, het Frans niet machtig is.

“Dat was een dovemansgesprek, de hele tijd ‘what?’ over-en-weer richting het scherm roepen,” lacht Dailly, zichtbaar opgelucht nu er een enorme last van zijn schouders is gevallen. Een halfuur eerder kondigde hij trots en zichtbaar geëmotioneerd de komst van Textor aan, de nieuwe investeerder en eigenaar van zijn RWDM, de club die hij zelf mee (opnieuw) uit de grond hielp stampen.

Daarmee komt een einde aan een drie jaar durende calvarietocht, waarin de selfmade sterke man van RWDM op zoek ging naar partners, en vooral: centen.

“Met Textor was er meteen een klik. Hij is in die anderhalve maand tijd al meer in Brussel geweest dan Tony Bloom (de eigenaar van Union, red.). Hij was meteen enthousiast om naar Brussel af te zakken voor de persconferentie, terwijl veel andere zakenlui daarvoor hun kat zouden sturen. John was zelfs aanwezig toen we tegen Westerlo moesten spelen. Kun je je voorstellen hoe frustrerend het was toen die wedstrijd werd geannuleerd (wegens plotse sneeuwval, red.) (lacht)?”

Op 13 december zagen Dailly en Textor elkaar voor het eerst, amper twee dagen later was Dailly zelf te gast in de tribunes van Selhurst Park, de thuishaven van Crystal

28

I

19 JANUARI 2022

Palace (CPFC), voor een wedstrijd tegen Southampton. Tegen het einde van die week was de deal rond.

Op de persconferentie herhaalde Dailly dat hij meermaals geprobeerd heeft om Brusselse of Belgische investeerders aan te trekken. “Maar na corona en zeker na de Football Leaks-schandalen heeft geen enkel Belgisch bedrijf nog interesse om veel geld in een voetbalclub te steken,” erkent hij.

Alain De Nil, voetbalanalist en ex-speler van RWDM, kan Dailly begrijpen. “Brussel zit vol grote multinationals, maar die willen hun naam eerst en vooral verbinden aan de grootste, de beste, de sterkste.

En dat is, met alle respect, niet RWDM. Dan kom je bij uit bij kleinere vissen, het grootstedelijke equivalent van de beenhouwer, de bakker of de kruidenier. Zo heeft Dailly het jaren kunnen redden, door te roeien met de riemen die hij had. Maar je moet een kat een kat noemen: de club zat aan haar plafond. Dailly had geen andere keuze.”

Over het aankoopbedrag houden alle betrokkenen de lippen stijf op elkaar – het enige dat geweten is, is dat Dailly 20 procent van de club in handen houdt en de overige 80 procent vanaf nu eigendom is van John Textor.

“Een belangrijke vraag bij zo’n onderhandeling is: hoe ziet de balans eruit? Als RWDM, zoals Dailly zelf zegt, financieel gezond is en geen schulden of geen negatief eigen vermogen meedraagt, heeft dat Dailly’s onderhandelingspositie ongetwijfeld versterkt,” zegt sporteconoom Thomas Peeters, verbonden aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit. “Om een club

als RWDM over te kopen, heb je een investeerder nodig met heel wat ‘durfkapitaal’. Het kan immers enkele jaren aan investeringen vergen vooraleer de club zelfbedruipend kan zijn.”

DE MIDDENKLASSE ONDER DE MILJONAIRS “Hij betaalde zo’n 95 miljoen euro voor Crystal Palace en een kleine 50 miljoen voor Botafogo. Het spreekt voor zich dat RWDM een stuk goedkoper geweest zal zijn,” zegt de Brit Matt Slater, journalist bij The Athletic en de eerste journalist die over de interesse van Textor in RWDM schreef.

John Textor is een geboren ondernemer die het vallen en opstaan als geen ander kent. Hij bouwde een fortuin op met de special-effectsstudio Digital Domain (goed voor zeven Oscars), en raakte alles weer kwijt toen het bedrijf failliet ging. Textor werd over de

“Het is geenszins de bedoeling om de eerste ploeg te ontwrichten, want de staf en spelers leveren uitstekend werk” JOHN TEXTOR Nieuwe eigenaar RWDM

volledige lijn vrijgesproken van enige schuld en bouwde zijn vermogen in snel tempo opnieuw op. Hét succesverhaal is FuboTV, de streamingdienst die van Textor opnieuw een multimiljonair maakte.

De passie voor voetbal van Textor – eigenlijk was hij vroeger meer in skateboarden geïnteresseerd – leidde in 2008 al tot de oprichting van zijn eigen voetbalschool, FC Florida.

In augustus 2021 stortte hij zich pas echt op de voetbalmarkt door zich in te kopen bij Crystal Palace FC, actief in de befaamde Engelse Premier League. In de jongste weken kocht hij het Braziliaanse Botafogo, RWDM, en binnenkort investeert hij wellicht ook in de Portugese topclub Benfica.

HECHTE FANRELATIES Anders dan veel Amerikaanse zakenlui lijken te denken, zijn voetbalclubs voor Textor veel meer

dan typische entertainmentbedrijven, vervolgt Slater. “Voor Textor zijn voetbalclubs diepgeworteld in de gemeenschappen waarin ze actief zijn. Hij besteedt daarom veel aandacht aan het uitbouwen van hechte relaties met de fans. Zijn eerste project is het renoveren van het kleine en gedateerde stadion van CPFC, een werk van lange adem.”

En dat benadrukte Textor zelf ook in een recente podcast van The Athletic, die een beeld schetst van wie de man is en wat hem drijft.

“Elke voetbalclub is geboren uit een gemeenschap, met een rijkgevulde geschiedenis. Om een project te doen slagen, moet iedereen op dezelfde lijn staan. Ook de fans. Als je dat niet doet, gaat de club ten onder.” Alvast één citaat dat de supporters van RWDM graag zullen horen.

“Dé reden waarom Textor voor Palace heeft gekozen? De jeugd-

kennen. Ook Textor lijkt dat goed te beseffen, want Dailly blijft niet voor niets aan boord als voorzitter. Dat maakt het plan al een stuk gezonder, want er is een solide basis waarop voortgewerkt kan worden.”

Voor Thomas Peeters is een buitenlandse eigenaar niet per se slechter dan een Belgische: “Het enige wat telt, zijn de intenties. Je hebt buitenlandse investeerders die hun club prima besturen – ook hier is Union een prima voorbeeld – en je hebt genoeg voorbeelden van Belgische clubeigenaren die er een potje van hebben gemaakt.”

AMBITIE OM TE STIJGEN Grote woorden wilde Textor noch Dailly in de mond nemen, maar toch is het niet de vraag óf RWDM naar het hoogste niveau wil promoveren, maar wel wanneer. “Oppassen met te snel te willen gaan,” waarschuwt Denil. “Het voetbal is erg onvoorspelbaar, ook Union heeft er drie jaar over gedaan om te stijgen. Als het daar nog veel langer had geduurd, was het niet ondenkbaar dat eigenaar Tony Bloom er de stekker zou hebben uitgetrokken.”

“Het zou ook kunnen dat het voor de nieuwe eigenaar geen verplichting is om (snel) te stijgen,” voegt Peeters toe. “Als het business plan eruit bestaat om talentvolle spelers ervaring te laten opdoen en daarna door te sluizen of met winst te verkopen, kan de club misschien ook in 1B rendabel blijven. Al spreekt het natuurlijk voor zich dat die spelers zich in 1A nog beter zullen kunnen ontwikkelen. Maar de plaatsen in eerste klasse A zijn beperkt, en er zijn nog kapers op de kust.”

LE RWDM APRÈS LE RACHAT

RWDM AFTER THE TAKEOVER

Avec le rachat du RWDM par le millionnaire américain John Textor, il y aura pas mal de changements à venir pour le football molenbeekois. Le RWDM n’échappe pas à l’internationalisation du foot. Poussé par sa passion pour les écoles de foot pour jeunes, l’Américain veut intégrer le RWDM dans un réseau plus large de clubs de foot dans le monde, avec comme objectif de découvrir des nouveaux talents.

Reste à voir si ce sera à l’avantage du RWDM et de ses supporters.

With the takeover of the RWDM football club by the American millionaire John Textor, a great deal of change is about to happen in Molenbeek football. RWDM will not escape the internationalisation of the sport. Driven by a passion for youth football, the American wants to integrate RWDM in a broad network of football clubs from all over the world, with the goal to unleash new football talent. Whether this will benefit RWDM and its supporters remains to be seen.

FR

B R U Z Z | A N A LY S E

De nieuwe eigenaar John Textor and RWDM-voorzitter Thierry Dailly tijdens de persconferentie vorige week. “Met Textor was er meteen een klik,” zegt Dailly. © BELGA

werking,” voegt Slater toe.

“Zuid-Londen is zoals Parijs en Brussel – het gonst er van het talent. En daarom voegt hij nu Botafogo, RWDM en misschien Benfica toe aan zijn portefeuille.

Hij wil deze befaamde voetbalscholen met elkaar in verbinding stellen, toekomstige sterren tot ontwikkeling laten komen, doorverkopen en dat proces herhalen.” Dat beaamde Textor op de persconferentie. “In Crystal Palace ben ik misschien twee of drie keer op bezoek geweest in het trainingscentrum van de eerste ploeg. Maar in het jeugdcentrum, dat er net naast ligt, krijgen ze me nauwelijks buiten.”

Dailly onderstreepte dat het om tweerichtingsverkeer kan gaan: jong talent van de gereputeerde RWDM-jeugdschool kan ook kansen krijgen om zich bijvoorbeeld in Engeland verder te ontwikkelen.

Textor belooft op relatief korte termijn nieuwe aanwinsten voor RWDM, al zweert hij dat het proces organisch en gradueel moet verlopen. “Het is geenszins de bedoeling om de eerste ploeg te ontwrichten, want de staf en spelers leveren uitstekend werk. Daarom zullen we talentvolle spelers in de eerste plaats in de beloftenploeg introduceren. Het is dan aan Thierry Dailly en de staf om te bepalen wanneer die jongens klaar zijn voor het grotere werk.”

“Veel hangt af van de mate waarin de overnemers bereid zijn om een beroep te doen op lokale knowhow,” voegt De Nil toe. “Kijk naar Union: de club wordt grotendeels geleid door mensen die België en onze competitie door en door

EN

© PHOTONEWS

19 JANUARI 20221

I 29

Big BigCity City Big City Big Big City City Big Big City City toen toen nognog landelijke landelijke en en Er Er valtvalt heel heel watwat te vertellen te vertellen hoger hoger gelegen gelegen Ukkel.

Ukkel.

In In over over hethet weer weer in België. in België.

DatDat STEL STEL ZELF ZELF JEJE VRAAG VRAAG criteria waren de eerste Hetook is ook algemeen bekend: eerste eerste instantie instantie werden werden de de besefte besefte astronoom astronoom en ende ENEN STEM STEM OPOP BRUZZ.BE BRUZZ.BE locaties die hij koos vaak eerste trein op het Europese metingen metingen zowel zowel in in statisticus statisticus Adolphe Adolphe STEL ZELF JE VRAAG Zes Zes maanden maanden nana na haar haar Op Op het het eerste eerste gezicht gezicht lijkt Zes Zes maanden maanden haar Op Op het eerste eerste gezicht gezicht lijkt lijkt kerken of kathedralen.

Later grondgebied reed vanlijkt Sint-Joost Sint-Joost alsals inna Ukkel inhaar Ukkel Quetelet.

Quetelet.

Alhet Al voor voor het het huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel dit dit een een absurde absurde vraag. vraag.

Het Het EN STEM OP BRUZZ.BE huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel dit dit een een absurde absurde vraag. vraag.

Het Het plaatste hij ook meridiaanBrussel naar Mechelen.

STEL STEL ZELF ZELF JE JE VRAAG VRAAG uitgevoerd. uitgevoerd.

Zo Zo kon kon ookook hethet ontstaan ontstaan van van onsons land, land, in in STEL STEL ZELF ZELF JEJE VRAAG VRAAG ze al ze van al van haar haar eerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ is voor is voor ze al ze van al van haar haar eerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ is voor is voor lijnen op pleinen, omdat hij Vanuit het toenmalige verschil verschil in temperatuur in temperatuur 1827 1827 overtuigde overtuigde hij hij koning koning EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man deze deze smalle smalle straat straat al al al al Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man deze deze smalle smalle straat straat besefte dateneen kerk meestal kopstation Brussel-Groenbinnen binnen en buiten buiten de de stad stad Willem Willem I der I der Nederlanden Nederlanden niet niet de de vader vader van van het het kind, kind, overschat, overschat, laat laat staan staan datdat dat erdat er er niet niet de de vader vader van van het het kind, kind, overschat, overschat, laat laat staan staan er sloot op de middag.

Op een dreef, waren we in België worden worden bestudeerd. bestudeerd.

Maar Maar ervan ervan om om een een Sterrenwacht Sterrenwacht maar maar wel wel de de Zonnekoning Zonnekoning op op deze deze plek plek ruimte ruimte zou zou maar maar wel wel de de Zonnekoning Zonnekoning op op deze deze plek plek ruimte zou zou plein werkte hij met de koplopers voor deruimte uitbouw toen toen de de activiteiten activiteiten zo zo goed goed te bouwen tezijn bouwen in Sint-Joost. in Sint-Joost. zelve. zelve.

ZeZe Ze was was een een van van zijn zijn zijn voor voor een een stadspaleis. stadspaleis. zelve. zelve.

Ze was was een een van van zijn zijn zijn zijn voor voor een een stadspaleis. stadspaleis. schaduw van een bol, die pal van het spoornet.

Maar al als als volledig volledig werden werden HetHet werd werd een een ObservatoriObservatorimaîtresses maîtresses en en werd werd door door En En toch. toch.

Brussel Brussel zou zou maîtresses maîtresses en en werd werd door door En En toch. toch.

Brussel Brussel zou op de middag de snel stootten de treinreizitoen nog landelijke enop Er valt heelzou wat te vertellen overgenomen overgenomen intot Ukkel, intot Ukkel, umum voor voor Sterrenkunde, Sterrenkunde, hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten hogermeridiaanlijn gelegen Ukkel.

In over het weer kwam te gers op een probleem: dein België. Dat STEL ZELF JE VRAAG raakte raakte het het oude oude gebouw gebouw maar maar er er werden ook ook eerste eerste hofdame, hofdame, de de hoogste hoogste er er hier er werden hier en en daar daar geen geen BOUTROS UIT SINT-JOOST eerste eerste hofdame, hofdame, de de hoogste hoogste er en en daar daar geen geen eerste instantie werden de besefte ook astronoom en staan. tijd.hier Tothier die eerste trein kon EN STEM OP BRUZZ.BE vrouwelijke vrouwelijke positie aan aan het het verdoken verdoken architecturale architecturale van van de de Sterrenwacht Sterrenwacht in in dagelijks dagelijks meteorologische meteorologische metingen zowel inpositie statisticus Adolphe vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan aan het het verdoken architecturale architecturale deverdoken tijdsaanduiding verschilZes maanden nana haar OpOp het eerste gezicht lijkt Zes maanden haar het eerste gezicht lijkt Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies op op die die Sint-Joost als in Ukkel Quetelet.

Al voor het Sint-Joost Sint-Joost in verval. in verval.

Op Op het het waarnemingen waarnemingen gehouden, gehouden, Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies op op die die BRUSSELSE TIJD huwelijk met de graaf beviel dit een absurde vraag.

Het len van stad tot stad.

Dat huwelijk met de graaf beviel dit een absurde vraag.

STEL ZELF JEJE VRAAG uitgevoerd.

Zohet kon ook het ontstaan van ons land, in Het STEL ZELF VRAAG Steeg Steeg het haar allemaal allemaal plek plek waar waar jemeer ze je het ze het minst minst plateau plateau inhaar Ukkel in Ukkel daarentedaarentezoals zoals onder onder meer temperatemperaze ze al al van haar eerste zoon. ‘steenweg’ is voor Steeg Steeg het het haar haar allemaal allemaal plek plek waar waar je ze jewoord het ze het minst minst van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor verschil kon wel oplopen tot De eerste meridiaanlijn verschil inhet temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE —— BART BART UIT UIT SINT-AGATHA-BERCHEM SINT-AGATHA-BERCHEM EN STEM OP BRUZZ.BE naar naar het hoofd? hoofd?

Misschien Misschien verwacht. verwacht.

Vermoedelijk was haar man deze smalle straat al gen gen kon kon de de Sterrenwacht tuurmetingen. tuurmetingen.

Quetelet Quetelet mat mat naar naar het het hoofd?

Misschien Misschien verwacht. verwacht.

Vermoedelijk was haar man deze smalle 25 minuten.

Hoe konden destraat al tekende hij inhoofd? de Sterrenwacht kathedraal binnen envan buiten de stad Willem I der Nederlanden — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE niet de vader het kind, overschat, laat staan dat er wel, wel, want want ze raakte ze raakte In In de Inde de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg — — niet de vader van het kind, overschat, laat staan dat er JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, want want ze raakte ze raakte In de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg uitbreiden uitbreiden en en in in 1913 en en noteerde noteerde vier vier keer keer per per reizigers danervan opoptijd de trein van Sint-Michiel worden bestudeerd.

Maaren1913 om een Sterrenwacht maar wel de Zonnekoning deze plek ruimte zou maarverwikkeld welverwikkeld de Zonnekoning op deze plek ruimte zou in verschillende in verschillende wacht wacht die die verrassing verrassing verwikkeld verwikkeld in verschillende in verschillende wacht wacht die die verrassing verrassing splitste splitste de de organisatie organisatie in in dagdag hoe hoe warm warm het was. was.

Dat Dat toen de activiteiten zo goed tehet bouwen ineen Sint-Joost. halen?

Op welke tijd Sint-Goedele.

Die lijn werd zelve.

ZeZe was een van zijn zijn voor stadspaleis. zelve. was een van zijn zijn voor een stadspaleis. moordschandalen. moordschandalen.

ZeZe Ze werd werd achter achter de de gevel gevel van van moordschandalen. moordschandalen.

Ze werd werd achter achter de gevel gevel van van als volledig werden Het werd een Observatorimaîtresses en werd door En toch.

Brussel zou twee: twee: de de Koninklijke Koninklijke was was voor voor diedie tijd tijd ongebruiongebruimoesten zede zich daarvoor de nulmeridiaan.

