BRUZZ - editie 1776

#1776

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

BUURT ZIET GEBRUIKSRUIMTE NIET ZITTEN

’WAAROM GEEN SPUITRUIMTE OP DE LOUIZALAAN?’

17 | 11 | 2021

+ BRUZZ CULTURE FIFTY LAB POPTALENT MAAKT BRUSSEL ONVEILIG

GISÈLE VIENNE ADÈLE HAENEL PLONGE DANS L’ÉTANG

+ BRUSSEL HELPT ILYAS MOUANI DE VOORZITTER VAN NAKAMA

3

2021

21

31

45

25

34 14

22

36

10

24

35

40 42 33 46

1

43

8 2

6

41 47 18 16 26

27

17

30

23

13

15 37

38

39

12 7

4

44 9

29

11

BESTEL JE SPAGHETTI VOOR 25.11 BRUZZ_Brusselhelpt21_kaartje_pano_v3.indd 1-2

5

Reserveer jouw plaats aan tafel op een van de 47 locaties via brusselhelpt.be.

28

20

32

19

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47

Anna’s spaghetti ARC Cuisine Babedieboubedie part 2 Bavet Baljuw, the second best Bavet Boondaal, the second best Bavet Brussel, the second best Bolognaise by 11i/Serata Spaghetti Brik kookt!

Brussel Helpt Brussel Helpt in De Kriekelaar Brussel Helpt: Huysgemaakte spaghetti BRUZZ for ever BSN Brass, Bolo & B-boy Battle CovidSafeSpaghetti De Grootste spaghettislag van Anderlecht De Grote Anspaghetti Bolovardslag De Ideale Spaghetti De Vegan Boom-Pasta Den Dam kookt Heerlijke spaghetti in Op-Weule Klara’s take away spaghetti-saus LaLaLasagnaLand Les Filles @ BELvue Let’s Talk! one.bolo PARLEMENTAIRE SPAGHETTI Pippi’s spaghettifeest Rengo soutient Nakama SAPI spaghetti Sint-Joost helpt ook SPAghetti Spaghetti alla Kontakt Spaghetti BXL Spaghetti@dezeyp Spaghetti@Koekelberg Spaghettidag SpaghettiFLUX! Spaghettislag bij Aximax Spaghettislag Brussel Helpt Spaghettislag Clubhouse Brussels Spaghettislag in Café De Markten Spaghettislag in Kaaitheater!

Spaghettislag ‘t Kroegske - 27/11 - 28/11 Support LGBTQIA + Sexworkers Taverne Ter Linden & Essegem Spaghetti Walvis Spaghetti Wurmenspaghetti van Muntpunt

B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B B

V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V V

H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H H

Ransfortstraat 25, 1080 Sint-Jans-Molenbeek Rue de l’association 20, 1000 Brussel Ferdaucilaan 14, 1020 Brussel Baljuwstraat 97, 1050 Elsene Boondaalse Steenweg 413, 1050 Elsene Sint-Katelijneplein 1, 1000 Brussel Jean Robiestraat 39 bus 4, 1060 Sint-Gillis Zavelput 20, 1000 Brussel Rue du Belvédèrestraat 27/5, 1050 Elsene Gallaitstraat 86, 1030 Schaarbeek Egide Van Ophemstraat 46, 1180 Ukkel Rue Coenraets 44, 1060 Sint-Gillis De Lenglentierstraat 20, 1000 Brussel Broustinlaan 69, 1083 Ganshoren Dapperheidsplein 7, 1070 Anderlecht Steenstraat 23, 1000 Brussel Warmoesstraat 53, 1210 Sint-Joost-ten-Node Pletinckxstraat 7, 1000 Brussel Waversesteenweg 1741, 1160 Ouderghem Sint-Lambertusstraat 91, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Gemeentestraat 55, 1083 Ganshoren Jetselaan 98 bus 1, 1081 Koekelberg Paleizenplein 7, 1000 Brussel Jubelfeestlaan 79, 1080 Sint-Jans-Molenbeek Koning Albert II-laan 37, 1020 Brussel Lombardstraat 61/67, 1000 Brussel Nijverheidskaai 28, 1070 Anderlecht Avenue Ariane 15, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe Camille Lemonnier 45, 1050 Elsene Gemeentestraat 25, 1210 Sint-Joost-ten-Node Huart Hamoirlaan 31 bus 4, 1030 Schaarbeek Orbanlaan 54, 1150 Sint-Pieters-Woluwe Antwerpselaan 40, 1000 Brussel Zeypstraat 47, 1083 Ganshoren Dapperenstraat 20, 1081 Koekelberg Kortenbachstraat 7, 1130 Brussel Veeartsenstraat 84, 1070 Anderlecht John Waterloo Wilsonstraat 19, 1000 Brussel Generaal Lemanstraat 118, 1040 Etterbeek Akenkaai 1, 1000 Brussel Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Sainctelettesquare 20, 1000 Brussel Sint Paulusstraat 80, 8400 Oostende Major Pétillon 37, 1040 Etterbeek Leopold I-straat 329, 1090 Jette Rue Antoine Dansaert 209, 1000 Brussel Munt 6, 1000 Brussel

B = bolognese / V = veggie / H = halal

15/11/2021 11:23

STIB - MIVB

BASTIEN, PLANNING & COORDINATION MANAGER

ALS JE JE GOED OMRINGD VOELT, BOUW JE MEE AAN DE TOEKOMST! Een groenere en mobielere stad, daar zetten we alles op in. Dankzij jouw ideeën en oplossingen schakelen we nog een versnelling hoger. Want als ingenieur bij de MIVB kan je rekenen op een inspirerend kader waar je kennis en vaardigheden ingezet worden op tal van projecten. Je hebt alles in handen om het verschil te maken voor de veiligheid en de leefbaarheid in onze stad. Samen gaan we voor een duurzame en betrouwbare mobiliteit.

Dankzij jou is de stad mobieler en duurzaam.

CHECK AL ONZE VACATURES OP ONZE WEBSITE JOBS.MIVB.BE 10.000 COLLEGA’S VERWACHTEN JE MET OPEN ARMEN!

surf naar jobs.mivb.be

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

EEN MENSELIJKE KEUZE Eerstdaags opent de eerste spuitruimte in Brussel de deuren. Niet om verslaafden van drugs te voorzien, maar om hen toe te laten in een gecontroleerde omgeving hun elders gekochte drugs te consumeren. Een lapmiddel, want in een ideale wereld legt de overheid de drugshandel stil, is niemand verslaafd, of worden verslaafden opgevangen en goed omkaderd, terwijl ze hun afkicktraject aanvatten. Alleen: we leven niet in een ideale wereld. We leven in de hoofdstad van Europa, waar mensen een spuit zetten onder de brug aan Sainctelette of – zoals de verslaafde tegen wie ik een paar maanden geleden letterlijk opbotste – in de trappenhal van de parking onder het Flageyplein. Wie ze wil zien, ziet ze overal in onze stad: zware verslaafden op zoek naar een volgende high. Wie luistert naar de mensen in de straat, hoort ze overal: de verhalen van overlast die drugverslaafden veroorzaken. Kiezen voor een spuitruimte is in dat opzicht een menselijke keuze. Hier worden verslaafden tenminste omkaderd. Hier kunnen we hen de weg tonen naar opvang en hulp. En – wat ook in deze coronacrisis niet onbelangrijk is – hier kunnen we contact met hen houden. En dat de overheid er dan moet op toezien dat er in de buurt van de spuitruimtes geen overlast komt, is een verantwoordelijkheid die deze keuze met zich meebrengt. Lees meer over de spuitruimte op p.14-21 NL

INTERVIEW

“Wij kunnen de stad niet alleen maken, dat moeten we allemaal samen doen” Ilyas Mouani, de man achter de vzw Nakama, het goede doel van Brussel Helpt dit jaar 24

INTERVIEW

“Tegen patiënten die zich niet willen laten vaccineren, verhef ik mijn stem weleens” Jo Butaye, huisarts in Wijkgezondheidscentrum Medikuregem 10

DE WEEK Zoom 6, In beeld 8, Bijgedachte 9, COVER STORY Een gebruiks-

ruimte in Brussel 14, De buurtbewoners aan het woord 20, Verslag uit Luxemburg 21, EXPO Van Zenne tot Anspachlaan 26, TAAL Het Brusselse dialect 23, BIG CITY Zijn er in Brussel nog schuilkelders uit de Koude Oorlog? 30, COLUMN Nick Trachet 54

BRUZZ CULTURE “Toen Michael Jackson stierf, wist ik nog niet wie die gozer was” Piepjonge popmuzikanten vertellen waarom ze op het showcasefestival Fifty Lab staan 40 EN Olga Ravn 31, FR Gisèle Vienne 36, EN BruxellesVies Alex Deforce

38, NL The Haunted Youth 39, EN Víkingur Ólafsson 44, FR Blck Mamba 46, NL Eat & Drink Bogart Foodies Corner 49, NL/FR/EN Select: film 50, NL/FR/EN Select: music, theatre & visual arts 52

MEER BRUZZ De Grote Brussel Helpt Spaghettislag Wil je op zaterdag 27 november én lekker eten én het goede doel steunen? Trommel dan nu vrienden en familie op en bestel spaghetti op brusselhelpt.be. Ga lekker eten bij een Brusselaar of organisatie in jouw buurt en steun Nakama vzw, een enthousiast en ambitieus jongerencollectief dat zich inzet voor kinderen en jongeren uit de meest kwetsbare buurten van Brussel.

Bestel nu op brusselhelpt.be!

UN CHOIX HUMAIN Bientôt, la première salle de consommation à moindre risque dite « salle de shoot » ouvrira ses portes à Bruxelles. Non pas pour fournir de la drogue aux toxicomanes, mais pour leur permettre de consommer dans un environnement surveillé leurs drogues achetées ailleurs. Une mesure palliative, car dans un monde idéal, le gouvernement mettrait fin au commerce de la drogue ; dans un monde idéal, personne ne serait drogué ; ou encore : dans un monde idéal, les toxicomanes seraient pris en charge et bien suivis pendant leur cure de désintoxication. Seulement voilà : nous ne vivons pas dans un monde idéal.

Nous vivons dans la capitale de l’Europe où les gens se piquent sous le pont Sainctelette ou – comme le toxicomane sur lequel j’ai littéralement buté il y a quelques mois – dans la cage d’escalier du parking sous la place Flagey. On peut en voir un peu partout dans notre ville : des junkies en quête de leur prochaine dose. On peut entendre un peu partout les gens en rue raconter des histoires de nuisances causées par les toxicomanes. À cet égard, le choix d’une salle de shoot est un choix humain. Ici, au moins, les toxicomanes sont encadrés. Ici, au moins, on peut leur proposer un abri et de l’aide. Et – ce qui n’est pas sans importance avec cette crise covid – ici, on peut garder le contact avec eux. Et que les autorités fassent en sorte qu’il n’y ait pas de nuisance dans le voisinage des salles de shoot est une responsabilité qui découle de ce choix. Lisez-en plus sur la salle de shoot en p.14-21 FR

A HUMANE CHOICE The first consumption space is about to open its doors in Brussels. Not to provide drugs to addicts, but to allow them to consume drugs in a controlled environment. A stopgap measure, because in an ideal world the government would stop the drug trade, nobody would end up an addict, or addicts would be taken care of while they start their rehabilitation process. But we don’t live in an ideal world. We live in the capital of Europe, where people inject under the Sainctelette bridge or – like the addict I bumped into a few months ago – in the car park under Place Flagey. People who want to see them, see the addicts looking for their next high all around our city. Those who listen to people in the street, hear the stories of nuisance caused by addicts all the time.

In that respect, opening a consumption space is a humane choice. Here, at least, addicts are safe. Here we can show them the way to shelter and help, and – which is also not unimportant in this Covid crisis – we can keep in touch with them. That the government then has to see to it that there is no nuisance around the consumption spaces is a responsibility that comes with this choice.

Read more about the consumption space on p. 14-21 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I

5

De week

NIEUWE CARTOGRAFIE LEGT VINGER OP DE WOND

‘Nog altijd groot tekort aan betaalbare kinderopvang’ Het tekort aan betaalbare Nederlandstalige kinderopvang in Brussel blijft heel groot. “De vraag is dubbel zo groot als het aanbod,” zegt professor Michel Vandenbroeck van de UGent. Bovendien is er een nijpend tekort aan personeel in de sector. — BETTINA HUBO

BRUZZ | DE WEEK

Vandenbroeck is medeauteur van de vierde cartografie, een terugkerend onderzoek naar de stand van zaken in de Vlaams-Brusselse kinderopvang, ditmaal uitgevoerd in opdracht van VGC-collegevoorzitter Elke Van den Brandt (Groen).

Uit de studie blijkt dat er momenteel voor de 50.000 Brusselse kinderen tussen de nul en drie jaar een kleine 21.000 opvangplekken zijn, waarvan net geen zevenduizend Nederlandstalige. “De Nederlandstalige aanvragen passeren via het Loket Kinderopvang. Daar zien we dat slechts één op de twee aanvragen gehonoreerd kan worden,” zegt Vandenbroeck. “Zo is het voor ouders die ervoor kiezen om na de geboorte van hun kind wat langer thuis te blijven, bijna onmogelijk om nog een

plekje te vinden.”

Wat de afgewezen ouders doen? “Wachten en een tussenoplossing zoeken via familie of loopbaanonderbreking. Voor mensen met precaire banen heeft dat grotere gevolgen dan voor anderen. Ze gaan niet in op een jobvoorstel of breken hun opleiding af.”

Deze legislatuur komen er 248 door Vlaanderen gesubsidieerde opvangplaatsen bij. “Een druppel op een hete plaat, er is een veelvoud nodig,” zegt Vandenbroeck, die meer dan ooit pleit voor een marshallplan.

Volgens de Brusselnorm rekent Vlaanderen dertig procent van de Brusselaars tot zijn doelgroep. Zevenduizend Vlaamse opvangplaatsen komen overeen met een dekkingsgraad van 46,3 procent. Vandenbroeck: “Terwijl in Vlaande-

Foutparkeerders op de stoep De werken op de Alsembergsesteenweg schieten goed op, maar niet alle automobilisten zijn de nieuwe verkeerssituaties al gewoon. De voorbije drie weken stonden in het Ukkelse handelscentrum heel wat wagens geparkeerd op de stoep, die er breder werd ten koste van parkeerplaatsen. Maar de trottoirs werden er niet verhoogd, waardoor automobilisten er blijven parkeren.

6

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

ren het aantal publiek gefinancierde opvangplaatsen ten opzichte van het aantal jonge kinderen boven de vijftig procent ligt.”

Goed nieuws is dan weer dat, in vergelijking met de vorige cartografie, het aandeel inkomensgerelateerde, en dus betaalbare, plaatsen gegroeid is. In 2015 ging het om 58 procent van de plekken, nu is het 68 procent. Vandenbroeck: “De niet-inkomensgerelateerde kinderopvang wordt marginaal en dat is een goede zaak. In Brussel is die namelijk nog duurder dan in Vlaanderen, gemiddeld 670 euro per maand, en dus onbetaalbaar voor de doorsnee-Brusselaar. Alleen een beperkt, goed verdienend publiek kan er gebruik van maken.”

Dat aan Nederlandse zijde het aantal niet-inkomensgerelateerde crèches

300

Na een jaar zonder is het weer naalden- en kleurenfeest in Brussel: de ‘International Brussels Tattoo Convention’ is te gast op Thurn & Taxis. Een groot aantal artiesten uit het buitenland laat het afweten wegens corona, maar deze editie kan toch rekenen op 300 tattoo-artiesten.

gedaald is, komt vooral doordat een reeks crèches moest overstappen naar het Franstalige ONE nadat Kind en Gezin (Opgroeien) had besloten om strengere taalvereisten te hanteren.

SPREIDING Een andere positieve evolutie is de betere spreiding van het aantal betaalbare opvangplaatsen tussen de negentien Brusselse gemeenten. Zes jaar geleden gold nog: hoe rijker de gemeente, hoe meer betaalbare kinderopvang. “Dat de spreiding nu wat minder ongelijk is, is vooral te danken aan de inspanningen in Sint-Joostten-Node,” zegt Vandenbroeck. “De armste gemeente had zes jaar geleden het minste aantal betaalbare opvangplaatsen.

Sint-Joost heeft ondertussen een kwantumsprong

gemaakt. Er is een flink aantal inkomensgerelateerde plekken bijgekomen.

Maar de spreiding blijft ongelijk. Gemeenten met hoge werkloosheid en lage inkomens als Schaarbeek, Vorst en Sint-Gillis bungelen qua betaalbare plaatsen nog altijd aan het staartje.”

Vandenbroeck vindt dat er dringend een paradigmawijziging nodig is in Brussel, met name meer overleg en afspraken tussen de Vlaamse en Franse Gemeenschap. “Het onderscheid tussen Frans en Nederlands heeft voor een op de twee Brusselse peuters geen enkele betekenis. Nederlandstalige crèches geven nu een bepaalde voorrang aan gezinnen die een link hebben met het Nederlands.

Dat heeft onbedoelde sociale neveneffecten. Want

Paaltjes remmen fietsers af De groene wandeling in Oudergem en de twee Woluwes wordt gretig gebruikt door zowel voetgangers als fietsers, maar die laatsten rijden volgens sommige wandelaars te snel. Nieuwe houten paaltjes moeten de fietsers doen afremmen. Het gaat om paaltjes met een uitschuifbare slagboom, ongeveer half zo breed als het pad. Die kan geopend worden om meer fietsers door te laten, of gesloten om hen te doen afremmen.

CARTOON Voor de 50.000 Brusselse kinderen tot drie jaar zijn er een kleine 21.000 opvangplekken, waarvan net geen zevenduizend Nederlandstalige.

KIJK OP DE WEEK

© ERIC LAUREYS

bij die groep zijn nu eenmaal minder eenoudergezinnen of werklozen. Kansarme families maken aldus minder kans op een plek in de Nederlandstalige kinderopvang in Brussel.”

VGC-collegevoorzitter Elke Van den Brandt, die het onderzoek bestelde, vindt dat Vlaanderen te weinig investeert in de Brusselse kinderopvang. “250 nieuwe plekken, terwijl de nood boven de 1.000 plaatsen ligt, dat is onder de lat,” laat ze weten. Daarom gaat ze proberen met eigen VGC-middelen bijkomende plaatsen te creëren. Sowieso komen er tien dringende opvangplekken bij, voor ouders die plots, vanwege een job, opleiding of ziekte, dringend nood hebben aan een crècheplek.

Ook wil Van den Brandt iets doen aan het nijpende personeelstekort in de sector.

WAUTER

Politieactie bij Te Deum

Ik heb gevochten zonder vlag op dit WK, maar ik vertegenwoordig zeker mijn stad, mijn geboorteland en mijn familie De Molenbeekse AMAL AMJAHID behaalde vorig weekend haar negende wereldtitel jiujitsu

De politievakbonden voeren maandagvoormiddag actie bij het Te Deum in de Brusselse Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal. Ze protesteren tegen de herziening van de eindeloopbaanregeling bij de politie. De ongeveer 200 ontevreden politieagenten fluiten koning Albert en koningin Paola uit. De onderhandelingen over een loonsverhoging zitten muurvast.

500

Tussen de 400 en 500 mensen, vooral jonge vrouwen, komen vrijdagavond bijeen aan het Albertinaplein om te protesteren tegen de seksuele agressie in de Brusselse cafés en clubs.

Ook is er een horecaboycot, omdat de actievoerders vinden dat de eigenaars van de horecazaken het probleem niet ernstig nemen.

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 7

In beeld

MET DE MOED DER WANHOOP NL/ Is het overmoed of

de moed der wanhoop waarmee de eerste stalletjes van Winterpret oprijzen in de binnenstad? Winterpret moest groter worden dan voorheen, en ook in het Ter Kamerenbos opduiken, zo liet Brussels burgemeester Close nog vol enthousi8

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

asme verstaan tijdens de voorstelling van deze editie. Nauwelijks een week later dreigt Winterpret te verdrinken in de vierde coronagolf.

Zelfs de grootste critici van de kerstmarkt met grootheidswaanzin dreigen in wanhoop naar de glühwein te grijpen.

UN ACTE DE DÉSESPOIR FR/ Est-ce de l’orgueil ou est-ce avec l’énergie du désespoir que les premières échoppes des Plaisirs d’Hiver sont montées au centre-ville ?

Cette année, Plaisirs d’Hiver aurait dû être plus grand que jamais, avec une nouvelle antenne au Bois de la Cambre, comme l’annonçait plein

d’enthousiasme le bourgmestre Philippe Close. Mais à peine une semaine plus tard, Plaisirs d’Hiver menace d’être emporté par la quatrième vague du covid. Ainsi, même les plus grands détracteurs de ce méga marché de Noël pourraient noyer leur désespoir dans le vin chaud.

AN ACT OF DESPAIR EN/ Are the first stalls of

winter fairs are appearing in the city centre out of hubris or despair?

The winter fairs must be bigger than before and there had to be stalls also in ter Kamerenbos/ Bois de la Cambre, as Brussels’ mayor Close enthusiastically pointed out during the presenta-

Bijgedachte Bijgedachte

Volgende weekpostte beginnen de begrotingsbespreZondagavond een journaliste van kingen in het Brussels parlement, maar een De Standaard een opmerkelijke foto van het feest wordt dat niet voor de Brusselse meerdergloednieuwe fietspad achter het Centraal heid.

Station. Het bleek over de hele lengte ingenoVorige week kwam het Rekenhof met zijn men door geparkeerde auto’s. Het fietspad was rapport over de rekeningen 2020 van het parkeerpad geworden. De foto werd druk Brussels Gewest. En dat is ronduit vernietigedeeld op de media. gend. Voor wiesociale het gemist zou hebben: het Wie Brussel een beetje kent, isom niet Rekenhof is in de onmogelijkheid deverrast.

Er zijn nog altijd te veel automobilisten in Brusselse rekeningen goed te Brussel elementaire keuren,die omdat er te veel verkeersregels aan hun laars lappen.

Maar dat etsers en voetgangers gegevens ontbreken, te fiveel het nieten langer pikken is wel verrassend. Het fouten ongerijmdheden aantal socialemedia-accounts zijn vastgesteld met als triest dat het gebrek aan verkeershandhaving in de hoofdstad aan de kaak hoogtepunt een vergissing stelt, Fietsers en voetgangers bij degroeit dienstzienderogen.

Financiën door een verkeerde komma.

Een ijveren voor een veilig verkeer, met een aangeverschil tussen 777.000 en paste infrastructuur en minder plaats voor de 777 miljoen euro. auto.

Het is is het nietlogische de eerstegevolg keer van een tendens Het datalhet Brussels die even bezig Gewest is. Er isereen grondstroom zo van langs krijgt indie dekomaf wil maken met de ontstaan in Brussel rapporten van het doorgaans autocultuur die Brussel na Expo 58 is gaan eerbiedwaardige Rekenhof. overheersen.

Al Een jarennieuwe, wordenjonge foutengroep Brusselaars die niet vastgesteld, al jaren belooft per se alles voor alles de auto wil nemen, heeft de Brusselse regering er genoeg van en voert een strijd om meer plaats beterschap. Maar blijkbaar lukt het niet om voor fietsers en voetgangers op de openbare orde te scheppen in de chaos. En dat zet de weg.

Brusselse regering flink in haar hemd.

Het is een strijd om de straat, die later Nog maar eens. We kunnen het niet anders ongetwijfeld een plekje zal krijgen in de annalen zeggen. Er waren al de aanslagen in 2016, er van geschiedenis Brussel. wasde al stedelijke de Samusocial-affaire invan 2017, er waren Diebrokkeltunnels strijd wordt inen Brussel al even al de er is deook mislukte politiek gevoerd,met vooral aan Nederlandstalicoronastrategie een dan vaccinatiegraad ge kant. Inelke de vorige bestuursperiode nam Groen waarover Brusselaar beschaamd zou zowel Open moeten zijn.VLD (Els Ampe) als de toenmalige SP.AHet (Pascal Smet) onder vuur omdat de verslag van het Rekenhof is vooral automobilist rond hetvan stadscentrum een pijnlijk voor minister Begroting Sven ‘miniring’ op gewestelijk Gatz (Openkreeg, VLD),terwijl die alshet opvolger en poulainvlak maar matigde vorderde de aanleg van Guy Vanhengel moetmet tonen wat hij van is. Gatz is een doorgewinterde fiwaard etspaden. politicus, een uitstekende Vandaag zijn de rollen communicator omgekeerd en die al bewezen heeft dat hij zonder veel moeite van probeert One.brussels-Vooruit de minister door lastige politieke situaties weet te te Mobiliteit Elke Van Den Brandt (Groen) laveren. omdat de vele fietspaden die erbij zijn tackelen gekomen slechts geschilderde fietspaden zijn, en daarmee de modal shift, de overstap van auto naar fiets, nooit helemaal zullen doen slagen.

Maar met dit rapport was er geen beginnen Iedereen en dan zijn aan.

En datmoet bleekzich ookveilig uit devoelen, communicatie dit weekend.

De vergissing van 777 miljoen afgescheiden fietspaden gewoon beter,euro is de was vervelend, maar niet onoverkomelijk, zo redenering. klonk het in een interview met in De Die strijd tussen Groen enGatz One.brusselsStandaard. niet de beste manier ombeide de Vooruit is Het een was vreemde vertoning, omdat blunders diefeite het Rekenhof naar boven haalde partijen in exact hetzelfde betogen.

Je zou snel te doen vergeten. verwachten dat ze de strijd samen aangaan, ze En wordt de Brusselse een regering, zittenzo per slot van rekeningregering in dezelfde makkelijke schietschijf.

Zowel binnen alsbeide maar de politieke concurrentie tussen buiten Brussel. partijen staat dat blijkbaar in de weg. En dat is Parlementslid Christophe De Beukelaer jammer en slecht voor het vertrouwen in de poli(CDH) vroeg zich terecht af hoe de oppositie tiek. nog vertrouwen kan hebben in de begroDe meest surrealistische vertoning vond tingscijfers waar ze zich vanaf volgende echter vorige week plaats. Burgemeester van week moet over buigen, als het Rekenhof de Etterbeek Vincent De Wolf (MR) liet totaal cijfers van 2020, wegens de vele fouten, onverwacht eenceren. fietspad aanleggen op een stukje weigert te certifi N-VA-parlementslid van deVan Tervurenlaan.

Het is een usurpatie Cieltje Achter vraagt zich af oftotale Sven Gatz van bevoegdheden. De gemeente Etterbeek is helemaal geen wegbeheerder van de Tervurenlaan. Dat is het Brussels Gewest. Bovendien werd dat fietspad niet aangelegd volgens de regels van de kunst, laat staan volgens de plannen die het Brussels Gewest er zelf mee heeft.

De Wolf schermde met verkeersveiligheid en met het lang aanslepende dossier. “Dan doe ik het zelf maar,” zo klinkt de redenering. Omdat de gemeente van de MR-burgemeester niet meteen bekendstaat als de meest fietsvriendelij-

BRUZZ | DE WEEK

SENIOR WRITER SENIOR WRITER STEVEN STEVEN VAN VAN GARSSE GARSSE neemt het nieuws neemt het nieuws op op de de korrel korrel

“Het al fel beschadigde imago van Brussel in Vlaanderen krijgt nog maar eens een knauw. Daar bevestigen de manke cijfers het beeld dat er al langer leeft: het Brussels Gewest kán het niet”

© SASKIA VANDERSTICHELE

© BELGA

T INUES tion of this edition. win against Barely a weekCharleroi, later, the with four more winter fair points is under than Club Brugge threat to drown in and the Antwerp.

If the team fourth Covid wave. fromthe Brussels can hold Even biggest critics on to this lead for three of this Christmas more match days, they market with delusions be crowned ofwill grandeur are autumn champions. Allez l’Union! tempted to reach for the Gluhwein in desperation.

BRUZZ | DE WEEK

Een pijnlijdkom rapport De strij de straat

“Er is een grondstroom ontstaan in Brussel niet beter de eer aan zichzelf zou houden. die Maar ook het al fel beschadigde imago komaf wil maken van Brussel in Vlaanderen krijgt hiermeemet de nog maar eens een knauw. bevestigen autocultuurDaar die de stad de manke cijfers alleen maar het beeld dat er al langer leeft: het Brussels kán overna Expo 58 isGewest gaan het niet.

Naheersen” 2024 komt er wellicht een zevende staatshervorming. Er rest de Brusselse regering weinig tijd om het beeld van een amateuristisch en klunzig beleid recht te ke van Brussel, konmoeten de aanleg van het etspad trekken.

Tenminste de cijfers in fi orde enkel worden alsniet eende provocatie. zijn en begrepen mag de schuldgraad spuigaten Spierballengerol tonen wie de baas uitlopen.

Anders isom hetteBrussels Gewest geenis. partij in de discussie over de gewin herverdeling van Alweer stond het politieke voorop, en niet de bevoegdheden in ons land en zozeer de verkeersveiligheid enzal dehet modal shift. lijdzaam moeten toekijken hoedat dehet andere Het goede nieuws is wel tijdperk van deelstaten over het lot van de hoofdstad ‘tout pour la voiture’ en Koning Auto in Brussel beslissen. nu echt wel voorbij is. Fietsers en voetgangers eisen hun plaats op en het beleid kan nog moeilijk anders dan volgen, alle politieke achterhoedegevechten ten spijt.

Lees meer over dit onderwerp via BRUZZ.be

Lees meer over de mobiliteit in Brussel via BRUZZ.be

10 NOVEMBER 2021

I 7

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 9

Interview

BRUZZ | INTERVIEW

HUISARTS JO BUTAYE OVER 42 JAAR WONEN EN WERKEN IN HARTJE KUREGEM

‘Ik denk niet dat ik hier ooit nog wegga’ In december wordt huisarts Jo Butaye zeventig, tijd om stilaan plaats te maken voor de jongere generaties. Maar voorlopig draait hij nog alle dagen mee in het Anderlechtse Wijkgezondheidscentrum Medikuregem. Zijn stijl? Zacht als het kan, streng als het moet. “Ik verhef mijn stem al eens tegen patiënten die weigeren zich te laten vaccineren.” — BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

10

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

moeilijkheden soms. Ik denk niet dat ik hier ooit nog wegga.”

Hoe bent u destijds verzeild geraakt in Kuregem?

JO BUTAYE: Per toeval. Ik was afgestudeerd in Gent en kon halftijds aan de slag als huisarts in het Leuvense. Om mijn kennis nog wat bij te spijkeren werkte ik ook op de afdeling inwendige van het Bracopsziekenhuis in Anderlecht. Daar kwam ik dokter Louis Ferrant tegen, die in Kuregem een duopraktijk had.

De andere huisarts ging weg en ik kreeg het voorstel hem te vervangen.

BUTAYE: Het verval was net ingezet.

Kuregem was voorheen een bedrijvige buurt, rijk aan werkgelegenheid. Er waren textielfabrieken, hier vlakbij was er een kaarsenbedrijfje. Door de economische crisis kwam de klad erin. Fabrieken sloten of weken uit. Je zag de buurt verloederen.

Vanuit de gemeente, de hele politiek eigenlijk, was er weinig interesse in Kuregem. Dat veranderde toen in 1997 de eerste zware rellen uitbraken nadat de politie een drugsdealer had doodgeschoten. De politici beseften dat er iets moest gebeuren, maar erg veel enthousiasme was er nog niet. Er zijn toen wel de wijkcontracten gekomen.

BRUZZ | INTERVIEW

Wat voor wijk was Kuregem toen u in 1979 begon?

Kunt u zeggen dat Kuregem nu op de goede weg is?

h bonjour papa, vous êtes toujours ici?” roept een vrouw van Afrikaanse origine enthousiast als ze Butaye kruist op de stoep voor het Wijkgezondheidscentrum aan de Dujardinstraat. Een patiënte van lang geleden, zo blijkt. De arts met zijn kenmerkende baardje

werkt al sinds 1979 in hartje Kuregem.

