BRUZZ - editie 1775

#1775

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

OUDE GEBOUWEN CRUCIAAL IN BRUSSELSE KLIMAATAMBITIES

ˇRENOVEER DE STADˇ

10 | 11 | 2021

+ BRUZZ CULTURE OSCAR AND THE WOLF HALF DORPSMENS, HALF PODIUMBEEST

ANISSA BRENNET GARDIENNE DU FREESTYLE À BRUXELLES

“IN THE FUCKING MOMENT” THE HOLY TRINITY OF RAVE

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

AMBITIEUS Ongeveer op het moment dat dit magazine op uw deurmat valt, komt Brussels minister van Leefmilieu Alain Maron (Ecolo) aan op de klimaattop in Glasgow, de COP26, met in zijn rugzak het Brusselse klimaatplan, dat waarnemers ambitieus noemen. Tegen 2030 zou België 47 procent minder broeistofgassen moeten uitstoten dan in 1990, en Brussel wil daar zijn bijdrage aan leveren, zelfs over de gewestgrenzen heen. Dat Maron en Brussel zo ambitieus kunnen zijn, heeft voor een deel te maken met de economische situatie van dit gewest: we hebben steeds minder zware industrie, dus minder uitstoot en al zeker geen nood om deel te nemen aan de emissiehandel. Daarnaast is er dankzij de lage-emissiezone en het Good Moveplan zicht op een verlaging van de uitstoot door het verkeer. Rest de aanpak van die derde grote vervuiler: onze verouderde en slecht geïsoleerde woningen waarvan de verwarming de belangrijkste producent van broeikasgassen is. Het is dan ook geen wonder dat het Brusselse klimaatplan zich concentreert op de renovatie van die woningen. En dat is meteen ook de achilleshiel van het plan. Want renoveren kost geld, zowel voor huiseigenaars als onrechtstreeks voor de huurder. En in een stad waar de woningmarkt al heel erg onder druk staat, wordt dat een enorme uitdaging. Lees de analyse over het klimaatbeleid in Brussel op p. 8-12 NL

INTERVIEW

“Er is veel solidariteit geweest van burgers en van huisbazen” François Bertrand (Bruss’Help) over het winterplan voor daklozen 20

PORTRET

“Ik verhuis niet uit Elsene”

AMBITIEUX

Béa Diallo wordt minister in Guinee 18

Au moment où ce magazine arrive entre vos mains, le ministre bruxellois de l’Environnement Alain Maron (Ecolo) participe au sommet sur le changement climatique à Glasgow, la COP26, avec le Plan Climat de Bruxelles en poche. Un plan que les observateurs qualifient d’ambitieux. D’ici à 2030, la Belgique devrait réduire ses gaz à effet de serre de 47 % par rapport à 1990, et Bruxelles souhaite apporter sa contribution, même au-delà des frontières régionales. Le fait que M. Maron et sa région fassent preuve d’autant d’ambition est en partie dû à la situation économique de Bruxelles : nous avons de moins en moins d’industrie lourde, donc moins d’émissions et aucunement besoin de participer au système d’échange de quotas d’émission. En outre, grâce à la zone de basses émissions et au plan Good Move, on peut espérer une réduction des émissions dues au trafic. Il ne reste plus qu’à s’attaquer au troisième grand pollueur : nos logements vétustes et mal isolés dont le chauffage est le principal producteur de gaz à effet de serre. Il n’est donc pas étonnant que le Plan Climat de Bruxelles se concentre sur la rénovation de ces habitations. Et c’est aussi le talon d’Achille du plan. Parce que la rénovation coûte cher, tant pour les propriétaires que, indirectement, les locataires. Dans une ville où le marché immobilier est déjà soumis à une forte pression, le défi à relever est de taille.

Lisez notre analyse sur la politique climatique en p. 8-12 FR

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Haalt Brussel de

klimaatdoelstellingen? 8, ANALYSE Bodycams in vijf van de zes Brusselse politiezones 14, Sammy Mahdi en de acties in de Begijnhofkerk 17, REPORTAGE Van kabas tot rugzak, een expo over 200 jaar Nederlandstalig onderwijs in Brussel 24, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE “In Brussel voelde ik me weggepest” Oscar and the Wolf in zijn tuin van Eden 29

BRUZZ TREKT OP NIKS

AMBITIOUS

FR Anissa Brennet 32, FR BruxellesVies Alex Deforce 36, NL Alogte Oho & His Sounds of Joy 37, NL Ali Chahrour 38, EN Ula Sickle, Persis Bekkering & Lisa Vereertbrugghen 40, FR Louise Vanneste 44, EN Eat & Drink Simply Natural Lab 47, NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: music, theatre & visual arts 50

Around the time this magazine arrives on your doorstep, the Brussels Minister for the Environment Alain Maron (Ecolo) is arriving at the climate summit in Glasgow, COP26, with the Brussels Climate Plan in his backpack. An ambitious plan: by 2030 Belgium’s greenhouse gas emissions should have been reduced by 47% compared to 1990, and Brussels wants to make its contribution, even across regional borders. The fact that Maron and Brussels can be so ambitious is partly due to the economic make-up of this region: we have less and less heavy industry, so fewer emissions and certainly no need to participate in emissions trading. In addition, thanks to the low emission zone and the “Good Move” plan, there is a prospect of a reduction in traffic emissions. All that remains is to tackle the third major polluter: our ageing and poorly insulated where the heating is the main producer of greenhouse gases. So it is Vandaag vragen we graag jouw mening.homes Welke van onze media volg je? Ben je tevreden, hardly wat vind je a surprise that the Brussels Climate Plan focuses on the renovation of our goed en wat minder goed? Wij stellen je mening homes.

That is the Achilles’ heel of the plan. Because renovation costs money, erg op prijs. We verloten 50 draadloze oortjes-sets both for homeowners and, indirectly, for tenants. In a city where the housing onder de deelnemers. market is already under a lot of pressure, that will be a huge challenge. Read the analysis of climate policy in Brussels on p. 8-12 bruzz.be/enquete EN

DAT VINDEN WIJ NATUURLIJK NIET. MEER BRUZZ WAT MAAR WAT VIND JIJ? BRUZZ trekt op Brussel niks. Dat wij We zetten BRUZZ belicht in alvinden zijn facetten. onze schijnwerpers opvind de mooie natuurlijk niet. Maar wat jij? Benenje de minder mooie want kanten vanjeonze Daten doen we tevreden, vind goedhoofdstad. aan BRUZZ via verschillende media en kanalen. BRUZZ is een wat website, kan beter? een app, een radiozender, een magazine een televisiezender.

We zijn ook actief op verGaennaar BRUZZ.be/enquete en geef sociale media, we maken podcasts en ons schillende je ongezouten mening.

Bovendien hebben een jongerenwebsite, BRUZZ Ket. verloten we 50 draadloze oortjes-sets onder de deelnemers!

VIND JIJ VAN BRUZZ ?

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 10 NOVEEMBER 2021

I

3

De week

RAAD VAN STATE GEEFT POSITIEF ADVIES OVER SMARTMOVE

Brusselse kilometerheffing discrimineert Vlamingen en Walen niet BRUZZ | DE WEEK

Brussel mag een eigen kilometerheffing invoeren. Dat staat in het langverwachte advies van de Raad van State. De vraag is wat de Brusselse regering daarmee koopt, nu zowat iedereen ervan overtuigd is dat de andere gewesten zeker betrokken moeten worden. — BRAM VAN RENTERGHEM Een intelligente kilometerheffing staat in het Brusselse beleidsverklaring.

Wel staat er meteen bij dat de regering verlangt naar een samenwerkingsakkoord met de andere gewesten.

Zo’n akkoord bleef echter uit. Daarom besloot Brussel vorig jaar om in januari 2022 een eigen kilometerheffing in te voeren, SmartMove genaamd. Dit tot grote onvrede van de andere

gewesten. Vlamingen en Walen zouden daardoor in het eigen gewest verkeersbelastingen betalen én een toeslag moeten ophoesten als ze het Brussel binnen rijden.

Brusselaars worden wel vrijgesteld van de verkeersbelasting.

Daarom schakelde de Brusselse regering de Raad van State in, om te verduidelijken of de invoering van een eigen

Tientallen actievoerders opgepakt Ruim 200 aanhangers van de klimaatbeweging Extinction Rebellion (XR) komen zaterdag samen in Handelsstraat en de Tweekerkenstraat, die uitgeven op de Wetstraat. De actie vindt plaats in het kader van de klimaattop in Glasgow. De politie is talrijk aanwezig en ontbindt de betoging. Zowat alle activisten zijn daarbij opgepakt, 238 in totaal.

4

I

10 NOVEMBER 2021

Een eigen kilometerheffing in Brussel mag wel, maar dat die er snel komt, is weinig waarschijnlijk. © PHOTONEWS

slimme kilometerheffing Vlamingen en Walen zou discrimineren.

Dat blijkt niet het geval.

De Raad ziet er geen dubbele belasting in voor Vlamingen en Walen omdat, SmartMove, in de Brusselse ordonnantie ‘belasting ter bestrijding van de verkeerscongestie’ genoemd, een andere doelstelling heeft dan de jaarlijkse verkeersbelasting en de Belasting op de

7

Dankzij een aantal aanpassingen, aan bijvoorbeeld de infrastructuur, duurt een volledig traject met bus 71 in de spitsuren tot zeven minuten minder lang dan vijf jaar geleden. De belangrijkste buslijn van het MIVB-net zit minder vaak vast in het autoverkeer.

inverkeerstelling (BIV).

Daarenboven lijkt de Raad van State te zeggen dat de andere gewesten de consequenties van hun eigen beleid moeten dragen.

“Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (kan) een verschil in behandeling verantwoorden met het gegeven dat de andere gewesten niet akkoord gaan met een hervorming in de aangegeven zin. Dat belet evenwel niet dat het

Brussels Hoofdstedelijk Gewest er alles moet aan doen om tot een samenwerkingsakkoord te komen waarbij mogelijke discriminatoire situaties zoveel mogelijk worden voorkomen of toch worden beperkt.”

Een samenwerkingsakkoord is dus facultatief.

Alleen voor leasingswagens is een akkoord nodig, en dan nog alleen maar voor het laten vallen van de

Oudste fietspad vernieuwd Op de Vorstlaan in Oudergem is het oudste fietspad van Brussel vernieuwd. Het fietspad is breder geworden, heeft een nieuwe laag asfalt en een andere kleur gekregen.

Er is ook rekening gehouden met de omliggende bomen.

De werken gebeurden met geld van het fonds Bikes in Brussels dat beheerd wordt door de Koning Boudewijnstichting. Via het fonds financiert een anonieme weldoener fietsprojecten.

verkeersbelasting en de BIV, en niet voor de kilometerheffing zelf.

OVERLEG NODIG Brussel kan dus juridisch op eigen houtje SmartMove invoeren. Maar doet het dat ook? In eerste instantie zal de Brusselse regering nu een standpunt innemen over deze adviezen. Het punt staat niet officieel op de agenda van de ministerraad van woensdag, maar kan wel al besproken worden.

Daarbij rijst de vraag of de regering in het algemeen en de PS in het bijzonder nog warm lopen voor de kilometerheffing. Die laatste partij heeft, na een terechtwijzing van PS-voorzitter Paul Magnette, al aangegeven geen soloslim te willen spelen. “We willen onze wil niet koste wat het kost opleggen aan de andere gewesten. Dus het overleg moet alle tijd en kansen krijgen,” zei minister-president Rudi Vervoort (PS) deze zomer. Wat hem deed besluiten dat SmartMove zeker niet meer voor deze legislatuur zal zijn.

Ook elders in regeringskringen valt te horen dat doorgaan zonder overleg met de andere gewesten weinig waarschijnlijk is.

“Overleg is sowieso nodig, anders maak je je regeling heel kwetsbaar voor allerlei belangenconflicten,” bevestigt politicoloog Carl Devos (UGent).

Breaking is echt meer dan gewoon wat op je hoofd draaien De Brusselse MAXIME ‘MADMAX’ BLIECK nam deel aan het WK breaking in Gdansk.

Jammer genoeg ging ze er in de eerste ronde uit (In ‘De Standaard’)

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

KI M

Auto gedumpt aan Louizatunnel De lokale politie kan op basis van persoonlijke documenten de bestuurder identificeren die donderdagnacht rond 3 uur zijn voertuig had achtergelaten in de vangrail boven de Louizatunnel. De brandweer moest ingrijpen omdat het voertuig naar beneden dreigde te vallen. De bestuurder zou de wagen in dronken toestand in de prak hebben gereden en krijgt een rijverbod.

776 mio

Het Rekenhof is vernietigend over de rekeningen van het Brussels Gewest en zijn openbare instellingen. Zo is er een gigantische blunder in de boekhouding van de Brusselse regering. Daar werd een bedrag van 777.000 euro ingeboekt in plaats van 777 miljoen euro. Daardoor overschatte de regering het bedrag dat ze nog kon lenen via haar kredietlijnen met 776 miljoen.

10 NOVEMBER 2021

I 5

In beeld

HET SPROOKJE BLIJFT DUREN NL/ ‘C’est l’Union, c’est

l’Union, c’est l’Union qui sourit,’ zingen de fans, en lachen doen ze, daar in het Dudenpark. De ploeg die vorig jaar nog in 1B speelde, staat na een heerlijke 4-0 tegen Charleroi nog altijd aan 6

I

10 NOVEMBER 2021

de leiding, met vier punten meer dan Club Brugge en Antwerp. Als de Brusselaars deze voorsprong nog drie speeldagen weten vast te houden, kronen ze zich tot herfstkampioen. Allez l’Union!

LE CONTE DE FÉES SE POURSUIT FR/« C’est l’Union, c’est

l’Union, c’est l’Union qui sourit » chantent les supporters souriants au parc Duden. L’équipe, qui jouait en 1B l’année dernière, est toujours en tête après une victoire 4-0 contre Charleroi, avec

quatre points de plus que le Club de Bruges et Anvers. Si l’équipe bruxelloise parvient à conserver cette avance pendant trois jours de match encore, elle sera couronnée championne d’automne. Allez l’Union !

THE FAIRY TALE CONT EN/ “C’est l’Union, c’est

l’Union, c’est l’Union qui sourit.” These are the words the fans sing. And they are smiling in the Duden Park. The team that last year played in 1B is still in the lead after a wonderful 4-0

Bijgedachte

Een pijnlijk rapport STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

Volgende week beginnen de begrotingsbesprekingen in het Brussels parlement, maar een feest wordt dat niet voor de Brusselse meerderheid.

Vorige week kwam het Rekenhof met zijn rapport over de rekeningen 2020 van het Brussels Gewest. En dat is ronduit vernietigend. Voor wie het gemist zou hebben: het Rekenhof is in de onmogelijkheid om de Brusselse rekeningen goed te keuren, omdat er te veel gegevens ontbreken, te veel fouten en ongerijmdheden zijn vastgesteld met als triest hoogtepunt een vergissing bij de dienst Financiën door een verkeerde komma. Een verschil tussen 777.000 en 777 miljoen euro.

Het is niet de eerste keer dat het Brussels Gewest er zo van langs krijgt in de rapporten van het doorgaans eerbiedwaardige Rekenhof.

Al jaren worden fouten vastgesteld, al jaren belooft de Brusselse regering beterschap. Maar blijkbaar lukt het niet om orde te scheppen in de chaos. En dat zet de Brusselse regering flink in haar hemd.

Nog maar eens. We kunnen het niet anders zeggen. Er waren al de aanslagen in 2016, er was al de Samusocial-affaire in 2017, er waren al de brokkeltunnels en er is de mislukte coronastrategie met een vaccinatiegraad waarover elke Brusselaar beschaamd zou moeten zijn.

Het verslag van het Rekenhof is vooral pijnlijk voor minister van Begroting Sven Gatz (Open VLD), die als opvolger en poulain van Guy Vanhengel moet tonen wat hij waard is. Gatz is een doorgewinterde politicus, een uitstekende communicator die al bewezen heeft dat hij zonder veel moeite door lastige politieke situaties weet te laveren.

“Het al fel beschadigde imago van Brussel in Vlaanderen krijgt nog maar eens een knauw. Daar bevestigen de manke cijfers het beeld dat er al langer leeft: het Brussels Gewest kán het niet”

© BELGA

INUES win against Charleroi, with four points more than Club Brugge and Antwerp. If the team from Brussels can hold on to this lead for three more match days, they will be crowned autumn champions. Allez l’Union!

BRUZZ | DE WEEK

SENIOR WRITER

Maar met dit rapport was er geen beginnen aan. En dat bleek ook uit de communicatie dit weekend. De vergissing van 777 miljoen euro was vervelend, maar niet onoverkomelijk, zo klonk het in een interview met Gatz in De Standaard. Het was niet de beste manier om de blunders die het Rekenhof naar boven haalde snel te doen vergeten.

En zo wordt de Brusselse regering een makkelijke schietschijf. Zowel binnen als buiten Brussel.

Parlementslid Christophe De Beukelaer (CDH) vroeg zich terecht af hoe de oppositie nog vertrouwen kan hebben in de begrotingscijfers waar ze zich vanaf volgende week moet over buigen, als het Rekenhof de cijfers van 2020, wegens de vele fouten, weigert te certificeren. N-VA-parlementslid Cieltje Van Achter vraagt zich af of Sven Gatz

niet beter de eer aan zichzelf zou houden.

Maar ook het al fel beschadigde imago van Brussel in Vlaanderen krijgt hiermee nog maar eens een knauw. Daar bevestigen de manke cijfers alleen maar het beeld dat er al langer leeft: het Brussels Gewest kán het niet.

Na 2024 komt er wellicht een zevende staatshervorming. Er rest de Brusselse regering weinig tijd om het beeld van een amateuristisch en klunzig beleid recht te trekken. Tenminste moeten de cijfers in orde zijn en mag de schuldgraad niet de spuigaten uitlopen. Anders is het Brussels Gewest geen partij in de discussie over de herverdeling van de bevoegdheden in ons land en zal het lijdzaam moeten toekijken hoe de andere deelstaten over het lot van de hoofdstad beslissen.

Lees meer over dit onderwerp via BRUZZ.be 10 NOVEMBER 2021

I 7

Klimaatdoelstellingen

HOE BRUSSEL DE UITSTOOT VAN BROEIKASGAS TEGEN 2030 MET 55 PROCENT KAN VERMINDEREN

Renovatie vastgoed is de crux

Uitstoot broeikasgassen

Werkelijke uitstoot sinds 2005 tot 2019 Doelstellingen tegen 2030

Belgische onderhandelaars moesten naar de klimaatconferentie in Glasgow zonder intergewestelijk akkoord over de lastenverdeling, terwijl de tijd dringt.

Brussel is het in tegenstelling tot Vlaanderen eens met het EU-streven om in 2030 ruim de helft minder uit te stoten dan in 1990, maar zoekt hoe dat kan.

“De klimaatdoelen van het Gewest zijn technisch haalbaar, maar botsen waarschijnlijk op de realiteit op het terrein.” — SARA DE SLOOVER, FOTO’S BART DEWAELE

BELGIË

BRUSSEL

VLAANDEREN

WALLONIË

ZAKIA KHATTABI

ALAIN MARON

ZUHAL DEMIR

PHILIPPE HENRY

FEDERAAL KLIMAATMINISTER

BRUSSELS KLIMAATMINISTER

VLAAMS KLIMAATMINISTER

WAALS KLIMAATMINISTER

© PHOTONEWS

© PHOTONEWS

© PHOTONEWS

© PHOTONEWS

-5 %

-10 % 100 %

100 %

80 %

80 %

60 %

-22 %

-12 %

100 %

-40 %*

100 %

-40 %*

80 %

60 %

60 %

60 %

40 %

40 %

40 %

40 %

20 %

20 %

20 %

20 %

-47 %*

0%

0% 2005

2020

2030

* In haar voorstel over de herziening van de lastenverdeling, waar nu nog over onderhandeld wordt, stelde de Europese Commissie midden 2021 bindende streefcijfers per land voor, voor België is dat -47 procent.

0% 2005

2020

2030

* Dit is de huidige Brusselse doelstelling, in de nu geldende klimaatwet. De Brusselse regering heeft al laten weten het ambitieniveau op te schroeven, tot op het niveau van de strengere EU-doelstellingen qua uitstoot.

In 2023 moet dat leiden tot een nieuw ambitieuzer Lucht-Klimaat-Energieplan

Aandeel verschillende sectoren in Brusselse uitstoot broeikasgassen in 2019

54 %

27 % 18 %

In Brussel zijn gebouwen de grootste boosdoener wat Brusselse uitstoot betreft.

33 % komt van privéwoningen, de overige 21 % van overheids- en bedrijfsgebouwen.

Van de Brusselse uitstoot in 2019 kwam 27 % van het verkeer

2005

-55 %

80 %

0% 2020

2030

2005

2020

2030

* De Vlaamse regering verhoogde afgelopen vrijdag na moeizame interne onderhandelingen haar klimaatdoelstelling van -35 naar -40 procent voor 2030.

Aandeel uitstoot Vlaanderen in België

60 %

“Zestig procent van de emissies zit in Vlaanderen,” zei Zakia Khattabi vrijdag in Terzake. “De kloof die Vlaanderen laat vallen, is onoverbrugbaar voor Brussel en Wallonië, die hebben aangegeven dat ze tot dicht bij de Europese doelstelling gaan.”

Volgende boosdoener is de industrie, waarvan 7 % komt uit de verbrandingsoven in Heembeek, die warmte en elektriciteit opwekt en 11 % uit andere industrie

BRONNEN NATIONALE KLIMAATCOMMISSIE, LEEFMILIEU BRUSSEL, HENRY.WALLONIE.BE

HOE BRUSSEL DE UITSTOOT VAN BROEIKASGAS TEGEN 2030 MET 55 PROCENT KAN VERMINDEREN

V

B R U Z Z | A N A LY S E

olgend jaar rond 15 juni vindt in het Brussels parlement de eerste jaarlijkse ‘Klimaatdag’ plaats, waar het jaarverslag van een comité van onafhankelijke klimaatdeskundigen en de reactie van de regering besproken worden. De vacature voor de experts verschijnt later deze maand nog in het Belgisch Staatsblad, laat het kabinet van Brussels minister van Klimaat Alain Maron (Ecolo) weten. Tegen maart 2022 zou het comité aan de slag gaan.

Er wacht de komende jaren een race tegen de klok om de opwarming van de aarde tegen te gaan, zo bleek de afgelopen week nog maar eens op de klimaattop COP26 in Glasgow. België ging ernaartoe zonder een nieuw akkoord tussen de deelstaten over de doelen voor 2030. In 2020 haalde ons land al niet de afgesproken 15 procent minder uitstoot in vergelijking met 1990.

Na jarenlang gebakkelei kwamen de vier Belgische klimaatministers in de aanloop van de klimaatconferentie van Parijs zes jaar geleden overeen om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 35 procent te verminderen. Bij haar aantreden heeft de huidige Brusselse regering die inzet meteen verhoogd naar ‘minstens 40 procent’, en bracht ze zo in lijn met de EU. Ze beloofde ook dat ze zoveel mogelijk zou bijdragen aan een verhoging van de EU-doelstellingen.

Op basis van de nieuwste wetenschappelijke inzichten bleek de afgelopen jaren immers dat we zelfs met 40 procent minder uitstoot de opwarming van de aarde niet langer onder die cruciale anderhalve graad kunnen houden. De gevolgen zouden dramatisch kunnen worden (zie Brusselse klimaatprojecties in kaderstuk). Daarom beslisten de Europese leiders eind vorig jaar dat tegen 2030 minstens 55 procent minder moet worden uitgestoten, en dat Europa tegen 2050 klimaatneutraal moet zijn.

VLAANDEREN HOUDT DE BOOT AF Terwijl de Europese lidstaten en instellingen nog discussiëren over de verdeelsleutel – voor België ligt -47 procent tegen 2030 op tafel – moeten de interne Belgische onderhandelingen ook opnieuw van start gaan. Dit keer is er geen zes jaar tijd meer om tot een akkoord te komen.

Vlaanderen gaat zijn uitstoot met 40 procent verminderen, maakte de Vlaamse regering vorige vrijdag bekend. Sinds 2005 daalde de Vlaamse uitstoot maar met amper 5 in plaats van de afgesproken 15,7 procent, er is dus nog een bijzonder lange weg te gaan. Vlaams minister van Klimaat Zuhal Demir (N-VA) liet zich al geregeld ontvallen dat als haar (groene) collega’s zo enthousiast zijn over een grotere uitstootdaling, dat ze dan ook de inspanning voor hun rekening mogen nemen. Door af te klokken op 40 procent tegen 2030, verplicht Vlaanderen de federale staat, Brussel en vooral Wallonië meer te doen.

Brussel, door zijn grootte en de afwezigheid van zware industrie direct verantwoordelijk voor maar 5 à 6 procent van de totale uitstoot in België, was dat sowieso al van plan. In de 10

I

10 NOVEMBER 2021

Zelfs met 40 procent minder uitstoot kunnen we de opwarming van de aarde niet onder de anderhalf procent houden. Brussel wil naar 55 procent vermindering.