Quetelet maîtresses en werd door En toch. Brussel zou niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van de dede nummer nummer 46,46, 46, waar waar hethet het overgenomen in Ukkel, um voor Sterrenkunde, hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, mochten niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van de nummer nummer 46, waar waar het hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, mochten Sterrenwacht Sterrenwacht enlengteen het het kelijk. kelijk.

Daardoor Daardoor behoren behoren de de richten?

Maar ook: wat met berekende hoeveel moord moord op op haar haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten raakte hetmoord oude gebouw maar er werden ook eerste hofdame, deop hoogste er er hier enen daar geen eerste hofdame, de hoogste hier daar geen moord op haar haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Koninklijk Koninklijk MeteorologiMeteorologiBrusselse Brusselse temperatuurtemperatuurhet gevaar voor mogelijke graden de meridiaanlijnen vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale vanmaar de maar Sterrenwacht in dagelijks meteorologische ook ook van van die die op op andere andere LaLa La Bellone Bellone te vinden te vinden is. is. vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale maar maar ook ook van van die die op op andere andere La Bellone Bellone te vinden te vinden is. is. botsingen? De oplossing in andere steden afweken sche sche Instituut, Instituut, hethet KMI. KMI. waarnemingen waarnemingen tot tot de de zijn, Franse hof. parels precies opop diedie Sint-Joost in verval.

Op het waarnemingen gehouden, Franse hof. parels zijn, precies maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk Langs Langs dede de straatkant straatkant straalt straalt maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk Langs Langs de straatkant straatkant straalt Steeg het allemaal plek waar jestraalt ze hethet minst kwam vanwereld de bekende van die in Brussel.

Zo kon De De dagelijkse dagelijkse temperatemperaoudste oudste ter ter wereld en en was was plateau inhaar Ukkel daarentezoals onder meer temperaSteeg het haar allemaal plek waar je ze minst XIV. XIV. Ze Ze werd werd verbannen verbannen van van hethet het gebouw gebouw weinig weinig — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM XIV. XIV. Ze Ze werd werd verbannen verbannen van van het gebouw gebouw weinig weinig naar hethet hoofd?

Misschien verwacht. gen kon de Sterrenwacht tuurmetingen. statisticus Adolphe hij via een tabel berekenen naar hoofd?

Misschien verwacht. Quetelet mat tuurmetingen tuurmetingen inkwam Ukkel in Ukkel zijn zijn België België een een van van de de eerste eerste hethet het Franse Franse hofhof hof en en kwam in in in bijzonders bijzonders uit: uit: een een —— JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want ze raakte Ineen dede Vlaamsesteenweg het Franse Franse hof en en kwam kwam bijzonders bijzonders uit: uit: een JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want ze raakte In Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 en noteerde vier keer per Quetelet. hoeveel dealtijd ware middag op in nog nog altijd de de referentie referentie landen landen die die de de meteorologie meteorologie Brussel Brussel terecht. terecht.

Eerst Eerst zou zou kleurloze kleurloze gevel gevel met met verwikkeld in verschillende wacht diedie verrassing verwikkeld in verschillende wacht verrassing Brussel Brussel terecht. terecht.

Eerst zou kleurloze kleurloze gevel gevel met met splitste deplekken organisatie in Eerst dag hoe warm het was. Dat Voor de wetenschapper die verschilde vanzou voor voor België.

Omdat die die al al uitgebreid uitgebreid bestudeerden. bestudeerden. moordschandalen.

ZeBelgië. werd achter dede gevel van zede een ze een tijdje tijdje in het inOmdat het kasteel kasteel weliswaar weliswaar een een mooie mooie moordschandalen.

Ze werd achter gevel van twee: Koninklijke was voor die tijd ongebruize een ze een tijdje tijdje in het in het kasteel kasteel weliswaar weliswaar een een mooie mooie met een idee kwam voor een Brussel.

De tijd in de rest niet enkel verdacht van de nummer 46,46, waar hethet zo zo lang lang vanaf vanaf dat dat plateau plateau Quetelet Quetelet was was sterk sterk niet enkel verdacht van de nummer waar van van Tervuren Tervuren gewoond gewoond omkadering omkadering rond rond de de Sterrenwacht en het gewoond kelijk.

Daardoor behoren de van van Tervuren Tervuren gewoond omkadering omkadering rond rond de dePodiumkunsten moord opvan haar eigen man, Huis voor uniforme tijdmeting, het land werd afgesteld moord op haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten gebeuren, gebeuren, zalomdat zal daar daar niet niet overtuigd overtuigd vanvan verregaande verregaande Koninklijk MeteorologiBrusselse hebben, hebben, maar maar omdat omdat zeook het zeook het voordeur. voordeur.

Achter Achter die dietemperatuurhebben, hebben, maar maar omdat ze het ze het voordeur. voordeur.

Achter Achter die die maar ook van die op andere La Bellone te vinden is. maar ook van diehet op andere La Bellonetot te vinden is. werden klokken afgesteld op de meting in Brussel: sche Instituut, KMI. waarnemingen de snel snel verandering verandering in komen, in komen, samenwerking samenwerking tussen tussen ook ook daar daar te bont te bont maakte, maakte, voordeur voordeur ligt ligt een een nauwe nauwe maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt ookook daar daar te bont te tijd bont maakte, maakte, voordeur voordeur ligt ligt een een nauwe nauwe maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant aan de hand van zonnewijonze nationale was dus De dagelijkse temperaoudste terDan wereld en was straalt want want dat dat zou zou de de nauwkeunauwkeuverschillende verschillende landen. landen.

Dan XIV. ZeZe werd verbannen van het gebouw weinig werd werd ze verplaatst ze verplaatst naar naar het hethet gang, gang, enen en wie wie die die neemt, neemt, XIV. werd verbannen van het gebouw weinig werd werd ze verplaatst ze verplaatst naar naar het gang, gang, en wie wie die die neemt, neemt, tuurmetingen in Ukkel zijn België een van de eerste zers.

Omdat niet elke stad Brussels. hethet Franse hof enen kwam inde bijzonders uit:uit: een Bellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar woonde woonde ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ Franse hof kwam in bijzonders een righeid righeid van van de langeterlangeterkonden konden immers immers gegevens gegevens Bellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar woonde woonde ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ nog terecht. altijdJammer deEerst referentie landen die degevel meteorologie opverschijnen. dezelfde Het lengtegraad ligt, genoeg voor Brussel zou kleurloze met Brussel terecht.

Eerst zou kleurloze gevel met zeBelgië. een ze een paar paar jaar. jaar. verschijnen.

Het valt valt te te mijnstudies mijnstudies in in het gedrang gedrang worden worden uitgewisseld uitgewisseld en en de de ze ze een paar paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen.

Het Het valt valt te te voor Omdat die al het uitgebreid bestudeerden. ze ze een tijdje ineen het kasteel weliswaar een mooie bereikt de zon niet overal op Quetelet – die ongelofelijk een tijdje in het kasteel weliswaar een mooie Na Na haar haar volgden volgden bestempelen bestempelen als als een een kunnen kunnen brengen. brengen.

TempeTempeveranderingen veranderingen inQuetelet de in de zo lang vanaf dat plateau was sterk Na Na haar haar volgden volgden bestempelen bestempelen als als een een van Tervuren gewoond omkadering rond dede van Tervuren gewoond omkadering rond hetzelfde moment haar veel werk stak in de welgestelde welgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar maar hetAchter het gebeuren, zal daar ook niet overtuigd van verregaande hebben, maar omdat ze het voordeur. ratuurmetingen ratuurmetingen zijnzijn atmosfeer atmosfeer voorspeld. voorspeld. welgestelde welgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar maar het hetdiedie hebben, maar omdat ze het voordeur.

Achter hoogste stand.

Pas met de uitbouw van dit project – snel verandering in komen, samenwerking tussen ook daar te bont maakte, voordeur ligt een nauwe elkaar elkaar op. op.

In 1913 In 1913 lietliet lietliet is ook is ook een een stedenbouwstedenbouwook daarelkaar teelkaar bont maakte, voordeur ligt een nauwe op. op.

In precisiewerk.

1913 In 1913 is ook is ook een een stedenbouwstedenbouwimmers immers precisiewerk.

Dankzij Dankzij de de inspanningen inspanningen uitbouw van het spoornet waren de tijdsmetingen want dat zou de nauwkeuverschillende landen.

Dan werd ze verplaatst naar het gang, en wie die neemt, burgemeester Karel Karel Buls Buls kundige kundige flater. ater.

Er werd Er werd werdburgemeester zeburgemeester verplaatst naar het gang, eninwie die neemt, burgemeester Karel Karel Buls kundige kundige flflater. flBelgië ater.

Er werd Er werd Vandaag Vandaag gebeuren gebeuren deBuls de vanvan Quetelet Quetelet had had België in‘Bellonahuis’ Bellonahuis.

Daar woonde ziet het righeid van deopkopen langeterkonden immers werd dat verschil inrond tijd eengegevens met meridiaanlijnen snel Bellonahuis.

Daar woonde ziet het ‘Bellonahuis’ het het huis huis opkopen door door dede dede immers immers volledig volledig rond het het huis huis opkopen opkopen door door immers immers volledig volledig rond rond metingen metingen met met automatiautomati1876 1876 al weerbulletins. al weerbulletins. ze een paar jaar. verschijnen.

Het valt te mijnstudies in het gedrang worden uitgewisseld en de ze een achterhaald. paar jaar. verschijnen. Het valt te probleem.

Een paar jaar stad stad Brussel.

Brussel.

De De politie politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor hethet hethet stad stad Brussel.

Brussel.

De De politie politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor Na haar volgden bestempelen een kunnen brengen.

Tempeveranderingen inals de sche sche thermometers, thermometers, maar maar Naarmate Naarmate de de jaren jaren Na haar volgden bestempelen als een De onzichtbaar Belgische overheid later – een in 1840 – werd de heeft heeft er er een bureau bureau gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar is. is. welgestelde bewoners verborgen parel, maar het heeft heeft er een er een bureau bureau gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar is.parel, maar het ratuurmetingen zijn atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen elke elke dag, dag, stipt stipt omom acht acht uuruur vorderden, vorderden, werden werden die dieis. gafDat Quetelet in 1836 de Brusselse tijd rechtstreeks elkaar op.

In 1913 lietlietvan is ook een stedenbouwdeop. de kostuums kostuums van de dede Dat Bellonahuis Bellonahuis had net net elkaar In 1913 ishad ook een stedenbouwimmers Dankzij de inspanningen de de kostuums kostuums van van de Dat Dat Bellonahuis Bellonahuis had had net net ’sprecisiewerk. morgens, ’s morgens, wandelt wandelt er nog er nog steeds steeds accurater, accurater, ook ook omdat omdat opdracht hiervoor een vanuit Brussel doorgeseind burgemeester Karel Buls kundige flater.

ErEr werd burgemeester Karel Buls kundige flMarkt ater. werd Ommegang Ommegang zijn zijn erzijn bewaard erbewaard bewaard zo zo goed goed opom op devan de Grote Grote Markt Markt Vandaag gebeuren de Quetelet had België in Op de vloer van de kathedraal van Sint Michiels en Sint Goedele is nog altijd de Ommegang Ommegang zijn er er bewaard zo zo goed goed op op de de Grote Grote Markt iemand iemand het het grasveld grasveld van van er altijd erkunnen altijd meer meer samenwersamenwerhet huis opkopen door de immers volledig rond oplossing te 1876 vinden.

De volledig rond de telegraaf.

Amper 11 het huis opkopen door de immers metingen met automatialwant weerbulletins. meridiaanlijn te zien die Adolphe Quetelet er liet leggen. © BRUZZ envia en het het was was ook ook een een kunnen staan, staan, want want en en het het was was ook ook een een kunnen kunnen staan, staan, want stad Brussel.

De politie gebouwd, waardoor hethet stad De politie gebouwd, waardoor het het KMI KMI op, op, naar naar een een vanvan king king was was tussen tussen landen. landen.

Brusselse wetenschapper van de 41 geplande scheBrussel. thermometers, maar Naarmate de jaren bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architect Jan Jan Cosijn Cosijn De De sitesite vanvan hethet KMIKMI in Ukkel, in Ukkel, hierhier gefotografeerd gefotografeerd in de in jaren de jaren 1920.

1920. bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architect JanJan Cosijn Cosijn heeft er er een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar is.is. heeft een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar elke dag, stipt om acht uur vorderden, werden die de de witte witte houten houten bakken, bakken, Quetelet Quetelet beperkte beperkte zich zich – van Gentse origine – had meridiaanlijnen zijn ook Expo Expo 58.

58.

Inde de Inde de jaren jaren 1980 1980 tekende tekende ook ook het het BakkersBakkersdede kostuums van de Dat Bellonahuis had netnet © PHOTONEWS © PHOTONEWS Expo Expo 58.

58.

In In jaren jaren 1980 1980 tekende tekende ook ook het het BakkersBakkersvan Dat Bellonahuis had ’skostuums morgens, wandelt er de nog accurater, ook omdat al huis, op verschillende vlakken echt aangelegd. om om op op een een kwikthermomekwikthermomeechter echter niet niet tot tot desteeds de meteorometeoroOmmegang zijn er bewaard zo goed opLe dede Grote Markt werd werd het het een een huis huis voor voor huis, waar waar nu nu het het café café Le Le Ommegang zijn er bewaard zo goed op Grote Markt Het Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uit de uit late de late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. werd werd het het een een huis huis voor voor huis, huis, waar waar nu nu het het café café Le iemand het grasveldzijn vannog altijd HetHet Bellonahuis Bellonahuis uit de uit late de late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. er altijd meer samenwerenen hethet was ook een kunnen staan, moest de ruimte lang waaropdateert dedateert tijd tot zonsopzijn kunde bewezen. waswant Vandaag ter ter te observeren te observeren inruimte welke in welke logie, logie, hij hij verrichtte verrichtte ook ook inHij instaan, was ook een kunnen wantuitvindingen. Deze opdracht podiumkunsten.

DeDe De ruimte Roy Roy d’Espagne d’Espagne wordt wordt © BELGA © BELGA podiumkunsten. podiumkunsten.

De ruimte ruimte Roy Roy d’Espagne d’Espagne wordt wordt © BELGA © BELGA het podiumkunsten.

KMI op, naar een van king was tussen landen. bezienswaardigheid tijdens architect Jan Cosijn genoeg zijn, omdat de stand gang en de tijd tot zonsonpaste dus perfect bij hem. directeur van de Koninklijke enkele van die meridiaanDe site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens architect Jan Cosijn stemming stemming de de temperatuur temperatuur bestuderen bestuderen en en gebruikte gebruikte andere andere domeinen domeinen pionierspioniersbestuderen. bestuderen.

Ook Ook de de steeds steeds meer. meer.

Ook Ook de de wijken wijken tussen tussen het het oude oude huis huis en en het hethet uitgebaat. uitgebaat.

Het Het Bellonahuis Bellonahuis de witte houten bakken, Quetelet beperkte zich tussen tussen het het oude oude huis huis en en het uitgebaat. uitgebaat.

HetHet Bellonahuis Bellonahuis Expo 58.

In de jaren 1980 tekende ook het Bakkers© PHOTONEWS 58.

In de jaren 1980 tekende ook hetstatistiek Bakkersvan de zon verschilt in de Expo dergang, net even langdie zijn.

Hij kwam op het idee om rond Sterrenwacht en dankzij lijnen te bewonderen. ons ons die die dag dag zal zal brengen. brengen. statistiek omom bijvoorbeeld bijvoorbeeld werk. werk.

Zo Zo paste paste hij hij de de temperatuurmetingen temperatuurmetingen rond de de Sterrenwacht, Sterrenwacht, die nieuwe nieuwe huis huis werd werd een een ontwierp ontwierp hijhij voor voor Nicolaas Nicolaas om op een kwikthermomeechter niet totnu de het meteoronieuwe nieuwe huis huis werd werd een een ontwierp ontwierp hij voor voor Nicolaas Nicolaas werd het een huis voor huis, waar café Le Bellonahuis dateert uituit de de zeventiende werd het een huis voor huis, waar nu het café Le Bellonahuis late zeventiende eeuw. winter en in de zomer.

Depodiumkunsten.

Het moment dat delate straal de eeuw. de van een en en HetHet hem wasvermoedelijk België een van de ook Bijvoorbeeld in gebouw de van ter observeren in welke logie, hij verrichtte in techniekhuwelijksHet Het oude oude gebouw van de de criminaliteit, criminaliteit, huwelijkskansberekening kansberekening en Roy en waren waren minder minder accuraat. accuraat.

De Dete toen toen aan aan dedateert de Schaarbeekseoverdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk een een DeDe ruimte d’Espagne ©SchaarbeekseBELGA overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een een wordt podiumkunsten. ruimte Roy d’Espagne wordt © BELGA straal tijdens middag lijn kruist duurt trouwens meridiaanlijn toe te passen: eerste landen ter wereld met Onze-Lieve-Vrouwekathestemming dehuis temperatuur bestuderen enzijn gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen.

Ookware de Olympia steeds meer.

Ook dedichter wijken tussen het oude en het uitgebaat.

Het Bellonahuis weer weer symbool symbool voor voor de de culturele culturele instelling instelling La La de de centrale centrale poort. poort.

Er Er zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar.

Dat Dat zou zou zijn zijn opvolgster: opvolgster: Olympia Sterrenwacht Sterrenwacht staat staat er er zelfmoordcijfers zelfmoordcijfers in kaart in kaart te te statistiek, statistiek, die die tot tot dan dan toe toe dichte dichte bebouwing bebouwing hield hield – – poort poort lag, lag, raakten raakten dichter tussen het oude huis en het uitgebaat.

Het Bellonahuis weer weer symbool symbool voor voor de de culturele culturele instelling instelling La La de de centrale centrale poort. poort.

Er zijn Er zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar.

DatDat zouzou zijnzijn opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia onsBellone die dag zal brengen. statistiek omvan bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij deNicolaas temperatuurmetingen rond Sterrenwacht, die nieuwe werd een ontwierp hijzijn voor valt dus een heel jaar maar zesdeseconden. een lijn die precies het erg nauwkeurige temperadraal in Antwerpen of op nieuwe huis werd een ontwierp hij voor Nicolaas opoffering. opoffering.

Bellone nu nu geregeld geregeld nog nog andere andere indicaties indicaties naar naar een een verklaring verklaring kunnen kunnen Mancini, Mancini, een bekend maar maar trouwens trouwens nog nog altijd, altijd, hethet brengen. brengen. vooral vooral werden werden gebruikt gebruikt inzijn in toen toen al een –niet alde –bekend de warmte warmte vast vast en enhuis bebouwd.