Zijn praktijk, die later omgebouwd werd tot Wijkgezondheidscentrum, kijkt uit op de monumentale, nu leegstaande SintFranciscuskerk. Als we een rondje rond de kerk lopen, valt op hoezeer Butaye zich thuis voelt in de

smeltkroes Kuregem. Hij woont om de hoek, koopt zijn groenten en fruit bij de Pakistaanse kruidenier even verderop en spreekt met veel lof over de taarten van de Marokkaanse bakker. “Ik ben ook een migrant,” zegt de geboren Gentenaar. “Maar ondertussen ben ik erg gehecht geraakt aan deze wijk, ondanks de

▼

A

“

BUTAYE: Je merkt dat er geïnvesteerd wordt in de wijk, door het Gewest, door Europa, door de Vlaamse Gemeenschap. Er komen sociale woningen bij, er is een nieuwe crèche, er wordt gewerkt aan de schoolgebouwen.

De politiek en de gemeente tonen meer belangstelling. Ze moeten wel luisteren, nu meer en meer bewoners met buitenlandse roots lokaal stemrecht hebben. De huidige burgemeester is de afgelopen twee jaar twee keer langsgekomen. Zijn voorgangers zagen we niet. Er is zelfs naar onze mening gevraagd over de toekomst van de inmiddels ontwijde Sint-Franciscuskerk. De gemeente wil er een sport- en circuszaal in maken. Wij hebben gevraagd om er een kinderbib aan toe te voegen en ook de omgeving van de kerk op te knappen. Die werd de laatste jaren heel slecht onderhouden.

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 11

HUISARTS JO BUTAYE OVER 42 JAAR WONEN EN WERKEN IN HARTJE KUREGEM

▼

Netheid op straat blijft een probleem in Kuregem en ook de huisvesting is nog altijd een pijnpunt. Bovendien toonden de rellen in de zomer van 2020, na de dood van de jonge Adil, dat er nog veel wrevel zit bij een deel van de bevolking.

Kuregem is een work in progress.

De wijk heeft nog altijd een negatief imago. Ik ben ook al in contact gekomen met geweld, maar ja, je doet door.

Wat het er allemaal niet makkelijker op maakt, is dat dit een in- en uitstroomwijk is. Nieuwkomers komen hier aan en vertrekken na verloop van tijd.

U zag de migratie ook veranderen?

BRUZZ | INTERVIEW

BUTAYE: Toen ik begon, woonden hier de eerste migranten, de Italianen, Portugezen, Spanjaarden en Grieken, samen met Turken en Marokkanen en nog wat oudere Belgen. Ik had toen maar één Afrikaanse patiënt. Daarna kwam er een hele golf uit Afrika, Rwandezen, Burundezen, Congolezen. Na de val van de Muur volgden eerst de Polen en daarna de Roemenen en Bulgaren. Nog later verschenen de Brazilianen. Tegenwoordig strijken vluchtelingen van overal neer in de gemeente, Afghanen, Nigerianen,

Somaliërs. En er is ook een Tibetaanse gemeenschap.

Veel van die nieuwkomers, vaak mensen die in moeilijke omstandigheden leven, zijn patiënt bij u. Was u van in het begin een geëngageerde arts?

BUTAYE: Ik was niet echt een wereldverbeteraar toen ik begon. Ik wilde vooral aan geneeskunde doen.

Het engagement is stilletjesaan gegroeid.

Ik was ook al vroeg in preventie geïnteresseerd. Zo merkte ik dat de kinderen van families die in de zomer voor enkele weken naar Marokko gingen, vaak terugkwamen met huidinfecties, wonden, beten. Ik heb toen een foldertje gemaakt voor de patiënten met waar ze op moeten letten als ze op reis gaan. Dat was de eerste actie.

Na ruim vijfentwintig jaar vormden jullie de groepspraktijk in 2007 om tot wijkgezondheidscentrum Medikuregem, waar de artsen niet per prestatie betaald worden, maar per patiënt een maandelijks forfait van de overheid krijgen. Waarom?

BUTAYE: Onze groepspraktijk was in de loop der jaren gegroeid, maar om allerlei redenen, pensioen, andere job, vertrok iedereen plots en bleven Louis Ferrant en ik over, twee oudere

“Ik was geen wereldverbeteraar toen ik begon. Ik wilde vooral aan geneeskunde doen. Het engagement is stilletjesaan gegroeid” JO BUTAYE Huisarts in Kuregem

artsen ondertussen, met een geheel eigen organisatie van de praktijk, zonder afspraken, een beetje wanordelijk. Dat werd lastig.

Tien jaar daarvoor had de Vlaamse Gemeenschapscommissie al gevraagd of we ons wilden omvormen tot wijkgezondheidscentrum. Lang hadden we koudwatervrees, we waren bang dat we overspoeld zouden worden door patiënten en dat er geprofiteerd zou worden van het forfait, kortom, dat we het niet zouden aankunnen. We zijn toen ons licht gaan opsteken bij De Brug, het wijkgezondheidscentrum in Molenbeek, en hebben besloten de sprong te wagen. Ik ben nog elke dag blij dat we het gedaan hebben.

Wat geeft er dan zoveel voldoening aan werken in een wijkgezondheidscentrum?

BUTAYE: Het maakt een enorm verschil als je als arts niet meer gebonden bent aan prestaties.

Want hoe je het draait of keert, in een eigen praktijk of in het ziekenhuis moet je prestaties afleveren om een inkomen te hebben. Je hebt er belang bij dat de patiënten regelmatig langskomen.

Bij ons is dat niet zo, omdat wij een vast inkomen hebben via het forfait. Daardoor kunnen we ons ook op andere zaken toespitsen, zoals preventie.

Je kan een patiënt met bijvoorbeeld bronchitis ook makkelijker zonder medicatie naar huis sturen.

Kom overmorgen terug als het niet beter is. Als je per prestatie werkt, moeten de mensen betalen en verwachten ze er iets voor terug: een voorschrift voor medicatie.

Door het feit dat we een wijkgezondheidscentrum zijn, een vzw dus, hebben we ook subsidies gekregen voor ons gebouw. Zo konden we onze eigen financiën gebruiken om extra krachten aan te werven voor het onthaal, maar ook vroedvrouwen, een sociaal assistent, een diëtist, een beweegcoach. We werken nu meer in team en kunnen patiënten intern doorsturen, bijvoorbeeld naar de psycholoog. Als dat extern moet, is het voor sommige mensen al een brug te ver.

Sommigen zijn de taal niet machtig, velen hebben een andere culturele of etnische achtergrond. Levert dat problemen op in de spreekkamer?

BUTAYE: We hebben inderdaad 12

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

patiënten die niet verder komen dan ‘mal partout’. Gelukkig zijn er hier interculturele bemiddelaars die ons helpen met het ontrafelen van vage klachten.

Wat ik wel merk is dat vrouwelijke patiënten nu vlugger naar een vrouwelijke arts gaan, zeker voor alles wat gynaecologie betreft.

Jarenlang deden wij hier veel gynaecologie en zwangerschapsbegeleiding, ook bij vrouwen van andere culturen. Dat is veranderd.

Ziet u andere ziektebeelden bij patiënten met een migratieachtergrond?

BUTAYE: De ziektes zijn over de hele wereld een beetje dezelfde. Rugklachten, depressies heb je overal.

Als iemand ziek uit Afrika terugkeert, moet je natuurlijk wel met malaria rekening houden. Ook hebben we hier dubbel zoveel diabetespatiënten als in de gemiddelde Vlaamse praktijk. Dat is voor een stuk genetisch en ook de voedingsgewoonten spelen een rol.

Marokkanen en Turken eten en drinken veel zoet.

Voorts merken we dat sommigen ziek worden als gevolg van hun migratie. Ze krijgen maagklachten of worden depressief.

« JE NE PENSE PAS QUE JE PARTIRAI UN JOUR D’ICI » Le médecin généraliste Jo Butaye vit et travaille depuis 42 ans à Cureghem, un quartier qui commençait à se dégrader à son arrivée en 1979. « Je suis aussi un migrant », dit le natif de Gand. «­Mais entre-temps, je me suis beaucoup attaché à ce quartier, malgré les difficultés parfois rencontrées. Je ne pense pas que je partirai d’ici un jour. » Il explique comment Cureghem a évolué en quarante ans, ce que cela représente d’avoir des patients des quatre coins du monde, la transformation du cabinet de groupe où il travaillait en maison médicale, et comment il encourage à la vaccination. « Je me suis déjà bien fâché », dit-il. La pension est pour bientôt : «­Je prends encore le temps de transférer mes patients et puis j’arrête. Je pourrais continuer, mais les jeunes arrivent et je préfère arrêter à un moment où je fais encore du bon travail. Après cela, je continuerai certainement à faire du bénévolat, au Maroc et ailleurs en Afrique.

Et ici, à la maison médicale, je continuerai également à aider en coulisses. » FR

Huisarts Jo Butaye: “Ik heb de hele Covidperiode redelijk goed doorstaan. Het loopt bij ons tamelijk vlot omdat we heel goed georganiseerd zijn.”

Ook zijn er ziektes die te maken hebben met de slechte omstandigheden waarin sommige gezinnen hier leven. Zo zie je luchtwegeninfecties bij kinderen door vocht in de huizen of met huidinfecties door bedwantsen. En dan is er de krappe behuizing.

Veel grote families leven dicht op elkaar in een te kleine ruimte. Dat geeft vaak spanningen. Tijdens de lockdown vorig jaar was het een groot probleem. Het leidde ook tot veel besmettingen.

We zijn ondertussen terechtgekomen in de vierde coronagolf. Veel huisartsen zijn doodmoe. U ook?

BUTAYE: Ik heb het allemaal redelijk goed doorstaan. Tijdens de eerste golf heb ik dik twee maanden van huis uit gewerkt omdat ik zelf tot de risicogroep behoorde. Het loopt hier vlot omdat we een hele goede organisatie hebben. Het onthaalteam doet de triage en elke dag is er een telefoonarts, die alle patiënten met coronaklachten opbelt en met hen overlegt. Nu doen we de testen hier, maar vorig jaar, toen er nog niet veel testcentra waren, voerden we de testen uit in de garage van een buurman. De mensen schoven aan op de stoep.

Anderlecht is een van de gemeenten met de laagste vaccinatiegraad. Hoe zit het met uw patiënten?

BUTAYE: Van alle 65-plussers die ik behandel, is ondertussen 84 procent gevaccineerd, van de risicopatiënten tussen 44 en 65 jaar 83 procent en van de 18- tot 44-jarigen met risico 74 procent.

In de risicocategorie zit ik dus tamelijk goed. Maar ik spreek mijn patiënten er dan ook bij elke gelegenheid op aan. Vanochtend nog moest ik een patiënt bellen en kreeg ik zijn vrouw aan de lijn, die niet gevaccineerd is. Ik ben er meteen over begonnen.

Omdat ik veel oudere patiënten heb, sommige ken ik al veertig jaar, durf ik de toon al eens te verheffen.

Soms helpt dat. Een van mijn patiënten heeft al tweemaal een hartstilstand gehad. Inmiddels gaat het redelijk goed met hem. Maar van zijn kinderen mocht hij zich niet laten vaccineren. Ik bleef aandringen en heb me op een keer ook kwaad gemaakt. “Als je het niet doet, gaan we je hier uitschrijven.” Een beetje druk zetten.

Waarop zijn dochter me verontwaardigd belde: ‘u kan toch niet zomaar kwaad worden op mijn vader, u bent onze familiearts,

bijna deel van de familie.’ Ik heb haar geantwoord: ‘een vader wordt soms kwaad op zijn zoon als die niet luistert.’ Ze begreep het. Twee weken later was hij gevaccineerd en zijn dochter ook.

Gelukkig is er te midden van al die coronastress de muziek als ontspanning.

BUTAYE: Ja, muziek is mijn grote dada, opera bijvoorbeeld. Ik ben al jaren wachtarts bij De Munt.

Onlangs bij de première van Lulu viel er nog een gsm op het hoofd van een dame die in de parterre zat. Dan is het goed dat er een dokter in de zaal zit. En op die manier zie ik dus veel voorstellingen.

Op 30 december wordt u zeventig.

Tijd voor iets anders?

BUTAYE: Ik neem tot midden volgend jaar nog de tijd om mijn patiënten over te dragen en dan stop ik. Ik zou verder kunnen doen, maar de jongeren komen eraan en ik wil ook liever ophouden op een moment dat ik nog goed werk lever. Daarna zal ik zeker vrijwilligerswerk blijven doen, in Marokko en elders in Afrika. En ook hier in het wijkgezondheidscentrum ga ik nog wat helpen achter de schermen.

“I DON’T THINK I’LL EVER LEAVE KUREGEM” GP Jo Butaye has for 42 been living and working years in the Anderlecht neighbourhood of Kuregem, a neighbourhood which was beginning to deteriorate when he arrived in 1979. “I too am a migrant,” says the native of Ghent.

“But I have become very attached to this neighbourhood, despite the difficulties at times. I don’t think I’ll ever leave this place.” He talks about how Kuregem has evolved over the past four decades, what it’s like to have patients from all four corners of the world in the consulting room, why the group practice in which he initially worked was transformed into a district health centre, and how he encourages his patients to get vaccinated. “I’ve already made myself really angry.” Soon it’ll be retirement: “I will carry on until the middle of next year and then I will stop. The young people are coming and I’d rather stop at a time when I’m still doing a good job. After that I will certainly continue to do voluntary work. I’ll help out behind the scenes.”

EN

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 13

BRUZZ | DRUGS

Drugs

BRUSSEL KRIJGT EERSTE RUIMTE WAAR DRUGSVERSLAAFDEN KUNNEN GEBRUIKEN

‘Het is erg dat België zo 14

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

In december opent de eerste gebruiksruimte voor drugs in Brussel. Die komt aan Lemonnier. © BART DEWAELE ARCHIEF 2015

lang achterbleef’ 17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 15

Drugs

Een plek waar drugsverslaafden hun producten op veilige wijze kunnen gebruiken. Daar ijveren verenigingen actief in de drugs- en verslavingssector al jaren voor. In december opent de eerste ruimte van Brussel, over enkele jaren volgt een tweede. Wat ging eraan vooraf ? En wat is de meerwaarde voor de gebruiker?

“Een overdosis op straat overleef je zelden. Hier weten ze wat met je te doen.” — JASMIJN POST

I

n december opent in de Woeringenstraat in de stad Brussel de eerste risicobeperkende gebruiksruimte van Brussel en meteen ook de tweede van België. Daar kunnen zware drugsgebruikers hun zelf meegebrachte illegale middelen op veilige wijze en onder medisch toezicht consumeren. Zo hebben de mensen die dat nu op straat in onveilige omstandigheden doen een plek om naartoe te gaan. De plek heet ‘Gate’ en zal over enkele jaren nog gevolgd worden door een tweede plek met een uitgebreider aanbod van sociale diensten aan het kanaal.

Beide locaties zijn strategisch gekozen, want ze liggen niet ver van plaatsen waar mensen in het openbaar gebruiken. Een open drug scene wordt zo’n plaats genoemd. Handelaars en bewoners klagen op zo’n plek vaak over urinegeur en aan drugs verwante criminaliteit, zoals winkeldiefstallen of inbraken bij onder andere apotheken. Ook breken er soms gevechten uit tussen gebruikers die met messen vechten over onbetaalde of slechte deals of gemanipuleerde producten waardoor de leefbaarheid van de wijk verslechtert.

REPRESSIE HELPT NIET In de omgeving van Ribaucourt heeft de politie in de loop van de jaren heel wat operaties uitgevoerd, tientallen kilo’s marihuana buitgemaakt en enkele kilo’s heroïne. Er werden eveneens tientallen mensen overgedragen aan het parket.

“De eerlijkheid gebiedt me om te wijzen op de totale nutteloosheid van de lokale repressieve actie,” schreef politiecommissaris Pierre-Thomas Collignon van de zone West in 2016 in politievakblad Politeia. “Een gearresteerde dealer is een zegen voor degene die hem opvolgt. En de gebruiker stopt zijn consumptie alleen voor de tijd van zijn vrijheidsberoving.”

Buurlanden van België hebben ook een of meerdere centra waar mensen hun zelf meegebrachte drugs kunnen consumeren. “Het is ongelooflijk dat België zo lang achter is gebleven,” zegt Eric Husson, coördinator van Medisch Centrum Project Lama in Elsene. “Europese collega’s konden met steun van de overheid

16

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

evidencebased praktijken ontwikkelen die succesvol bleken, in België ontbraken lange tijd de middelen en steun.”

Het is de federale wet uit 1921 die het inrichten van een lokaal bestemd voor drugsgebruik verbiedt. In 2018 trekt Luik de stoute schoenen aan en opent toch een gebruiksruimte.

Uit een onderzoek van de vereniging Tadam blijkt dat er in 2013 bijna 2.000 heroïneverslaafden zijn in Luik. De vele gebruikers hebben de Waalse stad aan de Maas dan ook de bijnaam ‘tox city’ bezorgd. Maar politie, het parket, de ziekenhuizen, artsen, apothekers en verenigingen werken samen een Preventieplan uit. Daarin spreken ze samen af welke repressieve, gezondheids-, sociale en preventieve maatregelen ze zullen uitvoeren.

De gebruiksruimte is daar een van, en die is voor de 46-jarige Michael een verademing. Hij is al meer dan twintig jaar verslaafd en dakloos als De Standaard hem om een reactie over de gebruiksruimte vraagt in 2018. “Ik ben opgelucht dat ik hier naartoe kan komen. Het leven als verslaafde op straat is hard. Ik gebruikte soms water uit plassen om me te injecteren. Niet omdat ik dat wou, maar omdat het niet anders kon.” Hij vertelt hoe hij al vrienden heeft verloren aan een overdosis. “Een overdosis op straat overleef je zelden. Hier weten ze wat met je te doen.”

VAAK DAK- OF THUISLOOS Uiteindelijk komt ook de Brusselse regering overeen met parket en politie en andere partners om twee ruimtes in te richten. Dat de twee centra er nu komen, is noodzakelijk, stelt Nicolas De Troyer van Transit vzw, een niet-medisch opvangcentrum voor volwassenen die verslaafd zijn aan drugs. Hij wijst op de slechte hygiënische omstandigheden van metrostations en kraakpanden, waar mensen vaak gebruiken, met soms overdraagbare ziektes tot gevolg. De Troyer wijst er ook op dat Brussel er veel nieuwe potentiële gebruikers heeft bijgekregen. Zo’n tien jaar geleden sliepen er rond de 2.000 mensen op straat in Brussel, nu zijn het er zeker 4.000.

“De leefomstandigheden hebben invloed op het gebruik,” zegt De Troyer. Hij signaleert ook de opmars van crack in Brussel. Crack is een rookbare, minder dure versie van cocaïne, makkelijk te verkrijgen en te gebruiken. In veel grote steden, waaronder Parijs, raken mensen eraan verslingerd omdat het een welkome afleiding is van het harde leven op straat. De mensen die bij Transit vzw aankloppen zijn niet altijd, maar wel vaak dak- of thuisloos. Zo’n tachtig procent zijn mannen, twintig procent vrouwen. Vaak zijn ze hun identiteitsbewijs kwijtgeraakt en hebben ze geen inkomen, geen adres en geen mutualiteit. Op die manier verliezen ze de toegang tot zorg. “Een van onze

“xxxxxx © BRUZZ KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

Ik ben geen ‘tox’ AZZ EL-ARAB UIT LUIK

“Dat de spuitcentra er komen, is noodzakelijk,” zegt Nicolas De Troyer van Transit vzw. © BART DEWAELE

BRUZZ | DRUGS

ARCHIEF 2015

“Afkicken is moeilijk, ik heb er soms nachtmerries van.” © BRUZZ KEVIN VAN

“

belangrijkste missies is dat ze weer administratief in orde zijn, zodat ze weer toegang hebben tot zorgcentra.”

“Deze mensen zijn vaak weken, maanden of zelfs jaren bezig met dezelfde routine: geld vinden, product vinden en gebruiken, on repeat.” Door die levensstijl zijn ze vaak al geïsoleerd geraakt van vrienden en familie. “We proberen dat schema te doorbreken,” zegt De Troyer. “We maken mensen attent op hun situatie en de vicieuze cirkel. We hebben 25 jaar ervaring, met rond de 5.000 dossiers in totaal. Veel mensen raken via ons in het reguliere zorgcircuit, een enkeling keert terug als het niet goed gaat.”

I

k ben in 2009 naar België gekomen, waar ik ben getrouwd en een dochter heb gekregen die nu tien jaar oud is. Sabrina betekent alles voor me. Sinds anderhalf jaar gebruik ik coke en cannabis. Na de scheiding ben ik daarmee begonnen. Ik heb allerlei opleidingen gedaan, maar nooit een diploma gehaald. Ik heb niet gestudeerd in Marokko, ik had moeite met het niveau. Ik kon geen werk vinden en daardoor kreeg ik ook binnen mijn huwelijk problemen. Ik was uiteindelijk degene die de scheiding heeft aangevraagd.”

“Wat me ertoe heeft aangezet om te beginnen met drugs, dat is een goede vraag. Ik denk mijn omgeving. Ik heb Luik om die reden verlaten. Daar zijn er ook plekken zoals deze Transit vzw, maar ik ken ze niet goed. Een kennis uit Brussel heeft me

meegenomen naar deze plek om me te helpen met mijn administratie. Het is een hele fijne plek, met een goede dienstverlening.”

“Je kunt hier binnen geen drugs gebruiken, dat vind ik ook goed.

Een gebruiksruimte, daar heb ik al van gehoord. Maar ik denk dat het beter is als mensen thuis gebruiken, als ze tenminste een eigen plek hebben. Voor de mensen die op straat gebruiken, lijkt het me wel een goed idee.”

“Afkicken is moeilijk, ik heb er soms nachtmerries over. Maar uiteindelijk gaat het om wilskracht. Alleen zijn en piekeren helpt niet, om die reden is het bij mij misgegaan. Je hebt werk nodig.

Maar een psychiater heeft mij gezegd dat ik helemaal niet zo veel gebruik. Ik ben niet zoals de mensen die al twintig jaar verslaafd zijn. Ik doe het pas anderhalf jaar, ik ben geen tox.”

▼

DEN PANHUYZEN

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 17

Drugs

De eenzaamheid is het moeilijkst MOHAMMED UIT VERVIERS

© BRUZZ FELIX GOFFIN

BRUZZ | DRUGS

“

H

et cadeau voor mijn achttiende verjaardag was de gevangenis. Daar belandde ik vanwege wat kleine misdrijven en ik ben er ook begonnen het een en ander te proberen. Alles bij elkaar heb ik cannabis, medicatie, alcohol, cocaïne en ook een tijdje heroïne gebruikt, al doe ik dat nu niet meer.”

“Toen ik uit de gevangenis kwam, deed ik interimjobs. Ik werd ook al heel jong vader. Maar ik had psychische problemen. Ik vond mezelf toen heel eigenzinnig, maar in werkelijkheid was ik losgekoppeld van de realiteit. Ik was alleen, en dat was het moeilijkste. De drugs werden een compagnon om moeilijke periodes door te komen.

Om beter te leven met de afwijzingen.”

“Vanaf toen is het een strijd geweest om te stoppen. Verviers is mijn geboortestad, waar ik de deuren een voor een zag sluiten.

Mijn netwerk zag me als verslaafde, met alle problemen die erbij horen. In het begin steunde mijn familie me nog. Misschien duurde het voor hen lang, maar voor mij was het heel snel dat ik niet meer op hen kon rekenen. Gelukkig is mijn dochter in veilige omstandigheden opgegroeid bij haar moeder.

Ze is nu 24.”

“Ik ben verschillende keren afgekickt, ik heb ontwenningsprogramma’s gevolgd. Maar als ik

buitenkwam, bevond ik me direct weer in dezelfde situatie als op mijn 18e, toen ik de gevangenis verliet en ook mijn plek niet vond in de samenleving. Ik ben een tiental opleidingen begonnen, maar geen van alle heb ik ze afgemaakt.

Ik heb de laatste twintig jaar wel van alles gedaan om mijn geld te verdienen: in de fabriek werken, industrieel schoonmaken, dakbedekking, polyvalent medewerker in de bouwsector, bezorger.”

“Ik had op mijn 18e Verviers moeten verlaten en een nieuw leven moeten beginnen zoals ik nu probeer te doen. Dan had ik misschien een kans gehad. Want mijn terugvallen hangen vaak samen met mijn bezoeken aan die stad. Maar ik heb goede herinneringen aan mijn nuchtere periodes.

Het blijft hard werken, een terugval ligt altijd op de loer. Al duik ik steeds minder diep. Het is nu alsof ik van mijn paard val en er weer op klim.”

“Wat me op de been houdt, is de hoop dat ik stabiliteit zal vinden.

Het begin van de oplossing ligt hier, bij Transit vzw. Het is laagdrempelig, het is niet moeilijk om hier te beginnen. Ik sta nu ook op de wachtlijst voor een ziekenhuis. Ik weet sinds anderhalf jaar dat ik diabetes heb en wil er beter mee leren omgaan. Ik wil een stabiel leven creëren. Ik verlies de moed niet.”

Geld is de gevaarlijkste drug RO UIT SCHAARBEEK

© BRUZZ FELIX GOFFIN

18

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

BRUXELLES OUVRE SA SALLE DE SHOOT Les premières salles de consommation à moindre risque dites « salle de shoot » ont fait parler d’elles bien avant leur annonce officielle. Une salle de shoot est considérée comme une alternative sûre pour consommer de la drogue, au lieu des endroits insécurisés comme les squats, stations de métro ou dans la rue. Dans d’autres pays, ces salles ont entraîné une diminution significative de la propagation de maladies comme le VIH et le sida et de la mort par overdose. En Belgique, une loi fédérale de 1921 interdit d’aménager un espace pour la consommation de drogue. Mais Willy Demeyer (PS), bourgmestre de Liège, n’a pas souhaité attendre que son projet de modification de loi soit accepté et a donc convenu, avec le parquet et la police, de mettre en place une salle de shoot dans le cadre d’un plan de prévention plus large autour de la consommation de produits illicites.

Bruxelles suit son exemple avec un premier espace en décembre près d’Anneessens, et un deuxième espace dans quelques années, proposant un éventail plus large de services du côté du canal.

FR

BRUSSELS OPENS A DRUG CONSUMPTION SPACE It took quite a bit of doing before the first risk-reducing consumption spaces were announced in Brussels, and thus in Belgium. A consumption space is intended as an alternative to unsafe places to use drugs such as squats, metro stations or on the street. In other countries, it has led to a demonstrable reduction in the spread of diseases such as HIV and AIDS, and death by overdose. In Belgium, a federal law from 1921 prohibits setting up a space for the consumption of drugs. Willy Demeyer (PS), mayor of Liège, did not want to wait for his proposal to change the law to be adopted and therefore agreed with the public prosecutor’s office and the police to include a risk-limiting consumption space in a broader prevention plan concerning the problematic use of illegal substances. Brussels is now following suit, with a first centre near Anneessens in December, and a second centre with a wider range of services along the canal a few years later.

EN

“

I

k word 45 in januari en heb 18 jaar in de gevangenis gezeten. Op mijn 13e werd ik naar een jeugdinrichting gestuurd. Ik spijbelde en rookte joints. Maar daar ontmoette ik de echte criminelen. Ik heb geleerd om een auto te stelen. Ik wilde me wel goed kleden en daar was geld voor nodig. Hier in Schaarbeek gaven de Koerdische en Turkse maffia me een halve kilo heroïne om te verkopen, maar ik ben betrapt en kreeg er zes jaar voor. Maar ik kreeg de smaak van het geld snel te pakken. Ik noem het de krachtigste drug die er is. Sommige avonden gaf ik 50.000 euro uit. Aan mijn privéchauffeur, aan viptafels, aan meisjes.”

“Twee weken voor ik werd vrijgelaten van een van mijn verschillende gevangenisstraffen, kwam mijn celgenoot terug van zijn verlof. Hij bood me heroïne aan. Het was een zwak moment van me, die laatste weken zijn moeilijk. Ik zei: ‘Oké, geef me een beetje om te proeven.’ Toen ik naar buiten ging, moest ik weer een manier bedenken om geld te

verdienen. Ik vond een paar grote jongens, ik proefde hier een daar een beetje, maar werd niet echt verslaafd. Ik had wel andere problemen, ik had een depressie en gebruikte valium om te kalmeren.”

“Ik heb nooit heroïne gebruikt op dagelijkse basis. Maar ik had wel iemand die me telkens stukjes methadon gaf. Om te kalmeren, zei hij, maar na een half jaar was ik ziek.

Een jaar lang ben ik ziek geweest daarvan. Ik woonde in die periode soms op straat, soms in een krap appartement, soms een tijdje bij een vrouw.”

“Op dit moment gebruik ik alleen joints en kalmeringsmiddelen. Ze kennen me hier nog van toen ik aan zwaar aan de medicatie zat.

Hier hoop ik mijn administratie weer op orde te krijgen en een appartement te zoeken. Ik kan gaan werken als bokscoach. Ook worden we steeds vaker geboekt met onze oldschool hiphopband. Ik zie de toekomst positief tegemoet. Ik heb geluk gehad. Ik ken genoeg dealers die zelf gebruikten en nu dood zijn.”

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 19

Drugs

GEBRUIKSRUIMTE VOOR DRUGSVERSLAAFDEN BEROERT STALINGRADWIJK

‘Waarom geen spuitruimte op de Louizalaan?’

Volgende maand opent de eerste gebruiksruimte voor drugsverslaafden in Brussel de deuren. Het centrum komt er in de Stalingradwijk, en die buurt is allesbehalve opgezet met de komst van de zogenaamde spuitruimte. “Waarom komt die er hier en niet in een chique buurt?” — KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

D

BRUZZ | DRUGS

e Woeringenstraat is een klein, onopvallend straatje dat de Lemonnierlaan verbindt met de Zuidlaan.

Behalve een hotel waarvan de deuren gesloten zijn en een kleine doe-het-zelfzaak is er weinig te zien.

Maar volgende maand wacht het straatje van nog geen honderd meter een primeur: de eerste risicobeperkende gebruiksruimte voor drugsverslaafden in Brussel opent er de deuren in een pand van het OCMW van de Stad Brussel, in het midden van de straat.

“Het is niet dat we iets hebben tegen drugsverslaafden, maar in een commerciële wijk als die van ons heeft zo’n centrum toch geen plaats?

Een spuitruimte plaats je toch niet tussen de hotels en cafés,” vertelt barman Abdel op een terras van een theehuis om de hoek. De handelaars in de wijk lijden al genoeg, klinkt het, door de coronacrisis én door de werken aan de nieuwe metrolijn.

“De wijk is een grote werf geworden. We hebben niet alleen parkeerplaatsen, maar ook klanten verloren. Door de nieuwe metrolijn en corona hebben we zestig procent van onze omzet verloren. En nu wil de Stad hier een spuitruimte openen? Wil men ons met de grond gelijkmaken? Waarom hier en niet in een chique buurt? Waarom geen spuitruimte op de Louizalaan?”

Anderhalve maand geleden werden de buurtbewoners ingelicht

20

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

over de komst van de gebruiksruimte tijdens een bijeenkomst met Transit, de vzw die al 25 jaar ervaring heeft met hulpverlening aan drugsverslaafden en die zal instaan voor het beheer van het centrum in de Woeringenstraat, en met burgemeester Philippe Close (PS). “Stop met het een spuitruimte te noemen,” zei Close toen. “Zo lijkt het alsof we drugsgebruik aanmoedigen, maar we begeleiden mensen naar een sociaal zorgtraject.”

VECHTPARTIJEN Toch leeft de perceptie in de buurt dat het louter een spuitruimte betreft, die voor meer problemen dan oplossingen zal zorgen. “Nadat ze gebruikt hebben, belanden die mensen toch gewoon weer op straat? We wonen in een wijk waar al veel drugsgebruikers zijn. Dat geeft nu al veel overlast, met bijna dagelijks vechtpartijen op de parking,” wijst Hifah naar de middenberm tussen de Poincarélaan en de Zuidlaan. De jonge vrouw woont zelf op de hoek van de Zuidlaan en de Woeringenstraat en vreest net als veel andere buurtbewoners voor een aanzuigeffect.

“Want zo krijgen mensen de mogelijkheid om op een legale manier te gebruiken. We willen een oplossing, en in de plaats daarvan wordt het probleem gelegaliseerd. Er zullen niet alleen meer verslaafden, maar ook dealers naar onze wijk

“Er zullen niet alleen meer verslaafd maar ook dealers naar onze wijk tr ken. Het zal alleen maar meer onve heid veroorzaken” HIFAH Buurtbewoner

trekken. Het zal alleen maar meer onveiligheid veroorzaken.”

