BRUZZ - editie 1781

#1781

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

22 | 12 | 2021

TIPS

2021 IN TIEN INTERVIEWS MARC NOPPEN CEO UZ Brussel

& LIESBETH VAN IMPE Hoofdredacteur Het Nieuwsblad

MAÏTÉ MEEUS Oprichtster #balancetonbar

DYAB ABOU JAHJAH Opiniemaker en leerkracht

ZANNA VANRENTERGHEM

JAOUAD ALLOUL

Klimaatactiviste

Performer en activist

MARCO KANA

RRITA JASHARI

Verdediger bij Anderlecht

Muziekprogrammator De Vaartkapoen

OLIVER KLEIN Sociaal psycholoog

TRANSQUINQUENNAL

KRISTEL DERDELINCKX

Theatercollectief

Schooldirecteur

Voor slechts

€10

Edito

KRISTOF PITTEURS hoofdredacteur

“Hoor je mij?” In deze tijden van thuiswerk en al dan niet zelf opgelegde sociale bubbels is het een van de meest gemaakte opmerkingen. Ook de varianten, “Je microfoon staat niet aan”, “We horen je niet” en “Er gaat iets mis met je verbinding” scoren al

bijna twee jaar goed tijdens digitaal vergaderen of afspreken via WhatsApp. Ook op straat vroegen verschillende bevolkingsgroepen het afgelopen jaar uitdrukkelijk om gehoord te worden.

Jongeren, mensen uit de culturele sector, vrouwen en meisjes die op café willen zonder te moeten afrekenen met opdringende mannen, het zorgpersoneel dat verzuipt in de coronacrisis …

In dit speciale eindejaarsnummer blikken we met een aantal van hen terug op 2021.

Een jaar dat voor velen van ons één langgerekte ontgoocheling was. Vorig jaar deze tijd dachten we dat het ergste achter de rug was. Iedereen gevaccineerd en blij de zomer in, dat was het motto. De waarheid en het virus drukten ons pijnlijk met de neus op de feiten.

Waren we naïef? Hadden we het niet gehoord? Of wilden we het niet horen? Na het gesprek met Marc Noppen en Liesbeth Van Impe – de CEO van UZ Brussel en de hoofdredacteur van Het Nieuwsblad – dat u

DURS D’OREILLE Vous m’entendez ? En ces temps de télétravail et de bulles sociales (auto)-imposées, c’est l’une des remarques qui revient le plus souvent. Les variantes : « Votre micro est coupé », « On ne vous entend pas » ou « Votre connexion n’a pas l’air de fonctionner » ont fait leurs preuves lors des réunions numériques ou des appels sur WhatsApp depuis près de deux ans.

L’année dernière, divers groupes de population ont également demandé expressément à être entendus dans la rue. Les jeunes, les personnes du secteur culturel, les femmes et les jeunes filles qui veulent sortir sans avoir affaire à des hommes importuns, le personnel de santé dépassé par la crise covid…

Dans ce numéro spécial de fin d’année, nous faisons le point sur 2021 avec plusieurs d’entre eux.

Une année qui, pour beaucoup d’entre nous, n’a été qu’une suite de déceptions. L’an passé, à cette FR

vanaf pagina 8 in dit magazine kan lezen, ben ik geneigd te zeggen dat we het niet wilden horen. Misschien zelfs uit lijfsbehoud, zoals Van Impe in dit gesprek aangeeft.

Daarom – ook daarom – staat boven alle BRUZZ-jaaroverzichten het logo “Hoor je mij”? Om u – maar ook onszelf – erop te wijzen dat we moeten luisteren. En dat je soms moet willen horen wat er te horen valt.

BRUZZ | EDITO

Ongehoord

UNHEARD époque, nous pensions que le pire était derrière nous. Tout le monde vacciné et le cœur léger en été, telle était la devise. La vérité et le virus ont agi comme un pénible rappel à la réalité.

Avons-nous été naïfs ? N’avonsnous pas entendu ? Ou ne voulions-nous pas entendre ?

Après l’entretien avec Marc Noppen et Liesbeth Van Impe - le PDG de l’UZ Brussel et la rédactrice en chef du Nieuwsblad - que vous pouvez lire dans ce magazine, je suis enclin à croire que nous ne voulions pas l’entendre. Peut-être même par souci d’auto-préservation, comme le pointe Liesbeth Van Impe dans cette interview.

C’est pourquoi vous trouverez le logo « Hoor je mij ? » (Vous m’entendez ?) au-dessus de tous les bilans de l’année de BRUZZ. Pour vous rappeler – mais aussi à nous-mêmes – que nous devons écouter. Et que parfois, il faut vouloir entendre ce qu’il y a à entendre.

Can you hear me? In these times of work-at-home and bubbles, self-imposed or otherwise, it’s one of the most common things to say.

Comments like “Your microphone is not on”, “we can’t hear you” and “something is wrong with your connection” have set records in digital meetings or meetings via Whatsapp for almost two years now.

In the past year, different groups of the population also explicitly asked to be heard on the street.

Young people, people from the cultural sector, women and girls who want to go to the pub without having to deal with obtrusive men, care workers drowning in the Covid crisis...

In this special year-end issue, we look back at 2021 with some of them. A year that for many of us was one long drawn-out disappointment. This time last year, we thought the worst was behind us. Everyone vaccinated and happy for the summer, that EN

was the motto. The truth and the virus made us face the painful reality.

Were we naive? Hadn’t we heard? Or did we not want to hear it? After the conversation with Marc Noppen and Liesbeth Van Impe – the CEO of UZ Brussel and the editor-in-chief of Het Nieuwsblad respectively – in this magazine, I am inclined to say that we didn’t want to hear it. Maybe even out of self-preservation, as Van Impe indicates in this interview.

That is why you will find the “Do you hear me” logo on top of all BRUZZ annual reviews. To remind you – but also ourselves – that we need to listen, and that sometimes you have to want to hear what there is to hear.

22 DECEMBER 2021

I

3

BRUZZ ACTUA

2021 was een jaar waarin verschillende mensen riepen om onze aandacht en een jaar waarin de zin “Hoor je mij?” haast dagelijks weerklonk.

Daarom laten we vanaf maandag in ons jaaroverzicht die mensen aan het woord die onvoldoende gehoord zijn. Zij laten hun licht schijnen over het afgelopen jaar.

DUBBELINTERVIEW

Vanaf maandag, een week lang, op al onze kanalen

Ik begrijp de frustraties van de coronabetogers, maar begrip heb ik niet

“Wij moeten politici blijkbaar altijd vooruit stuwen: ja, spring alsjeblief!”

Communicatieexperte NADIA VERBEECK

TV

“Nu zijn alle sleutelfuncties bij Bozar in vrouwenhanden”

Het jaar 2021 door de ogen van Liesbeth Van Impe, hoofdredacteur Het Nieuwsblad en Marc Noppen, CEO UZ Brussel

8

BRUZZ CULTURE

« On s’est demandé si notre association de trois hommes blancs n’était pas obsolète » Le collectif de théâtre Transquinquennal se confie sur les raisons de sa dissolution programmée

46

Hoofd Bozar SOPHIE LAUWERS

TV

4

I

22 DECEMBER 2021

BRUZZ TV Vanuit het torentje bovenop het Flageygebouw in Elsene laten vijf Brusselaars hun licht schijnen over de actualiteit van het afgelopen jaar. Van maandag 20 december tot en met vrijdag 24 december

BRUZZ RADIO In Whatzz Up? blikt een centrale gast bij Bram elke dag terug op het nieuws dat 2021 voor hem of haar heeft bepaald. Van maandag 20 december tot en met vrijdag 24 december

k. urder eetnu en me-

de

)

de meer naar aarin ons tot

epe gen man n per ks’ el erg dat un merk s een

uwest eel s in HET JAAR Edito 3, Bijgedachte 7, , EINDEJAARSINTERVIEWS Klimaatacten an detiviste Zanna Vanrenterghem 20, elst, Schooldirecteur Kristel Derdelinckx 28, Anderlechtverdediger Marco

Kana 31, 2021 IN BEELD Ivan Put 17, Bart

en, Dewaele 23, Saskia Vanderstichele 31 ueerd. jn or de et vanakte ge

gen een Het mdat en n et was elgian het daar eden n niet

voor

van ed

40

t

BRUZZ.BE Welke gebeurtenissen hebben Brussel gekleurd en bepaald in 2021? Scroll door de belangrijkste nieuwsfeiten van het afgelopen jaar op de interactieve tijdlijn op BRUZZ.be

Inhoud

Olivier Klein, sociaal psycholoog Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Kristof24 Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Brusselse Pitteurs Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen van Eco Flageyplein 18, 1050 Print Center (DPG Media) Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse en wordt gesubsidieerd door KIM brengt MediaGemeenschap vzw, wordt gedrukt persen van Eco de Vlaamse en op dede Vlaamse 2021 in beeld Print Center (DPG Media) Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door 6 de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

“Ik ben een verlichtingsfundamentalist” Dyab Abou Jahjah, opiniemaker en leerkracht

18

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame devoor godin en moeten dus pluvera” puur zijn. Volkorenpistolets 52 zijn een ontheiliging!”

“Ik schrik altijd hard als ik bots op mensen die mij zien als de slechte” Performer en activist Jaouad Alloul

REDACTIE Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING Soukias Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VORMGEVING VERTALING HeleenFrédérique Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert,wel Noémie “Ergens bij horen is misschien Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, belangrij ker dan de inhoud bij FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskiacomplotaanhangers” Vanderstichele, Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie

BRUZZ |INHOUD

verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had bijten, daarvoor is het te hoog. Je moet het in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie of lichtelijk pletten. Om het te breken agussi?

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordtisvoornamelijk gebruiktvan in het deeg in Technisch dat om het zwellen West-Afrika.

Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoedie snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke genitaliën van de godin Ceres. Se non è vero …

Afrikaanse winkel.

Pistolets zijn per definitie wit. Ze staan Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. saus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven worden uit het fijnste meel gebakken, simila bij de met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, “Ik was kwaad, zulke feiten Semmel, steeds deook naam voor deze broodjes maar zeker nog bijvoorbeeld spinazie.

Een kunnen levens verwoesten” in het zuiden van dat museum van Maïté Meeus, #balancetonbar tomaatje zorgt ervoor datland. je je In kanhet vergissen met Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbarde hete pepers, tot jolijt van iedereen! Laat 14 sting van tijd de Vesuvius in het jaar hebben is onbepaalde verder sudderen.

De 79 agussisaus ergoverleefd. vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakook wat Te eten met de vingers, ken een en de ware pistoletoloog boven bord rijst.

Smakelijk. trekt eerst dat natte kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra beleg. Smakelijk.

gt het arkt

“We are going to be an open house” Rrita Jashari, music programmer of the Vaartkapoen

BRUZZ KET zocht en vond heel wat toffe activiteiten om 2021 af te sluiten en goed aan 2022 te beginnen. Geen tijd om je te vervelen tijdens deze extra lange kerstvakantie

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Zelf nieuws gespot? redactie@bruzz.be Fifteen specialvia gifts, welkom madebruzz.be/meldnieuws in Brussels

Persberichten kunnen via

35 redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR NL/FR/EN Select: music, theatre & ENTER YOUR EVENT ON visual arts 56, NL/FR/EN Select: film 58, www.agenda.brussels UW EVENEMENT IN OP FR EVOER at & Drink 60 ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels

WWW.BRUZZ.BE

BRUZZ SOCIAL

22 DECEMBER 2021

I 5

Cartoon

2021 VOLGENS KIM 6

I

22 DECEMBER 2021

Bijge

Bijgedachte Bijged

Vooruitgang Zalig kerstfeest Kinderen Uber alles baas

BRUZZ | HET JAAR

© SASKIA VANDERSTICHELE

© SASKIA VANDERSTICHELE

HEERAN AGAINST THE WALL

OARD

niet overdrijven. Want ook dit is devoor de freelancer z af, waarbij allejaar lasten Deook inkorting van de zomervakantie is wereld niet vergaan, dit jaar gebeurden lusten voor de baas – of je die nu werkgev alleen voor het een goeie zaak. Zek er heel wat goeie dingen.

Ook inleren Brussel. platformbeheerder noemt.

REDACTEUR grootsteden is er ook een dimen REDACTEUR Vrouwen maakten een tegen hunzie Dievuist precarisering je sociale niet enkel in d Kinderen uit kansarme milieus ontbere agressors, daarbij gesteund door mannen BRAMVAN VAN vervoerssector, maar ook bijvoorbeeld in BRAM die het even beugrote zijn.

Brusselse coronapavakantie structuur, een veilige om RENTERGHEM RENTERGHEM horeca.

Zo deed mijn petekind in juli haa tiënten werden probleemloos in Vlaamse én gezonde voeding.

“Het wordt vaak vakantiejob als serveerster in een hippe p neemt neemthet hetnieuws nieuws ziekenhuizen opgevangen, en versa. vergeten,” professor in het bos.zegt Zijvice kreeg pas ‘sonderwijskund morgens telefo op opde dekorrel korrel Vrijwilligers blijven tussen Kerst en niet de ook melding of ze al dan moest werke Martin Valcke (UGent), “maar sommige Nieuw belangeloos de vaccinatiecentra – en dat was afhankelijk vanschool het weer.

De kinderen krijgen alleen op regelm bemannen, leerkrachten verrichtten maand hing zij aanIn een zijden draadje en en gezond te eten. de Verenigde State Redacteur kunst- en vliegwerk omervan hun leerlingen einde ze – gezien hondenw spreekt men had daarom van dehet Summer Hu BRAM VAN RENTERGHEM toch van goed onderwijs te kunnenTerwijl wij vroeger bij r na niks verdiend.

Vroeger woonden we aan de Koningsstraat, en als Schoolbussen rijden er in de zomer dan Vanaf volgend schooljaar is ons land weer neemt nieuws op de korrel voorzien en Union werd herfstkampioen. ook met we het na een nachtelijke braspartij geen zin meer rond met onze eten.”vingers zaten te draaien, m een beetje verder gesplitst, en lopen ook de Op de metro de winkelvoor zet zowat werden vergoed. Voor inz hadden om de berg op te strompelen, namen we en intenminste Betere leerprestaties, schoolvakanties niet meer gelijk. Tenminste, iedereen mondmasker op –betaald. wat een gezondere heid werd toen nog een taxi. In vijftig procent van de gevallen leiddekeurig z’n voeding énenmeer oefenkansen in het Ne als Vlaanderen niet opwat de valreep meegaat in wel anders in Londen is – bij de slagers Een verloren jaar.

Zo zullen heel Een goede vriend bedeelt dan weer dru dat tot frictie. Of het ging angstaanjagend snel, of lands – want ook dat mag niet vergeten het plan van de Franstalige onderwijsminister worden vooral kleine kerstbestellingen mensen 2021 omschrijven, want het als zelfstandige.

Enig probleempje: er is m de chauffeur was erg onbeleefd.

En altijd was er worden: heel wat Brusselse kinderen sp Caroline Désir (PS) om twee weken van de geplaatst, dat grote begon zoals eindigde: de golven. grote speler meerfamiliein België die de prijzen die het argwaan overtussen de route, en of die wel zeker degoed wetende buiten de schoolpoort nauwelijks een w zomervakantie af te houden, en aan de feesten het overwerkte zorgpersoneel We probeerden natuurlijk van eens jaar gelijk houdt, bij de minste kritiek de kortsteer was.

Zo reedhet eenbeste chauffeur helemaal Nederlands. en krokusvakantie te plakken. helemaal de dieperik in zouden duwen. te maken,herfstzo zijn we wel.

Ten persoonlijwerking stopzet en hem verplicht met een de verkeerde kant uit. Toen wij daar iets van toch is het rond een verloren jaar, want ken titel trachtte ikDésir door hij het vele thuisblijRedenen genoeg dus, zo tijde ongeveer Minister wilterug de hervorming – toch haar te lopen, zodat ze te en allen wete zeiden, keerde naar de Beurs en En gooide aanbeland inzover een fase ven de band met mijn jonge kinderen experts zijn het hierover eens. grote politieke trofee – zelfstemet eeneind jaar2021 zijn we uithangt.

Tot de zelfstandigheid. hij ons uit zijn auto. verdacht die van eind 2020 lijkt. politiek verstevigen.

Ik leek op weg, houdt Vlaamse dan n uitstellen alsgoede Vlaanderen alsnogopdook, aandie boord Freelance isde een Engels, dus hip woor Toen Uber in 2014 in maar Brussel was er veel opWat sijpelden berichten over België de deeleconomie, toen ik laatst vroeg wie dedat beste van daarToen ook termen als platform, dan ook weinig onspapa weerhield gretig tegen ombinnen Franstalig achterna te fl klimt. gevaarlijkere besmettelijkere Britseklinken. Maar in deisv de hele wereld was het antwoord toch teit enVolgens vrijheid onderwijsdeskundigen goed gebruik vaneigenlijk te maken.

Je wist op voorhand hoeveel engaan?

Er was, zijn weinig redenen om dat variant, die het oorspronkelijke virus uitzeeindelijk weer gewoon: mama.

Ik zei het al, een volgorde ondergraven het sociale je betalen moest, en dat was altijd een pak minder een kwestie van lef, om diestels kno niet te doen. Zo ziet de Nieuw-Zeelandse Wuhan zou verdringen.

Het zorgde voor de verloren jaar. we in België zo voor gevochten hebben dan met de gewone taxi.

Bovendien was de service eens om te draaien, en deze discussie,en d onderwijsdeskundige John Hattie twee grote derde golf, door deltavariant en Een jaar het flink trots opde mogen zijn. loopt, eenook pakwaarin beter.

Datleven vonden wij niet alleen.

Toen degevolgd sinds de jaren 1970 definitief te factoren die leerverlies veroorzaken: tv-kijken de vierde duurder werd en gasdeze en elektriciteit bijna taxisector concurrentie aanklaagde, kon diegolf. beslechten. en vakantie.

Als die vakantie dan nog eens vijfde golf is die van de omikronvaonbetaalbaar. politie en betogers sectorWaarin op weinig begrip rekenen. Een van“De de meest twee lange maanden en door elkaar geregeld afrosten, onze aanhoudt, vermelde commentaren op onze sociale media wanhopige ouders werden ingevuld wordt met uren persoonsgegevens te grabbel was: ‘Je moet het maar weten.’ schermtijd, valt wel te begrijpen waarom gegooid, sans-papiers Maar het iszichzelf niet omdat je niet vriendelijk bent, leerlingen in september bijna niks meer weten uithongerden, dan wel dat je taxi’s geen recht hebt op sociale bescherming. van wat ze het jaar ervoor hebben geleerd.

Uber-chauffeurs de stad blokkeerOmgekeerd is iets wat hip, gebruiksvriendelijk en De Franse Gemeenschap oog voor den, de Brusselse vaccinatiecampaggoedkoop is, niet noodzakelijkheeft eerlijk.

Dat geldt ne veel tenog snel sputterde, het een ander aspect: het ritme.

Want niet ook voor Uber. begrotingstekort Griekse proporties alleen worden twee weken vakantie elders Volgens de taxisector, en ook de socialistische kreeg en klassen zonder leerkrachten gepland, ook de koppeling met de katholieke minister-president Rudi Vervoort (PS) zit op die kwamen feestdagen te staan. lijn, is Uber gaat geen op neutraal platform dat vraag de schop.

Daardoor kanen Een verloren jaar dat ons massaal aanbod afstemt, maar een werkgever, diezeven het tarief een cadans aangehouden worden van deprimeert, zo regels leerde het interview en de chauffeurs uit hetZosysteem weken les enbepaalt, twee weken vakantie. is het met psychologe Charlotte Viaeneweigeren ons zet als ze te veel ritten en hen nauwgezet probleem van het soms erg korte derde vorige week, en de wachtrijen bij de Vervoort heeft gelijk als hij zich afvraa controleert. trimester in het oude systeem ook van de riant,” zegt Marc vooruitgang Noppen, CEO vannu heteigenlijk UZ psycholoog langer maakt dan die bij het Uber inhoudt. A Tegenover dit ‘werkgeversgedrag’ staat dan ook baan, want elk blok is in dit nieuwe systeem Brussel ditandere magazine.

En uit ook zo’n handi vaccinatiecentrum.

Een jaar kortom, taxibedrijven een minimumloon, betaaldedat vakantie en een verderop –innu Vlaams minister van Onderwijs Ben even lang.

Brits onderzoek eind –vorige week ons nauwelijks een argumenteert stap dichter bracht bij Hij is hebben om de lagere prijs per strekkend pensioen, Vervoort. daarin niet dat Weyts (N-VA) is deze week alvast het ov Bianca Debaets (CD&V) vindt diegepubliceerd werd, lijkt die nu toch niet het rijk der vrijheid.

Dat ons nauwelijks een kilometer gaat, dan gaat dat automatisch alleen. Alvast in Californië, het Verenigd Koninkmet de Vlaamse Onderwijsraad begonn loskoppeling jammer “omdat die feestdagen zoveel minder te en zijndat dan stap dichter hoe christelijk – elvan íémand, is de zelden de baas. He rijk,bracht Spanjebijen– Nederland oordeelden rechters dat ziekmakend In die raad is het vooral uitkijken naar d voor heel veel gezinnen wel nog iets Al ismakkelijk het nog teom vroeg kaar. Want als deze coronacrisis ons ietsop een deltavariant. vanvoor op de achterbank van d Uber-chauffeurs recht hebben werknepositie van de vakbonden.

Zullen de betekenen”.

En inderdaad, spiritualiteit stellige conclusies. leert, is het wel dat we door en door sociale flexibiliteit en goedkope tarieven tedie vrage merscontract. kiezen van een voorlopig nipte meerder moet zeker een plaats hebben in onze Dat we nu na al die moeite weer enkele wezens zijn.

Maar goed, dat wisten we laten we toch de chauffeur niet vergeten.

En dat is maar goed ook. Want in alle stilte stapjes moeten in liever een lange va vorig jaarsamenleving, natuurlijk al. van leerkrachten die dat kan ook metprecarisering één naar achteren hij soms wat doen onvriendelijk. tekent zich ook ookmaar in België een nieuwe plaats voren,om is dan Die processie Echternach leidttussen tot échtook te ergerlijk, kunnen uitblazen? Of k feestdagvan – de pendeltocht hemel envan naar heeft toch zit er niks anders op. Want als kind, we er dat zeker in Bru wrevel enaarde opstootjes, gemediatize de kant van het hoeft die nietfeltelkens met een hele ons nu niks meer van aantrekken en de seerd worden, ja meer ook door onszelf.

Maar gebaat is bij een modernere vakantiereg vakantie geëerd worden.

Het ook Lees overte het Taxiplan opbetekent p. 8-9 zorg alsnog overspoeld is hetBelgië pas kozen ze voor zoals verschillende interviewees in ditingekort worden, ling? Inwordt, Franstalig dat al te lange lesperiodes echt een jaar geweest. eindejaarsnummer hetellenlange zeggen: laatvakanties ons 22 SEPTEM laatste.

Benieuwd wat ze in Vlaanderen want net als putten die verloren

to dedicate Belgium’s biggest mural to him, artists Koen ‘Eres’ Tracks”. SomeDeweerdt of the and Suarez carriages are Murals now onmust have special display at TrainThe fresco is thought.

World in Schaarbeek. still in theInmaking, but order to prevent can onlookers already be viewed at from taking the objects Rogier.

with them, the woman in the photo glues them down. The exhibition was designed by Brussels artist François Schuiten and can be visited until 17 April. All aboard!

“Het is makkelijk omnu van op de “Als we ons er “Heel wat kinderen achterbank om niks meereten van aanenkel op schoo flexibiliteit trekken, is het pasVooren gezond. hen is goedkope tarieven echt een verloren een lange zomerva te vragen” jaar geweest”

kantie nefast”

de kinderen alleen maar uit.

zullen doen.

22 DECEMBER 2021

Lees de analyse over de nieuwe schoolvakanties p. 18-21

I 7

JAAROVERZICHT 2 0 2 1

1/1 ZONE 30 Met de invoering van de Stad 30 wordt 30 kilometer per uur de regel in de straten van

het Brussels gewest. Enkel op grote verbindingsassen blijft de maximumsnelheid hoger.

7/1 MINI-EUROPA Dankzij het personeel kan Mini-Europa openblijven.

De medewerkers dringen

aan op onderhandelingen tussen de directie en de Stad Brussel, en er komt een akkoord.

LIESBETH VAN IMPE EN MARC NOPPEN BLIKKEN TERUG OP 2021

‘Gelukkig hebben we het slechte nieuws in schijfjes gekregen’ Terwijl u zich opmaakt voor alweer een vreemde kerst, overloopt BRUZZ nog eens het afgelopen jaar samen met twee scherpe denkers. In de rechterbovenhoek van ons interviewscherm: Liesbeth Van Impe, hoofdredacteur van ‘Het Nieuwsblad’, en sinds eind vorig jaar overgelopen naar Antwerpen. In de linkerbenedenhoek: Marc Noppen, CEO van het UZ Brussel en generaal in de frontlinie. — BRAM VAN RENTERGHEM EN KRISTOF PITTEURS, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE Liesbeth Van Impe: “Ik waag me niet aan voorspellingen voor 2022. Als er een vijfde, zesde of zevende golf komt, het zij zo.”

8

I

22 DECEMBER 2021

21/1 GARE MARITIME De renovatie van de Gare Maritime aan Thurn & Taxis is zo goed als klaar. Het is

26/1 PETITIE De Catalaanse Carla start een petitie na een poging tot verkrachting. Ze vraagt de

volgens Extensa-CEO Kris Verhellen nog zoeken naar verdere invulling en vooral naar een ziel.

gemeente Etterbeek om meer middelen vrij te maken voor de bescherming van vrouwen.

U

leest het goed: ook dit interview gebeurt via Teams. Want bijna twee jaar na de lang vergeten Skype-rinhas en quarantainequizen, wordt ons leven nog altijd gedomineerd door schermen gevuld met hoofden in hokjes. Dat is niet anders bij Het Nieuwsblad en het UZ Brussel.

Valt het een beetje mee om zo een redactie te leiden via Teams?

LIESBETH VAN IMPE: Nee. Maar in tegenstel-

ling tot wat we eerst dachten, lukt het wel. Al heeft iedereen op het eind van de dag nog altijd een punthoofd. Het is ook een dystopisch zicht, om de overgebleven journalisten op de redactie de hele tijd tegen een scherm te zien praten.

MARC NOPPEN: Ook wij zijn massaal overgeschakeld op thuiswerk voor ondersteunende diensten, en teleconsultatie voor artsen. Dat is een blijver geworden, gemiddeld werken er vijfhonderd mensen op afstand. Zij moeten tenminste één dag per week van thuis uit werken, en minstens één dag per week op het werk. De rest bepalen ze zelf in hun teams. Volgens een tevredenheidsmeting vindt negentig procent dat goed zo. Never waste a good crisis.

B R U Z Z | R O N D E TA F E L

Noordstation. Enkele dagen later breken er rellen uit bij een samenkomst om hem te herdenken.

Weten jullie nog met welk gevoel jullie aan 2021 begon?

VAN IMPE: Ik was blij dat 2020 voorbij was en begon na te denken over een tijd na corona. Maar we hebben moeten leren dat het anders loopt en dat we nog een tijdje vastzitten. Ik waag me dan ook niet aan voorspellingen voor 2022. Als er een vijfde, zesde of zevende golf komt, het zij zo. Als blijkt dat het een stille dood sterft, zal het ook zo zijn. Intussen zijn we als kikkers echt wel platgekookt. Gelukkig hebben we het slechte nieuws in schijfjes gekregen. Want had ik begin 2020 geweten dat we nog altijd via Teams interviews zouden houden, ik had het op voorhand opgegeven.

NOPPEN: Er was een tweespalt. Enerzijds was er het narratief van de beleidsmakers, met triomfalistisch getoeter over het rijk der vrijheid en het lossen van maatregelen.

Anderzijds wisten wij al medio 2020, via een paper in het wetenschappelijke toptijdschrift Science, dat we nog drie tot vijf jaar met jojoperiodes zouden zitten. Het optimisme was misplaatst.

VAN IMPE: Het optimisme begin 2021 was er wel door de vaccins.

NOPPEN: Dat is waar. Maar het allerbeste vaccin kwam met 95 procent bescherming.

Dan weet je dat er nog altijd 500.000 mensen ziek zullen worden, zelfs al mocht

▼

9/1 IBRAHIMA Een jongen van 23, Ibrahima, overlijdt na een politie-interventie aan het

22 DECEMBER 2021

I 9

Leopold II-tunnel. Daarvoor wordt een lijst met elf namen van bekende Brusselse vrouwen opgesteld.

1/2 MESAANVAL Bij een mesaanval in een metrostel aan het Weststation raakt een vrouw ernstig

gewond. De dader kan worden ingerekend dankzij de alerte reactie van enkele jongeren.

▼

27/1 VROUWENTUNNEL De Brusselaars mogen een nieuwe naam kiezen voor de gerenoveerde

iedereen zich hebben laten vaccineren. Maar ik geef toe, we hebben op dat moment veel te weinig tegengas gegeven.

We nemen er even een citaat, of liever een tweet van Marc Noppen begin 2021 bij: “Mooiste nieuwe woord van het jaar 2021 nu al gekend: vaccinatievaudeville”

discussies waren over die transfers naar Vlaamse ziekenhuizen.

NOPPEN: Ik kan dat bevestigen: in het veld is daar nooit discussie over geweest. Buiten dan bij een prins carnaval (burgemeester van Aalst Christoph D’Haese van N-VA, red.), maar dat is voor zijn politieke rekening.

“De zone 30 is niet symbolisch. We redden er levens mee.” (Elke Van den Brandt van Groen)

NOPPEN: Wij hebben toen met de kramakkelige

B R U Z Z | R O N D E TA F E L

opstart van onze vaccinatiecampagne bijna twee maanden verloren. We hebben ons erna gelukkig goed herpakt, maar het aantal mensen dat in die periode ziek geworden en overleden is, vergeten we.

VAN IMPE: Net zoals nu met de boosterprikken.

NOPPEN: Voilà. Weer wachten, discussiëren, misschien nog een overlegcomité ... je bent meteen drie weken kwijt. Maar in die drie weken neemt de omikronvariant het over.

VAN IMPE: In Brussel wilde vijftig procent van het zorgpersoneel zich niet laten vaccineren. Dan moeten alle alarmbellen toch afgaan? Maar wat zei Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS), toen hij geconfronteerd werd met een sneller vaccinerend Vlaanderen? ‘Vaccinatie is geen race.’

(Windt zich op) Als er iets een race is, dan is het toch wel vaccinatie! Niet om te winnen van Vlaanderen of Wallonië, maar om te winnen van het virus. Was ik Brusselaar, dan trok ik me daarbij de haren uit het hoofd. Maar nu moet ik zedig zwijgen.

U al veel boetes gekregen meneer Noppen?

NOPPEN: Als het weer het enigszins toelaat, kom

ik met de fiets. Nee dus.

VAN IMPE: Brussel heeft van de lockdown gebruik-

gemaakt om op het vlak van mobiliteit wel wat dingen te doen. In Schaarbeek en grote delen van Brussel is verkeersveiligheid nog altijd een dingetje, net als de congestie. Maar als Brussel ergens doortastend in is, dan is het daarin wel.

NOPPEN: Mensen wennen eraan, ook aan de knip in het centrum van Brussel. Je kunt zeker discussiëren over de esthetiek van de voetgangerszone, maar het heeft wel een pak auto’s uit het centrum gehouden. In de week woon ik in de Dansaertwijk, en daar is dat is toch wel opvallend.

Wat vinden jullie van de kilometerheffing?

VAN IMPE: De redactie is in Antwerpen en ik was

NOPPEN: Ik denk dat veel landen ermee bezig zijn,

Is de breuk tussen Vlaanderen en Brussel groter aan het worden? Als je merkt dat er mensen op hun achterste poten stonden toen patiënten van Brussel naar Vlaanderen werden overbracht?