Brusselse klimaatordonnantie staat dat het Gewest ‘indirecte uitstoot’ in de andere gewesten “uit interregionale solidariteit” in rekening wil nemen, bijvoorbeeld vanwege elektriciteitsproductie in de rest van het land. Milieuagentschap Leefmilieu Brussel ontwikkelt tegen begin 2023 een methodologie om die indirecte uitstoot te kunnen berekenen.

De directe uitstoot in Brussel komt vooral vrij bij het verwarmen van gebouwen (meer dan de helft) en het verkeer (meer dan een kwart). Tussen 2005 en 2019 heeft Brussel zijn directe uitstoot van broeikasgassen al met 22 procent verminderd, een stuk meer dan was afgesproken, vooral wat de gebouwen betreft. Voormalig minister van Leefmilieu en Energie Evelyne Huytebroeck (Ecolo) sloot tien jaar geleden een akkoord met de bouwsector om vanaf 2015 alle nieuwbouw verplicht ‘passief’ te maken. Brussel was daarmee de eerste regio wereldwijd die (bijna-)energieneutraal bouwen verplichtte.

Maar er is nog heel veel werk aan de winkel, als de uitstoot in negen jaar evenveel of meer moet dalen als in de afgelopen vijftien jaar, om zo aan de EU-doelstellingen voldoen. “Brussel bereidt momenteel een ambitieuzer engagement voor in het kader van de discussies over de burden sharing 2030 (de evenredige verdeling, red.),” laat het kabinet-Maron weten.

Maron nam daarvoor afgelopen zomer de adviesbureaus Climact en Ecores en een aantal universitaire experts in de arm. De oefening moet

in 2023 leiden tot een nieuw Lucht-, Klimaat- en Energieplan. De Brusselse regering wil ook een maatschappelijk debat over de visie om van Brussel tegen 2050 een ‘koolstofarme’ stad te maken.

350 MILJOEN VOOR ‘RENOLUTION’ De ambities en de doelstellingen van de Brusselse klimaatpolitiek zijn duidelijk, zegt Michel Huart, professor in hernieuwbare energie aan de ULB. “De politieke actie is goed gestructureerd en werkt op verschillende terreinen tegelijk, zowel qua verkeer als qua renovatie van het vastgoed. Maar de moeilijkheid nu is om die doelstellingen ook in realiteit om te zetten. En dat hangt ook af van een aantal voorwaarden die Brussel als Gewest niet zelf in de hand heeft. Brussel wordt ondanks zijn lage-emissiezone en zone 30 nog altijd overspoeld door wagens uit de andere gewesten. Het fiscale regime van de bedrijfswagens, dat daar in belangrijke mate toe bijdraagt, is een federale bevoegdheid. Een kilometerheffing alleen in Brussel heeft niet veel zin, al hebben de Brusselse plannen daarrond wel een nationaal debat gestart.

Tegelijk investeert het Gewest veel in zijn openbaar vervoer en fietspaden.”

“Met mobiliteitsplan Good Move heeft Brussel op het vlak van verkeer al een hoog ambitieniveau,” zegt ook Quentin Jossen, de projectleider bij Climact voor de verhoging van de Brusselse klimaatambities. “Wij pleiten ook voor rekeningrijden, maar daar moet best minstens de Rand rond Brussel betrokken bij worden.

Het onlangs afgewerkte hoofdkwartier van BNP Paribas Fortis aan de Warandeberg gebruikt zeven keer minder energie dan voorheen, dankzij een koel- en verwarminstallatie op basis van grondwater.

Daarnaast moet de stedelijke landbouw ondersteund en uitgebreid worden, en is ook de verbrandingsoven een bron van CO2-uitstoot. We moeten ons haasten en alles aanpakken. Brussel moet ook minder afval produceren, door hergebruik, recyclage en meer verkoop in bulk. Verder moet de industrie zijn koel- en vriesinstallaties met gefluoreerde broeikasgassen vervangen. Maar de voornaamste bron van broeikasgassen in Brussel is het gebouwenpark, en daar hebben we

dus de meeste aanbevelingen rond geformuleerd.”

De Brusselse regering besloot eerder al om een belangrijk deel van de middelen die het Gewest kreeg uit het Europese relanceplan te gebruiken om ‘Renolution’ te financieren – de renovatiestrategie voor het verouderde en vaak slecht geïsoleerde Brusselse vastgoed, waarvoor de regering in maar liefst 350 miljoen euro voorziet.

‘Renolution’ streeft naar een gemiddeld energieprestatieniveau van 100 kilowattuur per vierkante meter per jaar voor Brusselse woningen tegen 2050 (ofwel een EPB-niveau C+). Dat komt neer op een verbruik dat drie of vier keer lager ligt dan in de huidige situatie. Technisch is dat zeker haalbaar. Het onlangs afgewerkte hoofdkwartier van BNP Paribas Fortis aan de Warandeberg bijvoorbeeld gebruikt zeven keer minder energie dan voorheen, dankzij een koel- en verwarminstallatie op basis van grondwater. Voor niet-residentiële gebouwen wil het Gewest al tegen 2040 naar energieneutraliteit gaan.

RENOVATIE PER WIJK Het Brussels Gewest plant tegen 2030 ook renovatieverplichtingen, met sociale correcties.

Adviesbureau Climact heeft onder andere een informatieplicht bij de verkoop van woningen aanbevolen, zodanig dat nieuwe eigenaars al meteen weten welke verplichte renovaties in het verschiet liggen en ze bijvoorbeeld meteen een hogere lening kunnen overeenkomen. “Als renovatie niet verplicht wordt, zullen we de doelstellingen nooit halen,” zegt Quentin Jossen. “Daarvoor zou per wijk een renovatiecoach moeten worden aangesteld, die nieuwe eigenaars van A tot Z begeleidt. Premies moeten ook makkelijker toegankelijk worden, en kunnen bijvoorbeeld dalen door de tijd.”

Climact stelt ook renovaties per wijk voor, zoals dat bijvoorbeeld in Amsterdam al gebeurt.

“Je zou duizend woningen kunnen onderverdelen in tien woningtypes, en in standaardoplossingen per type voorzien. Zo’n renovatiebeleid drukt de kosten door de schaalvoordelen, en leidt ook tot homogeniteit in de buurt.”

“Bij renovaties zijn stedenbouwkundige regels nu een belangrijk obstakel,” zegt Huart.

“Het is heel moeilijk om een vergunning te krijgen om een gebouw langs de buitenzijde te isoleren bijvoorbeeld. De gemeentelijke

B R U Z Z | A N A LY S E

Het onlangs afgewerkte hoofdkwartier van BNP Paribas Fortis aan de Warandeberg gebruikt zeven keer minder energie dan voorheen, dankzij een koel- en verwarminstallatie op basis van grondwater.

KLIMAATPROJECTIES VOOR BRUSSEL

Brussel produceert nog te weinig hernieuwbare energie Onderdeel van het nationale klimaatakkoord is ook de ambitie om een deel van de energie te halen uit hernieuwbare bronnen. Uit een recente raming van de Nationale Klimaatcommissie blijkt dat Brussel zijn doelen op

dat vlak nog niet haalt. Van de 849 GWh (gigawattuur) die het gewest zelf in 2020 had moeten produceren, zou 150 GWh aangekocht zijn.

“Het aantal installaties van zonnepanelen is de laatste vijf jaar sterk gestegen,”

zegt professor Michel Huart (ULB). “Dat is ook de enige echte optie voor Brussel als stadsgewest. Er is gewoon geen ruimte meer voor windturbines, daarvoor is de bebouwing veel te dicht, tenzij je er in het Zoniënwoud zou willen

zetten. En al helemaal niet kleine turbines op hoge torens, dat heeft nergens ter wereld gewerkt.”

Klimaatadviesbureau Climact pleit per wijk voor een energieplan. “Je kunt per zone de mogelijke energiebronnen onder-

zoeken: aardwarmte, rioleringen die verkoelen in de zomer en verwarmen in de winter, het kanaal, warmtepompen, of biomassa eventueel ...

We moeten al het potentieel exploiteren.”

SDS

10 NOVEMBER 2021

I 11

HOE BRUSSEL DE UITSTOOT VAN BROEIKASGAS TEGEN 2030 MET 55 PROCENT KAN VERMINDEREN

erfgoedcellen willen de stijl van de gevels beschermen.”

“Een andere moeilijkheid is dat 40 procent van de Brusselse gebouwen in mede-eigendom zijn.

Energiegemeenschappen, waarmee mede-eigenaars de vruchten van een gezamenlijke inspan-

ning makkelijk kunnen delen, staan in de steigers. Maar als het niet administratief eenvoudig zal zijn, zullen mensen er geen gebruik van maken. En een eigenaar die een opbrengstpand renoveert, zal daarna waarschijnlijk meer huur vragen om zijn kosten deels te recupereren,

“De moeilijkheid is om de doelstellingen in realiteit om te zetten. En dat hangt ook af van een aantal voorwaarden die Brussel als Gewest niet zelf in de hand heeft” MICHEL HUART Professor hernieuwbare energie (ULB)

en dat heeft dan weer sociale implicaties.”

De klimaatdoelen van het Gewest zijn technisch haalbaar, concludeert Huart, maar botsen om bovenstaande redenen vermoedelijk op de realiteit op het terrein. “Daardoor zal de realisatie van de doelstellingen waarschijnlijk vertraging oplopen.”

Momenteel worden alle aanbevelingen van Climact bekeken door een heel aantal Brusselse administraties, die daarna maatregelen mogen voorstellen voor de aankomende update van het klimaat-energieplan. “Dat politieke traject vraagt tijd, maar is noodzakelijk zodat het niet bij plannen blijft”, zegt Quentin Jossen van Climact.

“In Wallonië werkten we ook al zo’n herberekening uit, maar die werd maar gedragen door één minister. En daardoor heeft dat plan niet gewerkt.

Een klimaatplan kost geld, maar niets doen aan klimaatverandering zou België 2 à 3 procent van het bruto binnenlands product kosten.”

B R U Z Z | A N A LY S E

COMMENT BRUXELLES COMPTE-T-ELLE ATTEINDRE SES OBJECTIFS CLIMATIQUES ?

KLIMAATPROJECTIES VOOR BRUSSEL

Meer en intensere hittegolven tegen 2100 Het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) publiceerde vorig jaar een klimaatrapport met daarin ook specifieke aandacht voor Brussel.

Tussen het midden van de 19e eeuw en de laatste drie decennia is de gemiddelde temperatuur in Ukkel met 2,1 °C gestegen, en steeg de totale jaarlijkse neerslag met negen procent. Het aantal hittegolven neemt toe sinds 1981, maar vooral sinds 2015: sindsdien komt er elk jaar minstens één voor.

Als de uitstoot van broeikasgassen niet voldoende wordt ingeperkt, schrijven de onderzoekers, zal

12

Bruxelles cherche des moyens pour réduire de moitié les émissions directes de gaz à effet de serre dans la région d’ici à 2030. Le bâti et le trafic sont les principaux responsables de ces émissions.

Depuis 2005, elles ont déjà été réduites de 22 %, mais le rythme doit s’accélérer. La Région consacre 350 millions à sa stratégie Renolution, mais prévoit également de rendre la rénovation obligatoire d’ici 2030. « Si la rénovation n’est pas obligatoire, nous n’atteindrons jamais les objectifs », affirme Quentin Jossen, du cabinet de conseil Climact, qui conseille le gouvernement.

FR

I

10 NOVEMBER 2021

het centrum van Brussel in 2100 drie keer zo vaak door hittegolven getroffen worden dan nu het geval is. Die zullen twee keer zo intens zijn en de helft langer duren dan nu.

Tijdens de hittegolf in augustus 2020 bleek de temperatuur in Brussel-Stad ’s nachts 10 graden hoger te liggen dan in Asse. Dat is te wijten aan het stedelijke ‘hitte-eilandeffect’: steen en beton stralen de hitte die ze overdag opnemen ’s nachts uit. Ook in andere onderzochte Belgische steden speelde dat effect, maar

het temperatuurverschil tussen stad en platteland was het grootste in Brussel.

“Dat hoeft niet te verbazen: Brussel is de grootste stad, ze is erg verhard, kent heel wat hoogbouw en ze heeft geen doorstromende rivier of ander groot wateroppervlak,” legde projectcoördinator Steven Caluwaerts (U Gent) toen aan BRUZZ uit.

Brusselaars kunnen wel maatregelen nemen tegen de impact van de klimaatverandering. Zo raadt het KMI aan om daken in het wit te schilderen en andere materialen te gebruiken,

zodat meer van de zonnestraling gereflecteerd wordt. Een recente KMI-studie heeft aangetoond dat hierdoor het hitte-eilandeffect met 0,45 °C verlaagd zou kunnen worden.

Bovendien zou het hierdoor mogelijk zijn om tot 2050 de helft van de hittegolven te vermijden. Daarna vermindert het effect, omdat de temperatuurstijging dan te groot wordt.

Een andere maatregel is om de stad groener te maken door extra bomen aan te planten en parken aan te leggen, schrijven de KMI-onderzoekers.

Extra groen in Brussel zou een derde van de hittegolven kunnen vermijden. SDS

HOW BRUSSELS PLANS TO REACH ITS CLIMATE TARGETS BY 2030 Brussels is looking for ways to cut the region’s direct greenhouse gas emissions by about half by 2030. The main culprits for these emissions are the building stock and traffic. Since 2005, emissions in Brussels have already been reduced by 22%, but the pace needs to be stepped up considerably. The Region is providing 350 million euros for its Renolution renovation strategy, but also plans to make renovating mandatory by 2030. “If renovation is not made mandatory, we will never reach the targets,” says Quentin Jossen of consultancy Climact, which advises the government.

EN

BON

Hoera!

Jij vond onze verjaardagsbon.

20 % bon*

20

Ruil deze bon t.e.m.

1/12/2021 in bij Bio-Planet voor maar liefst verjaardagskorting.

Geldig op je kasticket, met een aankoopbedrag vanaf € 50.

Vind een winkel in je buurt op bioplanet.be * Enkel originele bonnen worden aanvaard.

Geldig bij een minimum aankoop van 50 euro.

Niet cumuleerbaar. Niet inwisselbaar in contant geld. 1 bon per kassaticket.

Deze actie is geldig in alle Bio-Planet-winkels en niet voor bestellingen via Collect&Go. Niet geldig op vuilniszakken, geschenkkaarten en herbruikbare zakjes.

De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) in Brussel zoekt een algemeen directeur Cultuur, Jeugd en Sport

Een eigen rol in Brussel De VGC is de Nederlandstalige overheid in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en telt ruim 1.200 medewerkers. We richten ons tot de Nederlandstalige Brusselaars en tot iedereen die zich aangesproken voelt door het Nederlandstalige netwerk van diensten en voorzieningen. De VGC wil de kwaliteit van het leven in de stad verbeteren.

Zet jij mee je schouders onder Brussel?

Wil jij het VGC-beleid rond cultuur, jeugd en sport mee uitstippelen en uitvoeren?

Stel je dan kandidaat voor 13 december 2021.

We zijn een flexibele en betrouwbare overheid met heldere waarden en klemtonen. Met het meerjarenplan 2021-2025 willen we antwoorden bieden op de Brusselse uitdagingen van vandaag en morgen. Participatie, samenwerking, duurzaamheid, diversiteit en innovatie zijn de sleutelwoorden.

Wat verwachten we van jou?

Je hebt minstens 3 jaar leidinggevende ervaring, verworven in de voorbije 10 jaar, of je hebt 8 jaar nuttige professionele ervaring. Je bent uitgesproken Brussel-minded. Je bent vertrouwd met overheidsmanagement en overheidsfinanciën en met de drie inhoudelijke beleidsdomeinen van de algemene directie Cultuur, Jeugd en Sport. Je neemt initiatief, je bent innovatief en je werkt klantgericht.

Je stelt je dienstbaar op, je bent integer en betrokken.

Je kunt plannen en organiseren, en je weet je medewerkers te inspireren, aan te sturen, te motiveren. Je engageert je om samen met andere VGC-diensten, partners in het werkveld en andere overheden te werken aan een beter Brussel. Want Brussel maken De VGC zoekt een algemeen directeur Cultuur, Jeugd we samen. en Sport voor onmiddellijke indiensttreding. Het gaat om een mandaatfunctie van zes jaar, meermaals Hoe solliciteren?

Solliciteren kan tot en met zondag 12 december 2021. hernieuwbaar.

Vul daarvoor het kandidaatstellingsformulier in en mail het naar leidend.ambtenaar@vgc.be.

De functie in het kort Het beleidsdomein Cultuur, Jeugd en Sport bestaat uit verschillende deeldomeinen: algemeen cultuurbeleid, Wat mag je van ons verwachten? kunsten en erfgoed, lokaal cultuurbeleid, sociaal- Alle info vind je op www.vgc.be/vacatures. cultureel werk, bibliotheekwerk, gemeenschapscentra, jeugdwerk en sport.

Je leidt en coördineert de algemene directie Cultuur, Jeugd en Sport. Je bent het gezicht en het aanspreekpunt van de administratie, intern en extern. Je zetelt in het managementcomité en je draagt de missie en de visie van de VGC mee uit. Je hebt een duidelijke visie over hoe je een meerwaarde kunt betekenen voor de VGC in de grootstedelijke Brusselse context.

Voor de Vlaamse Gemeenschapscommissie zijn gelijke kansen belangrijk. Kwaliteiten van mensen zijn doorslaggevend, ongeacht geslacht, leeftijd, afkomst of handicap.

V.U.: nv Bio-Planet, V. Demesmaekerstraat 167, 1500 Halle. BTW BE0472 405143, RPR Brussel.

korting

VIJF VAN DE ZES BRUSSELSE POLITIEZONES TESTEN OF GEBRUIKEN BODYCAMS

‘Zelfs activisten zijn nu voorstander’ Bijna alle Brusselse politiezones beschikken nu over bodycams. Zowel de korpsen als de experts zijn positief, maar dat de agent kan beslissen wanneer gefilmd wordt, valt niet bij iedereen in goede aarde. “Daarmee doen ze eigenlijk net hetzelfde als wat ze de burger verwijten.” — BRAM VAN RENTERGHEM

D B R U Z Z | A N A LY S E

e opgespelde politiecamera is wereldwijd in opmars.

De voordelen liggen voor de hand: mensen gedragen zich anders als ze gefilmd worden, waardoor een interventie mogelijk kalmer verloopt. En het veroorzaakt minder discussie achteraf, als de vraag rijst of de agent wel correct gehandeld heeft.

In België was het de politiezone Westkust die in 2017 in primeur enkele bodycams kon testen. Maar pas toen de wet op het gebruik van camera’s in mei 2018 versoepelde, mochten ook de andere korpsen intekenen.

In Brussel ging de zone-Marlow (Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Oudergem) als eerste overstag.

Anderhalf jaar later hebben vijf van de zes zones (zie overzicht) camera’s besteld, getest of volledig in gebruik genomen.

KALMEREND EFFECT Brussel-Hoofdstad-Elsene is daar sinds midden oktober mee begonnen. 280 agenten hebben – vrijwillig – een opleiding gekregen en mogen dus de bodycam hanteren. Een van die opleiders is Jurgen Willems, diensthoofd van de fietsbrigade en bureaugenoot van David Stevens.

“Het is nog vroeg om conclusies te trekken, maar het heeft een kalmerende werking en ik geloof ook een ontradend effect. Als de agent zegt dat hij begint te filmen, wat wettelijk zo moet, worden mensen zich meer bewust van wat ze zeggen of doen. De aankondiging op zich is dus al een middel om te de-escaleren. Al is het ergens ook een falen, want de agent is daar blijkbaar niet in geslaagd via verbale vaardigheden. De bodycam is maar een stukje technologie, het is de agent die uiteindelijk de zaak oplost.”

“Daarenboven wordt elke agent vroeg of laat het slachtoffer van een onterechte klacht. Dan kan zo’n bodycam heel nuttig zijn,” gaat Willems verder. Dat is voor politiezone West alvast een van dé voordelen. “Het opvragen van de beelden heeft in negentig procent van de gevallen duidelijk aangetoond dat er geen fouten werden gemaakt door de collega’s tegen wie een klacht werd ingediend. In combinatie met verminderde agressie bij de burger en een daling van het gebruik van dwang, maakt dit de bodycam een zeer nuttig instrument.”

In zone-Marlow zijn ze genuanceerder. “Werkt het de-escalerend?

Dikwijls worden ze om die reden

aangekocht, maar afdoend bewijs is er volgens studies niet,” zegt Philip Vanhees, projectofficier bodycams.

“Een camera zal het geweld niet temperen bij iemand die dronken is en speed heeft genomen. Maar het is onderdeel van het politiemateriaal en vroeg of laat zal dit tot de standaarduitrusting behoren, dat staat in de sterren geschreven. Al bepaalt de wet dat het altijd de agent is die beslist of hij wil filmen.”

De reden van aanschaf lag voor de zone-Marlow in die lijn. “Onze agenten reageerden heel slecht op de omgeving die hen filmde, en de zeven seconden waarop een agent iemand tegen de grond duwt op YouTube zet. Nu kunnen zij hun versie filmen, en dus ook de veertig minuten van onderhandeling die eraan is voorafgaan.”

OVER DE POT EN DE KETEL Maar daar zit volgens Yassine Boubout, expert politiegeweld, net de angel. “Als de agent de burger tijdens de interventie slecht behandelt, kan hij bewust niet op het cameraknopje drukken,” zegt hij vanuit New York. “Maar daarmee doet de politie eigenlijk net hetzelfde als wat ze burger verwijt: dat die enkel filmt wanneer het hem

“Een bodycam gebruiken is ergens ook een falen, want de agent slaagt er blijkbaar niet in via verbale vaardigheden de situatie te de-escaleren” JURGEN WILLEMS Diensthoofd fietsbrigade 14

I

10 NOVEMBER 2021

uitkomt. De bodycam is een interessant middel, maar dan moet die altijd aan staan. Of maak dat de camera aan moet bij zowat elke interventie, zoals hier in New York.”

Philip Vanhees van de zone-Marlow vindt dat de politie dat vertrouwen verdient. “Een geweer met 34 patronen vertrouwen we toe aan een agent.

Waarom dan niet het gebruik van de bodycam?”

Maar volgens expert Lucas Megaço (VUB) heeft Boubout wel degelijk een punt. Want als de beslissing alleen bij de politieagent ligt, kun je niet zeggen dat de bodycam er is om de burger te beschermen. “Dan is die er vooral om de agent te beschermen.”

de agent te controleren. “Ik denk dat de agent zelf moet kunnen beslissen,” bevestigt Carlo Medo van de politievakbond NSPV. “Maar als uit analyse zou blijken dat de meest veilige manier van werken is dat camera’s automatisch aangaan bij een oproep, dan moet dat zeker bekeken worden.”

Bodycams bij de Brusselse politie Zone

Gemeenten

Fase

Brussel hoofdstadElsene Brussel-Zuid

Brussel-Stad, Elsene

Operationeel sinds midden oktober

Anderlecht, Sint-Gillis, Vorst Molenbeek, Jette, S-A-Berchem, Ganshoren, Koekelberg Schaarbeek, Evere, Sint-Joost Ukkel, Watermaal-Bosvoorde, Oudergem Etterbeek, Sint-Lambrechts-Woluwe, Sint-Pieters-Woluwe

Testfase start ‘binnenkort’

Brussel-West

Brussel-Noord Marlow In de meeste Brusselse politiezones doet de bodycam zijn intrede.

Montgomery

De camera altijd laten draaien, is echter niet wenselijk, zowel qua dataopslag als qua privacy – ook een agent moet soms naar het toilet.

“Daarenboven moet de politie ook informele gesprekken kunnen voeren, bijvoorbeeld met hangjongeren. Een camera zou in die gevallen afstand creëren,” zegt Megaço, iets wat ‘fietsflik’ Jurgen Willems beaamt. Voor hem is filmen een vorm van dwang, die mensen niet leuk vinden.

Maar de camera kan ook automatisch aanspringen als er een oproep binnenkomt. “Dat wordt in sommige Amerikaanse staten toegepast, maar is ook niet perfect,” zegt onderzoeker Megaço. “De politie moet nog in staat zijn om te

Aantal Bodycams 231 40 besteld 121

Operationeel sinds eind 2020

Testfase achter de rug

80 besteld 40 + 30 bijbesteld /

Operationeel sinds mei 2020

Nog niet in gebruik

542 542

improviseren. Want als je altijd gefilmd wordt, bestaat het risico dat je meer met het protocol dan met de interventie bezig bent. Daarom vind ik het interessant wat er in Denver in de VS gebeurt. Daar is een experiment aan de gang met camera’s die aangaan als de agent zijn vuurwapen of taser trekt. Sowieso is er daar sinds de dood van George Floyd druk om de agent niet zelf te laten beslissen.”