Het nimby-syndroom, not in my backyard, leeft sterk in de wijk. Maar volgens Close en Transit kan zo’n gebruiksruimte alleen maar effect hebben als ze zich in de buurt van de gebruikers bevindt. “Ik zie de

gebruikers vaak voor mijn deur rondhangen. Het zijn dikwijls ook daklozen,” zegt Virginie, die recht tegenover de toekomstige gebruiksruimte woont. “Ik besef dat deze mensen wel ergens geholpen moeten worden. Maar liever niet in mijn wijk.”

‘Dit zijn mensen.

Ze verdienen onze hulp’ CLAUDIA ALLAR Verantwoordelijke Abrigado © PHOTONEWS

V

den, rekeilig-

De Stalingradwijk is al erg getroffen door de metrowerken. “En nu nog een spuitruimte erbij.

Wil men ons met de grond gelijkmaken?” © BART DEWAELE

anaf december kunnen Brusselse drugsverslaafden terecht in een gebruiksruimte aan Lemonnier.

Daar zullen ze hun drugs veilig en legaal in kunnen nemen. Een primeur in Brussel. In LuxemburgStad bestaat er al meer dan vijftien jaar zo’n plek: Abrigado. BRUZZ trok ernaartoe om te kijken hoe ze daar voor hun verslaafden zorgen.

“Veel van onze cliënten zijn door de jaren heen alles kwijtgeraakt,” zegt Claudia Allar, de verantwoordelijke van drugscentrum Abrigado. “Maar deze mensen zijn ziek. We moeten hen proberen te helpen. Ook al lukt dat vaak niet.”

Sinds 2005 al kunnen drugsverslaafden terecht bij Abrigado. Tientallen verslaafde mensen troepen samen voor de poort. Er is zelfs een bescheiden tentenkamp.

Hoewel ze binnen in alle rust en kalmte hun drugs kunnen gebruiken, spuiten sommigen in de openlucht, nauwelijks buiten het zicht van voorbijgangers. “Dit is inderdaad een bijkomstig probleem,” geeft Maurice Bauer toe. Bauer is schepen van Sociale Zaken en is – in tegenstelling tot enkele van zijn collega’s binnen het schepencollege – een voorstander van het drugscentrum. “Elke dag kloppen hier zo’n 180 verslaafden aan.

Uiteraard brengt dat overlast met zich mee.

Daar kan je niet omheen.”

Op de vraag of de buurtbewoners geen steen en been klagen en of buren die de financiële mogelijkheden hebben om in een andere wijk te gaan wonen nu hun buurt is overgenomen door verslaafden dat niet massaal doen, heeft de schepen snel een antwoord klaar. “We zijn hier in de stationsbuurt.

Als die mensen hier niet samenkomen, doen ze het wel een paar honderd meter verderop. Drugs zullen er altijd zijn.

Verslaafden dus ook. We doen wat we kunnen, al is het verre van perfect.”

BOEKET BLOEMEN Claudia Allar loopt door de gangen van het centrum en maakt een praatje met enkele verslaafden die wachten op hun beurt in de consumptieruimte.

“Wij geven elke gebruiker die hier binnenstapt een spreekwoordelijk boeket bloemen. Ze mogen zelf kiezen welke bloem ze eruit nemen, en welke niet. Sommige verslaafden

ruilen hier alleen hun naalden om. Anderen springen wekelijks binnen bij de dokter of de psycholoog. We reiken hen alle tools aan om van hun verslaving af te raken, maar dwingen niemand tot iets. Het is belangrijk dat het vanuit henzelf komt, anders werkt het niet.”

Feit is dat een deel van de mensen die naar Abrigado komen, helemaal niet wil afkicken. “Dat is waar.

Maar wat moeten we dan doen? Helemaal niemand helpen? Neen, dit zijn mensen. We moeten hen dan ook als mensen behandelen. Ze vallen, ze staan weer recht. Wij zijn er om hen de weg te wijzen. Dat doen we door hen opnieuw zelfvertrouwen en waardigheid te geven.”

Sinds april 2020 kunnen verslaafden die dat willen, zich inschrijven voor een subsitutiebehandeling. In plaats van heroïne krijgen ze methadon. “Elke maand gaan er zo’n 900 mensen langs bij onze verplegers. Bij de helft van

die bezoeken gaat het om een verslaafde die een substitutiebehandeling vraagt,” zegt Abrigadodirecteur Raul Schaaf. “In de jaren 1980 en 1990 hadden we hier in Luxemburg de ene overdosis na de andere.

We hebben die trieste cijfers tot nul kunnen herleiden.”

Een geïntegreerd zorgcentrum zoals Abrigado, dat komt er bij ons in Brussel pas in 2026. Tot dan zullen de Brusselse verslaafden het met een consumptieruimte moeten doen. Een plek waar ze in alle veiligheid en rust kunnen gebruiken, maar niet per se naar een leven zonder drugs begeleid worden.

“Een onbegrijpelijk idee,” vindt Brussels parlementslid Bianca Debaets (CD&V) “Onze verslaafden verdienen meer dan enkel een propere spuit. Een ‘spuitruimte’ zal het probleem niet oplossen, maar alleen maar groter maken. De publieke ruimte hier rond Abrigado is een niemandsland geworden, bevolkt door schimmen. Ik mag er niet aan denken hoe de wijk rond Lemonnier er zal uitzien wanneer daar in december een drugscentrum komt. Ik hou mijn hart vast.” — TH

BRUZZ | DRUGS

EEN DAG IN DRUGSCENTRUM ABRIGADO IN LUXEMBURG

Bekijk de volledige reportage via BRUZZ.be/abrigado

Bezoekers in het Luxemburgse centrum Abrigado, waar verslaafden terechtkunnen om te gebruiken, maar ook voor psychologische of medische hulp.

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 21

‘We koesteren wat we dreigen te verliezen’ Dialecten gaan steeds meer achteruit, en dat verklaart de ‘dialectrenaissance’ die momenteel aan de gang is. Een van de meest bedreigde dialecten is het Brussels, en daarover geeft taalkundige Veronique De Tier volgende week een lunchlezing in Muntpunt: een verhaal over stoemp en Beulemans Frans. — SARA DE SLOOVER

A

wel, nog ’n snei bloempansj vèè fluis? Kleine kans dat u deze zin volledig begrijpt, tenzij u het Brusselse dialect volledig onder de knie heeft. En dat is steeds zeldzamer.

Sinds twintig, dertig jaar staan de Nederlandstalige dialecten meer en meer in de belangstelling, net omdat ze aan het wegdeemsteren zijn. Vandaar ook de onlangs verschenen Atlas van het dialect in Vlaanderen. “We geven dialecten niet meer door aan onze kinderen, het is een stukje van onze identiteit dat we aan het verliezen zijn,” zegt medeauteur en taalkundige Veronique De Tier, die ook bestuurslid bij Brusseleir is. Die vzw organiseert ‘de Weik van ‘t Brussels’, die dit jaar van 18 tot 29 november loopt.

“Tegelijk worden er veel dialectwoordenboeken uitgebracht, die je als ‘taalmusea’ kan beschouwen.

Vandaar ook songs in het dialect of tv-series als Eigen kweek of Bevergem: we leggen vast wat we aan het kwijtraken zijn.”

De Tier geeft volgende woensdag in Muntpunt een lezing over een bijzondere telg van de Brabantse dialecttak: het Brussels.

Het meest bedreigde van de Nederlandstalige dialecten? “Zeker niet wat interesse betreft, maar qua sprekers misschien wel,” zegt ze. “Omdat het Brussels door de verfransing al langer bedreigd is, bestaat er redelijk veel belangstelling voor. Dat is typisch: we gaan koesteren wat we dreigen te verliezen. Het Brussels heeft

bijvoorbeeld als enige een betaalde streektaalfunctionaris.”

UKKELS DIALECT “Twee-, driehonderd jaar geleden werd in Brussel ongeveer dezelfde taal gesproken als in pakweg Mechelen of Leuven. Een deel van de elite sprak Frans, het gewone volk Brabants. Anderlecht, Ukkel of Laken hadden zelfs elk nog hun eigen dialect,” vertelt De Tier. “Dat veranderde geleidelijk. Maar in se sprak eind 19e eeuw het gros van de Brusselaars nog gewoon een Brabants dialect dat we nu als Nederlands zouden labelen.”

Wat typeert dat dialect nu? “Er zijn de Brabantse kenmerken. Zo worden de i en de u ‘gesloten’ uitgesproken, waardoor ze vrij lang en scherp klinken. De o wordt een oe-klank: ‘stomp’ wordt zo ‘stoemp’.

Daarnaast is er de ‘mouillering’ of natmaking van sommige eindklanken, waarbij er een -j wordt toegevoegd, zeker als het woord op een t- of s-klank eindigt. Denk maar aan plaats (‘plosj’), voort (‘voesj’) of muts (‘moesj’).”

“Tegelijk heeft het Brussels een aantal woorden uit het Frans overgenomen, zeker bij de werkwoorden,” vertelt De Tier. “Voorbeelden zijn ‘soepsoneire’ (verdenken, van soupçonner) of ‘rateire’ (missen, van rater), maar ook veel tussenwerpsels als ‘tiens’, ‘donc’ of ‘d’ailleurs’. Sprekers van het Brusselse dialect schakelen soms ook midden in de zin plots over naar het Frans.”

KET OF KED Een shock misschien voor veel geboren en getogen Brusselaars: het

woord ‘ket’ heeft geen typisch Brusselse oorsprong. “Dat woord gaat terug op het Oudnederlandse ked, kedde of kidde, voor een soort klein paard,” vertelt de taalkundige.

“In de Brabantse dialecten evolueerde de betekenis in de loop der tijd van ‘klein paard’ naar ‘klein mensje’, een kind dus. Hetzelfde gebeurde trouwens met het Engelse ‘kid’, dat oorspronkelijk geitje betekende. In Brussel is dat woord behouden, maar waarschijnlijk was het dus vroeger wijder verspreid,” vertelt De Tier.

Niet alleen beïnvloedde het Frans het lokale Nederlandstalige dialect, het omgekeerde gebeurde ook. Ingeweken Vlamingen die hun Frans doorspekten met veel te letterlijke vertalingen, fabriceerden wat men ‘Beulemans Frans’ noemde, naar het populaire toneelstuk Le Mariage de mademoiselle Beulemans uit 1910.

‘Avoir un boentje pour quelqu’un’ is daar een voorbeeld van: een letterlijke vertaling van ‘een boontje voor iemand hebben’. Boentje, niet toevallig ook de naam van een Schaarbeekse bar? “Dat maakt deel uit van die dialectrenaissance. Als de naam uit het dialect komt, roept die authenticiteit en ‘typisch Brussels’ op.”

BRUZZ | INTERVIEW

DIALECTEXPERT LEGT TIJDENS WEIK VAN ’T BRUSSELS GROTE INTERESSE IN BRUSSELS DIALECT UIT

LITERAIR SALON: Het Brussels in de Atlas van het Dialect in Vlaanderen. Muntpunt, woensdag 24 november om 12.30 uur. Gratis inkom, reserveren is nodig via deweik@brusseleir.eu of 02 502 76 93 Atlas van het Dialect in Vlaanderen, Uitgeverij Lannoo, 39,99 euro

De Schaarbeekse bar Boentje haalde de mosterd waarschijnlijk van ‘Avoir un boentje pour quelqu’un’, een letterlijke vertaling van ‘een boontje voor iemand hebben’. © BOENTJE“

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 23

VOORZITTER ILYAS MOUANI AAN DE VOORAVOND VAN BRUSSEL HELPT

Nakama helpt jongeren dromen in de stad Op zaterdag 27 november serveert BRUZZ weer spaghetti voor het goede doel.

De opbrengst van Brussel Helpt gaat dit jaar naar de vzw Nakama. Die wil jongeren een eigen plek geven in de stad, waar zij zich thuis voelen en waar zij durven te dromen. Voor zijn eigen droom moest oprichter en voorzitter Ilyas Mouani nog vallen en opstaan. “Ik wil dat de nieuwe generatie haar eigen projecten kan uitwerken.” — EVA CHRISTIAENS, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

I

BRUZZ | INTERVIEW

lyas Mouani (24) is opgegroeid in het Brusselse jeugdwerk. Als jongere was hij vaak bij JES en in de Molenbeekse Foyer aanwezig.

Hij werd er later begeleider en was animator bij de Brusselse speelpleinen. En toch ontbrak er iets, vond hij. “Er moest nog een plek zijn voor en door jongeren, waar ze zelf initiatief kunnen nemen.”

Dat wil Mouani nu met zijn vzw Nakama bereiken. Nakama organiseert kampen en activiteiten voor jongeren, huiswerkbegeleiding voor kinderen en sociale projecten in Brussel en daarbuiten. Maar de vzw wil ook jongeren stimuleren om eigen projecten uit de grond te stampen. “Ik krijg zoveel vragen van jongeren met een idee,” zegt Mouani, die tegelijk voorzitter is Jeugdraad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC). “Ze willen een speelplein oprichten of voedsel-

hulp organiseren, maar ze weten niet hoe. Er zijn zoveel goede initiatieven in Brussel die geen locatie of subsidies vinden. Wij kunnen hen daarbij helpen.”

Hoe is Nakama ooit zelf begonnen?

ILYAS MOUANI: Ik had het idee voor zo’n eigen plek voor jongeren in 2016 en stelde het voor aan Brahim (Naanai, red.), die ik kende van een animatorcursus, en Ayoub (Ben Abdeslam, red.), die ook in de Foyer werkte. Ons eerste jaar was niet zo makkelijk. We hielden onze vergaderingen in de Quick en mijn beste vriend was Google. Ik zat thuis in mijn eentje op te zoeken hoe je een jeugdwerking kon oprichten. Ik had geen idee hoe ik daaraan moest beginnen. Zo duurde het wel heel lang voor ik nog maar één jongere had gezien. Met een ploeg van tien vrijwilligers konden we uiteindelijk

Nakama organiseert onder meer huiswerkbegeleiding.

24

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

in 2017 ons eerste kamp organiseren. Toen dacht ik: ik heb dit niet voor niks gedaan.

Wou u een nieuw jeugdhuis stichten?

MOUANI: De bedoeling was om een plek te bouwen waar jongeren zich thuis voelen. Zo’n plek kan voor mij een gebouw zijn, maar ook een kamp of huiswerkbegeleiding. Het kan van alles zijn waar jongeren welkom zijn en waar zij van elkaar kunnen leren.

Wij zitten hier niet als begeleiders, maar als een soort grote broer of zus. Onze animatoren komen uit dezelfde leefwereld als de jongeren, ze luisteren samen naar dezelfde muziek. Dat is voor mij belangrijk.

Het project moet er zijn voor en door jongeren.

Voelde u zich je niet thuis in het andere jeugdwerk in Brussel?

MOUANI: Jawel, van mijn veertiende tot negentiende zat ik bij JES en bij Foyer. Ik voelde me daar zeker thuis.

We hebben zelfs een deel van de visie van JES overgenomen.

Maar mijn ervaring is dat het soms slecht afloopt. Ik ging zelf naar twee Franstalige jeugdhuizen in de Bockstaelwijk in Laken. Je groeit daarin op, maar zodra je 16 of 17 jaar bent, wat mondiger wordt en bêtises uithaalt met je vrienden, zetten ze je aan de deur. Ik geloof persoonlijk niet in dat model. Onze animatoren proberen het goede voorbeeld te geven als een grote broer. Doe geen domme dingen, scheld elkaar niet uit, maar ook als je iets misdoet, zijn we er voor jou.

Jullie hebben een eigen nieuwskanaal, Naka-news, op sociale media.

MOUANI: Dat is begonnen om positief nieuws te brengen tijdens de Covidcrisis. Wij wilden dat de jongeren zich goed voelden en dat ze wisten bij wie ze terecht konden met vragen. Online is ambassadeurschap een van onze belangrijkste punten.

We willen dat jongeren gestimuleerd worden om goede dingen te doen door naar ons te kijken.

Zijn er dan zo weinig rolmodellen voor jongeren in Brussel?

MOUANI: Voor mij waren er veel te weinig. In de wijk heeft iedereen een rolmodel, maar dat zijn vaker jongens die dromen over geld of een naam in de wijk, dan van een diploma of een mooi leven. Wij willen een generatie bereiken die durft uit te komen voor wat die wil en denkt, maar die ook andere jongeren kan vertegenwoordigen.

Jongeren in Brussel dromen niet van een groot huis of van een vakantie in Dubai. Zij dromen over de realiteit, zoals eens op de radio komen. Wij tonen hen dat ze die dromen kunnen bereiken.

Hoeveel kinderen en jongeren bereiken jullie vandaag?

MOUANI: Met onze activiteiten bereiken we per jaar zeker vijfhonderd kinderen en jongeren van 8 tot en met 16 jaar. Via TikTok halen we soms vijfentwintigduizend views en we hebben meer dan duizend volgers op Instagram en op Facebook.

Wat willen jullie doen met het ingezamelde geld via Brussel Helpt?

MOUANI: Daarmee willen we een eigen gebouw vinden. De ruimte moet groot genoeg zijn voor veertig tot vijftig jongeren, ergens in Brussel. We willen die plek niet alleen gebruiken voor Nakama, maar ook om andere projecten te helpen.

Ik wil niet dat de nieuwe generatie nog net zoals ik thuis achter de laptop alles moet opzoeken. Ik wil dat ze met elkaar en met hun ideeën kunnen bezig zijn.

Is die ondersteuning niet de rol van de Vlaamse Gemeenschapscommissie?

MOUANI: Ja, maar zij hebben daar niet dezelfde voeling mee. Wij willen geen tweedelijnsorganisatie zijn. We krijgen vanaf 2022 wel voor het eerst subsidies van de VGC om te professionaliseren. Het gaat om 50.000 euro per jaar. Niet enorm veel, maar voldoende om een halftijdse medewerker aan te werven

wil dat zij de vzw kunnen overnemen.

MOUANI: We werken achter de schermen hard om niet het model van We Love BXL te worden.

Wij vinden het leuk dat Nakama groeit, maar we willen niet dat we binnen een paar jaar helemaal stilvallen.

Nu zitten we op een kantelmoment. We hebben lang geen erkenning of subsidies gekregen omdat de politiek ons niet in één vakje kon plaatsen. We zijn iets tussen een jeugdbeweging en jeugdwerk. Nu beginnen ze stilaan te begrijpen dat wij gewoon met jongeren de stad willen maken. We waren altijd een kleine vzw en nu staan we eindelijk naast de grotere organisaties. Het is alsof we het blauwe vinkje op Instagram verdiend hebben.

Het ‘official’-vinkje.

Ilyas Mouani

MOUANI: Ja, official. We willen gewoon tonen dat we er zijn. Wij willen geen reuzenorganisatie zijn, we hebben geen nood aan tien werkkrachten. Ons doel is niet om Nakama te laten groeien, maar om tien verschillende Nakama’s te laten ontstaan door de jongeren zelf en met een andere naam. Want wij kunnen de stad niet alleen maken, dat moeten we allemaal samen doen.

24 jaar, groeide op in de Lakense Modelwijk Ging naar school in Jette, Groot-Bijgaarden en Sint-Pieters-Woluwe en spendeerde zijn jeugd in de Molenbeekse atletiekclub en bij de Foyer en JES Begon als jeugdwerker in de Foyer van Molenbeek Stichtte vzw Nakama in 2017 Sinds begin 2021 voorzitter van de VGC Jeugdraad Werkt als manager in Kinepolis

BRUZZ | INTERVIEW

Jullie zijn een piepjonge organisatie.

Een paar jaar geleden kreeg We Love BXL ontzettend veel aandacht omdat het met dezelfde doelgroep werkte.

Bent u soms bang dat er te veel verwachtingen op Nakama liggen?

Nakama vzw kookt zaterdag 27 november tot 400 spaghetti’s in de kantoren van vzw Capital.

U kunt spaghetti bestellen via brusselhelpt.be

die, laten we zeggen, het ‘saaie’ werk kan opvangen.

Zal u die vaste medewerker worden?

MOUANI: Nee. Ik spendeer al mijn vrije tijd aan Nakama en de VGC Jeugdraad en ik vind dat leuk, maar ik weet niet of ik het nog vijf jaar blijf doen. Ik ben nu 24 en heb niet meer dezelfde voeling met veertienjarigen.

Ik blijf voorzitter, maar ik bepaal niet meer wat de kinderen op kamp of tijdens de activiteiten doen.

Dat doen onze oudere jongeren. Ik

BRUXELLES AIDE NAKAMA

BRUSSELS HELPS NAKAMA

Le 27 novembre, comme le veut la tradition, BRUZZ servira des spaghettis pour la bonne cause. Cette année, l’argent récolté dans le cadre de Brussel Helpt sera versé à l’asbl Nakama, qui organise des camps et des activités pour les jeunes, une école de devoirs pour les enfants et des projets à but social à Bruxelles

On Saturday 27 November BRUZZ is again serving up spaghetti in the name of charity. This year the proceeds of Brussels Helps will go to the non-profit organisation Nakama.

Nakama organises camps and activities for young people, homework help for children and social projects in Brussels

FR

et en dehors. Mais l’asbl veut aussi encourager les jeunes à mettre en place leurs propres projets. Avant de réaliser son rêve, le fondateur et président Ilyas Mouani a été confronté à de nombreux obstacles. « Il fallait créer un endroit pour et par les jeunes, où ils peuvent prendre des initiatives euxmêmes. »

EN

and elsewhere. The non-profit organisation also wants to encourage young people to set up their own projects.

Founder and chairman Ilyas Mouani had to work hard, and sometimes fail, to achieve his own dream. “There had to be a place for and by young people, where they can take the initiative themselves.”

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 25

EEN STROOMOPWAARTS ALFABET

Van Zenne tot Anspachlaan BRUZZ | EXPO

In 1871 gaf de overwelving van de Zenne de Brusselse binnenstad een nieuw elan. Om de 150ste verjaardag daarvan te herdenken werkten de Sint-Gorikshallen, Urban, Association du Patrimoine Artistique en de Stad Brussel een programma van zes tentoonstellingen uit. Bij wijze van inleiding vindt u hier alles over de verdwenen rivier, van Z tot A. — MICHAËL BELLON

ZENNE Wateroverlast, vervuiling en stank – vooral tijdens periodes van droogte – bezorgden de Brusselse stadsrivier een kwalijke reputatie. Dat de oevers door de stijgende woningnood werden volgebouwd, verergerde de problemen. Vanaf 1830 wisselden cholera-epidemieen en overstromingen elkaar af, in 1864 werd een wedstrijd uitgeschreven, en in 1868 begonnen de immense werken, waarna op een regenachtige 30 november 1871 de inhuldiging van de Zennetunnel volgde.

Y (DE VORM VAN DE LETTER) De Zenne stroomt samen met het kanaal Leuven-Dijle in de Dijle, die daarna samenvloeit met de Nete, en zo de Rupel vormt, die dan weer in de Schelde stroomt. Op haar beurt is de Zenne natuurlijk ook het resultaat van samenvloeiingen, want in de loop der eeuwen verdwenen ook al heel wat zijrivieren zoals de Kleine Zenne, de Ransvoortzenne, de Rollebeek, de Ruisbroek, de Coperbeek, de Hameidebeek, en de Molenbeek. De expo ‘De Beurs in Zenne’ tot 13 februari in het Broodhuis

26

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

toont de historische evolutie van een arm van de Zenne vlak bij de Beurs, voor en na de overwelving.

nium dat de toestand verbeterde met de bouw van zuiveringsstations aan de rand van de stad.

XV In 2000 gaf de Louis Paul Boonkring de Zennesonnetten uit. Het eerste van vijftien sonnetten werd geschreven door de toen nog onbekende schrijver Dimitri Verhulst, die het heeft over de volle blaas van Bruxelles. Het vijftiende Zennesonnet werd geschreven door Geert van Istendael die optimistisch eindigt: ‘Al is de stroom dan stinkend afgedropen, lees deze regels niet als doodsbericht. De tijden wisselen. Ooit zal het tij verlopen, ooit komt de Zenne weer aan het zonnelicht.’

VIJFHOEK Aanvankelijk volgde de ingekokerde en overwelfde Zenne nog haar oorspronkelijke traject onder de centrale lanen, maar het debiet was soms te hoog en tussen 1931 en 1955 werd de Zenne om de Vijfhoek geleid via de Zuidlaan en de Ninoofsepoort om via de Groendreef het centrum te verlaten.

In 1958 werd ook de Zenne in de Noordwijk ondergestopt.

WATERKWALITEIT In de open riool die de Zenne was, kwam niet alleen afvalwater van de huishoudens, maar ook van de lokale industrie terecht. Cholera maakte in 1830 al eens zo’n duizend slachtoffers. In 1866 gaf een epidemie met tienduizend doden het zetje om voort te maken met de overwelving. Maar ook daarna bleef de Zenne een bron van vervuiling en het is pas dit millen-

URINE Victor Hugo was in Brussel ten tijde van de overwelvingswerken. Auguste Rodin kwam hier nadien sculpturen voor het Beursgebouw ontwerpen. En toen Charles Baudelaire eerder in 1864 de Zenne zag stromen, inspireerde hem dat tot een gedicht waarin hij het Brusselse bier faro een “synoniem voor urine” noemt: « c’est de la bière deux fois bue », schreef hij, om er verklarend aan toe te voegen: « Observez bien que le faro se fait avec de l’eau de Senne ».

TRAM Nadat de Zenne werd omgeleid in 1955, kwamen de oorspronkelijke kokers op de NoordZuid-as vrij. Dat bood een kans om het drukke tramverkeer tussen noord en zuid ondergronds te laten rijden op het traject tussen Noordstation en Lemonnier. Die premetro werd gerealiseerd in 1976.

SUYS, LEO PIETER De projectwedstrijd die in 1864 werd uitgeschreven om de Zenne te saneren werd gewonnen door Leo Pieter Suys en Henri Maus. Zij stelden de overdekte bedding van de

Een foto uit 1940, toen de Zenne nog gedeeltelijk zichtbaar was. © PHOTONEWS

RIOLEN Er is een nauwe band de Zenne en de Brusselse riolen. Dat kan je vaststellen in het Riolenmuseum, ondergebracht in de oude tolhuisjes aan de Anderlechtsepoort. Je kan er niet alleen

archieffoto’s van de Zenne zien, maar ook de Zenne zelf. Van 26 november tot 27 maart organiseert het museum de tentoonstelling ‘Senne de crime. No Zenne to waste’ over het afvalwaterbeheer in de loop der tijden.

QUENAST De Zenne passeert een dertigtal gemeenten in Wallonië, Brussel en Vlaanderen.

Eén ervan is Quenast, dat voorts ook de blauwe steen leverde waarmee na de overwelving de gevels van de nieuwe huizen werden gebouwd.

Voor de overwelving waren 1.100 huizen onteigend.

PUTSEL De Brusselse brouwers hadden naast de Zenne een vergunde put of ’putsel’, waaruit ze met een sikse – een constructie met slingerende balansarmen – emmers water konden laden op hun kar. Zoals bekend was bier lang gezonder dan water, en begin 18e eeuw waren er nog 120 artisanale brouwerijen in de buurt van de Zenne. Na de overwelving waren de meeste daarvan verdwenen.

OPGRAVINGEN Een rivier is ook een vergaarbak van gebruiksvoorwerpen. De tentoon-

stelling ‘Down in the River’ in de Sint- Gorikshallen toont tot 31 december de resultaten van de archeologische opgravingen die Urban in 2019 heeft uitgevoerd op het terrein van de voormalige parkeergarage 58, waar de bedding van de Zenne op haar vroegere oostelijke oever lag.

NEP Op het Sint-Goriksplein, achter de ingangspoort naast brasserie Lion d’Or, ligt een plantsoen met een kleine waterpartij.

Die volgt een stukje van het oude tracé van de rivier, maar is geen echt stukje Zenne. In Haren, op een ▼

Zuidlaan tot de Antwerpselaan voor, met twee rioleringspijpen naast de centrale middenkoker van 28 meter breed. Suys werd in 1823 in Amsterdam geboren en drukte als stedenbouwkundige zijn stempel op verschillende Belgische bouwprojecten, zoals ook het Beursgebouw en de inmiddels alweer afgebroken Centrale Hallen.

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 27

▼

EEN STROOMOPWAARTS ALFABET

terrein ter hoogte van de Vilvoordselaan 320 is over een lengte van 200 meter onlangs wel een stukje van de Zenne blootgelegd en zelfs van een kade voorzien. Leefmilieu Brussel, de Haven van Brussel en het circulaire bedrijf Comet dienen er de biodiversiteit en de economie mee.

BRUZZ | EXPO

MOER, JEAN-BAPTISTE VAN Van de Zenne in het centrum zijn nog verschillende foto’s bewaard. Maar nog mooier zijn de talrijke, haast fotografische aquarellen die de Brusselse schilder Jean-Baptiste Van Moer (1819-1884) van de oude wijken rond de Zenne maakte. Nadat Leopold II bij Van Moer al zichten op Venetië had besteld voor zijn paleis, vroeg burgemeester Anspach Van Moer om de Zenne te vereeuwigen. Tot eind december 2021 biedt de interactieve tentoonstelling ‘De Zenne stroomt door onze aderen’ in de kelders van de Sint-Gorikshallen, een virtuele duik in het universum van Van Moer, en daarmee ook in het dagelijkse leven van de Brusselaars in de jaren 1860.

LANG Met 103 kilometer is de Zenne de langste rivier die alleen op Belgisch grondgebied stroomt. Ze ontspringt in Naast (wat zoiets als ’Natte aarde’ betekent) bij Zinnik, en wanneer ze bij het Zennegat in Battel bij Mechelen in de Dijle stroomt, heeft ze een hoogteverschil van 123 meter naar 5 meter overbrugd. Ook andere gemeenten zoals Zinnik, Vilvoorde en Halle hebben in de 19e eeuw overigens de Zenne overwelfd.

KOUDENBERG Een theorie over het ontstaan van Brussel zegt dat de Brabantse hertog Godfried I in de 12e eeuw de Anderlechtse Broekbeek, die in de Zenne uitmondde, kanaliseerde om molens aan te drijven. Waarna iets verder stroomafwaarts de Zenne werd rechtgetrokken en een pril havencentrum ontstond, met de eerste Sint-Gorikskerk op de oever. Samen met de Sint-Michielskerk en de burcht op de Koudenberg of Coudenberg veertig meter hoger, vormde dit centrum het embryonale Brussel.

JACQMAINLAAN De centrale lanen die na de overwelving werden aangelegd in Brussel, naar het voorbeeld van de boulevards van Haussmann in Parijs vergemakkelijkten de toegang tot de benedenstad,

28

I

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

maar waren beter voor de stadskas.

Er werden prestigieuze openbare gebouwen zoals de Beurs, het Zuidpaleis en de inmiddels weer verdwenen Centrale Hallen langs gebouwd. De Adolphe Maxlaan heette vroeger Noordlaan. De toenmalige Centrale Laan ging later tussen De Brouckère en Fontainas Jules Anspachlaan heten, de Henegouwenlaan werd de Maurice Lemonnierlaan, en de Zennelaan de Emile Jacqmainlaan.

INDUSTRIE Het is duidelijk dat de Zenne een belangrijke rol speelde voor de handel en de industrie in Brussel. Met de haven en de markten, de brouwerijen, stokerijen, leerlooierijen, zeepziederijen, en ververijen. Van 9 december tot 29 januari neemt de expo ‘Leven in de Rand van de Franse Tijd tot de overwelving’ bij Association du Patrimoine artistique de bezoeker mee naar het dagelijkse handelsleven in de 19e eeuw.

HEFFEN Op een rivier worden goederen vervoerd en kan dus tol worden geheven. Van 1301 tot de aanleg van de Willebroekse vaart in 1561 was Mechelen de stad die van de hertogen van Brabant de toevoer van graan, vis en zout mocht controleren en belasten, wat tot na-ijver met Brussel leidde. Aan de brug over de Zenne in het Mechelse gehucht Heffen zou zelfs een ketting over de Zenne gehangen hebben die pas omhoogging als de tol werd betaald. Toch is het een mythe dat Heffen zijn naam zou ontlenen aan het ‘tol heffen’, of omgekeerd.