DeDe eerste eerste opoffering. opoffering.

Bellone Bellone nu nu geregeld geregeld nog nog andere andere indicaties indicaties naar naarenbebouwd. een een verklaring verklaring kunnen kunnen zijn zijn Mancini, Mancini, een een bekend bekend maar maar Het oude gebouw van de criminaliteit, huwelijkskansberekening en waren minder accuraat.

De toen aan de Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een lang op dezelfde opaan de overdekte Quetelet gaf de opdracht noorden toten heten zuiden tuurmetingen.

Zijn deoptredens, Grote Markt van optredens, ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogsoorlogshet hethet voor voor de de verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht figuur fiplek guur aan ligt ligt aan aan het het naar naar de de stichter stichter de de astronomie, astronomie, toe toe in de in de dat dat beïnvloedde beïnvloedde de de straatverlichting straatverlichting maakte maakte optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogsoorlogsen en het voor voor de de verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht fi guur fi guur aan aan weer symbool voor dede centrale poort. zijn de culturele instelling wapenhandelaar. zou zijn opvolgster: Olympia Sterrenwacht staatLaer zelfmoordcijfers in Er kaart te statistiek, die tot danDat toe dichte bebouwing hield – poort lag, raakten dichter weer symbool voor centrale poort. zijn instelling Dat zou Het zijn opvolgster: Olympia MINNARES MINNARES VAN VAN DE DE lijn.

Hij wou ook dat detijd de culturele om 41 meridiaanlijnen te loopt. zonlicht, dat onderzoek was pionierswerk Brugge.

Enactiviteiten deLa nulmeridien en culturele culturele activiteiten jachtleven jachtleven te vinden teandere vinden in de inde deEr verwijzingen verwijzingen diedie die inwapenhandelaar. de in dede het het Franse Franse hof, hof, in de in de tijd VERHUIZING VERHUIZING MINNARES MINNARES VAN VAN DE DE Mancini, genoemde genoemde Queteletplein, Queteletplein, sociale sociale wetenschappen. wetenschappen.

Hij Hij waarnemingen. waarnemingen.

De De het het voor voor hethet instituut opoffering. nog indicaties naar Bellone nuen geregeld een verklaring kunnen zijn een bekend maar en culturele culturele activiteiten activiteiten jachtleven te vinden te vinden in in de verwijzingen verwijzingen die in de in het het hof, hof, in de in de tijdtijd trouwens nog altijd, het brengen. vooral werden gebruikt injachtleven toen alFranse – Franse de warmte vast en bebouwd.

Deinstituut eerste opoffering. nog andere indicaties naar Bellone nu geregeld een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar ZONNEKONING ZONNEKONING meridiaanlijn voor iedereen plaatsen over het hele land. vooral vanuit eenmaar opening voor latere weersvoorspelaan, die ligt nog steeds te organiseert.

De De schoonheid schoonheid façade, façade, maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten.

Zo Zo van van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodehet oorlogsenen hethet optredens, ontmoetingen voor dezitten. verschillende berucht figuur aan ZONNEKONING ZONNEKONING ligt organiseert. aan het de stichter de astronomie, toeZo in dat beïnvloedde de straatverlichting maakte organiseert. organiseert.

De De schoonheid schoonheid façade, maar maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten.

Zo van van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodein de innaar de schaduw schaduw van van de de wou wou de de variabelen variabelen van van Sterrenwacht Sterrenwacht verhuisde verhuisde moeilijker moeilijker omom de de sterren sterren het oorlogsoptredens, ontmoetingen Inde de Infaçade, de negentiende negentiende eeuw eeuw voor de verschillende vooral berucht figuur aan MINNARES VAN DE zichtbaar kon zijn, zodat het De locaties hiervoor hadden binnenstraalt, kruist die lijn lingen.

Hij was daarnaast blinken in de kathedraal jachtleven te vinden in de enen culturele activiteiten verwijzingen die in de het Franse hof, in in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN DE mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, zijn, staat staat er op er op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze ze Het Het is niet is niet duidelijk duidelijk welke welke genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen.

Hij waarnemingen.

De het voor het instituut jachtleven te vinden in de culturele activiteiten verwijzingen die in de het Franse hof, de tijd mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, zijn, staat staat er op er op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze ze Het Het is niet is niet duidelijk duidelijk welke welke Astro Astro Tower.

Tower. sociale sociale fenomenen fenomenen daarom in 1890 inLode1890 naar naar het het goed goed waar waar te nemen te nemen en en te te vandaarom verstedelijkte verstedelijkte Brussel Brussel ZONNEKONING maar evengoed organiseert. schoonheid gevel verscholen zitten.

Zo Zonnekoning ZONNEKONING grote publiek toegang had wel wat voorwaarden.

Het op het van de ‘ware ook eende wetenschapper die van SintMichiel enwel façade, maar evengoed organiseert.

De schoonheid gevel verscholen zitten.

Zo moment van Zonnekoning in de schaduw van de wou de variabelen Sterrenwacht verhuisde moeilijker om de sterren Infaçade, de negentiende eeuw versieringen ervan wordt erDe wordt gelukkig gelukkig wel wel nog nog standbeeld standbeeld van van een een Bellona, Bellona, de Romeinse Romeinse terecht terecht toen toen ze trouwde zeLodetrouwde met met versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally er wordt er wordt gelukkig gelukkig wel nog nog standbeeld standbeeld van van een een Bellona, Bellona, de de Romeinse Romeinse terecht terecht toen toen ze trouwde ze trouwde met met versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally staat er er opop het dak een mag dan wel verdoken zijn, prijkt hethet beeld van wijk XIV. Daar kwam ze ze Het iswaar niet duidelijk welke staat het dak een liet mag dan wel verdoken zijn, prijkt beeld van wijk XIV. Daar kwam Het is niet duidelijk welke Astro Tower. sociale fenomenen daarom in 1890 naar hetSavoie. goed teen nemen en te verstedelijkte Brussel tot de correcte tijdsaanduigebouw moest goed middag’, om twaalf uur veel belang hechtte aan de Sint-Goedele in Brussel. altijd altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. pelikaan. pelikaan.

Die Die staat staat dan dan godin godin van van de de oorlog, oorlog, boven boven de de graaf graaf Eugène Eugène dede de Savoie. liet aanbrengen aanbrengen en welke welke altijd altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. pelikaan. pelikaan.

Die Die staat staat dan dan godin godin van van de de oorlog, oorlog, boven boven de de graaf graaf Eugène Eugène de Savoie.

Savoie. liet liet aanbrengen aanbrengen en en welke welke standbeeld van een er er wordt gelukkig wel nog Bellona, dede Romeinse terecht toen ze trouwde met versieringen Nicolaas Bally _ standbeeld van een wordt gelukkig wel nog Bellona, Romeinse terecht toen ze trouwde met versieringen Nicolaas Bally ding. Omwille van die georiënteerd zijn. Verder zonnetijd:pelikaan. het moment sociale invloed godin van zijn LUANA DIFFICILE Die staat dan altijd mee uitgepakt. van de oorlog, boven de graaf Eugène de Savoie. liet aanbrengen en welke

Big City

Big BigCity City

Waarom Waaromwordt wordt Werd onze tijd de degemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur Wat verhaal Wat Watisisishet het het verhaal verhaal afgesteld in Brussel? van van ons onsde land land gemeten gemeten achter achter de verstopte achter deverstopte verstopte in inUkkel?

Ukkel? gevel gevel van La La Bellone? gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BBRRUUZZZZ | | BBI IGG CCI ITTYY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY BBRRUUZZZZ | |BBI G I GCCI TI TY Y

Waarom wordt de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

godin van de oorlog, boven

Lees Lees en en bekij bekij k de k de

pelikaan. Die staat dan

liet aanbrengen en welke

Lees Lees en k en bekij kLees de k de enen bekij k de Lees Lees en en bekij de kbekij Lees Lees enbekij bekij kde deen Lees bekij kbekij de k de antwoorden antwoorden antwoorden Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, antwoorden antwoorden Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, antwoorden antwoorden antwoorden Check ook onze Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, antwoorden Check ook onze Instagrampagina, antwoorden opop op deop de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via viavia opop dede Big-Cityvragen viavia elke elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana Big-Cityvragen de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana op de Big-Cityvragen via elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana op op de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via via opbruzz.be/bigcity debruzz.be/bigcity Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity Difficile een nieuw Big City-verhaal. bruzz.be/bigcity Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal. bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity Difficile een nieuw Big City-verhaal. bruzz.be/bigcity Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal. bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity 2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

0I2I 1M RA2FB A TFN RU 2BFU T0 2 E E B R2R R10 210IA0I2R J4A A IA 2 8 2 283I 80 2A 4ER R EA U BU RIA22 U RR 22201I0222101 2 1 221I88 8I201I 4A9M I2F4

de graaf Eugène de Savoie.

altijd mee uitgepakt.

VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER

VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER WEEK VOLGENDE VOLGENDE WEEK WEEK VOLGENDE VOLGENDE WEEK Waarom Waarom wordt wordt de dede Waarom wordt dede wordt Waarom Waarom wordt de Waarom wordt Wat Wat gebeurt gebeurt ertemperatuur als er als er onder er onder Wat gebeurt er als eroverstromen? onder gemiddelde gemiddelde temperatuur gemiddelde temperatuur Kan Brussel gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur gemiddelde temperatuur mij nons huis een metrolij neen mij mij n huis n huis een metrolij metrolij nin in n van ons land gemeten ingemeten van van ons ons land land gemeten in van land gemeten in vanvan onsons land land gemeten gemeten in wordt gebouwd?

Ukkel? wordt wordt gebouwd? gebouwd?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Culture.

NL | FR | EN

XX

LA FONDATION A POSE UN REGARD CONTEMPORAIN SUR LA PHOTOGRAPHE NEW-YORKAISE

Helen Levitt, dans la rue et au-delà 31

BRUZZ

| PORTRAIT

Culture. Photographie

Helen Levitt compte parmi les premiers photographes à expérimenter la couleur à la fin des années cinquante.

FR

Helen Levitt a photographié les rues de New York lorsqu’elles étaient encore le cadre de vie des gens qui y habitaient. Il n’y avait ni télévision à regarder à l’intérieur et ni smartphones à l’extérieur. Cette époque perdue à jamais reprend vie dans l’exposition One, Two, Three, More à la Fondation A Stichting.

— TOM PEETERS

32

D

e 1913 à 2009 : c’est l’intervalle imparti à Helen Levitt dans les rues de New York.

Les photographies qu’elle y a faites ont été accueillies avec enthousiasme par les pionniers dans son domaine. Mais comme sa notoriété auprès du grand public n’a pas suivi tout de suite, elle est restée longtemps la « photographe des photographes ». Des rétrospectives dans les musées et les galeries tentent aujourd’hui de changer cela, dans l’intervalle qui suit sa mort.

Levitt, fille d’immigrants juifs russes, est née à Bensonhurst, Brooklyn. Elle a commencé sa carrière dans la chambre noire d’un photographe portraitiste, mais fascinée par les dessins à la craie des enfants sur les trottoirs et les façades, elle s’est acheté un Leica d’occasion à 23 ans.

L’exposition qui s’ouvre ce week-end à la Fondation A Stichting revient sur ces images, parmi d’autres.

En les observant, il faut garder à l’esprit qu’à l’époque, on voyait rarement d’appareil photo en rue et que les gens pouvaient donc difficilement en évaluer les répercussions. Le concept de « vie privée » n’avait pas encore été inventé, pour ainsi dire. Pourtant, il n’y a jamais de regard entendu dans les scènes que Levitt a capturées d’enfants

souvent miteux des quartiers pauvres. Elle a pris ses premières photographies de rue à la fin des années trente, principalement dans le quartier de Spanish Harlem. « C’était un bon quartier pour les photographies à l’époque, car il n’y avait pas encore de télévision, donc il s’y passait beaucoup de choses (dans la rue) », a-t-elle déclaré à un journaliste de la radio publique NPR en 2002. « Les personnes âgées étaient assises dehors sur le perron parce qu’il faisait trop chaud à l’intérieur. » La climatisation était loin d’être monnaie courante dans la ville.

Elle n’a jamais été très bavarde sur son travail. « Tout ce que je peux dire à ce sujet, c’est que l’esthétique est dans la réalité elle-même. » En 2001, elle confiait au New Yorker : « Les gens pensent que j’aime les enfants, mais pas plus que les autres personnes. Ils étaient juste les plus nombreux dans la rue. »

SANS FIORITURES Ce qui rend les photographies de Levitt si particulières, c’est que, même si son champ d’action s’est étendu au Lower East Side et au Bronx, elle n’a jamais cherché à faire du sentiment à bon marché. Elle ne mettait pas en scène, et le voyeurisme n’était pas son truc. Les photos

BRUZZ

| PORTRAIT

l’idée que la photographie puisse être un levier de changement social s’est certainement insinuée dans son travail. Récemment, le conservateur autrichien a fait entendre un son de cloche légèrement différent de celui d’Agee et consorts à propos de Levitt. « Pendant beaucoup trop longtemps, on a considéré que ses photographies étaient (seulement) lyriques et poétiques », a-t-il déclaré dans The Guardian, à l’occasion de la rétrospective dont il est actuellement le commissaire à la Photographers’ Gallery de Londres et qui a remporté un grand succès à Arles en 2019. « La vérité est que Levitt faisait partie d’un milieu intellectuel Si «photographe de rue» a souvent été utilisé pour qualifier Helen Levitt, une analyse plus contemporaine de son très en vue à New York dans les oeuvre révèle que ce terme ne convient pas complètement à l’artiste, qui était loin d’agir en observatrice détachée. années trente et que sa photographie révèle un intérêt profond pour le surréalisme, le cinéma, la de famille idylliques n’étaient pas son fort non 1973, elle utilise un projecteur de diapositives. politique de gauche et les idées émergentes sur le plus. On en voyait rarement dans la rue, Alors qu’elle aimait jouer avec les contrastes rôle du corps dans l’art. » Après avoir analysé des d’ailleurs. Son répertoire apparaît plus brut : un dans ses photographies en noir et blanc, pour la photos inédites et des planches-contacts, il a amalgame d’enfants qui s’amusent, de jeunes qui plupart des tirages argentiques de petit format, conclu que le terme « photographe de rue » était traînent et d’adultes qui se déplacent à la hâte ou ses photographies plus tardives présentent une réducteur et que, pendant que Levitt photograqui retiennent un taxi. Il en émane une certaine richesse de couleurs intenses. Une image montre phiait, elle entrait en contact avec les enfants attitude sans fioritures. Les deux pieds sur terre, une composition de briques peintes en rouge et qu’elle photographiait (peut-être plus souvent elle captait ce qu’elle pouvait, comme un vert. Une fille, accroupie sur le rebord d’un qu’elle ne voulait l’admettre). Dans l’exposition collectionneur. C’est ainsi qu’elle décrit son immeuble, sourit à un homme mal fagoté. C’est de la Fondation A Stichting, on les voit plus d’une travail. l’un de ces instants décisifs qui, grâce au petit fois regarder droit dans l’objectif.

Qu’elle photographie principalement la classe drame et au mystère qu’il recèle, s’avère « Même si Levitt était une figure tranquille et ouvrière n’est pas seulement dû au fait que c’est captivant. solitaire dans les rues de la ville, ce n’était pas ceux qu’elle croisait le plus souvent en rue, mais C’est aussi l’analyse que fait Agee du travail de une observatrice détachée. Elle voulait que ses aussi à la conscience sociale de ses maîtres. Elle a Levitt. Dans un essai accompagnant son premier sujets soient conscients de sa présence et qu’ils y exploré le métro avec le célèbre photographe recueil de photos, A Way of Seeing (1965), il écrit répondent. » Moser ajoute qu’elle a essayé de documentaire Walker Evans. Elle l’a également que ses photos sont lyriques plutôt que sociales cacher cette interaction dans ses tirages, aidé à réaliser des tirages pour son exposition ou psychologiques. Plus souvent que d’autres peut-être parce qu’elle ne correspondait pas à influente au MoMA, American Photographs. Le photographes, elle parvient à capturer une l’image qu’elle se faisait ou qu’elle voulait donner journaliste James Agee, qu’elle accompagne dans certaine maladresse dans l’expression et le d’elle-même. « Mais cela donne à ses photograson voyage à travers l’est des États-Unis frappé mouvement humains que l’on ne verrait jamais phies une résonance contemporaine. » par la pauvreté à l’époque de la Grande Dépressur scène, simplement parce qu’elle est impossion (et qui réalisera plus tard le film In The Street sible à mettre en scène.

HELEN LEVITT: ONE, TWO, THREE, MORE avec Levitt), l’a un jour décrite comme quelqu’un Mais qu’en est-il du mythe du rêve américain 22/1 > 10/4, Fondation A Stichting, qui savait « où elle avait le plus de chances de qu’elle voulait démonter ? Selon Walter Moser, fondationastichting.com faire une bonne prise ». À cet égard, c’était une disciple du pionnier français Henri Cartier-Bresson, qu’elle a également rencontré en 1935.

Lorsqu’elle a vu le travail du photographe français, Levitt a compris que la photograHARLEM VOLGENS HELEN HARLEM ACCORDING TO HELEN phie pouvait aussi être une forme d’art. Peut-être De Amerikaanse Helen Levitt (1913-2009) fotografeerde de The American Helen Levitt (1913-2009) photographed the le plus grand soulagement de sa vie, car enfant, NL EN straten van New York toen ze nog de bühne waren van het streets of New York when they were still the stage for the elle voulait devenir dessinatrice. Sous l’œil avisé volk dat er woonde. Ze werd geboren in Brooklyn en maakte people who lived there. Born in Brooklyn, she took her first du commissaire Edward Steichen, sa première haar eerste straatfoto’s aan het einde van de jaren 1930, vooral street photographs in the late 1930s, mainly in Spanish Harlem. exposition personnelle au Museum of Modern in Spanish Harlem. “Toen een goeie buurt voor foto’s, want er “Back then, it was a good neighbourhood for photographs Art a lancé sa carrière à l’âge de 30 ans.