De vraag is – als de Europese privacywetgeving (GDPR) dat al zou toelaten – wat de politievakbonden daarvan vinden. In het verleden toonden zij zich eerder koele minnaars van het project, omdat ze bang zijn dat de bodycams gebruikt worden om het doen en laten van

Tot slot, en voor onderzoeker Lucas Megaço een beetje verrassend: zowat iedereen lijkt nu voorstander te zijn van bodycams, ook activisten zoals Yassine Boubout. “Dat was voorheen niet het geval bij de groepen die dreigden het slachtoffer te worden van gerichte monitoring, zoals jonge mensen met een migratieachtergrond,” zegt Megaço. “Maar nu zien ze het als een manier om politiegeweld tegen te gaan. Dat is nieuw.”

Dat terwijl er eigenlijk nog geen wetenschappelijke consensus is over het effect van bodycams, en of die wel de-escalerend werken. Er zijn studies die aantonen dat er geen significant effect is, al zijn sommige daarvan al oud. Andere tonen zelfs dat er meer geweld is, omdat burgers geërgerd zijn. “Maar een heel recente Braziliaanse topstudie toont aan dat het wél helpt de-escaleren, en het is ook mijn eigen overtuiging. Waar men nu vooral over moet waken, is dat de burger door de bodycam het recht niet verliest om de politie te filmen. Daar gaan nu stemmen voor op, maar daar ben ik absoluut tegen. De burger heeft die macht en moet die macht ook hebben. Anders is het evenwicht zoek.”

BODYCAMS: LES POUR ET LES CONTRE

BODYCAMS: PROS AND CONS

Cinq des six zones de police de Bruxelles testent ou utilisent des bodycams dans leur travail quotidien. Les corps de police et les experts trouvent cela positif, mais le fait que le policier puisse décider quand filmer ne plaît pas à tout le monde. Les activistes et les experts sont d’avis qu’en agissant ainsi, « ils font en fait la même chose que ce qu’ils reprochent aux civils ». Dans certains États américains, la bodycam s’allume dès le début de l’intervention, mais cela présente aussi des inconvénients.

Five of the six police districts in Brussels are testing or already using bodycams in their daily work. Both the police forces and the experts are positive, but the fact that the officer can decide when to film does not please everyone. Activists and experts alike are of the opinion that by doing so, they themselves are actually doing what they accuse the public of doing. In some US states, the bodycam is switched on as soon as the intervention starts, but that also has disadvantages.

FR

B R U Z Z | A N A LY S E

OOK BURGER MAG FILMEN

EN

10 NOVEMBER 2021

I 15

SANS-PAPIERS IN BEGIJNHOFKERK BESCHULDIGEN STAATSSECRETARIS VAN WOORDBREUK

Mahdi tussen hamer en aambeeld Na een opmerkelijke persconferentie van de sans-papiers in de Begijnhofkerk, die staatssecretaris voor Migratie Sammy Mahdi (CD&V) van woordbreuk beschuldigen, is het nu even windstil. Maar het dossier komt zo goed als zeker terug op het bord van de regering. Met of zonder nieuwe hongerstaking.

— STEVEN VAN GARSSE B R U Z Z | A N A LY S E

H

et was een lange federale interkabinettenvergadering vorige week over de Brusselse sans-papiers. Die vragen een collectieve regularisatie en gingen voor de zomer over tot een lange hongerstaking. Die is op 21 juli beëindigd na een akkoord tussen staatssecretaris Sammy Mahdi, de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) en vier onderhandelaars uit het middenveld, onder wie advocaat Alexis De Swaef en priester Daniël Alliet.

Maar die schakelden afgelopen woensdag een versnelling hoger. Ze beschuldigen de staatssecretaris van woordbreuk en leugens. Er was, volgens hen, afgesproken dat sans-papiers die voldeden aan een aantal integratievoorwaarden zicht hadden op een humanitaire regularisatie.

Het gaat om criteria als een lang verblijf in België, een werksituatie, een familie of geen enkele toekomst in het land van oorsprong. Er was ook afgesproken om de dossiers van de hongerstakers prioritair te behandelen. De onderhandelaars voor de sans-papiers waren na het akkoord voorzichtig positief.

Drie maanden na het akkoord lijkt die hoop ijdel. Van de twintig al genomen beslissingen zijn er maar vijf positieve. Een van de dossiers

In de Begijnhofkerk voeren sans-papiers weer actie, omdat staatssecretaris Mahdi zich volgens hen niet aan zijn beloftes van 21 juli heeft gehouden. © BELGA

gaat om een vrouw die, volgens de actievoerders, alleen maar positieve elementen heeft in de beoordeling over haar integratie in ons land, maar voor wie het eindoordeel negatief is. De actievoerders zijn gechoqueerd door wat zij ‘valse beloftes’ noemen en overwegen nieuwe radicale, acties. Voorlopig is er van een nieuwe hongerstaking nog geen sprake.

ONWRIKBAAR In een gesprek met Terzake woensdag was Sammy Mahdi onwrikbaar.

Hij ontkende dat er in juli concrete afspraken zijn gemaakt om ruim te gaan regulariseren. Mahdi heeft naar eigen zeggen vooral het toetsingskader meegegeven waarop hij, vanuit zijn discretionaire bevoegdheid, de individuele gevallen beoordeelt.

Mahdi zit daarmee op de lijn die hij al van in het begin van zijn

staatssecretariaat hanteert en die hij ‘streng maar rechtvaardig’ noemt.

Hij wil geen nieuw migratiekanaal via de regularisatie van de sans-papiers. Hij vreest ook dat, als hij nu collectief zou regulariseren, er in heel wat kerken of andere plekken hongerstakingen zouden ontstaan.

Dat hij wil tot elke prijs vermijden.

Mahdi staat intussen wel onder druk van de linkse partijen in de federale regering. Die hebben er vorige week openlijk voor gewaarschuwd dat het akkoord van 21 juli gehonoreerd moet worden.

Veel zal afhangen van de komende regularisatiebeslissingen.

DVZ zou zich al over 170 van de 475 dossiers gebogen hebben. De meeste waarnemers gaan ervan uit dat Mahdi die beslissingen zal volgen.

Of er hier meer positieve beoordelingen bijzitten, is vooralsnog niet duidelijk.

Ze worden deze en de komende weken aan de ex-hongerstakers bezorgd. Dat kan even duren omdat velen van hen geen vaste verblijfplaats hebben.

Mahdi dreigt intussen wel tussen hamer en aambeeld te komen zitten.

Hijzelf wil de strenge lijn aanhouden, en krijgt daarbij de steun van de rechterzijde in de federale regering, maar PS en Ecolo dringen aan op meer soepelheid.

Bij de PS klinkt dat er vandaag misschien weinig ex-hongerstakers een verblijfsrecht hebben bekomen, maar dat de regularisatie van de ex-hongerstakers beoordeeld moet worden op het einde van de rit. Dat houdt de druk op de ketel.

En dan zijn er nog de sans-papiers zelf. Ook zij kunnen met nieuwe acties komen, wat de spanningen binnen de federale regering verder kan doen oplopen.

10 NOVEMBER 2021

I 17

BÉA DIALLO GEEFT SCHEPENAMBT OP VOOR PLEKJE IN REGERING VAN ZIJN THUISLAND

De nieuwe minister van Guinee woont in Elsene Elsens schepen Béa Diallo (PS) wordt minister in een nieuwe overgangsregering in Guinee. Een dappere keuze, vindt de Guineese gemeenschap in Brussel, die erg trots is op hem. Maar afscheid nemen hoeft nog niet, want Diallo blijft gewoon in Elsene wonen. “Ik verhuis niet.” — EVA CHRISTIAENS, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

B BRUZZ | PORTRET

éa Diallo legt deze week de eed af als nieuwe minister van Jeugd en Sport in Guinee. Hij neemt daarmee meteen ontslag als eerste schepen en gemeenteraadslid in Elsene. Zijn tweede thuisland heeft zijn hulp nu meer nodig, vindt hij. “Ik ben het beu om jongeren te zien sterven op de Middellandse Zee en om Afrikanen in Europa tevergeefs te zien zoeken naar een betere toekomst. Je moet kansen geven aan Afrika,” zegt Diallo aan onze redactie.

Het gaat om een tijdelijke ministerpost in een overgangsregering. Die kan misschien zes maanden duren, of misschien net zo goed twee jaar. De termijn is nog niet bepaald. Wel zeker is dat de regering niet democratisch verkozen is. De overgangsregering is geïnstalleerd door het leger, dat in september nog maar een staatsgreep pleegde in Guinee. De bedoeling van die overgang is – officieel – om uiteindelijk eerlijke, transparante verkiezingen te organiseren in het Afrikaanse land.

“Ik spreek liever over een missieregering dan een overgangs-

regering,” zegt Diallo. Hij ziet het als zijn missie om stabiliteit voor de Guineese jongeren te creëren. “Al onze structuren zijn catastrofaal, niets functioneert en overal is er corruptie. Er zijn geen ziekenhuizen of scholen in Guinee, geen wegen, geen sportinfrastructuur. De missie gaat dus verder dan enkel verkiezingen organiseren,” legt hij uit.

TROTSE ENTOURAGE Democratisch of niet, de Guineese gemeenschap in Brussel is trots op ‘hun’ minister. “Béa gaat dat goed doen. Hij gaat er werk creëren voor de jongeren, ondernemerschap stimuleren en sport voorop zetten,” zegt de 72-jarige Bintou Candé.

Candé woont sinds 1997 in Brussel, maar kent Diallo al lang. Ze was goed bevriend met zijn moeder, ook toen ze nog in Guinee woonden.

“Onze families aten vaak samen in Conakry en mijn ex-man werkte samen met Béa’s vader als Guinese diplomaat.”

Het is door de job van hun vader dat het gezin-Diallo naar Europa reisde: eerst naar Frankrijk en uiteindelijk naar België in 1984.

“Zelfs als zoon van een diplomaat

“Mijn enige ambitie is om de nodige handvaten aan het land te geven zodat het een democratische toekomst krijgt” BÉA DIALLO Wordt minister in Guinee 18

I

10 NOVEMBER 2021

kreeg Béa te maken met racisme,” vertelt Candé. “Hij heeft die woede gekanaliseerd in het boksen.”

Die sport leverde hem uiteindelijk zeven wereldtitels op bij de middengewichten tussen 1998 en 2004. Diallo studeerde marketing aan de Université Libre de Bruxelles en richtte nadien zijn eigen bewakingsfirma Champ’Angels op.

Hij trouwde met een Brusselse en heeft hier een zoon en twee plusdochters. In 2004 stapte hij in de politiek. Eerst als Brussels parlementslid en vanaf 2006 ook als schepen in Elsene. Van die functie neemt hij nu, na vijftien jaar, afscheid.

“Iedereen is trots op hem en feliciteert hem,” zegt Cellou Satina Diallo (PS), een Guineese Brusselaar en zelf gemeenteraadslid in Brussel-Stad. “Béa heeft hier zijn leven en carrière opgebouwd, maar hij verlaat dat allemaal om zijn thuisland te helpen. Dat zal niet gemakkelijk zijn. Het is helemaal anders om aan politiek te doen in Afrika dan hier in België.” Ook Bintou Candé noemt het een “sprong in het ijle”.

STAATSGREEP Niet iedereen is even enthousiast over Diallo’s carrièreswitch.

N-VA-politica Assita Kanko, die vroeger zelf in Elsene woonde, noemt het op Twitter “absurd” dat een Belgische politicus in een ander land minister kan worden na een militaire staatsgreep. “Als je mensen hier vertegenwoordigt, moet je echt voor dit land kiezen,” vindt ze. In de Elsense gemeenteraad vreest de liberale partij MR opportunisme. “In

het midden van de legislatuur ontslag nemen als eerste schepen, met heel belangrijke bevoegdheden, dat is moeilijk en bizar voor veel Elsenaren,” zegt MR-fractieleider Gauthier Calomne. Diallo’s vele bevoegdheden in de gemeente worden nu verdeeld over vier andere PS-schepenen.

Elsens burgemeester Christos Doulkeridis (Ecolo) noemt de keuze

TELEWERK UIT ELSENE Dat hij zijn huidige functie niet democratisch heeft verworven, erkent de Elsenaar. “Ik heb die reflectie voor mezelf gemaakt, maar eigenlijk had de vorige president (Condé, red.) zelf eerst een grondwettelijke staatsgreep gepleegd door zijn ambtstermijn te verlengen. Hij heeft de grondwet aangepast om een

LE NOUVEAU MINISTRE GUINÉEN VIT À IXELLES Béa Diallo, hier nog in het gemeentehuis van Elsene, maar binnenkort in een bureau in Conakry als minister in Guinee.

dapper. “In een legislatuur van zes jaar kan het altijd gebeuren dat mensen hun mandaat om de een of andere reden opzeggen. Diallo had me al verwittigd dat er gesprekken liepen,” zegt Doulkeridis. “Hij is een man die van uitdagingen houdt, zowel als bokser als politicus. Nu staat Guinee voor een enorme uitdaging en hij beslist om daar niet bang voor te zijn. Dat is moedig.”

“Ik neem risico’s, dat weet ik, maar ik denk dat ze de moeite waard zijn,” zegt ook Diallo. In Guinee zal hij minder verdienen dan in België en bovendien weet hij nog niet hoelang hij minister zal kunnen blijven.

Diallo heeft de dubbele nationaliteit, maar heeft nooit in Guinee gewoond.

Met zijn wereldtitels verwierf hij wel bekendheid in zijn thuisland. Hij

L’échevin d’Ixelles Béa Diallo (PS) devient ministre au sein du nouveau gouvernement de transition en Guinée. Les Guinéens de Bruxelles sont très fiers de lui, même si Diallo n’a pas été élu démocratiquement dans leur pays. Il a obtenu son poste de ministre grâce à l’armée guinéenne, qui a perpétré un coup d’État en septembre. « Je prends des risques, mais je pense qu’ils en valent la peine », déclare Diallo. « J’en ai assez de voir la jeunesse africaine en Europe chercher en vain un avenir meilleur. Il faut donner une chance à l’Afrique. » Et c’est ce que Diallo compte faire depuis Ixelles.

Sa famille ne déménagera pas. Il prévoit lui-même de faire la navette entre Conakry et Bruxelles.

FR

derde ambtstermijn te kunnen uitoefenen. Daar zijn veel betogingen tegen geweest, waarbij jongeren zijn gestorven. Dus inderdaad, nu hebben de militairen een nieuwe staatsgreep gepleegd, maar wel met de bedoeling om een nieuwe dynamiek aan het land te geven.”

Voor die nieuwe dynamiek deed het leger in het bijzonder een beroep op mensen uit de diaspora. Als bekende ex-bokser met politieke ervaring was Diallo hun uitgelezen nieuwe minister voor Jeugd en Sport.

Ambities voor een officiële politieke functie in Guinee koestert hij niet, zegt Diallo nog. “Nee, mijn enige ambitie is om de nodige handvaten aan het land te geven zodat het een democratische toekomst krijgt,” zegt hij. En dus verhuist hij ook niet. “Ik blijf in België. Mijn vrouw en kinderen wonen hier.” Diallo wordt dus een pendelende minister met een bureau in Conakry, die minstens enkele keren per maand in België wil zijn.

Die tijd wil hij meteen gebruiken om met Belgische partners te praten.

“Ik zal de hulp nodig hebben van België om mijn missie te volbrengen.

Enabel (het Belgisch ontwikkelingsagentschap, red.) is heel actief in Guinee. Ik ga kijken hoe ik met hen kan samenwerken,” aldus Diallo.

Het kabinet van Belgisch minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir (Vooruit) kon hier nog niet op reageren.

BRUZZ | PORTET

richtte onder meer een bokstoernooi op om geld in te zamelen voor Guinee, Fight for Africa. “Toen er een ebola-uitbraak was, heeft hij medicatie naar scholen en ziekenhuizen gestuurd,” vertelt Bintou Candé. “Hij heeft zelfs eens tweedehandsbussen gekocht om het openbaar vervoer in Conakry uit te bouwen,” zegt PS’er Cellou Satina Diallo. Volgens een artikel van Le Soir uit 2001 gaat het over een tweehonderdtal bussen.

En toen de vorige Guineese president Alpha Condé aankondigde dat hij de grondwet wilde wijzigen om een derde ambtstermijn te kunnen uitzitten, reisde Diallo op eigen initiatief naar Guinee om er met de vakbonden en politieke fracties te gaan praten. “Hij wilde dat er een gezonde dialoog kwam in Guinee,” zegt zijn partijgenoot Cellou Satina.

Begin dit jaar vroeg een Guineese journalist hem of hij misschien zelf president zou willen worden in Guinee. Diallo antwoordde dat hij “klaar stond om te helpen”.

THE NEW MINISTER OF GUINEA LIVES IN ELSENE Elsene alderman Béa Diallo (PS) is about to become minister in a new transitional government in Guinea. The Guineans in Brussels are very proud of him, even though Diallo was not democratically elected in their country as it was the Guinean army, which staged a coup in September, that appointed him minister. “I am taking risks, but I think it is worth it,” says Diallo, “I am tired of seeing African youth in Europe searching in vain for a better future. You have to give opportunities to Africa.” That is what Diallo wants to continue doing from Elsene.

His family will not be moving. He himself plans to commute between Conakry and Brussels.

EN

10 NOVEMBER 2021

I 19

FRANÇOIS BERTRAND ( BRUSS’HELP ) BIJ DE START VAN HET NIEUWE WINTERPLAN

‘De Covidcrisis heeft onze sector alvast goed gedaan’ BRUZZ | INTERVIEW

De nachtopvang blijft voortaan de klok rond open en in de opvanghotels komt er nieuwe, intensieve begeleiding. Het nieuwe winterplan voor de Brusselse dak- en thuislozen start op 15 november. Directeur François Bertrand van de gewestelijke administratie Bruss’Help bedankt de coronacrisis voor enkele nieuwe accenten. “De switch is gemaakt.” — EVA CHRISTIAENS

20

F

rançois Bertrand staat nu twee jaar aan het hoofd van Bruss’Help, de (relatief nieuwe) administratie die de daklozenhulp in Brussel moet coördineren. Onder die coördinatie vallen ongeveer 180 Brusselse verenigingen die dak- en thuislozen helpen. Dat gaat van voedselhulp over douches en wasplaatsen tot echte opvangcentra en psychosociale begeleiding.

Bruss’Help ontstond in de herfst van 2019, maar door de coronacrisis is er voor echt overleg tussen al die verenigingen nog weinig tijd geweest.

“De aandacht ging vooral naar noodoplossingen en crisisbeleid.

We namen die beslissingen vaak via Zoom. Nu zitten we op een sleutelmoment richting meer structurele oplossingen,” zegt Bertrand. Deze maand zal het nieuw opgerichte Comité voor de Noodopvang en de Inschakeling voor het eerst samenkomen.

Daarin zitten verkozen vertegenwoordigers uit zowel de noodopvang als uit de sociale begeleidingssector. In januari beginnen zij aan de opmaak van een eerste ‘masterplan tegen dakloosheid’ in Brussel. Dat moet eind 2023 klaar zijn, voor het einde van de legislatuur.

I

10 NOVEMBER 2021

Op 15 november begint het nieuwe winterplan. In hoeveel opvangplaatsen voorzien jullie nu exact?

FRANÇOIS BERTRAND: Als we alle

noodopvangcentra en alle onthaalhuizen optellen, komen we aan 2.794 plaatsen. Dat aantal kan misschien nog omhoog, afhankelijk van wat het nieuwe comité ons adviseert.

Vorig jaar waren er, volgens de officiële communicatie, 3.120 opvangplaatsen aan het eind van de winter.

weinig. Waar moeten al die mensen naartoe?

BERTRAND: Van die 5.300 getelde

mensen leeft niet iedereen op straat.

Er zijn ook mensen geteld in de onthaalhuizen en de noodopvang, in kraakpanden en bij familie of vrienden. Dit jaar bieden we nieuwe begeleiding in de kraakpanden, dus we vangen daar ook 500 mensen op.

Het klopt dat er nog mensen op straat slapen en dat zal deze winter niet anders zijn. Ons hulpaanbod blijft min of meer gelijk, maar het aantal hulpvragen neemt toe.

BERTRAND: Nee, als je appelen met

appelen vergelijkt en alleen de noodopvang en onthaalhuizen meerekent, hadden we vorig jaar maar 2.632 plaatsen. Alleen zijn toen de opvangplaatsen in hotels ook meegeteld, maar dat veroorzaakt verwarring. Die hotels maakten toen deel uit van de noodopvang. Dit jaar zijn de opvanghotels een nieuwe vorm van intensieve psychosociale begeleiding, die het hele jaar door duurt.

Toch hebben we nu minder dan 3.000 officiële opvangplaatsen voor dak- en thuislozen, terwijl zij volgens de laatste daklozentelling met meer dan 5.300 zijn in Brussel.

Dat zijn zeker 2.000 bedden te

Het aantal dakloze Brusselaars blijft dus stijgen?

BERTRAND: We hebben daar nog

geen details over, maar we openen alvast een nieuw dagcentrum voor jongeren tussen de 18 en 25 jaar. Er komt ook een opvangcentrum met tien plaatsen voor die leeftijdscategorie. Dat is een initiatief van het OCMW van Brussel-Stad.

BERTRAND: Ja. Enerzijds is dat al tien

jaar zo en anderzijds belanden er door de coronacrisis nieuwe personen in een situatie van dakloosheid. De impact van de crisis is economisch. Mensen raakten hun inkomen, hun sociale rechten of hun woning kwijt. De effecten daarvan zullen we de komende maanden en jaren blijven zien. We zien nu al nieuwe profielen aankloppen in de dagcentra en de noodopvang. De Brusselse OCMW’s merken hetzelfde.

Wie zijn die nieuwe profielen van dakloze Brusselaars dan?

Experts vinden zo’n winterplan al langer niet erg logisch. Het kost veel, terwijl de hulp stopt na de winter.

IN CIJFERS

Het winterplan

1821

plaatsen in de noodopvang, bij New Samusocial, het Rode Kruis en het Burgerplatform voor de Vluchtelingen (t.e.m.

30 april 2022)

973

plaatsen in de onthaalhuizen (hele jaar geopend). Hier kunnen enkel mensen met een wettig verblijfsstatuut terecht.

500

personen krijgen opvolging in bestaande kraakpanden (minstens t.e.m. 31 december 2021). Dit zijn vooral mensen zonder papieren.

Andere opvang, enkel voor mensen met een wettig statuut en niet beperkt tot het winterseizoen: 182 plaatsen in begeleide opvanghotels 120 plaatsen in 85 begeleide woningen 205 plaatsen in Housing First-woningen

BERTRAND: Vorig jaar hadden we

inderdaad nog meer opvangplaatsen in de hotels (zo’n 700 in september 2020, red.), maar een deel van die bewoners was overgebracht uit de reguliere opvangcentra – omdat die minder goed waren aangepast aan de Covidcrisis. Sommige opvanghotels moesten trouwens sluiten om

hun reguliere activiteiten te hervatten.

Maar de hotels verdwijnen niet.

Er zijn nog altijd twee hotels open (goed voor 80 plaatsen, red.) en volgende maand openen er nog vier (nog eens 102 plaatsen, red.). De logica is wel nieuw. Bewoners kunnen er nu tot een jaar blijven, afhankelijk van hun situatie, op basis van een sociaal contract. Ze krijgen er intensieve begeleiding om

“Ook vandaag krijgen we nog altijd veel reacties van hoteliers die een gebouw of bedden willen aanbieden voor daklozen” FRANÇOIS BERTRAND Directeur Bruss’Help FOTO © CHLOÉ THOME

een eigen woonst te vinden. En wie een eigen inkomen heeft, betaalt daarvan een derde voor de huur.

In 2022 willen we dat voortzetten, maar zmeer gespreid over verschillende hotels. Dat is beter voor de gebruikers, die dan niet meteen het etiket ‘dakloze’ krijgen in één afzonderlijk gebouw. Ze gebruiken gewoon dezelfde jeugdherberg als studenten of andere gasten.

Denkt u dat de gezondheidscrisis de blik van de Brusselaars op dakloze mensen heeft veranderd? Plots was het een probleem dat iedereen raakte. Niemand wou dat mensen ziek waren op straat.

errond, zodat zij niemand konden besmetten. In Brussel wilden we die veiligheidsaanpak vermijden. We waren een van de eerste steden om een hotel voor besmette dak- en thuislozen te openen.

Ik zie eerder een bewustmaking over het feit dat mensen zonder eigen thuis in principe ook geen bescherming hebben. Er is veel solidariteit geweest van burgers en van huisbazen. Ook vandaag krijgen we nog altijd veel reacties van hoteliers die een gebouw of bedden willen aanbieden.

Vorig jaar bleef ook de nachtopvang voor het eerst 24 uur open. Gebeurt dat dit jaar opnieuw?