GRILLIG De loop van de Zenne was grillig. De rivier splitste zich al in Anderlecht op in de Grote Zenne die via de sluis ‘Grote Spui’ aan de huidige Poincarélaan de stad binnenkwam, en de Kleine Zenne die na een ommetje via de Ninoofsepoort bij het Sint-Goriksplein weer de Grote vervoegde. Om dan samen na een bocht bij het Beursplein langs de Zwarte Lievevrouwstraat en de latere Jacqmainlaan te kronkelen.

FERRARIS De Ferrariskaart uit 1777 is maar een van de vele kaarten waarop de grillige loop van de Zenne en haar zijrivieren staat uitgetekend. De expo ‘De Zenne bij open hemel’, tot 27 november Association du Patrimoine artistique,

EILAND De naam GrootEiland duikt ook vandaag nog op in Brussel. Oorspronkelijk verwijst hij naar het gebied dat min of meer overeenkomt met het huidige Sint-Goriksplein, en wellicht als resultaat van waterwerken in de 12e en 13e eeuw omsloten werd door Zennewater. Zo was er ook een Klein-Eiland of Overmoleneiland, omsloten door twee armen van de Zenne ter hoogte van het huidige Fontainasplein.

DEBIET De Brusselse Zenne was een ondiepe rivier met een laag debiet. Daarom was er vanaf de 12e eeuw al sprake van kanalisatie, door het versterken van oevers en nadien ook het aanleggen van kades.

Hoe dan ook werd de Zenne in de 16e eeuw steeds minder makkelijk bevaarbaar, vandaar de aanleg van de ‘Willebroekse vaart’ tussen 1550 en 1564. Sindsdien staat dit ‘Zennekanaal’, ook bekend als het kanaal Brussel-Charleroi of kanaal Brussel-Schelde in verbinding met de Zenne, waardoor overstromingen voorkomen worden.

COÖRDINATIE ZENNE Coördinatie Zenne-Coordination Senne is de vzw die ijvert voor een geïntegreerd en duurzaam beheer van de waterlopen in het Zennebekken. De herwaardering van de rivier kwam pas op het einde van de 20e eeuw op gang met als een van

© PHOTONEWS

BULT Door de aanleg van de centrale lanen boven op de vroegere bedding van de Zenne, is er op verschillende plekken een hoogteverschil merkbaar tussen de lanen en hun zijstraten. Loop je bijvoorbeeld door de Bijstandsstraat naast de Bijstandskerk, dan merk je dat verschillende trapjes nodig zijn om het hoogteverschil richting Anspachlaan te overwinnen. Die ophoging werd in de volksmond ook wel de bult van Anspach genoemd.

ANSPACHLAAN Jules Victor Anspach was een liberale advocaat uit een Zwitserse familie, die eerst als schepen en daarna als burgemeester Brussel-Stad bestuurde. Hij initieerde ook de bouw van het Justitiepaleis, maar de overwelving was zijn levenswerk. Hij realiseerde het ondanks spot, scepticisme en tegenkanting tegen extra belastingen en onteigeningen, maar verloor wel de verkiezingen van 1869, en stierf al in 1879, toen hij net geen vijftig was.

VOOR INFO OVER HET TENTOONSTELLINGSPROGRAMMA SenneZenne 150: www.brussel.be/150-jaar-overwelving-van-de-zenne

L’HISTOIRE DE LA SENNE DE Z À A

THE RIVER ZENNE, FROM Z TO A

La petite rivière erratique qu’est la Senne, et qui a permis la naissance et la prospérité précoce de Bruxelles, a valu une mauvaise réputation à la capitale au XIXe siècle. Sous l’impulsion du bourgmestre Anspach, les plans de voûtement de l’architecte Leo Pieter Suys ont été concrétisés en 1871. Pour célébrer le 150e anniversaire de ce voûtement, les Halles Saint-Géry, Urban, l’Association du Patrimoine Artistique et la Ville de Bruxelles ont mis au point un programme comprenant pas moins de six expositions.

The small but capricious city river Zenne/Senne determined the genesis and the early prosperity of Brussels and then gave the capital a bad reputation in the 19th century. Under the impetus of mayor Jules Anspach, the plans by architect Leo Pieter Suys to cover the river were realised in 1871. To commemorate the 150th anniversary of the vaulting, the Sint-Goriks/Saint-Géry Halls, Urban, Association du Patrimoine Artistique and the City of Brussels have come up with a programme of no less than six exhibitions.

FR

Werken aan de Zenne in 1940, aan de Zuidwijk.

de gangmakers van de acties toenmalig VRT- en TV Brusseljournalist Peter Lombaert en zijn Zennezotten die de vzw ZenneSenne in het leven riep en de Zot van de Zenne-dag organiseerde. Coördinatie Zenne organiseert activiteiten als de Brusselse Waterdagen, en publiceert de Zennekrant.

BRUZZ | EXPO

is een uitnodiging om langs de rivier te wandelen aan de hand van oude kaarten van Brussel en vergezichten uit die tijd van de velden, kloosters, ateliers en productiewerkplaatsen in de buurt.

EN

17 N OV E M B E R 2 0 2 1

I 29

Big Big Big City City City Big City Big Big Big City City City Big Big Big City City City toen toen toen nog nognog landelijke landelijke landelijke en en en ErErvalt Er valtvalt heel heel heel wat watwat tetevertellen vertellen te vertellen hoger hoger hoger gelegen gelegen gelegen Ukkel.

Ukkel.

Ukkel.

InIn In over over over het hetweer het weer weer ininBelgië.

België. in België.

Dat DatDat STEL STEL STEL ZELF ZELF ZELF JE JEVRAAG JE VRAAG VRAAG eerste eerste eerste instantie instantie instantie werden werden werden dede de besefte besefte besefte ook ookook astronoom astronoom astronoom en en en EN ENEN STEM STEM STEM OP OPOP BRUZZ.BE BRUZZ.BE BRUZZ.BE konden worden.

Er was Restanten uit de Koude metingen metingen metingen zowel zowel zowel inin in de statisticus statisticus statisticus Adolphe Adolphe Adolphe Zes Zes maanden Zes maanden maanden nana haar na haar haar Op Op het Op het eerste het eerste eerste gezicht gezicht gezicht lijkt lijkt lijkt Zes Zes maanden Zes maanden maanden na na haar haar Op Op het Op het eerste het eerste eerste gezicht gezicht gezicht lijkt lijkt lijkt optie om kunstwerken Oorlog hebben iets Sint-Joost Sint-Joost Sint-Joost als als in als inna Ukkel Ukkel inhaar Ukkel Quetelet.

Quetelet.

Quetelet.

Al Alvoor Al voor voor het het het huwelijk huwelijk huwelijk met met met de de graaf de graaf graaf beviel beviel beviel dit dit een dit een absurde een absurde absurde vraag. vraag. vraag.

Het Het Het huwelijk huwelijk huwelijk met met met de de graaf de graaf graaf beviel beviel beviel dit dit een dit een absurde een absurde absurde vraag. vraag. vraag.

Het Het Het onder te brengen in de geheimzinnigs, maar ze STEL STEL STEL ZELF ZELF ZELF JE JE VRAAG JE VRAAG VRAAG uitgevoerd. uitgevoerd. uitgevoerd.

Zo Zo kon Zo kon kon ook ook ook het hethet ontstaan ontstaan ontstaan van van van ons ons ons land, land, land, in in in STEL STEL STEL ZELF ZELF ZELF JE JE VRAAG JE VRAAG VRAAG STEL ZELF JE VRAAG ze ze al al ze van van al haar van haar haar eerste eerste eerste zoon. zoon. zoon. woord woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ ‘steenweg’ is is voor voor is voor ze zealal ze van van alvan haar van haar haar eerste eerste eerste zoon. zoon. zoon. woord woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ ‘steenweg’ isisvoor voor is ook voor kelders het Justitiepaleis illustreren tegelijkertijd verschil verschil verschil in in temperatuur temperatuur in temperatuur 1827 1827 1827 overtuigde overtuigde overtuigde hij hij koning hij koning koning EN EN EN STEM STEM STEM OP OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE BRUZZ.BE EN EN EN STEM STEM STEM OP OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE BRUZZ.BE Vermoedelijk Vermoedelijk Vermoedelijk was was was haar haar haar man man man deze deze deze smalle smalle smalle straat straat straat al alalals al al EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk Vermoedelijk Vermoedelijk was was was haar haar haar man man man deze deze deze smalle smalle smalle straat straat straat al en gepantserde bankkluizen, de die ooit een binnen binnen binnen en en buiten en buiten buiten de destad de stad stad Willem Willem Willem Idreiging Ider der I Nederlanden der Nederlanden Nederlanden niet niet niet de de vader de vader vader van van het van het kind, het kind, kind, overschat, overschat, overschat, laat laat laat staan staan staan dat dat er dat erer er er niet niet niet de de vader de vader vader van van het van het kind, het kind, kind, overschat, overschat, overschat, laat laat laat staan staan staan dat dat dat er maar ze begonnen ook aan donkere wolk boven de worden worden worden bestudeerd. bestudeerd. bestudeerd.

Maar Maar Maar ervan ervan ervan om om een om een een Sterrenwacht Sterrenwacht Sterrenwacht maar maar maar wel wel de wel de Zonnekoning de Zonnekoning Zonnekoning op op deze op deze deze plek plek plek ruimte ruimte ruimte zou zou zou maar maar maar wel wel de wel de Zonnekoning de Zonnekoning Zonnekoning op op deze op deze deze plek plek plek ruimte ruimte ruimte zou zou zou de bouw van een kelder in samenleving hing.

Ook in de toen toen toen de de activiteiten de activiteiten activiteiten zo zo goed zo goed goed tetebouwen bouwen te bouwen in in Sint-Joost.

Sint-Joost. in Sint-Joost. zelve. zelve. zelve.

Ze Ze was Ze was was een een van een van zijn van zijn zijn zijn zijn zijn voor voor voor een een stadspaleis. een stadspaleis. stadspaleis. zelve. zelve. zelve.

Ze Ze was Ze was was een een van een van zijn van zijn zijn zijn zijn zijn voor voor voor een een stadspaleis. een stadspaleis. stadspaleis. eigen huis.

Ook kunstwerBrusselse ondergrond zijn er als als volledig als volledig volledig werden werden werden Het Het Het werd werd werd een een een ObservatoriObservatoriObservatorimaîtresses maîtresses maîtresses en en werd en werd werd door door door En En toch.

En toch. toch.

Brussel Brussel Brussel zou zou zou maîtresses maîtresses maîtresses enenwerd en werd door door door En Entoch.

En toch. toch.

Brussel Brussel Brussel zou zou zou ken van musea uitwerd Elsene en nog overblijfselen te vinden. overgenomen overgenomen overgenomen inin Ukkel, Ukkel, intot Ukkel, um umBrussel voor um voor voor Sterrenkunde, Sterrenkunde, Sterrenkunde, hem hem hem zelfs zelfs zelfs benoemd benoemd benoemd tot tot tot Brussel Brussel niet niet niet zijn, zijn, zijn, mochten mochten mochten hem hem hem zelfs zelfs zelfs benoemd benoemd benoemd tot tot Brussel Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, zijn, mochten mochten mochten Luik konden er ‘onderdak’ Niet datniet de gehele bevolking raakte raakte raakte het het oude het oude oude gebouw gebouw gebouw maar maar maar er er werden werden er werden ook ook ook eerste eerste eerste hofdame, hofdame, hofdame, dede hoogste de hoogste hoogste er erer hier hier er hier enen daar en daar daar geen geen geen eerste eerste eerste hofdame, hofdame, hofdame, de de hoogste de hoogste hoogste er hier hier er hier en en daar en daar daar geen geen geen vinden.

Net als de bunker aan een kernramp had vrouwelijke vrouwelijke vrouwelijke positie positie positie aan aan aan het het het verdoken verdoken verdoken architecturale architecturale architecturale van van van de de Sterrenwacht de Sterrenwacht Sterrenwacht in in in dagelijks dagelijks dagelijks meteorologische meteorologische meteorologische vrouwelijke vrouwelijke vrouwelijke positie positie positie aan aan aan het het het verdoken verdoken verdoken architecturale architecturale architecturale onder het Warandepark kunnen ontsnappen. Het zal Franse Franse Franse hof. hof. hof. parels parels parels zijn, zijn, zijn, precies precies precies op op die op die diedie Sint-Joost Sint-Joost Sint-Joost in in verval. verval. in verval.

Op Op het Op het waarnemingen waarnemingen waarnemingen gehouden, gehouden, gehouden, Franse Franse Franse hof. hof. hof. parels parels parels zijn, zijn, zijn, precies precies precies op op die op die werd de schuilkelder van het het u misschien niet verbazen Steeg Steeg Steeg het het haar het haar allemaal allemaal allemaal plek plek plek waar waar waar je jeze ze je het het ze minst het minst minst plateau plateau plateau in inhaar Ukkel Ukkel in Ukkel daarentedaarentedaarentezoals zoals zoals onder onder onder meer meer temperatemperatemperaSteeg Steeg Steeg het het haar het haar haar allemaal allemaal allemaal plek plek plek waar waar waar jemeer je ze ze jehet het ze minst het minst minst museum verstevigd tijdens waar de grootste, bekende ——BART — BART BART UIT UIT UIT SINT-AGATHA-BERCHEM SINT-AGATHA-BERCHEM SINT-AGATHA-BERCHEM naar naar naar het het hoofd? het hoofd? hoofd?

Misschien Misschien Misschien verwacht. verwacht. verwacht. gen gen gen kon kon kon de de Sterrenwacht de Sterrenwacht Sterrenwacht tuurmetingen. tuurmetingen. tuurmetingen.

Quetelet Quetelet Quetelet mat mat mat naar naar naar het hethoofd? het hoofd? hoofd?

Misschien Misschien Misschien verwacht. verwacht. verwacht. de Koude Oorlog, uit vrees schuilplaats ligt ... Om —— — JULIAN JULIAN JULIAN UIT UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, wel, want want want ze ze raakte raakte ze raakte In InIn de de In Vlaamsesteenweg de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg — — — JULIAN JULIAN JULIAN UIT UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, wel, want want want ze ze raakte raakte ze raakte In de de In Vlaamsesteenweg de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg uitbreiden uitbreiden uitbreiden en en inen in1913 1913 in 1913 en ennoteerde en noteerde noteerde vier vier vier keer keer keer per perper voor kernwapens. zowel de koninklijke familie verwikkeld verwikkeld verwikkeld in in verschillende verschillende in verschillende wacht wacht wacht die die verrassing die verrassing verrassing verwikkeld verwikkeld verwikkeld in in verschillende verschillende in verschillende wacht wacht wacht die die verrassing die verrassing verrassing splitste splitste splitste de de organisatie de organisatie organisatie inin in dag dagdag hoe hoe hoe warm warm warm het het was. het was. was.

Dat Dat Dat In de jaren 1950 kreeg als de regeringsleiders veilig CHRISTOPHE UIT ANDERLECHT moordschandalen. moordschandalen. moordschandalen.

ZeZe werd Ze werd werd achter achter achter de de gevel de gevel gevel van van van moordschandalen. moordschandalen. moordschandalen.

Ze Ze werd Ze werd werd achter achter achter de de gevel de gevel gevel van van van twee: twee: twee: demuseum deKoninklijke de Koninklijke Koninklijke was was was voor voor voor die die tijd die tijd ongebruitijd ongebruiongebruiook het voor te stellen, was het Warandeniet niet niet enkel enkel enkel verdacht verdacht verdacht van van de van de dede nummer nummer nummer 46, 46, waar 46, waar waar het het hethet niet niet niet enkel enkel verdacht verdacht verdacht van van de van de nummer nummer nummer 46, 46, waar 46, waar waar het het Sterrenwacht Sterrenwacht Sterrenwacht en enhet en het het kelijk. kelijk. kelijk.

Daardoor Daardoor Daardoor behoren behoren behoren dede de Kunst enenkel Geschiedenis een park de uitgelezen locatie. moord moord moord op op haar op haar haar eigen eigen eigen man, man, man, Huis Huis Huis voor voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Podiumkunsten moord moord moord op op haar op haar haar eigen eigen eigen man, man, man, Huis Huis Huis voor voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Podiumkunsten Koninklijk Koninklijk Koninklijk MeteorologiMeteorologiMeteorologiBrusselse Brusselse Brusselse temperatuurtemperatuurtemperatuuratoomschuilkelder.

Op nog Onder het park is een maar maar maar ook ook ook van van die van die op die op andere op andere andere LaLa Bellone La Bellone Bellone te te vinden vinden te vinden is. is. is. maar maar maar ook ook ook van van die van die op die op andere op andere andere La La Bellone La Bellone Bellone te te vinden vinden te vinden is. is. is. drie andere plekken in doolhof aangelegd van sche sche sche Instituut, Instituut, Instituut, het hetKMI. het KMI. KMI. waarnemingen waarnemingen waarnemingen tot totde tot de de maîtresses maîtresses maîtresses van van Lodewijk van Lodewijk Lodewijk Langs Langs Langs dede straatkant de straatkant straatkant straalt straalt straalt maîtresses maîtresses maîtresses van van Lodewijk van Lodewijk Lodewijk Langs Langs Langs de de straatkant de straatkant straatkant straalt straalt straalt België kwamen er schuilgangen die leiden naar De De dagelijkse De dagelijkse dagelijkse temperatemperatemperaoudste oudste oudste ter ter wereld ter wereld wereld en en was en was was XIV. XIV. XIV. ZeZe werd Ze werd werd verbannen verbannen verbannen van van van het het gebouw het gebouw gebouw weinig weinig weinig XIV. XIV. XIV. Ze Ze werd Ze werd verbannen verbannen verbannen van van van het het gebouw het gebouw gebouw weinig weinig weinigen plaatsen omwerd onze verschillende kamers tuurmetingen tuurmetingen tuurmetingen in innationale Ukkel Ukkel ininUkkel zijn zijn België België België een een een van van van de de eerste de eerste eerste het het Franse het Franse Franse hof hof en hof en kwam en kwam kwam ininzijn in bijzonders bijzonders bijzonders uit: uit: een uit: een een het het Franse het Franse Franse hof hof en hof en kwam en kwam kwam in in bijzonders bijzonders bijzonders uit: uit: een uit: een een kunst in onder te brengen: deuren, die uitgeven op het nog nog nog altijd altijd altijd de de referentie de referentie referentie landen landen landen die die de die de meteorologie de meteorologie meteorologie Brussel Brussel Brussel terecht. terecht. terecht.

Eerst Eerst Eerst zou zou zou kleurloze kleurloze kleurloze gevel gevel gevel met met met Brussel Brussel Brussel terecht. terecht. terecht.

Eerst Eerst Eerst zou zou zou kleurloze kleurloze kleurloze gevel gevel gevel met met in Eigenbrakel, Mariemont Koninklijk Paleis, demet voor voor voor België.

België.

België.

Omdat Omdat Omdat die dieal die al al uitgebreid uitgebreid uitgebreid bestudeerden. bestudeerden. bestudeerden. zeze een een ze tijdje een tijdje tijdje in inin het het in kasteel het kasteel kasteel weliswaar weliswaar weliswaar een een mooie een mooie mooie ze ze een een ze tijdje een tijdje tijdje in het het in kasteel het kasteel kasteel weliswaar weliswaar weliswaar een een mooie een mooie mooie en Antwerpen.

De meeste Wetstraat, de Kamer en de zo zo lang zo lang lang vanaf vanaf vanaf dat datplateau dat plateau plateau Quetelet Quetelet Quetelet was was was sterk sterk sterk van van Tervuren van Tervuren Tervuren gewoond gewoond gewoond omkadering omkadering omkadering rond rond rond de de de van vanTervuren van Tervuren Tervuren gewoond gewoond gewoond omkadering omkadering omkadering rond rond rond dede de van die schuilplaatsen Senaat. gebeuren, gebeuren, gebeuren, zal zal daar zal daar daar ook ook ook niet niet niet overtuigd overtuigd overtuigd van van van verregaande verregaande verregaande hebben, hebben, hebben, maar maar maar omdat omdat omdat ze ze het het ze het voordeur. voordeur. voordeur.

Achter Achter Achter die die diedie hebben, hebben, hebben, maar maar maar omdat omdat ze ze het het ze het voordeur. voordeur. voordeur.

Achter Achter Achter die die bestaan niet meeromdat of zijn Oorspronkelijk werd deze snel snel snel verandering verandering verandering in in komen, komen, in komen, samenwerking samenwerking samenwerking tussen tussen tussen ook ook ook daar daar daar te te bont bont te bont maakte, maakte, maakte, voordeur voordeur voordeur ligt ligt een ligt een nauwe een nauwe nauwe ook ookook daar daar daar tete bont bont te bont maakte, maakte, maakte, voordeur voordeur voordeur ligt ligteen ligt eennauwe een nauwe nauwe niet meer in gebruik.

Maar ondergrondse schuilplaats want want want dat dat zou dat zou zou de de nauwkeude nauwkeunauwkeuverschillende verschillende verschillende landen. landen. landen.

Dan Dan Dan werd werd werd ze ze verplaatst verplaatst ze verplaatst naar naar naar het het hethet gang, gang, gang, en en wie en wie die wie die neemt, die neemt, neemt, werd werd werd ze ze verplaatst verplaatst ze verplaatst naar naar naar het het gang, gang, gang, en en wie en wie die wie die neemt, die neemt, neemt, die van de Koninklijke aangelegd voor de uitbraak Bellonahuis.

Bellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar Daar woonde woonde woonde ziet ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ righeid righeid righeid van van van de de langeterde langeterlangeterkonden konden konden immers immers immers gegevens gegevens gegevens Bellonahuis.

Bellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar Daar woonde woonde woonde ziet ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ Musea voor Schone van de Tweede Wereldoorzeze een een ze paar een paar paar jaar. jaar. jaar. verschijnen. verschijnen. verschijnen.

Het Het Het valt valt valt te te te mijnstudies mijnstudies mijnstudies inin het het in gedrang het gedrang gedrang worden worden worden uitgewisseld uitgewisseld uitgewisseld en en de en de dete ze ze een een ze paar een paar paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen. verschijnen.

Het Het Het valt valt valt tete Kunsten wel, zijjaar. hebben er log.

Alleen kon de schuilNa Na haar Na haar haar volgden volgden volgden bestempelen bestempelen bestempelen als als een als een een kunnen kunnen kunnen brengen. brengen. brengen.

TempeTempeTempeveranderingen veranderingen veranderingen inin de de in de Na Na haar Na haar haar volgden volgden volgden bestempelen bestempelen bestempelen als als een als een een zelfs twee.

Twee loodzware plaats toen de oorlog uitbrak welgestelde welgestelde welgestelde bewoners bewoners bewoners verborgen verborgen verborgen parel, parel, parel, maar maar maar het het hethet ratuurmetingen ratuurmetingen ratuurmetingen zijn zijnzijn atmosfeer atmosfeer atmosfeer voorspeld. voorspeld. voorspeld. welgestelde welgestelde welgestelde bewoners bewoners bewoners verborgen verborgen verborgen parel, parel, parel, maar maar maar het het ijzeren deuren sluiten nog geen dag verborgen elkaar elkaar elkaar op. op.

In op.

In 1913 1913 In 1913 liet liet lietde is is ook ook is ook een een stedenbouween stedenbouwstedenbouwelkaar elkaar elkaar op. op.

In op.

In1913 1913 In 1913 liet liet liet isis ook ook isde ook een een stedenbouween stedenbouwstedenbouwimmers immers immers precisiewerk. precisiewerk. precisiewerk.

Dankzij Dankzij Dankzij de inspanningen de inspanningen inspanningen ruimtes af, de muren van blijven.

Duitse spionnen burgemeester burgemeester burgemeester Karel Karel Karel Buls Buls Buls kundige kundige kundige flfl ater. flater. ater.

Er Er werd werd Er werd burgemeester burgemeester burgemeester Karel Karel Karel Buls Buls Buls kundige kundige kundige flater. fl ater. flBelgië ater.

Er Er werd werd Er werd Vandaag Vandaag Vandaag gebeuren gebeuren gebeuren de de de van van van Quetelet Quetelet Quetelet had had had België België in in in de schuilplaats zijn zo’n hadden devolledig plekrond snel het het huis het huis huis opkopen opkopen opkopen door door door dedoor de dede immers immers immers volledig volledig rond rond het het huis het huis huis opkopen opkopen opkopen door door dede immers immers immers volledig volledig volledig rond rond rond metingen metingen metingen met met met automatiautomatiautomati1876 1876 1876 al al weerbulletins. weerbulletins. al weerbulletins. twee meter dik.

Rechtontdekt.

Toen de Duitsers stad stad stad Brussel.

Brussel.

Brussel.

De De politie De politie politie gebouwd, gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor waardoor het het hethetin stad stad stad Brussel.

Brussel.

Brussel.

De De politie De politie politie gebouwd, gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor waardoor het het sche sche sche thermometers, thermometers, thermometers, maar maar maar Naarmate Naarmate Naarmate de dejaren de jaren jaren streeks contact met de 1940 Brussel binnenvielen, heeft heeft heeft er er een een er bureau een bureau bureau gehad, gehad, gehad, vrijwel vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar onzichtbaar is. is. is. heeft heeft heeft er er een een er bureau een bureau bureau gehad, gehad, gehad, vrijwel vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar onzichtbaar is.is. is. elke elke elke dag, dag, dag, stipt stipt stipt om om acht om acht acht uur uuruur vorderden, vorderden, vorderden, werden werden werden die die die buitenwereld is er niet, palmden ze de bunker dede kostuums de kostuums kostuums van van de van de dede Dat Dat Bellonahuis Dat Bellonahuis Bellonahuis had had had net net netnet De atoomkelder van de Koninklijke Musea voor Schone kunsten wordt nog gebruikt als opslagruimte. de de kostuums de kostuums kostuums van van de van de Dat Dat Bellonahuis Dat Bellonahuis Bellonahuis had had had net net ’s ’s morgens, morgens, ’sdankzij morgens, wandelt wandelt wandelt erernog nog er nog steeds steeds steeds accurater, accurater, accurater, ook ook ook omdat omdat omdat maar een speciaal meteen in.

Hij deed dienst Ommegang Ommegang Ommegang zijn zijn zijn er erzijn bewaard bewaard er bewaard zozo goed zo goed goed op op de op de Grote de Grote Grote Markt Markt Markt © SASKIA VANDERSTICHELE Ommegang Ommegang Ommegang zijn zijn er er bewaard bewaard er bewaard zo zo goed zo goed goed op op de op de Grote de Grote Grote Markt Markt Markt iemand iemand iemand het het grasveld het grasveld grasveld van van van ereraltijd altijd er altijd meer meer meer samenwersamenwersamenwerverluchtingssysteem is er alskunnen commandocentrum voor enen het en het was het was was ook ook ook een een een kunnen kunnen staan, staan, staan, want want want en en het en het was het was was ook ook ook een een een kunnen kunnen kunnen staan, staan, staan, want want want het het KMI het KMI KMI op, op, naar op, naar naar een een een van vanvan king king king was was was tussen tussen tussen landen. landen. landen. toch een bepaalde zuurstofSS-medewerkers. bezienswaardigheid bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens tijdens architect architect architect Jan Jan Cosijn Jan Cosijn Cosijn De Desite De sitevan site vanhet van hetKMI het KMIKMI ininUkkel, Ukkel, in Ukkel, hier hiergefotografeerd hier gefotografeerd gefotografeerd inindede in jaren jaren de jaren 1920.

1920.

1920. bezienswaardigheid bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens tijdens architect architect architect Jan JanCosijn Jan Cosijn Cosijn de de witte de witte witte houten houten houten bakken, bakken, bakken, Quetelet Quetelet Quetelet beperkte beperkte beperkte zich zich zich liet een atoombestendige met kernwapens.

Maar in graad.

Momenteel hangen Ook de Engelsen uitbraak van een nieuwe Expo Expo Expo 58.

58.

In 58.

InIn de de In jaren de jaren jaren 1980 1980 1980 tekende tekende tekende ook ook ook het het Bakkershet BakkersBakkers©© PHOTONEWS PHOTONEWS © PHOTONEWS Expo Expo Expo 58.

58.

58.

In de de In jaren de jaren jaren 1980 1980 1980 tekende tekende tekende ook ook ook het het Bakkershet BakkersBakkersstudio bouwen, om het verdere verloop van de er enkele werken die er gebruikten de ondergrondse oorlog, want in oorlogstijom om op om op een op een een kwikthermomekwikthermomekwikthermomeechter echter echter niet niet niet tot tot de tot de meteorode meteorometeorowerd werd werd het het een het een huis een huis huis voor voor voor huis, huis, huis, waar waar waar nu nu het nu het café het café café LeLe LeLe Het Het Bellonahuis Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert dateert uit uit de de uit late late de zeventiende late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. eeuw. werd werd werd het het een het een huis een huis huis voor voor voor huis, huis, huis, waar waar waar nu nu het nu het café het café café LeLe Het Bellonahuis Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert dateert uit uit dede uit late late dezeventiende late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. eeuw. zendmasten in onder te Koude Oorlog bleek de Het worden opgeslagen, in ruimtes even,wordt tijdens den wordt kunst vaak ter terte ter teobserveren observeren te observeren inin welke welke in welke logie, logie, logie, hij hij verrichtte hij verrichtte verrichtte ook ook ook inindein podiumkunsten. podiumkunsten. podiumkunsten.

De De ruimte De ruimte ruimte Roy Roy Roy d’Espagne d’Espagne d’Espagne wordt wordt ©© BELGA BELGA © BELGA podiumkunsten. podiumkunsten. podiumkunsten.

De De ruimte De ruimte ruimte Roy Roy Roy d’Espagne d’Espagne d’Espagne wordt wordt wordt ©© BELGA BELGA © BELGA brengen.

Ook heel wat bunker niet meer bestand afwachting van een bevrijding.

Na de oorlog vernietigd enOok beschadigd. stemming stemming stemming de de temperatuur de temperatuur temperatuur bestuderen bestuderen bestuderen en en gebruikte en gebruikte gebruikte andere andere andere domeinen domeinen domeinen pionierspionierspioniersbestuderen. bestuderen. bestuderen.

Ook Ook de de de steeds steeds steeds meer. meer. meer.

Ook Ook Ook de de wijken de wijken wijken tussen tussen tussen het het oude het oude oude huis huis huis en en het en het hethet uitgebaat. uitgebaat. uitgebaat.

Het Het Het Bellonahuis Bellonahuis Bellonahuis tussen tussen tussen het hetoude het oude oude huis huis huis enenhet en het uitgebaat. uitgebaat. uitgebaat.

Het HetHet Bellonahuis Bellonahuis Bellonahuis industriële bedrijven die tegen om de nieuwe soort mogelijke tentoonstelling, werd het ondergrondse Toen de nazi’s in Duitsland nieuwe ons ons ons die die dag die dag dag zal zal brengen. zal brengen. brengen. statistiek statistiek statistiek om bijvoorbeeld om bijvoorbeeld bijvoorbeeld werk. werk. werk.

Zo Zo paste Zo paste paste hij hij de hij de de temperatuurmetingen temperatuurmetingen rond rond rond dedeSterrenwacht, de Sterrenwacht, Sterrenwacht, diedie temperatuurmetingen nieuwe nieuwe huis huis huis werd werd werd een een een ontwierp ontwierp ontwierp hij hij voor voor voor Nicolaas Nicolaas Nicolaas nieuwe nieuwe nieuwe huis huis huis werd werd werd een een een ontwierp ontwierp ontwierp hij hij voor hij voor voor Nicolaas Nicolaas Nicolaas bouwden om wapens enhuwelijkswerd de en of voor zebinnenkoer, terugkeren naar netwerk verstevigd, toen steeds meer terrein wonnen Het Het Het oude oude oude gebouw gebouw gebouw van van van de de de criminaliteit, criminaliteit, huwelijkshuwelijksen en toen kansberekening kansberekening kansberekening en en eneen waren waren waren minder minder minder accuraat. accuraat. accuraat.