LYRIQUE ET SOCIAL Levitt a été parmi les premiers photographes à expérimenter la couleur. À la fin des années cinquante, grâce à une bourse de la Fondation Guggenheim, elle étudie la photographie couleur et, pour sa deuxième exposition au MoMA en

was nog geen televisie en er gebeurde dus veel op straat,” vertelde ze in 2002. Wat Levitts foto’s zo bijzonder maakt, was dat ze nooit uit was op goedkoop sentiment. Curator Walter Moser vindt dat de term ‘straatfotograaf’ haar tekortdoet. “Haar werk legt een diepe interesse bloot in surrealisme, film, linkse politiek en opkomende ideeën over de rol van het lichaam in de kunst.”

Helen Levitts lang vervlogen tijdperk komt nu tot leven op de expo One, two, three, more in Fondation A Stichting.

because there was no television yet, so a lot was happening in the streets,” she said in 2002. What made Levitt’s photos so special was that she was never out for cheap sentiment. Curator Walter Moser thinks the term “street photographer” does her no justice. “Her works reveal a deep interest in surrealism, film, leftist politics and emerging ideas about the role of the body in art.” Levitt’s long-ago era now comes to life at the exhibition “One, Two, Three, More” in Fondation A Stichting.

33

Culture. Serie

LAURA VAN HAECKE ZOOMT MET ‘HACKED’ IN OP GENERATIE Z

‘Ik heb zo’n serie als tiener gemist’ Wat als iemand de diepste geheimen van je smartphone openbaar dreigt te maken? Hacked, de eerste fictiereeks van de jonge Brusselse regisseur Laura Van Haecke, houdt generatie Z een spiegel voor. “Ik wil jongeren aanzetten om er voorzichtig mee om te gaan.” — TOM ZONDERMAN

C «

34

orona dwingt ons almaar meer in de huid van de aan hun scherm gelijmde digital natives waar Hacked om draait: omdat een van ons positief getest heeft, verloopt ons geplande gesprek per vermaledijde videocall. “Ik heb die digitale tools altijd op een afstand gehouden,” zegt Laura Van Haecke met een lichte grijns.

“Soms voel ik me een omaatje dat achterophinkt. Ik ben een beetje nostalgisch daarin, ik mis de tijd dat de melkboer gewoon met zijn flessen aan de deur stond. Ook al drink ik geen melk.”

Van Haecke, die in 2016 debuteerde met haar afstudeerproject aan het RITCS Seul à seule en met het bekroonde Howling in 2020 een tweede kortfilm draaide, behoort net niet tot generatie Z die ze portretteert in Hacked. “In de West-Vlaamse middle of nowhere waar ik ben opgegroeid, was mijn moeder de eerste met een gsm.

Zo’n witte bak met een keilange antenne. Een smartphone heb ik als tiener niet gehad. Sociale media ook niet. Op de middelbare school werd er wel al ge-msn’d,

om te chatten, maar jongens stuurden er toen ook al naaktfoto’s van meisjes rond.”

De tiendelige webserie, een productie van Dingie, Streamz en GoPlay, vertelt het verhaal van Nilou, Adanne en Malick, drie tieners die schoollopen in een divers en vooral prettig ogend Brussel en verslingerd zijn aan skaten, tennissen én hun smartphone. Een eigentijds dagboek vol verlangens, twijfels en roddels. En dan wil je niet dat daar iemand in komt neuzen. Maar net dat overkomt die drie jongeren, nadat hun telefoons via de app Hacked gehackt worden. Een mysterieuze hacker dreigt hun diepste geheimen op straat te gooien als ze niet ingaan op de opdrachten die hij hun geeft.

Onze smartphones zijn een venster naar de wereld, maar ook een breekbaar raampje in onze ziel.

LAURA VAN HAECKE: Een smartphone heeft ‘macht’. Of beter: iemand met minder goede bedoelingen kan snel en makkelijk in je telefoon inbreken. Ik wil niemand paranoïde maken, maar laten we

er toch maar bewuster mee omgaan. Privacy is een hoog goed, maar eigenlijk gooien we alles te grabbel.

Kan je een telefoon eigenlijk zomaar hacken?

VAN HAECKE: Ik weet niet of het vaak gebeurt, maar het is niet zo moeilijk als je zou denken. We hebben alles afgetoetst met een professionele hacker, en zo’n app die je telefoon overneemt is niet onmogelijk. Ik vind de gedachte wel eng dat er iemand aan al die informatie kan. Er zal altijd wel iemand zijn die je Google Drive- of iCloud-bestanden kan lezen.

Hacked is een oproep om voorzichtiger met onze persoonlijke informatie om te springen.

Achter het prijsgeven van die geheimen zit een groter verhaal: hoe technologie vandaag een cruciale rol speelt bij het zelfbeeld dat jongeren van zichzelf proberen te vormen.

VAN HAECKE: Jongeren projecteren voortdurend een beeld van zichzelf dat niet bestaat, of ze zien anderen zoals ze niet zijn. Als we ’s avonds

▼

NL

“Het was weer aanknopen met mijn zestienjarige zelf” Hacked draait rond de drie Brusselse middelbarescholieren Adanne, Nilou en Malick, gespeeld door een even pittig als divers trio nieuwkomers: Helena Tengan, Alicia Andries en Misha Van der Werf.

“Hacked is mijn tv-debuut,” vertelt Helena Tengan, die in het vijfde middelbaar zit en woord volgt aan de academie.

Alicia Andries en Misha Van der Werf hadden al iets meer

ervaring: ze speelden in 2016 allebei een bijrol in Home van Fien Troch. Laura Van Haecke, die destijds de figuratieregie deed, had Van der Werf van het Sint-Katelijneplein geplukt.

Van der Werf acteerde ondertussen in verschillende kortfilms en studeert film aan Sint-Lukas. Andries zit in haar derde bachelor aan het KASK in Gent, ze doet ook theater en dans. “Laura regisseerde heel

gevoelsmatig,” vertelt ze. “Ze gaf je als acteur veel vrijheid. Ik had het gevoel dat ik mee aan het maken was.”

De jonge acteurs hadden geen moeite om zich in te leven in de tieners die ze spelen. “Voor mij was het weer aanknopen met mijn zestienjarige zelf,” zegt Andries. Ook de moeilijkheden waarmee de scholieren worstelen, waren herkenbaar.

“Werd er toen ook maar zo openlijk over gesproken!

Vroeger werden er ook nudes rondgestuurd op school, maar zo positief als bij Nilou werd daar niet mee omgegaan.” Van der Werf was zelf niet altijd de braafste leerling, zegt hij.

“Maar in tegenstelling tot Malick lachte ik meer. Twee jaar terug heb ik trouwens een jaar zonder smartphone geleefd, en dat ging goed. Los van sociale media voel ik net als Malick de druk die ik mezelf opleg om de beste versie van mezelf te zijn.”

Tengan herkende zich vooral in het niet weten wat je wilt.

“Je hoort zoveel meningen.

Van je ouders. Van je vrienden.” Maar dat ze wil blijven acteren, staat wel vast. “Dat is mijn droom. Hopelijk zet Hacked me op de goede weg.”

Van der Werf hoopt op hetzelfde: “Binnen drie jaar wil ik naar de Oscars.”

▼

HET TRIO HOOFDROLSPELERS OVER ‘HACKED’:

35

▼

LAURA VAN HAECKE ZOOMT MET ‘HACKED’ IN OP GENERATIE Z

“Ik weet zelf niet eens wie ik ben,” zegt Adanne op een bepaald moment tegen haar vader, die aangeeft dat hij haar niet meer kan doorgronden.

VAN HAECKE: De vader van Adanne

wil dat zijn dochter de kans grijpt om een goeie tennisspeelster te worden, omdat ze talent heeft.

Ouders projecteren vaak hun onverwezenlijkte dromen op hun kinderen. Maar zij wil zelf haar weg kunnen kiezen. Ik heb zelf jarenlang getennist. Soms zit je zo hard in een bubbel, je hele leven wordt bepaald door die ene hobby waar je blijkbaar heel goed in bent. Maar op den duur word je een machine, een robot die enkel nog uitvoert. Ik begon weg te dromen over hoe de wereld zou zijn.

Op een bepaald moment heb ik beslist om te stoppen. Dat was heftig, maar het was wel een bevrijding.

Prestatiedruk is maar een van de vele thema’s die in Hacked aangeraakt worden, zoals bodypositivity, sextortion, zelfverminking... Best wel heftige dingen.

VAN HAECKE: Ik denk dat veel

jongeren zich vandaag eenzaam voelen en met grote vragen zitten waarop ze niet per se antwoorden vinden, en dan zitten we ook nog eens in een pandemie. Ik vind het

Laura Van Haecke Geboren in 1991, groeit op in Edewalle bij Kortemark Studeert film aan het RITCS, zwaait in 2016 af met de kortfilm Seul à seule Doet de figuratieregie voor de film Home van Fien Troch Wint in 2020 met haar tweede kortfilm Howling de prijs voor beste kortfilm en de publieksprijs op het JEF Festival, en de prijs voor beste internationale kortfilm op het Palm Springs International ShortFest Schrijft en regisseert haar eerste reeks Hacked samen met coscenariste Una Kreso in opdracht van Dingie, Streamz en Play4

© HYUN LORIES

in de spiegel kijken, beseffen we: zo zien we er niet uit. Gaan we ons allemaal aanpassen aan die fake normen? Ik denk dat sociale media ons enkel maar onzekerder maken en extra twijfels oproepen. Dat vind ik verontrustend.

Pas op, ik zit hier nu wel te prediken om bewuster met zulke tools om te gaan, maar ik weet hoe verslavend ze zijn. (Lacht) Vanaf dat ik twee seconden niets te doen heb, grijp ik ook al snel naar mijn telefoon. Maar het is belangrijk om af toe elders je inspiratie te zoeken, een boek vast te nemen of wat apps van je telefoon te smijten.

Laura Van Haecke: “Brussel is zo’n stad waarbij je constant je ogen moet openhouden. Je gaat even op een bankje zitten en je hebt al een nieuw idee voor een film.”

belangrijk om zulke thema’s op tafel te gooien, want dat zijn dingen waar niet genoeg over gesproken kan worden. Misschien lijkt wat er gebeurt in Hacked op het eerste gezicht ver van je bed, maar voor sommige jongeren is dat de harde realiteit. Als middelbare scholier heb ik mij soms ook alleen gevoeld. Dat Nilou afspreekt met sugardaddy’s kan je dan weer linken aan de pandemie, die een financiële crisis met zich meebrengt. Er zijn genoeg jongeren die minder evidente keuzes maken om hun studies te betalen.

“Tv-makers hebben terecht ingezien dat er veel te weinig dingen worden gemaakt op maat van jongeren” 36

Na elke aflevering wordt er verwezen naar awel.be, een platform dat antwoorden wil bieden op vragen van jongeren. Van wie kwam dat idee?

heb ik zelf opengebroken. Maar het is niet slecht om jongeren een handje te helpen. Dat je hen laat zien: je bent geen outsider.

VAN HAECKE: Als je zulke grote thema’s aanhaalt, en je jongeren aanspreekt die zich daarmee identificeren, kan je hen niet zomaar laten neerploffen in de diepte. We hebben de serie laten zien aan een jonger zusje van een vriendin van mij, dat in het middelbaar zit. Zij zei meteen dat we zo’n trigger warning moesten plaatsen. Ik vond het mooi om te zien dat dat bewustzijn er toch is.

Al die onderwerpen komen aan bod in afleveringen van nog geen kwartier. Is dat niet proppen?

Heb je zulke platformen vroeger gemist?

VAN HAECKE: Nee. Wat ik wel heb gemist, is een jongerenserie als Hacked. Een reeks die je de wereld leert kennen, en die jongerenthema’s niet met fluwelen handschoenen aanpakt. Tot mijn vijftiende, zestiende zat ik in een bubbel. Die

VAN HAECKE: Dat is zo’n beetje het concept van een webserie: het moet vooruitgaan, de scènes mogen niet te lang duren. Je werkt sowieso met een beperkter budget en minder footage, en je mag wat experimenteren. Ik beschouwde elke aflevering als een korte kortfilm, met de juiste structuur en de juiste beats – elementen die het verhaal vooruitstuwen. Al ben ik in mijn eigen kortfilms niet zo bezig met de structuur. Daar heeft mijn coscenartiste, Una Kreso van het Grensoverschrijvend Collectief, me veel bij geholpen, zij heeft meer ervaring met het schrijven voor series. Ik vind het wel fijn dat de afleveringen zo kort zijn, dan kan je de tien

afleveringen in één keer bingewatchen, alsof je naar een lange film kijkt. Vroeger keek ik niet zoveel series, omdat ik wist dat ik er meteen aan verslaafd zou raken en voor uren vertrokken zou zijn.

Mensen kijken ook graag snel iets op hun telefoon.

Is Hacked op maat van smartphones gedraaid?

VAN HAECKE: Nee, maar dat is gewoon de realiteit. Als ik op de trein zit, zie ik mensen films kijken op hun telefoon. Ik doe dat zelf niet, omdat ik daar een beetje een nerd in ben. Filmmakers hebben zoveel werk in deftig beeld en geluid gestopt, dan is het jammer om de vrucht van hun arbeid op een klein schermpje te bekijken.

Vijftien- tot vijfentwintigjarigen zijn voor televisiemakers een moeilijk te bereiken doelgroep. Vlaamse series voor jongeren zijn ook niet dik gezaaid. WtFOCK heeft nochtans aangetoond dat je hen wél kan aanspreken.

VAN HAECKE: WtFOCK heeft veel deuren geopend. Tv-makers hebben terecht ingezien dat er veel te weinig dingen worden gemaakt op maat van jongeren. Zeker op Vlaamse kabels is er voor hen weinig aanbod.

Ze hebben allemaal een abonnement op Netflix. Of ze kijken reality-tv. Nu, ook volwassenen kijken naar Hacked, ik krijg berichten van mensen boven de dertig die megahooked zijn aan Hacked. (Lacht) Als tiener was ik verslingerd aan Friends, maar

BINGE-WATCHER AVEC LA GÉNÉRATION Z Que faire si quelqu’un menace de révéler les secrets cachés dans votre smartphone ? Trois adolescents bruxellois vont tout faire pour éviter ça en menant à bien les missions que la mystérieuse appli Hacked leur impose. Hacked, la nouvelle websérie écrite et réalisée par la jeune bruxelloise Laura Van Haecke, avec le soutien de la société de production Dingie, Streamz, Play4 et de la scénariste Una Kreso, s’appuie sur des thèmes audacieux et des intrigues passionnantes pour tendre un miroir à la génération Z. Le succès de la websérie WtFOCK a pointé l’offre très réduite pour les jeunes sur les chaînes flamandes. « Avec Hacked, je voulais montrer des jeunes dans leur vie quotidienne », dit Van Haecke.

FR

eigenlijk zat ik wel constant naar levens van volwassenen te kijken.

Misschien ook daardoor dat ik aftelde om zelf volwassen te worden.

Met Hacked wil ik net jongeren hun eigen leefwereld tonen.

Jullie filmden bij Byrrrh & Skate in Studio CityGate en in het Sint-Jan Berchmanscollege, de cast is superdivers en je hoort lekker sappig hoofdstedelijk taalgebruik. Maar toch blijft Brussel als setting op de achtergrond.

VAN HAECKE: Hacked had zich in eender welke grootstad kunnen afspelen, maar Brussel ken ik gewoon het best. En het hoeft ook niet altijd Antwerpen te zijn. (Lacht) Ik ben een tiental jaar geleden naar Brussel verhuisd. Dat was een van de mooiste periodes uit mijn leven, ik voelde me bevrijd, ik kon mijn eigen avontuur maken en mijn plan trekken. Ik heb mij hier snel thuis gevoeld. Brussel is zo’n stad waarbij je constant je ogen moet openhouden. Je gaat even op een bankje zitten en je hebt al een nieuw idee voor een film. Het gonst hier ook van de creativiteit, als je op café gaat raak je sowieso aan de praat met andere creatieve geesten.

Als het over Brussel gaat, draait het vaak om zijn groezeligheid en zijn dramatiek. Met Hacked wilde ik net niet focussen op het negatieve, maar de stad tonen zoals ik ze ken: met meer mooie verhalen dan lelijke.

HACKED Te zien op Streamz en op GoPlay

BINGING WITH GEN Z What if someone threatens to reveal the deepest secrets on your smartphone?

The only way three teenagers attending school in Brussels can prevent that from happening is by carrying out the assignments that the mysterious app Hacked forces them to do. Hacked, the new web series written and directed by the young Brussels-based Laura Van Haecke with the support of production company Dingie, Streamz, Play4 and scenarist Una Kreso, uses daring themes and exciting storylines to hold up a mirror to Generation Z. After the success of the Flemish web series WtFOCK, the realisation grew that the offer for young people on Flemish TV was poor. “I missed a series like that myself,” says Laura Van Haecke. “With Hacked, I wanted to show young people in their own living environment.”

EN

Ministero degli Affari Esteri e della Cooperazione Internazionale

Ambasciata d’Italia Bruxelles

De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) in Brussel zoekt nieuwe collega’s: • Projectverantwoordelijke geïntegreerd breed onthaalproject (GBO-project) (niveau A) • Deskundige duurzaamheid in patrimonium - Projectleider infrastructuur en beheer (niveau A) • Financieel deskundige thesaurie (niveau B) • Verantwoordelijke uitleendienst (niveau B) • Onderwijsondersteuner (niveau B) • Technicus gebouwenbeheerder (niveau C) • Allround klusjesman of klusjesvrouw (niveau D) • Busbegeleider voor onze onderwijsinstellingen (contract voor een schooljaar) We bieden je een aantrekkelijk loonpakket met onder andere een aanvullend pensioen, een hospitalisatieverzekering, maaltijdcheques, gratis woon-werkverkeer met het openbaar vervoer, een fietsvergoeding, ... Met 35 vakantiedagen en allerlei verlofvormen bouw je aan een goede work-in-life balans. Ontwikkelkansen krijg je volop dankzij een zeer uitgebreid leeraanbod.

Wie zijn wij?

De VGC is de Nederlandstalige overheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en telt ruim 1.200 medewerkers. We richten ons tot de Nederlandstalige Brusselaars en tot iedereen die zich aangesproken voelt door het Nederlandstalig netwerk van diensten en voorzieningen. De VGC wil de kwaliteit van het leven in de stad verbeteren.

Zet jij mee je schouders onder Brussel?

Je vindt de uitgebreide functieomschrijvingen en onze andere vacatures op www.vgc.be/vacatures

BruxellesVies Storyboard STEVE MICHIELS

Vertellen is een daad van hoop onderlijnde: kunnen we accepteren dat taal heilig en huiverig en ook gehavend is, omdat wij dat allemaal zijn?