BERTRAND: Het heeft de Brusselaars

BERTRAND: Ja, dat is een grote

geraakt, maar niet in de zin van een publiek gevaar. Dat is in andere steden wel anders geweest. In Luik heeft men alle daklozen gegroepeerd in een park met nadarhekken

vooruitgang dankzij Covid. Vroeger moesten mensen na een nacht in de noodopvang ’s ochtends weer naar buiten, om overdag te moeten bellen om ’s avonds een nieuwe plaats te

▼

Vorige zomer zijn verschillende hotels wel opengebleven. Waarom kon dat nu niet?

10 NOVEMBER 2021

I 21

FRANÇOIS BERTRAND ( BRUSS’HELP ) BIJ DE START VAN HET NIEUWE WINTERPLAN

krijgen. Nu is het definitief verworven dat alle opvangcentra, of ze nu van New Samusocial, het Rode Kruis of het Burgerplatform van de Vluchtelingen zijn, 24 uur per dag openblijven en overdag in sociale begeleiding voorzien. Wij vroegen dat al lang, maar door de coronacrisis is de switch gemaakt.

Nog nieuw dit jaar is de financiering voor de opvang van 500 krakers. Een deel van hun bezettingen is er vorige winter gekomen met de hulp van vrijwilligers, die mensen zonder papieren hielpen om leegstaande gebouwen te bezetten. Is dit een erkenning van hun actie?

BERTRAND: Het zijn inderdaad

BRUZZ | INTERVIEW

bestaande kraakpanden, maar vorig jaar was er geen begeleiding aan gekoppeld. Nu voorzien we in financiering, zodat er sociale teams ter plaatse kunnen gaan en de OCMW’s van de gemeenten die bezettingen kunnen opvolgen. Het klopt dat we hebben gesteund op hun solidariteit tijdens de Covidcrisis. Zonder die vrijwilligers hadden we zelf niet genoeg oplossingen kunnen vinden.

Die vrijwilligers deden daarvoor wel iets strafbaars. Kraken is illegaal.

BERTRAND: Dat klopt, en politiek

gezien zitten we daar op een moeilijke lijn met de minister. Door zulke bezettingen nu te financieren, zorgt hij op de korte termijn voor een dak voor die mensen. Mochten die militanten dat anders gewoon zelf blijven doen, dan was er geen controle van het Gewest op de kwaliteit van het onderdak. De visie is enigszins begrijpelijk voor een Ecolo-minister.

Zijn partij steunt wel vaker burgeracties. Maar wij moeten als administratie neutraal zijn in functie van de wetgeving. Zodra er problemen opduiken in die kraakpanden, moeten we kunnen ingrijpen.

De meerderheid van die krakers zijn mensen zonder papieren. Eigenlijk heeft Bruss’Help niet de bevoegdheid om die mensen te helpen. Dat moet minister-president Rudi Vervoort (PS) doen. Hoe is die aanpak dan toch veranderd?

BERTRAND: Dat is het resultaat van de

Covidcrisis. Wij kregen toen veel telefoontjes van mensen in kraakpanden met de vraag naar bijvoorbeeld voedselhulp. En mensen zonder verblijfsvergunning zijn nog altijd dakloze mensen. Daarbij gaat het om de afwezigheid van een thuis, 22

I

10 NOVEMBER 2021

François Bertrand 39 jaar, afkomstig uit de provincie Luik Doet hogere studies sociaal werk en sociologie in Luik en Lyon Begint zijn carrière als maatschappelijk werker en wordt nadien politiek adviseur voor Ecolo, zonder partijkaart Begint in 2015 op de studiedienst van de Ligue des Familles, de Waalse gezinsbond, en verhuist in 2017 naar de daklozentelling van La Strada in Brussel Sinds september 2019 directeur van Bruss’Help, de nieuwe organisatie die de daklozenhulp moet coördineren Woont in Schaarbeek

ongeacht iemands afkomst. Onze administratie wil die globale blik bewaren. Alleen krijg je dan soms problemen in termen van financiering.

Het kabinet-Vervoort moet daarover pingpongen met het kabinet-Maron.

Hoeveel van de 5.300 getelde dak- en thuislozen hebben geen papieren?

BERTRAND: In de kraakpanden zijn het

bijna 1.000 mensen. In de noodopvangcentra gaat het om 65 tot 70 procent van de opgevangen personen (ongeveer 1.180 mensen, red.). In de rest van het netwerk, zoals de onthaalhuizen of de opvanghotels, verblijven zij niet.

U bent nu twee jaar directeur van Bruss’Help. Het doel was om de verschillende hulpinitiatieven op het terrein te coördineren. Niet eenvoudig, na het Samusocial-schandaal. Heeft u het vertrouwen in de sector intussen gewonnen?

BERTRAND: Het begin was heel

complex. Wij waren met veel te weinig personeel en we kwamen uit een soort oorlogsperiode tussen de spelers uit de noodopvang en de spelers uit de psychosociale begeleiding. En dan zaten we nog aan het begin van een nieuwe legislatuur met een nieuwe minister, die zijn beleid nog niet helemaal had uitgestippeld. De

verenigingssector is in Brussel zeer autonoom en zeer trots. Ook vandaag is een grote groep nog wantrouwig ten opzichte van de politiek of administratie.

Ik heb er wel goede hoop op dat we vanaf 2022 veel meer democratisch te werk zullen gaan via het nieuwe overlegcomité. De Covidcrisis heeft onze sector alvast goed gedaan: mensen uit de medische hulpverlening en het sociaal werk, die vroeger nooit samenwerkten, vormden plots samen een outreachend team. Die aanpak zetten we voort.

Wat ziet u zelf nog als dringende oplossing voor de daklozenproblematiek?

BERTRAND: Wij vragen dringend een

samenwerking met Brussel Preventie en Veiligheid, zodat we een rampenplan kunnen uitwerken voor grote noodsituaties zoals extreme koude of hittegolven. In zo’n geval zou je standaard een Heizelpaleis moeten kunnen openen, of bijvoorbeeld in dertig opvangplaatsen in elke Brusselse gemeente voorzien.

Voorlopig kregen we hierover nog altijd geen officieel antwoord van de Hoge Ambtenaar. Brussel loopt daarin achter op andere steden.

WIL JE EEN DAKLOZE BRUSSELAAR HELPEN? Via de website en de app Surviving in Brussels kan je dak- en thuisloze Brusselaars naar een beschikbare douche, opvangplaats of maaltijd leiden.

« GRÂCE À LA CRISE COVID » Le nouveau plan hiver pour les sans-abri de Bruxelles débutera la semaine prochaine. François Bertrand, directeur de l’administration régionale Bruss’Help, remercie la crise du covid d’avoir mis l’accent sur de nouveaux points. Désormais, l’accueil de nuit restera ouvert 24 heures sur 24. Les hôtels continueront à fournir des chambres. Et dans les squats existants, il y aura plus d’accompagnement. « La crise a fait du bien à notre secteur », selon Bertrand. « Des personnes de l’aide médicale et de l’assistance sociale ont soudainement formé une équipe de sensibilisation. Nous allons poursuivre dans ce sens.

C’est un moment clé : nous évoluons vers des solutions plus structurelles. » FR

“THANKS TO COVID” The new winter plan for Brussels’ homeless starts next week and François Bertrand, director at the regional administration Bruss’Help, thanks Covid for some welcome changes. From now on, the night shelter will remain open 24 hours a day, hotels continue to provide rooms and there will be more guidance in existing squats.

“The crisis has been good for our sector,” says Bertrand. “People from medical assistance and social work suddenly formed an outreach team.

We will continue to do so. We are at a turning point for more structural solutions.”

EN

ONDERNEMEN IN BRUSSEL EEN PAK EENVOUDIGER ALS IEMAND JE WEGWIJS MAAKT.

Hugues, adviseur bij 1819 Het biedt veel voordelen om een bedrijf over te nemen in plaats van zelf eentje op te richten.

1819 biedt een antwoord op al uw vragen.

Bel ons op 1819

Bezoek 1819.brussels

Een initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest

De week van 1819

Bedrijfsoverdracht

15.11 > 19.11.21

Meer info: 1819.brussels

Expo

TENTOONSTELLING GIDST BEZOEKER LANGS 200 JAAR NEDERLANDSTALIG ONDERWIJS IN BRUSSEL

© AMVB

‘In de Nederlandstalige klassen zaten alleen de halve wilden’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

Van amper zes Nederlandstalige klassen in 1914 tot 49.048 leerlingen in 2020: het Nederlandstalige onderwijs in Brussel onderging een enorme evolutie en bestaat binnenkort 200 jaar.

De expo ‘Van kabas tot rugzak’ van het AMVB laat kinderen kennismaken met lang vervlogen onderwijsmethoden, van de letterkast tot de lei. En ze leren dat het Nederlandstalige onderwijs in het verleden lang niet de status en de populariteit van vandaag genoot. — FILIP VAN DER ELST

D

e tentoonstelling in Gemeenschapscentrum De Markten is nog in volle opbouw wanneer we curator Mike Carremans en Stef Feremans, directeur van het Archief en Museum voor het Vlaams leven in Brussel (AMVB), treffen.

“Eigenlijk komt alles altijd terug in de scholen: ik stootte zonet nog op een kaartje dat een schooljuf begin 20e eeuw stuurde, waarin ze schrijft dat ze met haar leerlingen gaat wandelen, omdat de klas ontsmet moet worden wegens de wijnpokken. Klinkt vandaag bekend in de oren,” lacht Carremans.

De tentoonstelling is opgedeeld in vier zalen, elk verbonden aan verschillende periodes van op- en neergang van het Nederlandstalige onderwijs in Brussel. In de tweehonderd jaar die verstreken zijn, is er heel wat veranderd in het

24

I

10 NOVEMBER 2021

Brusselse Nederlandstalige onderwijs, zegt Feremans. “Het is een echt succesverhaal geworden, mede vanwege de demografische explosie in Brussel, en zeker ook dankzij de gestegen kwaliteit. Nooit hadden kinderen het in het Nederlandstalige onderwijs zo goed als vandaag,” oordeelt Feremans.

“Er bestaan tal van initiatieven om het beste uit ieder kind te halen.

Vroeger was er geen sprake van dat kinderen zelf hun keuzes mochten maken: ze moesten vooral in de pas lopen.” Met de expo wil het AMVB dan ook laten zien dat wat we vandaag als vanzelfsprekend beschouwen – een populair en kwalitatief Nederlandstalig onderwijs in Brussel – nog niet zo lang geleden allesbehalve een evidentie was. “Eigenlijk plukken we nog maar een decennium de vruchten van een ommekeer die

ergens eind jaren zestig is ingezet,” zegt Feremans.

HET PRILLE BEGIN Eerst terug naar de beginjaren.

Meer dan de helft van de Brusselaars was Nederlandstalig: voor de eerste talentelling van 1847 ongeveer 60 procent in Brussel-Stad en 66 procent in het hele arrondissement, maar dat uitte zich zeker niet in de scholen. Dat daar verandering in is gekomen, is te danken aan een Nederlander: koning Willem I. Na de hereniging van de Nederlanden in 1815 voerde hij rond 1822 het Taalbesluit in: de zuidelijke gewesten werden ‘vernederlandst’, en voortaan stond ook in Brussel het Nederlands op gelijke hoogte met het Frans. En dus was er ook nood aan Nederlandstalig onderwijs. Stef Feremans: “Dat leidde al snel tot praktische

© FC

xxxx

Met ezelsoren in de klas: het was ooit een gangbare manier om kinderen te straffen. © EXPO VAN KABAS TOT RUGZAK

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Karel Buls betekende veel voor het Nederlandstalige onderwijs in Brussel.

problemen, want er was een enorm tekort aan leerkrachten om al die lessen in het Nederlands te geven.

Er was nog niet eens een normaalschool voor de opleiding van leraren.

Heel wat leerkrachten werden dan ook vanuit Nederland gedetacheerd.

Voornamelijk onder impuls van Cornelis Felix van Maanen, zijn minister van Binnenlandse Zaken, stuurde de koning het kruim van de Nederlandse intelligentsia, zoals Philippe Olinger en Ulrich Lauts, naar Brussel om hier een nieuwe bestuurlijke elite te vormen.”

Het leidde tot een snelle boom van het Nederlands in Brussel, maar ook tot heel wat onvrede. De taalpolitiek van Willem I leidde mee tot de Belgische revolutie en de afscheiding van Nederland. Een van de eerste besluiten van het voorlopige Belgische bewind, was het afschaffen van het Nederlands onderricht in de scholen. “Het gebruik van ‘dat taaltje’ – dixit Philippe Lesbroussart, commissievoorzitter voor de organisatie van het Rijksonderwijs – werd zelfs verboden,” zegt Feremans.

Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog was het Nederlandstalige onderwijs zo goed als gedecimeerd: er bleven amper zes klassen lager onderwijs over.

“Brussels burgemeester Adolphe Max was geen rabiate Vlamingenhater, maar hij beschouwde de flaminganten wel als een zeer radicale beweging en geloofde voluit in de dominante positie van het Frans,” aldus Carremans. “Bovendien had het Nederlands niet het statuut van een wetenschappelijke taal, waardoor bepaalde vakken enkel in het Latijn of Frans gegeven konden worden.” Het leidde mee tot de verdere verfransing van Brussel, die op haar beurt dan weer de verdere afkalving van het Nederlandstalige onderwijs veroorzaakte: “Het was eenvoudiger om Nederlandstalige klassen af te schaffen, want er zaten steeds minder Nederlandstalige kinderen in,” zegt Carremans. “In de randgemeenten zoals Koekelberg viel het nog mee, maar in de Brusselse binnenstad was het Nederlandstalige onderwijs zo goed als onbestaande.”

DE SLIMMERIKEN IN HET FRANS © MOMUSE, 7° FONDS PA/KA

Pas lang na de Eerste Wereldoorlog volgde een voorzichtige wederop-

▼

Een klaslokaal uit lang vervlogen tijden.

10 NOVEMBER 2021

I 25

▼

TENTOONSTELLING GIDST BEZOEKER LANGS 200 JAAR NEDERLANDSTALIG ONDERWIJS IN BRUSSEL

B R U Z Z | R E P O R TA G E

standing. Daar speelde de democratisering van het onderwijs, en zeker de invoering van de leerplicht (in 1914, red.) en het afschaffen van het leergeld (in 1911, red.) natuurlijk een belangrijke rol in. “Verschillende politici deden ook inspanningen om het Nederlandstalige onderwijs een plaats te gunnen, zoals de liberaal Julius Hoste jr. (18841954),” zegt Feremans. Maar ook in de decennia die volgden, en zelfs na de Tweede Wereldoorlog, was het Nederlandstalige onderwijs zeker niet het succesverhaal van vandaag.

Een belangrijk moment was de afschaffing van de ‘liberté du père de famille’-regel in 1963. Feremans: “Die regel betekende dat ouders zelf mochten kiezen in welke taal hun kind naar school ging. Na de afschaffing moesten de kinderen verplicht hun lessen volgen in de taal die ze thuis spraken. Al werd er in de praktijk niet al te nauw toegekeken op het naleven ervan.”

De afschaffing viel niet in goede aarde aan Franstalige kant en zou het FDF in de gemeenteraadsverkiezingen van 1970 een eclatante overwinning opleveren. “Later werd de regel opnieuw ingevoerd, maar vreemd genoeg draaide dat in het nadeel van de Franstaligen uit, aangezien veel meer Franstaligen hun kinderen in het Nederlands naar school stuurden dan omgekeerd, een fenomeen dat je vandaag de dag ook ziet,” aldus Feremans.

Maar vanwege ‘liberté du père de famille’ was kiezen voor het Nederlandstalige onderwijs niet vanzelfsprekend, zelfs niet voor Nederlandstaligen. Scholen hadden tot diep in de 20e eeuw een Nederlands- en Franstalige afdeling, waarbij de Nederlandstalige afdeling een stuk lager ingeschat werd.

Carremans: “Als je in het Nederlands naar school ging, was dat omdat je ouders flamingant waren,

je het Frans niet machtig was of omdat er gewoon geen perspectief tot sociale mobiliteit en om hogerop te klimmen was. Het cliché was toen: de slimmeriken moeten naar de Franstalige afdeling, wie te dom is om te helpen donderen, mag naar de Vlaamse kant. Leerlingen uit het Franstalige onderwijs die kattenkwaad uithaalden, kregen weleens te horen: ‘Als je je nu niet gedraagt, dan sturen we je naar de Nederlandstalige klas’. In die Vlaamse klassen zaten bij wijze van spreken enkel de ‘halve wilden’.”

Feremans: “De perfecte illustratie hiervoor vormt het verhaal van Daniël Buyle (voormalig BRT-journalist en griffier van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, red.). Zijn ouders wilden hem in het Nederlands naar school sturen, maar de schooldirecteur – nota bene zelf een Vlaming – wilde hen overtuigen om toch voor het Frans te kiezen. Zo’n slim manneke moet je toch niet in het Nederlands naar school laten gaan, vond die. Toen hij op de eerste schooldag thuiskwam met zijn inschrijvingsbewijs in het Frans, stuurde zijn vader hem prompt terug om de fout recht te zetten.”

Tot diep in de jaren tachtig bleven de Nederlandstalige klassen een zorgenkind. Scholen die vroeger een hoge status gekend hadden, zoals het Koninklijk Atheneum van Brussel, moesten de deuren sluiten.

“Toen is bij Nederlandstaligen het besef gegroeid: ‘Als we nu niets doen, verliest het Nederlands zijn plaats in Brussel’,” zegt Feremans.

“Men heeft het tij kunnen doen keren via de peutertuinen, niet via de scholen. Vanaf de jaren zeventig maakten de Brusselse Vlamingen werk van een peuterplan, om Brussel te voorzien van een netwerk van Nederlandstalige kinderdagverblijven. Het succes daarvan

“Op sommige foto’s zie je hoe de helft van de kinderen gewoon ligt te slapen in de klas: uitgeput van het werk in de fabriek” MIKE CARREMANS Curator ‘Van kabas tot rugzak’

26

I

10 NOVEMBER 2021

Ouders worden opgeroepen om hun leerplichtige kinderen in te schrijven voor het schooljaar 1915-1916.

EXPO VAN KABAS TOT RUGZAK © SABAM

weerspiegelde zich ongeveer een decennium later ook in de stijgende populariteit van de scholen.”

MEERTALIG ONDERWIJS Een van dé sleutelfiguren in de ontwikkeling van het Nederlandstalige onderwijs, was ongetwijfeld de Vlaamsgezinde liberaal Karel Buls (1837-1914). Feremans: “Hij wilde, naar het voorbeeld van Nederland, de geletterdheid onder de bevolking opkrikken. Buls was een Franstalige van Vlaamse komaf – iets wat vaak vergeten wordt – en hij had dan ook oog voor de aspiraties van de Nederlandstalige bevolking.”

Buls trok ten strijde tegen de katholieke dominantie in de scholen, richtte in 1865 de Ligue de L’Enseignement op (ter bestrijding van het analfabetisme en met het expliciete doel om in kwaliteitsvol en neutraal onderwijs te voorzien), en lag mee aan de basis van het vernieuwende schoolconcept ‘de modelschool’. In 1878 werd hij zelf schooldirecteur, later ook schepen van Onderwijs en burgemeester van Brussel. Anno 2021 wordt er in

Brussel actief nagedacht en gedebatteerd over meertalig onderwijs, maar Buls gaf daar al in de 19e eeuw een aanzet toe.

Feremans: “Met ‘transmutatieklassen’ probeerde Buls al in 1881 om het Nederlands en het Frans op hetzelfde niveau te brengen.

Nederlandstaligen zouden in het eerste jaar enkel in het Nederlands les krijgen, het jaar erop in de twee talen, en in hun derde jaar volledig in het Frans. En omgekeerd gold hetzelfde principe, maar dat is haast nooit toegepast, omdat er nauwelijks Nederlandskundige leerkrachten waren. Onder de latere burgemeester Adolphe Max ging het principe helemaal op de schop.”

De vooruitstrevende visie van Buls sluit aan bij de rijke Brusselse traditie op het vlak van innovatie in het onderwijs, meent Carremans.

“In Brussel zag men al snel in dat scholen ook naar het welzijn van de leerlingen moeten worden ontworpen. De typerende ‘blokkendozen’ uit de jaren zestig zijn zo goed als allemaal verdwenen en ingeruild voor gebouwen met een architectu-

Grote klassen, met leerlingen uit verschillende leeftijdsklassen, waren geen uitzondering.

200 ANS D’ENSEIGNEMENT NÉERLANDOPHONE À BRUXELLES

© MOMUSE, 7° FONDS PA/KA

Een kaartje van meer dan een eeuw oud: door een uitbraak van de wijnpokken moet de klas ontsmet worden. © MOMUSE, 7° FONDS PA/KA

rale waarde. Men snapt dat als je kinderen omringt met schoonheid, ze ook een gevoel voor schoonheid ontwikkelen. We zien ook dat het belang van een gezonde levensstijl is toegenomen: van gymnastieklessen, douches en gezonde maaltijden tot geen frisdrankautomaten meer.”

EEN HOUTEN BOEKENTAS “Zelfs de manier waarop ze in de klas zaten, verschilde: een zitbank was niet altijd voorhanden, vaak zaten de kinderen gewoon in kleermakerszit of op een houten kistje. Grote klassen met 70 à 80 kinderen waren niet ongewoon, met 10- tot 16-jarigen samen in de klas,” zegt Carremans.

Ook op educatief vlak is er heel wat veranderd. Een van dé pronkstukken van de tentoonstelling is de ‘Letterkast’ van P.J. Prinsen, een kast waarmee kinderen woorden kunnen vormen en zo leren lezen.

“In wezen verschilt die methode niet zoveel van de manier waarop mijn zoon nu woorden begint samen te stellen, terwijl er toch tweehonderd jaar verschil tussen zit,” zegt

Carremans. “Nu zitten kinderen met een iPad in de klas, maar vormelijk verschilt dat dingetje niet zoveel van de typische lei van twee eeuwen geleden. Toch zijn veel kinderen het bestaan daarvan allang vergeten. In deze tentoonstelling kunnen ze er opnieuw kennis mee maken. Ze mogen naar hartenlust experimenteren met het schrijven met pen, vloeipapier en een inktpot, of ze mogen door oude leerboeken bladeren. Nu heeft iedereen een rekenmachine, vroeger gebruikten ze nog een zogenoemde ‘rekenliniaal’: je kan er vierkantswortels en machten mee berekenen, en zelfs de sinus en de cosinus. En in plaats van een rugzak te dragen, sjorden de kinderen met een boekentas in hout.”

Nog een groot verschil met één of twee eeuwen geleden: niet alle kinderen zaten overdag op de schoolbanken. “Wie in de 19e eeuw naar school ging, zat in een bevoorrechte positie. Dat is vandaag hopelijk niet meer het geval,” zegt Carremans. “Alleen wie geld had, kon het zich veroorloven om zijn

kinderen naar school te sturen. Er was in de eerste plaats het schoolgeld, maar vooral: de kinderen waren toen deel van de kostwinning van het gezin. Ouders stuurden hun kinderen eventueel ‘s avonds of in het weekend voor elementaire vaardigheden zoals lezen, schrijven, rekenen en godsdienst, maar tijdens de week moesten de kinderen eerst en vooral in de fabriek staan. Op sommige foto’s zie je hoe de helft van de kinderen gewoon ligt te slapen in de klas: uitgeput van het werk in de fabriek. Dat kunnen de kinderen van vandaag zich nauwelijks nog voorstellen.”

EXPO ‘VAN KABAS TOT RUGZAK’ GC De Markten Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel Vanaf 08/11/2021 tot 31/12/2021

Jusqu’à la fin du mois de décembre, De Markten accueille Van kabas tot rugzak (« De la mallette au sac à dos »), une exposition célébrant les 200 ans d’enseignement néerlandophone à Bruxelles. Elle nous ramène au tout début, en 1822, lorsque l’enseignement devenait néerlandophone à Bruxelles grâce au roi des Pays-Bas Guillaume Ier. Les enfants peuvent également découvrir à quoi ressemblait la vie de leurs camarades il y a un siècle ou deux. Aujourd’hui, les écoles néerlandophones sont en pleine expansion, mais il fut un temps où elles étaient loin d’être prisées. Même les parents néerlandophones envoyaient leurs enfants à l’école en français, dont la réputation était meilleure. Parallèlement, l’exposition jette un regard sur le caractère innovant de l’enseignement à Bruxelles : des concepts novateurs tels que l’école Modèle et l’enseignement multilingue furent déjà introduits à Bruxelles au XIXe siècle, grâce à des progressistes comme Charles Buls.

FR

AN EXHIBITION ON 200 YEARS OF EDUCATION IN DUTCH Until the end of December, GC De Markten is hosting an exhibition celebrating 200 years of Dutch-language education in Brussels. The exhibition takes you back to the very beginning in 1822, when education in Brussels became Dutch-speaking thanks to the Dutch King Willem I. Children can also learn what it was like for their peers one or two centuries ago, and have a look at a type-case made from old leather.