De DeDe toen toen aan aanaan dedebunkers Schaarbeeksede SchaarbeekseSchaarbeekseoverdekte overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar waar Bally, Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk vermoedelijk een een overdekte overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, binnenkoer, waar waar waar Bally, Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk vermoedelijk een een een criminaliteit, belangrijke apparatuur of schuilplaats onbruikbaar. hun eigenaar.

De vrees voor omdat door de Koude in de jaren 1930, steeg in weer weer weer symbool symbool symbool voor voor voor de de culturele de culturele culturele instelling instelling instelling La La La de de centrale de centrale centrale poort. poort. poort.

Er Er zijn zijn Er zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar. wapenhandelaar.

Dat Dat zou Dat zou zou zijn zijn zijn opvolgster: opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia Olympia Sterrenwacht Sterrenwacht Sterrenwacht staat staat staat er er er zelfmoordcijfers zelfmoordcijfers zelfmoordcijfers in in kaart kaart in kaart te te te statistiek, statistiek, statistiek, die die tot die tot dan tot dan dan toe toe toe dichte dichte dichte bebouwing bebouwing bebouwing hield hield hield – – – poort poort poort lag, lag, lag, raakten raakten raakten dichter dichter dichter weer weer weer symbool symbool symbool voor voor voor dedeculturele de culturele culturele instelling instelling instelling LaLa La de centrale centrale poort. poort. poort.

ErErzijn zijn Er zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar. wapenhandelaar.

Dat Datzou Dat zouzou dedecentrale zijn zijnzijn opvolgster: opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia Olympia materiaal teeerste kunnen Maar er zitindicaties nog meer een kernramp isnog er Oorlog degebruikt dreiging voor België de vrees voor een opoffering. opoffering. opoffering.

Bellone Bellone Bellone nu nu geregeld nu geregeld geregeld nog nog nog andere andere andere indicaties indicaties naar naar naar een een verklaring een verklaring verklaring kunnen kunnen kunnen zijn zijn zijn Mancini, Mancini, Mancini, bekend een bekend bekend maar maar maar trouwens trouwens trouwens nog nog altijd, altijd, altijd, het hethet brengen. brengen. brengen. vooral vooral vooral werden werden werden gebruikt gebruikt in in inzijn toen toen toen alaleen –een –al de de –warmte de warmte warmte vast vast vast en en en bebouwd. bebouwd.

De De De eerste eerste opoffering. opoffering. opoffering.

Bellone Bellone Bellone nu nu geregeld nu geregeld geregeld nog nog nog andere andere andere indicaties indicaties indicaties naar naar naarbebouwd. een een verklaring een verklaring verklaring kunnen kunnen kunnen zijn zijn Mancini, Mancini, Mancini, een een bekend een bekend bekend maar maar maar beschermen. onder de grond.

Tijdens momenteel niet meer.

Maar kernaanvallen opkwam. nieuwe oorlog.

De directies optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen ontmoetingen het oorlogshet oorlogsoorlogsenen het en het hethet en straatverlichting voor voor voor dede verschillende de verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht berucht fifi guur figuur guur aan aan aan ligt ligt aan ligt aan aan het het naar het naar naar dedestichter de stichter stichter dedeastronomie, de astronomie, astronomie, toe toe in toe indede in de Er het dat dat beïnvloedde dat beïnvloedde beïnvloedde de de de straatverlichting straatverlichting maakte maakte maakte vooral optredens, optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogshet oorlogsoorlogsen en het en het voor voor voor de de verschillende de verschillende verschillende vooral vooral vooral berucht berucht berucht figuur fi guur fi guur aan aan aan optredens, MINNARES MINNARES VAN VAN VAN DE DE DEDE het najachtleven de oorlog kwamen er de niet MINNARES mocht datactiviteiten ooit weer het kwamen extra lagen beton, van de Koninklijke Musea culturele en culturele culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven tetete vinden vinden te vinden ininin de de in verwijzingen verwijzingen verwijzingen die die in die inin de de in dede het Franse het Franse Franse hof, hof, hof, inin de de in tijd de tijd tijdtijd enen VERHUIZING VERHUIZING MINNARES MINNARES MINNARES VAN VAN VAN DE DE genoemde genoemde genoemde Queteletplein, Queteletplein, Queteletplein, sociale sociale sociale wetenschappen. wetenschappen. wetenschappen.

Hij Hij Hij VERHUIZING waarnemingen. waarnemingen. waarnemingen.

De De De het voor het voor voor het hetinstituut het instituut instituut en en culturele en culturele culturele activiteiten activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven jachtleven te vinden vinden te vinden in dede in de het verwijzingen verwijzingen verwijzingen die die die in de de in het het Franse het Franse Franse hof, hof, hof, in in de de in tijd de tijd ONDERGRONDSE ZONNEKONING ZONNEKONING ZONNEKONING alleen ondergrondse geval zijn,De zijn Permeke, zodat deverscholen regeringsleiders en voor Schone Kunsten in organiseert. organiseert.

De schoonheid De schoonheid schoonheid façade, façade, façade, maar maar maar evengoed evengoed evengoed gevel gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten. zitten.

Zo Zo ZoZo van Zonnekoning van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodeLodeZONNEKONING ZONNEKONING ZONNEKONING organiseert. organiseert. organiseert.

De De schoonheid De schoonheid schoonheid façade, façade, façade, maar maar maar evengoed evengoed evengoed gevel gevel gevel verscholen verscholen verscholen zitten. zitten. zitten.

Zo Zo van van Zonnekoning van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodeLode- organiseert. in inde de inschaduw de schaduw schaduw van van van dede de wou wou wou de de variabelen de variabelen variabelen van van van Sterrenwacht Sterrenwacht Sterrenwacht verhuisde verhuisde verhuisde moeilijker moeilijker moeilijker om omde om desterren de sterren sterren van InIn de de In negentiende de negentiende negentiende eeuw eeuw eeuw KUNST ruimtes om belangrijke Ensor en Magritte alvast de koninklijke familie België wachtten niet en mag mag mag dan dan dan wel wel verdoken wel verdoken verdoken zijn, zijn, staat staat staat er er op op er het op het dak het dak dak een een een prijkt prijkt prijkt het het beeld het beeld beeld van van van wijk wijk wijk XIV. XIV. XIV. Daar Daar Daar kwam kwam kwam ze ze ze Het Het Het is is niet niet is niet duidelijk duidelijk duidelijk welke welke welke mag mag mag dan dan dan wel wel verdoken wel verdoken verdoken zijn, zijn, zijn, staat staat staat er er op op er het op het dak het dak dak een een een prijkt prijkt prijkt het het beeld het beeld beeld van van van wijk wijk wijk XIV. XIV. XIV. Daar Daar Daar kwam kwam kwam ze ze ze Het Het Het is is niet niet is niet duidelijk duidelijk duidelijk welke welke welke Astro Astro Astro Tower.

Tower.

Tower. zijn, sociale sociale sociale fenomenen fenomenen fenomenen daarom daarom inin1890 1890 in 1890 naar naar naar het hethet goed goed goed waar waar waar tetenemen nemen te nemen en enteen te te daarom verstedelijkte verstedelijkte verstedelijkte Brussel Brussel Brussel politieke fivan guren te bescherveilig. zouden kunnen ontsnappen standbeeld bekeken altrouwde hoe de Ook museaNicolaas maakten zich ererer wordt wordt er wordt gelukkig gelukkig gelukkig wel wel nog wel nog nog standbeeld standbeeld van een van een een Bellona, Bellona, Bellona, dede Romeinse de Romeinse Romeinse terecht terecht toen toen toen zeze trouwde trouwde ze trouwde met met met versieringen versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally Bally er wordt wordt er wordt gelukkig gelukkig gelukkig wel wel nog wel nog nog standbeeld standbeeld standbeeld van van een van een een Bellona, Bellona, Bellona, de de Romeinse de Romeinse Romeinse terecht terecht terecht toen toen toen ze ze trouwde ze trouwde met met met versieringen versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Nicolaas Bally Bally Ballyterecht —LUANA DIFFICILE men.

De toenmalige BRT aan een potentiële aanslag kunstwerken beschermd zorgen over de mogelijke altijd altijd mee mee mee uitgepakt. uitgepakt. uitgepakt. pelikaan. pelikaan.

Die Die staat Die staat staat dan dan dan godin godin godin van van de van de oorlog, de oorlog, oorlog, boven boven boven graaf de graaf graaf Eugène Eugène Eugène dede Savoie. de Savoie.

Savoie. liet aanbrengen liet aanbrengen aanbrengen enen welke en welke welke altijd altijd altijd mee mee mee uitgepakt. uitgepakt. uitgepakt. pelikaan. pelikaan. pelikaan.

Die Die staat Die staat staat dan dan dan liet godin godin godin van van de van de oorlog, de oorlog, oorlog, boven boven bovenpelikaan. de de graaf de graaf graaf Eugène Eugène Eugène de de Savoie. de Savoie.

Savoie.altijd liet liet aanbrengen liet aanbrengen aanbrengen en en welke en welke welke dede

Waarom Waarom Waaromwordt wordt wordt de de degemiddelde gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur temperatuur Wat Wat is is het het verhaal verhaal Wat Wat Wat is is is het het het verhaal verhaal verhaal Zij n er in Brussel nog van van van ons ons ons land land land gemeten gemeten gemeten achter achter achter de de de verstopte verstopte verstopte achter achter de de verstopte verstopte schuilkelders uit de in in in Ukkel?

Ukkel?

Ukkel? gevel gevel gevel van van van La La La Bellone?

Bellone?

Bellone? gevel gevelvan vanLaLaBellone?

Bellone?

BBRRUUZZZZ | | BBI IGG CCI ITTYY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY B R U ZBZR |UBZIZG |CBI TI G Y CITY |BIBIGG BRU RUZ UZZZZZ| | B I GCCICITTIYTY Y BBR

Koude Oorlog?

Lees Lees Lees en enbekij en bekij bekij k kde de k de

Lees Lees Lees en en en bekij k kde de k de Lees Lees en en bekij bekij k de kbekij Lees en bekij kbekij de Lees en bekij kde de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden op op de op de Big-Cityvragen de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via via viavia op op de op de Big-Cityvragen de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via via opde op de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen viavia op Big-Cityvragen via op de Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity 0I2 M 0A AM A R4FA R T2E A TF42B R02B T20R B E R R U E U B A A R122 R IB10A 22U 21IA O E M E R 2 28 8 2I283I2810 II21M FB EV RF U E U B AU RIA R I0 220I 201R 2220201I0212221101 2 1 2 8201II88 84A I2I124F742I2EF4N

Check Check Check ook ook ook onze onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check Check ook ook ook onze onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check Check ook ook ook onze onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Instagrampagina, elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt vertelt Luana Luana Luana elke elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt vertelt Luana Luana Luana elke elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt vertelt Luana Luana Luana Difficile Difficile Difficile een een een nieuw nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile Difficile een een een nieuw nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile Difficile een een een nieuw nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

Big City-verhaal.

City-verhaal.

VOLGENDE VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE VOLGENDE WEEK WEEK WEEK VOLGENDE WEEK Waarom Waarom Waarom wordt wordt wordt de de dede Waarom Waarom Waarom wordt wordt wordt de de Wat Wat Wat gebeurt gebeurt gebeurt erer als als erer als eronder onder er onder gemiddelde gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur temperatuur Wat wordt er gedaan aan gemiddelde gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur temperatuur mij mij n mij n huis huis n huis een een een metrolij metrolij metrolij nin nin in n van van ons van ons ons land land land gemeten gemeten gemeten in in invasieve, exotische diersoorvan vanons van onsons land land land gemeten gemeten gemeten in wordt wordt wordt gebouwd? gebouwd? gebouwd?

Ukkel?

Ukkel? ten inUkkel? parken en vijvers?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Culture.

NL | FR | EN

© LAERKE POSSELT

DANISH WRITER OLGA RAVN ON THE SPACE ODDITIES OF WORK

‘The day I turned in my book, I quit my office job’ 31

Culture. Literature

EN

A fourth wave in this seemingly never-ending pandemic is preventing Danish writer Olga Ravn from conquering the Low Countries in person after having overrun the Anglo-Saxon part of the world. A great pity, but consolation comes in the form of her International Booker Prize shortlisted book, The Employees. A precious 130 pages that, from a spaceship orbiting a grim future, expand the horizons of the contemporary novel. — KURT SNOEKX

BRUZZ

| INTERVIEW

A

future. Earth has faded out of sight and into nostalgia. The Six-Thousand Ship, home to a diverse crew of humans and humanoids, is orbiting the planet New Discovery, where in a valley a number of strange objects were found. Objects that are shaped like a sexual organ, a thick liquid or a diamond egg and are called “the gift”, “the dog”, “the reverse strap-on”, “Rachel” or “Benny”. They are fleshy, growing, deeply indifferent, laying eggs, communicating, evil, inescapable. You can almost taste them. They smell of earth, of something old, of something rotten, of dreams and nightmares. They are deeply familiar, a recollection without language. Like a safe and friendly shell that holds the promise of catastrophe. They penetrate dreams, they sigh, they hum. Constantly.

That constant hum turns existential as the objects stretch the binary, hierarchical composition of the Six-Thousand Ship to the point of

reader. Constructed from the anonymous testimonies of the Six-Thousand Ship’s crew – leaving it up to the reader to identify them as human or humanoid – The Employees manifests itself as a book that goes to the core of many questions. About who we want to be, what we want to do, what we are prepared to lose. About the role of work in our society, how we base an identity on it, about what life is like and what exactly life consists of. About hierarchy, categorisation, obedience, loyalty, norms and non-measurable values. About what makes us human and what it means to be alive. Like a splinter bomb whose shards continue to rip open your flesh long after reading.

NOT THE ONLY WEIRDO “There is a spaceship with humans and robots, and they work.” That is how Olga Ravn laughingly summarises the so-called essence of her first novel translated into English and immedi-

“The clash going from caring for an infant to office-work really triggered me, made me want to examine how to remain soft in a hard environment” breaking. In this “new” society, where value is measured by whether you are a good worker, loyal to the company, the system and your role, a committee questions the crew about the effects that the presence of these objects has. To be able to determine how they influence workflows and “might give rise to permanent deviations in the individual employee”. How desires, aspirations, dreams and names might stand in the way of performance and the categorization that maintains productivity.

Over a mere 130 pages, Olga Ravn nests a similar, constantly itching hum in the soul of her 32

ately shortlisted for the International Booker Prize. With a simplicity that hilariously clashes with the way she usually models what she calls her “weird books”. “You often hear people talk about the core of a novel, its essence or truth, but I usually work the other way around: I try to find out how much I can expand the work, how I can push its boundaries and limits, always existing in the outskirts. That was the fun part in writing The Employees: when I could see that the format of the interviews with the employees could be a container that holds a lot of different stuff. It was really about exploring and finding

out how much this form could actually integrate.”

Sounds like you had as much fun writing it as I had reading it?

OLGA RAVN: It was a wonderful book to write! I

have wanted to write science fiction for a long time. There is just something totally free about the genre that I find inspiring. Things I have written before have come about in a more troublesome way, perhaps because I was a bit brainwashed into thinking that the realistic, bourgeois novel that we have been reading forever now was what I should aspire to write. I simply can’t do that. (Laughs) Because it focuses on a certain way of living, a certain psychology and a certain idea of reality – as the backdrop for our human drama – that I can’t identify with.

Science fiction and the gothic novel for instance, two genres that came into existence around the same time in literary history, are so much closer to my own experience of being alive.

As a young person, reading Frankenstein or Dracula or even Kafka, all of these books and writers interested in non-human voices, really felt like finding like-minded souls. It made me realize: “Oh my God, I am not the only weirdo!”

(Laughs) We have such a narrow idea of what a voice is, you know.

An invitation to write a text for a solo exhibition

by Danish artist Lea Guldditte Hestelund sparked the novel. Were her works like those “other voices” you are looking for?

RAVN: Completely! In my view all writing is a kind of listening, and that experience was very present when writing the text for Lea’s show, which she described as a sort of “spaceship boutique”. At first, I just wrote and tried to describe the sculptures, which have also inspired the objects in The Employees. I would look up and see a sculpture and I would think that it looked like a small dog. When I would look down to write and look up again, it would appear to be a wet newspaper or something entirely different. Even though they were set in granite and marble, they seemed to be organic forms, like shapeshifters. So I decided to make a book that had the same organic movement in it, that would have a different shape every time you would read it.

That’s where it became almost like a writing through listening, letting the body of language – this material, that implies values and worlds and ideologies, that we use to declare war or to confess our love for each other – move as it wanted to, and me moving around language as if I was moving inside of a house or a body.

Creating different testimonies, using different registers of language, like corporate newspeak and sentences that would come to me in the office where I worked at the time, and putting them in my book where they shifted shape.

Everything came together in that book: a

Olga Ravn: “When my mother read The Employees, she called me and said: ‘Ah Olga, it’s such a good book. Just remember I want to be buried, not cremated.’ It’s the best review I got so far.”

longstanding ambition to write a sci-fi novel, my fascination for the 1970s workplace novel, an interest in a diversity of voices and for work.

With Lea sometimes pushing me: “Is it weird enough? Isn’t it too obvious?” Which is something my editor would never say. (Laughs)

Olga Ravn

Born in Copenhagen in 1986 Graduated from the Danish Writer’s School in 2010 In 2012, she published her first collection of poetry, Jeg æder mig selv som lyng (“Eating Myself Like Heather”) In 2015 she published her first novel, Celestine, which was awarded the Michael Strunge Prize

BRUZZ

“I quit my office job the day I turned in the book,” Olga Ravn confesses. How could you not after having mercilessly dissected the workplace into pieces? The experience of humans and humanoids on the Six-Thousand Ship is not the best indicator of our future, which is undeniably catching fire in our present. From the fragmented mosaic that is The Employees, an oppressive society emerges that is entirely dictated by work.

The earth is nothing more than a nostalgic thought, children are replaced by holograms that serve to increase the stability of the employee and thus his/her productivity, unbridled desires, dreams and names form an obstacle in keeping the organisation afloat, and a rigid hierarchy between privileged humans and continually updated humanoids keeps everyone in line.

“When we arrange the world, a hierarchy always emerges, and it is an important tool to understand the world. We need some sort of order, we can’t live in complete fluidity or chaos. You know, it’s nice to have a recipe when you bake a cake – at least sometimes. (Laughs) But I think categorization can also be a tool used by those in power to control a population. When you are told that being human is better than being humanoid, that is used as a tool for making people loyal.”

| INTERVIEW

2021: A WORKPLACE ODYSSEY

That classification between humans and humanoids is tested by the finding of the objects, forms that defy binary thinking and differences between born and made, flesh and technology, living and switched on.

Which goes to the heart of what the novel aims to express.

▼

© LAERKE POSSELT

RAVN: I definitely identified with the humanoids, yes. (Laughs) But not She works as a literary critic everyone did. I mean, the book seems and columnist and together with to be sort of a Rorschach inkblot test, Johanne Lykke Holm founded the in that some reviewers thought that feminist writing school/perit was very scary that some of the AI formance group Hekseskolen voices were so human-like. I am The Employees, her first actually convinced that they are living novel translated in English, was beings. Why shouldn’t they be? shortlisted for the International We’re all electricity.

Booker Prize Also, algorithms are flawed like humans are, as they learn from how we interact. It is no clean technology or pure tech, our fingerprint is all over it. AI is creation, it’s not a dead thing. And I really have no problem with it taking over.

When thinking of my own experience in the office, that was precisely the kind of dehumanizing movement I observed. The Employees came 33

▼

DANISH WRITER OLGA RAVN ON THE SPACE ODDITIES OF WORK

about when I had just had my first child and went back to work after maternity leave. There was just something about coming from this very soft world, where there is no night and day, no eight-hour structure, and where everything is soft and deep and small. The clash going from caring for an infant to office-work really triggered me, and made me want to examine how to remain soft in a hard environment.

Due to the objects, the employees start to fade into each other. They recognise the same longing in the objects – even if, for humans, it is drenched in nostalgia and for humanoids, it smells of a future that leads to questions about what will make them human. What in this world would be such a thought-provoking object for you?

BRUZZ | INTERVIEW

RAVN: Art, definitely! I’m increasingly trying to understand why we as human beings make art.

Which is really a mystery. Right now, for example, I’m very much into cave paintings, the oldest imagery of humans. This summer I saw some wonderful cave paintings in Spain, and it was one of the greatest artistic experiences I have

WITCHIN’ A return to earth. This is where the book leaves the workplace and expands into a dizzyingly broader vision of society. Where the organisation of work is only one manifestation of something much bigger: our tendency to classify and impose and exclude. The Employees is just as much about fluidity. About categories that become frayed, where the fringes matter most. Olga Ravn speaks about productivity and hierarchy, but also means identity and normality, whether it is with regards to gender, race, sex, body type, class, or even

“Artificial intelligence is no clean technology or pure tech, our fingerprint is all over it”

ever had. I was deeply moved, and scared. We like to think that those paintings are about representation, but I think they are about the very act of making art.

You can see that in medieval art as well. An object like a holy book is not only representing something holy, it is in itself holy. That has been very inspiring to me, writing The Employees, which is taking the artistic object and saying: “This doesn’t represent anything, it is not a symbol for anything, it is the thing.” That is really mind-blowing to us, but I think that we really need to re-enchant the objects around us. Also from the perspective of being a human being alive on the planet today, using resources in an ecological, sustainable way. That thought is perhaps at the centre of The Employees, and it’s definitely the reason why they are not on earth. I wanted to show what would happen if you took people out of their ecology, if everything we know, love, desire, dream was something weird and wrong… That’s what we are doing right now.

That’s why the humanoids will inherit the future?

RAVN: The humans are doomed by being too loyal to the old system. With their nostalgia they have no way of really changing. The humanoid employees realize that the possibility for change is there. And their biggest rebellious act is when 34

they choose mortality, the core human experience. And that’s also a very central experience to living in your own ecology, understanding that matter will flow and change form and that we will change form with it. You know, when my mother read this book, she called me and said: “Ah Olga, it’s such a good book”, being a nice mother. And then she said: “Just remember I want to be buried, not cremated.” That was the best review I got so far. Because it means that the book made her feel that she wanted to return to earth.

types of writing, or art in general. “You are totally right! I would so like to be normal. People will say: ‘There is no normal. Nobody’s normal.’ But that’s exactly what normal people would say.

(Laughs) If you have experienced not being able to fit in or function in a way that has real consequence, and I would say that I have, that’s very painful. And scary. So yes, there is a constant underlying thread of being excluded, and that is something that has always been a struggle for

2021: A WORKPLACE ODYSSEY Een vierde golf in deze schijnbaar eindeloze pandemie verhindert de Deense schrijfster Olga Ravn na het Angelsaksische deel van de wereld ook de Lage Landen in hoogsteigen persoon te komen onderwerpen.

Bijzonder jammer, maar troost komt in de vorm van haar voor de International Booker Prize genomineerde roman Het personeel. Een kleinood van een precieuze 130 bladzijden, dat van op een ruimteschip in een grimmige toekomst de horizon van de hedendaagse roman verlegt, een intrigerend web spint tussen mensen, mensachtigen en zoemende, buitenaardse objecten, en terloops het vuur van rebellie in de door onwerkbaar werk geknechte lezer oppookt. “De dag dat ik dit boek indiende bij mijn uitgever, heb ik mijn kantoorbaan opgezegd.”

NL

me. Because I am a very social person, I really like people, but at the same time I’m maybe a little weird in some regards.”

Has art helped you in any way?

RAVN: It has been a saviour. When I was younger, I thought that making art was a way to exist on the outskirts of the group. I could always find the mirror of my own experience there. At the same time, artistic milieus proved to be really determined by hierarchies and ideas about taste – and with those ideas come ideologies and views of the world. That has often made me feel artificial, like the humanoids. Having internalized this idea of what a good person ought to act like, has made me gaze upon myself with wonder a lot.

But I don’t only need to exist with other people, I need to feel myself existing with my ecology, with plants and minerals and technology.

Those are also groups I want to be a part of.

Maybe The Employees is a threshold, a suggestion to the reader that there is another way.

Like you showed by establishing the Hekseskolen?

RAVN: It’s a school and a performative group I set up with Johanne Lykke Holm, a Swedish writer and translator. We both had the experience of being really interested in the same literature, but nobody was teaching it or reading it or were interested in it. It was literature by young women and queer people, who at that time didn’t get the proper respect from art institutions in Scandinavia. We set it up as a kind of protest, I guess. At first, we read people’s texts, did workshops and then it became a space where we could do different performances. Like curse the Danish government. (Smiles) But then we both had children and we had to end it. It was really nice to be more than one, to have alliances, so we could call each other and ask: “Am I crazy?” And then the other people in the group would say: “No!” CANCELLED: OLGA RAVN: THE EMPLOYEES 18/11, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

2021 : L’ODYSSÉE DE L’ESPACE DE TRAVAIL Une quatrième vague de cette pandémie sans fin empêche l’écrivaine danoise Olga Ravn de venir en personne au Benelux après avoir visité la partie anglosaxonne du monde. Un grand dommage, mais le réconfort vient sous la forme de son roman Les employés, qui a été nominé pour le Prix international Booker. Ce bijou de 130 pages, qui élargit l’horizon du roman contemporain à bord d’un vaisseau spatial dans un futur lugubre, tisse une toile intrigante entre humains, humanoïdes et objets extraterrestres bourdonnants, attisant au passage le feu de la rébellion chez le lecteur, asservi par un travail impossible à faire. « Le jour où j’ai soumis ce livre à mon éditeur, j’ai quitté mon emploi de bureau. » FR

Blinde en slechtziende personen kijken anders Hun perceptie betekent een meerwaarde voor je bedrijf.

En je bedrijf, een echte meerwaarde voor hun zelfstandigheid.

Beleef nu, ondergedompeld in 3D audio, de eerste werkdag van Julie, sinds vijf jaar blind:

www.braille.be Braillelige Advertentie BRUZZ_NL_215x142mm.indd 1

BRUZZ IS DE MAX

9/11/2021 09:03

ALTHANS, DAT VINDEN WIJ. MAAR WAT VIND JIJ EIGENLIJK VAN BRUZZ? bruzz.be/enquete

D I E R D De Weik van I E E B I R D I L E E ‘t Brussels GELIBE R D I E E B I G R L E E B I G L GE PRESENTEIT

18 t/m 29 november

brusseleir.eu

word Brusseleir met ‘n

35

Culture. Théâtre

‘Les normes privent les jeunes de ce qu’ils désirent’ Gisèle Vienne adapte un texte de l’écrivain suisse Robert Walser sur un garçon mettant en scène son suicide pour tester l’amour de sa mère. Mais l’autrice franco-autrichienne, avec la complicité des actrices Adèle Haenel et Ruth Vega Fernandez, va bien au-delà.

— MICHAËL BELLON

Gisèle Vienne a un lien particulier avec la Belgique et Bruxelles. Elle est née à quelques kilomètres de la frontière, à Charleville-Mézières, dans les Ardennes françaises. Elle y vit d’abord jusqu’à l’âge de trois ans, mais à l’âge de vingt ans, après des études de philosophie, elle y retourne pour étudier à l’École Nationale Supérieure des Arts de la Marionnette (ESNAM). Peu de temps après, elle crée sa première œuvre à Bruxelles lors d’une résidence au PARTS, et depuis 2004, elle réalise des performances que l’on peut souvent voir au Kaaitheater, comme This Is How You Will Disappear, The Pyre, The Ventriloquists Convention et – plus récemment – la performance techno au ralenti CROWD. Cette fois, Gisèle Vienne présente une adaptation assez radicale de la pièce L'Étang de l’écrivain suisse Robert Walser (1878-1956). Elle en

fait une pièce de théâtre exigeante sur le plan de la forme, avec des compositions musicales et des éclairages très présents, signés respectivement par Yves Godin et Stephen O’Malley du groupe culte SUN O))), et avec également des marionnettes à taille humaine, et des performances saisissantes des actrices Adèle Haenel (Portrait de la jeune fille en feu) et Ruth Vega Fernandez.

Si nous connaissons peut-être Robert Walser à travers Le Brigand ou L’Institut Benjamenta, L’Étang est un texte beaucoup moins connu.

GISÈLE VIENNE : Klaus Händl, un écrivain autrichien que j’aime beaucoup, m’avait envoyé ce texte il y a quelques années. Je connaissais bien le travail de Robert Walser, mais pas cette pièce, car elle a longtemps été inaccessible. Bien qu’il s’agisse d’une véritable pièce de théâtre avec des personnages et des scènes, il s’agit en fait d’un texte privé, une lettre que Walser avait écrite à sa sœur, à l’origine en suisse allemand. Sa sœur ne l’a publié que longtemps après la mort de Walser et il n’a été traduit en allemand qu’en 2014. J’ai été tout de suite touchée et émue, même si l’histoire peut se résumer facilement. Il s’agit d’un adolescent qui se sent mal aimé par sa mère et qui, au comble du désespoir, met en scène sa propre mort. Pour savoir si sa mère montre ou non de l’affection pour lui. Plusieurs thèmes et idées me parlent. Par exemple, que les

« Personne n’est naturellement un homme ou une femme selon les rôles de genre assignés par la société » GISÈLE VIENNE

© ESTELLE HANANIA

FR

Connue du grand public pour ses rôles au cinéma (Portrait de la jeune fille en feu, etc.), Adèle Haenel joue dans L’Étang, un spectacle de Gisèle Vienne d’après un texte de Robert Walser.

humeurs et les crises que l’on met souvent sur le compte des hormones dans le corps d’un adolescent ont en fait une autre cause. À savoir, la violence que les attentes sociales peuvent exercer sur un adolescent.

Lorsque nous passons de l’enfance à l’âge adulte, on nous dit qui nous devons être, comment nous devons nous comporter, à quoi notre corps ou notre sexualité doit ressembler.

Cette normativité imposée est également très intime, car elle interfère parfois avec notre corps.

Cette prétendue crise d’identité ou combat intérieur est en fait et surtout une lutte de l’individu avec la société, ou avec la famille qui est souvent la version plus intime du système patriarcal plus large. Et cette lutte se poursuit tout au long de notre vie.

On ne s’attendait pas à voir un étang sur scène, mais le choix de la boîte blanche semble radical.

VIENNE : Dans son abstraction, cet

Vous développez ce thème, mais vous vous appropriez aussi la pièce.

VIENNE : Je n’avais pas l’intention de

mettre en scène ce texte dès le départ, mais il m’a interpellée par sa 36

forme engageante. C’est un texte qui laisse beaucoup de place au sous-texte, et au silence entre les lignes. Sur scène, on peut aussi laisser parler les silences et les corps des acteurs, et montrer ce qui n’est pas dit. C’est ce qui rend le travail d’un metteur en scène ou d’un chorégraphe si fascinant : le texte d’une pièce n’appartient jamais à son seul auteur. En le mettant en scène, on entre en dialogue avec lui et on dit aussi au public d’autres choses qui vont dans le sens du texte ou qui le contredisent. On lui apporte une expression physique avec les corps des acteurs, les images et les sons.

espace où la lumière et le son sont très présents représente la chambre à coucher qui sert de refuge intime à l’adolescent, dans un monde dont les normes privent les jeunes gens

de ce qu’ils désirent ou de ce dont ils ont besoin.

Fritz et sa mère sont incarnés par Adèle Haenel et Ruth Vega Fernandez.

VIENNE : En tant qu’autrice de

théâtre, quand on construit des personnages et qu’on attribue des rôles, il s’agit en fait d’un processus sociologique : on se demande ce qu’est une mère, une femme ou un adolescent. On prend ainsi conscience de la construction sociale artificielle de ces rôles. Personne n’est naturellement une femme qui porte des jupes et du rouge à lèvres.

Personne n’est naturellement un homme ou une femme selon les rôles de genre assignés par la société. C’est intéressant de jouer avec cela sur scène. Dans le rôle de la mère, Ruth joue une parodie de femme, une femme hyperconstruite, tandis qu’Adèle donne une interprétation androgyne du personnage appelé Fritz dans le texte, entre femme et homme, entre adulte et enfant. Je les ai invitées à apporter sur scène leurs propres questionnements et préoccupations derrière le voile de la fiction. La désorientation, la manipulation et l’abus sont en tout cas au cœur de cette pièce. Ce sont des sujets que les hommes connaissent malheureusement très bien aussi, mais j’ai pensé qu’il serait bon d’entendre des femmes en parler.