Drie weken lang deelt een Brusselse creatieveling zijn/haar/ hun kijk op de wereld. ASTRID HAERENS is auteur van proza en poëzie. In 2017 verscheen haar roman Stadspanters. Eind maart verschijnt haar dichtbundel Oerhert bij Atlas Contact. www.astridhaerens.be

NL/ Vannacht werd ik gewekt door

buikkrampen. Stress stroomde door mijn lichaam en deed mijn ledematen tintelen. Ik wilde opstaan maar kon mijn lijf niet bewegen. Sinds een paar dagen, eigenlijk sinds het inleveren van het manuscript van mijn nieuwe boek, word ik minstens één keer per nacht door mijn weerbarstige lichaam gewekt. Mijn gedachten proberen mijn lijf te kalmeren, ik leg een hand op mijn buik en adem traag in en uit. Soms val ik weer in slaap, soms blijf ik wakker en staar door het raam naar de magistrale boom die in het nachtelijke, diepe blauw traag met zijn takken naar me wuift. ’s Ochtends schemert de januarizon lauw door de wolken heen. Ik stap de deur uit en groet de mannen die in de ochtend hun thee drinken aan café Le Sans-Souci, de winkeliers die hun plastic spullen uitstallen op het trottoir, de kapper van het charmantste kapsalon aan de overkant.

De Centraal-Afrikaanse Aka-pygmeeën delen al dertig jaar de maan met de jazziconen van AKA Moon. Het Brusselse trio snijdt deze week de verjaardagstaart aan bij Jazz Station.

AKA MOON 20 & 21/1, 20.00, Jazz Station, www.jazzstation.com 38

Mijn nieuwe boek is een poëziebundel.

Het is een verzameling van talige landschappen, gedichten als brokstukken. Het is een zoektocht geworden naar hoe te schrijven over een vrouwelijk lichaam, de krachten die haar klein houden, haar grenzen overschrijden, haar willen doen verdwijnen. Het schrijfproces was tegelijk vloeiend en moeizaam, hoopgevend en beangstigend. Ik denk aan wat ik vannacht in het nieuwste boek van Deborah Levy

Ik stap richting het Flageyplein. Schrijven doe je niet enkel met je hoofd, maar ook met je lichaam, ondervind ik niet enkel tijdens het schrijven, maar ook tijdens het wandelen, het nadenken, en misschien nog het meest wanneer de nacht in deze stad valt en mijn verlangens, angsten en wanhoop de ruimte innemen. Nu het einde van het werkproces in zicht is en het boek weldra zal verschijnen, vraag ik me bij momenten af: waarom doe ik mezelf dit aan? In dit stadium voel ik me kwetsbaar en fragiel en blijf ik het liefst voor de komende zes maanden onder mijn dikke dons.

Wanneer ik verder wandel door mijn straat, zie ik affiches op muren, borden, elektriciteitskasten: wit, A4-formaat, met daarop, onder andere: “Megane, 22 ans, tuée par féminicide.” De bladen met verschillende namen hangen er al maanden, al maanden lees ik ze met afschuw. Verderop aan de tramhalte verschijnen op onregelmatige tijden boodschappen van Collages Feministes Bruxelles: “Mon corps mon choix”, “crime passionnel ≠ féminicide”. Grote letters, zwart op wit. Het zijn ook deze boodschappen die me dagelijks ondersteunden bij het schrijven van de gedichten, die me kracht gaven, ondanks de verschrikkelijke verhalen die ze belichamen.

Ik ga zitten op het terras van Le Flagey en bestel mijn eerste koffie van de dag. Mijn maag gromt, mijn hoofd bonkt, mijn schouders zijn gespannen. Ik blader door oude notities, mijn blik blijft haken aan een zin van Wytske Versteeg: “Vertellen zelf is een daad van hoop, ongeacht het verhaal dat verteld wordt. Het veronderstelt immers dat iemand bereid is om te luisteren, dat het de moeite waard is om te spreken, om een stem te laten klinken.”

De hele reeks nalezen?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

‘On veut créer des images qui rassemblent’ FR

Partageant une sensibilité et un regard singulier sur les possibilités du théâtre, les Français Daphné Biiga Nwanak et Baudouin Woehl présentent aux Halles de Schaerbeek le premier fruit mûr de leur duo: la pièce expérimentale Lecture américaine.

— SOPHIE SOUKIAS

Ayant fréquenté ensemble les bancs de l’École du Théâtre National de Strasbourg, Daphné Biiga Nwanak et Baudouin Woehl ne se quittent plus.

Leur première création, Lecture américaine, inaugure avec puissance leur duo appelé à s’inscrire dans le temps long.

La pièce a pour ancrage les murs du centre fédéral d’immigration d’Ellis Island. L’île, située à l’embouchure du fleuve Hudson à New York, constitue entre 1852 et 1954 l’entrée principale des immigrant.e.s candidat.e.s au rêve américain. «J’ai été très marquée par une photographie d’époque où l’on voit tous ces immigrant.e.s aligné.es sur un banc regardant face à eux comme dans un théâtre », dit Daphné Biiga Nwanak. « C’est très différent des images de files d’attente devant la préfecture que l’on voit aujourd’hui.»

Faisant exploser les codes du jeu théâtral et de la mise en scène, le duo propose une expérience inédite où il

est avant tout question d’émotion et où la scène s’efface, presque entièrement, au profit du public. « On essaie de mettre les spectacteur.rice.s dans cette disposition, rêver comme l’ont fait les immigrant.e.s ayant atterri sur une terre où ils et elles allaient se réinventer, notamment grâce au cinéma. »

AMERICA, AMERICA « On a eu envie de parler de l’Amérique parce que ça n’est pas qu’un pays, c’est aussi une idée », poursuit Daphné Biiga Nwanak. « Le théâtre permet lui aussi de créer de nouvelles mythologies. Pour notre part, nous voulons créer des images qui rassemblent.»

Lecture américaine prend la forme d’une longue lettre que Daphné Biiga Nwanak, alors en résidence à New York, et Baudouin Woehl, resté sur le Vieux Continent, s’adressent l’un à l’autre. « Au début, la lettre est prise en charge par les acteur.rice.s pour finalement n’être portée que par la musique de Lisa Petit de la Rhodière au piano. « Pour nous, la musique est tout sauf illustrative, elle est du théâtre », dit Baudouin Woehl.

Inspirée par le roman L’attrape-cœurs de J.D. Salinger, Daphné Biiga Nwanak trouve à New York le

chemin de sa propre fuite et de sa propre errance. « Cette ville m’a interrogée sur la question très brûlante des identités. Baudouin et moi refusons de nous définir par des identités de femme noire et d’homme blanc hétérosexuel.le.s, par exemple.

Dans une ville complètement schizophrénique et complexe comme New York, le théâtre et la fiction peuvent intervenir pour inventer des identités plus libres, au-delà de la violence.» Baudouin Woehl d’ajouter: « Ça nous émeut de savoir qu’il y a un rêve de fluidité au théâtre.»

Dans Lecture américaine, les commédien.ne.s, hommes et femmes, blancs et noirs, se répartissent de façon aléatoire la lecture de la lettre d’amour en question, dynamitant la question (très explosive) de la légitimité des acteur.rices à incarner un rôle particulier. «Il faudrait qu’une même parole puisse être portée par plusieurs personnes pour qu’on entende tout ce qu’elle a à dire », dit Daphné Biiga Nwanak. « Si je joue c’est pour me sentir concernée par les histoires des autres et non pas pour les représenter.»

BRUZZ | PORTRAIT

DAPHNÉ BIIGA NWANAK ET BAUDOUIN WOEHL

(ANNULÉ !) LECTURE AMÉRICAINE 20 & 21/1, 20.00, Les Halles de Schaerbeek, www.halles.be 39

Culture. Theater

‘Iedereen kan vandaag voor god spelen’ NL

Wat hebben de kerk, politieke demagogen en machtige betweters met elkaar gemeen? Ze bedienen zich vaak van een dwingend denken en spreken dat geen andere stemmen naast zich duldt. Gelukkig daagt Tine Van Aerschot die totalitaire tendens uit via een eredienst/ manifestatie/tupperwareavond.

— MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT

Tine Van Aerschot is van vele markten thuis. Ze heeft een achtergrond in beeldende kunst en computergrafiek, is gastdocente aan het Conservatorium Antwerpen en LUCA Campus Leuven/Lemmens, en begon in 1987 in verschillende hoedanigheden voor het theater te werken. Bij kunstencentrum STUK in Leuven was ze in 1991 productiemedewerker bij het debuut Disfigure study van de Amerikaanse choreografe Meg Stuart, die ze in New York had ontdekt. Ze werkte vervolgens onder meer ook als grafisch vormgever van Stuarts Damaged Goods, dramaturg voor de Belgische choreografe Christine De Smedt, fotograaf voor Davis Freeman, en scenograaf voor Sara Chase, voor ze in 2002 eigen theaterwerk begon te maken. We are not afraid of the dark (2012), When in doubt, duck (2015) en Het betreft liefde (2018) waren haar recentste podiumwerken.

Ondertussen heeft haar bedachtzame aanpak een nieuw project voortgebracht. Een drieluik zelfs, waarvan De gemiddelde God het eerste deel is.

Tine Van Aerschot: “De gemiddelde God is een stuk over demagogie,

polarisatie, en vooral over (pseudo) waarheidsgericht denken en spreken dat voortkomt uit machtsposities.

Stap twee in het drieluik wordt een reeks evenementen in de publieke ruimte: workshops en kleine acties die dat autoritaire spreken counteren. Door naar stemmen te zoeken die je normaal gezien niet hoort, doet de omgekeerde beweging zich voor: namelijk dat niet één stem zich tot velen richt, maar vele stemmen door iedereen kunnen worden gehoord. Een horizontale in plaats van een verticale manier van communiceren. Tot slot volgt als slothappening nog een soort pamflettenkermis.”

Waar kwam de inspiratie deze keer vandaan?

TINE VAN AERSCHOT: Bij het maken

van de vorige voorstelling (Het betreft liefde, red.) ontdekte ik hoe erg mijn afkeer en haat tegenover de katholieke kerk was. Zo erg dat ik zin kreeg om te slaan. Dat was vreemd, want eigenlijk heb ik geen enkel probleem met mensen die gelovig zijn. Iedereen doet daarmee wat hij wil. Ik wilde dus weten waarom ik voelde wat ik voelde, wat

“Een tekst kan in een paar zinnen populistisch worden, zonder dat er iets in staat dat niet waar lijkt of aanstootgevend is. Heel bizar en moeilijk te counteren” 40

het was dat mij zo boos maakt. Er zijn natuurlijk de voor de hand liggende conflicten, zoals de visie van de kerk op homoseksualiteit en mijn eigen homoseksualiteit. Maar ik ontdekte dat het ruimer lag, en dat de belangrijkste oorzaak van mijn haat te zoeken is bij het geïnstitutionaliseerde spreken van de kerk en mijn afkeer van alles wat demagogisch, polariserend en dogmatisch zwart-witdenken is.

Dat dogmatische denken en geïnstitutionaliseerde spreken kan je ook elders ontwaren, bijvoorbeeld in mainstreammedia of politiek.

VAN AERSCHOT: Zeker. De ‘gemiddel-

de God’ uit de titel staat voor al die al dan niet door zichzelf uitgeroepen goden die weinig of niets te vertellen hebben. Ik ben voor corona aan dit project begonnen, maar ook toen liep het in onze wereld natuurlijk al angstwekkend dik aan demagogische figuren. Ook de macht van de wetenschap is zo sterk dat je online al CRISPR-pakketten kan kopen om je eigen genen te manipuleren en zo dus bijna letterlijk zelf voor god te spelen.

Je had dus snel genoeg materiaal voor een stuk?

VAN AERSCHOT: Als een onderwerp me

zo bezighoudt, ga ik eerst op zoek naar informatie en literatuur en uiteindelijk begon zich door dat onderzoek een stuk af te tekenen.

Vervolgens had ik heel veel geluk dat de drie actrices wilden meewerken.

Voor mij was het evident om Lois Lumonga Brochez te vragen omdat zij in mijn vorige voorstelling meegespeeld heeft en sowieso bezig is met de wereld, politiek, diversiteit en meerstemmigheid. Hetzelfde geldt voor Aurelie Di Marino, die dat misschien nog op een activistischere manier invult, terwijl Mira Bryssinck daarbij ook nog bezig is met een stem en kansen geven aan mensen met een beperking. Het zijn alle drie fantastische acteurs die in het stuk zo letterlijk als het kan God, de Duivel en het Woord gestalte zullen geven, ook al lopen die rollen soms door elkaar.

Er is een tekst, of eerder een geheel van fragmenten, maar uiteindelijk zijn al mijn voorstellingen een mengvorm van literaire teksten en performance.

Ik werk weinig met echte dialogen, dat wordt snel eenduidig en biedt weinig ruimte voor interpretatie. Het is interessanter om associatief te

Tine Van Aerschot: “Drie actrices geven samen gestalte aan God, de Duivel en het Woord, ook al lopen die rollen soms door elkaar.”

werken, de toon vaak te veranderen en de improvisatiegraad te verhogen.

We lezen dat De gemiddelde God een kruising wordt tussen een eredienst, een politieke manifestatie en een tupperwareavond.

VAN AERSCHOT: Die aanpak is dan

weer nieuw voor mij. (Lacht) Het wordt om te beginnen een voorstelling die niet ‘af’ is. Eigenlijk kom je als publiek kijken naar de repetitie vóór de generale repetitie. Het publiek is altijd testpubliek, en de individuele toeschouwers zijn ofwel zelf acteur ofwel figurant. Je mag dat tijdens de voorstelling ook altijd zelf veranderen: je doet mee of je doet

horeca, winkels of scholen, noem maar op. Die polarisatie maakt het mogelijk om niet na te denken over het echte probleem, namelijk de oorzaak van de pandemie. Want een virus is niet hetzelfde als een pandemie. De oorzaak van de pandemie is, volgens mij, het ongebreidelde kapitalisme dat het virus verspreidt. Dat heeft niet rechtstreeks met de voorstelling te maken, maar geeft wel aan dat als je niet toelaat om een systeem echt te bevragen, je ook niet aan mogelijke pistes van oplossingen komt.

Met wat voor gevoel zullen de stil of luid participerende toeschouwers weer naar buiten gaan, denk je?

in gesproken over iets cruciaals, dat je ook bijna niet kan binnenbrengen in het gesprek. Daar ligt dan het belang van onze eigen verantwoordelijkheid om toch tot meerstemmigheid te komen.

Ook al gaat de voorstelling er niet over: het is moeilijk om niet te denken aan corona. Installeerde corona eng dogmatisch denken, een hopeloze kakofonie, of hebben we misschien toch een beetje geleerd om ‘de waarheid’ voortdurend te herevalueren?

VAN AERSCHOT: Corona zou ons

niet mee, maar zelfs als je niet meedoet ben je niet gewoon toeschouwer, maar altijd figurant in de repetitie.

Dat het een repetitie is, is belangrijk. Omdat we de dingen die we de toeschouwers willen laten zeggen nooit ‘in het echt’ zouden durven te laten zeggen. En een echte voorstelling ligt te dicht bij ‘in het echt’. Je krijgt in het begin van de performance dus een korte uitleg over wat je mag en niet mag doen, en je krijgt een rol die je wel of niet mag opnemen. In die zin lijkt het op een kerkdienst of politieke rally, waarin je kan scanderen of meedoen aan een vraag-antwoord met het publiek.

Dwingend, monolithisch denken en spreken kan ook een ontsporing zijn van wat op zich wel waarde had of heeft. Terwijl wie anders denkt of een andere stem laat horen zich ook kan bezondigen aan antiwetenschap of antipolitiek.

VAN AERSCHOT: Een goedbedoelde

tekst kan in een paar zinnen puur populistisch worden, zonder dat in die zinnen iets staat dat niet waar lijkt of aanstootgevend is. Het is heel bizar hoe dat werkt, en heel moeilijk om zo’n tekst om te keren of te counteren als hij misbruikt wordt.

Hopelijk kunnen we zo tonen hoe die val in elkaar zit: meestal is er in zo’n denken of spreken iets heel belangrijks afwezig, en wordt er níét

kunnen leren meer divers te denken.

Alleen worden we door politiek en media toch gestuurd naar een polariserende taal. Je wordt constant tegen elkaar opgezet: kunst of

dat ze iets hebben meegemaakt dat blijft hangen. Moraliseren gaan we niet doen. Claire Marshall van het Britse gezelschap Forced Entertainment vatte ooit heel goed samen wat ook ik belangrijk vind in mijn werk: in een voorstelling kan nooit genoeg humor en nooit genoeg dood zitten.

Er zitten lugubere fragmenten in De gemiddelde God, maar ook onnozelheid, speelsheid en muziek – of toch geluiden. (Lacht) Ze geeft af en toe een stomp in de maag, maar is dus evengoed gewoon een tupperwareavond: een samenkomst van mensen. Dat we zo weinig kunnen samenkomen tijdens corona, wijst ons op het belang om je als mensen gelijkgestemd te kunnen voelen, terwijl ieder toch als individu het zijne kan blijven denken of zeggen.

DE GEMIDDELDE GOD 21 & 22/1, 20.30, Kaaistudio’s, www.kaaitheater.be

DIEU, LE DIABLE ET LA PAROLE

GOD, THE DEVIL AND THE WORD

Qu’ont en commun l’Église, les politiciens démagogues et les je-sais-tout puissants ? Ils font souvent appel à un sens de la pensée et du parler urgents qui ne tolère aucune autre voix à ses côtés.

Heureusement, Tine Van Aerschot met au défi cette tendance totalitaire avec une soirée théâtrale mêlant culte, manifestation et soirée tupperware. « J’ai lancé ce projet avant la pandémie, mais même à cette époque, il y avait un nombre effrayant de démagogues dans le monde. »

What do the church, political demagogues and powerful knowers have in common? They often use an imperative way of thinking and speaking that does not tolerate any other voices. Fortunately, Tine Van Aerschot challenges this totalitarian tendency with a theatrical worship service/manifestation/tupperware evening. “I started this project before Covid, but back then our world was of course already filled with demagogic figures.”