Dutch-speaking education of today is almost bursting at the seams, but there was an era when it was anything but a success story. For a long time, Dutch-speaking education was regarded as the “little brother” of education: even Dutch-speaking parents often sent their children to school in French, because the reputation of French-speaking education was better. At the same time, the exhibition also casts a glance at the innovative nature of education in Brussels: innovative concepts such as the model school and multilingual education were already being introduced in Brussels in the 19th century, thanks to innovators such as Karel Buls.

EN

10 NOVEMBER 2021

I 27

Realiseer je idee in

Medialab Atelier Co-working Studio

Maak het mee in

info, events, reserveren: www.muntpunt.be/de.grid follow us on / de.grid.muntpunt

Culture.

NL | FR | EN

DE NIEUWE HUID VAN OSCAR AND THE WOLF

‘Ik ben geen city boy’ 29

Culture. Pop

“Watch me, I’m reborn,” zingt Max Colombie op de nieuwe, intieme plaat van Oscar and the Wolf. De excentrieke popartiest ruilde Brussel in voor een kasteel op het platteland, de ideale plek om zijn romantische droomwereld tussen schoonheid en vergankelijkheid uit te bouwen. “Hier houd ik de werkelijkheid op een afstand.” — TOM ZONDERMAN

NL

“

Z

odra iets te perfect is, word ik er triestig van,” zegt Max Colombie terwijl we naar de blaadjes in zijn azuurblauwe zwembad turen. Op deze herfstige Allerheiligen slaat de vergankelijkheid waar de zanger en modeaficionado in zwelgt ons extra hard in het gezicht. De plek waar we ons bevinden, maakt dat gevoel nog tastbaarder: een in vaalroze gedoopt landhuis in Italiaanse neorenaissancestijl uit 1841, gelegen in Kortenberg, een stuk glooiende landelijkheid tussen Brussel en Leuven. Colombie tikte het drie jaar geleden op de kop. De ideale biotoop voor de volbloed romanticus die hij is, met bemoste standbeelden, laaghangende coniferen en een verwilderd, zestien hectare groot domein. “Binnenkort komen er schapen,” wijst hij naar de heuvel achter het zwembad, terwijl we in zijn door afbladderende fresco’s omzoomde salon plaatsnemen tussen twee nephaardvuren. “Met de grasmachine was dat niet te doen.”

Je bouwt hier aan je droomwereld.

vond het te druk in Brussel. De toeterende auto’s, de mensen, het drama, de snelheid, de sociale verplichtingen... Wanneer ik thuiskwam na een tournee, vond ik er nooit rust. Ik kreeg er het chronischestresssyndroom van.

Is dit dan niet héél eenzaam?

COLOMBIE: Ik kan niet alleen zijn, dat klopt. Maar

mijn beste vriendin woont hiernaast, in het bijhuis, samen met een oude studiegenoot van mij. Dat scheelt. (Lacht)

Ik zou denken dat iemand als jij de impulsen van een stad juist nodig heeft.

COLOMBIE: Dat voedde mij natuurlijk wel, maar ik ben ook graag in de natuur. Mijn nieuwe plaat is romantischer, minder hard, net doordat ik de stad zo heftig vond. Ik hou van dorpen. Ze geven je hier voorrang terwijl je geen voorrang hebt.

(Lacht) In de Delhaize kent iedereen iedereen, bij de bakker slaan de mensen een praatje. In Brussel ben je heel anoniem. Dat vond ik ook wel tof, you could be anyone you wanted to be.

zijn hier progressiever dan in Brussel. Hier houd ik de werkelijkheid op een afstand. Daarom doe ik ook wat ik doe, ik creëer een beschermingsveld waarin zich het sprookje ontvouwt waarin ik graag leef, en waarin ik niet geraakt kan worden.

Maar als popmuzikant kruip je wel onvermijdelijk in de spotlights.

COLOMBIE: Ja, op dat podium ben ik natuurlijk heel exposed. Ik krijg ook veel meer haters op mijn dak. Maar dat deert me niet. “Don’t pay any attention to what they write about you, just measure it in inches,” zei Andy Warhol. Vroeger raakten die mensen mij persoonlijk, nu denk ik: als ze hun gal spuwen omdat ik excentriek ben, ben ik goed bezig. Zoals Cardi B ook zegt, stuwen die haters mij net vooruit.

“I’m a nightlife superstar,” zing je op je nieuwe plaat. Op het podium transformeer je in een diva.

COLOMBIE: Dat is mijn character. Ik moet larger than life zijn om op die podia te kunnen klimmen, anders voelt het alsof ik het niet waard ben om daar te gaan staan. Dat is een soort van methodacting. (Lacht) Met een personage dat ik wel zelf heb gecreëerd. En ik ben ook echt die persoon als ik er helemaal in zit.

Je treedt op in de AB, wat voor jou een relatief kleine ruimte is. Lukt het daar ook om in dat personage te kruipen?

COLOMBIE: De AB is altijd angstaanjagend omdat de mensen zo dichtbij zitten. Ze kunnen mijn défauts zien. Ik voel mij naakt in die zaal. Het podium is clean, het geluid is clean. Ik kan mij nergens achter verbergen. De show zal dan ook iets meer indie zijn, en minder pop.

MAX COLOMBIE: Ik zou in een moderne loft

kunnen wonen, wat ik in Brussel ook heb gedaan, maar ik leef graag in iets filmisch. The dreamers, Only lovers left alive... Of zelfs Bridgerton en Downton Abbey. (Lacht) Dat soort settings inspireert mij. Ik vind het fantastisch dat ik dit heb kunnen kopen. Er waren bankiers en kunstverzamelaars die flink hoger boden, maar de vorige eigenaars wilden het pand graag verkopen aan een kunstenaar. Ik woon hier wel pas sinds vorige zomer. Er was veel werk aan, maar ik was vooral nog niet klaar om de stad achter te laten. Ik dacht altijd dat ik een city boy was, maar nu ben ik er wel van overtuigd dat naar hier verhuizen een goede zet is geweest. Ik

Is dat als niet-hetero geen voordeel?

COLOMBIE: Nee. Brussel is hard voor mijn

gemeenschap. Veel harder dan bijvoorbeeld Berlijn of LA. Dat is ook een van de redenen waarom ik er ben weggegaan. Ik kon er met mijn vriend niet hand in hand door mijn eigen straat wandelen zonder problemen. We moesten altijd denken: nu handen loslaten. Naar de bakker ging ik in training, ik gedroeg me ook supermannelijk. Ik wilde daar niet tegen blijven vechten. Ik was ook bang. Ik kreeg scheldwoorden naar mijn kop geslingerd, werd in het gezicht gespuwd. Ik begon mensenschuw te worden. Eigenlijk voelde ik mij weggepest. Hier heb ik dat niet. Mensen

Die pop heb je sowieso teruggeschroefd op The shimmer, de beats van je vorige plaat lijken goeddeels verdampt.

COLOMBIE: Dat is organisch gegroeid, zonder nadenken. Deze plaat heb ik gemaakt omdat ik ze wilde maken. Ik voelde geen druk, ik wilde niets bewijzen. De muziek voelde opnieuw als een hobby, de opnames waren heel ontspannen.

Ik vertel mijn verhaal, ik vind het een echte auteursplaat. Maar ze is wel pop. Ik heb mij laten inspireren door de vocals van Ariana Grande. Er zitten veel ad libs in, waardoor het wat grotesk wordt. Maar dan met mijn indiekit eronder.

In ‘Transfixions’ knoop je zelfs weer aan met de folky artiest die je tien jaar geleden was.

“De film Call me by your name leek op een remake van mijn eigen leven, toen ik als zeventienjarige voor het eerst verliefd werd” MAX COLOMBIE

COLOMBIE: Dat is ook een onuitgebracht nummer uit die periode dat we opnieuw hebben opgenomen, met nieuwe tools. Ik heb onlangs nog eens naar Bon Iver geluisterd, waar ik mij toen zo aan spiegelde. Ik vond het niet slecht, maar ik voelde er niets meer bij. Ik ben die jongen niet meer.

Hoe verbind je de twintigjarige Max van toen met de dertiger van nu?

COLOMBIE: Ik kijk wel nog op dezelfde manier

30

Geboren in 1991 in Jette, groeit op in Dilbeek en gaat daarna schilderkunst studeren in Gent Richt in 2010 Oscar and the Wolf op. De Bon Iver-achtige folk van zijn begindagen ruilt hij op zijn debuutplaat Entity in voor glinsterende, indie-r&b Mag voorprogramma’s spelen van onder meer Warpaint, Ben Howard en Lou Reed Groeit uit tot excentrieke hoofdact op festivals en bestendigt zijn succes met de dansbare beats op Infinity Koopt in 2018 een kasteel in Kortenberg, waar hij het paradijs binnen handbereik en de wereld op een afstand houdt

COLOMBIE: Elke keer als ik op zulke plekken kom, denk ik: hier is alweer een leven aan mij voorbijgegaan. Dan fantaseer hoe ik daar had kunnen leven, schrijf ik verhalen met de personages die ik daarin zie rondlopen, en ben ik daar nostalgisch over. (Lacht) Call me by your name was ook belangrijk om een andere reden: toen ik die film vier jaar geleden voor het eerst zag, leek dat een remake van mijn leven als zeventienjarige. Ik kon het niet geloven! Ik voelde de pijn weer van die eerste verliefdheid die ik toen meemaakte. Ik sliep er weken niet van, maar die film heeft me wel door het onverwerkte rouwproces van toen gehaald.

Vandaar dat zinnetje in ‘Livestream’: “I’m your forever seventeen.”

COLOMBIE: Je bent de eerste die dat ontdekt!

(Lacht) Die verliefdheid was heel krachtig. Ze heeft mij alles gegeven om muziek te maken. Dat was het schoonste wat mij ooit overkomen is, maar ook het pijnlijkste. Dat is weer die vergankelijkheid. Ik kan zo triestig zijn van iemand die ik heel knap vind, omdat ik weet dat die er binnen een paar jaar niet meer zo gaat uitzien. Ik zou geen seconde twijfelen om een pil te nemen die mij de eeuwige jeugd belooft.

Je plaat heet The shimmer. Naar de twinkeling die die eeuwigheid belooft, veronderstel ik.

Caravaggio dus ook, en alle Vlaamse meesters, maar dan vooral toch Joachim Patinir. Hij had zo’n azuurblauw dat hij voor zijn zeeën en luchten gebruikte, heel melancholisch.

COLOMBIE: Dat zijn de fonkelingen die het leven mooier maken. Zoals die twee vuurtjes hier. Ik heb ook gewoon iets met water, kabbelend water dan vooral. Ik heb het zwembad speciaal laten aanleggen met een rimpeling erin, zodat de zon er harder in schittert. (Zet een kroon van koralen en schelpen uit Bali op) Ik zeg altijd dat ik een zeemeerman wil zijn. (Lacht) Die gewichtloosheid in water doet iets met mij. Dat is ook die cocon.

Als je in the shimmer vertoeft, zit je in die magie.

Maar het is een plek die ik op afstand houd, als een soort Eden, omdat ze te mooi is.

Dezelfde melancholie zit ook in de Zuid-Franse Rivièra-sfeer van de film Call me by your name,

OSCAR AND THE WOLF 12/11, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

Max Colombie over zijn excentrieke alter ego: “Ik moet larger than life zijn om op dat podium te kunnen kruipen.”

naar de wereld, denk ik, maar ik weet beter wat ik wil en vooral niet wil. Dat had ik vroeger niet.

Vroeger wilde ik alles, maar ik liet mij leven.

Je hebt schilderkunst gestudeerd in Gent. Heeft dat jouw blik gevormd?

COLOMBIE: Vooral de mensen die ik toen heb

ontmoet. Ik voelde mij voor het eerst ergens thuis. Dat deed mij de goesting krijgen om mezelf te tonen, iets in de wereld te sturen dat van mij was. Schilderen zelf vond ik een lastig medium, zeker voor mensen die niet graag opkuisen. (Lacht) Anderen zeggen vaak, je schildert niet meer, maar dit hier (wijst naar de ruimte waarin we zitten) is al een kunstwerk op zich. Hoe ik het hier inricht en overal een werkje van maak, dat is ook schilderen.

De Italiaanse barokschilder Caravaggio ligt hier in boekvorm op de salontafel. Welke schilders zijn voor jou belangrijk geweest?

COLOMBIE: Ik hield vooral van schilderijen die eenzaamheid uitdrukken. Zoals Hockney, met zijn verbloemde werkelijkheid. Of Hopper soms.

DANS LE JARDIN D’ÉDEN

IN THE GARDEN OF EDEN

« Je ne suis pas un garçon de la ville », admet Max Colombie, l’excentrique chanteur d’Oscar and the Wolf. La pression et les problèmes rencontrés en tant que non-hétéro l’ont incité à fuir la capitale. Dans un château à Kortenberg, commune rurale située entre Bruxelles et Louvain, il a trouvé le biotope idéal pour construire son monde rêvé entre beauté et fragilité. Il l’a appelé « The Shimmer », et a donné ce nom à son nouvel album. « Quand on séjourne dans la lumière, on est dans cette magie. Mais c’est un endroit que je garde à distance, comme une sorte d’Éden, parce qu’il est trop beau. »

”I am not really a city boy,” admits Max Colombie, the eccentric frontman of Oscar and the Wolf. The crowds and problems he encountered there as a non-hetero made him flee the capital. He found the ideal biotope for creating his dream world between beauty and transience in a castle in Kortenberg, a rural community between Brussels and Leuven. He called this safe space “The Shimmer” and named his new album after it. “When you’re in the shimmer, you’re in that magic. But it’s a place I keep at arm’s length, like some kind of Eden, because it’s too beautiful.”

FR

BRUZZ | INTERVIEW

Max Colombie

waar je met suave eigthiespopnummers als ‘Oliver’ naar verwijst.

EN

31

Culture. Danse

ANISSA BRENNET FAIT VIBRER LA SCÈNE FREESTYLE À BRUXELLES

‘Le hip-hop a des valeurs incroyables à transmettre’

— TEXTE ET PHOTOS : SOPHIE SOUKIAS

J «

’ai toujours voulu danser », dit Anissa Brennet (30 ans) en retraçant le fil de son parcours artistique. Biberonnée à MTV, ses clips hip-hop et son Wade Robson Project en quête des meilleurs danseurs de la discipline, sans oublier You Got Served, film iconique sorti en 2004 opposant deux crews à Los Angeles, la jeune Montoise rêve depuis la plus tendre adolescence de street dance. « Je savais que des jeunes dansaient dans une galerie à Mons mais je n’avais que 14 ans et il était hors de question pour mes parents que je traîne dans la rue. » Prenant son mal en patience, Anissa Brennet s’inscrit à des cours de danse hip-hop à Charleroi avant d’intégrer un collectif à Louvain-La-Neuve, où elle s’est installée pour suivre des études de langues.

Jusqu’à la révélation en 2014. « J’étais partie danser à Los Angeles et c’est là que j’ai fait la rencontre de SuperDave, un des pionniers de la danse freestyle. Il m’a fait comprendre ce que je recherchais dans la danse : échanger plutôt que de se regarder dans le miroir, développer son style plutôt que d’avoir tous le même. » Plus de doute, Anissa sait que son destin s’inscrit dans le freestyle. Soit une pratique non-chorégraphiée accueillant tous les styles de street dance (du hip-hop au krump en passant par le popping, locking, afro, house, waacking, etc.), performée à l’occasion de battles, jams et

32

cyphers, et laissant libre cours à l’inspiration du danseur ou de la danseuse.

De retour en Belgique, la jeune femme n’a qu’une idée en tête : rejoindre Bruxelles où bat le cœur du freestyle. « Quand je suis arrivée à Bruxelles via un job que j’avais décroché dans une fédération européenne, le danseur Baloo The Cage avait déjà formé deux générations de danseurs freestyle », dit Anissa Brennet. « Quand Baloo voit le feu brûler chez un danseur, il accepte de l’entraîner. Je l’ai collé jusqu’à ce qu’il accepte de me coacher (rires). » Mais l’enthousiasme est de courte durée.

Après quelques années d’entraînement à la gare du Nord, l’implantation du fast-food KFC chasse les danseurs de leur spot. « Outre ce qui se passait à la gare, la scène du freestyle connaissait un gros down. J’étais venue à Bruxelles parce que je voyais circuler sur YouTube des événements freestyle chaque week-end. Mais c’est comme si tout ça avait été mis à l’arrêt. » « C’était extrêmement frustrant », se souvient Anissa Brennet. La jeune femme décide alors de s’attaquer à la racine de l’essoufflement du freestyle. « À Bruxelles, ça n’est pas comme à Rotterdam où il existe une HipHopHuis ouverte jour et nuit, ou comme Le 104 à Paris qui accueille des performeurs de toutes les disciplines. Ici, très peu de salles sont à notre disposition. Les danseurs sont formés par des

pointures du mouvement qui ne perçoivent aucune rémunération. Baloo The Cage a très bon cœur, il a formé presque toute la Belgique dans l’ombre la plus totale. C’est honteux qu’il n’ait jamais reçu de soutien financier. »

LA NAISSANCE DU LAB Mobilisant à la fois son background dans l’événementiel et son amour pour le freestyle, Anissa Brennet est sélectionnée pour participer au programme phare de la chorégraphe belge Cindy Claes « 1000 Pieces Puzzle », soit un mentoring visant à donner les outils aux artistes du monde de la danse urbaine pour développer leurs projets de manière durable. « Mon projet visait à créer plus d’opportunités pour les danseurs freestyle. » Alors que la formation se clôture en janvier 2015, Anissa Brennet reçoit le soutien du Zinnema et lance six dimanches de workshops suivis de jams. « Ça a pris dès la première session. Et à la dernière, on s’est retrouvés à près de cent danseurs ! Il était hors de question d’en rester là et j’ai eu envie de créer une association exclusivement dédiée à la communauté dont je fais partie.» Ainsi naissait en 2016 le Freestyle Lab. Une plateforme pour promouvoir les talents belges du freestyle à travers le monde, assortie d’événements incontournables tels qu’un camp international en été, un Grand Battle annuel (dont l’édition 2021 a lieu le 14 novembre) ainsi qu’un programme de développement déclinant sessions d’entraînement, workshops et jams.

Fer de lance du Freestyle Lab, le camp estival accueille chaque année des stars internationales de la discipline, invitées à former les danseurs à partir de 14 ans. « D’habitude, je sélectionne les profs dans cinq pays différents mais cette année avec le covid, c’était plus compliqué ». L’édition 2021 du camp invitait comme professeurs le Belge Charmant The Cage, Kwamé de Montpellier ainsi que trois Parisiens : Cintia Bandidas, Lumi et Salomon. « Aujourd’hui, Instagram et YouTube créent un effet de fanitude qui fait que

▼

FR

À la veille de l’incontournable Grand Battle annuel du Freestyle Lab, la jeune femme inspirante derrière cette merveilleuse vitrine des danses de rue revient sur son parcours dans le hip-hop. Une trajectoire qui n’a eu de cesse de déclarer son amour au freestyle et à Bruxelles.

Rencontre avec Anissa Brennet.

Anissa Brennet Naît en 1991 à La Louvière 2009: entame des études de langues à Louvain-La-Neuve et se donne à fond dans la danse hip-hop 2014: découvre le freestyle (à Los Angeles) et déménage à Bruxelles 2015: remporte la formation « 1000 Pieces Puzzle » au Zinnema par Cindy Claes. Est coachée par Baloo The Cage à la gare du Nord 2016: fonde le Freestyle Lab 2019: se lance à temps plein dans le secteur artistico-culturel

Anissa Brennet dansant avec son fils au parc du Cinquantenaire, lieu prisé de la communauté freestyle.

33

▼

ANISSA BRENNET FAIT VIBRER LA SCÈNE FREESTYLE À BRUXELLES

LA SALLE CRUCIALE

BRUZZ

| INTERVIEW

les jeunes sont souvent très impressionnés par les profs ou juges qui défilent au Freestyle Lab. Le fait de se retrouver dans un camp à manger et à dormir ensemble dans des dortoirs permet de remettre la danse à un niveau humain. » Portées par l’enthousiasme mondial pour la musique hip-hop, les street dances connaissent un nouveau souffle qui n’est pas sans se faire ressentir au sein du Freestyle Lab. « La danse hip-hop connaît un boom incroyable auprès de la nouvelle génération belge avec un succès encore jamais égalé pour le krump, sans parler de l’entrée explosive de l’afro. » En parallèle de sa carrière de danseuse et des événements qu’elle organise pour le Freestyle Lab, Anissa Brennet se bat pour remettre la street dance belge sur la carte mondiale. « Il y a eu un énorme gouffre entre les premiers talents des années quatre-vingt, dont certains sont partis faire carrière à l’étranger là où beaucoup d’autres ont dû arrêter par manque de soutien structurel, et la middle school d’il y a dix ans, qui avait ses quartiers à la gare du Luxembourg. Un Anissa Brennet (tenant son nouveau-né dans les bras) entourée de participant.e.s au camp d’été 2021 du Freestyle Lab à Dworp (périphérie bruxelloise).

« Bruxelles, ça n’est pas Rotterdam ou Paris. Très peu de salles sont mises à disposition des danseurs freestyle » danseur comme Baloo The Cage n’a presque pas eu de contact avec la génération old school de la galerie Ravenstein, si bien qu’il a dû presque tout recommencer de zéro. » Aujourd’hui, le même scénario menace de se reproduire: « Le manque de moyens freine le processus de transmission. »

L’ÉTAT DES LIEUX En 2019, Anissa Brennet s’alliait à Baloo The Cage et Yannick de l’école Impulsion Dance, pour rassembler les danseurs hip-hop et interpeller les institutions culturelles belges sur les besoins de la communauté. Un colloque organisé dans les locaux du Kanal-Centre Pompidou fut l’occasion pour la communauté de partager son État des Lieux de la Danse Urbaine. « On a pointé, entre autres, l’absence criante d’aide des pouvoirs subsidiants, la déconnexion du milieu institutionnel de la culture hip-hop et la perte de crédibilité de la Belgique sur la scène hip-hop internationale ». « Heureusement, la rencontre a porté ses fruits. » Un déclic qui s’est manifesté par la prise 34

de conscience que le mode de fonctionnement institutionnel est, certes, adapté à la danse contemporaine mais pas aux danses de rue. « Ça n’est pas donné à tout le monde d’écrire des dossiers et la grande majorité des danseurs hip-hop n’ont aucune connaissance du statut d’artiste. D’autant plus que la street dance est une culture qui mélange danse, musique, sport, création scénique et dimension sociale », dit Brennet. « Depuis 2020, la Fédération Wallonie-Bruxelles a ouvert une structure ‘Cultures urbaines’, plus adaptée à notre communauté, et nous avons entamé des collaborations avec la Ville de Bruxelles, la COCOF et Charleroi Danse.

Le succès retentissant du hip-hop a fait comprendre aux institutions la nécessité de nous inclure dans leurs murs. »

Autre cheval de bataille du Freestyle Lab : bénéficier d’un lieu propre. « Récemment, on s’est beaucoup entraînés dans les gares et sous les monuments du Cinquantenaire, mais nous devons pouvoir disposer d’une salle couverte accessible tous les jours. » Pour l’instant, le Lab est en mesure de proposer une fois par semaine une salle à ses danseurs et danseuses grâce au soutien de salles partenaires. « Je dois dire que ce sont souvent les lieux flamands qui nous ouvrent leurs portes », note Anissa Brennet. « La salle offre un cadre qui peut être particulièrement rassurant en tant que femme. Personnellement, j’ai eu la chance d’être encadrée par Baloo The Cage à la gare du Nord mais je ne serais jamais allée m’y entraîner toute seule. Aujourd’hui, je constate avec joie que grâce au cadre qu’offrent la salle hebdomadaire, les camps et les workshops, les filles sont plus présentes aux événements. » « Cela étant dit, je ne nie pas que j’aime l’énergie incroyable que l’on retrouve dans l’espace public et les gares », poursuit celle qui a toujours refusé de se sentir limitée en tant que femme et danseuse. Qu’il s’agisse d’opter pour la danse hip-hop ou pour la maternité. Lorsque nous l’avons rencontrée pour la première fois en juillet 2021, elle était aux commandes du camp d’été du Freestyle Lab à Dworp (périphérie de Bruxelles) avec un nourrisson dans les bras. « J’encourage les femmes à devenir maman. On a un métier qui est magnifique et on appartient à une culture hip-hop qui véhicule des valeurs de respect, de créativité et de solidarité : alors pourquoi ne pas simplement embarquer son bébé avec soi ? », dit Anissa Brennet. « Les gens n’en reviennent pas quand je leur dis que je ne me suis jamais sentie aussi bien dans ma danse que quand j’étais enceinte. »

FREESTYLE LAB : BATTLE 4AS 14/11, Urban Center Brussel, Instagram: freestyle.lab FANCY LEGS : SOIRÉES ET WORKSHOPS 26/11, 25/2 & 24/6, La Raffinerie, www.charleroi-danse.be

PRIESTERES VAN DE FREESTYLE

PRIESTESS OF FREESTYLE

Aan de vooravond van de jaarlijkse Grand Battle van Freestyle Lab vertelt de jonge vrouw achter deze showcase van streetdance over haar eigen hiphopparcours. Anissa Brennet, die in het Noordstation leerde freestylen bij de bekende danser Baloo The Cage, is zich bewust van de immense precariteit waarin de gemeenschap van urban dansers zich bevindt. Ze zette Freestyle Lab op poten om freestyle zowel binnen als buiten België te laten bloeien, om de spotlights te richten op een gemeenschap die enerzijds in volle expansie is dankzij het internationale succes van de hiphop, en het anderzijds moet doen zonder structurele steun. “Brussel is Parijs of Rotterdam niet. We hebben weinig zalen ter beschikking.