Avec une chorégraphie faite de ralentis, d’effets sonores et lumineux, vous créez constamment une incongruité entre le texte et les corps, entre la parole et l’acte. Dans quel but ?

VIENNE : Tout d’abord, il s’agit de

manipuler la perception. En changeant la forme ou le rythme, vous pouvez faire en sorte que quelque chose ressemble à la réalité, à une hallucination, à un rêve, à un fantasme, à un souvenir ou à un faux souvenir. J’ai même remarqué que les critiques ou les spectateurs voient parfois dans mes pièces des choses qui n’ont jamais été littéralement montrées ou dites.

Ensuite, il s’agit aussi d’apprendre à regarder le langage du corps. On accorde souvent plus de valeur aux mots qu’à ce que le corps semble dire, mais est-ce à juste titre ? Le corps n’est pas une abstraction, c’est une couche de notre langage que nous pouvons apprendre à lire.

L'Étang est dédié à la regrettée Kerstin Daley Baradel, avec qui vous avez travaillé en tant que marionnettiste. Y a-t-il des marionnettes dans cette pièce ?

VIENNE : Dans la scène d’ouverture,

elles représentent d’autres adolescents qui traînent dans la pièce comme des créatures inertes. Les marionnettes nous montrent à quel point l’incarnation des personnages est fortement dépendante de notre regard. Et la présence d’un groupe de personnages aux côtés des actrices oppose l’histoire individuelle au collectif. En effet, tout comme l’histoire individuelle et collective s’entremêlent dans l’œuvre d’Annie Ernaux, le récit de Walser se répète également dans nos récits personnels.

Bij elk nieuw UGC Unlimited abonnement van 17/11 t.e.m. 31/12/2021: Gratis activeringskosten voor jou, 3 gratis tickets voor wie ze wil*

L’ÉTANG 18 > 20/11, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

JONG EN WANHOPIG

YOUNG AND DESPERATE

Gisèle Vienne ensceneert met L’étang een tekst van Robert Walser over een jongen die zijn zelfmoord ensceneert om zijn moeder te testen. Ze maakte er een uitdagend stuk van, met lichtcomposities van Yves Godin, muziek van cultmuzikant Stephen O’Malley, mensgrote poppen en vertolkingen van actrices Adèle Haenel en Ruth Vega Fernandez.

Vienne: “De crisissen van adolescenten zijn niet alleen een kwestie van hormonen, maar ook van het geweld dat maatschappelijke verwachtingen op hen uitoefenen.”

With L’étang, Gisèle Vienne stages a text by the Swiss author Robert Walser about a boy who stages his suicide to test his mother’s love. She made it into a challenging piece, with light compositions by Yves Godin, music by cult musician Stephen O’Malley, human-sized puppets and striking performances by actresses Adèle Haenel and Ruth Vega Fernandez. Vienne: “The crises of adolescents are not only a matter of hormones, but also of the violence that social expectations exert on them.”

NL

CINEMA IS MIJN DING. 3 GRATIS TICKETS IS MIJN CADEAU!

EN

* Gratis activeringskosten van €30 + 3 gratis bioscooptickets voor alle nieuwe abonnementen die tussen 17 november en 31 december 2021 worden aangemaakt. De 3 gratis bioscooptickets zijn 12 maanden geldig vanaf de datum waarop ze zijn ontvangen op het e-mailadres van de betaler van het actieve UGC Unlimited-abonnement, dat tussen 17 november en 31 december 2021 aan de stand of online is aangemaakt. De tickets zijn elke dag geldig, in alle UGC bioscopen (behalve partnerbioscopen) en kunnen één tot drie keer worden gebruikt (uitzonderlijk speciale voorstellingen). De 3 gratis bioscooptickets zullen in de vorm van UGC e-ticket op de volgende datums worden verzonden: * op 01/12/2021 voor abonnementen aangemaakt tussen 17/11/2021 en 30/11/2021 * 15/12/2021 voor abonnementen aangemaakt tussen 01/12/2021 en 14/12/2021 * 03/01/2022 voor abonnementen aangemaakt tussen 15/12/2021 en 31/12/2021.

37

BruxellesVies Storyboard STEVE MICHIELS

De Haan

For three weeks, a Brussels creative shares their view of the world.

ALEX DEFORCE is a painter, illustrator, radio host and poet who uses stage, paper, voicemail, Bandcamp, 7-inch, and soundwalk.

Instagram: @alexdeforce + alexdeforce.bandcamp.com

EN/ The sky could hardly be greyer above the beaches of Mol. A day earlier the beaches were filled with thousands of tourists. Now I count just about two bikinis in the distance. Two women knee-deep in water, umbrella over their heads, in the rain. The summer had already brought many confusing moments, so this was just one more.

Here I was, DJing for two bikinis and some kids in the rain. As well as the streaming home crowd, of course. Life doesn’t have to get any uncannier than that.

I was invited as part of an exhibition and residency on the theme of “Heimat” and that afternoon my music selection resounded through the speakers of the Zilvermeer Provincial Recreation Area.

Starting with the uncanniness itself: De Haan’s “Wie wraagt u”?

De Haan brings the poetry of foreignlanguage everyday life. Lo-fi psychedelic “kleinkunst” (for those in the mood for labels). Because his lyrics, in all their awkwardness and absurdity, seem to hit me harder and harder, I decide to ask for an explanation, in one of his favourite bars: Le Coq, at the same time his family name. Life doesn’t have to get any more conceptual than that.

The texts appear to be Dadaist collages from Dutch courses and conversation guides for hotel reservations. Don’t look for themes, the word is central, phonetics elevated to an art. The love of a foreign language carried to the bone. A method of safeguarding the music from the ego. Babylonian patchwriting with little room for an “I”.

The sky is clearing up. The French anti-careerist resists the emerging everything. Like the little station of the coastal village with the same name. Just as the entire town has resisted the encroachment of high-rise buildings.

But on a drizzly November day, almost all the shutters of the apartment on the dike are closed. “Fuck the sea view,” they seem to say. Brussels is far away, and yet I can hear someone screaming in the distance: “On peut déjà fumer à l’intérieur? A quelle heure est-ce qu’on ferme les rideaux ici?” Life doesn’t have to get any more synchronic than that.

Goddank voor tafeltennis en Tesla’s.

De Haan did not know that Mol also has beaches. I do. And I’ve seen table tennis and Tesla’s, and two bikinis.

U bent verkeerd verbonden.

Wie wraagt u?

Hij is werkloos!

Het vreemde wezen dat de AB aandoet, mag dan wel in het Nederlands zingen, zijn dromerige indiepop is beslist in staat om over taalgrenzen heen luisteraars te raken.

SPINVIS 18/11, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be 38

The song catapults me back to several months before. Unintentionally, it seems to be an ode, not to empty beaches, but to empty traditional estaminets, as I have had the privilege of experiencing them with fellow bar staff. Hanging out, groaning and great emotions on forbidden bar stools.

Want to reread the whole series?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

‘Black metal was beter dan therapie’ NL

Gevangen in onze meedogenloze volgspot deze week: The Haunted Youth, het bezeten rockvehikel van rebel with a cause Joachim Liebens.

— TOM ZONDERMAN

Niemand beter dan Joachim Liebens om teenage angst in muziek te gieten, zo bewees hij met de singles ‘Teen rebel’ en ‘Coming home’. Met die eerste kroonde de blondgelokte Limburger zich eerder dit jaar tot een van de drie laureaten van De Nieuwe Lichting, de talentenjacht van Studio Brussel. Met de tweede bevestigde hij zijn kunnen om in de fuzzy rafels van het leven gedrenkte gitaarrock catchy te verpakken.

Met zijn groepsnaam gaf Liebens natuurlijk ook al een duidelijke hint over zijn radicale raison d’être. “Al gaat het niet per se om mijn jeugd, maar om de jeugd,” voegt hij eraan toe. “Met The Haunted Youth componeer ik een soundtrack voor elke worstelende tiener die alleen over de speelplaats ronddoolt en nergens zijn plaats vindt.”

Liebens was zelf die teen rebel.

Met een ‘daarom’ nam hij nooit genoegen, regels waren er om te doorbreken. Thuis liep het stroef, hij rotzooide met drugs en pendelde

tussen school en instelling. Bij de schilderkunst die hij ging studeren, voelde hij zich na een tijdje als een blanco blad. “Ik dacht, ik stop ermee, want anders ga ik mezelf dat nooit vergeven. Ik voelde dat de muziek me meer kon bieden.”

Voor zijn ouders was muziek nooit een belangrijk tijdverdrijf, ze hielden Liebens ook zo lang mogelijk weg van festivals en concerten.

“Zodra dat wel kon, is het ontploft. Ik werd helemaal opgeslokt door bands als Sex Pistols en Joy Division, en door artiesten als Prince en Bowie.”

De grootste vlucht bood black metal. “Ineens voelde ik mij gesterkt om de outsider te zijn. Black metal deed zoveel meer dan al die therapiesessies die ik heb gehad. Dat is mijn plaats nu ook als artiest, denk ik: hulp bieden aan mensen buiten het klinische om. Je hoeft je geen patiënt te voelen om genezen te worden.”

PUNKESPRIT Voor Liebens is die verbinding met gelijkgestemden belangrijk. “Songs hoeven niet hoogdravend of wijs te zijn, maar eerlijk en oprecht. Daarom hou ik mijn teksten ook zo duidelijk en compact. Ik probeer met zo weinig mogelijk woorden zoveel mogelijk te

zeggen. Zo komt de boodschap beter binnen. Repetitiviteit werkt ook goed in een popnummer. Tegelijk verzet ik mij tegen de wetmatigheden van de popmuziek en probeer ik een punkesprit te behouden.” (Lacht) Liebens vindt net zo goed zijn gading in de alternatieve hiphop van Lil Tracy of $uicideboy$, of bij een ‘outsider’ als Kanye West. Maar voorlopig zoeven zijn songs vooruit op tapijtjes van echoënde gitaren.

“Die galm geeft mij een nostalgisch gevoel. De songs die ik nu schrijf voor de plaat die ik volgend jaar ga uitbrengen, kijken voor een groot stuk terug op mijn jeugd. Van sommige dingen wilde ik dat ze anders waren gelopen. Andere wil ik behouden. Door die reverb zien die herinneringen eruit als een oude foto die deels is uitgevaagd.”

Eigenlijk is hij best blij hoe alles gelopen is. “Door mij de misfit te voelen, heb ik mijn draai gevonden.

Vanuit die tegendraadsheid en die rebellie heb ik iets ontdekt dat mij heeft verbonden met alles waarvan ik dacht dat ik er niet bij hoorde.”

BRUZZ | PORTRET

© ANNIKA WALLIS

THE HAUNTED YOUTH

THE HAUNTED YOUTH 18/11, 19.30, Atelier 210, www.atelier210.be 39

Culture. Festival DE HIGH FIVE VAN SHOWCASEFESTIVAL FIFTY LAB

Parels uit de proeftuin van de pop Vorig jaar moesten we het doen met een digitale versie, maar voor zijn derde editie is het Brusselse showcasefestival Fifty Lab back in full force. Uit het vijftigtal jonge wolven die de (inter)nationale curatoren op de affiche mikten, pikten we vijf welpen die de komende jaren hun eigen territorium mogen afbakenen. — TOM ZONDERMAN

BRUZZ | INTERVIEW

NL

‘Technologie heeft ons vooruitgestuwd, maar het is ook een vloek’

Gabriels Alt-r&b-trio uit LA Opgericht in 2016, brengt binnenkort zijn tweede ep uit Gecureerd door Fift y Lab

40

“One of the most seminal records I’ve heard in the last 10 years,” liet Elton John zich begin dit jaar ontvallen tijdens zijn Rocket Hour op Apple Music. De Britse superster had het over het nummer ‘Love and hate in a different time’ van Gabriels, het Amerikaans-Britse alternatieve r&b-trio dat al een tijdje meer buzz verzamelt dan een bijennest in hoogzomer.

“Ik piste in mijn broek toen ik dat hoorde,” zegt Jacob Lusk met een stem tussen lach en schreeuw. Lusk is de imposante jonge kerel uit LA wiens even engelachtige als androgyne vocals Gabriels zo uniek en instant herkenbaar maken. Tien jaar geleden noemde jurylid Steven Tyler hem een goddelijke verschijning in American Idol, de rockzanger van Aerosmith zat er niet ver naast. Lusks stem is een wonderlijke, androgyne kruising tussen Anohni (Antony Hegarty) en Billie Holiday.

“Dank je, dat is heel lief. Mijn moeder denkt er wellicht anders over. Ik zong vroeger de héle tijd, tot aan tafel toe. Op een bepaald moment heeft ze mij verbannen naar de garage, daar zat ik dan op de motorkap van de auto te zingen voor mijn hond. (Lacht) Het streelt je ego om loftuitingen van de allergrootsten te krijgen, maar het

De videoclip bij ‘Love and hate in a different time’ wordt bijvoorbeeld aangekondigd als een short story – Hope is naast producer ook regisseur, Balouzian doet naast muziek ook sounddesign en Lusk ambieerde een tijdje een carrière als acteur. De clip toont dansende mensen, van Thomas Edison die American natives filmt over de legendarische muziekshow Soul Train tot nu. “De pandemie had ons in haar greep toen we die clip maakten, een periode waarin je niet mócht dansen,” zegt Lusk. “En dat terwijl het iets is wat mensen altijd gedaan hebben. De dansvloer is net de plek waar we ons bevrijd moeten voelen.”

Die vrijheid ligt aan banden sinds we alles zijn beginnen te filmen, vindt Lusk.

“Denk je dat er iemand aan dacht om in Studio 54 een selfie te nemen? Nee, ze zaten in het moment, ze moesten niet bezorgd zijn over het feit dat iemand hen met zijn smartphone op de huid zat of niet. Technologie heeft ons veel vooruitgang gebracht, maar het is ook een beetje een vloek. Kijk naar hoe wij muziek maken: met échte instrumenten, en vocal takes uit één stuk.”

Die technologie zorgt er ook wel voor dat we dingen kunnen delen die anders voor velen verstoken zou blijven. Zoals de beelden van Lusk die de van Billie Holiday bekende traditional ‘Strange fruit’ door een megafoon zingt tijdens een Black Lives Matter-mars. “Dat was op de verjaardag van Breonna Taylor, die door politieagenten was gedood, niet zo gek lang voor wat er gebeurde met George Floyd. Eigenlijk zou ik ‘Happy birthday’ zingen, maar op het laatste moment heb ik mij bedacht.”

Lusk zong het lied, een aanklacht tegen de lynchpartijen van Afro-Amerikanen in het Amerikaanse zuiden, vanuit de gedachte dat er niets verandert. “We willen dat de dingen beter worden, maar hoe kan het dat een song die bijna een eeuw geleden geschreven werd, vandaag nog steeds relevant is? Dat nummer voelde heel erg op zijn plaats op dat moment. Een blessing voor de mensen die er waren.”

Lusk had ‘Strange fruit’ enkele jaren daarvoor al gezongen met een orkest. “Ik ben streng-katholiek opgevoed, Billie Holiday was een van de weinige seculiere

© ANOUSH ABRAR

STRANGE FRUIT

Florine Gashaza is al verschillende keren in Brussel geweest, maar Geboren als nooit in de hoedanigheid Florine Gashaza van Nnavy, haar in Lausanne melancholisch blauw Zweert bij getinte popalias. “Ik heb marineblauwe familie in Charleroi, daar neo soul gaan we regelmatig op Gecureerd door bezoek,” zegt de het Montreux Zwitserse zangeres Jazz Festival vanuit haar hometown Lausanne, waar ze tussen het opnemen en optreden door psychologie studeert.

“Ik ben een newbie in de muziekscene, maar ik heb het gevoel dat er hier heel wat dingen aan het bewegen zijn,” zegt ze over de jonge muziekscene in haar thuisstad.

Gashaza begon met pianolessen op haar twaalfde, maar zingen deed ze altijd al, tot ergernis van haar twee oudere broers. “Het duurde wel even voor ik uit de muren van mijn slaapkamer durfde te breken. De gedachte om geconfronteerd te worden met de oren en ogen van anderen, verlamde mij.”

Eerst zong ze covers, onder meer van Billie Eilish, Moses Sumney en de intussen gesplitte close-harmonyband Thirdstory. Aan eigen muziek begon ze tweeënhalf jaar geleden te werken, nadat ze via Instagram aan de praat raakte met de Zwitserse producer en muzikant Naji Seppey. “We vullen elkaar goed aan. Naji is niet zo goed met teksten, ik niet met instrumenten.”

Haar stem is Gashaza’s krachtigste wapen, een zachte, soulvolle kom troost die haar bitterzoete neo soul als gegoten zit. Toch laat

Nnavy

ze zich nog graag vergezellen, zoals ze ook met de titel van haar nieuwe, tweede ep, In good company, aangeeft. “Ik ben een beetje ambassadeur van de Zwitserse scene.” (Lacht) Een van hen is de Zwitserse soulzanger Iya Ko, die opduikt in ‘Caramélisé’, Gashaza’s beste song. “Wij schrijven allebei graag supersexy dingen. Dit lied gaat over hoe mooi een gekaramelliseerde huid kan zijn, met al zijn shades of brown. Het is een luchtige ode aan onze huidskleur. Muziek maken is voor mij heel persoonlijk en therapeutisch, maar om grote statements te verkondigen vind ik dat ik nog te weinig politiek onderlegd ben.”

NNAVY 19/11, 20.00, Beursschouwburg

artiesten naar wie ik mocht luisteren.

Mijn grootmoeder kwam uit het Zuiden, ze migreerde naar Californië in de jaren 1960. Ze heeft al die wreedheden en onrechtvaardigheden zelf moeten ondergaan. Mijn ouders vonden het belangrijk dat ik me bewust was van wat mijn gemeenschap heeft meegemaakt, en nog steeds meemaakt. Daarom ook staat er een foto van mijn grootmoeder op de hoes van de ep Love and hate in a different time.”

GABRIELS 17/11, 22.05, Ancienne Belgique

▼

grootste compliment is wel dat onze muziek iets losweekt bij onze luisteraars. Die connectie is belangrijk. De verhalen die we vertellen zijn die van mij maar ook die van jou, ze zeggen iets over vroeger, maar ook over nu.”

Samen met de Britse producer Ryan Hope en zijn Californische collega Ari Balouzian verbindt Lusk op een unieke manier het heden met het verleden. In de muziek van Gabriels, vernoemd naar de St Gabriel’s Avenue, de straat in het Noord-Engelse Sunderland waar Hope opgroeide, resoneren zowel gospel en doowop van de eerste helft van de vorige eeuw als hedendaagse soul en r&b. Zijn teksten zeggen net zoveel over de burgerrechtenbeweging van de jaren 1960 als over de strijd voor zwarte emancipatie vandaag.

‘Ik ben een ambassadeur van de Zwitserse scene’

41

DE HIGH FIVE VAN SHOWCASEFESTIVAL FIFTY LAB

Geboren als Nadine Appeldoorn, woont in Amsterdam Richtte anderhalf jaar geleden Mazey Haze op

BRUZZ

© RENEE MEIJER

| INTERVIEW

Gecureerd door Down the Rabbit Hole

‘We leven nú in de Apocalyps’ Zoek je nog een soundtrack voor bij de ondergang van de wereld? Dan is Sophia Kennedy your woman. De in Hamburg wonende Duits-Amerikaanse bracht net haar tweede album uit, het omineus getitelde Monsters. Niet de kleine creaturen die de fanbase vormen van Lady Gaga, maar de chaotische, donkere beesten die Kennedy’s dramatische popsongs soms kunnen zijn.

“Monsters oefenen een vreemde aantrekkingskracht op ons uit,” vertelt ze.

“Als kind ben je bang van al die angstaanjagende wezens, maar tegelijk wil je ook weten wat er achter je kast of onder je bed schuilt.”

De ijselijke dierenkreten die opduiken in het nummer ‘Francis’ verhogen die sfeer van onbehagen. “Dat ben ik die in de studio tien minuten deed alsof ik een aap was.

(Lacht) Die song is nogal dramatisch, ik wilde het gevoel van hysterie onderstrepen en dat leek me een goeie manier.”

42

“Pop music teetering on the verge of ruin,” wordt Kennedy’s muziek niet onterecht omschreven. “Ik denk dat mijn songs op een manier het ontwrichte tijdsgewricht waarin we leven weerspiegelen. Vandaar ook de vele wendingen in mijn liedjes, de contradicties, de clash tussen schoonheid en paranoia, de irritaties, de verwarring. Mensen denken dat het einde van de wereld eruit zal zien als in een film, maar we leven nu in dat moment. De klimaatcrisis zit niet om de hoek, die is zich hier en nu aan het voltrekken.”

Dat idee van beklemming zit ook in ‘Loop’: “Our mothers are insane / ’Cause their mothers are insane / Our fathers are insane / ’Cause their fathers are insane,” klink het. “Ik heb het gevoel dat zoveel problemen van generatie op generatie worden doorgegeven. Ze zijn diepgeworteld, en we kunnen ons er maar moeilijk van loswrikken. Dat is onze grote uitdaging, die vicieuze cirkels doorbreken. De titel verwijst ook wel naar de zachte pianoloop waarmee ik die song bouwde, een troostende melodie waarrond ik dan een zwaar thema drapeerde.”

Kennedy zingt het nummer met diepe,

doorleefde stem. Elders klinkt ze zoet en lichtvoetig. Een flexibiliteit die haar ook al op de albums van DJ Koze deed belanden.

“Ik speel graag met mijn stem. Mijn songs zijn heel afwisselend qua instrumentatie en sfeer. Dat vraagt telkens om andere personae. Niet dat ik een acteur ben, maar ik draag het verhalende, cinematografische aspect van muziek maken wel een warm hart toe. Ik heb niet voor niets film gestudeerd.”

De stem die haar zelf begeesterde, was die van de vergeten folkzangeres Karen Dalton. “Als tiener luisterde ik heel veel naar haar. Er zit zoveel pijn in haar vocals, en tegelijk klinken ze heel soulful.” Is zij de stem die ze samplet op het einde van haar album in het liedje ‘Dragged myself into the sun’? “Nee, dat was mijn grootmoeder die me op mijn antwoordapparaat geluk toewenste. Ze is ondertussen gestorven. Ik heb veel van mijn familieleden opgenomen vroeger, net om hen te laten verder leven in mijn muziek. Dat liedje is heel donker, maar mijn grootmoeder geeft er licht aan.”

SOPHIA KENNEDY 18/11, 21.50, L’Archiduc

▼

Mazey Haze

“Afgelopen zaterdag heb ik mijn eerste headlineshow gespeeld, ik ben er nog van aan het nagloeien,” zegt de 21-jarige Nadine Appeldoorn, alias Mazey Haze.

Terecht, want niet iedereen doet zo’n eerste optreden als hoofdact in de roemruchte Paradiso in Amsterdam.

“Goh, ja, het was in de kleine zaal boven, maar hé, het stond wel goed vol.”

Er hangt nog wat babyvet aan de galmende, dromerige gitaarpop van Mazey Haze – de naam geeft een hint over Appeldoorns favoriete sound –, de eerste single van de band verscheen dan ook pas deze zomer. “Maar ik ben natuurlijk al langer met muziek bezig,” vertelt Appeldoorn. “Van kleins af zong ik in een kinderkoor, daarna leerde ik mezelf gitaar spelen met YouTube-tutorials. Eigenlijk ben ik al mijn hele leven naar dit moment aan het toewerken. En nu is het eindelijk daar.”

Appeldoorn was negen toen ze de kracht van popmuziek ontdekte. “Ik zat aan de tv gekluisterd te kijken naar beelden van Michael Jackson, die toen net overleden was. Het ging de hele tijd over de King of Pop, maar ik had nog nooit van die gozer gehoord. Toen ben ik meteen met mijn moeder cd’s gaan kopen, en posters. Tot daarvoor luisterde

© BENJAKON

‘Ik heb mijn hele leven naar dit moment toegewerkt’

ik enkel naar Kinderen voor Kinderen, vanaf dan raakte ik verslingerd aan popmuziek.”

Mazey Haze heeft intussen één ep uit, gitaarpop die zich ophoudt ergens in de doolhoven die Fleetwood Mac met Beach House verbinden, voorzien van de lekker swingende titel Always dancing.

“Beetje cheesy, maar dat vond ik net grappig. Veel van de teksten die ik schrijf, zijn nogal down. Het nummer ‘Sad lonely groove’, bijvoorbeeld, verwijst naar hoe droevig ik mij voelde twee jaar geleden, toen mijn eerste lange relatie stukliep en ik er als 19-jarige plots helemaal alleen voor stond. Maar je kan er wél op dansen.”

Die laconieke blik illustreert Appeldoorn ook in de clip van ‘Don’t care’, waarin ze een graf delft voor haar ex-vriendje. Of zo lijkt het toch. “Dat nummer gaat over iemand die ik heel graag wilde loslaten, iemand die voor heel veel heisa heeft gezorgd in mijn leven. Die guy in de clip dus. Maar tegelijk weet je ook niet of hij echt bestaat. Misschien zijn het gewoon mijn herinneringen die ik wil begraven.”

MAZEY HAZE 19/11, 20.55, Ancienne Belgique

Sophia Kennedy Verhuisde als vijfjarige van de VS naar Hamburg Voor muziek haar hoofdbezigheid werd, studeerde ze film

‘Ik kan plots wild beginnen te schreeuwen’ “Op een schooltrip naar Normandië na ben ik nog nooit Opgegroeid in Cardiff (VK) buiten het VK geweest,” grinnikt Maakt Kiddus. De eigengereide r&b 23-jarige muzikale kameleon uit Cardiff Gecureerd is met zijn 690 door We Out Here maandelijkse luisteraars op Spotify de grote onbekende op het festival. Maar net die geheimtips zijn er om te ontdekken. Door zijn aderen stroomt Caribisch, Indiaas, Filipijns en Welsh bloed, zijn familie is grotendeels moslim, maar zijn ouders zijn rastafari. “Vandaar ook mijn naam, vermoed ik, mijn ouders zijn fan van de Jamaicaanse reggaezanger Kiddus I.” Kiddus is een kind van zijn tijd: zijn muziek is een mix van soul, punk, grime, indiepop, dub, r&b en wat nog meer. Een ongehoorde slaapkamersound die meandert tussen de avant-garde-r&b van Flying Lotus, de rauwe grootstadspoëzie van King Krule en de dromerige indierock van Mac DeMarco. Hij bedacht er zelf de beeldrijke termen postfunk, moshpit-r&b en depressing dancehall voor. “Haha, ja, ik schud altijd van die dingen uit de mouw als mensen vragen wat voor muziek ik speel.

Ze is moeilijk in een hokje te stoppen, maar zo geef ik toch al een richting aan. Het liefst van al noem ik mijn muziek wereldmuziek.

Niet de duffe term waarmee de media niet-westerse muziek bestempelen, maar gewoon om te duiden dat mijn invloeden van over de hele wereld komen.”

Er zit een stoned kantje aan Kiddus’ muziek, zijn liveshows worden niet zelden

Kiddus

omschreven als acid trips. “Nochtans gebruik ik geen drugs, op wat wiet na,” lacht hij. “Maar het klopt wel dat mijn shows je uit het lood kunnen slaan. Mijn liedjes zijn in se heel dromerig, maar op het podium kan ik plots wild beginnen te schreeuwen en door de zaal stormen.

Hangt ervan af in welke mood ik ben.”

Kiddus heeft één ep uit, Snake girl - disc 1, het resultaat van een zelfopgelegde lockdown, hallucinaties en paranoia.

Binnenkort volgt deel twee, met de single ‘Mashallah’ als voorbode. “‘Mashallah’ is een moslimzegswijze, ‘loof de Heer en wees dankbaar’. Het zijn de laatste woorden die mijn grootvader tegen me zei voor hij twee jaar geleden stierf. Mijn songs zijn soms nogal donker, daarom wilde ik er die positieve gedachte in stoppen.”

KIDDUS 17/11, 21.25, Bonnefooi

Gecureerd door Pop-Kultur Berlin

DANS LE LABORATOIRE DE LA POP

IN THE LAB OF POP

L’année dernière, nous nous contentions d’une version limitée en ligne, mais pour sa troisième édition, le festival bruxellois Fifty Lab revient en force. Les programmateur.rice.s internationaux, du festival britannique We Out Here au néerlandais Down the Rabbit Hole en passant par le suisse Montreux Jazz Festival, ont mis une cinquantaine de jeunes loups à l’affiche dans cinq lieux différents. Nous misons sur les cinq temps forts suivants : la pop à la guitare reverb de la Néerlandaise Mazey Haze, la neo soul de la Suissesse Nnavy, le R&B défoncé du Gallois Kiddus, la pop apocalyptique de l’Américano-Allemande Sophia Kennedy et le néo-R&B bouleversant du groupe anglo-américain Gabriels.

Last year we had to make do with an abbreviated online version, but for its third edition, the Brussels showcase festival Fifty Lab is back in full force.

International curators, from the British festival We Out Here over Down the Rabitt Hole in the Netherlands to the Swiss Montreux Jazz Festival, have put about fifty young wolves on the bill at five different venues. The five to be reckoned with are the echoing guitar pop of the Dutch Mazey Haze, the neo-soul of the Swiss nightingale Nnavy, the stoned R&B of Welshman Kiddus, the apocalyptic pop of German-American Sophia Kennedy and the overwhelming neo-R&B of British-American Gabriels, already the highlight of this edition.

FR

EN

FIFTY LAB 17 > 19/11, verschillende locaties, www.fiftylab.eu 43

Culture. Classical music

‘Mozart was the first indie musician’ EN

There was a time when the name Víkingur Ólafsson only rang a bell with the biggest aficionados of classical music. But that time has passed. After four albums on the renowned Deutsche Grammophon label, the Icelandic pianist (37) is on the verge of breaking out of the classical bubble and becoming a global phenomenon.

— JASPER CROONEN

When Víkingur Ólafsson sits down for the interview, almost nothing gives away that I’m sitting in front of one of classical music’s biggest stars. Almost. We’re sitting at the offices of record label mastodon Universal, not quite the place a classical music journalist visits daily.

When I start my recording, I get a friendly but stern nudge: “Forty minutes.” Ólafsson came straight from a photoshoot, still has to head to both Klara and Musiq3, all the Belgian venues on his tour want to record promotional video’s ... The classical musician really gets the popstar treatment. Be it a popstar that plays Bach, Debussy or Mozart.

“That’s the advantage though,

that I’m not a popstar. I am playing someone else’s music, so I don’t have to talk about myself all the time. I have these wonderful co-creators in Johann Sebastian and Wolfie. It’s very freeing, I wouldn’t only like to talk about my little world.”

You consciously call them co-creators?

VÍKINGUR ÓLAFSSON: You have to

criticize the music you play. Deeply understand it from a compositional perspective, see it from the composer’s eye. I think if Bach were alive today, he would never play the Goldberg Variations the same way twice. I’m absolutely sure he would do different tempi, Mozart the same.

Have you ever tried writing out music and deciding where the crescendo and the decrescendo are?

Where does the phrase start? Where is the staccato? Is it allegro vivace or allegro con brio? When you try that it feels horribly limiting.

So it seems crazy to me to pretend that a Mozart score can reveal everything you have to know about how the music should sound.

That music was written out for an audience of 200 drunk aristocrats in Vienna. That’s a different thing than playing it at the BBC Proms for almost 6,000 people. That’s why I think we have to be open-minded about it. Nobody is pretending we

“The older Mozart got, the darker the music. And when Wolfie goes into minor, he means business!”

VIKINGUR ÓLAFSSON

44

Víkingur Ólafsson: “Debussy said that an artist’s obligation is to escape his own success. It is one of my favorite quotes.”

need the same costumes for King Lear as the ones they wore in The Globe 400 years ago. That’s a ridiculous idea. I think classical music should be redefined from generation to generation and performer to performer, just like we would with the works of Shakespeare.

Your latest album, the one you will be showcasing at Flagey, is all about Mozart and his contemporaries. How do you wish to redefine him? ÓLAFSSON: I’m focusing specifically on his dark side. Mozart is mainly known for his playful and inventive compositions in a major key. The minor pieces are really an exception.