FR

BRUZZ | INTERVIEW

VAN AERSCHOT: Hopelijk met het idee

EN

41

Culture. Exhibition

LUCY MCKENZIE OFFERS TRICKERY AND TREATS IN HER FIRST BRUSSELS SOLO SHOW

‘The worm in my brain is telling me to paint cats’ What trickery of the mind has made that we have had to wait fifteen years for Lucy McKenzie to have her first solo show in Brussels, the city she has been calling home since 2006? With “Buildings in Belgium, Buildings in Oil, Buildings in Silk” at La Verrière, we can finally feast our eyes on the trompe l’oeils of the Glasgow-born artist who currently also has a retrospective at Tate Liverpool. — KURT SNOEKX, PHOTO IVAN PUT

I

“

42

wouldn’t want to be the artist that puts a cup in a room and have people thinking they haven’t read enough to fully grasp what they’re looking at. As an artist I always want to be generous. People take what they want from the work, but the gesture of giving is there on my part,” Lucy McKenzie says. She’s right. Her first solo show in Brussels – “Buildings in Belgium, Buildings in Oil, Buildings in Silk” – offers plenty to look at. Fourteen exquisite canvasses cover every inch of the walls of La Verrière, the Brussels art space of the Fondation d’entreprise Hermès, thereby creating mesmerizing tears in the fabric of daily life.

To any visitor, entering that enormous room at the back of the Hermès store on Boulevard de Waterloo will be an overwhelming experience. A confrontation, first of all, with the awe-inspiring skill the artist has invested in these hand-painted panels, that together make up one giant trompe l’oeil – including doorways, ventilators and woodwork. Once you catch your breath, you are drawn closer and start to notice that the panels don’t simply lift the space out of this dimension to drop it into another one, time travel has resolutely dropped them in the now. Various histories gently collide with each other, the layers of time echoing within this one space, full of depth and complexity. Lucy McKenzie’s work gathers propaganda,

theorists, architects, fashion designers, models, women in the kitchen, Soviet athletes and maps to assemble a space where ideology meets fashion, function dictates form, politics draw up aesthetics and theory distorts bodies. Where private solutions rethink fixed ideas, where men gaze and women are gazed upon (and vice versa), and where the collective gets personal.

These fictions delve deep into facts, in what has solidified as history, in what is revered and taught, thought and made to think. They create a layered space that is porous to a dizzying multitude of ideas. A very physical way of tackling the history of fashion, seeing it afresh, nudging it towards new perspectives and reclaiming it.

DOUBLE AGENT That is precisely the idea behind “Matters of Concern | Matières à panser”, curator Guillaume Désanges’ exhibition cycle at La Verrière, of which Lucy McKenzie’s show is the ninth and final part.

The series “celebrates the resurgence of materiality in art as a critical alternative to the increasing dematerialisation of our dominant economic paradigm” and, through “referencing ‘other’ thinking and practice in Western art and society”, focuses on “modes of attention and curiosity that subtly undermine the accepted categories and disciplines of contemporary art.”

“It was a discussion with Guillaume that was the starting point for this work,” Lucy McKenzie says. “During a studio visit he had seen a work of mine inspired by Mexican murals, this overwhelming complete carnival of images and information. Our conversation ventured into the topic of the ambiguous relationship the left has had and maybe still has with labour and how it is depicted on those murals. They love to celebrate it, but always with a bit of distance – sometimes fetishizing it, sometimes idealizing it. The same goes for fashion: the left historically has a problem with fashion, because it is individualistic, it’s connected to capitalism, planned obsolescence, but nevertheless people all want to look good and be different. So in the Soviet Union for example, you had this very complicated ecosystem of fashion, where it could not be denied but it had to be ideologically correct. Amidst all this friction I thought of using those big socialist-style murals and have them deal with different aspects of fashion. As two opposing aesthetics. By doing the show in this particular context, with the store at the front, I thought I could be a double agent.”

You work through appropriation. It’s an approach that sort of goes against the idea we have of the artist as a genius who creates from a blank page.

LUCY MCKENZIE: I consider myself a life-long

▼

EN

BRUZZ | INTERVIEW

Lucy McKenzie, dressed in her white coat, a remnant of her time at Van Der Kelen-Logelain: ”We always wore it. We were taught that it was a sign of our self-respect.”

Lucy McKenzie Born in Glasgow in 1977 Studies at Duncan of Jordanstone College of Art & Design in Dundee (1995-1999) Moves to Brussels in 2006, where a year later she enrolls in the Institut Supérieur de Peinture de Bruxelles Van Der Kelen-Logelain, “the only school in the world to teach the traditional techniques of decorative painting” and is awarded the school’s gold medal Together with Beca Lipscombe, runs fashion label Atelier E.B. In 2017 her painted mural, part of Wiels’ “The Absent Museum” and an addition to Brussels’ Parcours BD, is inaugurated 2021-2022: has a retrospective at Tate Liverpool, curated

by Kanal’s Kasia Redzisz, and has her first solo show in Brussels at La Verrière

43

LUCY MCKENZIE OFFERS TRICKERY AND TREATS IN HER FIRST BRUSSELS SOLO SHOW

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

“From very young I was always very sure that what I found interesting was legitimate. The idea that I couldn’t paint cats in dresses never crossed my mind”

learner. I have always been a bit obsessed by how things get made. And once I would find out, I would try and make it myself. Of course, it wouldn’t look like the thing I was trying to make at all, but this other thing would have its own quality. And that’s my take on a lot of things: I go out to see a fashion boutique or art exhibition and think: “What would we do different?”

One of my favourite art forms is renaissance paintings that have been copied in the 1930s. It helps you learn about certain beauty ideals or things that we take for granted or just don’t notice in contemporary life. By working with forms that are a little bit out of date, out of fashion or out of favour, you can see that these things one day were very fashionable. Just look at Brussels’ relationship with art nouveau. So it becomes obvious that this kind of sine wave of taste is connected to ideology, gender politics and so on.

still be avant-garde or radical. It goes against this idea of seduction being dangerous, especially when you like to hide in cynicism. But I think it’s riskier to depart from a more positive idea.”

Enter the trompe l’oeil, a skill she perfected in Brussels, the city the Glasgow-born artist has been calling home for fifteen years now. “I moved in 2006,” Lucy McKenzie nods. “I first came to explore the city in 2004, because it seemed that many things I was interested in and was already incorporating in my research had a relationship with Brussels or Belgium, whether that was comic books or design, art nouveau, certain kinds of music and fashion and textiles and so on. So I came for three months and I really liked it. When a few years later I decided to leave my hometown, as a strategy of deferment, I had these good memories of Brussels and so I decided to return.”

What is keeping you here?

It helps you find the structures behind it?

MCKENZIE: We’re in a wonderful moment now of

looking back at the grand narratives of history and think of all the people who have been excluded, of all the things that were disregarded because they were ill considered. The idea that you can change the world by looking at it afresh, is very contemporary, even if it is not seduced by contemporary technology. Trompe l’oeil is still really relevant today if you think about Instagram filters or VR or even the Metaverse, whatever that is going to be.

MCKENZIE: I have a great studio in this old building I found, not long after deciding to settle here. And over the years I have discovered more and more about Belgium. Some things I don’t like or don’t feel strongly about – like its conceptual art history – but other things I really like – like the many cultural hybrids and collisions – and some I find a real connection to: the historic carnival culture, the Decap organs, or the Toone puppet theatre… things that come up from mass culture and that link Belgium to Scotland rather than to France where grand narratives shape the history of art.

What was it that attracted you to trompe l’oeil?

MCKENZIE: So many things. First of all: this connection to the uncanny, to illusion, to this idea of being tricked. You set up a power relationship between you and the viewer that is interesting.

And part of me is always tapping into this kind of primal, original connection with art, to the pop-up books and doll’s houses I loved as a child. But fundamentally: I grew up in an era where I saw so many artists discussing political engagement, in a very earnest way, but in my mind they were not engaged with politics, they were engaged with aesthetics with a lot of rhetoric. In my mind it felt more honest to say: “This is trompe l’oeil.” Rather than try and say it was something else.

NERDY TEACHER’S PET “I have a lot of respect and love for genre fiction, whether that is crime fiction or romance writing, mediums that use tricks,” Lucy McKenzie says.

“I’ve read enough great writers to know that within these instantly satisfying formulas, you can 44

In 2007 you enrolled in the Institut Supérieur de Peinture de Bruxelles Van Der Kelen-Logelain, “the only school in the world to teach the traditional techniques of decorative painting.” In all honesty, I had never heard of it.

MCKENZIE: It’s an incredible school! Really, it should be UNESCO protected. When I studied there, they were celebrating their 125th anniversary. It has always been in the hands of the same family. The daughter of the woman who taught

me is currently taking over. We were 35 students at the time, and I have heard the numbers are down a bit and it costs a bit more, but those six months have had a lasting influence on me.

How did you come by the school?

MCKENZIE: I had been making fake wood and fake marble for a while, but I could tell that I was up against the limits of what I could learn myself.

Just like this great coincidence I saw this article about the school in a coffee-table book about Brussels interiors and I just Googled it and signed up. It was difficult, I mean, you basically work seven days a week, and the contrast with a normal art school is huge. Suddenly you’re in a situation where there’s no place to hide, where “But it’s supposed to look bad” is no excuse. I found it refreshing to work to someone else’s criteria: “It’s wrong, do it again! It’s not enough, do more!”

You’re no longer at the centre of your own world?

MCKENZIE: Exactly. And because it is so difficult students bond together, because you’re all kind of traumatized from the experience. When a few years later I started teaching in Germany myself, I knew that I wanted to, in a way, base my teaching strategy on the things I had learned there.

Because it turns this group of individuals into something else. Because you’re teaching these old techniques, some of the students who maybe weren’t used to getting attention, suddenly excelled.

It disrupts the paradynamics of the group. Some of the other students pushed back because they didn’t like to be told what to do. But I knew I was there to learn something so precious, so I gave up all my ego. And I loved it. I mean, I would go back instantly, like this nerdy teacher’s pet.

Did your view of your position as an artist change?

MCKENZIE: Sort of. I definitely found it interesting that you were constantly being taught that you as a painter should be paid the same as say a plumber or an electrician. We also always wore this white coat. We were taught that it was a sign of our self-respect, that it showed that we were working and taking it seriously. And I just kind of connected to that. Not that I see myself as a manual labourer, I’m not at all. The value of art isn’t only connected to labour, hours and skill, art can be about gestures and immaterial labour. And I tend to play with that, follow in one direction to then undermine it and go somewhere else – make a trompe l’oeil, hear how valuable people consider

“Trompe l’oeil is still really relevant today if you think about Instagram filters or VR or even the Metaverse, whatever that is going to be”

CRAZY CAT LADY It is this in-between status that makes Lucy McKenzie such an irresistible artist. A lot converges in the sympathetic Scotswoman: high and low culture, contemporary practices and forgotten crafts, the personal and the collective, a highly independent mind and a generous practice, local histories and grand narratives, trickery and seriousness, form and function, art and the everyday, criticism and celebration. A highly idiosyncratic mix that is at the same time strongly anchored in reality and the everyday.

“As an artist you can be a bit in an ivory tower,” Lucy McKenzie explains, “where you don’t do this and you don’t do that. With fashion, already a commercial sphere, you’re obliged to compromise or be in situations you’re not 100% sure about. I think that’s an interesting position to be in.” Which is why Lucy McKenzie, together with Beca Lipscombe and Bernie Reid, founded Atelier E.B. – E for Edinburgh, B for Brussels – in 2007. “Since 2011, the collective just became two people, me and my ‘work wife’, designer Beca Lipscombe. When we, as a duo, got invited to research the Scottish textile industry and see what clothes you can make in Scotland, we spontaneously decided to try and make some ourselves. So we did and people started asking: ‘Can we buy them?’ That’s how we became a fashion label. But making very small amounts with as much ethical and local production as possible. It’s one part of a bigger practice revolving around art and design, a quiet way to make avant-garde fashion and to honour local histories and crafts.”

In addition to your fashion label, you also run a music label for friends and curate exhibitions. You paint, make installations and architectural

models. Was that do-it-all spirit already present when you were a child?

MCKENZIE: No, I was just drawing all the time. All sorts of things, cats in dresses, Tintin as a girl…

From a very young age, I already knew that I was going to be a fashion designer or an artist. Now I’m both. Our new fashion collection, which will be partly exhibited in a vitrine in the show and presented in a showroom in my studio, is tapping into exactly that period when I was drawing as a child. But then we got the clothes made in Belgian lace to also connect them to the present.

You had me at “cats”! I noticed another one in the show. Is that your mode of rebellion, to allow for everything and anything in your work?

MCKENZIE: I don’t really see it as rebellion – more so, every time I have tried to do something rebellious, like stop my career for six months to go back to school and study decorative painting, the art world loves it. (Laughs) I’m just very pig-headed, I think, I do what I want. From very young I was always very sure that what I found

interesting was legitimate. I never felt that I should be making art about this or that just because it was serious. Maybe with the support of my family, the idea that I couldn’t paint cats in dresses never crossed my mind. And then seeing that when you did all those things, that it could be quite antagonistic, in a way that felt artistically productive, like I was taking some risks. Because I was emphatically standing up for things that other people found ephemeral.

You know, I’m sure I have this parasite called toxoplasmosis. You get it from cats, and it has two symptoms: it makes you take risks and it makes you love cats. I have had cats since I was about seven, so I blame them. It’s the worm in my brain that is telling me to paint cats. (Laughs) LUCY MCKENZIE: BUILDINGS IN BELGIUM, BUILDINGS IN OIL, BUILDINGS IN SILK 21/1 > 26/3, La Verrière, fondationdentreprisehermes.org PRESENTATION ATELIER E.B.’S DASH PEOPLE COLLECTION 21 & 22/1, 12 > 18.00, Slachthuislaan 16 boulevard de l’Abattoir, Instagram: @atelier_e.b

ALLE OGEN OP LUCY MCKENZIE

LES YEUX RIVÉS SUR LUCY MCKENZIE

Wat voor zinsbegoocheling heeft gemaakt dat we vijftien jaar moesten wachten op de eerste solotentoonstelling van Lucy McKenzie in Brussel, de stad die ze sinds 2006 haar thuis noemt? Met Buildings in Belgium, buildings in oil, buildings in silk in La Verrière kunnen we eindelijk onze eigen ogen niet geloven voor de trompe-l’oeils van de Glaswegian, die ook in Tate Liverpool met een retrospectieve wordt gehuldigd. “Als je kijkt naar Instagram-filters, VR of zelfs het Metaverse, is trompe-l’oeil nog steeds relevant. Door te spelen met technieken en vormen die wat uit de tijd zijn, zie je helderder hoe schoonheid, mode enzovoort ooit anders werden beoordeeld en dus ideologisch zijn bepaald. Dat zichtbaar maken en ondermijnen, is net heel hedendaags.”

Quel tour de passe-passe nous a-t-il fait attendre quinze ans le premier solo de Lucy McKenzie à Bruxelles, la ville où elle vit pourtant depuis 2006 ? Avec Buildings in Belgium, Buildings in Oil, Buildings in Silk à La Verrière, on peut enfin ne pas en croire nos yeux devant les trompe-l’œil de la Glasvégienne, également mise à l’honneur avec une rétrospective à la Tate Liverpool. « Quand on voit les filtres Instagram, la RV ou même le Metaverse, le trompe-l’œil est toujours pertinent. En jouant avec des techniques et des formes un peu dépassées, on voit plus clairement comment la beauté, la mode, etc. étaient jugées différemment avant et sont donc déterminées idéologiquement. Rendre visible cela en le compromettant, c’est très contemporain. »

NL

FR

BRUZZ

all this time spent on it, and next time show a photocopy. “This isn’t what you thought it was!”

| INTERVIEW

Lucy McKenzie’s trompe l’oeil assembles a space where ideology meets fashion, function dictates form and private solutions rethink fixed ideas.

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE LE MOTEL ?

‘Pour comprendre ce qui comptait vraiment pour moi, je devais partir’ FR

Beatmaker, graphiste, adepte des arts numériques, Le Motel trouve son équilibre personnel à la jonction des nouvelles technologies et du réel. Solitaire habité par un besoin de connecter les gens au-delà de leurs différences et des continents, l’artiste raconte sa quête initiatique et ses rêves d’un monde meilleur.

BRUZZ | PORTRAIT

— NICOLAS ALSTEEN, PHOTO IVAN PUT

Le temps d’une étape ou d’un plus long séjour, de nombreux artistes bruxellois ont trouvé refuge chez Le Motel. Veence Hanao, Roméo Elvis, Zwangere Guy ou L’Or du Commun, par exemple, fréquentent régulièrement l’antichambre électronique imaginée par Fabien Leclercq. En dehors des morceaux produits pour ses disques et ceux des autres, Le Motel prend part à l’essor des arts numériques en Belgique. Un rapport aux nouvelles technologies qui n’altère en rien sa clairvoyance.

vortex numérique, Le Motel a élaboré sa propre stratégie de défense. « Je débranche les machines et je pars en voyage. Cela me permet de casser la routine, de déconnecter complètement, de partir à la rencontre des gens et de la nature. » Ainsi, en 2019, Le Motel s’enfonce plusieurs jours aux confins de la forêt amazonienne en vue d’y rencontrer une communauté indigène. « Je venais de traverser des moments difficiles sur le plan personnel », indique le musicien.

« Si l’objet d’une sollicitation n’a aucun lien avec mes valeurs, j’aime autant passer mon chemin » « Aujourd'hui, toutes nos activités sont dictées par la révolution numérique », dit-il. « Je suis bien placé pour en témoigner : mon rapport aux écrans est quotidien.

Pour moi, l’ordinateur est un partenaire indispensable. Il me permet de créer des sons, d’expérimenter, d’innover. C’est un allié, un outil extrêmement positif. » « Notre rapport simultané au monde réel et à la sphère virtuelle présente de nombreux avantages.