VAN IMPE: Overschat dat niet. Een paar mensen maakten daar misbaar over, maar ik heb geen weet van huiskamers waar er hoogoplopende

“Zorg ervoor dat Brussel uitlaatkleppen heeft, in de plaats van identitaire debatten te voeren” LIESBETH VAN IMPE Hoofdredacteur Het Nieuwsblad I

VAN IMPE: Nee, ze mogen dat hier ook invoeren.

Voor een groot deel van Brussel is dat echt wel een goeie zaak.

Want u woont in Antwerpen nu. het pendelen echt beu. De A12 is een plek waar ik zo weinig mogelijk tijd wil doorbrengen. Ik ben dus gezwicht en naar Antwerpen verhuisd.

Tijdelijk, zoals ik het in mijn hoofd verzoen met het feit dat ik liever in Brussel woon.

10

Is dat mee de reden waarom u naar Antwerpen bent verhuisd?

22 DECEMBER 2021

maar alstublieft: doe het dan voor het hele land.

VAN IMPE: Dat het rekeningrijden er ooit zal

komen, denk ik wel. Dat het er net zoals veel vaccinaties te laat zal komen, ook.

NOPPEN: Er zijn nog zekerheden in het leven.

“Aangezien Annie Cordy het vaakst gesuggereerd werd, was het essentieel om ook haar naam toe te voegen.” (Nawel Ben Hamou (PS) over de naamsverandering van de Leopold II-tunnel)

Hoe belangrijk is het dat Leopold II uit het stadsbeeld verdwijnt?

VAN IMPE: Hij is nog niet weg hé. Hij is een tunnel kwijt. Een goeie zaak, maar om nu te zeggen dat dit de grootste verwezenlijking is ... Dat er geen stenen op je hoofd vallen in die tunnel, is veel belangrijker.

Maar het feit dat de tunnel nu genoemd wordt naar een vrouw?

VAN IMPE: (Sarcastisch) Ik voel mij ongelooflijk gesterkt in mijn vrouw-zijn nu we er een tunnel bijgekregen hebben. Kijk, de naamsverandering sluit aan bij de 21ste eeuw, maar voor de rest is daar geen enkel fundamenteel probleem mee opgelost.

NOPPEN: Honderd procent mee eens.

10/2 VACCINATIEACHTERSTAND Met 34.600 mensen die in Brussel een eerste prik hebben

gekregen, is het beoogde einddoel van 650.000 mensen nog mijlenver af. Het is vooral wachten op vaccins.

21/2 SPONTANE FEESTJES Met het mooie weer ontstaan in het Ter Kamerbos spontane feest-

jes, hoewel dat verboden is. Brussels burgemeester Philippe Close belooft streng op te treden.

25/2 ANN BRUSSEEL De Erasmushogeschool Brussel zet de samenwerking met directrice Ann Brusseel

stop. In de achtergrond speelt het conflict tussen Brusseel en het Koninklijk Conservatorium.

Dus de aanpassing van erfgoeddagen/jours patrimoine naar ‘heritage days’ ...

VAN IMPE: ... zal ook wel een milliprocentje aan mijn vrouwelijke sterkte toegevoegd hebben.

Marc Noppen: “35.000 coronabetogers, dat is belachelijk weinig.”

“De benoeming van een mevrouw die een religieus teken draagt als regeringscommissaris bij het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, druist volledig in tegen het principe van de neutraliteit van de staat.”

(Georges-Louis Bouchez, voorzitter MR)

Hoe ziet de hoofddoekenpolitiek eruit in het UZ, toch een vrijzinnig instituut?

NOPPEN: Wij hebben er geen, waarmee ik bedoel

dat wij er geen issue van maken. Wij komen uit de Franse traditie, waarbij geen enkel levensbeschouwelijk symbool zichtbaar mag zijn in een publieke functie. En daar gaat ook mijn persoonlijke voorkeur naar. Maar verbied je dan alles? Of pak je dat pragmatisch aan? Wij kiezen voor dat laatste. Wij raden het af om symbolen te dragen, maar als je een reden hebt om het wel te doen, bekijken we dat case per case. In de praktijk hebben we enkele dames met een hoofddoek.

VAN IMPE: Ik bestrijd dat we een hoofddoekendebat hebben gehad. We hebben een profileringsmogelijkheid gehad voor Georges-Louis Bouchez (MR) en hij mist die doorgaans niet. Met hoofddoeken heeft dat allemaal weinig te maken, het had ook met iets anders kunnen zijn.

B R U Z Z | R O N D E TA F E L

teitspersoonlijkheid 2020.

Hij ijvert al jaren voor een leefbaarder verkeer in de hoofdstad.

“Vrouwen voelen zich in elke uitgaansbuurt in Brussel onveilig.” (Helena, die meestapte in mars tegen seksueel geweld)

Mevrouw Van Impe, hebt u zich vaak onveilig gevoeld?

VAN IMPE: Ik ging niet zo vaak uit. Maar in een grootstad doe je aan permanente risico-inschatting: wanneer neem je de metro nog, welke stations vermijd je, hoe herken je mogelijk lastige situaties? Door die reflexen heb ik me niet vaak onveilig gevoeld. Maar linke situaties vermijden is niet hetzelfde als écht veilig zijn in de stad. Die reflexen zouden beter niet nodig zijn. Het is dan ook goed dat dit aan de kaak wordt gesteld door een grote groep vrouwen.

NOPPEN: Mijn echtgenote en vier dochters weten wel iets over rondlopen in Brussel, dat is dikwijls niet prettig als vrouw alleen. Dat is ook in Antwerpen zo. Drie weken geleden waren we daar met vrienden. En om 10 uur ‘s avonds moesten we gaan lopen voor drugdealers – achter de kathedraal, in hartje Antwerpen!

VAN IMPE: Als het zelfs in Gent gebeurt, dan zit er toch iets scheef met hoe er met jonge vrouwen wordt omgegaan.

En is het erger dan vroeger of is de gevoeligheid ervoor toegenomen?

VAN IMPE: Dat laatste zeker wel. Of het aantal incidenten is toegenomen, kan ik niet inschatten.

▼

15/2 FIETSFLIK De bekende Brusselse ‘fietsflik’ David Stevens wordt verkozen tot mobili-

22 DECEMBER 2021

I 11

uur tot 6 uur. Wallonië stemt de avondklok af op Vlaanderen, die geldt van middernacht tot 5 uur.

8/3 ANNIE CORDY Zeg niet langer Leopold IItunnel, maar wel Annie Cordytunnel. De Lakense

zangeres wint de verkiezing voor de naamsverandering van Belgiës langste autotunnel.

10/3 CLUBLIEDEREN Omdat de voetbalstadions leeg blijven en orkesten hunkeren naar hun publiek,

vertolkt het Brussels Philharmonic op vraag van BRUZZ de clubliederen van Union en RWDM.

▼

1/3 AVONDKLOK Het Brussels Gewest houdt als enige regio vast aan een avondklok van 22

“Lange Jojo, dat is échte ‘truut en zwans’. Hij is deel van de geschiedenis van de Brusselse volksaard.” (Johan Verminnen, naar aanleiding van het overlijden van Lange Jojo)

Hadden jullie iets mee met Lange Jojo?

NOPPEN: Ik heb de man nooit ontmoet, maar als

wij gaan wandelen in de Marollen hoor je daar in de cafés rond de Vossenmarkt wel af en toe zijn ‘Chef, un p’tit verre on a soif’. Dat is Brusselse folklore, ik vind dat wel sympa.

VAN IMPE: Als gewezen import-Brusselaar ken ik dat niet echt.

xxx

Nooit op tafel staan dansen en meezingen op Lange Jojo?

VAN IMPE: Het overkomt mij zelden dat ik op een tafel sta te dansen.

NOPPEN: In mijn studententijd deden wij dat toch regelmatig, ja. Al dan niet op Lange Jojo.

B R U Z Z | R O N D E TA F E L

De geneeskundige kring stond er vroeger om bekend de wildste feesten te houden. Hoe zit dat met de personeelsfeesten in het UZ? NOPPEN: De wildste feesten, effectief. (Lacht) Maar

voor het tweede jaar op rij is onze wilde fuif afgelast, en vervangen door een bijna-permanente stroom van waardering en cadeautjes.

VAN IMPE: Dit jaar hebben we de redactiedag wél laten doorgaan, volledig volgens de regels welteverstaan. En ik moet zeggen: het deed mij iets om mijn redactie voor het eerst in twee jaar nog eens samen te zien. Discotheken mis ik niet, maar een groep mensen met wie je connectie kan maken ... Die verbinding nu moeten missen, dat mag je toch niet onderschatten.

NOPPEN: Vooral voor nieuwkomers ...

“Dát er nog twee pieken komen, staat vast” MARC NOPPEN CEO UZ Brussel

Liesbet Van Impe: “De verbinding nu met elkaar moeten missen, dat mag je toch niet onderschatten.”

VAN IMPE: ... is het verschrikkelijk. Een groep leren kennen en er je weg er in vinden, het is bijna onmogelijk op dit moment. We hebben toen getwijfeld, want ik snap het vanuit het standpunt van de zorg. Maar ik ben blij dat we de redactiedag hebben laten plaatsvinden.

NOPPEN: Mocht onze jaarlijkse fuif in die window of opportunity gepland geweest zijn, dan hadden we het ook gedaan hoor.

12

I

22 DECEMBER 2021

“Ik hou er mijn hart voor vast dat we in het najaar een vierde golf zullen krijgen. Door mensen die niet voldoende beschermd zijn, of door nieuwe varianten.” (Inge Neven, in de zomervakantie)

Hoeveel golven gaan we volgend jaar nog krijgen?

NOPPEN: (Droog) Twee. De vijfde golf is de

“We zijn al zo lang van onze vrijheid beroofd dat het echt leuk was om mensen nog eens te zien dansen en drinken met hun vrienden.”

(Léon, feestvierder op La Boum)

Kon u daar begrip voor opbrengen, meneer Noppen?

NOPPEN: Ik kan het begrijpen, maar ik heb er geen

begrip voor.

VAN IMPE: Ik begrijp hun frustratie, maar daar

kwamen ook een pak idiote statements en onverantwoorde eisen bij. Voor mij was de

2021 DANS LES YEUX D’UN MÉDECIN ET D’UNE JOURNALISTE Liesbeth Van Impe, rédactrice en FR chef du journal Het Nieuwsblad, et Marc Noppen, PDG de l’hôpital UZ Brussel, sont cléments et sévères à la fois dans leur aperçu de l’année écoulée. Notre optimisme était déplacé, selon Noppen, car scientifiquement, il était déjà certain que la crise sanitaire durerait de 3 à 5 ans.

Mais Liesbeth Van Impe a préféré ne pas en entendre parler car c’était une nouvelle difficile à avaler, et elle a fait face de façon stoïque aux deux vagues successives: « Il

eerste dag van de lockdown de laatste dag van mijn kankerbehandeling. Ik voel heel acuut hoe belangrijk het is dat die gezondheidszorg bestaat. Naar de spoed en oncologie moeten gaan is al erg genoeg, maar als je nog moet beginnen te twijfelen of het systeem wel overeind blijft ... Daar lichtzinnig mee omgaan, kan bij mij op heel weinig begrip rekenen. En als journalisten moeten we daar rekening mee houden. Want als er 35.000 man in Brussel betoogt tegen de coronamaatregelen, zit een veelvoud ervan met ongeduld op z’n boosterprik te wachten.

NOPPEN: Ik volg u volledig: 35.000 is belachelijk weinig. Als er echt zo’n gigantisch maatschappelijk probleem zou zijn, verwacht ik daar toch een paar honderdduizend man, net zoals bij de rakettenbetogingen of de Witte w00 (tegen de verplichte prik bij het zorgpersoneel, red.). Als je weet dat er in België 450.000 medewerkers zijn in de zorg, brandweerlui en ambulanciers inbegrepen, dan is dat minder dan een procent. Negeer dat toch gewoon als pers.

en est ainsi ». Le fait que les politiques ont perdu deux mois avant de lancer la campagne de vaccination en revanche - une erreur qu’ils n’ont pas commise avec le vaccin booster - l’a mise en colère. Tout comme l’attention consacrée à Bruxelles et en dehors à des dossiers symboliques.

Pour 2022, ils ne s’attendent pas à de grosses soirées déjantées, mais plutôt à un vrai sentiment de communion. « Car le fait que ça nous manque, on ne peut pas le sous-estimer. »

omikrongolf, met een piek rond eind februari, begin maart. De zesde piek is voor het najaar van 2022 – op voorwaarde dat we weer niet alle sluizen openzetten. Zoals dit jaar op 1 oktober, toen alle maskers af mochten. Die zijn collectief gek, dacht ik nog, want we wisten dat de exponentiële curve van de vierde golf al bezig was. Als we dat nog eens doen, zijn de pieken hoog. Maar dát er twee pieken komen, staat vast.

VAN IMPE: Ik zal dat maar geloven. Maar ik zal niet klagen als die zesde piek uitblijft. (Hilariteit).

THE YEAR 2021 ACCORDING TO A DOCTOR AND A JOURNALIST In their annual reviews, Liesbeth Van Impe, editor-in-chief of Het Nieuwsblad, and Marc Noppen, CEO of UZ Brussel, are mild and strict at the same time. Noppen felt that the optimism about the realm of freedom at the beginning of the year was misplaced as science already had stated that the Covid crisis would last three to five years. Still, Liesbeth Van Impe preferred not to know because that news might be unbearable. She also looks stoically towards the next two waves: “So be it.”

EN

The fact that politicians lost two months of time in launching the vaccination campaign, a mistake that they are now repeating with the booster vaccinations, has caused bad blood, as has the widespread attention paid to symbolic dossiers both in Brussels and abroad. For 2022, they are not looking forward to wild parties, but to real solidarity. “The fact that we are lacking this now this should not be underestimated.”

13 – 22.01.22 JAKOB BRO, JORGE ROSSY & ARVE HENRIKSEN [DK/ES/NO] KAMAAL WILLIAMS [UK] • JEANPAUL ESTIÉVENART [BE] EMMAJEAN THACKRAY [UK] • JAKOB BRO [DK] • ECHT! [BE] MURIEL GROSSMANN QUARTET [AT] • LARA ROSSEEL QUINTET [BE] CHELSEA CARMICHAEL [UK] • TIMO LASSY & TEPPO MÄKYNEN [FI] & MANY MORE

Zorgeloos wonen in een uniek en groen kader.

C21 ATG STELT VOOR

WONINGEN IN DILBEEK Een oase van rust van 10 ha op een boogscheut van Brussel,

TIJDELIJKE

PROMOTIE

Luxueuze, ruime assistentiewoningen voorzien van alle comfort en privacy.

Hoogwaardige zorg voor personen jonger dan 65 jaar

VRAAG NAAR ONZE VOORWAARDEN!

Huurgarantie voor investeerders of gratis zorg voor bewoners. Contacteer ons voor de voorwaarden.

Surf naar www.c21.be/wivina-assistentiewoning of contacteer ons voor een bezoek op 02 513 13 13

© JOHAN JACOBS

festival partner

1/4 ATOMIUM Julie Almau Gonzalez wordt de nieuwe algemeen directrice van het Atomium. Ze wil

lokaal en Belgisch publiek aan te trekken door een innovatieve artistieke programmatie.

1/4 LA BOUM 1 Duizenden mensen komen samen in Ter Kamerenbos voor het nepfestival La Boum. De

politie komt tussenbeide: er vallen 34 gewonden, onder wie 26 agenten. Er zijn 22 arrestaties.

10/4 ADIL Een jaar geleden kwam de 19-jarige Adil om het leven na een botsing met een

politiewagen tijdens een achtervolging. De familie herdenkt het overlijden in familiekring.

MAÏTÉ MEEUS, DE VROUW ACHTER #BALANCETONBAR

‘Ik wou het zwijgen doorbreken’

M

aïté Meeus is amper 23, maar de voorbije weken zat ze in tv- en radiostudio’s en vergaderde ze met politieke kabinetten en Brusselse nachtclubs. Die clubs noemt ze publiekelijk bij naam op haar Instagrampagina Balance Ton Bar. In nu al zeventig berichten getuigen jonge vrouwen dat ze ‘iets’ in hun drankje kregen tijdens het uitgaan, gevolgd door een totale black-out. Niet zelden is er seksueel misbruik mee gemoeid. De vermoedelijke daders zijn klanten, maar ook barmannen of ander personeel. Balance Ton Bar zette Brussel op scherp voor verkrachtingsdrugs als GHB, rohypnol of ketamine. Bij verschillende betogingen trokken 500 tot 1.300 vrouwen de straat op.

Het interview gebeurt door corona-omstandigheden virtueel. Maar zelfs als we in levenden lijve hadden kunnen afspreken, wilde Meeus dat niet doen in de wijk aan de Begraafplaats van Elsene.

“Enkele cafés in die buurt hebben me gecontacteerd om eens samen te zitten, maar het ging soms om cafés die zelf beschuldigd waren. Daar wil ik me niet mee associëren. Het zijn plekken die ik liever niet kruis.”

Uit de Elsense studentenbuurt kwamen begin oktober maar liefst zeventien verhalen naar boven over seksueel geweld. Een barman in de cafés Waff en El Café had jonge vrouwen gedrogeerd en nadien verkracht. Onlangs bleek dat een Brusselse politieagent in die cafés bijkluste als bewaker.

14

I

22 DECEMBER 2021

Was u verrast dat die verhalen net in die buurt naar boven kwamen?

MAÏTÉ MEEUS: Ik was vooral verbaasd dat er zoveel

media-aandacht kwam voor die twee cafés. Het ging plots enkel over Waff en El Café, terwijl we allemaal weten dat er veel meer zaken geviseerd moeten worden. Dat hebben we intussen ontdekt door de vele getuigenissen die zijn gedeeld.

Niet de feiten zelf, maar hun enorme aantal verrasten me. We spreken echt niet over geïsoleerde gevallen in een paar cafés. Dit is iets systemisch. En het leek alsof we die verhalen allemaal wel kenden via vriendinnen of zussen, maar geen actie ondernamen. Alsof het een normaal risico is dat je bij het uitgaan misschien gedrogeerd wordt met chemische drugs.

“Het leek alsof we die verhalen allemaal wel kenden via vriendinnen of zussen, maar geen actie ondernamen”

U deelde zeventig getuigenissen, maar kreeg er veel meer opgestuurd. Hoeveel verhalen hebt u intussen gehoord?

MEEUS: Ik ben gestopt met tellen, want het gaat

over duizenden berichtjes. Het is bijna onbeheersbaar geworden voor mij alleen. Ik heb in het begin ook Balance Ton Bar-pagina’s voor Franse steden als Parijs en Marseille opgericht, vooral om de beweging voort te zetten, maar nu geef ik dat uit handen. Ik heb kleinere teams gevonden om die pagina’s te beheren. In Brussel heb ik een oproep gelanceerd naar vrijwilligers om mij te helpen.

De getuigenissen komen uit de eerder Franstalige hoeken van Brussel. Krijgt u ook berichten in het Nederlands?

MEEUS: Nee, ik hoor vooral verhalen van

Franstalige studenten. Dat is ergens logisch omdat de pagina op hen is gericht. Ik zou het zeker fijn vinden als er gelijkaardige Instagrampagina’s worden opgericht in Vlaamse steden.

U hebt nu zoveel trieste, vaak heftige verhalen gehoord. Hoe ving u dat mentaal op?

MEEUS: In het begin dacht ik daar niet echt bij na.

Ik zag de enorme media-aandacht voor wat er gebeurde en ik beschouwde het als mijn plicht om met die vrouwen te praten. Ik voelde een enorme kracht. Ik was kwaad, want zulke feiten kunnen levens verwoesten. Ik wou het zwijgen doorbreken en ik heb het echt gedaan voor die vrouwen. Het doet voor hen deugd om hun verhaal ergens te kunnen lossen.

Nu besef ik wel dat het mij begint te raken. Ik wil even een pauze inlassen, want het heeft bijna al mijn tijd en energie gevraagd. Ik doe wat ik kan, maar alle getuigenissen, plus alle vergaderingen met politici, verenigingen, nachtclubs en de pers ... Ik moet nog leren om mezelf daarin niet te vergeten.

U zat al samen met grote nachtclubs zoals You, Mirano en Bloody Louis. Wat heeft dat overleg opgeleverd? ▼

BRUZZ | INTERVIEW

Balance Ton Bar werd in korte tijd een hashtag en echte beweging van jonge vrouwen die seksueel geweld in het uitgaansleven niet langer willen doodzwijgen. Oprichtster Maïté Meeus begon ermee uit woede. — EVA CHRISTIAENS, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Kaouakibi is gebeurd. De politica sjoemelde met subsidies bij haar Antwerpse project Let’s Go Urban.

19/04 WONINGBRAND In de Heyvaertstraat in Anderlecht breekt een zware woningbrand uit. Drie

bewoners overlijden, dertig mensen, onder wie vier brandweerlui, moeten naar het ziekenhuis.

19/4 THUISVACCINATIE Mobiele teams vaccineren aan huis tegen het coronavirus om de

vaccinatiecijfers op te krikken. Het project is er voor wie moeilijk tot aan een vaccinatiecentrum raakt.

BRUZZ |INTERVIEW

13/04 WE LOVE BXL Het is onduidelijk wat er met de subsidies voor We Love BXL van Sihame El

Maïté Meeus: “We hebben een bewustmaking in gang gezet.

Alleen moet ik nog leren om mezelf daarin niet te vergeten.”

15

vier jaar. Ouassari richtte in 2015 de open co-workingruimte MolenGeek in Molenbeek op.

1/ 5 LA BOUM 2 Op de tweede editie van het verboden feest La Boum worden 132 mensen

opgepakt. Meer dan duizend mensen willen met hun deelname protesteren tegen de coronamaatregelen.

8/5 WEG AVONDKLOK De avondklok in Brussel wordt opgeheven.

Wel geldt er net als in

de rest van het land een samenscholingsverbod vanaf drie personen na middernacht tot 5 uur.

▼

21/4 OUASSARI Proximus benoemt Ibrahim Ouassari tot bestuurder van het telecombedrijf voor

natuurlijk zeggen dat ze niet uit iemand anders glas moeten drinken, maar waarom geven we telkens de schuld aan de jonge vrouw die de wereld ontdekt?

Ik zie twee kampen van vrouwen: zij die niet bang willen zijn en gewoon blijven uitgaan, wat ik zeer goed vind. En zij die bang zijn of het beu zijn.

Dat begrijp ik ook. Het gaat erom dat we ieders ervaring leren begrijpen.

MEEUS: We zijn er nog niet. Dat zijn trouwens

clubs die zelf vragen om verandering, of dat nu uit oprechte overtuiging is of niet. Er zijn nog altijd clubs die niet hebben gereageerd op de beschuldigingen of die alles ontkennen. Ik denk alleen al aan het persbericht van Jeux d’Hiver (nachtclub in het Ter Kamerenbos waar zeker acht verhalen over de drug GHB opdoken, red.). Zij legden de verantwoordelijkheid bij jonge vrouwen. Ze gaven tips zoals ‘Eet voor het uitgaan’. Dat is nogal belachelijk. Zo minimaliseren ze het probleem.

Het is gewoon een realiteit dat er veel verkrachtingsdrugs in omloop zijn. Ze hadden dat net zo goed kunnen erkennen en in handen nemen.

U hebt het zelf over Jeux d’Hiver, maar ook over Rock Classic Bar staan zeven getuigenissen online van vrouwen die gedrogeerd zijn na een shotje van de barman. Krijgen die uitbaters nog het voordeel van de twijfel, dat ze het misschien niet wisten?

MEEUS: Nee, dat moment zijn we duidelijk voorbij.

BRUZZ | INTERVIEW

Een bar die bijna elke avond open is en zoiets zogezegd niet weet, daar heb ik al vragen bij. Maar dan ook nog eens de verantwoordelijkheid bij de slachtoffers leggen? Dat zegt veel over hoe ze naar die feiten kijken. Er heeft een vrouw bij ons

“Er zijn nog altijd clubs die niet hebben gereageerd op de beschuldigingen of die alles ontkennen” getuigd dat ze in Jeux d’Hiver werd gedrogeerd en nadien is verkracht in het bos naast de deur. Dan kan je niet meer zeggen dat je er niets mee te maken hebt.

De oplossing zal niet enkel van de clubs moeten komen, maar ook van de politiek. Ik praat daarover met Nawal Ben Hamou (Brussels staatssecretaris voor Gelijke Kansen, red.) en andere politici, en ik denk dat we er wel zullen uitkomen (Vorige week maakte het Brussels Gewest 610.000 euro vrij om seksueel geweld in het nachtleven te bestrijden, red.).

Een club die wel openlijk reageerde, is Fuse. Die wil een blacklist aanleggen van klanten die zich misdroegen en belooft opleidingen voor het personeel. Een goed antwoord?

MEEUS: Zeker al niet slecht. We moeten nu

opvolgen of die inspanningen ook zullen lonen in de praktijk. Dat zullen we zien aan de getuigenissen. Ik apprecieer wel dat Fuse wil werken met een bewustmakingsteam van sociale werkers, die ervaring hebben met gendergerelateerd geweld of 16

I

22 DECEMBER 2021

U organiseerde in november een algemene horecaboycot, samen met andere feministen.

Enkele cafés voelden zich toen gestraft voor het gedrag van – mogelijk – een minderheid. Begrijpt u dat?

MEEUS: Maar wij dachten helemaal niet aan die

discriminatie. Dat is goed, want die mensen zijn daarvoor opgeleid.

Fuse is een gevestigde nachtclub. Wat kan een klein café doen?

MEEUS: Dat zijn we nog aan het bepalen, samen

met advocaten, sociale werkers en verenigingen.

Opleiding van het personeel is zeker belangrijk, zodat zij weten hoe te reageren bij seksueel geweld. En als het gaat om wangedrag van het eigen personeel moeten bars hun best doen om de feiten tenminste te ontdekken, of dat nu via interne audits is of andere methoden.

Durft u zelf nog uit te gaan in Brussel?

MEEUS: Ik ga zelden naar clubs, ik dans liever thuis

bij vriendinnen. Ik voel me gewoon niet heel veilig als ik uitga. Ik denk dat veel vrouwen dat gevoel herkennen. Ik heb geen zin om te betalen voor een avond waarbij ik me de hele tijd ongemakkelijk voel.

cafés. De bedoeling was om vrouwen een avond te bezorgen waarin ze zich veilig voelden om samen te komen en hun ervaringen te delen. Het hoofdonderwerp was de vrouw, niet de cafés. De boodschap is omgedraaid. De vraag is niet of die cafés verantwoordelijk zijn voor wat hun klanten overkomt, maar wat zij eraan doen om zulke situaties te vermijden.

Uw pagina bestaat nu twee maanden. Denkt u dat er al veel dingen zijn veranderd?

MEEUS: Er is alleszins een bewustmaking in gang

gezet. Vrouwen hebben vrijuit kunnen spreken, hun verhalen zijn breed verspreid in de media en ze hebben het grote publiek bereikt. Dat is belangrijk. Mijn opa van 91 heeft een boek gekocht over seksueel geweld (glimlacht). Hij begreep eerst niet waar ik mee bezig was of wat het probleem was met verkrachtingsdrugs. Toch is hij zich gaan informeren. Ik hoor van vriendinnen dat hun ouders dat ook zijn beginnen te doen.

Ondertussen zie ik de politiek bewegen, ze erkennen het probleem. Dat geeft me voldoening.

Is dat niet jammer? Als veel vrouwen dat doen, verdwijnen ze helemaal uit het nachtleven.

Wat wil u nog doen met Balance Ton Bar in 2022?

MEEUS: Ja, maar ik haal er geen plezier meer uit.

MEEUS: Ik moet nog uitzoeken waar mijn focus

Dat is persoonlijk. Als tiener ging ik ook uit rond de Begraafplaats van Elsene. Ik was me minder bewust van de risico’s. Vandaag besef ik dat je die wel degelijk tegenkomt en dat we daartegen moeten vechten. Het is jammer dat vrouwen dat moeten leren uit ervaring. Je kan meisjes

ligt. Je kan op veel fronten strijden tegen seksueel geweld, maar je kan niet alles tegelijk doen. Ik ben vooral geïnteresseerd in de bewustmaking van het grote publiek, en in opleidingen voor het personeel in het nachtleven of daarbuiten. Er is nog veel te zeggen.

BALANCE TON BAR: « ON A ENCLENCHÉ UNE PRISE DE CONSCIENCE »

BALANCE TON BAR: “WE HAVE SET AWARENESS IN MOTION”

Cet automne, la page Instagram « Balance Ton Bar » a forcé la vie nocturne bruxelloise à se réveiller en sursaut. Septante femmes ont témoigné d’incidents où elles se sont fait droguer dans un café ou une boîte de nuit, avec souvent une agression sexuelle à la clé. Sa créatrice Maïté Meeus a lancé le mouvement par colère. « On connaissait tou.te.s des histoires comme ça par nos sœurs ou amies, mais c’est comme si rien n’était fait », ditelle. Deux mois plus tard, elle est optimiste et prudente à la fois. « On a enclenché une prise de conscience. »

The Instagram page “Balance Ton Bar” was a wakeup call for Brussels night-life this autumn. Seventy women testified that they had been drugged in a café or club, often resulting in sexual abuse. Founder Maïté Meeus started the group out of anger. “It seemed like we all knew stories like these through sisters or girlfriends, but didn’t do anything about it,” she says. After two months, she is cautiously optimistic. “We have set awareness in motion. But I still have to learn not to forget myself in it.”

FR

EN

10/5 DE MARCK Striptekenaar van Stam en Pilou, creatief politicus en Jettenaar in hart en

nieren Marc Daniëls ofwel De Marck overlijdt op 62-jarige leeftijd aan de gevolgen van Covid-19.

17/5 ONTERECHT VACCIN Door met opzet een foute postcode in te geven op het aanmeldings-

systeem Bruvax, hebben duizenden Vlamingen en Walen zich sneller kunnen laten vaccineren in Brussel.

25/5 HONGERSTAKING Zowat 700 migranten aan de ULB, VUB en in de Begijnhofkerk gaan in hon-

gerstaking uit ongenoegen over het migratiebeleid. Ze eisen duidelijke regularisatiecriteria.

2021 IN BEELD

Vijf BRUZZ-fotografen kozen hun foto van 2021. Voor de lens van collega Saskia Vanderstichele pakken ze de foto en het verhaal van het beeld weer uit.

IVAN PUT trok er in mei op uit om de pas geopende terrassen te fotograferen. “We zullen dat varkentje weleens wassen, dat dachten we meermaals in deze pandemie. Het rijk der vrijheid

was in zicht. Mensen waren uitgelaten, varkens werden uitgelaten. Alles leek weer normaal, behalve dat varken dan.

Nooit meer teruggezien, zei de uitbater van het Thaise restaurant me onlangs.”

22 DECEMBER 2021

I 17

28/5 STRAATRACES De lokale Brusselse politie neemt drie voertuigen in beslag die straatraces

houden in de omgeving van het Atomium. Dat ‘rodeorijden’ is er al langer een probleem.

30/5 MOORD In Evere wordt een 36-jarige vrouw doodgestoken op straat.

De baby met wie ze aan

het wandelen was, is ongedeerd. De dader wordt opgepakt. Het motief is niet duidelijk.

31/5 HOOFDDOEKVERBOD Het beheerscomité van de MIVB tekent geen beroep aan tegen de

Dyab Abou Jahjah: “Leerlingen zeggen me: ‘Jij begrijpt ons, jij bent van Brussel.’”

DYAB ABOU JAHJAH

‘Dat jongeren complotdenken choqueert me niet’ Dyab Abou JahJah is helemaal terug. Als opiniemaker. Als schrijver.

En ja, als zij-instromer in het Brusselse onderwijs. Niet langer op de barricaden, maar wel even radicaal. “Ik ben een verlichtingsfundamentalist.” — STEVEN VAN GARSSE, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE 18

veroordeling wegens discriminatie omdat de maatschappij een sollicitante met hoofddoek weigerde.

mee vragen ze aandacht voor de slechte luchtkwaliteit. De acties begonnen in maart 2018.