Dansers worden opgeleid door kleppers uit de beweging, maar zij ontvangen daarvoor geen enkele vergoeding.”

On the eve of Freestyle Lab’s annual Grand Battle, the inspiring young woman behind this fantastic showcase of street dance talks about her own hip-hop journey. Anissa Brennet, who was taught freestyle at the Gare du Nord by the famous dancer Baloo The Cage, is aware of the immense precarity in which the community of urban dancers finds itself. She set up Freestyle Lab to help freestyle flourish both in and outside Belgium, to shine the spotlight on a community that is expanding thanks to hip hop’s international success, but is also struggling without structural support.

“Brussels is not Rotterdam or Paris, we don’t have many available halls. Dancers are trained by leading figures in the movement, but they do not receive any form of remuneration.”

NL

EN

DEZE MAAND IN 30.11 & 1.12

NOVEMBER

réALiTés

Zine Club

ELKE DINSDAG

WORKSHOP / 18:00 - 20:00

KURT DEMEY

Voorlezen (3+) ELKE WOENSDAG

BOEKEN / 15:00 - 16:00

Game Zone ELKE DAG

SPEL / MA, DI, DO & VR 16:00 - 18:00 WOE & ZA 14:00 - 18:00

Podcast Academy: How to produce a podcast (EN) DO 18.11

WORKSHOP / 18:30 - 20:00

Literaire avond: What Does It Mean to Be Black in Europe?

VR 26.11

BOEKEN / 20:00 - 22:00

Brussel Helpt: Wurmenspaghetti ZA 27.11

FEEST / 12:00 - 14:00

Hoe lees jij het liefst? Jij kiest!

Muntpunt opent een nieuwe leesplek.

In de Leeslobby schuif je tafels van of aan elkaar, plof je neer op een stapel kussens, kies je je favoriete krant of tijdschrift en maak je je eigen leesplekje.

Nieuwe titels in de DIY-boekenclubs LEESCLUBBING, Muntpunts wonderoplossing voor ongemakkelijke stiltes en gespreksstofgebrek onder vrienden, komt met een boostershot.

Met 5 nieuwe titels en een 6de onderweg zit je het hele najaar gebeiteld qua DIY-boekenclubs.

WWW.MUNTPUNT.BE

IN DE KIJKER

EEN MENTALIST IS ºNDER ONS

Les Halles de Schaerbeek | 22a, rue Royale Sainte-Marie - 1030 Bruxelles reservation@halles.be | 02 218 21 07

BruxellesVies Storyboard NOÉMIE MARSILY

Parc Royal

Pendant trois semaines, un.e artiste bruxellois.e partage sa vision du monde. ALEX DEFORCE est un peintre, dessinateur, animateur radio et poète qui s’exprime autant sur scène, que sur papier, messagerie vocale, Bandcamp, vinyles 7 pouces et balades sonores.

Instagram: @alexdeforce

FR/ 2001: Dans la capitale, on n’est jamais seul, il y a toujours quelqu’un qui rôde.

Terwijl de herfst weifelt tussen vergeeld oker en donkere kilte doen de muzikale penseeltrekken van The Colorist en hun Amerikaanse invité Howe Gelb ons weer heel even baden in lentefrisse pastelkleuren.

THE COLORIST FEAT. HOWE GELB 16/11, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be 36

Ce sont les mots d’un ami qui semblait voir les choses de façon positive.

Fraîchement débarqué dans la capitale, j’avais commencé mon exploration dans le Parc Royal, avec un magazine sur un banc et une boisson. Formule classique, concept simple. Jusqu’à ce qu’une silhouette sombre apparaisse dans mon champ de vision, à quelques bancs de là.

Rien ne se passait quand je regardais.

Mais quand je continuais à lire ou que je détournais les yeux, le petit homme se rapprochait, la danse du banc était lancée. Ce n’est pas du tout mon truc.

J’ai donc décidé de m’éloigner, avec un arrêt aux toilettes de la Gare Centrale.

Une dizaine de mètres derrière moi, le petit homme me suivait. Toujours fidèle à sa proie, car un peu plus tard, j’étais debout devant l’urinoir, le regard dans le vide, jusqu’à ce que soudain, je sente un regard sur moi et bien sûr : il était là, debout à côté de moi, à regarder ce que je faisais, par-dessus mon épaule. Jamais auparavant je n’avais senti l’agressivité monter en moi. Mon majeur s’est levé et je n’ai réussi qu’à marmonner un « connard ».

2016:

Personne ne criait. Personne ne faisait rien de concret. Jusqu’à ce que tout le monde se mette à courir. En sortant de la Gare Centrale, certains trébuchent sur leur propre enthousiasme. C’était la course, chacun pour soi, il semblait y avoir un enjeu. Le dos collé à la façade de la gare, je suis resté là à regarder.

Des hordes de jeunes et de vieux étaient occupés à autre chose que moi, donc j’ai décidé de continuer à marcher tranquillement ; le parc devrait être calme, à l’exception de quelques joggeurs en plein étirement. Quelques instants plus tard, je me retrouve pétrifié. Sous mes pieds, la pelouse saccagée et me voici encerclé par des smartphones et les premières batteries externes que je voyais de ma vie. C’était censé être un jeu social, ou participatif. Je n’avais pas envie de faire un doigt d’honneur, mais j’ai quand même murmuré « connards ».

2020-21: Le parc est et restera Un lieu pour passer le temps Un endroit pour toi et moi Quelque part dans l’urbain Music for hikers est le premier disque que sortira bientôt Kiosk Records, le label de la radio du même nom, surnommée aussi « le sauna », du moins par les DJs. À la demande du Beursschouwburg, PAL a réalisé une promenade audio à travers le parc de Bruxelles et des bribes de son passé et de son présent. Comme leur premier jet, Afzondering (« Isolement »), l’ensemble de l’album rappelle le confinement. Quand on n’avait pas le droit de s’asseoir, ou qu’on avait le droit de s’asseoir, et qu’on devait s’asseoir, ou qu’on devait obligatoirement être en mouvement,... Soit, cette période-là.

Quand on ne se rassemblait pas pour des Pokémons, mais pour les autres. Et la radio nous était encore plus ou moins autorisée. Mon majeur s’est figé sur les chopes qu’on cachait à la police, et j’ai marmonné quelque chose.

Lire la série dans son entièreté ?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

ALOGTE OHO & HIS SOUNDS OF JOY

NL

Alogte Oho (midden op de foto) is pas begonnen aan zijn eerste Europese tournee en we zijn al betoverd door de ‘Frafra-gospel’ die hij meebrengt uit Ghana. Geestdriftig begeleid door zijn Sounds of Joy wil hij ook ons spiritueel empoweren.

— TOM PEETERS

BRUZZ TREKT OP NIKS

zijn eerste opnames zou maken.

Later verhuisde hij naar Bolgatanga, nog dichter tegen de grens met Burkina Faso, dat beschouwd wordt als de hoofdstad van de Frafra.

MOTORONGELUK Op een bepaald moment hing zowel Oho’s leven als zijn muzikale loopbaan aan een zijden draadje.

Na een bijna fataal verkeersongeluk moest hij zes maanden revalideren.

Daarvan brengt hij verslag uit in zijn bekendste song ‘Mam yinne wa’ (‘God, you love me so’), dat een hit werd in Ghana. “Op 20 oktober 2011 werd ik met mijn motorfiets aangereden door een auto. Tijdens mijn herstel schreef ik de song waarin ik niet alleen God dank omdat hij me gered heeft, maar die dus ook mijn carrière op een nieuw spoor bracht.” De Duitse producer Max Weissenfeldt, ook bekend van zijn werk met Jimi Tenor, hoorde het nummer toevallig en nodigde Oho meteen uit voor een opname.

“Max heeft me zowel artistiek als qua discipline veel bijgebracht. Hij koppelde mijn Frafra-gospel aan muzikanten uit zuidelijk Ghana, en zo ontstond onze sound.”

Via zijn muziek wil Oho niet alleen iets meegeven over het leven, maar ook onze band met het spirituele herstellen. “In ‘Allema timba’ zing ik: ‘Lord, laat me mijn vijanden kennen en ik zal mezelf ontdekken.’ Tegelijk vind ik The Sounds of Joy de perfecte naam voor mijn orkest, want ik hoop vooral dat luisteraars veel vreugde putten uit ons samenspel.”

ALOGTE OHO & HIS SOUNDS OF JOY 10/11, 20.00, VK, www.vaartkapoen.be

DAT VINDEN WIJ NATUURLIJK NIET. MAAR WAT VIND JIJ?

Vandaag vragen we graag jouw mening. Welke van onze media volg je?

Ben je tevreden, want vind je goed en wat minder goed? Wij stellen je mening erg op prijs. We verloten 50 draadloze oortjes-sets onder de deelnemers.

bruzz.be/enquete

L’enquête BRUZZ est également disponible en français.

Our survey is also available in English.

BRUZZ | PORTRET

‘Ik ben een trotse ambassadeur van Frafra-gospel’

“Het was echt fantastisch,” horen we Alogte Oho zeggen aan de andere kant van een wat krakkemikkige WhatsApp-verbinding. Hij bevindt zich in Porto, waar hij met zijn orkestleden aan het nagenieten is van hun showcase op Womex, ’s werelds grootste muziekbeurs voor global music. “We hadden hier vorig jaar al moeten spelen, maar toen hebben we op de valreep een (eveneens geweldige, op YouTube terug te vinden, red.) virtuele showcase vanuit Ghana gedaan.

Door de lockdown hebben we veel concerten moeten uitstellen, maar nu kan ik me eindelijk een trotse ambassadeur voelen van de Frafra-gospel, die vooralsnog alleen populair is in mijn thuisland, vooral in het noorden dan, waar ik vandaan kom. Met de huidige tournee willen we het internationaal lanceren.”

Het is de eerste keer dat hij zo lang onderweg is met zijn band.

“We komen allemaal uit verschillende plaatsen in Ghana, maar nu vormen we ook een team,” zegt Pitches, de trompettist van het achtkoppige gezelschap dat met vintage keyboards, strakke koperblazers, drums, percussie en een bezield dameskoortje een heerlijk gammele mix van gospel, folk en reggae brengt. “We leren alvast veel van elkaar. Zo spreek ik normaal Twi, samen met Engels de lingua franca in Ghana, maar hier leer ik dus ook wat Frafra, de taal waarin Alogte zingt en die alleen in Noord-Ghana gesproken wordt.”

De gospelzanger groeide op in de savanne rond Namoo, het dorp waar zijn vader vandaan kwam en waar hij op zijn twaalfde begon te zingen in het kerkkoor waarmee hij

Culture. Dans/theater

NL

De Libanese choreograaf Ali Chahrour staat op het festival Beirut Echoes met de tragische maar dappere totaalvoorstelling Told by my mother, een lofzang op moeders die hun gezin beschermen tegen het noodlot. Intussen hangt het zwaard van Damocles boven Beiroet. “Iedereen trekt hier weg.”

— MICHAËL BELLON

Een twintigtal artiesten, journalisten, schrijvers en prominenten zakt volgend weekend af naar Bozar voor het rijkgevulde programma Beirut Echoes/Echos de Beyrouth, in het teken van Libanon en zijn geplaagde hoofdstad. Ali Chahrour opent het festival met Told by my mother, een voorstelling met muziek, dans, beelden en verhalen van twee moeders die een cruciale rol speelden in de strijd tegen de oorlog, dood en vergetelheid die hun gezin bedreigden of troffen.

Van dergelijke rampspoed is Beiroet nooit lang gespaard gebleven, maar in de twee jaar tussen de eerste repetities voor deze voorstelling en de première dit jaar in Beiroet en nu in Brussel, is de toestand in de Libanese hoofdstad stilaan

onhoudbaar geworden.

Het gesprek dat we met Ali Chahrour voeren via zijn telefoon – die ginds in gang moet worden gehouden met de schaarse elektriciteit opgewekt door een generator – is hallucinant, ontnuchterend en bijna hopeloos.

Ali Chahrour: “De situatie is hier erg slecht. Vorige week waren er nog gevechten en schietpartijen niet ver van waar ik woon (het ging om protesten in de nasleep van de catastrofale explosie in Beiroet, die op 4 augustus 2020 minstens 220 doden en ruim 6.500 gewonden maakte en een groot deel van de stad verwoestte, red.). Nu is het weer stil, maar we weten niet wanneer het opnieuw zal beginnen.

Want los van die gevechten wordt

“In Beiroet kunst maken was altijd al moeilijk, maar nu wordt het onmogelijk. Er zijn geen middelen meer, en kunstenaars hebben andere zaken aan hun hoofd” 38

© CANDY WELTZ

‘Ik heb geen hoop meer voor Beiroet’

de toestand alleen maar erger.”

“Ook de explosie was een gevolg van de corruptie waarmee we hier al jaren geconfronteerd worden.

Daarvoor kenden we al een van de grootste economische crisissen ooit.

Sinds vijf maanden hebben we nauwelijks nog elektriciteit in onze huizen. De generator van ons gebouw kan vijf uur elektriciteit per dag leveren. Brandstof is zo schaars en duur dat we onze auto’s niet kunnen gebruiken zoals we willen, en ook al de rest is enorm duur omdat de Libanese lira 150 procent van zijn waarde heeft verloren.”

Heb je het ooit erger geweten?

ALI CHAHROUR: Nee. Ik ben 31 jaar

en heb de burgeroorlog in de jaren 1970 dus niet meegemaakt. Wel de oorlog van 2006 (tussen Hezbollah en Israël, red.), maar dit is een ander soort oorlog. Wij kennen mensen die door de explosie zijn gestorven.

Wie zijn huis na de explosie wil heropbouwen, doet dat met eigen geld, maar eigenlijk is dit geen plek meer waar je kan leven. Omdat ik van de stad houd, besloot ik te blijven, maar nu wordt het hard. Als ik vandaag vrienden tegenkom, dan heb ik het gevoel dat we afscheid nemen, omdat de volgende keer iemand van ons zal zijn weggetrok-

ken. Iedereen gaat weg uit Beiroet.

Het lijken alleen de dommeriken die blijven. Tot nog toe was ik een van hen, maar nu heb ik geen hoop meer voor de stad en geloof ik niet meer in de kracht van de blijvers. Die houding getuigt van een toxische relatie met de stad, waar sluipschutters op het dak zitten, en hospitalen sluiten of geen medicatie meer hebben die niet astronomisch duur is. Alles wat ik in tien jaar gespaard heb, zit geblokkeerd bij de banken.

En dan is er ook nog eens corona.

Welke plaats heeft jouw kunst nog in die omstandigheden?

CHAHROUR: Hier kunst maken was altijd al moeilijk, maar nu wordt het om verschillende redenen onmogelijk. Kunstenaars hebben geen middelen meer, en hebben andere zaken aan hun hoofd. De theaters zijn door de crisis niet in staat te overleven. Tegelijk voelen we de nood bij het publiek. Als we optreden is het altijd voor volle zalen, omdat dit nog een van de zaken is waarvoor mensen naar buiten willen komen.

Told by my mother gaat ook over de recente geschiedenis van Libanon.

CHAHROUR: De voorstelling vertelt twee waargebeurde verhalen van

Ali Chahrour over Told by my mother: “Het realiseren van deze voorstelling in zulke vreselijke omstandigheden is een overwinning voor ons team.”

hun blije momenten, omdat ze allebei zo’n mooie stem hadden. Ik wil de details van de verhalen alle plaats geven, en de poëzie en de esthetiek ervan volop laten uitkomen door de dans, de visuals en de muziek, omdat ik Laila wilde omringen met alles wat nodig was om haar kleine overwinning te voelen. En dat dan samen te laten bestaan met de rouw en het verdriet om mijn tante en wat zij heeft doorgemaakt in de zoektocht naar haar zoon. Het is een combinatie van de grootste vreugde en het grootste verdriet, en op een persoonlijk niveau is het realiseren van deze voorstelling in zulke verschrikkelijke omstandigheden ook een kleine overwinning voor ons team.

TOLD BY MY MOTHER 12/11, 19.00, Bozar, www.bozar.be Beirut Echoes/Echos de Beyrouth: 12 > 15/11, Bozar, www.bozar.be

twee gezinnen, en centraal staat telkens de moeder die de kracht had om de moeilijkheden te trotseren en de moeite deed om de herinneringen en de verhalen van haar familie door te geven en te bewaren. Deze moeders dragen niet alleen het gewicht van de geschiedenis. Zonder hen zouden onze steden en landen hun eigen complexe geschiedenis ook niet kennen. Niet de grote politieke geschiedenis en niet de verhalen van beroemde individuen, maar de intieme familieverhalen van grote verliezen en kleine overwinningen in de huizen van Beiroet. De voorstelling is opgedragen aan alle vrouwen die de verhalen bewaren waar niemand het over heeft, omdat ze meestal binnen de beslotenheid van de eigen muren blijven.

Voor welke verhalen heb je gekozen?

CHAHROUR: Het ene is het verhaal van een gezin dat ondertussen is verdwenen. Het is het verhaal van mijn tante, die haar hele leven naar haar vermiste zoon Hassan heeft gezocht, tot ze twee jaar geleden zelf overleed. Het andere, dat we parallel daarmee vertellen, is dat van de nicht van mijn tante, Laila. Zij moest een van de grote partijen in Libanon weerstaan om haar zoon Abbas ervan te weerhouden om te gaan

vechten in Syrië. Hij was voorbestemd om een vechter te worden en waarschijnlijk te sterven, maar nu staat hij op het podium en danst hij met zijn moeder. Dat is een van die kleine overwinningen waarover ik het had. Want het beschermen van een leven is een kleine overwinning.

Voor Abbas was het zelfs de eerste keer dat hij een voet in een theater zette. Zij zijn natuurlijk geen professionele performers, en het was emotioneel en fysiek een lang proces om tot hun tedere, gezamenlijke aanwezigheid op het podium te komen. De zoon heeft letterlijk voor de keuze gestaan of hij in deze voorstelling zou dansen of een martelaar zou worden op het slagveld. Twee dagen later kwam hij terug om te zeggen dat hij deze keuze gemaakt had. Terwijl zijn moeder zo lang geleefd heeft met de verwachting dat hij zou sterven.

TRAGÉDIE À BEYROUTH Avec le tragique mais courageux Told by my Mother, le chorégraphe libanais Ali Chahrour est l’un des invités du festival Échos de Beyrouth à Bozar. Il signe une ode aux mères qui protègent leur famille contre la fatalité. La situation à Beyrouth est catastrophique en ce moment. « Depuis cinq mois, nous n’avons presque plus d’électricité dans nos maisons. Le carburant est tellement rare et cher que nous ne pouvons pas utiliser nos voitures comme nous le voulons, et tout le reste est à peine payable. » FR

TRAGEDY IN BEIRUT With the tragic but brave performance Told by My Mother, the Lebanese choreographer Ali Chahrour is one of the guests at the Beirut Echoes festival in Bozar. It is an ode to mothers who protect their families against fate. Meanwhile, the situation in his hometown of Beirut is catastrophic. “For the last five months, we have hardly had any electricity in our homes and fuel is so scarce and expensive that we can’t use our cars as we want, and everything else is barely affordable.”

EN

PRESENTEIT

Brussels Volkstejoêter

Moeste Weite Wa Da’k Paas een komedie van de Franse auteur Florian Zeller

Deze verhalen worden verteld door de betrokkenen zelf, en daarnaast zijn er dans, muziek en beeld.

CHAHROUR: Door de duidelijke narratieve draad is het inderdaad een heel andere performance dan degene die ik al gemaakt heb. De liedjes zijn Arabische volksliedjes, maar het zijn ook liedjes die mijn tante en haar zoon samen zongen in

26/27/28 november 3/4/5 december 4/5/6 maart 2022

ZINNEMA

Veeweidestraat 24-26, 1070 Anderlecht

Tickets & reservaties

€16/€18/€49

brusseleir.eu of 02 502 55 09

Culture. Literature & dance

ULA SICKLE, PERSIS BEKKERING AND LISA VEREERTBRUGGHEN STIR IN THE BODY SOUP

‘We dance hard because there is no future here’ BRUZZ | INTERVIEW

EN

40

“

Lisa Vereertbrugghen’s solo performance Disquiet – sensational aesthetics of a technokin, Persis Bekkering’s novel Exces and Ula Sickle’s stage concert Echoic Choir: three Brussels artists felt the time was right to bring the beat back and evoke the warm embrace of a packed dance floor. A moment between nostalgia and utopia, body and beat, voice and movement, hardcore techno and nomadic raving. — KURT SNOEKX, PHOTOS IVAN PUT

W

hen I made my first piece, Camouflaging Kelly, in 2014 nobody was interested,” choreographer and dancer Lisa Vereertbrugghen says with a laugh, a few weeks before she will hypnotize the Beursschouwburg with her new solo Disquiet – sensational aesthetics of a technokin and some serious footwork. “Even though that first production already focused on the gabber scene, nobody really cared. Somehow that has changed.”

Nowadays audiences are hooked on scenes from the dance floor, on bodies burning holes in the night, moving from exhaustion to exhilaration, and artists seem to be increasingly drawn to those stories. In addition to Lisa Vereertbrugghen’s exploration of the disruptive nature of 160 BPM, in Brussels this year alone, Persis Bekkering also published her rave novel Exces (part of which has been translated into English under the title Last Utopia), and Ula Sickle made Echoic Choir, a performance “evoking the ritual of coming together on a dance floor around music in the late hours of the night.”

“There is the pandemic obviously, the complete absence of opportunities to lose yourself on the dance floor,” says Persis Bekkering, “but a lot of these projects took off pre-Covid. So there must be more to it. You could say that the early present of rave culture has become a past now, far enough behind us to look back on it. There is also a general re-evaluation of the 1990s happening, of its music and dance styles, a re-evaluation and reappreciation of working-class culture – gabber

being the only original, working-class youth culture of the Netherlands. A cynical explanation might be that it is simply due to capitalism’s drive for expansion, elite fashion and high culture eagerly looking at what they haven’t subsumed yet – what Balenciaga is doing for example. But somehow all of that doesn’t feel like a satisfying explanation.”

SIGN O’ THE TIMES So what is it that makes three Brussels artists, each in their own medium and from their own perspective, zoom in on the rave and hardcore techno scene in this day and age? Part of the answer might be found in Persis Bekkering’s novel, a sensual, thirsty, deep, thought-provoking and polyrhythmic exploration of what she calls the last utopia: “Raving as a loss of self, as an intensive melting into a greater whole, an inextricable collective. The dance floor as an expression of desire for commonality, for community. At the same time, it is more than anything the expression of that desire, because it never becomes a real community: after the party you just go home again and there is no one who misses you or demands your devotion. For me the rave can be a temporary autonomous zone – after anarchist writer and poet Hakim Bey – or a heterotopia: a moment in time that is different, where other rules apply, where for a moment another world is possible. That’s how I see it, that’s how I experienced it, and that’s how I had to miss it for a long time.”

Against a twisted time, a present that falters,

keeps repeating itself because it lurches from one crisis to the next and thus no longer allows itself to be seized as a moment, Persis Bekkering proposes a last utopia where fluidity and desire melt into the possibility of a “we”. “At the height of the rave, a kind of ultimate meaninglessness takes place. Something without purpose, without goals or demands. Because that is the only thing you can set against the impasse of the present.

That is the only excess: the act itself in which there need be no surplus value in terms of necessity or outcome. In that sense, it is interesting that rave culture emerged in the 1980s, at a moment when neoliberal policies were dismantling forms of collective living and you had this new form that was celebrating the collective and the future with all this techno optimism.”