Pourtant, j'ai le sentiment que nous perdons pied de toute part. D’un côté, les réseaux sociaux nous déconnectent de la réalité et, de l’autre, la technologie tend à nous instrumentaliser. Mais en tant que producteur de musiques électroniques, il me paraît inconcevable d’esquiver tout ça. » Pour éviter l’addiction et se protéger du grand 46

« Avant mon départ, une amie m’avait confié une métaphore sur la marée basse : lorsque la mer se retire, il ne reste que des choses essentielles sur le sable. Donc, pour comprendre ce qui comptait vraiment pour moi, je devais partir… » Une fois sur place, le musicien s’adapte aux traditions ancestrales et aux valeurs des collectivités locales. « Au contact de leurs réalités, complètement différentes des miennes, j'ai entamé un processus de remise en question. De retour en Belgique, j'ai resserré des liens amicaux et familiaux dans lesquels je croyais profondément. Puis, sur le plan créatif, j’ai adopté une position plus radicale... De nos jours, bon nombre d’entreprises perçoivent les artistes comme des panneaux publicitaires. Je ne me reconnais pas là-dedans. Si l’objet d’une sollicita-

tion n’a aucun lien avec mes valeurs personnelles, j'aime autant passer mon chemin. »

LE SON DU COEUR Attiré par l’exotisme et les paysages sauvages, Le Motel reste pourtant attaché à Bruxelles. « La ville correspond à mes aspirations. Sans doute parce qu’elle constitue une étape importante pour de nombreux voyageurs. La capitale m’offre l’opportunité de créer des connexions avec des personnes venues des quatre coins du globe. » En phase avec la nature cosmopolite de son microcosme, Le Motel y a d’ailleurs ouvert les portes de Maloca. « C’est ma maison de disques, mais aussi une plateforme de dialogue entre des artistes venus d’un peu partout. Ce que j’aime avec ce label, c’est la possibilité de mettre des musiciens internationaux en relation. Là, par exemple, je viens de créer un pont entre un producteur lituanien et un MC ougandais.

Au-delà de sa taille et de sa reconnaissance médiatique, Maloca est d’abord un point de rencontre. » Parsemée de collaborations musicales, la carrière du producteur bruxellois entretient également des accointances avec le cinéma.

Compositeur pour quelques films d’auteur à forte charge humaniste (Binti, Rosie & Moussa, Sale Pute, Aller/Retour), Le Motel esquisse des

bandes-son en accord avec ses convictions. « Que ce soit pour le cinéma, la publicité ou des campagnes de sensibilisation, j’éprouve le besoin d’adhérer à la philosophie d’un projet, de croire en ses bonnes intentions. » Au rayon podcast, Le Motel vient d’offrir ses sons à Isola, une série réalisée par Laura Krsmanovic. « Dans son travail, il n’est jamais question d’ego ou d’argent. Laura tend simplement son micro aux laissés-pour-compte. Son initiative est complètement désintéressée et, en cela, c’est une véritable source d’inspiration. »

RÊVES PARTY Le mois prochain, Le Motel publiera six morceaux électroniques infusés d’expéditions sonores et de folklores.

Rassemblées sur un même vinyle, ces nouvelles compos seront au cœur d’un disque baptisé Sueños, (« rêves » en espagnol). Pour Bruzz, l’occasion de se métamorphoser en génie de la lampe : « Si je pouvais réaliser trois rêves ? Dans un premier temps, je supprimerais la cupidité humaine et les injustices sociales. Ensuite, je créerais un lieu de vie et de création – autogéré et autosuffisant – proche de la nature et de l’océan. Enfin, je continuerais de voyager le plus souvent possible. » LE MOTEL sortie du disque Sueños: reportée au 25/2 concert: 2/4, C12, www.listenfestival.be

DE LOBBY VAN LE MOTEL

THE LOBBY OF LE MOTEL

Le Motel – beatmaker, graficus, adept der digitale kunsten – vindt zijn evenwicht op het punt waar nieuwe technologieën en de werkelijkheid elkaar kruisen. De artiest, een eenzaat die toch de nood voelt om mensen en continenten met elkaar te verbinden, vertelt hier over zijn zoektocht naar zichzelf en zijn dromen van een betere wereld. In 2019 dook hij onder in het Amazonewoud om de plaatselijke bevolking te ontmoeten. “Terug in België heb ik de banden met vrienden en familie aangehaald. Op het creatieve niveau ben ik radicaler geworden. Als iets niet overeenkomt met mijn waarden, begin ik er niet aan.”

Le Motel – beatmaker, graphic artist, adept of digital arts – finds his balance at the intersection of new technologies and reality. The artist is a loner who nevertheless feels the need to connect people and continents, and here he talks about his search for himself and his dreams of a better world. In 2019, he went into hiding in the Amazon forest for several days with the intention of meeting the locals. “When I returned to Belgium, I developed stronger ties with friends and family. On the creative level, I took a more radical position. If a proposal doesn’t match my values, I won’t do it.”

NL

EN

Le Motel 1991, naissance de Fabien Leclercq à Braine l’Alleud 2012, produit un premier morceau et inaugure Le Motel, son alter ego électro 2014, signe sur le label néo-zélandais Cosmic Compositions et sort le vinyle Oka 2016, enregistre l’album Morale avec Roméo Elvis 2020, crée Maloca, un label international basé à Bruxelles

BRUZZ | INTERVIEW

2022, publie un nouveau disque intitulé Sueños

Er gaat niets boven je nieuwe favoriete stuk vinden tijdens de solden.

solden solden

sales

Zoek je Nederlandstalige

Kinderopvang in Brussel?

Start je aanvraag op

www.kinderopvanginbrussel.be

Op www.kinderopvanginbrussel.be kan je Nederlandstalige kinderopvang aanvragen voor je baby of peuter tussen 0 en 3 jaar.

Registreer je aanvraag indien mogelijk meer dan 7 maanden voor je met de opvang wil starten.

Met de steun van

BRUZZ Select. Eat & Drink

Tim Jansens behield de volkse ziel van het etablissement dat hij als vaste klant overnam.

Smakelijke eenvoud NL

Met Bij/Chez Jansens & Jansens draagt Tim Jansens bij aan een Brussels erfgoed dat aan het verdwijnen is: het volkscafé waar mensen nog echt met elkaar praten. Prachtig. — MICHEL VERLINDEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

BIJ/CHEZ JANSENS & JANSENS

••••

Zuidlaan 90 boulevard du Midi, Brussel/Bruxelles, 02-511.26.50, Facebook: BijChezJansensenJansens ma/lu/Mo, di/ma/Tu, do/je/ Th & vr/ve/Fr 9 > 19.00, zo/di/Su 10 > 18.00

Het lijkt een onbeduidende bar aan de Zuidlaan, maar het is een juweeltje binnenin. Bij/Chez Jansens & Jansens is een initiatief van Tim Jansens, een buitenstaander in de horecawereld die onder meer werkzaam was als fotoredacteur bij De Morgen, als conciërge van een kerkhof en als stadsgids. Als vaste klant van deze taverne, die vroeger werd uitgebaat door een koppel van Griekse afkomst, waagde hij zijn kans als restaurateur toen bleek dat het koppel de zaak van de hand wilde doen. Eerder dan de boel om te gooien, besloot de kersverse zaakvoerder de volkse ziel van het etablissement intact te laten: de

kleine gelagzaal, houten lambriseringen, gecraqueleerd leereffect, bankjes, velours krukjes en tafels uit formica zijn er nog steeds, net als de belgo-surrealistische elementen zoals een schilderij van een sint-bernardshond, en relieken zoals een kaart van Griekenland, een fles Metaxa, en een tv die vrijwel nooit aanstaat...

HART EN ZIEL Tim Jansens heeft maar een paar dingen veranderd. Zo gaf hij de zaak een nieuwe naam – een grappige verwijzing naar de personages van Hergé. Voor de baseline, ‘eenvoudige, doch voedzame maaltijd’, haalde hij dan weer de mosterd bij

auteur Marten Toonder. Hij koos ook voor een mooie, roomkleurige belettering op de vitrine, en deed een aantal aanpassingen in de muzikale afspeellijsten – “Is er iets?”, vraagt Vera Coomans zich af wanneer wij de zaak bezoeken.

Het geheel oogt knus, warm en magisch, alsof we bij iemand thuis in de woonkamer zitten.

We arriveren net op tijd voor het vieruurtje en trakteren onszelf op een mattentaartje (€4) dat lauw wordt geserveerd – goed idee! – en een ijzerkruidinfusie. Naast de eetsuggesties voor elk moment van de dag, zoals croques, feta en mezze, heeft het adresje ook wat in petto voor wie op zoek is naar een dagschotel voor een eerlijke prijs (€12 à €15). Tim Jansens stopt er hart en ziel in, evenals zijn kennis van goede lokale leveranciers (zoals de beenhouwerij Spek & Boonen uit de Marollen), zijn ecologisch bewustzijn en zijn afkeer van verspilling. Ook goed om weten: pilsjes (Maes en Jupiler) zijn hier verkrijgbaar voor een luttele 2 euro.

49

BRUZZ Select. Cinema

FILM OF THE WEEK

The rise and fall of a charlatan EN

Hooray, Guillermo del Toro has recovered from the triumph of The Shape of Water.

His Nightmare Alley is a pitch-black parable about an unmerciful charlatan, in dazzling settings. — NIELS RUËLL NIGHTMARE ALLEY

•••

US, dir.: Guillermo del Toro, act.: Bradley Cooper, Cate Blanchett, Rooney Mara, Willem Dafoe

“Success and failure are neighbours without house numbers. You knock on the door without knowing who will answer.” That is the philosophy of the Mexican film director Guillermo del Toro. When he rang the bell with his previous film, Success opened. The romantic monster film The Shape of Water won both the Oscar for best film and the Golden Lion at the Venice Film Festival. That makes it just that bit easier to get a comfortable budget and some big names together for the next film fairy tale. Del Toro took advantage of this room for manoeuvre to film Nightmare Alley, a morbid book by William Lindsay

Bradley Cooper and Rooney Mara: the stars of the circus.

50

Bradley Cooper plays a penniless loner with a special talent for taking advantage of people.

Gresham. It has already been filmed in 1947 with one of the Hollywood stars of the time, Tyrone Power. There could be

no blacker film noir.

Midwest America, at the end of the harsh 1930s. A penniless loner runs away from his past. You will recognise Bradley Cooper, the actor from A Star Is Born and Silver Linings Playbook. His character, Stan, goes from zero to hero to below zero. The climb begins in the travelling circus of a director (Willem Dafoe) with a collection of babies in formalin.

Without scruples, he turns drunks into savages who bite the throats of live chickens to entertain the public. Stan turns out to be good at reading people and playing on their gullibility, ideal for a clairvoyant act. Years later, the charlatan can live lavishly on his own stage show with the most beautiful circus girl (Rooney Mara) by his side. But it is never enough and so begins the dizzyingly deep fall.

With the help of a psychologist, at least his equal in manipulating people, he offers his psychic services to a sadistic tycoon (Richard

Jenkins). Cate Blanchett dazzles as a femme fatale who makes Art Deco palaces look even better.

A FAMILY OF FREAKS Nightmare Alley has not become a noir de noir that slaps you to the canvas. It is too much of a fairy tale à la Del Toro for that. Fortunately, there is a great deal of compensation.

The circus chapter lasts a long time because Del Toro has palpable sympathy for the colleagues from show biz who are sometimes considered freaks but form a family and, like him, train themselves in the art of lying and enchanting.

But above all, he allows himself the time and space masterfully to work out the circus world and then the American high society with an army of talented set designers, costume designers and props makers. The sumptuous photography does justice to the fabulous mise en scène. The Shape of Water has been given a spectacular follow-up.

FESTIVAL

MORE FILM

Étoiles du Grand Nord FR

Il ne va pas neiger, mais sortez quand même votre pull nordique le plus moche. Les Polarise Nordic Film Nights débarquent à Bruxelles. — NIELS RUËLL

Une poignée de cinéphiles ayant le sens de l’organisation veulent promouvoir le cinéma scandinave dans les salles bruxelloises. On ne peut que s’en féliciter, car le Grand Nord produit d’excellents films et séries. Deux beaux exemples sont actuellement à l’affiche dans les cinémas : la comédie noire danoise Riders of Justice avec Mads Mikkelsen et Lamb, film d’horreur folklorique islandais.

Les Polarise Nordic Film Nights présenteront également deux autres grands films. Flee est un film d’animation danois qui a fait fureur dans le circuit des festivals. Ne vous attendez pas à du Disney. Le réalisateur Jonas Poher Rasmussen retrace l’histoire de son camarade d’école Amin en animation 2D. L’homme

RIDERS OF JUSTICE

d’affaires et homosexuel a dû se cacher et se créer une fausse identité lorsqu’il a fui l’Afghanistan dans les années quatre-vingt. Les Russes corrompus, les passeurs ignobles, les dangers et les retards interminables ont fait de son voyage au Danemark une rude épreuve.

Avec Compartiment n°6, Juho Kuosmanen a remporté le Grand Prix du Festival de Cannes, qu’il a dû partager avec Asghar Farhadi et A Hero.

Il y a quelques années, Kuosmanen avait déjà attiré l’attention avec Olli Mäki, un magnifique film d’art et d’essai en noir et blanc sur un jeune homme de la campagne amoureux qui doit affronter sur le ring l’Américain Davey Moore pour le titre mondial.

Cette fois, le Finlandais nous offre un film émouvant

qui plaira aux amateurs de trains comme aux cinéphiles.

Dans le train à destination de Mourmansk, dans le rude nord-ouest de la Russie, une archéologue finlandaise plaquée par son amante moscovite doit partager son compartiment avec un jeune ouvrier qui jure, roule des mécaniques et boit comme un Russe. Il se trouve qu’il est russe. L’antagonisme et l’aversion mutuelle sont grands, mais le trajet est long.

La cinématographie est forte et pourtant, après le film, on a l’agréable sensation d’avoir lu un roman. Ou est-ce à cause du pull nordique ?

POLARISE NORDIC FILM NIGHTS 20 & 21/1, Cinéma Galeries, www.polarise.be

1

L’empire du silence ••• BE, dir.: Thierry Michel

NL/ De Belg Thierry Michel had zich voorgenomen om geen documentaires meer over Congo te draaien na een carrière van dertig jaar met internationaal gewaardeerde films als Mobutu, roi du Zaïre, Congo river of Katanga business. Maar Denis Mukwege, de Congolese winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede, die hij portretteerde in L’homme qui répare les femmes, vroeg hem om het vizier te richten op de verantwoordelijken voor de extreme gruwel die de Congolezen de voorbije 25 jaar ondergingen. Glashelder zet Michel de goorste conflicten op een rij. Misdrijven tegen de menselijkheid van de allerergste soort zijn onbestraft gebleven. Immens ontluisterend. (NR)

2

Herr Bachmann und seine Klasse ••• DE, dir.: Maria Speth

FR/ On peut tou.te.s citer un.e prof qui a marqué nos études secondaires. Dans Herr Bachmann und seine Klasse (Prix du Jury de la Berlinale), Maria Speth suit la dernière année dans une école d’une ville industrielle allemande de Dieter Bachmann, prof soixantenaire au T-shirt AC/DC qui sous ses airs baba cool se bat pour que ses élèves, dont beaucoup de primo-arrivants, se sentent chez eux. Prof de musique, l’art fait partie de sa méthode reposant essentiellement sur une bonne dose d’humanité. Ne vous laissez donc pas décourager par la longueur de ce docu fleuve (plus de 3h30), car ses bons sentiments promettent d’enjoliver votre hiver. (SOS)

3

Sun Children •• IR, Majid Majidi, act: Roohollah Zamani, Shamila Shirzad, Tannaz Tabatabaei

EN/ The director with a social conscience Majid Majidi

has been making Iranian films (Children of heaven, Baran) for over twenty years. They have been shown internationally but have never come close to the popularity of the films of his compatriot Asghar Farhadi.

However, it is not difficult to sympathise with the main characters in Sun Children. Four street children report to a Tehran school that is trying to move mountains despite a mountain of debt. The children are not looking for an education, but want to dig a tunnel to an underground treasure, at the behest of a rogue adult. (NR)

51

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

EXPO

THEATRE & DANCE

La planète des arbres FR/ Les arbres sont parmi les plus vieux êtres vivants à encore peupler cette Terre. Ils sont un lien avec notre passé le plus lointain. Dans les campagnes et dans les forêts, ils sont les témoins de l’impact de l’homme sur le paysage. En ville, ils sont le symbole ou le vestige d’une nature en perpétuelle mutation.

Enfin, les arbres nous donnent cette inépuisable ressource qu’est le bois, parfois exploitée avec amour, parfois avec une voracité destructrice.

C’est aussi la thématique choisie par le Hangar pour la sixième édition de son concours photo. Les arbres sont partout. Les histoires qu’ils ont à nous raconter sont sans fin. L’exposition In the Shadow of Trees rassemble une vingtaine de photographes issus de divers pays et continents. Il y a parmi eux des portraitistes paysagistes qui se sont intéressés à des arbres centenaires et millénaires. À ces arbres migrants qui se sont fait une nouvelle vie à New York ou à Séoul, à ceux dont les feuilles bruissantes de vie ont donné du sens au confinement dans une ville bétonnée. Il y a ces arbres dont la croissance est indissociable de celles de communautés

COLLECTIEF DOFT: DUMMIES

avec qui ils sont liés, les baobabs de Madagascar ou les pins des forêts de Finlande. Les arbres sont aussi les derniers soldats désarmés des forêts menacées comme celle de Białowieza en Pologne ou celles du Congo rongées par la déforestation. Trop lointaines pour être réelles, l’Amazonie ou les forêts boréales existent pourtant au-delà des fantasmes.

Les trois lauréats ont cherché dans l’arbre des vertus poétiques, méditatives ou consolatrices. Dans une approche animiste, Benjamin Deroche compose avec des éléments naturels qu’il installe au cœur de la forêt comme une offrande. Yutao Gao a pu accepter le décès de son grand-père grâce à un pêcher qui poussait au sommet d’une montagne. Kíra Krász retrouve son âme d’enfant avec des collages qui évoquent le refuge de l’arbre-cabane.

Toujours dans le même thème, la Box Galerie a rassemblé une cinquantaine de photographies d’artistes connus ou moins connus, portraits de ces arbres présents ou passés qui façonnent nos paysages réels ou mentaux. (GB) PHOTOBRUSSELS FESTIVAL : IN THE SHADOW OF TREES 21/1 > 26/3, Hangar, www.hangar.art

1

Do’s-and-don’ts voor dummies

NL/ De naam van collectief dOFt spreek je uit als ‘d of t’. Met de ‘d’ van dans en de ’t’ van theater. Het Leuvense gezelschap maakte met Dummies een voorstelling over de ongeschreven regels die ons leven beheersen: in de rij staan als je wacht, trakteren als je jarig bent, “gezondheid” zeggen als iemand niest… De drie ‘dummies’ op de scène blijken die regels niet te kennen.