A

bou Jahjah geniet van het debat. Hij vertelt hoe hij in zijn klassen in het technische en het beroepsonderwijs de discussie aangaat met de leerlingen. Ook over kolonialisme en over religie. “Ze denken: ah, iemand van Arabische afkomst. Maar dan zeg ik dat ik niet gelovig ben. Dan is de klas stil. En dan leg ik hen uit dat er een verschil is tussen geloof en wetenschap. En dat ook Isaac Newton een heel religieus man was. De haantjes nemen het woord. De rest luistert.

En wij discussiëren, met argumenten. Ik ben er zeker van dat de leerlingen er heel wat van opsteken.”

Hoe kijkt u in het algemeen naar uw Brusselse onderwijservaring?

DYAB ABOU JAHJAH: Ik geef les in een TSO- en BSO-school: geschiedenis, Frans en Engels. Het is uitdagend. Het is wat men beschrijft met de woorden ‘de Brusselse toestanden’. De leerlingen komen uit families in armoede. Ze staan niet altijd open voor wat je vertelt. Je moet pedagogisch en didactisch heel erg scherp staan. Onderwijs in TSO en BSO is de frontlinie. Maar dat spreekt me juist aan.

De leerlingen spreken veel talen, hebben verschillende culturele achtergronden. Hoe moeilijk is dat?

ABOU JAHJAH: Het hangt er een beetje

vanaf hoe je het bekijkt. De culturele achtergrond, de referenties van die jongeren, zijn helemaal niet zo verschillend. De gemeenschappelijke cultuur is Brussels en stedelijk. En de jongeren zijn zich daar heel erg van bewust. Ze zeggen ook tegen mij: ‘Jij begrijpt ons. Jij bent van Brussel.’

Het boek ‘In Dialoog’ van Montasser AlDe’Emeh over het Brusselse onderwijs – een handboek eigenlijk – is ontluisterend. De denkbeelden die bij jongeren leven over religie, seksualiteit, joden, over de evolutietheorie, de Armeense genocide, staan wel heel ver van ons Westerse denken. Maakt u dat ook mee?

ABOU JAHJAH: Natuurlijk. Maar het

choqueert me geenszins. De meeste leerlingen hebben een heel negatieve houding ten aanzien van wetenschap. Ze zijn heel sceptisch en vatbaar voor complottheorieën. Het

16/6 PFOS De gevaarlijke stof PFOS – bekend van de 3M-fabriek in Zwijndrecht – wordt

is wat je verwacht van jongeren in tijden van internet en TikTok. Het is ook fout om daar vanuit een verontwaardiging naar te kijken.

Dan moet je een andere job zoeken.

Je moet als leerkracht juist de discussie aangaan. En dan kom je al heel ver.

Iemand als Mark Elchardus maakt zich ernstig zorgen over die vele verschillende culturen, zonder gemeenschappelijke identiteit. Hij vraagt zich af of er in het kosmopolitische Brussel wel voldoende basis is om een samenleving op te bouwen.

ABOU JAHJAH: Ik heb zijn boek

gerecenseerd voor Knack, en was heel kritisch. Maar op dit punt heeft hij gelijk. Diversiteit moet je beheren. Er is een common ground nodig. De spelregels moeten

ook aangetroffen in de Brusselse waterlopen. In de Zenne zit er zelfs te veel PFOS in de vis.

Vertelt u dat ook aan uw leerlingen?

ABOU JAHJAH: Natuurlijk. Ze hebben

het over religie en de sharia. En dan vraag ik: wil je onder zo’n regime leven? Ik vraag hen: waar gaan de boten (met vluchtelingen, red.) naartoe? Naar IS-staat? In welke richting werd de muur van Berlijn in de jaren vijftig overgestoken? Naar de DDR? Ik denk het niet.

Wat vindt u van een manifestatie van vrouwen tegen #BalanceTonBar, waar mannen niet welkom zijn?

ABOU JAHJAH: Je moet alles in een

context plaatsen. In Afghanistan zou ik dat toejuichen. Maar in België?

Voor mij neigt dat naar segregatie.

Sommigen willen nu ook safe spaces in wijken. Dat gaat me toch wat ver.

We willen toch geen confederatie van safe spaces worden?

“Elchardus pleit voor een terugkeer naar de volkswil. Maar als in Molenbeek de partij Islam wint en een kalifaat installeert, dan is dat ook de volkswil” duidelijk zijn. De symbolische identificatie kan later komen. Je kan geen voetbal spelen, met een ploeg die handbal denkt te spelen.

Maar voor de rest verschil ik wel van mening met Mark Elchardus. Ik ben een verlichtingsfundamentalist. Het kan misschien kloppen dat er geen waarheden zijn, maar de liberale democratie is die waar we nu in leven. En die set aan waarden die daarbij hoort, moeten we aanvaarden. Daar kan niet over genegotieerd worden.

Dat is ook de paradox van Elchardus. Hij pleit voor een terugkeer naar de volkswil. Maar het kan elke kant opgaan! Als in Molenbeek de partij Islam wint en hier een kalifaat installeert, dan is dat ook de volkswil. Je kan Hitler krijgen, Stalin, maar ook Al Baghdadi.

Daarom zeg ik dat de rechtsstaat en de liberale democratie boven die volkswil moeten blijven staan.

Liggen de mannen niet mee aan de basis van die hele tegenbeweging?

ABOU JAHJAH: Iemand die vandaag

zegt dat onze maatschappij nog patriarchaal is, moet niet au sérieux genomen worden. Het patriarchaat is in Europa begraven met de komst van het kapitalisme. Wil dat zeggen dat de status van vrouw en man gelijk is, en dat er geen verbetering mogelijk is? Natuurlijk niet. Maar

23/6 SANS-PAPIERS Hulporganisatie Dokters van de Wereld vraagt de politiek om in te grijpen

tegen de hongerstaking van sans-papiers. Ze lopen gevaar op onomkeerbare medische gevolgen.

vandaag kan je niet meer zeggen dat het patriarchaat nog bestaat.

Hoe kijkt u naar de hoofddoekenkwestie? De MIVB gaat het verbod opheffen.

ABOU JAHJAH: Brussel telt een grote

moslimgemeenschap. Dat leidt hoe dan ook tot een maatschappelijke discussie. Ik ben voor zelfbeschikking. Ik zie drie uitzonderingen. Je kan de vrijheid om zich te kleden zoals men wil beperken om redenen van openbare orde, openbare gezondheid en als de rechten van derden geschaad worden. Ook in een gezagdragende functie kan het niet.

Regeringscommissaris Ihsane Haouach is gestruikeld over haar uitspraken over de hoofddoek.

ABOU JAHJAH: Ik had helemaal geen

probleem met haar hoofddoek, ook niet als regeringscommissaris.

Maar ze vond dat de scheiding van Kerk en Staat herbekeken moest worden in functie van de demografische evolutie. Dat is op het randje.

Over het onverdoofd slachten raken de politieke partijen het niet eens.

Het gaat nu naar het parlement.

ABOU JAHJAH: Ik heb geen probleem

met een verbod op onverdoofd slachten, zoals veel moslims trouwens. Je ziet op Europees niveau een maatschappelijke evolutie waarbij dierenrechten een steeds grotere plaats krijgen, ten koste van godsdienstvrijheid. Daar valt niet veel tegen in te brengen. Anderzijds ben ik een antropocentrist. De mens staat centraal. Nu is er een verbod op onverdoofd slachten, morgen is er misschien een verbod op slachten tout court. En dan zeg ik neen. Ik wil geen vegan worden.

DYAB ABOU JAHJAH « SUR LE FRONT »

DYAB ABOU JAHJAH ON “THE FRONTLINE”

Actuellement, Dyab Abou Jahjah est enseignant dans une école technique et professionnelle bruxelloise.

Il a l’impression d’être « sur le front ». Ce « fondamentaliste des Lumières » peine à trouver un terrain d’entente avec des penseurs communautaires comme Mark Elchardus ou le mouvement « woke ». Par rapport au voile ou à l’abattage sans étourdissement, il est plus nuancé.

Dyab Abou Jahjah is currently a teacher in Brussels. He calls that “the frontline”. It’s challenging but that’s just the way he likes it. He also calls himself an enlightenment fundamentalist.

He has a hard time with community thinkers like Mark Elchardus or the woke movement. He is more nuanced about headscarves and the ban on unanaesthetised slaughter.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

11/6 FILTER CAFÉ FILTRÉ Ouders en buurtbewoners zetten opnieuw de Vlaamsesteenweg af. Daar-

EN

22 DECEMBER 2021

I 19

24/6 DIESELBAN De Brusselse regering beslist om een ‘thermic ban’ in te voeren. Diesel- en

benzinemotoren zijn op het grondgebied van het Gewest verboden tegen ten laatste 2035.

27/6 GERED In Elsene redden drie jongeren de bewoners uit een flatgebouw tijdens een brand. Ze

dringen het gebouw binnen, wekken alle slapende bewoners en begeleiden hen naar buiten.

1/7 FLOW Er is lang naar uitgekeken: de opening van het nieuwe openluchtzwembad Flow in Anderlecht.

Op de eerste dag van de vakantie kunnen de eerste Brusselaars er een frisse duik nemen.

ZANNA VANRENTERGHEM

‘Door de pandemie gingen velen anders denken’ De Brusselse Zanna Vanrenterghem (32) trok al mee de organisatie van de allereerste klimaatmars eind 2018. “Het activisme heeft andere gedaanten aangenomen.” — SARA DE SLOOVER, FOTO IVAN PUT

V

BRUZZ | INTERVIEW

anrenterghem woont nu vijf jaar in Brussel, het toneel van de Belgische klimaatmarsen. In het afgelopen jaar werd ze via haar werk bij Greenpeace vicevoorzitster van de Belgische Klimaatcoalitie, waarin een zeventigtal milieuverenigingen, vakbonden, mutualiteiten, noordzuid- en burgerbewegingen zitten.

“Vakken zoals biodiversiteitsrecht tijdens mijn master aan de UGent hebben me wakker geschud voor de milieuproblemen. Ik zat ook op kot met een vriendin die vegetatiër werd, zag de documentaire An inconvenient truth van Al Gore. In 2018 sloot ik me aan bij vrijwilligersbeweging Climate Express, en werd er coördinator van de klimaatmars die ze drie maanden later wilden organiseren.

Met een ploeg van twintig man en steun van de Klimaatcoalitie hebben we toen bijna 100.000 mensen op de been gebracht (de politie telde 65.000 mensen, red.).”

Voor de coronapandemie had de klimaatbeweging de wind in de zeilen, met de grote klimaatmarsen.

Door corona verschoof de aandacht.

ZANNA VANRENTERGHEM: Er zijn weinig sociale bewegingen die zoals Youth for Climate met een piekmoment beginnen: die brachten 35.000 man op een gewone donderdag op straat. Dat kun je niet volhouden. De coronacrisis heeft de klimaatbeweging een dreun gegeven, sowieso.

Anderzijds leerden we dat Covid-19 en andere pandemieën waarmee we mogelijk nog te kampen 20

I

22 DECEMBER 2021

krijgen, hun oorsprong vinden in de manier waarop wij omgaan met onze planeet. We weten dat onze biodiversiteit te lijden heeft onder klimaatverandering.

Door de pandemie zijn veel mensen anders gaan denken, lokaler gaan shoppen, ze begonnen te fietsen. Ook hebben veel mensen de

binnenrollen, in een land als het onze, en ik was daar zoals veel mensen niet goed van.

Die link werd gelukkig heel snel gelegd, de wetenschappers voorspelden dat het vaker zal gebeuren. We hebben dus politieke ambitie en actie nodig. Veel meer.

Van welk nieuws werd u het gelukkigst?

VANRENTERGHEM: (denkt na) Ik

kreeg heel veel moed toen ik zag hoe rechters zich uitspraken in klimaatzaken. Of het nu was in Nederland tegen Shell, of in België waar de rechter eveneens in het

“De grootste uitdaging in Brussel is het verouderde woningbestand.

Daar moeten de grote middelen voor vrijgemaakt worden” lokale natuur herontdekt. Organisaties als Extinction Rebellion en Youth for Climate zochten naar andere actievormen. Zo kraakten veel Brusselse klimaatactivisten gebouwen om sans-papiers een onderkomen te bezorgen.

Grote protesten zijn uitgebleven, omdat het niet anders kon. Maar zodra het weer mocht, hebben we op 10 oktober weer 50.000 mensen op de been gebracht (de politie telde 25.000 deelnemers, red.).

Wat was voor u de belangrijkste gebeurtenis in 2021?

VANRENTERGHEM: Het belangrijkste

en meest traumatische in België waren de overstromingen in Wallonië, de meest impactvolle klimaatramp in ons land. Je zag de klimaatcrisis letterlijk de huiskamers

voordeel van de klimaatactie heeft gepleit. Daar word ik gelukkig van.

De rechter in de Klimaatzaak heeft daar wel geen consequenties aan verbonden.

VANRENTERGHEM: Een opdoffer,

maar de analyse van het probleem werd wel gevolgd. Dat gaf me hoop. Het versnipperde beleid van de drie Belgische gewesten is een deel van het probleem.

Hoe kijkt u nu naar het Belgische klimaatbeleid? Doordat er nog geen intern akkoord is tussen de drie gewesten konden we geen plan voorstellen op de klimaattop in Glasgow.

VANRENTERGHEM: Schrijf maar:

zucht (lacht). Enerzijds is het voor mij duidelijk dat al onze acties

Klimaatactiviste Zanna Vanrenterghem: “Door onze acties ‘bougeren’ de politici wel degelijk.”

aan hun hongerstaking in de Begijnhofkerk, al is er geen zekerheid over hun toekomst.

21/7 KIOSK Door de heraanleg van de Waterlooen Gulden-Vlieslaan gaat de laatste krantenkiosk van

de stad Brussel tegen de vlakte Ten tijde van Expo 58 waren er 52 kiosken in het gewest.

hebben opgeleverd dat politici wel degelijk bougeren. Vlaanderen heeft tijdens de recente klimaattop nog maatregelen uit zijn hoed getoverd, Wallonië en Brussel hebben ambitieuze emissiereductiedoelstellingen. De keerzijde van de medaille is dat dat niet genoeg is.

België stond in Glasgow met de billen bloot. Niet alleen konden we nog niet zeggen wat we precies zullen doen, we zitten met Vlaanderen dat zegt dat het niet zo ambitieus wil zijn als Europa opdraagt.

Hoe kijkt u naar de inspanningen van Brussel binnen dat Belgische klimaatbeleid?

VANRENTERGHEM: In de vijf jaar dat ik

hier woon heb ik wel gemerkt dat het tempo hoog ligt. Sinds 2015 mag er alleen nog maar passief gebouwd worden. Er is de circulaire ontmanteling van de WTC-torens, de lageemissiezone, veel meer fietspaden ...

Onlangs kreeg ik een folder in mijn bus om klimaatinitiatieven in te dienen. De burger wordt daar actief bij betrokken.

In vergelijking met 2005 stoot Brussel 22 procent minder broeikasgassen uit. Respectabel, maar er is nog een hele weg te gaan naar de vermindering van 47 procent die Europa ons oplegt.

VANRENTERGHEM: Ja, we zijn er nog

niet. De grootste uitdaging in Brussel is het verouderde woningbestand. Daar moeten de grote middelen voor vrijgemaakt worden.

Ik heb zelf iets gekocht en ben gaan opzoeken welke energie- en renovatiepremies mogelijk zijn, maar euh pfjoew! (blaast), de informatie wordt je niet bepaald op

23/7 5G De Brusselse regering geeft goedkeuring om de huidige strenge stralingsnorm te verhogen

van 6 naar 14,5 Volt per meter. De vorige norm blokkeerde de uitrol van 5G.

een dienblaadje aangeboden.

Het toont ook wel het sociale knelpunt van die transitie. Thurn en Taxis is een toonbeeld van hoe het kan. Passieve gebouwen, de Gare Maritime die volligt met zonnepanelen, een mooi park. Maar wie kan zich die passieve nieuwbouw veroorloven in Brussel?

Er zouden heel veel middelen moeten worden vrijgemaakt voor renovatie-analyses in de sociale achterstandswijken. En dan volop inzetten op maatregelen die mensen toegang geven tot goedkopere vormen van duurzame energie, zodat we twee vliegen in een klap slaan.

We hebben in Brussel een aantal buildings uit de jaren 1960 en 1970 waarin heel veel mensen wonen. Dat lijken mij ideale proeftuinen om gigantische isolatieschema’s tegenaan te gooien.

Daarnaast zijn er ook heel veel middenklassengezinnen die er misschien wel middelen voor kunnen opzijzetten, maar voor wie het geen prioriteit is. Ik snap dat ook wel, de hustle van in een stad wonen met kinderen. Wie heeft er dan nog tijd om ’s avonds op te zoeken waar je een energiepremie kunt krijgen?

Verder moeten we stoppen met fossiele brandstoffen. In Brussel is de auto nog altijd koning. Ik heb ooit eens in BRUZZ gelezen dat er in Brussel meer parkeerplaatsen op straat zijn dan in Parijs (300.000 in Brussel versus 154.000 in Parijs zonder banlieues, red.). Parkeerplaatsen schrappen zou natuurlijk symptoombestrijding zijn, maar de ruimte die parkeerplaatsen innemen is wel een belangrijk symbool van de dominantie van voertuigen op fossiele brandstoffen.

« LA PANDÉMIE A FAIT ÉVOLUER LA LUTTE POUR LE CLIMAT »

“THE PANDEMIC CHANGED CLIMATE ACTIVISM”

En octobre, lors de la première marche pour le climat sous le signe du covid, Zanna Vanrenterghem (32 ans) était en première ligne. « Depuis la pandémie, les gens pensent différemment et l’activisme revêt d’autres formes. Il n’y a plus eu de grandes manifestations faute de confinement mais dès que c’était à nouveau possible, nous avons rassemblé des dizaines de milliers de personnes. »

In October, Zanna Vanrenterghem (32) led the first climate march since the Covid crisis. “A lot of people have started to think differently in recent years, thanks to the pandemic. Activism has taken on other forms.

There were no major protests, because that was no longer possible. But as soon as we were allowed to do it, we assembled tens of thousands of people again on October 10.”

FR

BRUZZ | INTERVIEW

21/7 BEGIJNHOFKERK Na ruim zestig dagen komt er voor een goeie vierhonderd sans-papiers een einde

EN

22 DECEMBER 2021

I 21

de hoogste klasse speelt.

Het wint de voetbalderby tegen RSC Anderlecht met 1-3.

30/7 GREENWICH Het beschermde café Greenwich in de Kartuizersstraat is op zoek naar

een nieuwe uitbater.

Het café sloot eerder de deuren en ging in mei geleden failliet.

10/8 STROOISTEPS Drie Brusselse gemeenten gaan foutgeparkeerde deelsteps in beslag ne-

men, waarna de operatoren een schadevergoeding moeten betalen voor ze de steps kunnen ophalen.

2021 IN BEELD

BRUZZ | 2021 IN BEELD

25/7 UNION WINT Het nieuwe voetbalseizoen start goed voor Union, dat voor het eerst in 48 jaar weer in

Vijf BRUZZ-fotografen kozen hun foto van 2021. Voor de lens van collega Saskia Vanderstichele pakken ze de foto en het verhaal van het beeld weer uit.

BART DEWAELE was diep onder de indruk van deze Balance ton bar-optocht. “Ik heb al veel betogingen meegemaakt, maar de energie van deze mars was ongezien en onge-

hoord. Je zag mensen op café denken: wat gebeurt er? Dat gevoel had ik ook, ik bleef maar fotograferen. Zo ontstond dit beeld, met die sprekende muurschildering op de achtergrond.”

22 DECEMBER 2021

I 23

17/8 VACCIBUS In de Vaccibus kunnen Brusselaars zonder afspraak een vaccin halen. Sinds een

maand rijden er vijf van die bussen rond om de vaccinatiegraad in het gewest op te krikken.

20/8 MEHDI Twee jaar geleden overleed Mehdi Bouda toen hij werd gegrepen door een politiewagen.

Justice for Mehdi organiseert een herdenkingsdag op het basketplein dat zijn naam zal dragen.

22/8 RUDI JANSSENS Professor Rudi Janssens overlijdt onverwacht. Hij is bekend van de taalba-

Olivier Klein: “Dat we terug willen naar vroeger is menselijk en past in het fenomeen van de collectieve nostalgie.”

SOCIAAL PSYCHOLOOG OLIVIER KLEIN

‘Vaccinscepsis, dat is de overheid wantrouwen’ 24

I

22 DECEMBER 2021

rometers, waarmee hij de talen in kaart bracht die in Brussel en in de Rand worden gesproken.

worden om de slimme kilometerheffing in Brussel in te voeren voor het einde van de legislatuur.

30/8 WINKELVACCIN Vaccineren kan nu ook in een aantal Brusselse winkels. Op de eerste

vaccinatiedag krijgen in totaal 123 personen een coronavaccin van Johnson & Johnson.

In de film genaamd 2021 was de hoofdrol voor de corona-epidemie zelf. Maar de belangrijkste bijrol was misschien wel voor de polarisatie die de gezondheidscrisis uitlokte. En laat dat nu net de expertise zijn van sociaal psycholoog Olivier Klein (ULB), die pleit voor mildheid. — KRIS HENDRICKX, FOTO’S BART DEWAELE

A

ls we bij Olivier Klein binnenstappen in Oudergem is het even zoeken naar een plekje. De sociaal psycholoog heeft schilders over de vloer, waardoor het huis ondersteboven is gekeerd. Tussendoor komt Electrabel ook nog contracten slijten en willen de werkmannen van de overkant dat ondergetekende zijn fiets verplaatst. De geneugten van het telewerk, quoi.

Klein heeft zijn sporen verdiend in zijn domein. Hij is cohoofdredacteur van het internationaal tijdschrift voor sociale psychologie en lid van de expertengroep psychologie en corona. “De angst voor de ander is terug. En de geschiedenis toont dat het maar een stap is naar xenofobie.”

mechanisme, dat je bijvoorbeeld ook terugvindt in de Trumpslogan ‘Make America great again’.

Tegelijk is er niemand die een begeesterend project voorstelt voor een ander soort toekomst.

Het afgelopen jaar was er een polarisering rond het coronabeleid. Gaat het vooral om nieuwe breuklijnen of eerder een verscherping van de bestaande?

KLEIN: Het valt me op dat er binnen gezinnen vaak nieuwe breuklijnen zichtbaar worden. Ik hoorde zelfs van koppels die om die reden uit elkaar zijn gegaan. Ook in de betogingen tegen vaccins of de coronapas zijn die nieuwe breuklijnen frappant, hoe daar zowel aanhan-

Wat is u vooral bijgebleven van 2021?

OLIVIER KLEIN: Hoe het discours rond corona is

veranderd. Om mensen tot vaccinatie te bewegen hebben overheden een soort zekerheid beloofd, het ‘rijk der vrijheid’. Nu lijkt het erop dat we de zaken te veel van de vaccinatiecampagne hebben afhankelijk gemaakt. Misschien hadden we van in het begin ook moeten blijven benadrukken hoe belangrijk de andere maatregelen blijven. In Vlaanderen droegen mensen op een bepaald moment nergens nog maskers.

Is het niet vreemd dat we nog na elke coronagolf alle maatregelen opnieuw loslaten om koste wat het kost terug te gaan naar business as usual?

KLEIN: Absoluut. Sommige epidemiologen

zeggen al langer dat we nooit meer echt van deze pandemie zullen verlost raken en dat we het masker nog jaren zullen moeten blijven dragen op een aantal plekken.

Maar dat we terug willen naar vroeger is ook menselijk en past in het fenomeen van de collectieve nostalgie. Dat is een krachtig

“Als je het gevoel hebt dat je miskend wordt, ga je sneller in een samenzweringstheorie geloven”

gers van uiterst rechts als uiterst links meestappen. Vooral in Frankrijk is dat erg uitgesproken. In België lijkt extreemlinks minder tegen de vaccins, maar heb je meer antivax bij de groenen. Vooral aan Franstalige kant trouwens.

Spelen er daarnaast ook geen oude breuklijnen mee? Enerzijds de hoogopgeleide middenklasse die eerder voor het coronabeleid is, aan de

1/9 VERSOEPELINGEN Het Overlegcomité heft het gros van de strenge coronamaatregelen op,

maar in Brussel zijn er minder versoepelingen. Zo blijft telewerk aanbevolen in Brussel.

andere kant een groep die zich minder gehoord voelt en dat onbehagen op de coronacrisis projecteert?

KLEIN: Deels wel. ‘Conspiracy theories are for losers’ hoor je vaak. Als je het gevoel hebt dat je miskend wordt, ga je sneller in een samenzweringstheorie geloven. Alleen is het sociologisch niet zo makkelijk af te bakenen.

Neem nu Trace ton cercle, een van de belangrijkste covidsceptische bewegingen in België. Dat publiek komt vaak uit het welgestelde Waals-Brabant, kansarmoede speelt daar niet. Op een bepaald moment was het discours in Brussel dat de vaccinweigeraars in de arme wijken zaten. Het klopt dat daar minder mensen gevaccineerd zijn, maar het echte antivaxdiscours hoor je meer bij een rijke groep. De belangrijkste factor om voor of tegen een vaccin te zijn, blijft het vertrouwen dat we hebben in de overheid die het aanbiedt.

En een gebrek aan vertrouwen vind je in heel verschillende milieus.

Was de invoering van het Covid Safe Ticket wel een goed idee? Dat lijkt nog meer te polariseren dan de vaccinatie.

KLEIN: Het Covid Safe Ticket wordt als een hypocriete maatregel gezien, als een heimelijke manier om ons tot vaccinatie aan te zetten. En dat is niet meteen een goede zaak voor het vertrouwen in de overheid. Los daarvan lijkt het er niet op dat het CST veel voor de vaccinatie heeft betekend, zeker in Brussel. Het Franse Macron-effect is hier uitgebleven.

België is anders dan het centralistische Frankrijk en Brussel kan je er al helemaal niet mee vergelijken.

KLEIN: Ja, je kan je moeilijk voorstellen dat Rudi Vervoort zich hier in primetime op de televisie tot de hele bevolking richt (moet onwillekeurig lachen over zijn eigen beeld van Vervoort).

Maar Rudi Vervoort en zijn partij zijn wel voor een algemene vaccinatieverplichting. En u?

KLEIN: Ik heb daar geen uitgesproken mening over, maar met de expertengroep corona en psychologie hebben we wel pro’s en contra’s op een rij gezet. Een argument voor is bijvoorbeeld dat de keuze voor vaccinatie voor veel mensen psychologisch een grote stap is. Als de overheid het oplegt, kunnen die zich gewoon laten vaccineren zonder gezichtsverlies te lijden. Een aanverwant argument draait rond le regret ▼

23/8 KILOMETERHEFFING Minister-president Rudi Vervoort (PS) denkt dat het moeilijk zal

22 DECEMBER 2021

I 25

gaat van start. Meer dan de helft van de verdachten heeft roots in Brussel, onder hen Salah Abdeslam.

15/9 SINT-GILLISVOORPLEIN De cafés van het Sint-Gillisvoorplein sluiten als protest tegen

drugoverlast. Drugverslaafde daklozen zouden het laatste jaar het plein hebben overgenomen.

16/9 TER KAMERENBOS Het hof van beroep bevestigt de uitspraak over de zuidelijke lus van het Ter

Kamerenbos. Dat betekent dat de sluiting van de lus in 2020 door de Stad Brussel onwettig was.

▼

8/9 AANSLAGEN PARIJS Het assisenproces over de aanslagen van 13 november 2015 in Parijs

anticipé (de verwachte spijt, red.). We zijn in het algemeen veel banger van de gevolgen van een keuze die we wél maken, dan van de gevolgen van niet kiezen. Als de overheid het vaccin oplegt, is die verwachte spijt meteen ook veel kleiner, want we hebben die keuze niet zelf moeten maken. Een derde argument is dat een duidelijke sociale norm ook een effect heeft.

Een argument tegen vind je in onze coronabarometer. Een van de belangrijkste redenen waarom mensen zich laten vaccineren is net dat ze het autonoom kunnen beslissen. Een verplichting zou ook de algemene motivatie kunnen fnuiken. Daarnaast riskeer je ook verharding bij een bepaald deel van de bevolking.

Psychiater Wim Simons had het in ‘De Standaard’ onlangs over een gebrek aan leiders die verbinden, onder meer doordat ze duidelijke waarden voor ogen houden. Akkoord?

BRUZZ | INTERVIEW

KLEIN: Mij viel vooral op dat we een democratisch probleem hebben. Al die gezondheidsmaatregelen worden van bovenaf gedicteerd en veel mensen hebben het gevoel dat ze helemaal niet betrokken zijn. Tegelijk zitten we met een politiek systeem waar iedereen iedereen controleert en de premier de gijzelaar is van de partijen. Dat maakt een verbindend leiderschap niet makkelijk.

Is een deliberatieve aanpak, zoals de G1000 en David Van Reybrouck ze voorstellen, een oplossing?

KLEIN: Ik hou erg van Van Reybroucks ideeën en ik denk ook dat een representatief burgerpanel hier tot meer vertrouwen in de overheidsaanpak zou kunnen leiden. Mensen kunnen zich herkennen in zo’n panel. Veel complotdenkers zijn trouwens ook voorstander van een participatieve aanpak,

“Ik hoop dat we hierna beter met crisissen zullen kunnen omgaan” omdat die minder controle geeft aan de elites. We moeten in elk geval nadenken over een vernieuwing van ons democratische systeem, want het werkt niet goed.

Op kortere termijn kan je de zaken ook binnen het huidige systeem anders aanpakken.

In plaats van elke week een overlegcomité te hebben met nieuwe maatregelen, kunnen we eindelijk die coronabarometer invoeren, die een duidelijk referentiekader biedt met kleurcodes. Een beetje zoals we dat met de terreurdreiging kennen. Ook dat kan het vertrouwen opkrikken.

26

I

22 DECEMBER 2021

Olivier Klein: “Een woordkeuze als ‘epidemie van niet-gevaccineerden’ hielp ook niet echt tegen de polarisering.”

Hoe hadden onze overheden de polarisering nog kunnen vermijden of verminderen?

KLEIN: Niet enkel focussen op vaccinatie, maar evengoed op de andere maatregelen zou al helpen. Een woordkeuze als ‘epidemie van niet-gevaccineerden’ hielp ook niet echt (onder meer gebruikt door premier De Croo, red.). En verder hadden we misschien sneller naar de wijken moeten trekken waar mensen zich het minst laten vaccineren, met informatie en lokale vaccinatiepunten. Want we wisten ook op voorhand wel dat het moeilijk zou worden in gemeenten als Sint-Joost, Anderlecht en Molenbeek, waar weinig mensen een huisarts hebben.

Dat is misschien een les voor de toekomst: dat we daar meer op preventieve geneeskunde moeten inzetten, ook los van corona.

Ten slotte waren we het er in de expertengroep ook over eens dat we nog meer en vroeger met ambassadeurs hadden kunnen werken: gevaccineerden die daar binnen hun eigen gemeenschap over communiceren met mensen die hen vertrouwen en zich in hen herkennen. De samenstelling van het overlegcomité was op dat vlak geen succes. Je zag daar vrijwel alleen blanke mannen van een jaar of vijftig.

Wie meegaat in een complottheorie wordt vaak als idioot weggezet. In een van uw blogposts legt u uit dat het ook een heel logische reactie is op een onzekere situatie.

KLEIN: Ja. Het heeft een kader dat mensen een groter gevoel van controle geeft. Interessant vind ik ook dat zo’n complottheorie het zelfbeeld kan verbeteren. ‘Wij zijn geen schapen, we hebben toegang tot kennis die niet iedereen heeft.’

Complottheorieën doen me wat denken aan religie, nog zo’n kader waar je een complexe werkelijkheid mee kan vatten.