“Raving was going to parties, listening to music and dancing, but it was also a chance to get out of the house, really escape normality and lead a parallel life,” choreographer and performer Ula Sickle adds. “I started raving in Toronto in the mid-1990s and for me, it opened up another space. A zone of freedom and emancipation. A very creative, exciting, open space where you had a lot of self-made parties and projects, musicians and DJs coming from the US. For a while I really lived that parallel life, though I think I was always there as some kind of an outsider, always observing from a distance, being drawn to the lighting, to what the bodies were doing in the space, being really interested in the aesthetics of it all, even making costumes myself and taking a lot of photographs. Even though I strayed from rave

Persis Bekkering Born in 1987 in the Netherlands Her first novel, Een heldenleven, was published in 2018 and was nominated for the ANV Debutantenprijs for new authors She writes essays, columns, interviews and reviews and hosts literary events In her second novel, Exces (2021), she zooms in on the rave scene as a last utopia She wrote the libretto for Echoic Choir and did the dramaturgy

Ula Sickle Born in 1978 in Toronto, where she studied Art History & Semiotics before doing Performance Studies at Paris VIII, attending P.A.R.T.S. and studying film at Le Fresnoy

Dancing on the debris of the last utopia (from left to right): Persis Bekkering, Ula Sickle and Lisa Vereertbrugghen.

I CAN’T GO ON. I’LL GO ON A reminiscence of what could have been a future... Time becomes intertwined between dancing bodies in a bizarre and fascinating way. “I think there is a lot to say about how time congeals in past, present and future in this movement and

In her work she tries to break open the canon of contemporary dance by including other movement histories

in the music,” says Persis Bekkering. “What hardcore techno proposes is this sort of suspension, it’s a very different dramatic arc than is offered by pop music in that it is high intensity but then flat or sustained, like a sort of frozen moment.”

But the time travels go beyond that, suggests Persis Bekkering in “Shouts of desire in the night”, her essay on Ula Sickle’s Echoic Choir – for which she also wrote the libretto and did the dramaturgy. Based on a score by vocalist Stine Janvin, in which not beats but voices evoke techno, Echoic Choir makes use of the hocket, a choir technique originating in the 11th century in which a melody is dispersed over different voices.

All utter, or rather stutter one note – the term being derived from the French hoquet, meaning “shock”, “sudden interruption”, “hitch” or “hiccup”. A form of collectivity beautifully echoed in Echoic Choir’s bodies spread out across the space and the audience, moving towards synchronicity from a distance.

“And I suddenly heard a homophony with

“Raving was going to parties, listening to music and dancing, but it was also a chance to get out of the house, really escape the normal and have a parallel life” ULA SICKLE

With Echoic Choir, she tries to evoke the ritual of coming together on the dance floor

hakken, the stuttering rave Lisa dance style. It’s just Vereertbrugghen a theory, but wouldn’t it be Born in 1986 in Flemish Brabant amazing if there She studied Cultural History were some truth to in Leuven and Choreography it?” Persis Bekkerat the School for New Dance Development in Amsterdam ing laughs. “I don’t want to reduce Since 2014, she has been researching hardcore techno raving to ancient sound and dance styles rituals of going into through performances, installatrance, but there is tions and publications a kinship. There are In Disquiet – sensational lines to be drawn aesthetics of a technokin she between raving and explores the disruptive tendencies more medieval of 160 BPM cultures, festivals, peasant fairs or any type of folkloric dancing – all phenomena of collective joy and transgression that were later exchanged by capitalist modernity for an idealization of the individual and work ethic. So there is a more ancient lineage. Just look at what Lisa does in Disquiet: it’s like a speeded-up version of folkloric dancing.”

“I can see the kinship,” Lisa Vereertbrugghen noddingly agrees. “I even hinted at that legacy in the original title for the piece. There is a complex relationship to time at play. At a certain moment in the performance I utter the phrase: ‘We dance hard, because there is no future here.’ And I do feel there is some truth to that. The fact that the music and the dancing are so intense, makes it ▼

music and rave culture at a certain point in time, I have felt its influence throughout my career, in some form or another it has been present in almost everything that I have done. My work always seems to reference that scene and that time. It’s in the sense of space, in the lighting, and for Echoic Choir, it’s even in the visual conceptualization. The press photos actually come from a photo reel I found from 1995, of photos that I took at a party and had never developed. (Laughs) Somehow these funny connections in time coincided with the Covid situation which made that whole subculture illegal and even dangerous. Somehow that made me want to revisit it. Like this nostalgic idea of a lost future.”

She is currently a PhD researcher at KU Leuven and LUCA

41

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

ULA SICKLE, PERSIS BEKKERING AND LISA VEREERTBRUGGHEN STIR IN THE BODY SOUP

something very much in the present, or rather: almost lifted out of time, in some sort of eternal present. At the same time, this longing for intense feeling in the here and now is experienced to music that, through samples, is always referring to the past. So, on the one hand you have this beautiful connection between utopia and clubbing, and on the other hand there is no escaping the notion that there is a no future kind of dystopian aspect to it, because that’s why we are here. You want to feel intense feelings, because you don’t feel them outside of this moment. That is also present in the urge to go to violent sounds and dark lyrics, in the desire to destroy your body to slip into another one, to feel differently.”

In Disquiet Lisa Vereertbrugghen dances until exhaustion. It is a performance that mesmerizes the audience, that speaks to the internal logic of the bodies barely being able to sit still. “Those little islands of dancing are not choreographed, you know,” says Lisa Vereertbrugghen. “I just know I have to dance until I can’t anymore.” In that sense, Disquiet, as a solo, is more about dancing than clubbing, more about intensity and rupture than community. Although there are links to that overarching theme. “I need this very intense music, this dance, to get out of my head,

to get back into my body. It is escaping from the mental, the cerebral of life and its worries, but paradoxically it is also returning, coming home to that body. This was also the trajectory to the performance: I spend about a year on each dance, from shuffling and gabber to drum’n’bass. A year dancing it, and only dancing it. Until it is really in my body and I don’t feel like I’m doing steps.”

“In rave culture, you’ll always have the dialectics of losing control and being hyper in control,” adds Persis Bekkering. “Because it is about duration, about what the body can endure – you want to stay as long as possible. I often meet people who come extremely prepared, who bring lens fluids, vitamins and liquid meals, just so they don’t have to stop dancing if they want to eat. During the week, it’s really a culture of conditioning and disciplining the body. It requires devotion. To me the interesting thing about raving is not getting fucked up, it’s looking for this intersection where control and the loss of it find each other. That’s where it becomes magical.”

TIME TO WASTE This magical paradox suggests an environment that allows for self-loss. “Even though it doesn’t feel like it, with a bouncer at the door allowing

“To me the interesting thing about raving is not getting fucked up, it’s looking for this intersection where being hyper in control and losing control find each other” PERSIS BEKKERING

Lisa Vereertbrugghen: “I spend a year on each dance style. Until it is really in my body and I don’t feel like I’m doing steps.”

42

Ula Sickle: “Raving is something nomadic and temporary, a meeting of some sort, a practice.”

you in or keeping you out, I see raving as a very open subculture,” Persis Bekkering continues.

“Yes, it’s not a cliquey thing,” Ula Sickle agrees.

“It has also been an outsider form in a lot of ways, bringing people that don’t feel connected elsewhere together in someone’s field, in an abandoned warehouse or on a ski hill in the summer. That aspect was very exciting to me when I came unto the scene, it was about discovering new spaces, but also realizing that raving is something nomadic and temporary, a meeting of some sort, a practice. Something you step into and you go for the night, and when the music stops you look forward to the next night.

That’s where the origin lies for me, in this kind of atmosphere of a medieval fair or festival. A place where we just go to get out of social structures, leaving behind worries about what brand we’re wearing or even if we should wear anything at all.

The trouble started, I think, when all the regulations came down, and we could not be in those spaces because they were not safe enough. That was a good thing, but it resulted in this whole scene being forced into much more commercial spaces like exhibition halls where they sell cars from Monday to Friday. Those venues eventually got bigger and bigger.”

Which is a sore point. “You want to celebrate inclusivity and openness, but at the same time there should also be a selection process, because otherwise this community doesn’t exist,” Persis Bekkering adds. “The club I was dancing at last week, was not a space I wanted to be in. Because I didn’t feel a sense of community there. I only realized that when at the end I was able to dance with my eyes closed – which is what I love to do.

Only when I feel the community around me, I can be alone, I can let go and I don’t have to connect with others because I feel them. ‘Bodies without touching,’ as a piece of the text of Echoic Choir reads. And that’s what it does: you don’t see each other because of the distance, so you can only

X LISA VEREERTBRUGGHEN

Persis Bekkering: “Raving requires devotion.”

trust each other to become part of this bigger texture.”

“In this world we are socialized and structured around this idea of a norm and people who live according to that norm having access to more things than people who live outside of it.

Identifying as queer myself, I know that I’m non-normative, I’m outside the norm. So to me it is important to be able to be in a queer space, in this community. I like a party when there is a core group of people who are really devoted to it, who understand what it means, who understand the meaning of the night, of non-normative space, of queerness, what it means to have a space where you can be yourselves and behave differently. But it’s difficult if you want to celebrate diversity and inclusivity. So though I would love to live in that space where you can rid yourself of identities, I just can’t project myself into a world where this logic of the norm is not there.”

In that sense, raving is utopian, or as Lisa Vereertbrugghen calls dancing to hardcore in “Some Notes on Hardcore Techno”: “a miniature

practice in being-without-image.” “The speed that plays on your nervous system, that which escapes your conscious action, makes your body respond directly to the music without the time and thus the possibility of consciously creating movements or images. You are not dancing a feeling but the direct effect of a frequency on your spinal cord.

The fact that there is so much rupture in the music, breaks and drops, doesn’t give you time to build an image, keeps you out of some flow.

You’re in that fucking moment.”

“Spending and wasting time on something that is not productive,” Ula Sickle adds, “except for maybe rehearsing the collective or rehearsing yourself as part of a larger whole. So close to bodies that you don’t think about. It’s our sweat, your sweat.” “Body soup,” the three laugh. “But you need to feel trust to reach that utopia,” Ula Sickle continues. “I really like that at the Berlin nightclub Berghain, they have locker rooms where you can leave whatever shitty clothes you have on, and your phone – there’s no documentation allowed –, and go dance in your underwear. There is beauty in that ritual of leaving everything behind.”

PERSIS BEKKERING Leesclub Exces (NL): 10/11, 19.30, Muntpunt, www.deburen.eu Book Last Utopia (EN+NL): Published by Jan van Eyck Academie, €15, www.janvaneyck.nl LISA VEREERTBRUGGHEN: DISQUIET 10 & 11/12, 20.30, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

TERUG NAAR DE DANSVLOER

RETOUR SUR LA DANCEFLOOR

Met Lisa Vereertbrugghens soloperformance Disquiet – sensational aesthetics of a technokin, Persis Bekkerings roman Exces en Ula Sickles performance tussen stem en lichaam Echoic choir reiken drie Brusselse artiesten elk in hun medium maar tegelijk naar de warme gloed van de opeengepakte dansvloer. Een moment tussen nostalgie en utopie, lichaam en beat, stem en beweging, hardcore techno en nomadisch raven. “Raven is een uiting van een verlangen naar gemeenschappelijkheid, naar gemeenschap,” vertelt Persis Bekkering. “Een tijdelijk autonome zone – naar de anarchistische schrijver Hakim Bey – of een heterotopie: een moment in de tijd dat anders is, waar andere regels gelden, waar heel even een andere wereld mogelijk is. Zo zie ik het, zo heb ik het ervaren, en zo hebben we het zo lang moeten missen.”

Avec la performance solo Disquiet – sensational aesthetics of a technokin de Lisa Vereertbrugghen, le roman Exces de Persis Bekkering et la performance entre voix et corps Echoic choir d’Ula Sickle, trois artistes bruxelloises touchent à la lueur chaleureuse de la piste de danse bondée. Un moment entre nostalgie et utopie, corps et rythme, voix et mouvement, techno hardcore et rave nomade. « Les raves sont l’expression d’un désir de communauté », explique Persis Bekkering. « Une zone autonome temporaire - d’après l’écrivain anarchiste Hakim Bey - ou une hétérotopie : un moment dans le temps qui est différent, où d’autres règles s’appliquent, où un autre monde est possible pendant un court moment.

C’est comme ça que je le vois, c’est comme ça que je l’ai vécu, et c’est ce qui nous a longtemps manqué. »

NL

HOOMEI,

O

JOIK,

N O H , . . .* surprise your ears, with voices from all over the world.

V

* Mongolian throat singing, Sámi chanting, traditional Japanese plays

“You want to feel intense feelings, because you don’t feel them outside of this moment”

FR

ARS MUSICA

09 — 27 NOV 2021

A R S M U S I C A . B E . I N T E R N AT I O N A L CO N T E M P O R A R Y M U S I C F E S T I VA L #arsmusica

bru

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE LOUISE VANNESTE ?

‘Je ne peux pas isoler la danse de son environnement’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

À la lisière de la danse et des arts plastiques, la chorégraphe bruxelloise Louise Vanneste cherche à renouveler l’écriture des corps par une écoute du monde et des sensations. Dans Earths, son dernier spectacle, elle invite ses danseuses à s’imaginer plantes. — GILLES BECHET, PHOTO IVAN PUT Pour son dernier spectacle Earths, Louise Vanneste a demandé à ses danseuses et danseurs de développer un imaginaire végétal. Que leurs corps rêvent d’être arbre ou plante.

Un travail intérieur que la chorégraphe pratique depuis quelques années et qui s’est révélé salvateur. « Ça m’a vraiment permis d’atteindre un état de calme ultra vivant et de présence intense à l’environnement.

Le fait pour un végétal d’être enraciné et de ne pas pouvoir se déplacer rend plus intense le lien

S’il fallait trouver une ligne rouge dans son écriture chorégraphique, ce serait d’aller chercher le lâcher prise et de déjouer les habitudes. « Je n’ai pas une écriture chorégraphique fixée. J’aime que moi ou les danseurs qui sont sur le plateau puissent avoir une certaine liberté et ne pas être dans un rapport ultra volontaire au mouvement, pour que la matière chorégraphique prenne forme dans l’ici et le maintenant. J’aime ces moments quand je suis sur le plateau, ou même en studio, et qu’à

« J’ai pu me reconnecter aux microvariations du monde et y prêter plus d’attention » avec le vent, la neige, la pluie et aux petites bêtes. Ça m’a permis de me reconnecter aux microvariations du monde et d’y prêter plus d’attention. » Se sentir arbre, c’est d’abord détendre le corps, accepter de ne rien faire et de rester debout. Pour y arriver, Louise Vanneste fait fonctionner son imaginaire et a beaucoup puisé dans la pratique de la fasciathérapie, qui mobilise la mise en connexion des fascias, ces membranes fibreuses et élastiques qui enveloppent et innervent tout le corps. « Cette pratique a un impact sur la santé du corps, sa détente, sa plasticité, et la connectivité entre les différents membres. J’ai pu détendre certaines parties du corps, comme le bassin qui chez moi est en général assez bloqué. » 44

un moment donné, on ne pense plus, ou beaucoup moins et qu’on suit ce que montre le corps sans avoir besoin de prouver quoi que ce soit.

C’est magique. »

« Je ne peux pas isoler la danse de l’environnement dont elle fait partie.

Sur le plateau, le scénographe, l’éclairagiste et les musiciens sont aussi importants que les danseuses et danseurs. Un des premiers spectacles qui m’a touchée quand j’étais enfant, c’est La Traviata de Verdi. Peut-être, était-ce simplement un signe de mon goût pour l’art total qu’est l'opéra. Même si j’ai toujours besoin de revenir au corps et d’être avec le corps, j’aime bien que ce corps se déplie et soit à l’écoute de ce qui se passe au-delà de lui-même. »

LA DANSE DES MOTS Louise Vanneste s’est toujours bien gardée de faire émerger un récit ou un message univoque de ses pièces chorégraphiques, pourtant les mots et la littérature, qui sont présents dans sa vie depuis qu’elle est toute petite, sont au cœur de la plupart de ses créations. « J’adore la littérature.

Souvent quand je lis quelque chose, je projette, je mets en scène ». Ainsi, Orlando de Virginia Woolf irrigue Clearing/Clairière, son duo avec Youness Khoukhou, les entretiens avec Francis Bacon inspirent Gone in a Heartbeat et Vendredi ou les Limbes du Pacifique de Michel Tournier s’enracine dans Atla. La création de Earths s’est accompagnée de la lecture de Gilles Clément, le

jardinier-philosophe qui aime se placer dans un état d’observation et de coopération avec la nature.

L’écriture et les mots sont aussi pour la chorégraphe des outils de partage. Pendant le processus créatif de Earths, les danseuses et danseurs ont beaucoup écrit et dessiné. « On a fait un petit carnet de ces notes et dessins qui ont nourri les partitions végétales des interprètes. C’est un objet qui existe maintenant. Ça crée un miroir, ça fait rebondir. » Louise Vanneste est sans doute une des premières chorégraphes à recevoir un financement du FNRS pour un de ses projets. Pangée poursuit sa quête de l’inclusion du non-humain, à savoir le végétal, dans une écologie des sens et du corps.

Elle y combine une création littéraire menée à la Bellone avec un travail botanique et scientifique in situ dans le Bois de Lauzelle, site géré par l’UCLouvain. « C’est un projet de recherche où il n’y a pas cette idée de produit fini, même si sur le long terme ça devrait servir une œuvre.

L’autre enjeu, c’est d’oser quitter la danse et le studio pour aller sur le papier. Être avec le corps, être avec la question chorégraphique, mais dans une écriture littéraire. » EARTHS 23 & 24/11, 20.00, Les Halles de Schaerbeek, www.halles.be

CHORÉGRAPHIE ÉLARGIE Chorégraphe sans frontières artistiques, elle attache pour la préparation de ses spectacles autant d’importance à l’écriture du mouvement qu’à la pratique poétique ou à la découverte botanique, physique ou géologique. Adepte d’un art qui dépasse le carcan chorégraphique, elle joue autant avec l’image, les sons et la lumière qu’avec les corps. Élargissant la notion de chorégraphie, elle a aussi invité sur le plateau des artistes plasticiennes comme Elise Peroï et Gwendoline Robin.

DANSEN MET PLANTEN

DANCING WITH PLANTS

Op het snijpunt tussen dans en beeldende kunst zoekt choreografe Louise Vanneste naar een nieuwe schriftuur van het lichaam door naar de wereld en haar sensaties te luisteren. Voor haar nieuwste voorstelling Earths vraagt ze haar danseressen zich planten te wanen. Vier menselijke wezens luisteren naar onze voorouders: algen, wortels, varens...

Dat innerlijke proces bleek een geschenk. “Ik vond een levendige vorm van kalmte, en een intense aanwezigheid in de omgeving. Het feit dat een plantaardig wezen geworteld is en zich niet kan verplaatsen, maakt de relatie tot wind, sneeuw, regen en kleine beestjes intenser.”

At the intersection between dance and the visual arts, choreographer Louise Vanneste searches for a new writing of the body by listening to the world and its sensations. For her performance Earths she asks her dancers to imagine themselves as plants. Four human beings listen to our ancestors: algae, roots, ferns and so on. That inner process proved to be a salvation. “I was able to find a lively form of calmness, and an intense presence in the environment. The fact that a plant creature is rooted and cannot move makes its relationship with wind, snow, rain and small critters more intense.”

NL

EN

Louise Vanneste 2000 : est diplômée de l’école P.A.R.T.S. 2010 : signe son premier solo Home 2013 : Black Milk est couronné meilleur spectacle de danse par le Prix de la Critique 2014 : réalise l’installation vidéo Going West 2015 : crée Gone in a Heartbeat, pièce pour quatre danseuses 2017 : signe Thérians, solo pour deux interprètes avec Youness Khoukhou

BRUZZ | INTERVIEW

2019 : crée Atla, installation-performance inspirée par Vendredi ou les limbes du Pacifique

BRUSSELS PHILHARMONIC

BERLIOZ: épisode de la vie d’un artiste

SYMPHONIE FANTASTIQUE

Brussels Philharmonic Stéphane Denève conductor | Nicholas Angelich piano

Unrequited love and burning

desire: banal and commonplace,

but oh, so crucial for many artists.

And so it was that an unattainable

Marcel Poot Vrolijke Ouverture

actress became the ideal muse for

Camille Saint-Saëns Piano Concerto No. 2 in G minor, op. 22

Hector Berlioz: she inspired him to

Hector Berlioz Symphonie fantastique, op. 14

works in music history, Symphonie Fantastique.

An intensely personal work about a sensitive young artist – who was

rejected by the woman of his dreams.

A fatal dose of opium was meant

to put an end to the protagonist’s

“Pretty spooky stuff. And it’s spooky because those sounds you’re hearing come from the first psychedelic symphony in history, the first musical description ever made of a trip, written one hundred thirty odd years before the Beatles, way back in 1830.”

heartbreak, but instead the drugs took him on a journey through

hallucinations and dreams, and

ultimately made him believe that he had murdered his beloved.

FLAGEY Fri 26.11

LEONARD BERNSTEIN

20:15

© WOUTER VAN VAERENBERGH

tickets: flagey.be

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

BRUZZ Select. Eat & Drink

In Simply Natural Lab, all the recipes are vegan, gluten-free, and contain no refined sugar.

It takes balls EN

It’s no secret: some of the best ideas are born out of adversity. Take Simply Natural Lab, an ingenious place that keeps costs down and generates good vibrations.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE SIMPLY NATURAL LAB

•••

Cellebroersstraat 71 rue des Alexiens, Brussel/ Bruxelles, www.simplynaturallab.com, do/je/Thu & vr/ve/Fr 8 > 17.30, w-e 10.30 > 17.30

When he moved to Frankfurt to work at the European Central Bank, Jof lived life in the fast lane. To keep him going, his partner Candice would make him delicious “energy balls” full of good nutrients. The young woman quickly realised that these tasty treats, made with dried fruits and different kinds of nuts, had the potential to be hugely successful. On returning to Brussels, the duo decided to go all in on “superballs”, as they are also called. The idea was a big hit with a young and urban

crowd and with the hotels that are determined to impress them. Simply Natural Lab was born.

Straight away, Candice began to perfect her craft; she also makes “snickers”, cheesecakes, and donuts.

What is special about her approach is that all the recipes are vegan, gluten-free, and contain no refined sugar. It is a mouth-watering concept.

A CULINARY TRIUMPH Candice and Jof decided to open their “laboratory” to the public

via a large window. In a shrewd move, the duo figured out a way to share the location to reduce costs. Simply Natural Lab set up shop at 71 Cellebroersstraat/Rue des Alexiens and they decided to profit from the space as much as possible. So, during the day, Candice and Jof sell coffees (from €2.50 for an espresso to €4.30 for a latte) made with a La Marzocco machine and pastries full of healthy ingredients. In the evening, the place is home to Palette, a restaurant for foodies that boasts natural wines.

It is all set within a slightly cold minimalist decor. We tried it out one lunchtime and we can confirm that it is worth a visit.

It offers a well-balanced lunch for €13.50. That afternoon, it consisted of four sweet potato waffles spread with hummus, beautifully topped off with thin slices of avocado, pea shoots, and roasted cherry tomatoes.

The dish was not only delicious, it also hit the spot perfectly, ensuring that we did not feel hungry again an hour after eating. The raw salted caramel cheesecake (€4.50) we had for dessert was a culinary triumph, and with hardly any sugar. The experience left us wanting to try out the weekend brunch for €25, which includes granola, chia pudding, and “energy shots” made with ginger, carrot, and lemon.

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

La Légion étrangère n’a rien d’étrange FR

Dans Mon Légionnaire, Rachel Lang évite les récits extravagants et décrit avec métier et discipline la vie des soldats de la fameuse Légion étrangère française et de leurs partenaires restées au foyer. — NIELS RUËLL MON LÉGIONNAIRE

•••

FR, dir.: Rachel Lang, act.: Louis Garrel, Camille Cottin, Ina Marija Bartaité, Aleksandr Kuznetsov

De l’Ukraine à la Corse, la jeune Nika voyage pour être avec son Vlad, un soldat professionnel, ambitieux et compétent de la célèbre Légion étrangère. Elle n’est pas autorisée à vivre dans la base militaire tant qu’ils ne sont pas mariés. Elle fait face à une épreuve encore plus difficile quand Vlad embarque pour plusieurs mois pour une mission dangereuse au Mali.

Son retour n’est pas la fête tant attendue. Le sexe est brutal.

Vlad doit s’habituer à une vie de famille plus ou moins normale après la vie très réglementée d’un soldat dans une zone de conflit. On dirait que le lien intime avec les

Mon Légionnaire de Rachel Lang accorde autant d’attention aux soldats qu’à leurs conjointes.

Louis Garrel y interprète un commandant très soutenu par sa femme (Camille Cottin).

autres soldats qui vivent la même aventure, d’une gravité mortelle, lui manque.

Mais il s’agit d’une interpréta-

tion car Mon Légionnaire est un film qui montre et qui ne donne pas de leçon. Des deux excellents acteurs, nous ne reverrons qu’Aleksandr Kuznetsov. Ina Marija Bartaité, la fille du réalisateur lituanien Sharunas Bartas, apprécié des cinéphiles, s’est fait tuer par un chauffard ivre en avril.

AFFAIRE DE COUPLES

Mon Légionnaire est un film qui montre sans donner de leçon.