But the older he got, the darker the music. And when Wolfie goes into

minor, he means business! All that melancholic, 19th century, romantic repertoire is unthinkable without him. He was really ahead of his time. You could say he was the first indie musician, in the sense that he broke away from aristocracy and started his own concert series. He hired an orchestra, he sold tickets, he hung posters … He did everything. The last ten years of his life were one big quest for independence and freedom from tradition. I want to try and reflect that aspect of Mozart. That’s also why I opted for the image with the black feather on the cover. It’s dark, but not heavy.

The music has this featherlight balance between tragedy and beauty.

It’s on top of the Deutsche Grammophon logo, which has never

Víkingur Ólafsson Icelandic pianist, born in 1984, who grew up in Reykjavik as the son of a piano teacher Studied at the famous Juilliard School in New York Has played with orchestras such as the Los Angeles Philharmonic, the Göteborg Symphony Orchestra and the Detroit Symphony Orchestra Has released several albums interpreting works by composers as diverse as Bach, Philip Glass, Debussy and Mozart in his own unique way

happened before and will never happen again. Another nod to the way Mozart took tradition and twisted it.

The album cover is indeed striking. In fact, all your albums come with a specific visual identity. Do you feel that’s an important part of your work as an artist? ÓLAFSSON: I do keep full creative

control over an album. People often criticise branding in classical music, but I don’t see it as something superficial. With many big labels, when they take over the marketing you are allowing yourself to be sculpted into something you’re not.

The industry wants to see you defined by your past successes and they want to build on that. Because

its proven and they want to form you into a brand that anyone can identify to. As an artist, you have to be one step ahead of that. Govern who you are and let the branding spring from that. So a day like today, filled to the brim with interviews and promotional obligations, I don’t see it as something external to the music. I see it as another way of expressing myself. It’s not just me trying to sell an album. It’s having a conversation about Mozart and Bach and Debussy, about the art of performing or recording, and I admit I quite enjoy these conversations.

Is that creative control also how you managed to release four immensely diverse records? You went from Philip Glass to Bach, then Debussy and now Mozart. Not exactly a

ÓLAFSSON: I think it’s just how I am.

I like diverse styles of music. But it wasn’t always easy to go this way.

When I did my first album for Deutsche Grammophon, the Philip Glass album, so many people labelled me as a minimalist pianist.

There were loud voices also from within the label that told me my second album must be American. I immediately resisted that, rather forcefully. I even threatened to leave, because my heart was set on doing a Bach album. I knew that if I were to do another Glass album it would announce to the world that I’m someone I’m not. That this is all I do. Luckily the second one, centred around Bach, turned out to be an even bigger success. But once that happened, they told me that my third album had to be Bach.

It goes back to one of my favourite quotes by Claude Debussy.

He said that an artist’s obligation is to escape his own success. You can’t write another Claire de lune, you have to go on and write La mer. You can’t write a second Fifth Symphony; you have to go on and write a Sixth.

You can only write one Moonlight Sonata. When everyone wants you to become this one thing, you have to resist it and know for yourself where you want to go. Now that I’ve made it this far, I think it’s a fun game to have people guessing what my next album is going to be.

(Laughs)

BRUZZ | INTERVIEW

stereotypical repertoire for a classical musician.

VIKINGUR ÓLAFSSON: MOZART & CONTEMPORARIES 23 & 24/11, 20.15, Flagey, www. flagey.be

“ONTVLUCHT JE EIGEN SUCCES”

« FUIR SON PROPRE SUCCÈS »

Víkingur Ólafsson. Er was een tijd dat die naam alleen bij de grootste aficionado’s van klassieke muziek een belletje deed rinkelen. Maar die tijd is voorbij.

Na vier albums op het Deutsche Grammophon-label staat de IJslandse pianist op het punt een globaal fenomeen te worden. “Toen ik mijn Philip Glass-album maakte, wilde iedereen dat mijn volgende album Amerikaans zou klinken. Maar ik wilde Bach doen. Debussy zei ooit dat een artiest zijn eigen succes moet ontvluchten. Het is een van mijn favoriete citaten.”

Víkingur Ólafsson. Il fut un temps où ce nom n’était connu que des aficionados de la musique classique. Mais cette époque est révolue. Après quatre albums sortis sur le label Deutsche Grammophon, le pianiste islandais est sur le point de devenir un phénomène mondial. « Quand j’ai fait mon album de Philip Glass, tout le monde voulait que mon prochain album sonne américain. Mais je voulais faire du Bach. Debussy a dit un jour qu’un artiste doit fuir son propre succès. C’est une de mes citations préférées. »

NL

FR

45

Under the skin

CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE BLCK MAMBA

‘À Bruxelles, je peux enfin me fondre dans la masse’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

« C’est l’amour de la musique qui me pousse », déclare Noonah Eze alias Blck Mamba, qui s’est fait un nom en tant que DJ et programmatrice radio, et depuis la semaine passée en tant qu’artiste avec son mix urbain audacieux et dansant. « La musique allume en moi le feu qui me permet de continuer. » — TOM PEETERS, PHOTO SOPHIE SOUKIAS « Enfant, je savais déjà que j’aimais vraiment la musique, mais je ne savais pas encore quoi exactement », se souvient la nouvelle productrice, qui a abandonné le « a » de son nom de scène pour améliorer sa visibilité en ligne. « Cours de chant, batterie, djembé, piano : j’ai tout essayé. Mais je ne me suis jamais dit : c’est ça. Ce sentiment n’est venu que lorsque j’ai

graphique, j’avais déjà du mal à terminer quelque chose. Ma chance a été d’avoir pour cette sortie un délai fixé par mon label.»

Pour sa première production, elle recueille surtout les fruits de son expérience de DJ. Sans faire de musique elle-même, elle a su développer son style. « Ma préférence pour l’afrohouse avec des influences

« Encore aujourd’hui, je souffre de la peur de rater quelque chose » commencé à mixer et à mélanger un peu tout. » Elle se souvient très bien comment, juste avant de faire ses débuts de DJ dans un café de Saint-Nicolas vers l’âge de 20 ans, elle a fait trembler son kot avec son mashup de Infinity Ink (Infinity) et My Humps (The Black Eyed Peas). « C’était ma meilleure transition dans un set plein de maladresses, de silences embarrassants et même un passage aux toilettes sans morceau préparé à l’avance. (rires) » Des erreurs de débutante, vite corrigées, car c’est dans son caractère : « Je n’aime pas faire les choses à moitié.

Quand j’ai une passion, je me donne à fond. » Pareil avec sa propre musique. « Je suis perfectionniste et je peux chipoter sans fin sur un morceau. Le défi pour moi était de passer de l’ébauche au produit fini. Même au KASK à Gand, où j’ai étudié le design 46

club transparaît, entends-je ici et là, et je suis contente parce que c’était le but. »

CADEAUX OCCASIONNELS Le succès n’en est qu’à ses débuts.

L’une de ses femmes DJ préférées a récemment fait vibrer un grand club londonien au son de sa musique, dit-elle avec enthousiasme. Mais cela ne signifie rien pour l’avenir : « Je serai toujours à la recherche de nouveaux sons et de nouvelles influences. » Son prochain track, qu’elle prévoit de sortir dans les six mois, devrait avoir un son beaucoup plus estival. Il ne faut pas s’attendre à trop d’un coup. « Je ne veux pas sortir des albums de trente titres, comme le font la plupart des rappeurs maintenant, plutôt des cadeaux occasionnels. Vous aurez le temps d’en profiter. » Selon Noonah, son déménagement de Gand à Bruxelles a été

crucial dans son évolution musicale. « La meilleure décision de ma vie ! Je suis devenue beaucoup plus ouverte et je suis plus à l’aise ici. J’ai hésité pendant un certain temps entre Anvers et Bruxelles, mais comme j’ai commencé à travailler pour StuBru, le choix a été vite fait. À Saint-Nicolas, on me dévisageait toujours, même si je faisais tout pour ne pas me faire remarquer. À Gand aussi, j’étais parfois la seule personne de couleur dans le tram. Tout le monde y travaille de 9 à 5, et j’avais l’impression d’être toujours une intruse. Ici, ce n’est pas le cas et je peux enfin me fondre dans la masse. J’adore ! »

TOUJOURS OCCUPÉE La fermeture des boîtes de nuit a libéré du temps pour la réflexion et l’expérimentation (avec le logiciel de musique Ableton). Grâce à l’énergie puisée dans son nouvel environnement, cette pause covid a permis à Noonah Eze d’oser se révéler en tant qu’artiste. « En plus de cela, Bruxelles a ouvert la porte aux bookings à l’étranger. La ville m’offre constamment des opportunités. » Maintenant qu’elle a quitté Schaerbeek pour s’installer à Yser, plus central, depuis cinq mois, elle semble encore plus enthousiaste.

« En traversant Schaerbeek à vélo après le confinement, je n’ai pas réalisé que les terrasses avaient rouvert. J’ai tout de suite dit à mon ami qu’on devait déménager. Je veux être là où ça se passe. Même enfant, je voulais être partout à la fois et encore aujourd’hui, je souffre de la peur de rater quelque chose (« fear of missing out »), ce qui est bête bien sûr, je n’y arrive pas parce que je dois mixer et que Noonah est toujours occupée. Mais même si je me plains parfois d’être occupée, au fond, j’adore ça. » Des acouphènes après l’été chargé de 2019 ont provoqué la panique et une prise de conscience. Après un traitement à l’oxygène, l’onde sonore obsédante dans l’une de ses oreilles s’est depuis atténuée pour ressembler au bruit de la mer, dit-elle. « J’en souffre principalement lorsque je suis fatiguée et stressée, une motivation supplémentaire pour prendre soin de mon corps, me reposer après avoir mixé, préférer les enceintes au casque... même si je suis consciente que je ne m’en débarrasserai jamais complètement. » BLCK MAMBA: DJ SET 17/12, 22.00, Vaartkapoen (en tant qu’invitée du collectif Moonshine)

BLCK MAMBA IN THE (AFRO)HOUSE

BLCK MAMBA IN THE (AFRO)HOUSE

”Het is de liefde voor muziek die me drijft,” zegt Noonah Eze, alias Blck Mamba. Ze maakte naam als deejay en radioselector en doet sinds vorige week ook als producer onze heupen shaken met eigen muziek.

“Als kind had ik al door dat ik muziek heel leuk vond, maar ik wist nog niet wat,” vertelt ze.

“Zangles, drum, djembé, piano: allemaal heb ik het geprobeerd. Maar nooit voelde ik: dit is het.

Dat gevoel kwam pas toen ik begon te draaien.” En nu maakt ze ook zelf muziek. “Mijn voorkeur voor afrohouse met rare clubinvloeden sijpelt door, hoor ik hier en daar, en dat stemt me blij.”

“It’s the love of music that drives me,” says Noonah Eze, alias Blck Mamba. She made a name for herself as a DJ and radio presenter, and since last week she has also been making our hips shake as a producer with her own music. “As a child, I already knew that I liked music, but I didn't know what exactly,” she says. “Singing lessons, drums, djembe, piano: I tried them all. But I never felt like ‘this is it’. That feeling only came when I started to spin.” And now she also makes her own music.

“Here and there, I hear how my preference for afrohouse with weird club influences has

NL

EN

seeped through, and that makes me happy.”

Blck Mamba Née en 1993 sous le nom de Noonah Eze à Saint-Nicolas, où elle organise toujours les Mamba Nights En tant que DJ, elle enflamme la dancefloor avec des mixes contemporains hip-hop et afro Déménage de Gand à Bruxelles en 2019 Avec Hooray, elle a sa propre émission sur Studio Brussel, où elle est toujours programmatrice le samedi de 21 à 22 heures Elle invite régulièrement d’autres DJ à ses soirées Mo Mamba

BRUZZ | INTERVIEW

Pendant le confinement, elle réalise ses premières productions dans la lignée de ses sets audacieux

David Hockney

CONCERTS | | | |

CASSANDRA JENKINS CAMILLE CAMILLE DANNY L HARLE - MECHATOK - YEULE SOPHIE HUNGER © Julia Dubois Rosca

18.11 19.11 20.11 27.11

8 Oct.’21→23 Jan.’22 at Bozar

16.12 | ROMANO NERVOSO + BOOGIE BEASTS + THE RACKERS

ALL CONCERTS - BOTANIQUE.BE

PRESENTEIT

David Hockney, "My Parents" (detail), 1977 Tate: Purchased 1981 © David Hockney

28.11 | CHARLES 04.12 | MUSIC PROGRAM NIGHT : SHOWCASING EMERGING TALENTS 09.12 | THYLACINE

‘Works from the Tate Collection, 1954-2017’

Brussels Volkstejoêter

Moeste Weite Wa Da’k Paas

David Hockney, «No. 125» (detail), 19th March 2020, iPad painting © David Hockney

een komedie van de Franse auteur Florian Zeller

26/27/28 november 3/4/5 december 4/5/6 maart 2022

ZINNEMA

Veeweidestraat 24-26, 1070 Anderlecht

Tickets & reservaties

‘The Arrival of Spring, Normandy, 2020’

€16/€18/€49

brusseleir.eu of 02 502 55 09

David Hockney_Bruzz_105x290mm .indd 1

25/10/2021 11:10

BRUZZ Select. Eat & Drink

Bogart kiest voor een discrete aanpak, maar de keuken is gedurfd.

Atypisch Italiaans NL

Anders dan de vele zaken die hun Italiaansheid van de daken schreeuwen, draagt Bogart soberheid en discretie hoog in het vaandel. Het maakt het restaurant er niet minder interessant om. — MICHEL VERLINDEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE BOGART FOODIES CORNER

••••

Keienveldstraat 20 rue Keyenveld, Elsene/Ixelles, 0494-67.75.46, www. bogartfoodiescorner.be ma/lu/Mo > vr/ve/Fr 12 > 14.00 & 19 > 22.30, za/sa/Sa 19.00 > 22.30

Het was op een vergeten hoek van de Keienveldstraat dat Bogart ons plotseling opviel.

We vergeten vaak dat in deze straat op 4 mei 1929 de Britse actrice Audrey Hepburn werd geboren. Als indirecte knipoog naar de gedenkplaat die deze gebeurtenis oproept, hebben de drie Italiaanse zaakvoerders van Bogart hun plek vernoemd naar de beroemde Amerikaanse acteur Humphrey Bogart. Een manier om in het Hollywoodthema te blijven? Misschien, maar vooral om een zekere elegante beheersing op te

roepen: die van Rick Blaine uit de film Casablanca. Audrey en Humphrey speelden trouwens samen in Sabrina (1954) van Billy Wilder.

Net als een ingetogen vorm van zwart-witcinema blijft ook het restaurant waarover we het hier willen hebben makkelijk onder de radar. Die discretie is een bewuste keuze. Het trio aan het hoofd van dit etablissement – twee chefs en een maître d’ – loopt niet te koop met zijn keuken, en dat in een stad die storm loopt voor al wat uit de laars van Italië komt. Met dikke

fluwelen gordijnen, een centrale toog, houten tafels en eenvoudige hanglampen creëert Bogart een intiem comfort. Aan één muur hangt een reusachtige siervinylplaat van Miles Davis’ album Plays for lovers. Had je al begrepen dat deze plek ideaal is voor een tête-à-tête?

Ook wij kwamen hier met z’n tweeën over de vloer, en het voorgerecht besloten we te delen: de ‘Burrata & Parmigiana’ (€15). De bereiding was een gedurfde herwerking: vier bolletjes burrata vergezeld door een room van parmezaan. De

gefrituurde aubergines waren slim gemixt met parmezaan, kerstomaatjes en look. Het smeuïge ensemble kreeg contrast dankzij krokante stukjes pane carasau, basilicum en kerstomaatjes. Moeilijk om beter te doen.

Het hoofdgerecht was een seizoenssuggestie: fusilli met ragout van Toscaanse worstjes en cantharellen (€22) De bereiding, geïnspireerd op een ragù bianco op basis van boter en kaas, verwarmde het verhemelte als een haardvuur op een koude herfstdag. We lieten ons overhalen om er een glas primitivo uit Apulië van het domein Passitivo (€7) bij te drinken: een bom van rode vruchten met een vanilleachtige afdronk. We vielen als een blok voor deze zachte vorm van zonde.

BRUZZ Select. Cinema

FILM OF THE WEEK

Fall of the alpha cowboy EN

Yippee ki-yay, motherfuckers! In the rough and wonderful psychowestern The Power of the Dog, the unsurpassed Jane Campion studies rancid ranchers.

— NIELS RUËLL

THE POWER OF THE DOG

••••

US, UK, NZ, dir.: Jane Campion, act.: Benedict Cumberbatch, Kodi Smit-McPhee, Kirsten Dunst, Jesse Plemons

Yihaa, Netflix is awarding the new Jane Campion film a cinematic career. A good thing that is too, because The Power of the Dog demonstrates the power of cinema, not only with breathtaking photography of landscapes that beg for myths and great stories. She was the first woman to win a Golden Palm with The Piano in 1993.

She was also the only one for a long time, until this summer Julia Ducournau shot the main bird at the Cannes Festival with her gender fluid horror film Titane. Partly because Campion cut her teeth on a TV series, the excellent Top of the Lake, it has been twelve years since the New Zealand director of such wonderful films as Bright Star, An Angel at my Table and Sweetie presented a new film. For the first time,

Benedict Cumberbatch, of all people, plays a rough, tough rancher.

she essentially focuses on male characters. She found inspiration in a novel by the American Thomas Savage.

Real men don’t bathe. Or at least not in a bathtub. A strong body odour proves your working strength and masculinity. Phil Burbank, who runs a large ranch in the Montana of a hundred years

ago with his brother George (Jesse Plemons), who does appreciate modern comfort, suggests something along those lines. To his horror, the brother marries a widow (Kirsten Dunst). To his even greater horror, she has a son (Kodi Smit-McPhee) who does take baths, loves flowers, studies medicine and can’t even ride a horse.

BAD BOY BENEDICT

Real-life couple Jesse Plemons and Kirsten Dunst fall prey to Cumberbatch’s power games.

50

The callous alpha cowboy who imposes his suffocating macho ethos and old-fashioned view of masculinity on all those around him takes pleasure in making everyone’s life a living hell for some dark reason. The sturdy male seems unable to lose the cruel power play with the newcomers to the ranch but it derails ugly.

It suggests that Campion is here venturing into a de- or reconstruction of the primal American western genre. The cowboy mythology also interests her but in terms of atmosphere, content and belief in full-blooded cinema about destructive men, The Power of the Dog is more in

line with Paul Thomas Anderson’s masterful gems There Will Be Blood and The Master. She also uses the same fantastic film composer as Anderson: Radiohead musician Jonny Greenwood.

No matter how fabulously beautiful the light falls on the vast and breathtaking landscapes, her film becomes increasingly dark. More than once you have the feeling of wandering around in Campion’s bad dream. Or Benedict Cumberbatch’s. Because yes, the rough, tough rancher who castrates bulls is played by the finely-honed Brit from The Imitation Game, Doctor Strange and the TV series Sherlock.

He’s doing so well it’s like you can smell him.

Even apart from the drama, The Power of the Dog is a blissful experience. With great pleasure and an eye for beauty and expression, Campion films the horses, the natural beauty and the cowboys who look like satyrs. It earned her the Silver Lion for best director at the Venice Film Festival.

What a ride that Campion is riding.

FESTIVAL

MORE FILM

Le Tiger King bruxellois FR

Avec le festival Restored!, la Cinematek braque ses projecteurs sur des films restaurés. Le programme ronronne comme une tigresse. — NIELS RUËLL

Le Joe Exotic (spécimen de la série Netflix Tiger King) d’il y a cent ans était originaire de Bruxelles. Paul Bourgeois, alias Paul Sablon, apparaît dans tant de villes et de continents avec des casquettes si différentes (aventurier, cameraman, acteur, réalisateur, dresseur d’animaux, inventeur, charlatan) qu’il fait penser à un personnage de roman d’un écrivain de série B accro à l’opium.

L’historienne Leen Engelen a découvert qu’il avait été employé comme opérateur par la société cinématographique Pathé avant la Première Guerre mondiale. Il se distingue par ses cascades et devient le cameraman attitré des films animaliers d’Alfred Machin. Ce pionnier du cinéma français avait un studio de cinéma avec un petit

CHROMOSOME 3

zoo dans le domaine du Karreveld à Molenbeek.

En 1912, il s’installe aux États-Unis et devient l’homme de l’industrie du cinéma qui impose sa volonté aux animaux sauvages. Dans Joe Martin turns’em loose d’Universal, il mène un orang-outan par le bout du nez. Avant la Première Guerre mondiale, les films avec des animaux sauvages étaient une véritable mode. Selon un article paru dans le LA Times le mois dernier, Sablon utilisait des méthodes barbares. Il a battu à mort un lion récalcitrant. Un ours lui a écrasé la main.

En 1916, il a dû fuir Hollywood après une escroquerie à grande échelle.

En 1940, il meurt à Laeken, après être apparu à plusieurs reprises dans les journaux

avec une nouvelle invention ou une affaire de fraude.

La Cinematek a restauré et numérisé l’un de ses films animaliers de 1906. Dans On the Trail of the Tigress, la femme d’un millionnaire est enlevée par « la Tigresse ».

Cette curiosité n’est qu’un des appétissants amusebouche du festival Restored!.

Chromosome 3 est un film culte de David Cronenberg sur des enfants meurtriers.

Restauré, In the Mood for Love de Wong Kar-wai est plus beau que jamais. Sans oublier Irréversible - Inversion Intégrale de Gaspar Noé. Les aventuriers savent pourquoi.

ON THE TRAIL OF THE TIGRESS 25/11, 19.00, Cinematek RESTORED! 20 > 30/11, Cinematek, www.cinematek.be

1

Kom hier dat ik u kus ••• BE, dir.: Niels van Koevorden, Sabine Lubbe Bakker, act.: Tanya Zabarylo, Wine Dierickx

NL/ Het regisseursduo Sabine Lubbe Bakker en Niels van

Koevorden kan je kennen van Ne me quitte pas, een beckettiaanse documentaire over de vriendschap tussen een Vlaams-Brusselse en Waalse drinkebroer. Hun eerste speelfilm is een meer dan geslaagde adaptatie van de tweede roman van Griet Op de Beeck. De oudste dochter krijgt veel te grote verantwoordelijkheden wanneer haar gedweeë vader na de tragische dood van haar moeder hertrouwt met een allesbehalve standvastige vrouw.

Zichzelf voor alles en iedereen opzijschuiven wordt een verstikkende gewoonte. De intieme, aangrijpende, nooit overdrijvende film maakt die beklemming invoelbaar. (NR)

2

Vitalina Varela •••• PO, dir.: Pedro Costa, act.: Vitalina Varela

FR/ Avec une ingéniosité cinématographique radicale, le réalisateur portugais Pedro Costa transforme une réelle et sombre tristesse en une expérience visuelle hypnotique et monumentale. Récompensé du Léopard d’Or à Locarno, son film sorti en 2019 reconstitue l’histoire de Vitalina Varela avec l’intéressée elle-même.

Arrivée trop tard à Lisbonne pour enterrer un mari qui ne s’occupait plus d’elle depuis des années, la Cap-verdienne est dévastée par le chagrin. Extrêmement seule et craignant la déportation, elle se retranche dans la baraque inachevée de son mari. Flagey a eu la merveilleuse idée de reprojeter les joyaux précédents de Pedro Costa. (NR)

3

The Worst Person in the World ••••

NO, dir.: Joachim Trier, act.: Renate Reinsve, Anders Danielsen Lie, Herbert Nordrum

EN/ Twelve studies, thirteen accidents, fourteen stiles,

fifteen successes, sixteen lovers: at the age of thirty – what, already? – Norwegian Julie looks back on a turbulent life in just about every aspect. She feels like the worst person in the world, but of course she is not. We see a talented, lively, intelligent young woman dancing with life. Renate Reinsve’s sparkling performance won an award at Cannes this summer. With this fresh, millennial portrait, divided into twelve chapters, arthouse star Joachim Trier returns to the great form he showed with Reprise and Oslo, 31 August. (NR) 51

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

THEATRE & DANCE

Toujours plus près FR/ Après une année de pause covid, le KVS et des festivals, théâtres et organisations culturelles d’Argentine, du Chili, d’Uruguay et du Brésil organisent la deuxième édition du festival Próximamente. Le programme qui fait venir des artistes d’Amérique du Sud est encore plus vaste que la fois précédente, en raison de l’augmentation du nombre de partenaires visant à accroître l’impact de cet échange transatlantique. L’événement de sept jours présentera une quinzaine de créations, dont plusieurs productions en cours.

La journée d’ouverture est consacrée à un « State of the Arts » d’Amérique latine et à la production Mutilados encore en cours, dans laquelle le metteur en scène Luis Guenel Soto et l’actrice Ébana Garin reviennent sur le soulèvement social au Chili en 2019.

Dans l’esprit de l’époque, divers projets abordent des questions sociales actuelles. La Brésilienne Carolina Bianchi, par exemple, présente la première partie de sa série Cadela Força sur le féminicide. Sa compatriote Janaina Leite nous donne un aperçu du processus de Story of the Eye, portant sur les travailleur·se·s du sexe pendant la pandémie. Avec Precarizada, l’Argentine Josefina Gorostiza dépeint la situation précaire de l’artiste passionné. Tandis que le brésilien Preto Amparo dénonce dans

MUTILADOS

HOMEMADE

Violento. les violences policières, les arrestations massives, le génocide et l’hypersexualisation des corps noirs. L’artiviste autodidacte Zahy Guajajara, originaire du peuple Tentehar-Guajajara au Brésil, accompagne son film d’une vidéoconférence. Sans oublier deux créations de la Chilienne Manuela Infante: sa vision féministe des Métamorphoses d’Ovide et sa pièce How to Turn to Stone, considérant la pierre comme l’antithèse d’une vision du monde basée sur la croissance. De sont côté, l’extraordinaire País clandestino International Company présente des visions utopiques et dystopiques du futur dans El Mágico If. L’installation sonore Sea of Silence de l’Uruguayenne Tamara Cubas, réalisée avec des tonnes de sel, est l’un des éléments marquants du festival. Tout comme What Shines Through Two Different Things du Bruxellois Diego Echegoyen et Ezequiel Menalled, diffusant à Bruxelles des bruits d’ambiance enregistrés à Buenos Aires. À l’invitation de l’auteur de théâtre argentin Fernando Rubio, Pitcho Womba Konga passera cinq jours dans une cabane en bois sur l’esplanade à l’arrière du KVS pour la performance The Time Between Us. (MB) PRÓXIMAMENTE 22 > 28/11, KVS, www.kvs.be

1

Een huis vol hoop NL/ Kuno Bakker is de geinige Nederlandse

acteur van het Amsterdamse theatercollectief Dood Paard, en Mokhallad Rasem de Belgische acteur van Iraakse afkomst die nog altijd maker is bij Toneelhuis.

De twee mannen zijn bezig aan een trilogie, die gewoon gaat over hun ontmoeting en de gesprekken die daaruit voortkomen. Wij waren fan van hun eerste creatie De verse tijd, waarin hun vriendschap aftastend werd opgebouwd. In Homemade zetten de tweede en volgende stap en gaan ze een mooi, veilig en duurzaam huisje bouwen waar ze allebei gelukkig van hopen te worden.

(MB)

HOMEMADE 17 & 18/11, 20.30, Kaaistudio’s, www.kaaitheater.be

2

Paroles peules

FR/ Entamée à l’Épicerie, la quatrième édition du festival que l’association et troupe de théâtre molenbeekoise Ras El Hanout consacre aux cultures islamiques poursuit son exploration de la culture peule à Bozar. Dans la pièce de théâtre IWDI racine, une jeune bruxelloise retourne en Guinée, pour un voyage initiatique dans le village d’origine de son père. Sous la rotonde Bertouille, on se réunira comme sous l’arbre à palabre pour écouter des contes qui racontent les mésaventures d’un agneau mal aimé qui scelle le destin de toute une famille ou la rencontre aux conséquences inattendues d’une jeune femme non fertile avec un génie. (GB)

FESTIVAL SALAM ALEYKOUM 20 & 21/11, Bozar, www.bozar.be

3

A web of worlds EN/ Projectwww is a dance theatre project by

around twenty-five young people aged between fifteen and nineteen from Brussels and Flemish Brabant, for people of the same age. Young people from different schools who on stage reflect the complexity of the city, express their opinions on themes that they deal with daily: identity, the digital world, social media. In weaving their patchwork of opinions, life experiences and creative expressions, they were assisted by coaches Saskia de Ronde, Nadine Baboy, Nico Chanh Leroy and Moïse Kamitatu. (MB) PROJECTWWW 19/11, 20.00, Zinnema, www.zinnema.be

52

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

CASSANDRA JENKINS

1

As g’et mo wet NL/ Je hoeft geen chanteur als Lange Jojo te zijn

om in het Brussels te zingen. Naar jaarlijkse gewoonte gaat Brusseleir, de vzw die het Brussels dialect promoot, op zoek naar jonge Brusselse artiesten die hun beste Brussels willen bovenhalen. De organisatie daagde hen uit om een song schrijven in het dialect over het leven in de stad. De zeven geselecteerde bands mogen nu elk hun nummer in de AB komen voorstellen. De namen van die acts spreken alvast tot de verbeelding: Arm Vlaanderen, Graaf!, KZK, Leblanc, Lonsin, Mek ‘dr ‘dr en Zyfa. Op het programma staan ook nog enkele spesjole gaste en een dj-set van DOP Massacre alias DJ Saucisse alias The Pop of Dop. Geif mo bezze! (TZ)

TUUB 20/11, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

2

Rien ne se perd

FR/ Cassandra Jenkins faisait partie de Purple Mountains, le projet éphémère du chanteur indé de Silver Jews, David Berman, parti trop tôt. Dans An Overview on Phenomenal Nature, son deuxième album, l’autrice-compositrice-interprète new-yorkaise revient à plusieurs reprises sur cette tragédie avec des pianos qui murmurent et des cuivres en sourdine entre des guitares sonnant comme des feuilles qui tombent. La perte est le fil rouge de son disque, mais elle offre aussi une lueur d’espoir : rien ne se perd, tout se transforme. Pensez au regard foudroyant de Weyes Blood, au doux réconfort de Natalie Prass et à l’audace musicale de The Weather Station. Il y a pire comme références. (TZ)

SUN-MI HWANG & BART MOEYAERT

1

Schattenjacht NL/ Ware Bart Moeyaert gehuisvest in een

Engelse cottage of New Yorkse skyscraper, dan zou de schepper van leeftijdsgrenzeloze koesterboeken als Duet met valse noten, Broere, Luna van de boom, Mijn hart is een pinguïn, Verzamel de liefde, Dani Bennoni, Jij en ik en alle andere kinderen, Tegenwoordig heet iedereen sorry, Het hele leven en Iemands lief een national treasure worden genoemd. Geen idee hoe dat koosnaampje in het Koreaans klinkt, maar de kans is groot dat Sun-mi Hwang het in ontvangst zou mogen nemen voor werk als Het huis met de kersenbloesem, De hond die durfde te dromen en De kip die dacht dat ze kon vliegen. In de kleine schatkamer van Passa Porta kan je beide literaire fenomenen samen bewonderen. (KS)

2

FR/ Vous aviez prévu de vous rendre au cinéma Galeries dans le cadre de l’incontournable festival du film queer Pink Screens qui bat son plein dans la capitale ? Ne manquez surtout pas de faire un tour au sous-sol. L’artiste bruxellois Romain Vennekens y présente Flowing Spirits, une exposition célébrant les identités de genre fluides (non-binaire, genderqueer, transgenre, pangenre,… ) à travers une cinquantaine de photographies, des entretiens et aussi une installation vidéo. Au fil de ce puissant parcours visuel et sonore, cinq personnalités inspirantes, dont plusieurs artistes bruxellois.es, nous parlent d’identité, d’émancipation, de confiance, d’amour et de discriminations. (SOS)

3

3

funk than David Mizero Tricot aka DTM Funk – the initials do not refer to his name but to the taxi company next door. The Antwerp-based DJ with Rwandan roots, who last year set up his own label San-Kofa Rhythm Records, honed his skills for a while in Berlin but is now once more operating from the city on Scheldt. His label, which has already released music by Susobrino, among others, does not focus purely on dance music, but also requires an attentive ear.