Zij gaan in alle omstandigheden af op hun instinct, nemen met hun snel acrobatisch improvisatiewerk risico’s, en tonen zo op een humoristische manier de absurde kantjes van onze gewoontes. (MB) COLLECTIEF DOFT: DUMMIES 19/1, 14.30, Bronks, www.bronks.be

2

Mise à nu

FR/ Écrit par François Emmanuel, mis en scène par Guillemette Laurent et interprété par Marie Bos, Dressing room parle de chute et de vêtements qui chutent ainsi que du corps d’une femme confisqué par le regard des hommes. Seule en scène, Lol présente une collection de prêt-à-porter. À mesure que les vêtements s’effeuillent et s’échangent, un souvenir traumatique qui se dérobait, est progressivement mis à nu. C’était une partie de strip poker où elle n’avait pas toutes les cartes en main. Cette femme qui disparaît derrière les atours qu’elle enfile va se détacher des regards extérieurs pour chercher sa vérité intérieure, une parole tremblante, fragmentée, sauvage et physique.

(GB)

ABBAYE DE JUMIÈGES. NORMANDIE. FRANCE, 2019 © BENJAMIN DEROCHE

DRESSING ROOM 20/1 > 5/2, Théâtre Varia, www.varia.be

52

3

Solo of a Goddess EN/ In Akal, the final part of his trilogy of solos

revolving around a different mythological female figure embodying the Amazigh culture of North Africa, choreographer Radouan Mriziga focuses on the ancient Egyptian goddess Neith. She is connected to the Earth and guides the souls of the dead to the underworld.

Dancer and singer Dorothée Munyaneza brings a mix of rituals, traditional dance, architecture, storytelling, singing, poetry and rap. (MB) AKAL – THE EARTH 20 & 21/1, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

#1762

#1752

WEEKBLAD RE HEBDOMADAI WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

NL FR

INTERVIE

MUSIC & NIGHTLIFE

FR

021 05 | 05 | 2

EN WS

|

A N A LY S E

S

|

WEEKBLAD RE HEBDOMADAI WEEKLY VAN EEN UITGAVE SSELSE VLAAMS-BRU MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OOR AFGIFTEKANT X ANTWERPEN P303153

NL

021 14 | 07 | 2

EN

TIPS INTERVIE

ART & LITERATURE

|

WS

DE RING ROND

A N A LY S E

|

S

TIPS

BRUSSEL

EREN VEEL GELD HOE VLAAND EN KAN BESPAR

150 BRONNEN

IN DE STAD

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN RE WERELD’ IN EEN DROGE

RUE DE MANC

HESTER

ESTIVALE LA LA DESTINATION DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

IZEN CULTUURHU IST VU MAKEN EEN

KLE INE REVOLTE

EN SKATERS VRAG BEGRIP BRUSSEL OM UCTUUR EN INFRASTR

+ BRUZZ CULTURE

‘WIJ ZIJN GE LIEVE JON MENSEN’

CABIN FEVER

REN EXTREEM LUISTE AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

UN CHOU À BRUXE

LLES

ICHRAF NASRI

II POLITICAL BODY

#1763

#1751

ANN EYSERMANS

MARC-HENRI WAJNBERG: KINSHASA NOW

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

NL FR

021 28 | 04 | 2

EN

INTERVIE

1

De trein is altijd een beetje luisteren NL/ “I’m train, I’m a train, I’m a chucka train,

yeah,” zong Albert Hammond in 1974. De fascinatie voor treinen van Ann Eysermans ontstond toen ze als kleuter tijdens een trip naar Oostende even in de stuurcabine mocht plaatsnemen. De gevolgen draagt ze al haar hele muzikale carrière en komen tot een apotheose in het Europalia-project For Trainspotters Only, waarvoor ze een fuga voor vier diesellocomotieven en harp schreef en veldopnames van treinen, muziekdoosjes, stem, strijkers en percussie bundelt. Sis en daver mee op het grensgebied van ambient, spirituele jazz en deep listening. (TP) BOZAR ELECTRONIC SERIES: ANN EYSERMANS 25/1, 20.30, Bozar, www.bozar.be

2

Années lunaires FR/ En 1992, le saxophoniste Fabrizio Cassol,

le bassiste Michel Hatzigeorgiou et le batteur Stéphane Galland font un voyage en Afrique centrale, où les trois jeunes jazzmen étudient notamment la musique des pygmées Aka. De retour chez eux, ils forment le groupe Aka Moon. Trente ans plus tard, le trio est devenu une institution du jazz belge et cherche constamment de nouvelles façons d’intégrer tradition, avant-garde et sons des quatre coins du monde dans sa musique hybride. Le groupe soufflera ses trente bougies au Jazz Station, avant d’entamer une tournée des clubs. (TZ)

AKA MOON 20/1 & 21, 20.00, Jazz Station, www.jazzstation.be

3

Uglier than The Stones EN/ The name Dick Taylor may not mean

much to you, but in 1962 he briefly played bass with The Rolling Stones. He left the band after a few months and soon after formed The Pretty Things with Phil May, a raw R&B band that has somewhat faded into the annals of pop music but whose 1968 album S.F. Sorrow laid the foundation for rock operas like The Who’s Tommy. At the time, they were labelled “even rougher and uglier than The Stones”. Today, Taylor is a sturdy septuagenarian who retains his skills on the guitar. At jazz club Sounds he will be joined by J.C. and Angelina Grimshaw, together with The Zinneke Roadrunners. (TZ) DICK TAYLOR 22/1, 20.00, Sounds Jazz Club, sounds.brussels

1

WS

|

A N A LY S E

S

|

TIPS

+ BRUZZ CULTURE JACQUELINE

Ontroerende eenvoud NL/ Dat ‘less is more’ geen adagium hoeft te zijn

dat leidt tot een kille, steriele kijk op de dingen, wordt gloedvol aangetoond door de Nederlandse designer en kunstenaar Floris Hovers. Uit de restmaterialen van zijn designpraktijk – denk: miniatuurvoertuigjes (ArcheToys, sinds 2013 door label Magis verdeeld), diertjes, flessenbootjes, maar ook meubels en verlichting – fabuleert hij uitgepuurde, verrukkelijk kleurrijke miniatuurgebouwen en zelfs hele steden die in kunstgaleries jonge zielen in lichamen van om het even welke leeftijd verleiden. In Été 78, het intiemste kamertje in de Brusselse kunstenscene, laat hij zien hoe ontroerend eenvoud kan zijn. (KS)

FLORIS HOVERS: IMAGINATIONS > 26/2, Eté 78, www.ete78.com

2

Carambolage graphique FR/ Depuis 25 ans, le laboratoire artistique La

«S» Grand Atelier offre un environnement sûr à ses résident.e.s présentant un handicap mental et un esprit artistique illimité. Ces dernières années, dans le cadre d’une alliance monstrueuse avec la maison d’édition bruxelloise Frémok, le havre de liberté de Vielsalm a produit une œuvre bouleversante et hilarante sous la bannière Knock Outsider Komiks. Au Sterput, leur plus récente aventure débarque : I Am the Eye Climax, soit un carambolage graphique sous forme d’exposition et de livre avec lequel Pascal Leyder et Pakito Bolino du Dernier Cri visent résolument entre vos yeux. (KS)

PASCAL LEYDER & PAKITO BOLINO > 20/2, Sterput, www.sterput.org

3

D IN NA DE BRAN RLECHT

WEEKBLAD E HEBDOMADAIR WEEKLY VAN EEN UITGAVE SELSE VLAAMS-BRUS VZW MEDIA 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY ES 1050 ELSENE/IXELL OR AFGIFTEKANTO X ANTWERPEN P303153

NL FR

021 18 | 08 | 2

EN

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

TIPS

DE JONG

VOUS TOUT CE QUE AURIEZ TOUJOURS DÛ (SA)VOIR

ANDE DE ‘DE HELFT VAN GEN BRUSSELSE WONIN AAN VOLDOET NIET DE NORMEN’ PATRICK CKX MANGHELIN VAN VAN HET HUIS DS HET NEDERLAN

LAARS JONGE BRUSSE RUIMTE VEROVEREN DE

?

‘MIJN DROOM S ALLE BRUSSELAAR DRIETALIG’

DOCU DRIEDELIGE DE KIJKER ZET ARNO IN

elf, ‘Leven met mez ik ben dat nog aan het leren’

EN ONZE SATELLIET HELE KUNNEN DE ENEN DI BE D EL WER + BRUZZ CULTURE DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

JENNY AMBUK ODE URBAIN

IYENYI ONYA

E À LA SAPE

VINCEN BEECK “PHOTOGRAPH

MAN

Y IS LIFE”

magazine Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad.

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER. GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT

Street spirit EN/ Since officially launched in 1983 by the

“bros” Alexandre and Marc-Henri Wajnberg, the Brussels-based Wajnbrosse Productions has produced an impressive 2,700 short and very short films. The most recent addition to that list is Kinshasa Now. That 360° virtual reality experience in the footsteps of 14-year-old Mika, one of Kinshasa’s 35,000 street children, premiered at the Venice Film Festival in 2020 and is now being shown at Bozar in the context of a three-part exhibition, also featuring an interview with Congolese artist Freddy Tsimba on the issue of Kinshasa’s street children and a revisiting of the film’s characters a few years later. (KS)

Een Een abonnement abonnement op op BRUZZ BRUZZ magazine magazine isis gratis gratis voor voor wie wie inin het Brussels Gewest woont.

Woon je buiten het Brussels het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest?

Gewest?

Voor Voor slechts slechts €€ 25 25 krijg krijg jeje BRUZZ BRUZZ magazine magazine een een jaar jaar lang lang inin jeje bus! bus!

MARC-HENRI WAJNBERG: KINSHASA NOW > 26/1, Bozar, www.bozar.be

53

Nick Trachet

COLOFON

BRUZZ

| CULINAIR

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

De laatste jaren is er veel te doen over ons koloniaal verleden. Het Westen overspoelde de rest van de wereld met nieuwe producten, uit eigen land, maar ook uit andere koloniën. Maniok is niet Afrikaans, pinda’s en bananen zijn dat ook niet.

De imperialistische mogendheden stortten blikjes sardienen en kookpotten uit over heel Afrika. In de komende weken zal ik eens snuisteren naar de omgekeerde beweging: wat heeft dat koloniale avontuur voor ons eigen voedsel betekend?

Het tijdperk van de Belgen in Congo eindigde zo rond 1973 met de ‘zaïrisering’, jaren na de onafhankelijkheid.

Duizenden Belgische ondernemers en boeren keerden noodgedwongen terug naar huis. Hun bedrijven waren ingepikt door getrouwen van het regime van Mobutu.

Wat eten wij vandaag nog dat typisch is voor oud-kolonialen? Welke gerechten op onze tafels herinneren aan Congo?

Tapiocaparels? Wat is de soulfood van de teruggekeerden? In België is daar weinig van over. Veel recepten brachten zij niet met zich mee, toch niet in vergelijking met de koloniale mogendheden als het Verenigd Koninkrijk of Frankrijk.

Wij hebben allemaal gehoord van moambe en saka saka. Maar waar kan je dat eten in Brussel? Bij wie staat het thuis op het menu? Ja, er zijn wel eethuisjes in Matonge met moambe op de kaart, maar dat zijn geen adresjes voor oud-kolonialen. Die

NICK TRACHET

54

CULI NAI R

Mwamba

“Er zijn wel eethuisjes met moambe op de kaart, maar die zijn er voor wie vandaag naar wereldkeuken zoekt, niet voor nostalgici”

restaurants zijn er voor mensen die vandaag naar wereldkeuken zoeken, niet voor nostalgici.

Het gerecht heet in deze tijd mwamba, dat is Lingala voor de oranje saus van gestampte oliepalmvruchten. Die saus past niet alleen goed bij kip, maar evengoed bij ander vlees. Hoewel mwamba beschouwd wordt als nationale plat van Congo, komt de bereiding voor van Senegal (‘sauce graine’) tot Angola, het Afrikaanse gebied waar de

oliepalm (Elaeis guineensis) van nature groeit. Het vroegste recept dat ik vond, noteerde ik uit een reclame-receptenboekje voor de merken Liebig en Fray Bentos, met als titel: Les gourmets au Congo. Het is een gidsje bestemd voor de jonge koloniale ambtenaren voor hun reis naar de kolonie en het heeft geen Nick Trachet datum –Nick misschien nog van Trachet voor de oorlog?

“Je moet vers gestampte (rode) palmpulp hebben, dan neem je de mooie

Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

stukken van een malse kip,” staat er te lezen.

Zonder twijfel een moeilijke opgave in het land van de ‘poulet cycliste’, het Afrikaanse renkieken dat beenharde billen heeft. “Laat de stukken kip garen in de palmolie. Het moet een lange en zachte garing zijn om malse kip te krijgen.

Doe er flink wat zout en pili-pili over. Wanneer de kip goed gaar en zacht is, dien je ze op met witte rijst en maniokbladeren, gestoofd als spinazie.”

Dat laatste is dus de fameuze saka saka. Hier in Brussel is rode, ruwe palmolie nu te vinden in de Afrikaanse winkels. Het spul is bij onze temperaturen hard. Je moet ze dus al wat verwarmen. De rode smurrie maakt overigens vervelende vlekken, opletten dus, maar de smaak is aangenaam notig en verwarmend. Saka saka vind je in de winkel in blik, maar is ook in zakjes in de diepvries te krijgen als ‘pondu’. In heel wat recepten op het web wordt de rode palmolie weggecijferd en vervangen door pindakaas. Niet te vergelijken. Dat zal komen van auteurs die nog nooit rode palmolie van dichtbij hebben gezien? Het kan ook komen van regionale verschillen. Ook Angola beschouwt ‘muamba de galinha’ als nationaal gerecht.

Maar de bereiding is écht wel koloniaal te noemen. Congolezen zelf drukken mij op het hart dat mwamba in deze vorm gegeten werd door de Belgen in Congo, niet door de lokale bevolking.

Smakelijk.

Harde kip Pistolets

ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE 55.000 exemplaren.

ADVERTEREN? Marlies De Deygere, 02-650.10.18, marlies.dedeygere@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur) CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Steven Van Garsse, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Ruth Plaizier, Heleen Rodiers VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

BRUZZ is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

MELD NIEUWS

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met een moet je er al een hele hoop tegelijk slachten! forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Persberichten kunnen via Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding De hele reeks nalezen?

Brusselaardie die stad woog gram, en bolrond metanderhalf een diameter van redactie@bruzz.be Brusselaar dedestad toe, wat 45 pepertjes look. Na uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, Voer uw evenement in op BRUZZ.be/trachet ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden Encodez votre événement sur krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een Mathias Declercq CULTUUR & UIT on wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al Enter your event vederlicht wit Geen Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of www.agenda.brussels Gerd Hendrickx REDACTIE

Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. nieuws Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu geworden En de mensen overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen van prijsverhoging, dus doen ze het via volumedie te oud zijn volgens de normen van de verkleining.

Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken agussi?

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen West-Afrika.

Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van veleop pompoensoorten, en geschiedenis rust vertelde mijgepeld lang geleden dat

Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De REDACTIE Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE

GO! SCHOLENGROEP BRUSSEL In 31 kinderdagverblijven verspreid over het Brussels Gewest geven we onze kleinste ketjes een warme tweede thuis. We helpen hen bij hun eerste stapjes om later grotere sprongen te maken en verder te groeien tot échte wereldburgers.

Klaar voor een nieuwe start?

Bewakingsagent - Voltijds/vast contract Haven van Antwerpen

HEB JIJ EEN HART VOOR KINDEREN EN WIL JE MEE BOUWEN AAN HUN TOEKOMST?

Ondernemingsnummer: 0427.388.334 Vergund als bewakingsonderneming door FOD BiZa

DB623070I9

Regio Brussel

Stuur dan je CV en motivatiebrief naar Sabine Winters, directeur kinderdagverblijven - sabine.winters@sgrbrussel.be Securitas NV Sint-Lendriksborre 3 1120 Brussel +32 (0)2 263 55 55 www.securitas.be DB744424L1

SURF NAAR WWW.VDAB.BE VOOR DE VACATURES

Solliciteer vandaag nog via deze QR codes of stuur je CV op naar Elke.Ots@securitas.be .

Vind al onze vacatures terug op jobs.securitas.be

DB744352L1

Op zoek naar een nieuwe job?

Maak mee hét verschil. Word leerkracht in Brussel! www.leerkrachtBXL.be

KOM NAAR DE INFOBEURS VOOR ZIJ-INSTROMERS OP 26/01 VAN 14U TOT 19U.

OPENBAAR ONDERZOEK

© Xavier Claes

A VOOR REDUCTIEPROGRAMM PESTICIDEN 2023-2027 gewestelijke en federale De uit om deel te autoriteiten nodigen u ar onderzoek nemen aan het openba a 2023-2027 over het programm tieplan voor de van het Nationaal Ac en (NAPAN).

Reductie van Pesticid t tot doel het Dit programma heef en en hun gebruik van pesticid fmilieu en de impact op het lee verminderen volksgezondheid te verschillende door middel van bewustmaking, acties (opleiding, uning, studies, regelgeving, onderste professionelen enz.), gericht op zowel tor, publiek en (landbouw, groensec n. privaat) als particuliere

© Yves Fonck

17 JANUARI x 20 MAART 2022

© A. De Knijff

rt ons !

Uw mening interessee

l te nemen heeft u de kans om dee a wordt goedgekeurd, .belgium.be. inie Vooraleer het programm nop tform napan.mij erzoek via het onlinepla aan het openbaar ond art 2022 bezorgen op ook tegen uiterlijk 20 ma en ing erk opm lijke rifte eid, U kunt ons uw sch Bol, FOD Volksgezondh naar Dr. Ir. Vincent Van t pos per of e v.b fgo napan@health.

0 Brussel.

Galileelaan 5 bus 2, 121

Meer weten over het

Brussels programma?

in Leefmilieu d op 15 februari om 18u worden georganiseer sie ses info n: pesticide@ een ijve zal Er heidssituatie. Inschr ankelijk van de gezond Brussel of online, afh leefmilieu.brussels.

27, fmilieu.brussels/napan23 n geraadpleegd op lee rde wo kan a mm en op gra w) pro Het (departement Stedenbou eenten van het Gewest gem 19 de 00 in in /30 ier pap 86C op Brussel (Havenlaan tiecentrum van Leefmilieu afspraak in het informa

© Leefmilieu Brussel

© AEOLUS

1000 Brussel).

M E E R I N F O : W W W. L E E F M I L I E U . B R U S S E L S - 0 2 7 7 5 7 5 7 5

Annonce_EP_Pesticides.indd 5

Ver. uitg.: F. Fontaine & B.Dewulf, Havenlaan 86C/3000 - 1000 Brussel · Gedrukt op gerecycleerd papier.

© H. Van Den Oetelaar

7/01/22 10:15