KLEIN: Klopt. Het discours van een complotist als Jean-Jacques Crèvecoeur lijkt bijvoorbeeld erg op dat van een sekte of religie. Hij biedt enerzijds een verklarend kader, maar tegelijk ook een bevrijdingsbelofte. ‘Je zal opnieuw actie kunnen ondernemen, zelfs als dat tegen de regels is. Je zal niet meer moederziel alleen voor je beeldscherm zitten. Bovendien zal je verbonden zijn met anderen.’ Religion, c’est aussi relier. Het is verbinden, deel uitmaken van een gemeenschap van gelijkgestemden. Dat hoor je ook na de betogingen tegen het coronabeleid: ‘We hebben nieuwe vrienden gemaakt.’ In zo’n complottheorie meegaan geeft je zo weer de macht die de pandemie je heeft ontnomen. Het gemeenschapsaspect is daarbij misschien wel belangrijker dan de inhoud. Ik zag een documentaire over de Flat Earth Society, waarvan de leden geloven dat de aarde plat is. Het waren eerder arme mensen, die elkaar wel elke week ontmoetten voor een gezellige barbecue en feestjes. Voor velen leek het vooral daarom te draaien: genieten van die momenten samen.

U waarschuwt er ook voor om mensen te snel als antivaxer te bestempelen en vindt vaccintwijfelaar meestal een betere woordkeuze. Waarom?

KLEIN: Als je echt dialoog wil, is het ergste dat je kan doen je verschansen in een identiteit, dan krijg je automatisch een dovemansgesprek. Verder twijfelen de meeste niet-gevaccineerden echt. Of ze willen wachten toch ze zekerder zijn dat er geen bijwerkingen zijn.

Straks zitten we met oudjaar misschien naast iemand met een andere mening. Hoe snij je het thema aan?

KLEIN: Wil je dat wel? De kans dat je iemand overtuigt die je enkel dan ziet is klein. Als je het er toch over hebt, lijkt het me belangrijk om eerst

20/9 GEEN OPHALING Bij Net Brussel wordt gestaakt. Er is onvrede over de stijgende moeilijkheids-

graad van hun werk. Door corona mogen er maar twee in plaats van drie ophalers per wagen werken.

naar common ground te zoeken, gedeelde inzichten.

Mijn vertrouwen in de regering is ook niet 100 procent, ook ik maak me zorgen om een aantal zaken.

Zal de pandemie onze samenleving grondig veranderen?

KLEIN: Mij heeft ze in elk geval getransformeerd. De angst dat de ander je kan besmetten was ongeveer verdwenen uit onze maatschappij. Vorig jaar zag je de mensen echt een boog maken rond personen zonder masker. Ik hoop dat we hierna beter met crisissen zullen kunnen omgaan. Tegelijk toont onze coronabarometer dat het vertrouwen in de politiek een serieuze knauw heeft gekregen. Zelfs binnen de regering slaagt men er niet in één visie uit te dragen.

Kan die angst voor de ander ook tot meer angst voor migranten leiden?

KLEIN: Historisch is er in elk geval een sterke link tussen epidemieën en xenofobie. De joden kregen in de middeleeuwen de schuld voor de pest, de Chinezen waren de zondebok voor de cholera in San Francisco. Er ontstaat vaak een soort mix tussen ‘Hij kan ons besmetten met zijn ideeën en gewoontes’ en ‘Hij kan ons besmetten met zijn virussen of bacteriën’. Hier had je dat een beetje met het idee dat het vooral de Maghrebijnen zouden zijn die zich niet laten vaccineren.

Wat verwacht of hoopt u voor 2022?

KLEIN: Onze aanpak van corona is vandaag erg nationaal en zelfs nationalistisch. Binnen België vergelijken we dan ook nog de hele tijd Brussel, Vlaanderen en Wallonië. Maar dit is een pandemie!

Ik hoop dat we die kijk volgend jaar eindelijk overstijgen en ook het zuiden wat rechtvaardiger behandelen, met name inzake vaccins. Dat is een kwestie van humanisme, maar ook van egoïsme.

Zolang we dit niet globaal onder controle krijgen en het virus elders blijft muteren, zullen wij er ook niet van verlost raken.

MÉFIANCE ENVERS LE GOUVERNEMENT

DISTRUST OF THE GOVERNMENT

Le spécialiste des théories conspirationnistes Oliver Klein (ULB) plaide pour la clémence et une approche politique différente en matière de gestion de la pandémie: par une meilleure présence au sein des quartiers, en misant davantage sur des ambassadeurs issus des différentes communautés et en introduisant au plus vite le baromètre corona dont il a beaucoup été question.

Pour Klein, la pandémie a prouvé, une fois de plus, que notre système démocratique doit être revu. « Le scepticisme autour de la vaccination, c’est surtout de la méfiance envers le gouvernement. »

Social psychologist and conspiracy theory specialist Olivier Klein (ULB) argues for leniency and a different policy approach. We need to enter all the neighbourhoods more often and quicker, we need to invest more in ambassadors from different communities, and we need to introduce the much-discussed Covid barometer as soon as possible. For Klein, the Covid crisis has once again demonstrated that our democratic system is in need of renewal. “Distrusting the vaccine is mostly about distrusting the government.”

FR

EN

Attracties en feërieke verlichting voor de hele familie @Ter Kamerenbos > 09.01

30/9 ONVERDOOFD SLACHTEN Minister van Dierenwelzijn Bernard Clerfayt (Défi) zet onverdoofd

slachten op de regeringsagenda, nu Brussel het enige gewest is waar nog geen verbod bestaat.

6/10 AMAL De 3,5 meter grote pop Amal passeert tijdens een reis door Europa in Brussel. Ze stelt een

Syrisch vluchtelingenmeisje voor en vraagt aandacht voor de vluchtelingenproblematiek.

14/10 BALANCE TON BAR In Elsene betogen 1.300 mensen onder de hashtag #balancetonbar

tegen seksueel geweld tegen vrouwen. Eerder waren er twee vrouwen in een bar gedrogeerd en misbruikt.

KRISTEL DERDELINCKX

BRUZZ | INTERVIEW

‘Ik ben enorm moe van al het schakelen’ Lesgeven was door de vele coronabesmettingen bij kinderen en hun leerkrachten dit schooljaar anders dan normaal. Dat had ook invloed op het werk van schooldirectrice Kristel Derdelinckx. “Ik moest leren om los te laten.” — ANDY FURNIERE, FOTO BART DEWAELE

“

C

adeaus voor het schoolpersoneel, geschonken door onze ouderraad,” zegt directrice Kristel Derdelinckx (51) meteen bij onze begroeting in haar bureau, wijzend op een tafel die bezaaid is met feestelijke pakjes. “Nog geen idee wat er in zit, we zullen ze later met het hele team openen. Het zal ons allemaal deugd doen.”

Al 22 jaar is Derdelinckx directrice van basisschool De Bloeiende Kerselaar in Watermaal-Bosvoorde, deel van GO! Scholengroep Brussel.

Ervaring zat dus, maar ook bij haar hakte het voorbije jaar er serieus in.

“Tijdens het jaar heb ik geen tijd gehad om er veel bij stil te staan, maar nu realiseer ik me wat een rollercoaster het geweest is. Ik ben enorm moe van al het schakelen.

Telkens reorganiseren, communiceren, achter deadlines aanhollen … Ik heb moeten aanvaarden dat sommige deadlines rond reguliere werking onhaalbaar waren als ik de school draaiende wou houden. Uitstel vragen past nochtans helemaal niet bij mijn karakter (lacht). Ik heb moeten leren loslaten en strikte prioriteiten stellen.”

Wat stond er op het programma in de week voor de vakantie, waarin u 28

I

22 DECEMBER 2021

noodgedwongen de school moest sluiten? Een week die d weleens ‘uitbolweek’ genoemd wordt?

KRISTEL DERDELINCKX: (Zucht) Men denkt vaak dat scholen de week voor de kerstvakantie niet veel meer aanbieden, maar dat klopt niet. Er vallen vier volledige lesdagen weg.

Gisteren sprak ik met een juf die bijna aan het wenen was omdat haar buren haar hadden gezegd dat ze wel blij moest zijn met haar ‘extra vakantieweek’. Onze leerkrachten komen naar school voor zaken waar ze tijdens het jaar geen tijd voor hadden, omdat ze geen lesvrije momenten hadden, zoals klassen opruimen. Ikzelf zal onder meer bezig zijn met sollicitaties.

Hoe moeilijk waren de laatste weken, met de vele coronabesmettingen bij schoolpersoneel en kinderen?

DERDELINCKX: Dat is geen verhaal van

de laatste weken, we zijn daar vanaf 1 september non-stop mee geconfronteerd. De derde week van het schooljaar was meer dan een derde van de personeelsleden afwezig. Dan is het puzzelen en loopt de werkdruk voor de overblijvers enorm op. De communicatie rond besmettingen, onder meer met ouders, slorpt ook heel wat energie op. Er is natuurlijk ook

Schooldirectrice Kristel Derdelinckx: “Ik heb moeten aanvaar-

den dat sommige deadlines niet haalbaar waren.”

menten en in discotheken, maar ook in de horeca, sportclubs, cultuurhuizen en zorginstellingen.

20/10 WITTE MARS Het is 25 jaar geleden dat 300.000 mensen door Brussel stapten op de Witte Mars

niet-coronagerelateerde uitval bij het personeel, door ziekte, ingrepen …

Ook merk ik signalen van burn-outs.

Wij hebben nog geluk gehad met de besmettingen bij kinderen. We hebben maar één kleuterklas moeten sluiten, voor drie dagen. Ook onze naschoolse opvang hebben we maar één keer drie dagen moeten sluiten.

Er zijn wel kinderen in de lagereschoolklassen die twee weken aan een stuk thuis zijn geweest, door besmettingen bij de ouders. Een paar leerlingen zijn dit schooljaar in totaal een maand afwezig geweest. We houden dan goed contact via onlineplatformen, maar via digitale weg kun je geen schouderklopje geven of een kind helpen om zich beter te concentreren. Bij hun terugkeer bieden we meteen extra ondersteuning om achterstand te voorkomen.

Er is veel discussie over de verplichte mondmaskers vanaf het eerste leerjaar. Hoe ervaart u dit in de realiteit?

DERDELINCKX: Ik heb ook verschillen-

de reacties gekregen van ouders die er principieel tegen waren. En sommige kindjes kregen in het begin al snel hoofdpijn van de maskers. We hebben ingegrepen door na ieder half lesuur een pauze in te lassen, de ramen wijd open te zetten en hen ademhalingsoefeningen zonder masker te laten doen. We benadrukken dat ze buiten zeker het mondmasker niet mogen dragen. En dat verloopt goed. Zeker de kleinsten zijn er zelfs trots op dat ze nu ook een masker mogen dragen (lacht).

U had het daarstraks over puzzelwerk om iedere dag voldoende personeel op school te hebben. Dat is iets waar u helaas al langer ervaring mee hebt, veronderstel ik, door het lerarentekort?

DERDELINCKX: Jammer genoeg wel.

De laatste vijf jaar is telkens ongeveer een vijfde van het team nieuw op onze school bij de start van het schooljaar, waardoor je telkens weer veel tijd en energie moet besteden aan aanvangsbegeleiding. Je moet dikwijls creatief zijn. In ons kleuteronderwijs werkt bijvoorbeeld een psychologe als ondersteuner en staan er kinderverzorgsters voor de klas.

Kleuterjuffen zijn moeilijk te vinden.

Door de pandemie zijn er ook behoorlijk wat leerkrachten uit

na het losbarsten van de zaak-Dutroux. De betogers kwamen op straat voor een beter werkend gerecht.

Vlaanderen die beslissen om dichter bij huis te werken en niet meer iedere dag naar Brussel te pendelen. Zo hebben we leraren verloren.

Vlaanderen kondigde nieuwe plannen aan om het lerarenberoep aantrekkelijker te maken. Ziet u zelf concrete maatregelen die een verschil kunnen maken in Brussel?

DERDELINCKX: Het is geen persoonlij-

ke mening, maar uit een enquête van onze Brusselse scholengroep kwam naar voren dat leraren financiële vergoedingen vragen rond bijvoorbeeld transport. Naar de school komen is nog moeilijker geworden, omdat we door corona carpoolen afraden, en dat brengt extra benzinekosten met zich mee.

23/10 HONGERSTAKING Een van de bezetters van de Begijnhofkerk begint opnieuw aan een

hongerstaking. De vrouw vermoedt dat haar regularisatieaanvraag zal worden afgewezen.

personeel betreft, is het mijn ervaring dat een week herfst- en krokusvakantie vaak te kort is om mentaal op adem te komen en aansluitend weer aan de voorbereidingen te beginnen voor de komende periode. Ik hoop wel dat de beide onderwijsnetten eenzelfde regeling zullen hanteren, want anders zal dat bij heel wat ouders in Brussel, die te maken krijgen met beide netten leiden tot problemen.

Wat zijn tot slot uw wensen voor 2022?

DERDELINCKX: Ik hoop dat we

allemaal meer rust krijgen, dat we niet weer telkens alles moeten omgooien. Zodat we meer tijd hebben voor wat er echt toe doet, in

“De laatste vijf jaar is een vijfde van het team nieuw op onze school bij de start van het schooljaar, dat vraagt elke keer weer veel tijd en energie” Het Franstalige net kondigde dan weer een nieuwe vakantieregeling aan, met een kortere zomervakantie maar langere herfst- en krokusvakanties. Een goed idee?

DERDELINCKX: Ik zie er zeker voordelen in voor het leerproces van de kinderen. Het zou bijvoorbeeld positief zijn om kinderen in de zomer sneller weer Nederlands te laten spreken bij ons, want velen spreken thuis een andere taal. Wat het

mijn geval mijn leerlingen en personeel aanmoedigen. Wat het Brussels onderwijs betreft, ben ik ook blij met alle investeringen in infrastructuur. Sommigen noemen ze nutteloos, omdat we zogezegd toch geen bijkomend personeel zullen vinden. Maar we moeten blijven groeien, want de bevolking groeit ook. En moderne infrastructuur is een troef om nieuwe leerkrachten aan te trekken.

« JE SUIS ÉREINTÉE »

“I FEEL REALLY TIRED”

Kristel Derdelinckx est directrice de l’école primaire De Bloeiende Kerselaar à Watermael-Boitsfort depuis 22 ans. L’année scolaire passée fut pour elle éreintante. « J’ai dû apprendre à lâcher certaines choses et à me fixer des priorités strictes pour que l’école puisse continuer à fonctionner ». Pour 2022, elle espère pouvoir profiter de plus de quiétude sur le plan personnel et de temps pour encourager ses élèves et son personnel.

Kristel Derdelinckx has spent 22 years as the head of primary school De Bloeiende Kerselaar in Watermaal-Bosvoorde, but the past school year took its toll also on her.

“The constant changes have made me really tired,” she says. “I’ve had to learn to let go and set strict priorities to keep the school running.” For 2022, on a personal level, she hopes for more peace and more time for encouraging her students and staff.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

15/10 COVID SAFE TICKET Het CST is overal in het Brussels Gewest verplicht op massa-evene-

EN

22 DECEMBER 2021

I 29

Boordevol energie?

one of us Vind net als Vanessa de juiste kicks, zowel in de ring als bij KBC Brussels.

Ga de uitdaging aan op de kbcbrussels.be/jobs Ga uitdaging aan op kbc.be/jobs Verantwoordelijk uitgever: KBC Groep NV, Havenlaan 2, 1080 Brussel, België. BTW BE 0403.227.515, RPR Brussel, IBAN BE51 7340 0896 8162, BIC KREDBEBB. www.kbc.be, DWOS 000, 01-08-2019 t.e.m. 31-12-2019

van Jeugd en Sport in de overgangsregering van Guinee. Hij zegt niet te zullen verhuizen.

19/11 SAINT-VÉ Een groep studenten van VUB en ULB gaat er niet mee akkoord dat de Saint-Vé-

viering wordt uitgesteld. Ze verzamelen aan de Zavel om de stichter van de universiteit te herdenken.

21/11 MARS Ongeveer 35.000 tegenstanders van het Covid Safe Ticket nemen deel aan de Mars tegen de

coronapas. Het komt tot rellen tussen betogers en politie, 44 mensen worden aangehouden.

2021 IN BEELD

BRUZZ | 2021 IN BEELD

3/11 BEA DIALLO PS-politicus Bea Diallo, de eerste schepen van Elsene, wordt minister

Vijf BRUZZ-fotografen kozen hun foto van 2021. Voor de lens van collega Saskia Vanderstichele pakken ze de foto en het verhaal van het beeld weer uit.

SASKIA VANDERSTICHELE koos voor een foto van spelende jongens in de waterpartij aan het Bockstaelplein. “Toen was het een warme dag, maar ook op koudere zomerda-

gen zwemmen de jongeren hier. Bij gebrek aan alternatief. Voor mij staat dit beeld symbool voor de nood aan een openluchtzwembad in de stad.

Waar wacht Brussel toch op?”

22 DECEMBER 2021

I 31

24/11 UBER LIGT STIL Het Brusselse hof van beroep oordeelt dat chauffeurs niet langer kunnen werken

met de Uber-app. De tweeduizend Uber-chauffeurs kunnen niet langer de app gebruiken.

30/11 LANGE JOJO Brussels bekendste volkszanger Lange Jojo overlijdt op 85-jarige leeftijd. De dag na

zijn overlijden weerklinken op de Grote Markt twee uur lang zijn grootste hits om hem te gedenken.

2/12 FRAUDE Vier ambtenaren van de gemeente Anderlecht zouden de voorbije jaren hon-

Marco Kana: “De druk die je jezelf oplegt, die is de ergste.”

MARCO KANA

‘Niet mogen spelen is mentaal moeilijk’ 32

derden valse documenten, zoals rijbewijzen, verkocht hebben. Het parket opent een onderzoek.

14/12 PETERBOS In de Anderlechtse wijk Peterbos vindt een grote politieoperatie plaats. Speurders nemen

ken in Brussel. De Brusselse taxifederatie BTF gaat niet akkoord met de ordonnantie en zal die aanvechten.

Negentien is hij, een jeugdproduct van Anderlecht, en ondanks het feit dat coach Kompany resoluut voor de eigen jongeren kiest, moet hij de meeste wedstrijden van zijn ploeg vanuit de tribune volgen. Een gesprek met een van de minst gehoorde, maar misschien wel meest getalenteerde Anderlechtspelers van het moment: Marco Kana.

— GODFRIED ROELANT EN THIJS ROELEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

H

et werd haast aandoenlijk.

Er ging de afgelopen maanden geen week voorbij of de presentatoren van Radio Radzinski, de voetbalpodcast van BRUZZ riepen Anderlecht coach Vincent Kompany op om Marco Kana op te stellen.

Kana heeft alles wat we van een jonge Anderlechtspeler verwachten, zeggen ze. “Jong, veel flair, verstandig en Brussels.”

Kana is geboren in Kinshasa, maar toen hij vier was, kwamen zijn ouders naar Brussel. Het gezin streek neer in Ganshoren en met uitzondering van een korte tussenstop in Jette bracht hij daar zijn jeugd door. Voetballen leerde hij op de pleintjes in de buurt. En dat zie je aan hem. Net zoals hij zelf de pleintjesspelers er onmiddellijk uithaalt: “Je ziet dat aan de techniek, maar ook aan de mentaliteit. Ik speel sinds mijn zesde op die pleintjes, en dat zie je gewoon aan mijn spel.”

Kana is een product van de Anderlechtacademie in Neerpede, waar hij sinds zijn zevende langsliep. Het roemruchte verleden van de club maakte er indruk.

“Er hing daar een portret van Radzinski. En ernaast de scores van de campagnes van Anderlecht.

In de Champions League tegen Milaan en Manchester United. Ik geloofde dat niet,” herinnert Kana zich. “Ik vroeg mijn vader wie die speler was. Hij heeft mij toen verteld wie Tomasz Radzinski is.”

KOLONEL Kort na zijn aantreden in de Academie kreeg Kana zijn bijnaam van Jean Kindermans, de verantwoordelijke voor de jeugdoplei-

ding. In de kleedkamers heet Kana vanaf dan ‘Kolonel Hathi’, naar de leider van de olifanten uit ‘Jungle Book’, omdat hij zo rechtlijnig is in alles. Rechtlijnig en gemotiveerd.

Ook wanneer het op studeren aankomt, wat in de Ander-

zo’n 15.000 euro en 1,5 kilogram drugs in beslag.

Negen mensen worden opgepakt.

Wow, wat heb ik gezegd tegen Vincent Kompany?”

De laatste maanden komt hij minder aan spelen toe. Maar toch is hij gegroeid. Dat dankt hij aan de omkadering in zijn jeugd. “Het ging zo snel met mij in het begin. Maar die twintigduizend mensen in de tribune die waren er niet voor mijn beleving. Twee keer elf man, een bal en willen winnen. Dat was mijn wereld. De verwachtingen van die toeschouwers die deden er toen niet toe.” Zestien was hij toen. Intussen is hij negentien, voetbalvolwassen naar eigen zeggen. “De druk van buitenaf die voel je veel minder. De druk die je jezelf oplegt, die is veel erger.”

Die voelt hij nu zeker. “Ik ben bijna nooit geblesseerd geweest, ik ben wedstrijdfit,” zegt hij.

“Voetbal stond bij mij altijd op de eerste plaats, maar mijn vader dacht daar anders over”

lechtacademie heel belangrijk wordt gevonden. Kana wordt naar het Nederlandstalige onderwijs in Brussel gestuurd. Vandaag is hij perfect tweetalig. Ook dankzij zijn ouders.

“School is altijd belangrijk geweest thuis. Zo ben ik opgevoed.

Voetbal stond bij mij altijd op de eerste plaats, maar mijn vader dacht daar anders over. ‘Als voetballer ben je niemand zolang je naam niet op de rug van je T-shirt staat,’ zei hij altijd.”

Vandaag staat Kana’s naam op zijn T-shirt. Het eerste seizoen speelde hij vijftien wedstrijden als verdediger. De meeste aan de zijde van toen nog speler-trainer Vincent Kompany.

Bij Anderlecht werd hij centraal achteraan opgesteld. “Op het veld deed me dat niet zoveel. Ik sprak tegen Kompany zoals ik tegen elke andere speler sprak.

Maar na de match, wanneer ik dan naar huis reed of in mijn bed lag, maalde dat in mijn hoofd:

“Zo’n lange tijd zonder voetballen, dat heeft gemaakt dat ik het mentaal een beetje moeilijker had.”

Dat is ook de reden waarom hij zijn studies even on hold zette.

Kana studeert toegepaste economische wetenschappen aan de VUB.

16/12 GREENWICH MODERN Het iconische café in de Kartuizersstraat gaat weer open, onder de

naam Greenwich Modern.

Een dj-booth zorgt voor Brusselse tunes en een piano voor een jazzy sfeer.

Wanneer andere spelers na een training verzamelden rond de snookertafel dook hij in zijn studieboeken. “Eigenlijk heb ik het aan de universiteit gemakkelijker dan tijdens mijn humaniora. Ik volg een apart traject, waardoor ik minder leerstof en materie moet verwerken in vergelijking met vroeger. Maar nu werd het even te veel. Nu wil ik er in de eerste instantie voor zorgen dat ik opnieuw kan spelen.”

Dat is zijn belangrijkste doel voor 2022. Op het veld staan in het Lotto Park. Met de eerste ploeg. En vooral: groeien. “Ooit wil ik op een hoger niveau spelen dan vandaag.”

Kana is wel aan heel goeie campagne bezig met de beloftenploeg van de Rode Duivels. Het leverde hem een ‘Keep Going’ op van bondscoach Roberto Martinez.

In afwachting trekt hij op vakantie met zijn familie, want familie is belangrijk voor de jonge man. Hij woont nog steeds thuis; samen met zijn ouders en nog twee voetballende Kana’s. De jongste wordt deze maand tien, is nog beter dan Marco op die leeftijd, en vandaag de ster van het pleintjesvoetbal in en rond Humbeek, waar de familie nu woont. De trots ook van mama Kana. “Een vrouw met veel stijl,” zegt haar oudste zoon die niets liever doet dan met haar winkelen.

T-shirts kiezen. ”Ik heb wel de laatste keuze, maar samen met haar winkelen, dat zijn leuke momenten.”

« NE PAS POUVOIR JOUER, C’EST LOURD MENTALEMENT »

“NOT BEING ALLOWED TO PLAY IS HARD MENTALLY”

Il a 19 ans, est un produit de l’école des jeunes d’Anderlecht et a dû suivre la majorité des rencontres de son équipe depuis le banc de touche. Il est un des joueurs d’Anderlecht les moins entendus, mais peut-être un des plus talentueux : Marco Kana. « Je ne ressens pas trop la pression extérieure, celle que je m’impose à moi-même est bien plus présente. Je n’ai presque jamais été blessé mais j’ai passé un long moment sans jouer. Mentalement, c’était dur à gérer. »

He is 19 years old, a youth product of Anderlecht, and despite the fact that coach Kompany resolutely picks his own youngsters, he has to watch most of his team’s matches from the stands. He is one of the least heard of, but perhaps most talented Anderlecht players of the moment: Marco Kana. “I have hardly ever been injured, and suddenly I have been without football for such a long time.

That made it that bit harder for me mentally.”

FR

BRUZZ | INTERVIEW

11/12 UBER RIJDT WEER Door een noodordonnantie kunnen Uberchauffeurs weer wer-

EN

22 DECEMBER 2021

I 33

© Sofie De Backere

Culture.

It’s a wrap!

Now that the year is drawing to a close, you might be in a hurry to find that one special gift to make your loved one(s) happy with. Still looking for ideas?

BRUZZ is here to help with 15 heartwarming presents made in Brussels.

Enjoy the holidays and see you in 2022!

NL | FR | EN

3.

Wear it like a crown

2.

Familiefeestje bij Stikstof NL/ Hoorden we de

1.

Brussel, een slagveld NL/ Met Verlos ons van het

kwaad schreef Joost Vandecasteele een moord-en-brandactuele, dystopische Brussel-roman.

Hij recapituleert en fictionaliseert een hele reeks criminele, maatschappelijke en politieke gebeurtenissen sinds de aanslagen, om het patroon dat zo zichtbaar wordt te projecteren in een duistere toekomst. Genadeloos goed gedocumenteerde (cultuur)oorlogsverslaggeving van om de hoek. (MB) VERLOS ONS VAN HET KWAAD Borgerhoff & Lamberigts, 239 p., €22,99

crewleden van Stikstof bij vorige releases vooral rappen over hoe de stad hen voedt, overlast bezorgt en energie geeft, dan richtten ze op de dit najaar verschenen dubbelelpee Familie boven alles het vizier op hun persoonlijke levens en de hiphopcommunity. Een frisse maar daarom niet minder strakke update waarmee Zwangere Guy, Jazz, Astrofisiks en Vega veranderende tijden proberen te bezweren. (TP) FAMILIE BOVEN ALLES Universal, €28

EN/ There’s no harm in

showing off your Brussels identity. Even less so when you’re supporting local talent in doing so. Shirts in Brussels has been making this possible by allowing illustrators like Bram Algoed, Delphine Frantzen and Alice Van Innis to represent their neighbourhood on wearable textiles. Whether you are to be found in the Forest or you only wear XL, there’s a crown for every king or queen. (KS) SHIRTS IN BRUSSELS KWIN, €29, shirts.brussels

4.

5.

Is there life on Mars?

Itinéraires brûlants

EN/ “These Belgians are

FR/ Pendant des mois, le

crazy,” they must have thought at Louis Vuitton.

First, Ever Meulen decides to just stay home for his Travel Book. And then François Schuiten stretches the prestigious travel library to interplanetary dimensions with Mars, a collaboration with writer Sylvain Tesson.

On the Red Planet, the creator of The Obscure Cities found his breath again and is taking yours away. (KS)

jeune photographe Massao Mascaro a arpenté les terres qui entourent la Méditerranée. Sous un soleil vertical, il a croisé une jeunesse qui habite et traverse ces régions, en quête d’un Eldorado d’ici ou d’ailleurs.

Entre passé et présent, errance et attachement, départ et retour, il s’aventure et saisit des images dans l’espace rêvé des histoires qu’on se raconte pour avancer. (GB)

MARS Louis Vuitton Travel Book, 136 p., €45

SUB SOLE Chose Commune, 168 p., €40

7.

Alle wegen leiden naar Madou NL/ De Nederlandstalige

6.

D’amour et de colère FR/ Des mots jetés à

l’indifférence, à l’ignorance et aux mépris. Frottés les uns contre les autres comme des corps en chaleur, ces mots font aussi naître les étincelles d’un feu de joie.

Fille du Congo et de la Belgique, Joëlle Sambi balance dans une langue vibrante, un manifeste poético-politique contre les violences raciales, sexistes et homophobes et pour affirmer sa soif de vivre hors des cadres imposés. (GB) CAILLASSES L’Arbre de Diane, 120 p., €12

pop van Madou was in 1982 nog te onconventioneel en te eigentijds om in een braakliggend muzieklandschap een carrière op te bouwen, ondanks die indringende stem van Vera Coomans, de Marianne Faithfull van de Lage Landen.

Is er iets? is het logische vervolg op het haast veertig jaar oude debuut. Niets is voor altijd, en dus kwamen plots alle superlatieven naar boven voor deze belpopband, die letterlijk en figuurlijk de brug slaat naar de volgende generatie. (TP) IS ER IETS? Belvedère, €22

9.

75 Dollar Bill is worth the money EN/ It was quite something,

8.

Porno collector FR/ Le livre Superpositions

vous fait revivre les grandes heures du cinéma ABC, célèbre temple du porno de Bruxelles, à travers une centaine de photos vintage pour vitrines de cinéma. Dans les années septante, ces photos étaient retouchées par l’exploitant lui-même afin d’éviter une amende pour atteinte à la pudeur.

Aujourd’hui, cette censure maladroite fait plutôt sourire, même si certains collages ont un aspect résolument artistique avec leur mélange de surréalisme belge et de pop art américain. (GH) SUPERPOSITIONS Les Impressions Nouvelles/Cinéma Nova, 112p, €24

trying to stay relevant as a small cultural house during the pandemic. Les Ateliers Claus did it by means of an upgrade of the house label.

Recently we were treated to some fine music by Ghent sound artist Lennert Jacobs and Canadian singer-songwriter Myriam Gendron. But their particularly beautifully illustrated Live Ateliers Claus series stood out, as evidenced also by this compilation of two passages by 75 Dollar Bill, an eclectic band from New York, who delivered completely different sets in 2016 and 2019. (TP) 75 DOLLAR BILL Live Ateliers Claus, €7

10. À ne pas oublier FR/ S’il n’avait fallu lire

qu’une seule BD cette année, ce serait à n’en pas douter le Ne m’oublie pas de la Bruxelloise Alix Garin. Ce roman graphique aborde de manière inédite la question de la maladie (Alzheimer) et des relations intergénérationnelles. Le tout pour un récit bouleversant, porté par un dessin aussi épuré qu’efficace, qui n’est pas sans évoquer une sorte de Thelma et Louise, le film culte de Ridley Scott, inclusif et empathique. (MV) NE M’OUBLIE PAS Le Lombard, 225 p., €22,50

11.

Allemaal aan de magneetband NL/ Terwijl cd’s naar de slachtbank worden geleid (of de tweedehandswinkel) en vinyl floreert, sluimert ergens diep in de ondergrond de cassette. Muziek op die ooit onwijs populaire magneetband heeft lekker veel charme. Zeker als ze wordt verdeeld door het eigenzinnige Brusselse label Stadskanker, dat releases op cassette (en vinyl) van smerige elektronica en dito noise van onder meer Pizza Noise Mafia, Stakattak en Haemers verkoopt tegen democratische prijzen. (TZ) PIZZA NOISE MAFIA TAPE €6, www.stadskanker.be

13.

For wild children EN/ In order to support its

12.

Angèle on t’aime, Angèle on t’aime FR/ Difficile d’ignorer

l’existence du deuxième album d’Angèle. Sorti un peu plus tôt que prévu sur les plateformes numériques, Nonante-Cinq est désormais disponible en CD et en vinyle.