Listening and dancing, it can be done! (TZ) NITE 012 : BYRON THE AQUARIUS + SENGA FERREIRA LIVE + DTM FUNK + FRANCESCO DEL GARDA + HICHAM 20/11, 23.00, C12, c12space.com

NL/ Tom Van Laere, alias Admiral Freebee, zat

tijdens de pandemie niet stil. Op zijn zevende studioalbum The gardener presenteert hij een gloednieuwe sound, waarin breed uitwaaierende toetsenpartijen, diepe bassen en spannende vocalen de boventoon voeren. Mail ‘Freebee‘

Beautés fluides

FLOWING SPIRITS – BEYOND THE BINARY > 23/11, Cinéma Galeries, www.galeries.be & www.pinkscreens.org

EN/ Nobody better to filter the fun out of

5x2 tickets, AB, 19/11

SUN-MI HWANG & BART MOEYAERT 17/11, 20.00, Passa Porta, www.passaporta.be

CASSANDRA JENKINS 18/11, 19.30, Botanique, www.botanique.be

Having fun with da funk

ADMIRAL FREEBEE

GISÈLE VIENNE

5x2 tickets, Kaaitheater, 18/11

FR/ Dans la nouvelle production de Gisèle Vienne

(interview en page 32), L’Étang, un enfant simule son suicide dans un étang par manque d’amour maternel. Adèle Haenel (Portrait de la jeune fille en feu) partage la scène avec Ruth Vega Fernandez. La musique est assurée par Stephen O’Malley du groupe culte SUNN O))). Envoyez « Vienne »

Power to the poster EN/ “The posters I make are my way of reacting

to certain social issues. I hope they point situations out to people, give people insight, or raise awareness,” Teresa Sdralevich said when we visited her studio back in 2013. The Italian who has built up a practice as a graphic designer, illustrator and silk-screen printer in Brussels, in her posters shows how radicalism and refinement, minimalism and warm engagement are not mutually exclusive. The French translation of her book Poster Power is being presented at Grafik, Schaerbeek’s Valhalla for graphic arts and during a workshop you can learn how to turn that rough idea in your head into a gem of visual expressiveness. (KS) TERESA SDRALEVICH: POSTER POWER! 19/11, 18.00, Grafik, www.grafik.brussels

PITCHO WOMBA KONGA 5x2 tickets, KVS, 23/11, 21.30

EN/ For The Time Between Us, Pitcho Womba Konga, one of the KVS faces, leaves his comfort zone to take up residence in a wooden hut on the square behind the KVS theatre where he will be living, sleeping, eating, and telling stories. Mail “Pitcho” 53

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. sales@bruzz.be Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; DISTRIBUTIE Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; BE98 3393 Ute IBAN: Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Utevan Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Vlaams Brusselse Buiten België: 30 euro per Media jaar. vzw ALGEMENE DIRECTIE Buiten België: 30 euro per jaar.

DirkOPLAGE De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE BRUZZ Flageyplein OPLAGE Dirk De Clippeleir OPLAGE : 62.609 exemplaren. 18, 1050 Brussel, HOOFDREDACTIE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

02-650.10.65 Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), ADVERTEREN? HOOFDREDACTIE ABONNEMENTEN ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Josiane De Troyer Mathias Declercq Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Mathias Declercq Gratis sales@bruzz.be CULTUUR & UITin Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; GerdDISTRIBUTIE Hendrickx CULTUUR & UITute.otten@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 6044 3393 Gerd UteHendrickx Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be REDACTIE van Vlaams Brusselse Media vzw ALGEMENE DIRECTIE Nathalie Carpentier, EvaDIRECTIE Christiaens, Sarajaar.

De Buiten 30 euro per Dirk REDACTIE De ClippeleirBelgië: ALGEMENE Sloover, KrisDirk Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn DeCarpentier, Clippeleir OPLAGE 55.000 exemplaren.

Nathalie Eva Christiaens, Sara De HOOFDREDACTIE Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn HOOFDREDACTIE ADVERTEREN? Marthe Paklons, Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Mathias Declercq Post, KurtPitteurs Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Kristof hoofdredacteur), 02-650 10 61, (algemeen sales@bruzz.be Zonderman Mathias Declercq Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom CULTUUR & UIT DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, MEDEWERKERS GerdZonderman Hendrickx ute.otten@bruzz.be CULTUUR & UIT Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Gerd Hendrickx REDACTIE ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, SaraMichaël De Nicolas Bechet, Bellon, REDACTIE Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Pitteurs (algemeen Sloover,HOOFDREDACTIE Kris Hendrickx, BettinaKristof Hubo, Jasmijn Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nathalie Carpentier, EvaVan Christiaens, Sara DeNick hoofdredacteur), Renterghem Post, Kurt Snoekx, Sophie Bram Soukias, Roan Van EINDREDACTIE Sloover,Tom Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Van Bogaert, Michel Verlinden Eyck,Trachet, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom &Van UIT Gerd Hendrickx Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Karen De CULTUUR Becker, Geert der Hallen, Sophie Zonderman Eyck, Steven Van Maarten TomKris REDACTIE Eva Garsse, Christiaens, SaraVerdoodt, De Sloover, Soukias EINDREDACTIE Zonderman MEDEWERKERS Hendrickx, Bettina Hubo, Post, Kurt Karen De Becker, Geert VanJasmijn der Hallen, Sophie VORMGEVING Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Soukias MEDEWERKERS Patrick Jordens, TomPlaizier Peeters, Niels Ruëll, Nick Heleen Rodiers, Ruth Van Garsse, Tom Zonderman Nicolas Bechet, Michaël Bellon, Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden VORMGEVING VERTALING Patrick Jordens, Tom Nicolas Peeters, Alsteen, Niels Ruëll, NickBechet, MEDEWERKERS Gilles Heleen Rodiers, Ruth Plaizier JohnEINDREDACTIE Arblaster, Frédérique Beuzon, Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Martin McGarry, Laura Jones VERTALING Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, EINDREDACTIE Soukias Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Michel Verlinden FOTOGRAFIE Karen& DeILLUSTRATIE Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Holmer-Arblaster, Laura Jones,Becker, MartinSophie McGarry EINDREDACTIE Karen De Noémie Soukias BartVORMGEVING Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, HeleenSoukias, Rodiers, Ruth Plaizier Geert Van der Hallen Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, & ILLUSTRATIE VORMGEVING VERTALING Saskia Vanderstichele, Vercnocke VORMGEVING Plaizier, HeleenNoémie Rodiers Bart Dewaele, Wide Kim, Ruth Wauter Mannaert,

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie COLOFON Nick Trachet NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding Brusselaar die de stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar die de stad toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een voor nader onderzoek.

Iktegelijk kwam terug wanneer hij of zij thuiskomt, eten magslachten! dan met al een vederlicht wit Geen spoor van moet jebroodkruim. er al een hele het hoop pistolet metvoor inhoud, dat laatste verwijderde Ik altijd liet desesamzaadjes, stukken rustig bakken in ruime lauw zijn, er forse is genoeg iedereen. nieuwlichterij als slaapbollen ofolie hetteergste: ‘behangerslijm’.

En dat is NickTrachet Trachet even omerde maten kunnen nemen.

Het voegde behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding Ik deeden erikik wat water bij om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de Nick voeding lijkt er niet zover naast.

Ouderwetse Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar toe, wat pepertjes en look. uur was verder te laten lopen. ik al Na kipanderhalf met het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt dat jecentimeter, erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam hetculinair behangerslijm werd op en dewereld wereld culinairis zo groot en de de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit,dezelfde (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. bijten, daarvoor is het te hoog. moet het inerg nieuws dat Nutella kleinere potten op de markt ontdekt manier gemaakt als een velouté, ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met een dan eten we wat later.

In deJe tropen zijn maaltijden hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een of lichtelijk pletten.

Om heteen terond breken brengt. Voor prijs als de vroegere maar dan met antischimmelmiddel krokante, dunne korst omhuld een trouwens ergmaar relatief, iedereen krijgt bord agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of van Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. wanneer hij of zij thuiskomt, het mag dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor kent een pistolet een snedeerbij. in deInbovenkant. grotere, uiteraard! Ja, de hazelnoten zijn duurder deeten restaurants heersten de egushi – wordt gebruikt in iedereen.

Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet omla. deZe nubeweren lauw zijn, is het altijd genoeg voor nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Ik emulsiesauzen als bearnaise en er bij hoog en laag Technisch isvoornamelijk datbijer om zwellen van het deeg inhoop geworden En de mensen niet voor nader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet je er al een hele tegelijk Ik deed wat water bij om hetmeloenstoven Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet West-Afrika.

Het de van een overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijnvia legkippen zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje ook Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt hollandaise, maar rustig die werden dat de bechamel of salsa colla al dezaden de hete oven opzijn teerinvangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het volumeforse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde verder latendat Nu had ikten alstukken kipen met het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt liet de rustig bakken in ruime olie isvele zote groot jeIk erverlaten niet onmiddellijk inajuin kunt kleiner teal worden.

Niet langopgeleden kwam het soort, of van pompoensoorten, gepeld die te oud zijn volgens de normen van de van gezonde vijftiende eeuw bekend was aan hetlopen. geschiedenis op rust vertelde mij lang voordele geleden dat verkleining. (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. bijten, daarvoor is het te hoog.

Je moet het in nieuws datgaan Nutella kleinere potten op de markt Nick Trachet gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren uiteraard niet ik even om de maten te kunnen nemen.

Het (vloeibaar groentemoes) of gehakte ajuin aan ding hof de Medici.

Volgens Augusteen ikcoulis Nick Trachet voegde er behoorlijk wat denog vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwamMeestal mijn huisgenote terug van devanvan graag wat Afrikaanser.

Kennen staat dezelfde er het lachende gezicht eendie sneehet twee breken of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken brengt.

Voor prijsvoor als de vroegere der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast lichtere jus.

Escoffi er kwam de saus mee uit Brusselaar die destad stad woog 45 gram, bolrond metanderhalf een diameter van genitaliën van een de godin Ceres.

Se non è vero … of dagelijkse zoektocht naar voedsel de Brusselaar die de agussi?

Agussi – ook bekend als agushi Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. toe, wat pepertjes en look. Na uur was kent pistolet een snede inegusi, de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten duurder Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de zijn In huiselijke kring (en in de Spanje.

Dat kan ook, zowel Louis’ egushi – wordt voornamelijk gebruikt in HetIkgaat overeen diepvrieskip.

Maar niet om de nu Pistolets zijn per defi nitie wit.

Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg pakje dat meer en de wereld culinair Technisch is dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer!

En de mensen houden niet en demoeder wereld culinair twaalf centimeter, de hoogte zeven dezijn kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar Italiaanse keuken) is de bechamel als zijn echtgenote waren West-Afrika.

Het de zaden van een overal dominerende ‘plofkip’. zijnvia legkippen symbool voor de oven godin dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin de hete open te moeten vangen.

Maar eenmeloenleraar van prijsverhoging, dusontdekt doenHet ze het volumeontdekt saus.

Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is er ginder verzot op.

Bij ons centimeter.

Zo’n raspistolet is met een erg nog steeds aanwezig.

Spaans.

Maar het kansoort, natuurlijk dan eten we mij wat later. de tropen zijn maaltijden of vanzijn vele pompoensoorten, gepeld en Indat die te oud zijn volgens de normen van de geschiedenis op rust vertelde lang geleden verkleining.

Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonenmijn feestdagen, tot gemalen.

Het resultaat lijkt watverzinnebeeldt; op een amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan niet Meng in pan gelijke hoeveel-omhuld datuiteraard de bereiding al langer onder het die snee de vruchtbaarheid de Laatst kwam huisgenote terug van de krokante, maar dunne trouwens erg relatief, iedereen een rond bord een worden der. uit het fijnste meel gebakken, simila bij de korstkrijgt pluimgedierte. Het leken wel zijn porties voor Je schreef vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar de ook niet meer gepast voor met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling brave kip heden boter (olie lukt ook hoor!) en volk wijd bekend was.

Daar genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Romeinen.

Dat gaf inwanneer het Duits het lilliputters. Niet ‘onze’ vuistdik, maarsmaak chocoladereephij woord of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen winkel. moderne die liever heeft nu met de nogAfrikaanse ook groene groenten bij, zoals degradeerde tot de goedkoopste proteïne optoen dekippakje huishoudbloem laat dat samen niemand over.

Pistolets zijn per defi nitieokra’s, wit. Ze en staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een dat meer Semmel, naam deze broodjes dun. Kolibries zonder kop!

Vansteeds agussi de maakt menvoor ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van Met tandpasta.

Dusbezingen gaan deze vogels naarzeker nog Nick Trachet maar bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika. vreugde bakken. daar wat tijd voor. de velouté ontstonden lauw zijn, erNeem is altijd genoeg voor iedereen. symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of leek alsof het broodbeleg moest Uit bevatten.

Daarin saus. Agussi bindt erg In mooi enmuseum geeft een romig Azië ende Afrika.

Men is er verzot op. Bijin ons het zuiden van dat het van Er was een tijd dat portie van deginder werkman tomaatje zorgt ervoor datland. jeIk jezijn kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per Dat bakken is bedoeld ombij de om het stoven meerdere andere sauzen volgens Volkorenpistolets een ontheiliging!

Pistolets HeleenFrédérique Rodiers, Ruth Plaizier zat wat dus moet doorgaan voor koploos John Arblaster, Beuzon, Brusselaar die de stad en deed er wat water rustig Wie langs de Afrikaanse winkels wandelt, moet resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven kipwas vroeger iets zonen feestdagen, tot zonnebloempitten: puur gladde VERANTWOORDELIJKE korst.

Het broodje Is hetzijn. uwas ook opgevallen?

Alles in de voeding lijkt Napels zag iktot verkoolde deteuitbargroot moest Dat toen devoor ‘terrassiers’ Marsily, Steve Ivan Put, George Holmer, Martin McGarry, LauraMichiels, Jones VERTALING Frédérique Beuzon, VERTALING worden uit het fipistolets jnste meeldie gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het leken welhetzelfde porties voor UITGEVER bloemsmaak doen verdwijnen. principe.

In de eerste de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig ginder wordt gevlogen, mogelijk de naar wereld culinair ontdekt met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnenNu had ik al kip met eenal fenomenale ontwikkeling de brave kip Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta verder te laten lopen. ajuin het zeker zijn opgevallen: op de vitrine hangt Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden.

Niet lang geleden kwam het Romeinen.

Dat gaf in het Duits hetkoude woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepVoeg daar dan plaats ofte witte saus, onbepaalde sudderen.

De agussisaus is melk bij. met subsidies van de EU. Die moet wel ergde bechamel Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry McGarry nutijd ookverder nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tothandel de goedkoopste proteïne op de Flageyplein 18, 1050 Elsene.Mannaert, Noémie Bart Dewaele, Kim, Wauter VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Semmel, nog steeds deook naam voor deze broodjes overleefd. dun.

Kolibries zonder kop! met devaker Bobcat ofmarkt.

Kubota en moeten ze het na hun Genoeg, de saus mag slap ze zal Je moet die niet op basis vanmarkt bouillon ofeen (het rook écht naar kip inzijn, dehoog. keuken), maar ikvanhad wel dan een reclame voor pluvera. erg vullend, smaakt klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want deniet eigenaars van merk maar zeker bijvoorbeeld spinazie.

Een Hetzelfde inkleinere Afrika.

Met vreugde bezingen Marsily, Steve het Michiels, Ivan Put, FOTOGRAFIE &Vlaams ILLUSTRATIE bijten, daarvoor is het te in nieuws dat Nutella potten op de FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bruzz is Kristof een uitgave de BrusselseBart Dewaele, Pitteurs in het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een Kim, Wauter Mannaert, Noémie Steve later indikken.

Roer krachtig om de fumet wordt gedraaid, maar op basis Nu stilletjesaan de feesten beginnen Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd delachende Belgische gezicht van een Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen vanMarsily, EcoNoémie het nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Flageyplein 18, Put, 1050 Meestal staat ervan het twee of lichtelijk pletten.

Om het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere Michiels, Ivan Saskia Vanderstichele, Wide Napels zag ik verkoolde pistolets de uitbargroot moest zijn.

Datwordt was toen deroom. ‘terrassiers’ Michiels, Ivan Put, UITGEVER kenwerd en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroepisgeworden. ”Tu sais où est le de hete pepers, tot jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk PrintVERANTWOORDELIJKE CenterMarsily, (DPG Steve Media) klonters op tedie lossen.

Maak je geen van Later dat gedemote naderen, het misschien een boven een bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

Saskia Vanderstichele, Vercnocke Vercnocke Bruzz is een uitgave vanWide de Vlaams Brusselse Kristof Pitteurs sting van tijd deagussi?

Vesuvius inAgussi het jaar 79 hebben nog subsidies met de schop werkten.

Vandaag doenhoofddoek. ze erg dat – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke en wordt gesubsidieerd door onbepaalde verder sudderen.

De agussisaus is met van de EU. Die handel moet wel kent pistolet een grotere, uiteraard! hazelnoten zijn uit zijn broodje, is ereen plaats voor extra problème?” zei groothandelaar op de zorgen, die verdwijnen op snede den duurin de bovenkant. cratiseerd tot kruim melk.duurder Doe er kaas bij zo goed begin omeen stil te de staan bij Ja, de de Ik kocht zo’n kip en winkelier waarschuwMedia vzw,1050 wordt gedrukt de persen van Eco Flageyplein 18, Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER de Vlaamse Gemeenschap en op deUITGEVER Vlaamse VERANTWOORDELIJKE overleefd. met de Bobcat of want Kubota moetenvan ze het na hun erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar verdwewinstgevend zijn, de en eigenaars merk Print Center (DPG Media) egushi – wordt voornamelijk gebruikt in echt wel.

Zijn de klonters en je krijgt een mornay, een albufera Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu saus?

Om een of andere reden beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est Kristof Pitteurs Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse de mij: geworden “Poulet dur!”

Strong chicken lees je Gemeenschapscommissie.

Kristof Pitteurs Technisch isdedat om het zwellen van het deeg in meneer! de Greppels mensen houden Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren deEn fitness. graven is een niet ook wat Te eten vingers, staan in denaar top vijfhonderd van Belgische enFlageyplein wordt gesubsidieerd door van Eco Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen 18, 1050 1050 Elsene.

Flageyplein nen, voegmet dan een teentje look bij, van een isde dan weer met rode pepers (of West-Afrika. een passieEen quehebben lesoveral gens nedominerende mangent plus.” groot weleens inEuropeanen Engelstalige recepten.

Surinamers inoù Het zijn de zaden meloen‘plofkip’.

Het zijn legkippen ken een en de ware pistoletoloog trekt eerst datvangen. natte zittend beroep geworden. ”Tudeel sais est levia Printde Center (DPG Media) Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse boven bord rijst.

Smakelijk. fortuinen. de hete oven op te Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het volumeBRUZZ eenuitgave uitgave Vlaams Brusselse Bruzz isiseen vanvan de de Vlaams Brusselse een zo laurierblad envoor eenextra rasp musonze grootouders voor gebonden sauzen. en wordt gesubsidieerd door Nederland hebben het over “harde kip”, enpimentón). ja waarschuwvanontwikkeld de bevolking loopt rond ineen eengroothandelaar elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. kruim uit zijn broodje, is er vele plaats problème?” zei opvan deBijde Ikzijn kocht zo’n kip en de normen winkelier MediaGemeenschap vzw, wordt wordt gedrukt Media vzw, gedrukt opde depersen persenvan vanEcoEco soort, of van pompoensoorten, gepeld en te oud volgens de de Vlaamse en op de Vlaamse kaatnoot.

Laat op heel zacht vuur werd de bechamel zowat overal Een die saus moet dik zijn.

De bedoeling geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat verkleining.

Print Center (DPG Media) mensen, dat zijnde ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Print Center Media) beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est Gemeenschapscommissie. wordtgesubsidieerd gesubsidieerd door enenwordt gemalen.

Het resultaat lijkt watverzinnebeeldt; op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet een twintigtal minuutjes gebruikt: eendeel lepel currypoeder daarvan is dat je het eten ‘nappeert’ van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, que leslichamen gens ne mangent plus.”

Een groot weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in van boekskes.

Bij virtuele hoort virtueel dienog snee de vruchtbaarheid de door enendedeVlaamse Laatst kwam mijn huisgenote terug de deVlaamse Vlaamse Gemeenschap Gemeenschap de Vlaamse trekken.

Roer nu en dan.

De bloem erdoor en het heette currysaus.

Het met een vochtige smaakmaker, dat Nederland hebben het in over “harde en ja voor van de bevolking loopt rond in eenkip”, elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. moet die kip uren en uren sudderen de der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau.

Gemeenschapscommissie. genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de kookt helemaal weg en de saus dikt gekste van al: de eerste tomatensaus de saus met andere woorden niet mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de palmolie.

Een moderne kipzijn kanook daar niet tegen, De ‘onze’ zondagse broodjes zodie geëvolueerd.

Afrikaanse winkel. moderne smaak liever kip heeft met de van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, dat naar believen. uit onze populaire kookboeken meteen door de bereiding sijpelt om boekskes.

Bij virtuele hoort virtueel Pistolets zijn per definitie wit. Ze staan die na half uurtje al totfieen hoopje ‘vogels-zonder-kop’.

Iklichamen kreeg pakje meer Hoesmelt klein dieeen viennoiserieën en jn gebak zijneen moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau.

VanUw agussi men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van een tandpasta. vogelsmet naar geduldmaakt zal worden beloond. bestonddeze uit bechamel wat onder in de schotel plasje te Dus gaan miserabele prut. geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de symbool voor de godin en en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin palmolie.

Eenblijft moderne kipzijn kan daar tegen, De zondagse broodjes ook zoniet geëvolueerd.

Haal laurierbindt en kook uit mooi de saus tomatenpuree! vormen, maar aangenaam Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het saus.

Agussi erg en geeft een romig Azië en Afrika.

Men is er ginder verzot op.

Bij ons Antwerpenaars)die zijn bijna verdwenen en vervansmelt na een half uurtje al tot een hoopje Hoe klein die viennoiserieën en fijn gebak zijn werden zoveel ‘nappeer’ uw hespenrolletjes, want Veloutésauzen hangen op de spijs.

Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zatboven watniet dus moet doorgaan voor koploos woog overigens eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte prut. gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge resultaat.

Laat enkelecuisine scheppen rustig meestoven was kip miserabele vroeger iets voor zonen feestdagen, tot geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de zeg nu zelf: nouvelle of niet, geen misbruikt dat met de komst In de middeleeuwen gebruikte de kip,kon zodra ze ontdooid inzijn handige worden uit het fijnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het leken welzo’n porties voor ikwas, kwam dus thuis met beest.

Het jaren jefenomenale met dieMaar dingen nog eenbijna kleine Antwerpenaars) verdwenen en vervanMELDkunnen NIEUWS en roer regelmatig om. Hier een ontwikkeling brave kip watkip zijn hespenrolletjes zonder sauce vande dekilo. ‘nouvelle cuisine’ de saus met de men daarvoor brood, al dan niet woog overigens niet eens zoveel: 1,2 Ik hakte stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd politieagent kodat slaan.

Vandaag passen zemaar in eenverketterd.

Romeinen.

Dat gafin in het Duits hetokra’s, woord lilliputters.

Niet vuistdik, chocoladereepmornay, de oven. werd Dat werd meegekookt. de kip,kon zodra ze ontdooid in Het handige nogkaassaus groeneengroenten bij, zoalswelkom degradeerde tot de goedkoopste opwas de in het nu ook metgeroosterd, een evenredig deel van veldingen enwas, been. via jaren jevlees, met die nog eenproteïne kleine MELD NIEUWS holle kies.

En dan de pistolets: het is niet omdat Smakelijk. begin van de jaren 1970. Wie nog getuige daarvan isidealiter dezonder snede stukken: moet elke een stukze krijgen Semmel, steeds deook naam voorbruzz.be/meldnieuws deze broodjes dun.

Kolibries kop!

MELD NIEUWS vel Een is de voornaamste smaakdrager inVandaag eeneter kip envreugde Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd politieagent ko passen in een zeker nog bijvoorbeeld spinazie.

Een markt. inslaan.

Afrika.

Met bezingen “Opmaar ze peperkoek broodjes heten dat moeten In Persberichten kunnen via Tips zijn altijd een dergelijke dieHetzelfde mee inzeevenredig deklein stoverij de vitrine van met een deel vanzijn. vlees, vel en been. saus Het vooropstelde welkom via Zelf nieuws gespot? holle kies.

Enpeuzelen, dan de pistolets: het isvan niet omdat zonder beenEr erin kan een je niettijd wat in het zuiden van dat land.

In het museum van was dat de portie de werkman redactie@bruzz.be bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via MELD NIEUWS vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per ouderwets en boers. gaat. Als het lang genoeg heten mee kookt, De hele reeks nalezen? ze broodjes dat ze kleinheette moeten Persberichten kunnen via Tips wereldwijd als droevig wordt ervaren.

Verder was zijn. In Afrikaanse winkels Zelf nieuws nieuws gespot?

Tips zijn altijd Zelf gespot? zijn altijd bruzz.be/meldnieuws been erin kan jewas niet peuzelen, wat‘terrassiers’ zag iktot verkoolde de uitbargroot moest zijn.

Dat toen de varkensgehakt ofzonder leverworst, versierd met Belgian Bloemsaus, zei men, of papsaus. OfdeNapels gaatvliegtuig het brood de saus dikken.

BRUZZ.be/trachet redactie@bruzz.be welkomvia via kunnen via mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom hete pepers, jolijt vanpistolets iedereen!die Laat naar ginder wordt gevlogen, mogelijk Persberichten ook de nek erbij, wereldwijd het ultieme peuzelstuk enervaren. in het Verder was als droevig wordt bruzz.be/meldnieuws BRUZZ.be/meldnieuws vaker wel dan in het jaar 79 En toenmet kwam deikschop ‘velouté’ de pickles.

Vandaag zie nog broodjes, maarversierd daar met Belgian ofwerkten. leverworst, redactie@bruzz.be sting van tijd de Vesuvius nog de Vandaag doen ze dat hangt VOERhebben UW EVENEMENT IN OP viavia karkas met vond subsidies ik devarkensgehakt eierstokken terug.

Lang geleden onbepaalde verder sudderen.

De agussisaus iskunnen de Die handel Persberichten de nekvan erbij, het EU. ultieme peuzelstuk en moet in het wel erg Persberichten kunnen saus,ook wanneer men kanfluwelen ik er misschien welVandaag vijf vanhet op?ikEn ikbroodjes, ben nietmaar daar pickles. zie nog ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be niet een reclame las ik een authentiek Italiaans recept voor VOER UW EVENEMENT IN OP karkas vond ik de eierstokken terug.

Lang geleden meteter demeer.

Bobcat of Kubota en moetenben zeniet na hun ENTER YOUR EVENT ON ergoverleefd. vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want het merk kooknat ging binden met bloem. kan ik er misschien welde vijfeigenaars van op? En ik van zo’n grote ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR las ik een authentiek Italiaans recept voor spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels ENTER YOUR EVENT ON voor pluvera” zo’n grote eter meer.

Volgens de klassieke keukengeschieHet binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een VOER UW EVENEMENT IN OP Onlangs van een slager die nog ook wat muskusachtig. Te eten met dewww.agenda.brussels vingers, staanhoorde inspaghetti deiktop vijfhonderd van de Belgische met eierstokken van kip, maar daarvoor VOERUW UW EVENEMENT VOER EVENEMENT ININ OPOP SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT Onlangs hoorde ik van een slager die nog denis gebeurde dat tijdens het leven ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ken een en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où“van est le ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR boven bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

ENTER YOUR EVENT ON ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, Louis XIV. Pas danmij vindt men WWW.BRUZZ.BE ENTERYOUR YOUREVENT EVENTON ON ENTER dievan échte, grote”.

Ik heb daarheen gespoed www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet die échte, grote”. hebde mijwinkelier daarheen gespoed kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zeireeks een op de www.agenda.brussels www.agenda.brussels Ik kocht zo’n kipnalezen? en waarschuwdeze bereiding voor het eerst inIkgroothandelaar De hele bruzz.be/trachet kookboeken terug.

Waar het idee beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE O K T O B E5Rkwam, 5 2 I 2 8 vandaan WWW.BRUZZ.BE O K T Omen B E R 2niet.

0 2 0 De 2 2 0I 2 208 weet que les gens ne mangent plus.”

Een groot deelin weleens in recepten.

Surinamers De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet DeEngelstalige hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet Franse mythes hebben de neiging te Nederland hebben het en ja van de loopt rond“harde in eenkip”, elfenlijfje, verwijzen naarbevolking Italië, en ja, daar is over menmensen, erg enthousiast over besciamelSHUTTERSTOCK dat zijn zeen ook.

Als je de oude 52 onthaard, gegomd gekneed naar de recepten stijl van©de

Harde kip Pistolets

52

)

BRUZZ

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

| C U LT U R E

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Harde kip Pistolets Fluweel

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie “Pistolets zijn per defi nitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame wit. Ze symbool devoor godin en staan moeten dus voor pluvera” de godin en moeten dus behangerspuur“Ouderwetse zijn.

Volkorenpistolets puur zijn. Volkorenpistolets lijmontheiliging!” werd op dezelfde zijn een zijn een ontheiliging!” manier gemaakt als een velouté, maar dan met antischimmelmiddel erbij”

van mwamba voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. palmolie.

Een moderne kipzijn kanook daar tegen, De zondagse broodjes zoniet geëvolueerd. die half uurtje alen totfieen hoopje Hoesmelt kleinna dieeen viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffiekoeken voor de Maar ik kwamzijn dus bijna thuis verdwenen met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 hakte gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn Ik jonge de kip, zodra ze ontdooid was, in handige jaren kon je met die dingen nog een kleine stukken: idealiter moetVandaag elke eter passen een stukzekrijgen politieagent ko slaan. in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn. In zonder been erin kan je niet peuzelen, wat

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels

DB623070I9

Op zoek naar een job met pit?

Het lokaal bestuur Ternat gaat over tot de aanwerving van:

MAATSCHAPPELIJK WERKER

Wij zoeken:

kinderbegeleiders

• Je houdt toezicht en begeleidt kinderen van 2,5 tot 12 jaar op woensdagen en in de schoolvakanties.

• Je organiseert samen met je collega’s spellen en activiteiten.

• Je informeert de ouders over de werking van de organisatie, en onderhoudt het contact.

- Contract onbepaalde duur - Graad B1-B3

WAT BIEDEN WE? - Een boeiende en afwisselende functie in een organisatie met ruime (persoonlijke) ontwikkelingsmogelijkheden; - Een loon op niveau B1-B3: minimum bruto € 2.509/maand; - Relevante beroepservaring in de privésector of als zelfstandige wordt voor een maximum van 10 jaar in aanmerking genomen; - Extralegale voordelen: maaltijdcheques, hospitalisatieverzekering, fietsvergoeding, socialevoordelenkaart, tweede pensioenpijler, eindejaarspremie.

Dat kan tot en met 05/12/2021 via sollicitatie@ternat.be, met cv, motivatiebrief, kopie van het diploma en uittreksel uit het strafregister.

Meer info? Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs.

Solliciteren voor deze functie kan tot en met 8 december 2021.

DB739738K1

DB739551K1

KOEN HOFMAN KINDERBEGELEIDER

Vragen?

Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

SOLLICITEREN?

Vereist: diploma sociaal-agogisch werk met de titel van maatschappelijk assistent of een gelijkgesteld diploma.

“Als kinderbegeleider kan ik voortdurend mijn creativiteit en energie gebruiken om kinderen een fantastische dag te bezorgen. De job is ook perfect combineerbaar met iets anders, dus naast mijn werkuren heb ik nog veel tijd over voor mijn studies”

www.overijse.be/jobs

2021

Doe mee met de Grote Brussel Helpt Spaghettislag op zaterdag 27 november. Maak spaghetti voor vrienden en buren, of ga spaghetti eten bij iemand in jouw buurt, en steun zo Brussel Helpt.

De volledige opbrengst gaat naar Nakama.

BRUZZ_BH2021_voorstel8.indd 1

15/10/2021 17:03