Une bonne idée cadeau pour chanter ‘Bruxelles je t’aime’ dès l’apéro et embarquer à bord des montagnes russes émotionnelles de la chanteuse au moment d’attaquer la bûche glacée. (NAL)

self-financed activities threatened by the crisis, the gallery L’Enfant Sauvage, Brussels’ own oasis for artistic photography, is launching a crowdfunding campaign in the form of photographic gifts to be placed at the foot of the Christmas tree. Among them, a wonderful metal box containing 23 postcard photos (10x15cm format) made by a vibrant scene of wild artists, among which many from Brussels. (SOS) BOX WITH POSTCARDS AND THE BOOK 01 PUBLISHED BY L’ENFANT SAUVAGE 50€, www.enfantsauvagebxl.com

14.

The mothership EN/ Photographer Julie

Scheurweghs showed the exhibition “Birth of a Mother” at the photo biennale in Ostend this summer. With photos of mothers who are pregnant, are giving birth or having just delivered a baby. But Scheurweghs also works with existing images. She selected the photos that her partner took when Scheurweghs herself gave birth to a child two years ago after a 16-hour home birth, and edited them into an autobiographical document that is unusually close to her as a new mother. (MB)

15.

Judith en de walvis NL/ Als er dit jaar één boek

NONANTE-CINQ VL Records, CD 14,99 € & Vinyle €23,99

MÈRE 148 p., €25

was dat ons midscheeps raakte, was het De walvisbibliotheek van scenarist Zidrou en tekenaar Judith Vanistendael. Ogentroost en een ode aan schoonheid, poëzie en verwondering in de vorm van een verhaal over zoveel meer dan de onwaarschijnlijke vriendschap tussen een postbode op zee en een walvis die achter haar glimlach de grootste bibliotheek van de zeeën verbergt. (KS) DE WALVISBIBLIOTHEEK Oogachtend, 96 p., €24

JAAROVERZICHT 2 0 2 1

15/1 BEAU DÉBUT La première BD d’Alix Garin, 23 ans, Ne m’oublie pas, qui raconte le road trip d’une petite-fille et de

sa grand-mère atteinte de la maladie d’Alzheimer, est un succès, et décroche quatre récompenses, dont le prix Rossel BD.

18/1 BOZAR-BRAND Het jaar begint in mineur voor Bozar. Een deel van het dak gaat in vlammen op bij een

zware brand. Onder meer de Henry Le Boeufzaal en enkele exporuimtes lijden schade. Bozar gaat dicht tot 28 januari.

JAOUAD ALLOUL, DE SCHOONSTE MENS TER WERELD

‘Dimmen?

Fok dimmen!’ “

40

Jaouad Alloul vangt veel licht. De vloeibare Zeemeermin die dit jaar in Brussel aanspoelde en die stiltes breekt, taboes bespreekbaar maakt en olifanten in vele kamers benoemt, laveert glashelder maar met mededogen en begrip tussen de homoseksuele moslim, de Messias en De meisje in zichzelf. — KURT SNOEKX, FOTO’S IVAN PUT

E

r is niets mis met zoeken. Ik vind dat we als mens te gefixeerd zijn op het idee van weten wie we zijn en waar we voor staan.

Hoe kan je nu niet evolueren als je mensen ontmoet die je verhalen en situaties meegeven waar je totaal geen ervaring mee hebt? Niet altijd dezelfde persoon blijven, vind ik net een bevrijdende gedachte,” benadrukt Jaouad Alloul in het warme nest dat hij in het huisvandeMens heeft opgetrokken. Met de multidisciplinaire tentoonstelling In the mood for love schept de kersverse Brusselaar er een geborgen ruimte waar verhalen en ervaringen gedeeld kunnen worden rond mannelijke seksualiteit en intimiteit – “dingen die we maar schroomvol benaderen, die vaak worden weggelachen of in een taboesfeer blijven hangen.”

Van taboes doorbreken heeft Jaouad Alloul in de loop der jaren een missie en een dagtaak gemaakt. De kunstenaar en ondernemer – een bondige omschrijving voor de mens die zich onder meer hult in de gedaanten van performer, zanger, theatermaker, bruggenbouwer en activist – wrikt vastberaden en liefdevol stiltes open, in zichzelf en daarbuiten, om een grotere dialoog te ontsteken. Met een stem die verder reikt dan de nog te vaak ongehoorde gemeenschap waarin hij is uitgegroeid tot een voorbeeld.

Dat wrikken durft al eens het zelfbeeld aan het wankelen te zetten, maar die fluïditeit zit de laveerder tussen de homoseksuele moslim, de Messias (zijn nieuwe album) en De meisje (zijn theatermonoloog) in zichzelf als gegoten.

Ondanks de weerstand waar hij af en toe op botst,

op de weg die hem dichter bij zijn eigen vloeibare kern brengt, bij een soort rust in het strijdende hoofd van zoveel jongeren, bij bewustzijn voor lgbtq-rechten in de islam en daarbuiten, bij een herdenken van mannelijkheid én menselijkheid, en bij een nieuw collectief geheugen.

Hoe belangrijk was het voor jou om je verhaal ten dienste te stellen van een groter gesprek?

JAOUAD ALLOUL: Ontzettend. Omdat ik aan den lijve

heb ondervonden hoeveel het kan betekenen. Met mijn islamitische vader, die twee jaar geleden op 83-jarige leeftijd is overleden, heb ik al die gesprekken gevoerd. Ik heb van hem niet per se de reactie gekregen die ik wilde, maar ik voelde wel dat er een ruimte ontstond waarin hij dacht: ‘Ik begrijp het niet en ik zou het willen veroordelen, maar ik apprecieer je eerlijkheid.’ Dialoog is

“Mijn zoektocht naar mezelf heeft me gedwongen om een spiegel te zijn voor onze samenleving”

een weg naar begrip – zelfs als een gesprek eindigt op iets als let’s agree to disagree.

Zo’n intiem gesprek is nog iets anders dan op een podium licht vangen. Vond je het makkelijk om die plek in de schijnwerpers te claimen?

ALLOUL: Dat was heel natuurlijk, als ik eerlijk ben.

Ik heb nooit anders geweten dan dat mensen mij aanstaarden. Als kind heb ik lang iets genderfluide gehad, waarbij mensen zich afvroegen of ik nu een meisje of een jongen was. Dat is pas veranderd op mijn elfde, toen ik wat zwaarder begon te worden. Maar ik heb dat licht lang gemeden, onbewust misschien uit respect voor de familie, voor ‘de gemeenschap’. Maar op een bepaald moment heb ik de klik gemaakt: ‘Goed, ik sta in het licht. Als dit de rol is die ik moet spelen, dan zal ik hem met plezier spelen.’ Ik beschouw mezelf zeker niet als een rolmodel of een voorbeeldfiguur, maar ik weet wel dat ik een stem heb die onderbelicht is. Als mensen je dan genoeg wijzen op het feit dat je stem waardevol is, ga je snel denken: ‘Oké, who am I kidding?’ Ze niet gebruiken, was voor mij sowieso geen optie, daarvoor sneed alles te diep.

Het is voor jou ook de bron die je werk aandrijft.

ALLOUL: Da’s eigenlijk mijn moeder, hoor. (Lacht) Zij was het type vrouw dat bruggen bouwde, ze ging aan de Belgische buren uitleggen hoe het kwam dat er moslimjongens op straat rondhingen en aan die jongens ging ze vragen om eens ergens anders te gaan staan, omdat er nu eenmaal ▼

NL

talented people from Brussels such as Stikstof, Chibi Ichigo, KAU trio. or David Numwami are heard on all channels.

19/2 CULTUUR IN ACTIE De door de coronamaatregelen zwaar getroffen cultuursector roert zich onder de noemer Still

Standing for Culture. Cinema Nova heropent als ‘museum’, aan Flagey wordt actiegevoerd, op de Vismarkt wordt er gedanst.

9/3 TASK FORCE POUR LA CULTURE L’infectiologue Nathan Clumeck travaille à rendre huit lieux culturels et sportifs

« Covid safe » avec une task force à Bruxelles. « La culture ne peut plus rester fermée des mois », a-t-il déclaré à BRUZZ.

Jaouad Alloul: “Goed, ik sta in het licht. Als dit de rol is die ik moet spelen, dan zal ik hem met plezier spelen.”

BRUZZ | INTERVIEW

8/2 YO! BXL RAPS During the Belgian Music Week, BRUZZ highlights the capital’s hip-hop scene. Urban grooves from

41

visit the exhibition of his artist friend Thomas Houseago at the KMSKB, but also to pay a visit to the Horta Museum.

12/4 DI-GUY-TAAL De AB wil inzetten op concerten in virtual reality en laat Zwangere Guy de hoogtechnologische spits afbij-

ten. Papa ZG laat naar voorbeeld van Travis Scott op virtuele wijze de AB kolken, al verloopt het spektakel niet vlekkeloos.

13/4 CRISE AU MUSÉE DE LA BD La pandémie frappe aussi le Centre belge de la BD, qui dépend principalement des

visiteurs étrangers. Il doit se séparer de huit membres du personnel, ce qui représente un tiers des employés.

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

30 & 31/3 BRAD, IS THAT YOU? Hollywood star Brad Pitt is spotted in Brussels. He has arrived on a private jet to

mensen zijn die na hun patatjes en worst al naar bed gaan. Haar visie sluit dicht aan bij wat ik wil zeggen: we zijn eigenlijk niet zo verschillend, en die kleine irritaties zijn eigenlijk ook niemands fout. De uitdaging is gewoon om elkaar te leren begrijpen en met elkaar overeen te komen.

Jaouad Alloul

Je noemde het een rol die je ‘moet’ spelen. Omdat het zelfopoffering vraagt? Omdat je er zowel bij wint als eronder lijdt?

Studeert voor chocolatier, werkt even in Parijs, maar hult zich het liefst in de dragoutift van Mira Mirage (eerste eredame Miss Belgian Travestie 2009)

ALLOUL: Bij een stem waarnaar wordt geluisterd, komt verantwoordelijkheid kijken. Met Zeemeermin (een monoloog uit 2017 over zelfaanvaarding, familie, liefde, rechtvaardigheid en vergiffenis, red.) ben ik drie jaar lang langs scholen gegaan, waar ik voelde dat ik de evolutie naar meer begrip, tolerantie en empathie vooruit kon duwen. Niet alleen rond homoseksualiteit binnen de islamitische cultuur, waar wel degelijk macho, homofoob gedrag aanwezig is, maar ook rond seksualiteit in de bredere samenleving.

Jongens als ik hebben in het verleden te dikwijls een pad gevolgd waarlangs ze in het drugsmilieu of de prostitutie belandden, omdat de steun van de familie en de gemeenschap ontbrak.

Ik wilde tonen dat het ook anders kan, dat gelukkige homoseksuele moslims bestaan. Mijn zoektocht naar mezelf heeft me gedwongen om een spiegel te zijn voor onze samenleving. Veel mensen vinden dat moedig, maar eigenlijk zit ik hier in België in een veilige, vriendelijke omgeving. Natuurlijk zijn er problemen, ook in Brussel ben ik al uitgescholden, maar ik zit hier wel op een plek waar ik makkelijk activist kan zijn. De confrontatie vermijden, wat heel Vlaams is trouwens, is soms veel vermoeiender. Zie het als een verplichting die ik met plezier aanpak. Al wordt het steeds confronterender.

Geboren in 1985, groeit op in het Kiel in een islamitisch gezin Verstopt zijn homoseksualiteit niet langer na het overlijden van zijn moeder in 2000

Neemt deel aan The voice van Vlaanderen (2013) en wordt lgbt-activist Gaat met Zeemeermin (2017) het gesprek aan met scholieren en toert vanaf 2019 met de theatermonoloog De meisje Verhuist naar Brussel, releaset zijn album Messias en organiseert de expo In the mood for love Maakt met één deelname aan De slimste mens ter wereld een blijvende indruk

DE MOEDER, DE MEISJE “Met de lockdown vorig jaar werden er in Marokko homo’s geout, er zijn nog steeds landen waar op homoseksualiteit de doodstraf staat,” verduidelijkt Jaouad Alloul. “Er is nog steeds geweld, de hoofddoek blijft verdelen, en ook hier wordt er nog steeds heel veel getolereerd, leggen we een dikke vernislaag over alles terwijl we ons graag progressief voordoen, toch in vergelijking met andere culturen. Het is nooit af, zeker niet als het op lgbtq-rechten aankomt, en dat is wat pijn doet, wat me boos maakt. Maar daarom sta ik op een podium, daar vind ik uitlaatkleppen om mijn woede te kanaliseren. Het is belangrijk om te focussen op het goede, om die woede om te buigen naar iets productiefs. Ik kan de wereld niet veranderen, maar ik kan ze wel mooier maken.”

“Kwaaie mensen zijn ambetant, daar wil niemand naar luisteren,” klinkt het in De meisje, een theaterproductie die al drie jaar toert en waarin Jaouad Alloul zichzelf op de huid zit. Hij 42

vertelt daarin over hoe hij opgroeide in een gemeenschap waar homo’s werden vervloekt, hoe hij streed met ‘de meisje’ in zichzelf, hoe hij schande bracht over zijn ouders, vijf zussen en twee broers, hoe hij wachtte op erkenning van die mensen die hem het meest dierbaar waren, en hoe hij op een bepaald moment losliet en ging zwalpen tussen de high van het alles wegfeesten en de bodemloze put van nooit genoeg liefde.

De meisje is bijwijlen een messcherpe getuigenis.

ALLOUL: Het is ook een harde reis geweest. Ik denk dat die eerlijkheid ontzettend belangrijk is. Ik ben 36, ik doe het nu goed, maar dat is niet over één nacht ijs gegaan. Ik heb vaak de vraag gekregen van jongeren die met hun seksualiteit worstelden of ze het thuis zouden vertellen of niet. Vroeger

zou ik hebben gezegd: “Doe maar, alles komt goed.” Vandaag zeg ik eerlijk dat het niet makkelijk zal zijn. Ik moet ze niets wijsmaken, ze vertellen dat hun ouders slingers zullen ophangen en vragen wanneer hun vriend op bezoek komt.

Bullshit, when hell freezes over. In de zestien jaar dat ik uit de kast ben, heb ik die evolutie nog niet gezien. Het gaat niet makkelijk zijn en je zal keuzes moeten maken. Op een bepaald moment heb ik ook gekozen om niet voor mijn familie te gaan, terwijl ik zielsveel van hen hield.

Jij bent op een moment gewoon vertrokken?

ALLOUL: Ja, op mijn twintigste ben ik weggelopen.

Omdat ik er geen zin meer in had. Als je botst op de overtuigingskracht van de ander, het eigen gelijk, dan ben je gewoon naar een monoloog aan

het luisteren. Ik had genoeg gespeeld, genoeg gedaan alsof ik ooit met een meisje zou eindigen, genoeg gelogen.

Nu, ik wil mijn familie niet afschilderen als slecht. Zij hebben er ook niet om gevraagd om een homo als zoon en broer te hebben. En mijn moeder zal ooit wel dingen hebben gezegd die me onzekerder hebben gemaakt, maar ze probeerde ook maar gewoon die jongen, die toen ook al duidelijk gay was, door het leven te loodsen. Maar in echt gelovige islamitische gezinnen, net zoals in de katholieke kerk, is daar gewoon geen ruimte voor – we moeten het niet mooier maken dan het is. Ik zag dat pendelen gewoon niet zitten, tussen hun goedkeuring en mijn leven. Toen mijn moeder gestorven is, op mijn vijftiende, dacht ik: ‘Fuck this shit!’ Voor wie zou ik het nu nog doen?

HET ORAKEL VAN SELFIE “Vandaag ben ik omringd door mensen die niet raar opkijken van wat ik aanheb, die gewoon heel veel liefde uitstralen. Daarom schrik ik altijd hard als ik bots op mensen die mij zien als een van de slechten,” getuigt Jaouad Alloul. “Ik vind het heel bizar om uit te gaan van de inherente slechtheid van iemand. Ik heb ooit het verwijt gekregen van een moeder dat ik haar zoon, die me volgde op social media, gay had gemaakt. Zulke dingen doen echt pijn. Ik doe alles met intentie, maar die intentie is niet: hoe kan ik de wereld meer gay maken? Nu… (Lacht) Ach, laat gewoon leven.”

“Ik ben van de generatie van Zwarte Zondag. Ik heb mijn ouders veel racisme zien ervaren, maar ik was nog te jong om te weten wat dat was. Ik heb het ook zelf ervaren, maar mijn ouders zeiden dan: ‘Laat het gaan, wij zijn in hun land.’ Ik vind het vies dat we nog steeds in die mindset zitten, waarin we tegen elkaar kunnen worden opgezet.

Daarom moet je ook het gesprek blijven aanknopen, ook met minderheden en de kwetsbaren in de samenleving. Er is maar een dog whistle nodig om mensen mee te sleuren in dat wij-zijdenken.

We hebben net nood aan meer gemeenschap.”

1/5 ILLEGAAL OPEN In the framework of Still Standing for Culture, a lot of culture houses open their doors on May 1,

3/5 LE CHAT QUI FÂCHE L’annonce de la création d’un musée dédié au personnage du Chat du dessinateur Philippe

without official permission. The events sell out almost immediately, but the police shuts the party down.

“Brussel maakt een soort radicaliteit in mij los – radicaal als in dichter bij mijn kern”

radicaal als in dichter bij mijn kern. Waar dat gaat eindigen? Geen idee, maar ik ben niet bang om te falen of mezelf te overstijgen.

Het draait om jezelf verliezen, vloeibaar zijn?

ALLOUL: Jezelf zijn is statisch. Ik ben mezelf, en daar ben ik dankbaar voor, maar ik sta ook constant open voor evolutie. Want als ik mezelf wil zijn, wie ben ik dan? Als twintiger was ik heel aanwezig en luid. De drag was al binnen en mijn ziel stond nog buiten. ‘Ik wil mezelf zijn en mensen moeten mij accepteren voor wie ik ben!’

Maar voor dat zelf moet je wel door een heel proces. Dat soort introspectie is geen walk in the park. We willen allemaal the rise en het licht, maar we beseffen niet dat we maar zo hoog kunnen gaan als we diep gaan.

En als iedereen zichzelf is, hoe kunnen we dan een gemeenschap vormen? We moeten het weer normaal vinden dat je water bij de wijn doet, dat je je flexibel opstelt, dat onze grote vraagstukken misschien niet draaien om een uitkomst maar om wat we onderweg leren van elkaar. Om je eigen weten even aan de kant te schuiven en het van een ander perspectief te bekijken. Door onze identiteit lopen veertien assen, de leerstof voor ieder van ons is onwaarschijnlijk groot. Terwijl wij het zo moeilijk hebben met ‘ik weet het niet.’ De grootste vorm van privilege is het afwijzen van zelfs maar een gesprek, omdat het jouw probleem niet is.

Geluck fait grand bruit. Beaucoup de gens trouvent Le Chat arrogant. Finalement, Geluck se dit prêt à abandonner le projet.

Zelfs als het niet jouw probleem is, kan je wel deel zijn van de oplossing?

ALLOUL: Precies. We hebben vandaag alles in handen om uit onze fouten en ons falen te leren, onszelf op te voeden en ons bewust te worden van de ruimte die we innemen. Het “All lives matter” dat je hoorde na de Black Lives Matter-protesten miskent de realiteit dat er gefocust moet worden op pijn die misschien niet de onze is, maar toont ook een soort kwetsbaarheid en is om te buigen in bewustwording. Dat is woke zijn – weg van al het exces –, dat is verlichting, dat is de weg naar ware gelijkheid. Maar dat wringt, omdat het veronderstelt dat je deelt en herverdeelt. Al die mensen die al zo lang op een stoel zitten en het woord voeren, zien plots andere, jonge mensen met sterke argumenten eisen stellen. Ons binaire denken, dat ons altijd rust heeft gegeven, wordt uitgedaagd: misschien zit er wel waarheid in wat ze zeggen, misschien klopt het wel dat we constructen zijn, dat mijn man-zijn stoelt op eigenschappen die zijn aangeleerd? Dan opent zich een ruimte van onzekerheid. En eigenlijk is dat gewoon leuk. Zie het als een tweede puberteit.

Grote geesten zwaaien niet met kennis maar met wijsheid. Een grote geest is voor mij iemand die in elke ontmoeting aan zichzelf toegeeft dat hij of zij nog ruimte heeft. Het is niet the survival of the fittest, maar of the most adaptable. Het getuigt van een kleine geest om dat te zien als een bedreiging, als radicaal, als een waarschuwing dat ‘we nergens nog mee mogen lachen.’ Is humor de oplossing om het over moeilijke onderwerpen te hebben? Nee, soms moeten we het gewoon over moeilijke onderwerpen hebben.

Het grotere doel van In the mood for love is geld inzamelen voor Boysproject en vzw Alias, twee organisaties die mannelijke en transgender sekswerkers ondersteunen.

Doneren kan op BE86 1431 1530 8550, met mededeling ‘ITMFL’.

Hoe past Brussel in dat verhaal?

ALLOUL: Ik ben opgegroeid in het Kiel, mijn jeugd heb ik doorgebracht in een echokamer waar ik zelf een valse stem was. En toen ik thuis wegtrok, is Antwerpen de plek geweest waar ik mijn stem kon ontwikkelen en tegelijkertijd de spotlight kon dimmen als dat nodig was. Hier in Brussel denk ik: ‘Dimmen? Fok dimmen!’ (Lacht) Terwijl ik in Antwerpen soms de freak was, ben ik hier nog eerder de grijze muis. Mensen reageren hier ook gewoon beter op moeilijke gesprekken. Deze stad dwingt je om voorbij je eigen kader te denken. In Antwerpen zat ik tussen mensen die allemaal vanuit eenzelfde eurocentrisch perspectief dachten. Hier vraag ik me af waar de grens ligt.

Brussel maakt een soort radicaliteit in mij los –

LE MESSIE FLUIDE

THE FLUID MESSIAH

Jaouad Alloul capte la lumière. L’artiste, performeur, chanteur, créateur de théâtre, entrepreneur, constructeur de passerelles et activiste, fraîchement arrivé à Bruxelles, repousse avec amour les silences et les tabous afin d’amorcer un dialogue plus large. Avec une voix qui va bien au-delà de la communauté encore trop souvent inaudible au sein de laquelle il est devenu un exemple. Il louvoie avec fluidité entre le musulman homosexuel, le Messias (son nouvel album) et De Meisje (son monologue au théâtre) en lui. Malgré les résistances, sur la voie qui le rapproche de son noyau fluide et qui mène à la paix des esprits tourmentés de tant de jeunes LGBTQUI+, dans l’Islam et au-delà. « La mettre en sourdine ? Jamais ! »

Jaouad Alloul garners a lot of light. The artist, performer, singer, theatre maker, entrepreneur, bridge-builder and activist who has just arrived in Brussels, resolutely and lovingly wrenches open silences and taboos in order to ignite a broader dialogue. With a voice that reaches beyond the community which still too often is unheard and in which he has become an example. In himself, he fluidly oscillates between the homosexual Muslim, the Messias (“Messiah”, his new album) and De meisje (“The girl”, his theatre monologue). Despite the resistance he occasionally encounters, on the path that brings him closer to his own fluid core and to peace in the minds of so many lgbtq youth, in Islam and beyond. “Dim? Fuck dimming!”

FR

EN

| INTERVIEW

Le Plus Beau samen met zijn spitsbroeders Marc Didden, Josse De Pauw en Dominique Deruddere in stamcafé Le Coq.

BRUZZ

20/4 CHARLATAN Op Canvas is een nieuwe docu te zien over Arno, de ziel van de Brusselse rock-’n-roll. BRUZZ interviewt

Boris Charmatz et Emmanuelle Huynh © Laurent Philippe

TRAINS & TRACKS

Première in België

BORIS CHARMATZ /TERRAIN La Ronde 15.10.2021 Stationshal Brussel Noord

doorlopend van 16u tot 22u – 3 loops van 2 uur

16.10.2021 Ancien Tri Postal Charleroi

17u tot 19u – 1 loop van 2 uur

In Boris Charmatz’ versie van Arthur Schnitzlers ‘Reigen’ (la Ronde) maken 16 performers een menselijke lus van dansende, zingende en pratende duo’s. Een collectief moment, een explosie van liefde.

Tijd om elkaar weer te ontmoeten!

Gratis maar gelieve op voorhand een tijdslot te reserveren via charleroi-danse.be

AMBASSADE DE FRANCE EN BELGIQUE

Winterpret zonder files?

Makkelijk!

Trein, tram, metro, bus, fiets...

Vind uw oplossing op winterpret.be /mobiliteit

7/5 LE RETOUR DE ROMÉO ELVIS Le rappeur Roméo Elvis, qui s’est longtemps tu après avoir été accusé d’agression

sexuelle, revient avec le single ‘TPA’ (« tout peut arriver »), une chanson sur le fait de voler haut et de tomber bien bas.

19/5 LOUS AND THE YAKUZA Lous and the Yakuza translates The Hill We Climb, the famous poem read by young

American poet Amanda Gorman at President Joe Biden’s swearing-in ceremony on 20 January, into French.

24/5 THÉÂTRE NATIONAL Pierre Thys volgt Fabrice Murgia op als directeur van Théâtre National. Thys komt over van

het Théâtre de Liège. “De kunstenaars zullen centraal staan in zijn aanpak,” klinkt het bij het theater.

BRUZZ | “2021 EN IMAGES

2021 EN IMAGES

Cinq photographes de BRUZZ ressortent une photo qu’ils ont prise en 2021. Ils déballent l’image et son histoire devant l’objectif de leur collègue Saskia Vanderstichele.

SOPHIE SOUKIAS a opté pour un portrait de la réalisatrice basée à Bruxelles Roxanne Gaucherand. « Début avril, on a passé une soirée au parc Josaphat à parler de son film Pyrale présenté au festival

Pink Screens et à essayer d’en traduire l’atmosphère nocturne et mystérieuse. Je me souviens de discussions apocalyptiques sur fond de pandémie et de réchauffement climatique.»

45

9/6 RESTO EN INTÉRIEUR Le 4 juin, les établissements de l’horeca reçoivent à nouveau des personnes à l’intérieur,

mais à certaines conditions : 4 personnes max. par table avec distanciation et une fermeture avancée.

21/6 KANAL In its search for a new artistic director, KANAL meets with criticism. Tate Liverpool’s Kasia Redzisz would

have to share the position with Centre Pompidou’s Bernard Blistène. “Sexist,” according to an open letter.

25/6 A HISK AFFAIR Het prestigieuze Hoger Instituut voor Schone Kunsten (HISK) opent een satellietruimte in

de voormalige Gosset-tabaksfabriek in Molenbeek. De tentoonstelling A HISK affair bezegelt de nieuwe liefde.

LE COLLECTIF TRANSQUINQUENNAL CONCOCTE SA DISPARITION

‘Place aux autres !’

Alors que l’année 2021 fut marquée par les résurgences masculinistes d’Éric Zemmour et consorts, avec pour bête noire la génération « woke », BRUZZ s’entretient avec les routards du mythique collectif bruxellois Transquinquennal. Soit trois hommes blancs, cisgenres, hétéros et cinquantenaires ayant choisi de questionner le confort dont la société leur a toujours fait cadeau. « C’est en partie pour cela que nous arrêtons le collectif. » — SOPHIE SOUKIAS, PHOTO: IVAN PUT ▼

FR

46

temporaire en plein air Flow sur la digue du Canal. La piscine est pleine tous les jours, malgré un été médiocre.

13/7 SKATEPARK After two lockdowns, the message is clear: a city must provide young people with outlets. The Sk8

Port skate park is a welcome addition, but skaters are saying that they do not want to be hidden away.

16/7 LAFOSSE IN CANNES Regisseur Joachim Lafosse maakt met Les intranquilles zijn persoonlijkste film tot nog toe

en gooit er hoge ogen mee op het filmfestival van Cannes. “De hele ploeg had het gevoel iets bijzonders te maken,” vertelt hij.

De gauche à droite: Bernard Breuse, Miguel Decleire et Stéphane Olivier.

BRUZZ | INTERVIEW

1/7 GO WITH THE FLOW Des initiatives citoyennes telles que Pool Is Cool et Decoratelier construisent la piscine

47

22/7 NOUVELLE ARÈNE Bruxelles se dote d’une nouvelle place pour concerts d’été au Heysel. L’Arena 5 accueille des

artistes tels que Ibrahim Maalouf, Clouseau, Marc Lavoine et 2manydjs. Couleur Café se sent un peu floué par la Ville.

BRUZZ

| INTERVIEW

C

omptant une cinquantaine de spectacles à son actif, le collectif Transquinquennal, fondé à Bruxelles en 1989 par Bernard Breuse et Pierre Sartenaer (qui s’est retiré par la suite), a fait de la rupture sa raison d’être. Rupture avec un théâtre poussiéreux rabâchant les mêmes classiques. Rupture avec la toute-puissance du metteur en scène étouffant toute possibilité d’entrevoir le théâtre comme une aventure collective.

Mettant un point d’honneur à n’« être jamais là où on l’attend, ou presque », Transquinquennal n’a eu de cesse de repousser les limites du théâtre en se faisant un (malin) plaisir d’en dynamiter les codes pour mieux les déconstruire, évidemment.

Le tout, avec la complicité de son partenaire de crime favori : le public. Ainsi dans Capital Confiance, le.a spectateur.rice pouvait choisir d’arrêter complètement le spectacle en appuyant sur un simple bouton. Dans Quarante et un (le 41e spectacle du collectif), la représentation se poursuivait tant que la salle n’était pas complètement vide, laissant la responsabilité aux spectateur.ice.s de la longueur des festivités.

Après plus de trente ans de services rendus à la radicalité, Bernard Breuse, Miguel Decleire et Stéphane Olivier se posent la question de leur obsolescence. Ils se demandent si la configuration de Transquinquennal (un collectif subventionné ayant pignon sur rue, composé de trois hommes blancs cisgenres) n’a pas atteint ses limites au regard du travail de déconstruction des esprits que connaît notre société, chaque jour un peu plus « woke », c’est-à-dire éveillée aux inégalités (raciales, sociales et de genre).

Si c’était le cas, si le projet Transquinquennal n’avait plus son utilité, il lui resterait un ultime acte artistique à commettre au nom de son identité profonde: disparaître. Si la fin de l’histoire (et le début d’autres récits) est déjà annoncée, la dissolution de la joyeuse bande n’aura pas lieu avant 2024. L’occasion, entre autres, d’aller voir leur nouveau spectacle Quintessence, l’adaptation en pièce radiophonique du roman éponyme de Philippe Blasband librement inspiré de l’histoire du collectif. La pièce, reportée au mois de mars, aurait dû se jouer en décembre au Rideau mais le virus en a décidé autrement. « C’est la première

26/8 GATE Couleur Café, which was cancelled two years in a row, takes revenge with GATE, where, over two times four days,

Brussels-based urban artists such as Zwangere Guy, Frenetik, Juicy, LeFtO and JeanJass make a splash.

48

januari tot augustus waren er ongeveer vijftig procent minder bezoekers dan in dezelfde periode in 2019.

TRANSQUINQUENNAL de Berlin dont je ne me souviens pas de grand-chose à part quelques images de gens qui tapent sur le mur à la masse. En 1989, Bernard De Coster, qui est Si on vous avait dit il y a trente un jeune metteur en scène ans que vous ne pourriez pas jouer Marque le paysage théâtral francophone extraordinairement sur scène à cause d’une pandémie belge par sa dimension doué, est mort du sida. Et ça, je foudroyante, est-ce que vous radicale et participative m’en souviens car c’était un ami. l’auriez cru ?

BERNARD BREUSE : Ça aurait été un OLIVIER : Émotionnellement, le En 1997, collabore une première fois avec la comtrès bon sujet de spectacle (rires). parallèle s’est fait pour moi pagnie bruxello-flamande Quintessence a été annulé parce quand une personne qui m’est Dito’Dito que nous étions 27 sur le plateau proche, sans être de ma famille, avec des gens âgés et fragiles. Ce est décédée du covid. La question Compte une cinquantaine de spectacles sont des gens qu’on aime bien et de la distance, le fait qu’on ne (dont Capital Confiance, La on a envie de continuer à pouvoir pouvait pas aller la voir et qu’il Estupidez, Quarante-et-un, les aimer. La santé des gens sur le n’y a pas eu de cérémonie We Want More, etc.) plateau et des spectateurs est d’adieu, les masques, gants et En 2019, la pièce Calimero tellement plus importante que le combinaisons des soignants, ça reflète une remise en questravail que l’on fait. m’a rappelé tout de suite le sida. tion profonde du collectif Je garde un souvenir de cette MIGUEL DECLEIRE : On peut le qui aboutira à sa disparition époque-là comme étant beaucoup prendre comme ça parce que le programmée pour le 31 décembre 2023 plus anxiogène que maintenant. fait de présenter le spectacle n’est Ça va mettre du temps pour pas vital par rapport à la survie de comprendre les conséquences de la compagnie. la pandémie de covid sur nous.

STÉPHANE OLIVIER : Il faut se souvenir qu’il y a trente ans, on était en plein milieu du pic de l’épidémie du sida. Pas mal de spectacles étaient Les premiers pas du collectif Transquinquennal au impactés ainsi que beaucoup de nos amis, soit début des années nonante s’inscrivent dans une parce qu’ils sont morts, soit parce qu’ils étaient volonté de repenser le théâtre notamment dans sa relation aux acteurs et au public. Aujourd’hui, on sous médication. À la différence du covid, quand assiste à une nouvelle vague de déconstruction qui on attrapait le sida à cette époque-là, c’était vise à rendre les programmations artistiques plus synonyme de mort. D’une certaine manière, j’ai inclusives, à faire place à des voix minorisées que trouvé le covid moins violent que le sida, sachant l’on n’a pas eu l’habitude d’entendre. Est-ce qu’on que le sida semblait cibler une population en peut dresser un parallèle entre deux tournants particulier et qui était déjà minorisée et en danger décisifs de l’Histoire du théâtre ? à l’époque. Aujourd’hui, le covid est vécu de manière plus collective.

OLIVIER : Oui et c’est l’une des raisons pour lesquelles on a décidé à un moment de mettre fin à la compagnie. Arrêter du jour au lendemain L’épidémie de sida est d’ailleurs en toile de fond aurait donné l’impression que ça n’était ni voulu dans votre spectacle Quintessence. Le parallèle était-il voulu ? ni pensé, mais ça fait quatre ans que ça nous travaille. D’une part, une partie du combat qu’on BREUSE : Ce n’était pas volontaire, le sida figurait a mené, qui était que les collectifs soient reconnus déjà dans le livre de Philippe Blasband sur lequel comme des artistes et que l’artiste ne soit pas se base la pièce. Le spectacle a permis de se obligatoirement l’individu, est partiellement rendre compte que les souvenirs passent par des gagné. De l’autre, on ne peut pas toujours se événements reliés à des êtres plutôt qu’à des présenter au théâtre comme un « bon héros ». Le événements historiques, comme la chute du mur théâtre véhicule des visions atroces de la société.

Je pense que c’est important de se rendre compte que les œillères sont aussi chez nous. Et le fait de se questionner sur ce qu’on a fait, et ce qu’on n’a pas fait surtout, en trente ans, c’est une façon d’assumer notre obsolescence. C’est une façon de dire : place aux autres ! fois en trente ans que nous sommes forcés d’annuler un spectacle. »

« On pourrait répondre à Zemmour en formant une cohorte d’hommes blancs de cinquante ans. Mais ce serait revenir à la situation d’avant où le combat se faisait entre hommes du même profil » MIGUEL DECLEIRE

7/9 RODE CIJFERS VOOR MUSEA De Brusselse musea sluiten de zomermaanden af met een slecht rapport. Van

Fondé en 1989, le collectif est composé aujourd’hui de Bernard Breuse, Stéphane Olivier, Miguel Decleire et Brigitte Neervoort (administration/production).

N’y a-t-il pas un danger à se retirer ? À partir du moment où les artistes avec le profil qui est le vôtre – hommes blancs cisgenres cinquantenaires questionnant la domination masculine – s’éclipsent, ne risque-t-on pas une survisibilisation des profils réactionnaires, qui se montrent d’ailleurs de plus en plus virulents ?

OLIVIER : Je suis d’accord mais est-ce que c’est nous qui devons avoir l’initiative de notre présence ? En tant que compagnie on ne refusera pas les propositions intéressantes mais elles ne seront plus de notre initiative. Ce qui est important, c’est de ne pas essayer de prendre le pouvoir.

Zemmour c’est quelqu’un qui veut du pouvoir et qui ne veut pas partager. Le projet de Transquinquennal c’est une idée de partage, on a fait comme on a pu et je ne dis pas qu’on y est arrivé.

DECLEIRE : On pourrait répondre à Zemmour en formant une cohorte d’hommes blancs de cinquante ans. Ce serait très bien mais ce serait revenir à la situation d’avant où le combat se faisait entre hommes du même profil. Changer vraiment les choses et incarner une forme de contre-pouvoir, ça passe par soutenir des paroles de « non-hommes, blancs, cisgenres, etc ». C’est peut-être pour cela qu’on pense que notre association de trois hommes blancs, même si Brigitte (Neervoort, responsable de production de Transquinquennal, NDLR) fait partie intégrante du projet, ça commence à nous limiter. Notre spectacle Calimero c’était un peu le chant du cygne des bandes de mecs qui ont été révolutionnaires à l’époque mais maintenant on est ailleurs et les choses changent à un autre niveau.

Justement, votre pièce précédente Calimero parle de vos prises de conscience respectives. Le déclic a-t-il précédé le spectacle ou est-ce le processus créatif qui a permis de renouveler votre regard ?

OLIVIER : Le spectacle a subi des modifications en

cours de route. Étant de gauche, voire d’extrême gauche, ayant combattu l’extrême droite et défendu le droit des homosexuels, on avait l’impression d’être très progressistes. Et puis des gens nous ont fait comprendre que peut-être que ça n’était pas le cas. L’homme blanc dominant considère qu’il n’a rien à apprendre des autres et malgré notre bonne volonté, on est tombé dans ce piège comme beaucoup d’autres et c’est ce qui a fait ce spectacle.

DECLEIRE : Calimero m’a appris la difficulté de se percevoir soi-même et d’être un acteur de changement. Seul, on perpétue ce dont on a été fait et que l’on ne voit même pas. Comme les enfants qui ne veulent pas ressembler à leurs parents mais qui ne pourront pas y échapper.

OLIVIER : Je pense que c’est ça qui va être intéressant dans les années qui viennent : c’est qu’on va se rendre compte que le temps fait un effet. Sur la question climatique, c’est frappant à quel point il y a une résistance et à quel point on n’arrive pas à agir. Alors qu’on pourrait juste trouver que c’est une bonne idée.

Le lien peut être fait avec l’antiracisme et le féminisme ? Un monde plus égalitaire pourrait résonner comme une bonne idée, pourtant ça bloque et ça résiste.

OLIVIER : Ça bloque parce qu’on s’attache à des

choses dans notre vie parce qu’on y tient et qu’on

19/9 CD’S TE KOOP Cd-fanaten kunnen zaakjes doen bij Muntpunt, dat zijn hele cd-collectie van de hand

doet. Niet iedereen begrijpt die beslissing. “De aanblik van die begrafenis zal me droevig stemmen,” vertelt Marc Didden.

24/9 CUSTOMS AND BORDERS A new generation of artists from the Afro-Belgian community knocks on the door

of the white art world. “A lack of representation is simply part of our reality,” says artist Fred Gana to BRUZZ.

« Personnellement, questionner mes privilèges m’a fait me sentir mieux, moins bête et même un peu meilleur. Et c’est quelque chose de pas mal à mon âge » STÉPHANE OLIVIER

ne veut pas prendre de risque. Je trouve que la pandémie a posé la question du risque individuel dans la société : qu’est-ce que c’est de risquer quelque chose pour soi si mon comportement met en danger les autres ? À quel moment mon individu doit-il se caler sur un bien commun ?

BREUSE : Le risque c’est la peur. Ce sont des affects extrêmement anciens: dans les moments de panique, c’est l’organisme qui prend le dessus.

Pour répondre à la question précédente, la création du spectacle Calimero m’a appris deux choses. Premièrement, Le Premier Sexe d’Éric Zemmour et Le Deuxième Sexe de Simone de Beauvoir sont incomparables en termes de littérature. Le style de Zemmour est nul, il peut tout juste écrire dans des magazines (rire collectif).

Tandis que de Beauvoir fait de la littérature même quand elle parle d’idées, et au moins ça restera. Le Premier Sexe de Zemmour, ça ne restera jamais.

Deuxièmement, comme l’a dit l’essayiste Idriss Aberkane, les grandes idées sont d’abord considérées comme ridicules, ensuite dangereuses et puis évidentes. Il prend comme exemple le droit de vote des femmes. Au début ça fait rire, ensuite les suffragettes sont emprisonnées et au final, ça devient évident, personne ne va remettre le vote des femmes en question aujourd’hui. Et je peux appliquer cette idée à ma propre déconstruction. Tout d’abord, je suis quand même quelqu’un de très progressiste, pourquoi devrais-je me remettre en question ? Secundo, est-ce que j’ai vraiment envie d’aller au bout de cette idée-là parce que j’ai fait des choses qui me mettent mal par rapport à moi-même et je ne me sens pas

bien ? Tertio, c’est évident que je n’étais pas à l’endroit où je devais être et que malgré mes bonnes intentions ça ne suffit pas.

Se déconstruire c’est se faire violence. Ce malaise explique-t-il les réticences d’une certaine frange de la population masculine qui va parfois jusqu’à se positionner en victime de la reconfiguration plus égalitaire de la société ? Quels conseils pourriez-vous adresser à ces hommes ?

BREUSE : C’est difficile de reconnaître ses privilèges et de les laisser tomber, ça nous semble naturel puisqu’on en a toujours eu. Ce que l'on peut faire, c'est montrer que le changement se fait pour un mieux. C’est peut-être plus intéressant que de répondre : « Non, vous n’êtes pas des victimes ».

DECLEIRE : On fait le monde ensemble et il est important de se rendre compte qu’on est aussi victimes du patriarcat et qu’on a aussi quelque chose à gagner dans ce combat.

OLIVIER : On oublie qu’une partie de la violence qu’on subit est une violence construite par le système économique. On est appelé à perdre des privilèges car on est dans une société qui n’a pas pensé que tout le monde avait les mêmes droits.

Le discours qui crée les Zemmour se base sur l’idée qu’on ne peut pas tous avoir des privilèges mais ne peut-on pas simplement faire en sorte que tout le monde en ait ? Je n’ai pas l’impression que le vote des femmes m’a fait perdre quoi que ce soit en tant qu’homme. Personnellement, questionner mes privilèges m’a fait me sentir mieux, moins bête et même un peu meilleur. Et c’est quelque chose de pas mal à cinquante ans.

“TIJD OM PLAATS TE MAKEN VOOR ANDEREN”

“IT IS TIME TO MAKE ROOM FOR OTHERS”

Het jaar 2021 werd getekend door een heropleving van masculiene discoursen, met de woke-generatie als zwart schaap. BRUZZ praatte met het mythische Brusselse theatercollectief Transquinquennal: drie witte, heteroseksuele cisgendermannen van in de vijftig die uit eigen beweging het comfort in vraag stellen dat de maatschappij hun altijd heeft toebedeeld. Bernard Breuse, Miguel Decleire en Stéphane Olivier werken aan hun laatste artistieke wapenfeit: de verdwijning van Transquinquennal. “Kritisch kijken naar wat we de afgelopen dertig jaar hebben gedaan, en vooral wat we niet hebben gedaan, is een manier om te accepteren dat we passé zijn. Het is nu aan de anderen.”

The year 2021 was marked by a resurgence of masculinist discourses, with the woke generation as black sheep. BRUZZ talked to the mythical theatre collective Transquinquennal: three white, heterosexual cisgender men in their fifties who, of their own accord, question the comforts that society has always accorded them. Bernard Breuse, Miguel Decleire and Stéphane Olivier are working on their latest artistic achievement: the disappearance of Transquinquennal (to be completed by 2024). “Taking a critical look at what we have done in the last thirty years, and especially what we have not done, is a way of accepting that we are passé, and of saying: time to make room for others.”

NL

EN

| INTERVIEW

théâtre, au cinéma et à la télévision, reçoit le Prix d’Honneur lors des Golden Afro Artistic Awards.

BRUZZ

11/9 BWANGA PILIPILI RÉCOMPENSÉE L’actrice bruxelloise Bwanga Pilipili, connue pour son travail au

SES

#1708

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

#1707

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

#1708

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

WE HOE GEVEN KUNDIGEN VERPLEEG DAT HET RESPECTN? ZE VERDIENE

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

020 13 | 5 | 2

A N A LY S

|

EWS

|

ES

TIPS

SANTÉ!

SCHOL! CHEERS!

Kunnen we alle een dak Brusselaars boven hun hoofd geven?

INTERVI

HORECA HEROPE

NT VOORZICHTIG

jk Een smakeli weerzien

BRUSSELSE

elkaar nog

BEZEN GEVEN

|

EWS

A N A LY S

+ 40 STAYCATION

|

ES

r Kruipen we straks allemaal nog in een al? theaterza

WE KIJKEN

e n i z a g a m BRUZZ

TIPS

KAN BRUSSEL EEN AUTOLUWE STAD WORDEN?

ERVIEW

TER, OOK IN

4.000 KINDEREN

OP DE WACHTLI

BRUSSEL

#BLACKLIVESMAT n slikken is ‘Belediginge kost voor ons’ dagelijkse

JST

g nooit genoe Waarom er alig onderwijs is Nederlandst

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

en moo s, fijne cultuurtips, rrassende reportage

#1713 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

NL

P303153

#1716 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

NL

P303153

FR

020 27 | 5 | 2

|

A N A LY S

ES

|

TIPS INTERVI

EWS

|

A N A LY S

|

ES

Elke week ve

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

020 17 | 6 | 2

FR

EN S

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

20 8 | 7 | 20

EN

TIPS

INTERVI

EWS

A N A LY S

|

ES

|

TIPS

A N A LY S

ES

WEER NAAR

|

TIPS

P303153

WE HOE GEVEN KUNDIGEN VERPLEEG DAT HET RESPECTN? ZE VERDIENE

EN

IN DE BAN VAN CORONA

INTERVI

BOVEN

A N A LY S

|

EWS

ES

TIPS

|

st De toekomd van de sta in 15 vragen

SPECIAL BRUS SEL ONA NA COR

Hoe voorkomen we een nieuwe lf? armoedego

Zullen we genoeg om plaats krijgen de te sporten in openbare ruimte?

LES SALLES DE CINÉMA T-ELLES SURVIVRON À LA CRISE?

Kunnen we alle een dak Brusselaars boven hun hoofd

Will we still experience way concerts the we used to?

plaats Heeft Brussel voor het rusthuis van de toekomst?

MOETEN WE ANDERS GAAN WONEN?

020 13 | 5 | 2

Wint de lokale van de winkel het entra? shoppingc

Gaan we

geven?

elkaar nog

BEZEN GEVEN op z’n Brussels?

elke Moeten we een Brusselaar stukje groene ruimte geven?

r

Brusselaa Draait de kosten? op voor de

DESIGNING NA BRUSSEL

(FOR) A BETTER

WORLD

Kruipen we straks allemaal nog in een al? theaterza

KAN BRUSSEL EEN AUTOLUWE STAD WORDEN?

BREEKT DE RTICIPATIE BURGERPA ECHT DOOR?

ng

worki n labels are How fashio change to instigate

2000

20 JAAR een nieuw ‘Brussel heeftnodig’ stadsproject

© BART DEWAELE

#1710

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKL

#1703 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

VA EEN UITGAVE S VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZ

FR

P303153

20 8 | 4 | 20

EWS

|

A N A LY S

ES

|

02 27 | 5 | 2

EN

EN

INTERVI

FLAGEYPLEIN PLACE FLAG 1050 ELSENE/IXELL AFGIFTEKANTO ANTWERPE P303

NL

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

FR

TIPS

INTERVI

|

EWS

A N A LY S

ES

|

TIPS

IN DE BAN A VAN CORON

MUSEA GOOIENOPEN DEUREN WEER

MUSEA GOOIENOPEN DEUREN WEER

Twee n maande zonder kunst: horror’

AFSTUDEREN

AKEN DRAAIEN

DU MINIMAL

WEER

PLATENZ zijn een trouw ‘Vinylfreaks komen terug’ publiek, die

DE LEFTO AAN D VAN DE VOORAVON DAG

ISME À BOZAR

aeker eline Mesm À 92 ans, Jacqu rétrospective d’une fait l’objet

LA DOYENNE

N E E U N M NEE T N E M E ABONN

IN CORONATIJD

De klas20 van 20

VLAAMSE FEEST Vlamingen ‘Zonder destad toch zou onze ’ anders zijn

E AINE ARCHIVÉ LA QUARANT

NA HET GEDOEMD

trace ns laisser une ‘Nous voulio ation de demain’ pour la popul

E EUROSTADION

en voor Nieuwe plann rijpen Parking C

MOVIE LOVERS BENJAMI VLAAMS MINISTER

‘Ik heb op tafel

UNITE!

s are back Our film review

N DALLE

el’ t voor Bruss

geklop

#1711 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

#1717

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

#1714

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

P303153

FR

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

FR

EN A N A LY S

ES

|

INTERVI

BRUSSE

e gazine wek a m t e h t Brussels g ij or wie in he echts en kr sl e is gratis vo

EN

TIPS

OP TWEE L MASSAAL

us. lijks in je b

020 24 | 6 | 2

FR

020 15 | 7 | 2

EN |

EWS

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

NL

P303153

20 3 | 6 | 20

INTERVI

|

‘De vogelsiller, zingen st horen maar we ze beter’

ad. ie beelden uit de st

#1710

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

EWS

TIPS

Vakantie in eigen stad

op z’n Brussels?

Brusselaa Draait de kosten? op voor de

INTERVI

SPECIAL EAT & DRINK

centra?

Gaan we

20 1 | 7 | 20

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

FR

| 2020 06 | 05

EN

P303153

Zullen we genoeg om plaats krijgen de te sporten in openbare ruimte?

Will we still experience way concerts the we used to?

okale van de

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

FR

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

EN INTERVI

Hoe voorkomen we een nieuwe lf? armoedego

LES SALLES DE CINÉMA T-ELLES SURVIVRON À LA CRISE?

NL

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

020 10 | 6 | 2

EN

TIPS

e toekomst an de stad 15 vragen

#1715 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

P303153

|

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

#1712 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

EWS

|

A N A LY S

|

ES

TIPS

INTERVI

WIELEN

EWS

E A N A LY S

|

S

|

TIPS

‘De fiets heeft mij gered’

DE JACHT

HAVEN VAN

LESE 60 JAAR CONGO IJKHEID ONAFHANKEL

BRUSS EL

go is België ngo Con ‘Co , over de zee d’ en omgekeer

d Van de sta aan naar de oce

WENSBREUK

TUSSEN POLITIE

EN JONGERE

BLANCHE ON

LIFE AFTER

LOCKDOWN

LE VIRUS N’A

er will ‘Next summ fantastic’ no doubt be

N

VERTROU t voor de politie ‘Het respec ld worden’ moet herste

DIRECTRICE

VERLAAT JOODS

in taalt UZZ magaz t woont be ment op BR sels Gewes Een abonne . Wie buiten het Brus nt Gewest woo .

25 € per jaar

PAS ARRÊTÉ

LE STREET ART

es

fresqu de nouvelles Explosion à Bruxelles et graffitis

MUSEUM

de mitisme is ‘Het antise fors toegenomen’ laatste jaren

D’INDÉPENDANCE

-PRESIDENT

Ga s

#1704 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

#1706

020 15 | 4 | 2

EN

INTERVI

EWS

|

A N A LY S

ES

|

NL

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

020 29 | 4 | 2

EN

TIPS

IN DE BAN A VAN CORON

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

#1709

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW

NL

INTERVI

EWS

|

ES A N A LY S

|

IN DE BAN VAN CORONA

TIPS

VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

SINT-JAN, EL EEN DAG IN VAN BRUSS TE ZIEKENHUIS HET KLEINS

KETTEN IN

INTERVI

EWS

|

A N A LY S

ES

|

ITS HEART

DOOD VAN

ADIL IN ANDERLE

CHT

NA DE erende wonde ‘Dit is een e arst’ die weer openb 1

BRUSSELS FOLLOWS rt time to suppo ‘Now is the unity’ arts comm the global

OVERBEVRAAGD

KINDEREN

Eerste in schooldag een andere wereld

INE

RNEMERS verscheurd, BEGRAFENISONDE en zijn echt ‘De gezinn met hen mee huilen’ ik wil vaak

SENIORS

E POUR LES e: UN MAGAZIN t du silenc Nos aînés sorten nes âgées !’ person ‘place aux

CREATIEF

GEZONDHEIDSMINI

STER ALAIN

‘De echte crisis

MARON (ECOLO)

THE DIARY OF

en’

moet nog beginn

THE CHINESE

‘Wuhan is

ARTIST TAN

TAN

els’

a lot like Bruss

AKEN DRAAIEN

DU MINIMAL

ISME À BOZAR

eline Mesm À 92 ans, Jacqu rétrospe d’une fait l’objet

WEER

PLATENZ zijn een trouw ‘Vinylfreaks komen terug’ publiek, die

#1702 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

NL

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN

FR

P303153

FR 1

| 4 | 2020

EN

EN

INTERVI

|

EWS

A N A LY S

IS

|

TIPS

INTERVI

IN DE BAN VAN CORONA

EWS

|

A N A LY S

BRUSSEL MASSA

ES

|

TIPS

AL OP TWEE

WIELEN

‘De fiets heeft mij gered’ laars De Brusse d die de sta e draaiend houden

(DÉ)LIVRÉS À

DOMICILE

Le bonheur devant la porte

UIT DE CRISIS

WAT WE LEREN en weer beseff “We zullen nt” wat werk beteke

WENSBREUK

TUSSEN POLITIE

EN JONGERE

N

VERTROU t voor de politie ‘Het respec ld worden’ moet herste

BLANCH

‘Next no d

#1705 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE SE VLAAMS-BRUSSEL MEDIA VZW 18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

NL

AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

020 22 | 4 | 2

NL FR EN

EN

EWS

|

A N A LY S

ES

|

IN DE BAN VAN CORONA

TIPS

TIPS

OUDERS, BLIJE

LA DOYENNE

MENT

graphie de la photo Petit guide domestique

ART SOUS CONFINE EPRESSIEF TOT

ie paasvakant Zo kom je de e door in isolati

VAN CORONAD

INTERVI

QUARANTA

‘We doen dit voor n’ de andere

De stad p op haar ko

020 20 | 5 | 2

EN

BEZORGDE

nog ‘We waren cht’ nooit zo he

nement

.be/abon Z Z U R B r a nel na

DU CONGO

60 ANS décolonial ‘Le combat é’ n’est pas termin

SPREEKT

ik wil Di Rupo niet: en’ ‘Ik ben Elio iedenisboek niet in de gesch DE MINISTER

‘Twee n maande zonder kunst: horror’

INTERVI

EWS

Rusthuizen blijven op slot

|

A N A LY S

ES

|

TIPS

SINT-JAN, EEN DAG IN VAN BR TE ZIEKENHUIS HET KLEINS

no ‘We waren c nooit zo he E POLITIEACHTERVO

LGINGEN

VIER DODELIJK én agenten ‘Nabestaanden d’ duidelijkhei wachten op

TUSSEN HUIDHON

GER EN DIGITALE

INDIGESTIE

n cultuur beleve Collectief dagen in virtuele

VAN ADIL IN

ANDERLECHT

NA DE DOOD erende wonde ‘Dit is een e arst’ die weer openb 1

1/10 OPEN TONIGHT There is one sector in nightlife that has consistently been denied the chance to open in

safe conditions: the clubs. Now they can finally reopen, albeit under strict conditions. A CST is mandatory.

1/10 LA FAMILLE STIKSTOF Après ses exploits solo, Zwangere Guy est de retour avec ses frères de Stikstof. L’album

Familie boven alles est un vrai retour aux sources. Big ups également à Jazz et sa petite fille qu’on entend sur le disque.

8/10 DAVID HOCKNEY De 84-jarige Brit David Hockney is een van de meest veelzijdige kunstenaars van zijn generatie.

De grote dubbelexpo, nog te bezichtigen in Bozar tot 23 januari, is een voltreffer en een opsteker voor het kunstencentrum.

BRUZZ | 2021 IN BEELD

2021 IN BEELD

Vijf BRUZZ-fotografen kozen hun foto van 2021. Voor de lens van collega Saskia Vanderstichele pakken ze de foto en het verhaal van het beeld weer uit.

HELEEN RODIERS ging voor dit beeld van skatende jongeren op stap met collega Tom Zonderman. “Deze foto belichaamt voor mij hoe moeilijk jongeren het hebben gehad. Skaten

was op een bepaald moment hun enige uitlaatklep. Ook ons deed het deugd om die dag eens niet thuis te moeten werken, maar samen een verhaal te mogen zoeken in de stad.”

51

15/10 STROMAE After six years of near-silence, Stromae unexpectedly strikes with a committed single. “Santé” is an

ode to people who do important work in the hinterlands of society. And: “the harbinger of more.”

15/10 PATRONNE DE BOZAR Sophie Lauwers succède à Paul Dujardin au poste de directrice générale de Bozar. Son

mandat durera six ans. « Je ne vais pas écrire la future histoire de Bozar seule, mais avec une équipe soudée. »

21/10 LAURA WANDEL Niet alleen Joachim Lafosse liep in de kijker in Cannes. Ook Laura Wandel gooide er hoge

ogen met Un monde. Als kers op de taart wordt haar immersieve film ook gekozen als Belgische inzending voor de Oscars.

MUSIC PROGRAMMER RRITA JASHARI LOOKS TO THE FUTURE

‘There is a collective identity growing in Brussels’ Covid may have culture in a stranglehold, but the concert venue cum community centre De Vaartkapoen has used the past two years to reinvent itself. “This crisis has held a mirror up to us at a rapid pace,” says music programmer Rrita Jashari.

— TOM ZONDERMAN, FOTO’S HELEEN RODIERS

Y

ou can look into the future against the façade of De Vaartkapoen in Schoolstraat/Rue de l’École in Molenbeek. A banner illustrates what the concert hall cum community centre soon will look like. On the spot where, until recently, there were two squats in the adjoining Sint-Jozefstraat/Rue Saint-Joseph, a garden and a flexible space will be created that will be accessible to the entire neighbourhood. There will be a great deal of input from that neighbourhood, as citizen participation is one of the pillars in the functioning of the VK. Not for nothing, its baseline is “Music, Molenbeek and Society.”

Said future lies now in 2023. “The renovations have once again been delayed,” Rrita Jashari, music programmer at De Vaartkapoen since 2018, says with a nod. Until then, you can head to Rue de Manchesterstraat in Molenbeek, where the VK has been sharing a raw, former industrial space with the centre for culture and creation Recyclart since 2019. A temporary place where the VK has reinvented itself, despite a constricted budget and a shared location. “We worked hard 52

on the dossier for the new Arts Decree, which will come into force in 2023. We had lost the grants for our concert operation in 2016, by next summer we will know if we have got them back.

At the same time, we honed our vision and our plans for the future and took our time experimenting, looking for new forms of music experience and creating new partnerships. We may be organizing fewer ‘regular’ concerts, but we are putting on a lot of more in-depth projects.”

Examples abound. With “Klapstoel”, the VK entered the public space, using music as a medium to enter into dialogue with passers-by.

For “Circuit”, a project that saw the light of day last year, young multidisciplinary artists organized a conceptual concert evening. Via “Izran Revisited”, a long-term project around the Izran, sung poetry from Northern Morocco, the VK wants to breathe new life into this tradition. During the “Secrètes Sessions”, musicians who don’t know each other work on new songs and the VK, a bridge builder par excellence, at the same time unites Dutch- and French-speaking musicians.

And for the “Loop Sessions”, beatmakers conjure

up a variety of beats from a single sample.

Unlike some of the larger players in the cultural sector, the VK found the flexibility to do smaller things. “We also set up a face-mask workshop and handed out food parcels. The past two summers we have transformed our courtyard into Manchester Plage, whereas that is normally a period when we close down. From September to October, we held several concerts a week. Next year’s schedule is also filling up well, but we’re not announcing everything yet as it may need to be rescheduled or cancelled more than once.”

You are already realising your greatest plan for the future: to merge the concert activities and the community centre. How’s that going?

RRITA JASHARI: It didn’t make sense to separate

those two workings, they reinforce each other, so we let them merge. It only makes sense, because music is a social thing. You get together with people you largely don’t know and you share an energy together. At one of our new projects, “Baraka Sounds”, we invite people to sit on rugs and cushions on the floor. Before watching the concert, they share a dish with people around the table. Food is culture too. We have to move away from the idea that concerts have to take place from eight to ten with an audience that stands upright and then afterwards, everyone goes home.

We aim for variation between different concert forms, with an emphasis on social interaction.

Are you in danger of losing that interaction now that you will have been in limbo for three years?

JASHARI: There is certainly an audience that has

come along to this temporary place. Our work with women in precarious situations is still going

▼

EN

laertplein. If you have not been vaccinated, you can quickly get a test and a Covid Safe Ticket, for a night out.

26/10 GROND Play4 pakt uit met een reeks van Brusselse bodem: Grond, over jonge Marokkaanse Brusselaars die met

een gek businessplan inspelen op een multicultureel dilemma.

Uit de koker van Adil & Bilall, onder anderen

3/11 LE PHÉNOMÈNE VEXX Les œuvres du jeune artiste bruxellois Vexx - Vince Okerman - sont visibles à Times

Square à New York. En Belgique, l’artiste NFT est relativement peu connu, mais sur les réseaux sociaux, c’est une star mondiale.

Rrita Jashari: “We may be organizing fewer ‘regular’ concerts, but we are putting on a lot of more in-depth projects.”

BRUZZ | INTERVIEW

24/10 NIGHTLIFE TESTING CENTER The local health inspectorate opens a Nightlife Testing Center on Place Poe-

53

America Cinema Editors-gilde, waar ook de monteurs van Dune, Parasite en The queen’s gambit in zetelen.

25/11 JENY BONSENGE Our Brussels Afro-dance pride Jeny Bonsenge embarks on a tour of New York where she already

made a name for herself when she performed live with little Anaé on the Ellen DeGeneres Show in 2019.

3/12 ANGÈLE Ses fans attendaient le 10/12, mais la princesse pop a surpris tout le monde en sortant son album

Nonante-cinq, plein de pop mélancolique avec une touche très perso, en version numérique une semaine à l’avance.

▼

25/11 NICO LEUNEN Brussels filmmonteur Nico Leunen (Belgica, Home, Ad Astra) wordt toegelaten tot de prestigieuze

very well. But this location obviously has a different dynamic. Together with Jonas Vanhees, for example, we set up Cassonade, a solidarity restaurant, further along in Rue de Manchesterstraat. We may continue that with volunteers who then continue to work here. After the renovations in Schoolstraat/Rue de l’École, we will also have a restaurant, not a hip, trendy place, but something that runs on people from the neighbourhood.

What has this temporary location taught you?

JASHARI: That a courtyard is fantastic. (Laughs) But

BRUZZ

| INTERVIEW

we’ll have that after the renovations too. Those open spaces are great, especially in the summer.

People can just walk in. The VK used to be a closed box really, in a dense neighbourhood. Now, it’s going to be an open house.

The VK used to compete with the other concert halls in Brussels. That set-up seems to be gone.

Rrita Jashari Born in Kosovo in 1989, moves to Belgium with her Albanian family when she is three. After stops in Ottergem and Kessel-Lo, she ends up in Brussels aged 12 Founds party collective 54Kolaktiv as a teenager together with committed young people she meets on Place Sainte-Catherine Together with Toestand she builds Termokiss, a DIY youth and community centre in Pristina Dj’s under her own name, is a resident at Kiosk Radio and since 2018 music programmer at De Vaartkapoen

JASHARI: That is partly due to the reduced

operating budget, but also to the shared venue use and change of focus. Hip hop, which we used to profile ourselves with, has become the pop of today. All the venues offer hip hop. The music industry has changed. Underground groups and genres are going mainstream faster. The large venues also have a much broader programming, often because they have several rooms. From 2023, onwards we will have a brand-new hall for 500 persons, which is a really interesting capacity for Brussels. We will also have a multipurpose industrial hangar, roof terrace and apartment where artists can stay during a residency. We want to work in a different way than the big concert halls and set up more residencies and collaborations.

We’re not dropping hip hop. But we will pay more attention to local talent that gets little attention elsewhere, or collectives like Jeunes Boss. We also want to keep focusing on reggae, ska and harder guitars, which remain underrepresented in the Brussels concert scene. We also want to focus on music from the different communities. One of the new focus-points will be our collaboration with stars from Morocco and the Moroccan diaspora. This is unique for Brussels. But the audience must also be more

diverse. Other venues do diverse programming, but their audiences remain white.

Don’t communities turn inwards less?

JASHARI: That is work in progress. The hard part is

that you have to have a plan for each concert to reach certain groups. Anyway, you need to work with key contacts from each community. My colleague Malika Saissi has a wide network in the Maghreb community through her years of experience in the neighbourhood.

“A year ago, I was having a really hard time. I had the feeling that I no longer had any freedom, that a part of me had been cut away” 54

Communities need their own spaces to live out their own culture, but I also see that in Brussels a collective identity is growing that goes beyond origin. I feel that young people today are much less concerned with their origins because they are growing up in this diverse society and era. It’s good to know where you come from, but your identity is much broader than your origins, it doesn’t define you as a person.

BALANCE TON DANCEFLOOR Rrita Jashari arrived in Belgium at the age of three from Kosovo with her Albanian parents and her two sisters, after President Milosevic had introduced an apartheid system that prevented Albanians from working and children from going to school. “We ended up in Ottergem, of all places, a small village near Aalst,” says Jashari. “We were the first foreigners there. When I was twelve we moved to Brussels. Suddenly I found myself in a very diverse city. I’ve always seen that as an asset, not something difficult. Here I was no longer constantly confronted with my Albanian roots.”

Has that diversity encouraged you to do what you do now?

JASHARI: The city has always inspired me. Its

energy. Its musical tendencies. But cities change too. Brussels retains something rough, but the gentrification is unmistakable. That’s not necessarily a bad thing, as long as different voices are heard in that process.

You are one of the founders of 54Kolaktiv, a party collective that grew out of the young people who found each other at place Sainte-Catherine. A place that has changed a lot in the meantime.

JASHARI: I haven’t spent this much time anywhere,

we were a group of friends who were incredibly eager to organize things. Now there are terraces everywhere. (Laughs) Especially now that Covid has us in its grip, you need places where people can meet, where they can philosophise and ideas can mature. But those are disappearing. Boulevard Anspach is covered in fast food chains. The individuality is gone. Or have a look at Allee du Kaai. The new purpose it is getting is great, but a piece of the soul will be irrevocably lost.

Bie Vancraeynest of non-profit organization Toestand says that people praise Brussels’ punkiness, but at the same time these places seem to become a nuisance increasingly quickly.

JASHARI: The residents of the new blocks of flats

across the street often complain about Allee du Kaai. When you move into a city, you have to realize that you have to share the space. Otherwise, you should live somewhere quiet on the outskirts. (Laughs) Everyone should be able to express themselves. Our renovated hall will be built according to the new noise standards, by the way, so we will not be disturbing our neighbours.

This was not the case before.

The dance floor is another free place to express yourself. You’re a DJ. Except for a few weeks, we haven’t been able to party in almost two years.

What does that do to a city?

15/12 ANNA VON HAUSSWOLFF Satan as a fuckbuddy?

According to some rabid Catholics, that’s what Anna

von Hausswolff is into. They protest against Satan’s, euh, Anna’s concert in the Dominican Church in Brussels.

“A lot of venues do diverse programming, but their audiences remain white”

walking around in large groups at Plaisirs d’Hiver.

That’s not consistent. The Brussels by Night Federation had a plan ready to let people go out by age group. There are plenty of creative alternatives to consider.

As if Covid wasn’t enough, there was also Balance Ton Bar, against sexual violence in bars. Do you have any experience with that yourself?

JASHARI: No, fortunately I have been spared that. I

was shocked by how many women testified. That was a reality check. Apparently, we didn’t pick up on those stories or take them seriously. But it is good that people are becoming more vocal and that topics such as sexual violence can be discussed. That’s also the power of social media, I think. People who have nowhere to go can tell their story there.

Fortunately, there are more and more female DJs in the club scene. In Belgium, Amélie Lens and Charlotte de Witte stand out. But DJ magazine Mixmag still only includes men in its top ten of greatest DJs. JASHARI: I don’t look at lists like that. (Laughs) It’s

true that the decisions in that world are still very often made by men, but I feel that things are changing. In terms of diversity, there is still work to be done, clubs are still very white and middle class. That’s why initiatives that strive for more

15/12 FR CINEMAXIMILIAAN Annabelle Van Nieuwenhuyse, connue comme animatrice de Couleur Café,

est la nouvelle coordinatrice de Cinemaximiliaan, l’organisation qui guide les primo-arrivants dans la réalisation de films.

diversity, and women, in nightlife such as Not Your Techno, Psst Mlle and Bledarte are very commendable. I find a safe music and nightlife scene very important. Inclusiveness is also part of it, even though young people are perhaps less concerned with their own origin. It’s necessary to keep working on that and see it as a goal that’s never really fully acquired. With the VK, we want to focus on women in the future, but also on non-binary musicians.

You felt a bit robbed of your freedom, you said earlier. Do you understand people who came out on the street in the name of freedom?

JASHARI: I find it hard to choose the right side. To

be honest, I’m a bit confused. I am vaccinated, but at the same time I find it absurd that people who are not vaccinated are denied things. I think it’s good that people are coming out on the streets to voice their opinions. But it has been problematic that many did not realise that they had let themselves be led by the extreme right. But apparently there was some momentum. There were more people present than at the last climate march. That’s saying something.

Erasing the divisions that now prevail will be a massive social undertaking. What will be the biggest challenge for culture?

JASHARI: The lack of perspective is debilitating.

We need a workable, safe roadmap for the long-term operation of culture. The panic policy that is being pursued is not working, and it is causing a lot of division among people. Culture is also always the first to take the hit from any new rules. That’s a problem. Maybe that’s because politicians judge that more money is flowing into it than coming out. The importance of culture is constantly underestimated. This crisis has held a mirror up to us at a rapid pace. Perhaps our freedom was an illusion, and now it’s been punctured.

JASHARI: It makes this crisis even more tough

mentally. You pretend that part of the city doesn’t exist, while the club is a place where you can let things go, where you escape from time.

A year ago, I was having a really hard time. I had the feeling that I no longer had any freedom, that a part of me had been cut away. I was scared about the future and how the world was evolving.

Meanwhile, I’ve learned to let that weigh on me less emotionally. But sometimes the fear still haunts me.

Are we too scared of the nightlife?

JASHARI: I understand it’s better for our health if

we close the clubs. But at the same time, you do see people watching a football game en masse or

HOE DE VK ZICHZELF HERUITVOND

COMMENT LE VK S’EST RÉINVENTÉ

Terwijl zijn eigen stek in de Schoolstraat in Molenbeek wordt verbouwd, deelt concertzaal en gemeenschapscentrum De Vaartkapoen nog tot 2023 een ruwe, voormalige industriële site in de Manchesterstraat met centrum voor creatie en cultuur Recyclart. Ondanks het ingesnoerde budget, een beperkte logistieke slagkracht en de wurggreep van corona, heeft de VK zijn tijd genomen om zijn toekomstplannen aan te scherpen en te experimenteren, kortom om zichzelf heruit te vinden. “We zoeken naar nieuwe vormen van muziekbeleving en partnerschappen,” vertelt muziekprogrammator Rrita Jashari. “We organiseren misschien minder ‘gewone’ concerten, maar we zetten veel projecten op die meer in de diepte gaan.”

Alors que son propre emplacement rue de l’École est en cours de reconstruction, la salle de concert et le centre communautaire De Vaartkapoen partagent un ancien site industriel rue de Manchester avec le centre culturel Recyclart jusqu’en 2023. En dépit d’un budget restreint, d’une capacité logistique limitée et de la crise covid, le VK a pris le temps d’affiner ses projets d’avenir et d’expérimenter, bref, de se réinventer. « Nous recherchons de nouvelles formes d’expériences musicales et mettons en place de nouveaux partenariats », nous dit Rrita Jashari, programmatrice musicale. « Nous organisons peut-être moins de concerts ‘normaux’, mais nous mettons en place de nombreux projets plus approfondis. »

NL

FR

| INTERVIEW

en concerten kunnen alleen plaatsvinden voor een zittend publiek van hooguit 200 personen, met mondmasker.

BRUZZ

6/12 CULTUUR OPNIEUW DE KLOS De AB en de KVS moeten opnieuw hun werking bijsturen. Theatervoorstellingen

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

Ready to roar?

EN/ Sociologists and economists have

Noël en scènes FR/ La période de Noël est une période propice au théâtre jeune public et son festival, particulièrement copieux cette année. Il mobilisera en effet pas moins de 16 lieux aux quatre coins de Bruxelles pour 41 spectacles dont 18 créations et cela pour toutes les tranches d’âge de 6 mois à 18 ans. Les tout-petits n’hésiteront pas à se glisser Sous les plis de la Cie Félicette Chazerand avec un danseur, un accordéoniste et des structures en Origami pour créer des moments de magie scénique et sonore qui déplient l’imaginaire. Dans Mohaxime de Trou de Ver asbl, Maxime et Mohamed vont se retrouver dans la peau l’un de l’autre et apprendre à se comprendre. Nuisibles de la Cie Alula est un drôle de laboratoire où l’on cherche ce que ces petites créatures qui grouillent autour de nous à l’abri des regards ont à nous apprendre. L’imaginaire peut aussi décoller du quotidien, comme dans la cuisine de MythWoman de la Cie Arts Nomades (photo) où les ingrédients du frigo sont l’occasion pour une mère et une fille de revisiter la mythologie grecque ou dans La fonte de Iceberg Cie, un huis clos pop et absurde qui explore nos crises présentes à partir du contenu d’un congélateur. Et c’est aux chaussures abandonnées chez le cordonnier que le Collectif Hold Up donne la parole dans Ma vie de Basket. Des histoires pour voyager, rire, rêver et grandir. À tous les âges. (GB)

predicted that, once this pandemic is over, humankind will celebrate excessively just as we did in the Roaring Twenties. For their New Year’s concert, the Belgian National Orchestra wanted to get a head start on that prediction.

They dusted of their flapper dresses and Charleston suits and match Strauss’ inevitable The Blue Danube with works by Aaron Copland, George Gershwin, Frank Martin, and William Walton. (JC)

BELGIAN NATIONAL ORCHESTRA: A JAZZY NEW YEAR 9/1, 15.00, Bozar, www.bozar.be

Miser sur le bon Cheval FR/ Pendant trente-trois ans, Joseph Ferdinand Cheval a distribué du courrier à travers la Drôme. Sur sa route, il a ramassé des millions de cailloux pour édifier un monument un peu fou : le « Palais Idéal ».

Du côté de Bruxelles, un orchestre usurpe aujourd’hui son identité pour échafauder des hymnes excentriques, proches de l’art brut (de décoffrage). Chantés en français ou en japonais, les morceaux de Facteur Cheval galopent ainsi à travers les genres pour repousser les frontières des musiques alternatives. (NAL) FACTEUR CHEVAL 23/12, 19.30, Recyclart, www.recyclart.be

NL/ Na feestdagen vol passies, kerstliederen, ‘Gloria’s’ en ‘Kyrie

eleisons’ start het Vlaams Radiokoor het nieuwe jaar met… een dodenmis. In Ein menschliches Requiem maakt Brahms daar echter geen trieste bedoening vol hoogdravende liturgische teksten van, wel een groots muziekwerk dat het menszijn viert.

Het koor krijgt daarbij de hoofdrol, maar in Flagey ruimt het gewoonlijke symfonieorkest plaats voor een vierhandige pianopartij. Al kan je ervan op aan dat er geen druppel epiek verloren gaat, met Inge Spinette en Jan Michiels zij aan zij achter het klavier. (JC)

VLAAMS RADIOKOOR: NIEUWJAARSCONCERT 8/1, 20.15, Flagey, www.flagey.be 56

EN/ The guitarist Julien Tassin, who moved

to Brussels from Charleroi, recently released his second album with run SOFA, the rock band he runs with his cousin Antoine, but he was also very productive with his solo-work and with his jazz trio during the lockdown.

He is perhaps most free when playing in a duo. To warm up for this concert with guitarist Patrick Steenaerts, listen to their version of Erik Satie’s “Gymnopédie” and understand why there’s no need to put a genre label on their equally narrative and atmospheric exploration of musical borderland. (TP)

JULIEN TASSIN & PATRICK STEENAERTS 30/12, 20.00, Sounds Jazz Club, www.sounds.brussels

NOËL AU THÉÂTRE 26 > 30/12 & 4 > 7/1, divers lieux, www.ctej.be

Requiem voor een rotjaar

Adventurous dialogue

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

Le son de piano

Winterland bezingt het licht

FR/ L’itinéraire de Sofiane Pamart est pour le moins atypique. Médaillé d’or du Conservatoire National de Lille, le pianiste est désormais l’un des artistes de musique classique les plus écoutés du monde sur les plateformes de streaming. Mais avant d’en arriver là, le musicien s’est taillé une réputation XXL en collaborant avec les plus grands noms du hip-hop francophone.

Médine, SCH, Scylla, Vald ou Isha apparaissent notamment sur sa carte de visite, tout comme Arno qui, récemment, révisait ses chansons en compagnie du pianiste. En solitaire, toutefois, Sofiane Pamart s’affirme en digne héritier des œuvres signées par Erik Satie ou Claude Debussy. (NAL)

NL/ Dat uitgerekend Jonas Winterland een

SOFIANE PAMART 9 & 10/1, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

kerkconcert mag geven in het kader van ’t Licht zien, het Brusselse festival rond de kortste, donkerste dag van het jaar, hebben de organisatoren slim bekeken.

Geen andere Nederlandstalige zanger slaagde er het voorbije decennium in de fragiliteit van mens en leven zo melancholiek en breekbaar te bezingen. Verwacht liedjes uit zijn vierde album Berichten uit de schemerzone, maar ook kleine klassiekers, en zing zachtjes mee: “Onze handen zoeken altijd / En ze reiken naar het licht / Dat wij nooit echt kunnen vatten / Ook al is het nog zo dicht.” (TP)

JONAS WINTERLAND 22/12, 20.00, Sint-Clemenskerk (Watermaal-Bosvoorde), www.wabo.be (reserveren via cultuur@wb1170.brussels)

MUSEUMPAS 5 stuks

NL/ Met de Museumpas (ter waarde van €59) krijg je een jaar lang toegang tot meer dan 200 musea en tentoonstellingen in België. Bovendien profiteer je van extra voordelen, zoals een gratis drankje in het museumcafé of korting op je treintickets. Mail ‘museumpas‘

3 x EXPO David and the daffodils EN/ David Hockney is without a doubt one of the most

FILMS AU CHOIX

5x2 tickets, UGC De Brouckère & Toison d’Or

influential and beloved image makers of our time. With a spectacular double bill, Bozar dives into both the rich past and bold present of the charming and flamboyant 84-year-old who playfully and colourfully navigates between his Land Rover with nine cameras, his easel and his iPad. Forget the dark of winter, spring is coming! (KS)

FR/ Les cinéphiles n’ont pas à se plaindre de l’offre actuelle. À l’UGC, vous pouvez choisir parmi les films suivants : Spencer, Don’t look up, West Side Story, Madres Paralelas ou House of Gucci.

Envoyez « UGC »

DAVID HOCKNEY: WORKS FROM THE TATE COLLECTION, 1954-2017 & THE ARRIVAL OF SPRING, NORMANDY, 2020 > 23/1, Bozar, www.bozar.be

Eye of newt and toe of frog

All aboard!

EN/ Adder’s fork and blind-worm’s sting, lizard’s leg and

EN/ Ho ho ho! The Europalia festival leaves the sleigh in

owlet’s wing... We doubt that there will be any witches’ brews served at the banquet, but the Université Libre de Bruxelles does have a good reason for you to get out your brooms. In the Vanderborght building you can drink from a hell-broth of more than 400 works and ethnographic objects circling around the figure of the witch. “Witches” takes you on a journey from transgression to feminism and from witch trials to pop-culture. (KS)

WITCHES > 16/1, Vanderborght building, witches-expo.ulb.be

the garage and focuses on another mode of transportation. Trains & Tracks climbs aboard the technological miracle that 175 years ago connected Brussels to Paris and unleashed a true revolution. Opening show “Tracks to Modernity” looks at the impact the train had on artists like Monet, Spilliaert and Boccioni, but also on contemporaries like Fiona Tan and CREW. (KS)

T.REX

5x2 tickets, Museum of Natural Sciences

EN/ Tyrannosaurus rex is known as the ultimate predator of the Cretaceous period, but what do we know about this beast? At the “T.rex” exhibition you will learn how fast it could run and how much it ate, while being face-to-face with a gigantic skeleton of the monster. Tickets are valid until 7 August 2022. Email “T.rex”

TRACKS TO MODERNITY > 13/2, Royal Museums of Fine Arts, www.fine-arts-museum.be 57

BRUZZ Select. Ten films to lighten up the holidays

Licorice pizza US, dir.: Paul Thomas Anderson, act.: Alana Haim, Cooper Hoffman, Sean Penn Release: 5/1

NL/ The master, There will be blood, Phantom thread: raden waar een meesterwerk van

Paul Thomas Anderson naartoe danst, is altijd onbegonnen werk. Maar Licorice pizza walst daar nog over. Geen scène is voorspelbaar, tenzij in zijn plastische schoonheid en filmische energie. In het door de oliecrisis geteisterde Los Angeles van de vroege jaren 1970 staat er geen maat op de jeugdigheid van Gary Valentine en Alana Kane. Hij is een vijftienjarige kindacteur met ondernemerszin, charismatisch vertolkt door Cooper Hoffman, de zoon van de betreurde Philip Seymour Hoffman, die menigmaal uitblonk bij Anderson. Zij is een vijfentwintigjarige, thuis wonende, avontuurlijke jongedame die van alles uitprobeert. Het is een glansrol voor Alana Haim, zangeres van de poprockband Haim. Of het tot een romance komt, is een vraag die Anderson gebruikt om het Los Angeles van toen en de levensdrift van de verliefde jeugd te bezingen in al hun eigenaardigheden. California dreamin’ op zijn best. (NR)

A Hero IR, dir.: Asghar Farhadi, act.: Amir Jadidi, Mohsen Tanabandeh, Fereshteh Sadre Orafaiy Sortie: 22/12

FR/ Un Iranien en prison à cause d’une dette qu’il n’a pas su rembourser restitue des pièces d’or trouvées. Ce père divorcé devient alors un héros. Mais n’a-t-il vraiment rien à se reprocher ? Avec cette histoire, Asghar Farhadi était le grand favori de la Palme d’or cet été. Il a dû se contenter du Grand Prix. Comme dans Une Séparation et Le Client, qui lui ont valu un Oscar, il combine le suspense des thrillers avec les questions morales des tragédies modernes et la crédibilité et l’intimité des drames sociaux réalistes. (NR)

The Matrix Resurrections US, dir.: Lana Wachowski, act.: Keanu Reeves, Carrie-Anne Moss, Jada Pinkett Smith Release: 22/12

EN/ What are we going to do? Swallow the red pill and

remember that while The Matrix was a sensational, philosophical cyberthriller that lodged itself in the collective memory, its sequels were far less stunning, and consequently distrust the current resurrection? Or swallow the blue pill wholeheartedly and be happy that Keanu Reeves and Carrie-Anne Moss have found their black leather overcoats and, plagued by strange memories, end up back in the Matrix, that virtual creation of supreme machines? (NR)

The card counter US, dir.: Paul Schrader, act.: Oscar Isaac, Tiffany Haddish, Tye Sheridan Release: 29/12

NL/ Paul Schrader, de scenarist van de Martin Scorse-

se-klassiekers Taxi driver en Raging bull, telt na een mindere periode weer mee als regisseur. In 2018 eindigde First reformed, zijn parabel over de geloofscrisis van een terminale priester, in veel eindejaarslijstjes. Het Festival van Venetië ontfermde zich over The card counter. Een kaartspeler komt vrij na een lange celstraf voor het martelen van Irakezen. De zoon van een Irak-veteraan die zelfmoord pleegde, wil hem betrekken bij een wraakmissie.

Schuld, boete en verlossing: Schrader kent die thema’s beter dan een taxichauffeur zijn stad. (NR)

58

pen FR, dir.: Jean-Pierre Jeunet, act.: Audrey Tautou, Mathieu Kassovitz, Yolande Moreau Sortie: 22/12

Lamb IS, dir.: Valdimar Jóhannsson, act.: Noomi Rapace, Hilmir Snaer Gudnason Release: 5/1

NL/ Snel naar Lamb gaan kijken. Zeker niet wachten tot

FR/ Il y a vingt ans, le monde succombait au conte de fées

qui rendait Paris encore plus romantique que ne le font les agences de tourisme. La serveuse Amélie décide de mettre de la couleur dans sa vie en mettant des couleurs dans celle des autres. Ce fabuleux succès a fait de l’actrice Audrey Tautou une star, du musicien Yann Tiersen une célébrité et de Montmartre un piège à touristes encore plus attrayant.

La magie est-elle intacte ? Les salles de cinéma donnent une nouvelle chance au film de Jean-Pierre Jeunet. (NR)

vrienden hem aanraden. Ze gaan hun mond niet kunnen houden en meer verklappen dan goed is. De debuutfilm van Valdimar Jóhannsson is een raar beestje dat teert op verrassing, emotie, schoonheid en een snuifje horror. In de afzondering van een IJslandse vallei, een decor dat smeekt om grote of sinistere verhalen, is een koppel schapenhouders langzaam van elkaar aan het vervreemden. De afwezigheid van een kind om voor te zorgen, lijkt hen uiteen te drijven. Het bovennatuurlijke steekt een handje toe. Ssst! (NR)

The Tragedy of Macbeth

Spider-Man: No Way Home

US, dir.: Joel Coen, act.: Denzel Washington, Frances McDormand, Kathryn Hunter

US, dir.: Jon Watts, act.: Tom Holland, Zendaya, Benedict Cumberbatch

Release: 29/12

EN/ For the first time, Joel Coen has directed a film

without his brother Ethan. He surprises with a strippeddown, abstracted film version of William Shakespeare’s tragedy Macbeth. The pitch-black story of the war hero who murders his king only to sink into madness when the king himself has not been changed, nor has Shakespeare’s linguistic virtuosity. The minimalist mise en scène, the sophisticated black-and-white compositions, the ominous tapestry of sound and the performance of Denzel Washington make this chilling cinema. (NR)

Riders of Justice DK, dir.: Anders Thomas Jensen, act.: Mads Mikkelsen, Nikolaj Lie Kaas Release: 22/12

FR/ Après Drunk, qui n’a pas eu envie de boire et de revoir

Mads Mikkelsen ? L’acteur danois se laisse tourner en ridicule pour la cinquième fois dans une comédie noire d’Anders Thomas Jensen. Dans The Green Butchers, il était un boucher cannibale, dans Adam’s Apples un pasteur absurdement crédule, dans Men & Chicken un crétin dégénéré avec des demi-frères zoophiles. Cette fois, il s’agit d’un militaire à qui des conspirationnistes font croire qu’un gang de motards est à l’origine de l’accident de train qui a fait de sa fille adolescente une orpheline de mère. Un mélange audacieux de mélodrame, d’absurde, d’action et d’humour borderline. (NR)

Release: 15/12

EN/ Popcorn fun is guaranteed with the third Spi-

der-Man film starring Tom Holland as the young superhero still struggling with his responsibilities, and the popular Zendaya as the girlfriend to be rescued. The big overarching story and the integration into the Marvel Cinematic Universe make ridiculously little progress once again. But Spider-Man, in dire straits because he has been unmasked as the young nerd Peter Parker, swings from one old enemy to the next. During the finale, some fans will jump from excitement. (NR)

100 jaar Toots Thielemans 25/12 > 23/2, Flagey

NL/ Toots Thielemans zou

in april dit jaar 100 geworden zijn. Flagey trakteert op een late verjaardagstaart en vertoont zes films die de Brusselse jazzlegende leven inblies. De bekendste is Midnight cowboy van John Schlesinger, met Jon Voight en Dustin Hoffman als naïeve gigolo en cynische ritselaar.

Het door John Barry geschreven leidmotief met een sublieme mondharmonica van Thielemans bepaalt de droefgeestige sfeer van de stadswestern. Christmas in Paris, opgebouwd rond de 82-jarige komiek Gaston Berghmans, moet je alleen ondergaan als je de bluesette hebt en Toots Thielemans even op het grote scherm wilt zien. (NR)

Brussels is

Le Fabuleux Destin d’Amélie Poulain

BRUSSEL IS MOOIER IN DE WINTER. #BrusselsSafe

BRUZZ Select. Eat & Drink

Bien chez soi FR

Cette année, il y a deux fois plus de raisons de passer Noël à la maison. Cinq propositions pour un apéritif à savourer les pieds en éventail. — MICHEL VERLINDEN

LA VERSION CARNÉE On ne présente plus Hendrik Dierendonck, prince des bouchers du Royaume. Fondée il y a plus de 40 ans par Raymond Dierendonck, cette lignée d’artisans à laquelle il appartient n’a jamais cessé sa quête d’une viande de qualité. Les grands chefs de la gastronomie ne s’y sont pas trompés dans la mesure où la boucherie fournit de nombreux établissements étoilés.

En quelques décennies, cette enseigne est devenue un must pour tout foodie qui se respecte passant par Saint Idesbald... ou Bruxelles.

Comme Hendrik se plaît à le

Pourquoi ne pas arroser votre soirée des savoureuses mixtures signées LIB (Life is Beautiful), spécialisé dans les cocktails ?

pastrami new-yorkais ; 150g de boudin blanc aux fines herbes ; 150g de saindoux avec des gratons (morceaux frits) ; 100g de potjesvlees, poulet, veau et lapin ; 150g de coppa séchée de bœuf Oedslach ; 150g de rillettes de canard et porc du père Raymond ; ainsi que 150g de joues de porc confites et vinaigrette à la moutarde. Bref, l’extase charcutière. www.dierendonck.be

répéter : « Back to the basics », soit « retour à l’essentiel ». Tout commence par le choix des viandes.

Non contents d’avoir leur propre élevage de bœufs Rouge de Flandre, une race typique de Flandre-Occidentale qui bénéficie de pâtures dans la vallée de l’Yser et profite d’une herbe grasse propre aux Polders, Hendrik recherche aussi les meilleures bêtes à l’étranger, comme à Rungis où il glane des produits d’exception.

Parmi les musts de la Maison Dierendonck, il y a le plateau apéritif que l’on peut se faire livrer en toutes circonstances. Pour 50 euros, celui-ci rassasie facilement 6 personnes. Au programme : 1 salami italien (125 g) ; 150g de 60

LA VERSION CORÉENNE Igor Allard et Se Min Yang constituent un couple craquant. Ils n’ont pas 30 ans et ont ouvert un discret traiteur coréen à Ixelles. On passe les détails de cette love story improbable qui débute à Zagreb où ces deux jeunes gens, l’une venue de Séoul et l’autre de Bruxelles, se sont rencontrés pour apprendre le... croate.

Toujours est-il qu’ensemble, ils proposent désormais des plats familiaux coréens préparés avec amour et bienveillance. L’occasion est belle pour leur commander des préparations apéritives qui sortent du lot. Sans parler de leur excellent

kimchi, on recommande chaudement de tester les mandus (6,50 euros par personne), soit des raviolis enveloppés dans une pâte à base de riz. Le tout est farci de poulet et de légumes grillés. Un délice à savourer avec des nouilles sautées. Il ne faudrait pas non plus rater le mayak (6,50 euros par personne), un œuf en marinade, baignant dans une préparation à base de sauce soja et de petits légumes. L’avantage de ces spécialités ? Elles permettent d’aborder le repas de Noël en restant léger, soit un élément à ne pas négliger quand on sait à quel point fêtes de fin d’année riment avec excès.

ries bruxelloises et des références que l’on ne trouve pas ailleurs, comme de Garde Brewing en Oregon) et à vins (notamment ceux du Jura, l’excellent Domaine Fumey-Chatelain) dont Léo connaît les pairing sur le bout des doigts, ainsi que… atelier de fabrication d’où sortent des yaourts urbains.

www.iyagi-ixelles.be

LA VERSION FROMAGÈRE Véronique Socié et son fils Léo Begin sont à nos yeux des fromagers exemplaires. Plutôt que de s’installer dans une commune tels que Saint-Gilles ou Uccle, ils ont fait le choix du centre-ville.

Le duo multiplie les initiatives pour enrichir en permanence la boutique : fromagerie, table d’hôtes, affinage, cave à bières (des brasse-

Le bon plan consiste ici à ce qu’il n’y ait pas d’assortiment tout fait mais à se laisser guider par le tandem qui connaît les fromages et les terroirs comme sa poche. Le plus ? La Fruitière vient de signer une collaboration avec Anaïs Gaudemer, la pâtissière de Cokoa.

Au programme, des sablés au fromage pour un apéritif boosté aux

Gagnez une campagne publicitaire dans ce magazine grâce à visit.brussels

© SASKIA VANDERSTICHELE

gibier). Pour notre part, on retient tout particulièrement la box « Stoemp » qui mise sur des propositions végétales. L’assortiment proposé se module de 2 (19,99 euros) à 7-8 personnes (49,99 euros).

Le coffret fait place à plusieurs préparations qui ravissent, allant d’une crème de pleurotes à une trempette de panais, en passant par une IPA, l’Épervier, de la Brasserie de la Source et une bouteille de Solaris du Domaine du Chapitre.

Sans oublier, les excellents crackers de MAD LAB, ce label bruxellois, dont l’atelier est installé sur le site des anciennes usines Byrrh, signe une gamme remarquable de crackers réalisés à partir de drèches biologiques, à savoir un résidu d’orge dont les brasseurs se débarrassent après la cuisson de la bière.

saveurs de Comté. lafruitiere.business.site

LA VERSION VÉGÉTARIENNE Charles Houet & Nicolas Neuville ont lancé Arsène. Il s’agit d’une plateforme qui a pour mission de « soutenir les artisans belges et

mettre en lumière leur savoir-faire ».

La perspective ? Elle est plus que louable : « revaloriser les filières courtes et participer à la relocalisation des circuits d’alimentation ».

Pour ce faire, les deux entrepreneurs ont lancé une série de « packs apéro » : box Nemo (autour de la truite) ; box Zwin (autour du canard) ; box Saison (autour du

www.arsene-bel.be

Vous êtes un acteur culturel ou un organisateur d’événements dans la Région de Bruxelles-Capitale ? visit.brussels lance un nouveau concours pour promouvoir l’offre culturelle et événementielle bruxelloise en 2022.

A la clé, une campagne publicitaire dans ce magazine. Plus une minute à perdre ! Tentez votre chance et vous serez peut-être parmi les 25 lauréats à gagner deux annonces publicitaires d’une valeur totale de 3.840 euros.

Le concours couvre les événements qui : • sont susceptibles d’accueillir un minimum de 1000 visiteurs ; • se déroulent entre le 1er février 2022 et le 30 juin 2022 ; • se tiennent sur le territoire de la Région de Bruxelles-Capitale.

La date limite de soumission des candidatures est le 4 janvier 2022 à 12h00.

Intéressé ? Découvrez toutes les infos utiles et les modalités d’inscription :

LA VERSION COCKTAIL Harouna et Karoline ont ouvert le LIB (« Life Is Beautiful ») en 2016.

Ensemble, ils ont créé un cocktail bar nouvelle génération ayant tracé un sillon mixologique inédit. Dans la foulée, le duo a lancé une boutique inspirée dans laquelle on trouve spiritueux et accessoires pour réaliser ses propres cocktails.

Seule ombre au tableau, même avec de l’entraînement, on n’arrive pas au quart de la cheville des mélanges d’Harouna marqués par un savant équilibre. Bonne nouvelle pour les paresseux, le magasin propose une gamme de plus de quarante cocktails en bouteille (entre 17 et 29 euros pour 200ml).

On trouve tant des classiques – Martinez, Manhattan, OldFashionned, Vieux Carré… – que des créations - Oh le zaatar imaginé pour le restaurant libanais Habibi ou encore Rosita, un mélange à la fois piquant et gourmand – et des mocktails – ainsi du Ne-Zero-Ni inspiré du Negroni.

Notre absolu coup de cœur ? Le Brussels Oaxaca (22 euros pour 200ml). Conçu comme un hommage au Mexique, cet assemblage panache mezcal, rhum jamaïcain et Fernet-Branca. Le tout affiche des contours fumés relevés par quelques notes de bitter à la noix. Beaucoup de talent. www.libboutique.com

Win een reclamecampagne in dit magazine dankzij visit.brussels Ben jij een culturele speler of organiseer je evenementen in het Brusselse?

Lees dan vooral verder, want visit.brussels lanceert een nieuwe wedstrijd om 25 culturele events van 2022 meer zichtbaarheid te geven.

Misschien win jij wel een reclamecampagne in dit magazine, bestaande uit twee advertenties voor een totaalwaarde van 3.840 euro!

Je kan je kandidaat stellen als je evenement: • een minimum van 1.000 bezoekers verwacht; • gepland staat in de periode 1 februari 2022 30 juni 2022; • plaatsvindt op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Als jouw evenement in aanmerking komt, kan je deelnemen tot 4 januari (12.00 u).

Meer weten over het wedstrijdreglement, de evaluatiecriteria en de procedure?

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. sales@bruzz.be Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; DISTRIBUTIE Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; BE98 3393 Ute IBAN: Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Utevan Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Vlaams Brusselse Buiten België: 30 euro per Media jaar. vzw ALGEMENE DIRECTIE Buiten België: 30 euro per jaar.

DirkOPLAGE De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE BRUZZ Flageyplein OPLAGE Dirk De Clippeleir OPLAGE : 62.609 exemplaren. 18, 1050 Brussel, HOOFDREDACTIE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

02-650.10.65 Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), ADVERTEREN? HOOFDREDACTIE ABONNEMENTEN ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Josiane De Troyer Mathias Declercq Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Mathias Declercq Gratis sales@bruzz.be CULTUUR & UITin Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; GerdDISTRIBUTIE Hendrickx CULTUUR & UITute.otten@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 6044 3393 Gerd UteHendrickx Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be REDACTIE van Vlaams Brusselse Media vzw ALGEMENE DIRECTIE Nathalie Carpentier, EvaDIRECTIE Christiaens, Sarajaar.

De Buiten 30 euro per Dirk REDACTIE De ClippeleirBelgië: ALGEMENE Sloover, KrisDirk Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn DeCarpentier, Clippeleir OPLAGE 55.000 exemplaren.

Nathalie Eva Christiaens, Sara De HOOFDREDACTIE Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn HOOFDREDACTIE ADVERTEREN? Marthe Paklons, Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Mathias Declercq Post, KurtPitteurs Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Kristof hoofdredacteur), 02-650 10 61, (algemeen sales@bruzz.be Zonderman Mathias Declercq Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom CULTUUR & UIT DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, MEDEWERKERS GerdZonderman Hendrickx ute.otten@bruzz.be CULTUUR & UIT Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Gerd Hendrickx REDACTIE ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, SaraMichaël De Nicolas Bechet, Bellon, REDACTIE Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Pitteurs (algemeen Sloover,HOOFDREDACTIE Kris Hendrickx, BettinaKristof Hubo, Jasmijn Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nathalie Carpentier, EvaVan Christiaens, Sara DeNick hoofdredacteur), Renterghem Post, Kurt Snoekx, Sophie Bram Soukias, Roan Van EINDREDACTIE Sloover,Tom Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Van Bogaert, Michel Verlinden Eyck,Trachet, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom &Van UIT Gerd Hendrickx Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Karen De CULTUUR Becker, Geert der Hallen, Sophie Zonderman Eyck, Steven Van Maarten TomKris REDACTIE Eva Garsse, Christiaens, SaraVerdoodt, De Sloover, Soukias EINDREDACTIE Zonderman MEDEWERKERS Hendrickx, Bettina Hubo, Post, Kurt Karen De Becker, Geert VanJasmijn der Hallen, Sophie VORMGEVING Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Soukias MEDEWERKERS Patrick Jordens, TomPlaizier Peeters, Niels Ruëll, Nick Heleen Rodiers, Ruth Van Garsse, Tom Zonderman Nicolas Bechet, Michaël Bellon, Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden VORMGEVING VERTALING Patrick Jordens, Tom Nicolas Peeters, Alsteen, Niels Ruëll, NickBechet, MEDEWERKERS Gilles Heleen Rodiers, Ruth Plaizier JohnEINDREDACTIE Arblaster, Frédérique Beuzon, Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Martin McGarry, Laura Jones VERTALING Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, EINDREDACTIE Soukias Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Michel Verlinden FOTOGRAFIE Karen& DeILLUSTRATIE Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Holmer-Arblaster, Laura Jones,Becker, MartinSophie McGarry EINDREDACTIE Karen De Noémie Soukias BartVORMGEVING Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, HeleenSoukias, Rodiers, Ruth Plaizier Geert Van der Hallen Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, & ILLUSTRATIE VORMGEVING VERTALING Saskia Vanderstichele, Vercnocke VORMGEVING Plaizier, HeleenNoémie Rodiers Bart Dewaele, Wide Kim, Ruth Wauter Mannaert,

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie COLOFON Nick Trachet NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding Brusselaar die de stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar die de stad toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een voor nader onderzoek.

Iktegelijk kwam terug wanneer hij of zij thuiskomt, eten magslachten! dan met al een vederlicht wit Geen spoor van moet jebroodkruim. er al een hele het hoop pistolet metvoor inhoud, dat laatste verwijderde Ik altijd liet desesamzaadjes, stukken rustig bakken in ruime lauw zijn, er forse is genoeg iedereen. nieuwlichterij als slaapbollen ofolie NickTrachet Trachet even omerde maten tewat kunnen nemen.

Het voegde behoorlijk gehakte aan ding Ik deeden erikik wat water bij om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Hetajuin broodje Is het u ook Alles inwandelt, de Nick voeding lijkt Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar toe, wat pepertjes look.

Na uur was verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt dat jecentimeter, er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden. Niet lang geledenen kwam hetculinair en dewereld wereld culinairis zo groot de de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, (het rook daarvoor écht naar is kip in te dehoog. keuken), maarhet ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, moet inerg nieuws Nutella kleinere potten op de markt ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met dan eten we het wat later.

In deJe tropen zijneen maaltijden het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een voor nader onderzoek. kwam slachten! terug met een twee breken of lichtelijk pletten. hethele terond breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere krokante, maar dunne omhuld eenIktegelijk trouwens ergmoet relatief, krijgt een bord jeiedereen erkorst alOm een hoop agussi?

Agussi –enook bekend als egusi, agushi of van Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. wanneer hijeen of zij thuiskomt, eten mag dan al alles vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor kent een pistolet snede in de het bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder populair alternatief.

Maar goed kerstfeest was op kerstdag forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde Ik liet devoor stukken rustig bakken in ruime olie egushi – wordt gebruikt inoesters, Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet omNieuwjaar de nu lauw zijn, er is het altijd genoeg iedereen. nieuwlichterij alszwellen sesamzaadjes, slaapbollen bekeken: kreeft en kaviaar werd gevierd op NieuwTechnisch isvoornamelijk dat om van het deeg in of geworden En de mensen niet Nick Trachet ik even om de maten te kunnen nemen.

Het Nick Trachet en ik voegde er behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding Ik deed er wat water bij om het stoven rustig Wie langs de Afrikaanse winkels wandelt, moet West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen zonnebloempitten: puur korst. Het geen broodje Is het u ook opgevallen? in de voeding lijkt wij misschien teken van jaar, niet de avond ervoor.

Iedereen de hete oven op te vangen. vinden Maargladde een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het viaAlles volumeverder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker zijn opgevallen: op de vitrine hangt Brusselaar die de stad is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner teal worden.

Niet lang geleden kwam het soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar dietijd degeschiedenis stad vasten en boete doen, maar moest op naar bed. toe, wat pepertjes en look.

Navoor anderhalf uur was op écht rust vertelde mij lang geleden dat verkleining. (het rook daarvoor naar kip inop deamandelpoekeuken), maarhet ik had vaker weldat dan nietuiteraard een reclame voor pluvera. bijten, is het te hoog.

Je moet in nieuws Nutella kleinere potten op de markt gemalen.

Het resultaat lijkt wat eierindustrie.

Zulke dieren gaan niet onze voorouders stonden ze symbool In zuidelijkere christelijke ende de wereld culinair en wereld twaalf centimeter, bedroeg zeven denog vruchtbaarheid verzinnebeeldt; dede hoogte Laatst kwamMeestal mijn huisgenote terug van de nog steeds oneetbaar graagde wat Afrikaanser.

Kennen staat dezelfde er het lachende gezicht vanculinair eendie sneehet twee breken ofkip lichtelijk pletten. het te brekentaai! Maakt niet uit, brengt.

Voor prijsvoor als de vroegere der. Je is vindt vandaag agussi invoor vrijwel elke Omjullie verloren, maar zijn ook niet meer gepast vleesloosheid.

En foie gras komt gemeenschappen kerstavond een genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de ontdekt agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. ontdekt centimeter. raspistolet is met erg kent een pistolet een snede in Zo’n de later. bovenkant. grotere,die uiteraard!

Ja, heeft de hazelnoten duurder dan eten we wat In de tropen zijneen maaltijden winkel. ‘onze’ moderne smaak liever kip met de zijn Afrikaanse danwit. nog een waterdier, eend of vastendag, lade vigilia diegushi natale.

Geen – wordt voornamelijk gebruikt in het HetIkgaat overeen diepvrieskip.

Maar niet om Pistolets zijn perisdefi nitie Zevan staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg pakje dat meer Technisch dat om het zwellen van deeg korst in geworden meneer!

En de mensen houden nietnu krokante, maar dunne omhuld rond een trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bord Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar gans, wat vroeger ook vlees! (ik mag niet veralgeWest-Afrika.

Het de zaden van een overal dominerende ‘plofkip’. zijnItalianen legkippen symbool voor de oven godin en dus puur zijn.als een halve leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin de hete opzijn te moeten vangen.

Maar eenmeloenleraar van prijsverhoging, dus doenHet ze het via volumesaus.

Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is er ginder verzot op.

Bij ons visvertelde werdof beschouwd. menen, Italië is een erg divers land) soort, of van vele pompoensoorten, en die te oud zijn volgens de normen van de wanneer hij zijgepeld thuiskomt, etenspoor mag van dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen geschiedenis op rust mij lang geleden dat het verkleining.

Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zat wat dusNick moet doorgaan voor koploos Trachet resultaat. enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonenmijn feestdagen, totterug gemalen.

Het resultaat lijkt op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet Dewat volgende dag: dede echte aten zoietsvan alsdepaling Laat of andere die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; Laatst kwam huisgenote lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen.

Brusselaar die de stad nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of worden der. uit het fijnste meelagussi gebakken, simila bij de pluimgedierte. Het leken wel zijn porties voor Je vindt vandaag in vrijwel elke een ontbijt van verloren, maar de ook niet meer gepastop voor de kip engenitaliën roer regelmatig om. Ceres.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling brave kip kerstdag, begint riviervis kerstavond.

Dat heeft bij de godin van Se nonmet è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met demet enWie de wereld culinair ontdekt Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepIk deed er wat water bij om het stoven rustig langs de Afrikaanse winkels wandelt, moet Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het u ook opgevallen?

Alles in de voeding lijkt nuAmerikanen ook nog groene groenten bij, zoals degradeerde tot de goedkoopste proteïne opde deItaliaanse kerstbrood. geleid totzijn per Pistolets defi nitieokra’s, wit.De ZeDuitse staan Stollen, in ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje dat meer Semmel, nog de naam voor deze broodjes dun. Kolibries zonder kop!

Vansteeds agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van Met tandpasta.

Dusbezingen gaan deze vogels naarhangt verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika. vreugde Nederland eenje duivekater, een fijn het ‘feest vanDaarin de zevenhet vissen’ (feast symbool vooris dezo godin en moeten dus zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. groot dat erpuur niet onmiddellijk inajuin kunt kleinerAzië te worden.

Niet lang geleden kwam saus. Agussi bindt erg In mooi enmuseum geeft een romig ende Afrika.

Men is er verzot op. Bijin ons hetDat zuiden van dat land. het van Er was eenfeesten tijd dat portie van deginder werkman tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze BRUZZ daar de goedkope kip die uit onze contreien per witbrood.

Het familiefeest is of the seven fi shes). was al zo gaat en verschijnt Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets Heleen Rodiers, Ruth Plaizier zat wat dus moet doorgaan voor koploos John Arblaster, Frédérique Beuzon, (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. bijten, daarvoor is het te hoog. Je moet het in resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven nieuws dat Nutella kleinere potten opNapels de markt was kipwas vroeger iets voor zon- en feestdagen, tot zag iktot verkoolde debijna uitbargroot zijn.

Dat toen de ‘terrassiers’ Marsily, Steve Ivan Put, George Holmer, Martin McGarry, LauraMichiels, Jones VERTALING Frédérique Beuzon, VERTALING worden uit het fipistolets jnste meeldie gebakken, simila bijgeassocide pluimgedierte.

Het leken welsinds porties voor VERANTWOORDELIJKE UITGEVER ondertussen overal de dagen van het vroege de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat evenmoest niet meer.

Wij hopen voor u vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk roernog regelmatig om.

HierAfrikaanser. kunnen een fenomenale ontwikkeling degezicht brave kip van eenmet de kip enhet Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta graag wat Kennen jullie Meestal staat er het lachende Kristof Pitteurs twee breken of lichtelijk pletten.

Om het te breken sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepeerd met kalkoen.

Geen idee hoe dat christendom.

De dag voor een feest hetzelfde (van dat dan toch). onbepaalde verder sudderen.

De agussisaus is met subsidies van defeesten EU. Die moet wel erg op Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry McGarry nutijd ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tothandel de goedkoopste proteïne de Flageyplein 18, 1050 Elsene.Mannaert, Noémie Bart Dewaele, Kim, Wauter agussi?

Agussi – maar ook bekend alsinvia egusi, agushi of & ILLUSTRATIE Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Semmel, nog steeds naam voor deze broodjes overleefd. dun. zonder kop! met de Bobcat ofmarkt.

Kubota moeten ze hazelnoten na hun isde gekomen, waarschijnlijk wordt er karig gegeten.

En vis, Maar wanneer enKolibries hoe moeten we erg vullend, smaakt klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de en eigenaars van het merk kent een pistolet een snede de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,Afrika. de zijn duurder maar zekereen bijvoorbeeld ook spinazie.

Een Hetzelfde in Met vreugde bezingen Marsily,FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, ILLUSTRATIE Bruzz is Kristof eenFOTOGRAFIE uitgave van de&Vlaams BrusselseBart Dewaele, Pitteurs in het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een Kim, Wauter Mannaert, Noémie Steve de Angelsaksers, gepikt op de christelijk symbool bij uitstek, is ook nu feesten?

Dat is een vraag die ik Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per egushi – wordt voornamelijk gebruikt in ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan in geworden de top deEn Belgische Hetvijfhonderd gaat overvan diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen vanMarsily, EcoNoémie Flageyplein 18, in 1050 Technisch is dat om het zwellen van het deeg de toen mensen Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Napels zag iktot verkoolde pistolets die denatte uitbargrootmeneer! moest zijn.

Datwordt was de ‘terrassiers’ Michiels, Ivan Put, UITGEVER ken de enbasis de ware pistoletoloog trekt eerst dat zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk PrintVERANTWOORDELIJKE CenterMarsily, (DPG Steve Media) Thanksgiving in Amerika.

Voor de op ons continent van het vaker overal hoor terugkomen: wanneer boven een bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

West-Afrika. zijn de zadenMaar van een meloendominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen Saskia Vanderstichele, Vercnocke Vercnocke Bruzz is een uitgave vanWide de Vlaams Brusselse Kristof Pitteurs sting van tijd de Vesuvius inoven het Het jaar 79 hebben nog subsidies met de schop werkten.

Vandaag doenwel ze dat en wordt gesubsidieerd door de hete op te vangen. een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeonbepaalde verder sudderen.

De agussisaus is met van de EU. Die handel moet erg broodje, er plaats voor extra problème?” zei een op de avondmaal: inkruim at men hier Polenuit en zijn Tsjechië is zo isveramerikanisering past het om kerst ‘s avonds Ik kocht zo’n kiptegroothandelaar envieren, de winkelier waarschuwMedia vzw,1050 wordt gedrukt de persen van Eco Flageyplein 18, Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER de Vlaamse Gemeenschap en op deUITGEVER Vlaamse VERANTWOORDELIJKE overleefd. met zijn de Bobcat of want Kubota moetenvan ze na hun soort, of vanbeetje veleop pompoensoorten, en die te oud volgens normen van de erg vullend, smaakt een klein bitter, maar winstgevend zijn, de en eigenaars het merk Print (DPG Media) varkensvlees, zoals nog steeds in mijgepeld dat bij uitstek karper.Smakelijk.

In Frankrijk of op “Poulet de dag ? Nieuwjaar, dat isde beleg. vroegmarkt inzelf Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est geschiedenis rust vertelde lang dat verkleining.

Pitteurs Bruzzgeleden isKristof eenCenter uitgave van de Vlaams Brusselse de mij: dur!”

Strong chicken lees je Gemeenschapscommissie.

Kristof Pitteurs Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fitness. Greppels graven is een ook wat Te Het eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd van de Belgische enFlageyplein wordt gesubsidieerd door van Eco Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen 18, 1050 1050 Elsene.

Flageyplein gemalen. lijkt wat amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan Midden-Europa.

In Tsjechië zegtop men heeft men het heleniet land zo gek vrijles eenvoudig: je telt afrecepten. naar que gens ne mangent plus.”

Een groot weleens in Engelstalige Surinamers inuiteraard die snee de resultaat vruchtbaarheid Laatst kwam mijn huisgenote ken een en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte verzinnebeeldt; zittend beroep geworden. ”Tudeel sais où terug est le van de Printde Center (DPGde Media) Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse boven bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

BRUZZ eenuitgave uitgave Vlaams Brusselse Bruzz isiseen vanvan de de Vlaams Brusselse eenisvandaag varkentje aanraken op dat hetvoor geen kerst is uit zijn middernacht wanneer de zijn twaalf en wordt gesubsidieerd door Nederland hebben het over “harde kip”, engekregen ja waarschuwvan de bevolking loopt rond ineen een elfenlijfje, der.broodje, Je dat vindt agussi in vrijwel elke verloren, maar ook niet meer gepast Gemeenschapscommissie. kruim zo er plaats voor extraCeres. problème?” zei groothandelaar op de Ik kocht zo’n kip en de winkelier MediaGemeenschap vzw, wordt gedrukt Media vzw, gedrukt opde depersen persenvan vanEcoEco genitaliën van de brengt. godin Se nondeèVlaamse vero …wordt zoektocht naar voedsel met de oesters, en op de Vlaamse Nieuwjaar geluk In Engeland geweest als er geen kreeft, slagendagelijkse van de klok weerklinken en de Print Center (DPG Media) mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Print Center Media) beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est met de de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees jeheeft Gemeenschapscommissie.

Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip wordtgesubsidieerd gesubsidieerd door enenwordt door is varkenskop een nitie regionale champagne en foie gras op tafel champagne tevoorschijn Maar Pistolets zijn(brawn) per defi wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik recepten. kreeg een pakje meer van mwamba voor de leest, que leslichamen gens ne kolonialen) mangent plus.”

Een groot deel weleens in komt.

Engelstalige Surinamers indat boekskes.

Bij(moambe virtuele hoort virtueel deVlaamse Vlaamse Gemeenschap Gemeenschap en de endedeVlaamse Vlaamse Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar traditie. komen.

Dat is een van de redenen velen kunnen niet wachten.

Ik Nederland hebben het in over “harde en ja van bevolking loopt rond in eenkip”, elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. moet dieleek kip uren ende uren sudderen de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin Gemeenschapscommissie. saus.

Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Maar wat u ook doet, beste waarom foie gras zo’n verfoeid Azië en Afrika.

Men is er ginder verzot op.

Bij ons meestal ook niet. mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de palmolie.

Een moderne kipzijn kanook daar tegen, De zondagse broodjes zoniet geëvolueerd.

Volkorenpistolets zijn een Pistolets zat watvan dus moet doorgaan voor koploos mwamba (moambe voor deproduct kolonialen) leest, mensen, uw feesten een ontheiliging! is geworden.

Vroeger het Voor Kerstmis is dat een andere boekskes.

Bijiets virtuele lichamen hoort virtueel die na half uurtje al totvoor een hoopje Laatlaat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger zonen feestdagen, tot wasresultaat.

Hoesmelt klein dieeen viennoiserieën en fi jn gebak zijn moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. uit hetzijn fijnste meel gebakken, simila bij de voorspelling voor een vreugdevol eenporties uitzonderlijke pluimgedierte. voordelicatesse voor worden zaak. Men is met de jaren Het van leken wel miserabele prut. geworden! boterkoeken (koffi ekoeken voor de met de2022. kip en roer regelmatig om. Hier kunnen eenDe fenomenale ontwikkeling dezo brave kip palmolie.

Een moderne kipzijn kan daar niet tegen, De zondagse broodjes ook geëvolueerd.

Ga Dat vanafgaf januari wat minder enkele rijken, door de boerin zelf Romeinen. commercie de kerstavond gaan Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepAntwerpenaars) zijn klein bijna verdwenen en alvervandie na een half uurtje totfieen hoopje Hoe die viennoiserieën en jnproteïne gebak zijn opisde nu ooknaar nogdegroene degradeerde de goedkoopste fastfoodgroenten en leer weerbij, zelfzoals okra’s, gekweekt.

Vandaag het een opblazen alsofniet hetsmelt ooktot een nieuw jaar woog overigens eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte miserabele prut. gen door petieterige ‘croissants’.

In kop! mijn (koffi jonge Semmel, deook naam dun.

Kolibries zonder geworden!

De boterkoeken ekoeken voor de dat in industriële koken,nog zoalssteeds we dat verleden jaarvoor deze supermarktproduct was.

Ooit was dat anders. maar zeker bijvoorbeeld spinazie.

Een broodjes markt.

Hetzelfde in Afrika.

Met vreugde de kip,kon zodra ze ontdooid inzijn handige Maar ikwas, kwam dus thuis met zo’n beest.

Hetbezingen jaren je met die dingen nog een kleine Antwerpenaars) bijna verdwenen en vervanMELD NIEUWS in het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman hebben gedaan.

Eten maken liefdevergissen omstandigheden In ze heel wat christelijke culturen woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. haktewordt geprodustukken: idealiter moet elke eter een stuk tomaatje zorgt ervoor dat je jeiskan met daar de goedkope kip die uit onze contreien per gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn Ik jonge Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd politieagent ko te slaan.

Vandaag passen zekrijgen in een geven.

Gelukkig Nieuwjaar en … ceerd.

Want het moet goedkoop.

– die nog niet veel zijn aangetast de kip,kon zodra ze Dat ontdooid in Het handige Napels zag iktot verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. was toen ‘terrassiers’ met eenvliegtuig evenredig deel van vel enwas, been. welkom via jaren jevlees, met die dingen nog eende kleine de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat naar ginder wordt gevlogen, mogelijk MELD NIEUWS holle kies.

En dan de pistolets: het is niet omdat Smakelijk.

Metstuk kerst drinken de Fransen ook woekerende spendeerplicht bruzz.be/meldnieuws stukken: idealiter moet elke een veldoor is dede voornaamste smaakdrager inVandaag eeneter kip en Zelf MELD nieuwsNIEUWS gespot? Tips zijn altijd politieagent ko slaan. passen zekrijgen indoen een ze dat sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag zevan broodjes heten dat moeten In Persberichten kunnen via Tips zijn altijd onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus is subsidies van de EU. Die handel moet allemaal of erg toch “Op demet supermarkten –evenredig isklein kerstavond De hele reeks nalezen? de vitrine van met eenze deel vanzijn. vlees, vel en champagne, been.

Het wel welkom Zelfvia nieuws gespot? kies. dan de pistolets: zonder been erin holle kan je nietEnpeuzelen, wat het is niet omdat redactie@bruzz.be bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via MELD NIEUWS overleefd. vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en met de Bobcat of Kubota en moeten ze na hun tenminste crémant geen feest.

De Britten, die heten zich BRUZZ.be/trachet erg vullend, smaakt een klein beetje bitter,Persberichten maar winstgevend zijn, want de eigenaars van merk eenAfrikaanse ze broodjes dat ze klein moeten In hetd’Alsace, kunnen via Tips wereldwijd als droevig wordt ervaren.

Verder was zijn. winkels Zelf nieuws nieuws gespot?

Tips zijn altijd Zelf gespot? zijn altijd bruzz.be/meldnieuws been erin kan je niet peuzelen, wat varkensgehakt ofzonder leverworst, versierd met Belgian ondertussen ook afvragen wanneer redactie@bruzz.be welkomvia via kunnen via Het binnenste is soms niet helemaal doorbakmijn betere tijden at ik er maximaal twee, met werkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een welkom Persberichten ook de nek erbij,inwereldwijd het peuzelstuk envan in het ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan deultieme top als vijfhonderd deVerder Belgische droevig wordt ervaren. was bruzz.be/meldnieuws BRUZZ.be/meldnieuws hangt vaker welpistoletoloog dan het kerstfeest nu eigenlijk pickles.

Vandaag zie ik noghoort, broodjes, maarversierd daar met Belgian varkensgehakt of leverworst, redactie@bruzz.be VOER UW EVENEMENT IN OP viavia karkas vond ik deook eierstokken terug.

Lang ”Tu geleden ken een en de ware dat nattekunnen zittend beroep geworden. saisenoù est le Persberichten nek erbij, het ultieme peuzelstuk in het Persberichten kunnen boven bord rijst. Smakelijk. trekt eerst fortuinen. herinneren zichpickles. datde kerstavond kan ik er misschien wel vijf van zie op?ikEn ikbroodjes, ben nietmaar daar Vandaag nog ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be niet een reclame las ik een authentiek Italiaans recept voor terug. Lang geleden VOER UW EVENEMENT IN OP karkas vond ik de eierstokken kruim uit zijn broodje, zo is er plaatsENTER voor extra problème?” een op YOUR EVENT ON diende om kerstboom op te groothandelaar Ikdeeierstokken kocht kip en kan ik zo’n erzei misschien welde vijfwinkelier van op? En ikwaarschuwbende niet zo’n grote eter meer.

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR las ik een authentiek Italiaans recept voor spaghetti met van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels ENTER YOUR EVENT ON voor pluvera” zo’n grote eter meer. zetten, met de kinderen in bed.

Dan VOER UW EVENEMENT IN OP Onlangs hoorde ik van een slager die nog beleg. Smakelijk. vroegmarkt inmet Rungis mij ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je“C’est spaghetti eierstokken van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels VOERUW UW EVENEMENT VOER EVENEMENT ININ OPOP SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT Onlangs hoorde ik van een slager die nog werden ze pistolets ‘s ochtends wakker met ouderwetse met gekapt verkoopt, “vanEen ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR que les gens ne mangent plus.” groot deel ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in ENTER YOUR EVENT ON ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van en ah’s en cadeautjes, WWW.BRUZZ.BE ENTERYOUR YOUREVENT EVENTON ON ENTER dieoh’s échte, grote”.

Ik heb mij en daarheen gespoed www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet die échte, grote”.

Ik heb mij daarheen www.agenda.brussels Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van deWanneer bevolking loopt rond in eengespoed elfenlijfje, www.agenda.brussels iedereen blij. jereeks de boom al De hele nalezen? bruzz.be/trachet opzet mensen, op de dag na sinterklaas is dat zijn zeen ook.

Als je de oude onthaard,dat gegomd gekneed naar de recepten stijl van de WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE O K T O B E5R2 2 0 5 2 I 2 8 verrassingseffect WWW.BRUZZ.BE O K T O B(moambe E R 2 helemaal 020 I 2 208 natuurlijk van mwamba voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij lichamen hoort virtueel De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet De helevirtuele reeks bruzz.be/trachet weg.

Als ik mij de verhalen vannalezen? de moet kip uren en d’une uren sudderen voedsel. paupiette in dede veau. generatie vandie mijnImpressions grootouders © SHUTTERSTOCK palmolie.

Een moderne kip kan daar niet tegen, herinner, was het ook zo: het 5 2De zondagse broodjes zijn ook zo geëvolueerd.

Harde kip Pistolets

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

BRUZZ

)

| C U LT U R E

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Harde kip Pistolets Uit snuit, het jaar gaat uit

52

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie “Pistolets zijn per defi nitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame wit. Ze symbool devoor godin en staan moeten dus voor pluvera” “In Frankrijk heeft heeldus het de godin enmen moeten puurpuur zijn.zijn.

Volkorenpistolets Volkorenpistolets land zo gek gekregen dat het zijn een ontheiliging!” zijn ontheiliging!” geen kerst iseen geweest als er geen oesters, kreeft, champagne en foie gras op tafel komen”

die half uurtje alen totfieen hoopje Hoesmelt kleinna dieeen viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffiekoeken voor de Maar ik kwamzijn dus bijna thuis verdwenen met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge de kip,kon zodra ze ontdooid was, in handige jaren je met die dingen nog een kleine stukken: idealiter moet elke eter een stukzekrijgen politieagent ko slaan. Vandaag passen in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn. In zonder been erin kan je niet peuzelen, wat mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het pickles. Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden kan ik er misschien wel vijf van op? En ik ben niet

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame

ABO Josia Grat Gew Rest IBAN van V Buit

OPL OPLA

ADV Mart sales

DIST Ute O

ALG Dirk

HOO Krist Math

CUL Gerd

RED Nath Sloov Post, Eyck Zond

MED Nico Patri Trach

EIND Kare Souk

VOR Hele VER John Mart

FOT Bart Mars Sask

VER Krist Flage

Bruz Med Print en w de V Gem

M Z w b P r

V E

INDOOR FESTIVAL

0 8 |09|10 APR 22

→ FIRST NAMES

TIRZAH

UK

JAIMIE BRANCH

US

———————————————————————————————————————————————

‘FLY OR DIE’

———————————————————————————————————————————————

CIRCUIT DES YEUX

US

JENNY HVAL

NO

FUJI|||||||||||TA

JP

---__--___

US

———————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————————————

NYEGE NYEGE TAPES PRESENTS:

KE UG/DE UG UG NL

———————————————————————————————————————————————

CATHERINE GRAINDORGE

UK

JANA RUSH

US

BITCHIN BAJAS

US

———————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————————————

PLAY ‘SWITCHED ON RA’

———————————————————————————————————————————————

MORE EAZE & SETH GRAHAM

DUMA MC YALLAH & DEBMASTER ARSENAL ECKO BAZZ DJ MARCELLE

WU-LU

BE

OÏ LES OX, JOACHIM BADENHORST, SERGEANT, LENNERT JACOBS & MILAN W. PLAY

CAN’S ‘TAGO MAGO’

DE/BE

———————————————————————————————————————————————

AVALANCHE KAITO

BF

FARIDA AMADOU

BE

JUDITH HAMANN

AU

LUCY RVAILTON

DE

ELISABETH KLINCK

BE

———————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————————————

———————————————————————————————————————————————

TICKETS & INFO:

AB CONC ERT S.BE

→ AND MANY MORE…

GA VOLUIT VOOR

CULTUUR

CINEMA

THEATER EXPO PODIUM MUZIEK

AAN HALVE PRIJS! www.