48

Le film a également pour sujet un deuxième couple, plus expérimenté. Louis Garrel, (Little Women, Le Redoutable), joue un commandant très investi. Et à juste titre, car il y a des vies en jeu. Sa femme est interprétée par Camille Cottin, qui séduisait en début d’année Matt Damon dans Stillwater et qui volera bientôt Adam Driver à Lady Gaga dans House of Gucci de Ridley Scott. Contrairement à la plupart des épouses de soldats, elle prend son travail et sa carrière au sérieux. Leur fils souffre pendant les longues absences de son père.

On n’atteint pas la beauté et la

poésie de Beau Travail, le film de soldats de Claire Denis.

Mais aucun film de fiction ne touche d’aussi près la réalité quotidienne de la Légion étrangère que le deuxième long-métrage de Rachel Lang.

La Française, qui a étudié le cinéma à Bruxelles, confirme l’espoir placé en elle après Baden Baden en 2016. Mon Légionnaire clôturait la Quinzaine des Réalisateurs à Cannes cet été.

Rachel Lang n’est pas une novice. En tant que lieutenant réserviste, elle connaît bien la culture de l’armée. Elle résiste à l’envie de dramatiser en jouant avec les émotions du spectateur. L’idée d’accorder autant d’attention aux conjointes qu’aux soldats est judicieuse. Même si on se demande parfois si un documentaire n’aurait pas donné matière à un film encore plus passionnant. L’immersion totale dans le monde du légionnaire n’est pas au programme. Mais l’opération démystification a réussi.

FESTIVAL

MORE FILM

Seeing pink NL

Honks and bells, Pink Screens is getting ready for its twentieth edition. From Ammonite to Moffie via Große Freiheit: the pink film festival has a programme to excite and interest you.

— NIELS RUËLL

Pink Screens is certainly not a safe space for people who do not tolerate great films. The Brussels queer film festival has packed its anniversary edition with it. Oliver Hermanus’ tantalizing Moffie is even material for year-end lists. The South African, who earlier proved his great talent with Skoonheid, portrays a white eighteen-year-old still struggling with his sexual orientation who is drafted by the South African army in the early 1980s. It turns out to be a disgustingly racist, homophobic and anti-communist environment. It’s incomprehensible that the cinematographically and substantively rock-solid hybrid of Claire Denis’ Beau Travail and Stanley Kubrick’s Full Metal Jacket has remained so far

AMMONITE

under the radar. The Brit Francis Lee also had the brutal misfortune that his follow-up to the acclaimed God’s Own Country was ready while the cinemas had to close their doors. Kate Winslet (Titanic) and Saoirse Ronan (Little Women) star in Ammonite, a deliberately sober costume drama about the love between two women.

Hopefully, the measured Große Freiheit will soon get a chance in the arthouse circuit.

Austrian Sebastian Meise deservedly won prizes at the Cannes Festival this summer for his modest but sharp prison drama. A gay man who survived the concentration camps then lands himself in jail among homophobic murderers because of his orientation.

With the theme “Meanwhile in the East”, Pink Screens aims to support the resistance against the encroaching religious conservatism and the so-called “LGBT-free zones” in Eastern European countries such as Poland and Hungary.

Nabil Ben Yadir shows that there is also work to be done closer to home. The Brussels native, who launched his film career with the loafer comedy Les Barons, this time strikes a sledgehammer blow. For Animals, he was inspired by Ihsane Jarfi, who was murdered by homophobes in Liège in 2012. It promises to be a solid edition.

PINK SCREENS 11 > 20/11, various locations, www.pinkscreens.org

1

Dealer BE, dir.: Jeroen Perceval, act.: Sverre Rous, Veerle Baetens, Bart Hollanders

NL/ Antwerpenaar Jeroen Perceval brak als acteur door

met een rol in Rundskop. Het is geen verrassing dat hij nu zelf een langspeelfilm heeft geregisseerd. Zijn ambitie bleek uit de sterke kortfilm August en als coscenarist had hij een groot aandeel in D’Ardennen, de Vlaamse noir van Robin Pront. In Dealer ontstaat een onuitgegeven vriendschap tussen een acteur die niet van de coke kan blijven (Ben Segers) en een veertienjarige drugsrunner (nieuwkomer Sverre Rous) met een psychotische moeder (Veerle Baetens). Een cokedealer (Bart Hollanders) pikt het niet dat zijn hulpje van het slechte pad afwijkt. De Vlaamse filmpers spreekt van een grimmige, genadeloze bad trip. (NR)

2

Aline FR, dir.: Valérie Lemercier, act.: Valérie Lemercier, Sylvain Marcel

FR/ De Paris à Bruxelles, on espère que ce biopic sera un grand succès cinématographique. Mais Aline est une drôle de créature à plusieurs titres. Le personnage principal s’appelle Aline Dieu, mais il s’agit en réalité de la vie de Céline Dion. La Canadienne, qui chante en français et en anglais, a remporté le concours de l’Eurovision, s’est mariée avec son manager de 26 ans son aîné et a fait fortune avec des spectacles à Las Vegas et des tubes à succès comme ‘My Heart Will Go On’. Sans moquerie ni ironie, la scénariste-réalisatrice-actrice principale Valérie Lemercier se lance dans un film grand public réjouissant mais élude toute note critique et tout conflit. Cela aurait pu sonner plus juste. (NR)

3

Cry Macho US, dir.: Clint Eastwood, act..: Clint Eastwood, Eduardo Minett, Dwight Yoakam

EN/ You cannot call Cry Macho a good film. The pace is

slow and some of the actors are underwhelming, several side characters are annoyingly caricatural and the plot leaves you indifferent. Yet there is endearment lurking around the corner. For the director and leading actor is ninety-year-old Clint Eastwood. The living legend, who reached great heights as an actor (laconic cowboys, Dirty Harry, tough bodyguards) and as a director (Unforgiven, Million Dollar Baby), makes his message explicit: “This macho thing is overrated”. But you can still see him taming wild horses, fighting with thugs and being seduced by women who could be his granddaughters. It is a coda. (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

THEATRE & DANCE

Ondergrondse nachten NL/ Vorig jaar zag Nuits du Beau Tas zich

genoodzaakt om zijn negende editie last minute af te gelasten vanwege u-weet-wel, maar nu volgt de herkansing. De alternatieve tegenhanger van Les Nuits, het festival van de Botanique, kijkt traditiegetrouw weg van alles wat enigszins ruikt naar commercieel gewriemel, muziek die in de ogen van de organisatoren het (Brusselse) cultuurlandschap te lang heeft verarmd. Voor de zwijnen die graag de ondergrond omwoelen, is de affiche ook dit keer een parel. Om ook de anderen wegwijs te maken, halen wij alvast even houweel en schepje boven.

Het Franse Jessica93 breekt de stikdonkere nachten open in Le Lac. Denk bij Jessica93 niet aan je oude Hotmail-adres of die poster aan de muur van je tienerkamer, maar aan smerige postpunk, uitgebracht op hun eigen label Et Mon Cul C’est du Tofu? Wij weten het antwoord op die vraag gelukkig ook niet.

Al meer dan veertig jaar in de Nederlandse ondergrond vertoeven de cultpunks van The Ex, zonder vorming van schimmel, faut le faire. De meerwaardezoeker weet dat Spotify uitpuilt van de Ex’en, maar er is maar één The Ex en die vind je helemaal niet op de streamingdienst.

JESSICA93

BLOOD LTD BY BLOET

Dus moet je ’m live gaan bekijken.

Ben Bertrand heeft al bewezen dat hij perfect spoort met The Sound of the Belgian Underground, begin vorig jaar stond hij nog tot aan zijn knieën op het genoemde feest van de Belgische ondergrondse in de AB. De Brusselse basklarinettist dropte vorige maand het album Dokkaebi, waarop hij andermaal zijn kosmische ambienttapijten etaleert. In KBK brengt hij samen met violiste Elisabeth Klinck een hommage aan de Amerikaanse experimentele componist Morton Feldman. Ook in KBK verenigt het Brusselse label Sub Rosa experimentele geluidskunstenaars als Farida Amadou, Catherine Graindorge, Jean D.L. en Eric Thielemans.

Nog eentje om het af te leren? Anal+ dan, een elektronicaduo dat zich uitdrukt middels samples van de avant-gardistische toneelschrijver Antonin Artaud – in kleuren en geuren te bewonderen in Café Central. Het worden koude maar mooie nachten. (TZ) NUITS DU BEAU TAS 10 > 19/11, verschillende locaties, Facebook: NuitsBeauTas

1

Vers Bloet NL/ Daar zijn ook Jan Decorte en Sigrid Vinks

weer! De komende jaren willen ze samenwerken en -spelen met kunstenaars van de jongste generatie.

Niet in een hiërarchische verhouding, maar in een “artistiek-chaotische democratie” waar leerlingen ook leraars kunnen zijn, en ongetwijfeld ook omgekeerd. De jonge kunstenaars Ika Schwander en Oumar Dicko, beiden van verschillende markten thuis, lijken alvast een goede match. Samen maakt dat: BLOOD LTD by Bloet – jamais je n’oublierai la mort. (MB)

BLOOD LTD BY BLOET – JAMAIS JE N’OUBLIERAI LA MORT 9 & 10/11, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

2

Humanité en réserve

FR/ C’est par le travail du son, de la vidéo et du récit oral que la comédienne et réalisatrice Hélène Collin nous restitue l’expérience de son immersion parmi les gens et la culture des peuples vivant dans les réserves autochtones du Grand Nord canadien. À travers ce spectacle de théâtre documentaire, elle nous plonge dans un monde dans le monde, dans des territoires ancestraux traversés d’histoires et de questions qui traitent de décolonisation, de génocide, d’un autre rapport au temps, à la vie et à la mort. Par la beauté, la fragilité et la force de la langue vivante, elle nous laisse entrevoir une autre manière de vivre et d’être au monde. (GB)

APPELLATION SAUVAGE CONTRÔLÉE 9 > 27/11, Le Rideau, www.lerideau.brussels

3

Ode to brown artists EN/ Choreographer, dancer and dance teacher

Alesandra Seutin is returning to Brussels, the city where she grew up. Together with her company Vocab Dance she is coming to KVS with Boy Breaking Glass, an Afro-European dance theatre ensemble piece about inequality, survival and self-love, inspired by the poem by Gwendolyn Brooks – the first black female poet in the United States to receive a Pulitzer Prize for Poetry. “An ode to all the brown artists who have paved the way for so many including me,” says Seutin. (MB) ALESANDRA SEUTIN/VOCAB DANCE: BOY BREAKING GLASS 11 & 12/11, 20.00, KVS BOL, www.kvs.be

50

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN! Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

KEIYAA

1

ROB VAN ESSEN

Muzikale matinee in het stadhuis NL/ Altijd al eens willen weten hoe een

popconcert klinkt in het kabinet van Philippe Close? Of hoe een stem weergalmt in de Raadzaal van het Brusselse stadhuis, een jazzpiano in de Alexander De Grotezaal of r&b-beats in de Gotische zaal? Of je wilt dat gevierde gebouw gewoon eens vanbinnen zien, met muziek als een mooie bonus? Dan moet je intekenen voor de vierde editie van City Music Hall, waarbij Brusselse artiesten als Casimir Liberski, Françoiz Breut, Juicy en Reinel Bakole je in het clubhuis van de burgervader tijdens een zondagse matinee trakteren op een al dan niet statige portie (gratis) muziek. (TZ) MUSIC CITY HALL 14/11, 13.00, Stadhuis, musiccityhall.brussels

2

Trêve perpétuelle

FR/ Si vous voulez donner à l’Armistice une ambiance musicale originale, vous pouvez vous rendre au Botanique pour le premier concert de KeiyaA sur le sol belge. La chanteuse, multi-instrumentiste et productrice originaire de Chicago et basée à New York est l’une des nouvelles créatrices de R&B les plus intéressantes du moment. Sur son premier album Forever, Ya Girl, sorti l’année dernière, elle mélange, telle une nouvelle version de Nina Simone, le R&B avec des club beats altérés, des couleurs psychédéliques et des histoires sur l’émancipation des Noirs. Un croisement entre la douce néo-soul d’Aaliyah et le funk purple et sensuel de Prince, dont elle reprend avec verve la chanson ‘Do Yourself a Favor’. (TZ)

1

Robs nieuwe roman NL/ Met een gewiekst plan wisten Brussel,

corona en Lize Spit de Nederlandse schrijver Rob van Essen vanuit Amsterdam naar hier te lokken. Zijn verhuizing weerhoudt de man die in 2019 met De goede zoon winnaar werd van de Libris Literatuurprijs er gelukkig niet van te blijven schrijven. Na de verhalenbundel Een man met goede schoenen vorig jaar is nu Miniapolis uit. Van Essen geeft bij Passa Porta zelf tekst en uitleg bij de al als bevreemdend, surrealistisch en absurdistisch getypeerde roman, waar onder meer twee kantoorklerken doorheen fietsen en een dakloze met zijn dode moeder doorheen tramt. (MB)

MEET THE AUTHOR: ROB VAN ESSEN 10/11, 20.00, www.passaporta.be

2

FR/ L’écriture est souvent un acte solitaire.

Pendant quelques heures, ils seront six, écrivaines et écrivains, à se retrouver pour s’interpeller et se compléter devant un public et devant les auditeurs où qu’ils soient, l’occasion de prolonger leurs écritures, de dévoiler leurs doutes et leurs enthousiasmes de création.

Pour la cinquième édition de ce salon littéraire lancé sur les ondes, Pascal Claude et Myriam Leroy recevront Daniel Pennac, Adeline Dieudonné, Natacha Appanah, Vanessa Springora, Christine Aventin et Philippe Jaenada.

Des échanges riches et surprenants qui ne vivent qu’un instant mais qui, comme la lecture, restent en suspens pour le temps qu’on veut bien leur accorder. (GB)

LA NUIT DES ÉCRIVAINS 10/11, 21.00, Théâtre 140 et sur La Première, www.le140.be

3

3

EN/ Just like the music of his imaginary great

uncle Roy Orbison, the beats of the British producer and DJ Joy Orbison betray a battle between euphoria and melancholy. Peter O’Grady, his real name, set dance floors alight twelve years ago with his club hit “Hyph Mngo”, but only made his debut this year with the mixtape Still Slipping Vol. 1. The voices with which he lards his beats – samples of his parents, sister, uncles, cousins and aunt, dancing to his music – feels like a family reunion after the lockdown. (TZ) JOY ORBISON 10/11, 23.00, Fuse, www.fuse.be

5x2 tickets, Kaaistudio’s, 17/11

NL/ In Homemade bouwen twee mannen samen

een huis. Maar hoe maken ze iets waar ze allebei gelukkig van worden? Iets wat beantwoordt aan hun noden op het vlak van schoonheid, veiligheid, geborgenheid? Mail ‘homemade‘

Des plumes dans la nuit

KEIYAA 11/11, 19.30, Botanique, www.botanique.be

Family reunion after the lockdown

MOKHALLAD RASEM & KUNO BAKKER

ARS MUSICA

5x2 places, Botanique, 16/11

FR/ Le programme Voix Boréales présente trois artistes du Grand Nord : la Suédoise Fågelle crée des paysages sonores urbains, l’Estonienne Maarja Nuut réinterprète la musique classique hindoue et la Norvégienne Maja S. K. Ratkje explore tout le potentiel de l’electronica. Envoyez « ars musica »

Garden of Heathens EN/ The first time we came across Davor

Gromilovic’s work was in the context of Cultures Maison, the Brussels festival that unfortunately stopped a few years ago but which kept its finger on the pulse of cutting-edge contemporary comic book art, graphic and narrative experimentation and raw beauty. Today, the artist, who was born in 1985 in the war-torn landscape of Serbia, is in that other Brussels Garden of Heathens: Sterput. Dive into a unique universe populated by monstrous creatures that come tumbling from a troubled childhood, punk subculture, local folklore, haunting nightmares and bizarre brainwaves. (KS)

BEN GOLDSCHEIDER 5x2 tickets, Bozar, 14/11

EN/ British horn player Ben Goldscheider, chosen

as Rising Star 2021-2022 by the Barbican Centre in London, will present his new album at Bozar, a tribute to Dennis Brain, one of the greatest classical horn players of the 20th century. Email “ben”

DAVOR GROMILOVIC: GREETINGS FROM TRANTALIA 11/11 > 19/12, Sterput, sterput.org 51

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. sales@bruzz.be Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; DISTRIBUTIE Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; BE98 3393 Ute IBAN: Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Utevan Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Vlaams Brusselse Buiten België: 30 euro per Media jaar. vzw ALGEMENE DIRECTIE Buiten België: 30 euro per jaar.

DirkOPLAGE De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE BRUZZ Flageyplein OPLAGE Dirk De Clippeleir OPLAGE : 62.609 exemplaren. 18, 1050 Brussel, HOOFDREDACTIE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

02-650.10.65 Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), ADVERTEREN? HOOFDREDACTIE ABONNEMENTEN ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Josiane De Troyer Mathias Declercq Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Mathias Declercq Gratis sales@bruzz.be CULTUUR & UITin Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; GerdDISTRIBUTIE Hendrickx CULTUUR & UITute.otten@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, DISTRIBUTIE IBAN: BE98 3631 6044 3393 Gerd UteHendrickx Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be REDACTIE van Vlaams Brusselse Media vzw ALGEMENE DIRECTIE Nathalie Carpentier, EvaDIRECTIE Christiaens, Sarajaar.

De Buiten 30 euro per Dirk REDACTIE De ClippeleirBelgië: ALGEMENE Sloover, KrisDirk Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn DeCarpentier, Clippeleir OPLAGE 55.000 exemplaren.

Nathalie Eva Christiaens, Sara De HOOFDREDACTIE Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn HOOFDREDACTIE ADVERTEREN? Marthe Paklons, Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Mathias Declercq Post, KurtPitteurs Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Kristof hoofdredacteur), 02-650 10 61, (algemeen sales@bruzz.be Zonderman Mathias Declercq Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom CULTUUR & UIT DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, MEDEWERKERS GerdZonderman Hendrickx ute.otten@bruzz.be CULTUUR & UIT Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Gerd Hendrickx REDACTIE ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, SaraMichaël De Nicolas Bechet, Bellon, REDACTIE Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Pitteurs (algemeen Sloover,HOOFDREDACTIE Kris Hendrickx, BettinaKristof Hubo, Jasmijn Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nathalie Carpentier, EvaVan Christiaens, Sara DeNick hoofdredacteur), Renterghem Post, Kurt Snoekx, Sophie Bram Soukias, Roan Van EINDREDACTIE Sloover,Tom Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Van Bogaert, Michel Verlinden Eyck,Trachet, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom &Van UIT Gerd Hendrickx Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Karen De CULTUUR Becker, Geert der Hallen, Sophie Zonderman Eyck, Steven Van Maarten TomKris REDACTIE Eva Garsse, Christiaens, SaraVerdoodt, De Sloover, Soukias EINDREDACTIE Zonderman MEDEWERKERS Hendrickx, Bettina Hubo, Post, Kurt Karen De Becker, Geert VanJasmijn der Hallen, Sophie VORMGEVING Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Soukias MEDEWERKERS Patrick Jordens, TomPlaizier Peeters, Niels Ruëll, Nick Heleen Rodiers, Ruth Van Garsse, Tom Zonderman Nicolas Bechet, Michaël Bellon, Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden VORMGEVING VERTALING Patrick Jordens, Tom Nicolas Peeters, Alsteen, Niels Ruëll, NickBechet, MEDEWERKERS Gilles Heleen Rodiers, Ruth Plaizier JohnEINDREDACTIE Arblaster, Frédérique Beuzon, Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Martin McGarry, Laura Jones VERTALING Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, EINDREDACTIE Soukias Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Michel Verlinden FOTOGRAFIE Karen& DeILLUSTRATIE Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Holmer-Arblaster, Laura Jones,Becker, MartinSophie McGarry EINDREDACTIE Karen De Noémie Soukias BartVORMGEVING Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, HeleenSoukias, Rodiers, Ruth Plaizier Geert Van der Hallen Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, & ILLUSTRATIE VORMGEVING VERTALING Saskia Vanderstichele, Vercnocke VORMGEVING Plaizier, HeleenNoémie Rodiers Bart Dewaele, Wide Kim, Ruth Wauter Mannaert,

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie COLOFON Nick Trachet NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding Brusselaar die de stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar die de stad toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur was endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, ontdekt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een voor nader onderzoek.

Iktegelijk kwam terug wanneer hij of zij thuiskomt, het eten mag dan met al een vederlicht wit Geen spoor van moet jebroodkruim. er al een heleJe hoop slachten! kunt voor dergelijke gelegenheden pistolet metvoor inhoud, dat laatste verwijderde Ik altijd liet desesamzaadjes, stukken rustig bakken in ruime lauw zijn, er forse is genoeg iedereen. nieuwlichterij als slaapbollen ofolie Dat is een een geslepen lepel maken.

NickTrachet Trachet even omerde maten tewat kunnen nemen.

Het voegde behoorlijk gehakte ajuin aan ding Ik deeden erikik wat water bij om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de Nick voeding lijkt lepel waarvan de linkerkant Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, en bolrond metanderhalf een diameter van (als je Brusselaar toe, wat pepertjes look.

Na uur was verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt dat jecentimeter, er niet onmiddellijk inbent) kunt kleiner te worden. Niet lang geledenen kwam hetculinair rechtshandig geslepen wordt en dewereld wereld culinairis zo groot de de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, (het rook daarvoor écht naar is kip in te dehoog. keuken), maar ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, Jetropen moet het inerg nieuws Nutella kleinere potten op de markt ontdekt tot een mes.

Bieten zijn geen ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met een dan eten we het wat later.

In de zijn maaltijden voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met een hettwee nogzingend graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een moet jeOm er al hele breken of lichtelijk pletten. het teeen breken brengt. Voor prijs als de vroegere tomaten, dat uitlepelen vraagthoop forse tegelijk slachten! gaan de kinderen van deur krokante, dunne korst omhuld rond een trouwens ergmaar relatief, iedereen krijgt een bord Agussi ook bekend als agushi of van Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. wanneer hijeen of zij thuiskomt, het eten mag dan alis dan vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde kentkaarsje een pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder arbeid.

Zo’n scherp ding een bakken tot deur metagussi? een in –een Ikegusi, liet de stukken rustig in ruime olie egushi – wordt voornamelijk gebruikt inLepel Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet omuitgeholde de nu lauw zijn, er altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij alszwellen sesamzaadjes, slaapbollen of de biet hele hulp. en schraap voederbiet.

Dat kun je is het Technisch is dat om van het deeg in geworden En de mensen niet Nick Trachet ik even om de maten te kunnen nemen. Het ding Nick Trachet endan ik voegde behoorlijk Ik deed watzaden water bijleeg, om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet West-Afrika.

Het zijn de van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt ook eener beetje van de kop. wat gehakte ajuin aan vandaag nog knutselen voor het de hete oven op teervangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeverder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker zijn opgevallen: op de vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner teal worden.

Niet lang geleden kwam het soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de Brusselaar diegeschiedenis stad opmaar Snij er ogen en mond in, dat look. mag Sint-Maartensfeest morgen, woog 45 gram, bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar die dedestad rust vertelde mij lang geleden daten verkleining. toe, wat pepertjes Na uur was (het rook daarvoor écht naar kip inop deamandelpoekeuken), maarhet ik had vaker weldat dan nietuiteraard een reclame voor pluvera. bijten, het te hoog.

Jegriezelig moet in maar dat nieuws Nutella kleinere potten op de markt gemalen.

Het resultaat lijkt is wat eierindustrie.

Zulke dieren gaan niet ook nog best zijn, dan moet je wel een voederbiet die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwam mijn huisgenote terug van de ende de culinair hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een en wereld culinair twaalf centimeter, de hoogte zeven of lichtelijk pletten.

Om het te breken brengt.

Voor prijs als dewereld vroegere de kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast voor hoeft niet.

Prik dan koord door Probleem.

Suikerbieten genitaliën van een de godin Ceres.

Se non è vero …een dagelijkse zoektocht naar voedsel met de vinden.hoofddoek. agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke kent pistolet een snede in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja, de hazelnoten zijn duurder ontdekt Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kipontdekt heeft met de hier en de kop aan beide kanten enraspistolet ook door liggen daar netegushi buiten de centimeter.

Zo’n is met een erg eten later.

– wordt voornamelijk gebruikt inwat HetIkgaat overeen diepvrieskip.

Maar niet om niet de nu Pistolets zijn perisdefi nitie wit.

Ze we staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg pakje dat meer Technisch datdan om het zwellen van het deeg in In de tropen zijn maaltijden geworden En de mensen houden Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dusmeneer! gaan deze vogels naar de zijkanten van de biet.

Maak dikke stad misschien nog op transport West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen symbool voor de oven godin dus puur zijn. dunne leek alsof het broodbeleg moest bevatten. de hete open te moeten vangen.

Maar eenmaar leraar van prijsverhoging, dus doen Daarin ze het via volumekrokante, korstkrijgt omhuld trouwens relatief, een rond bord een saus. Agussi bindt ergvele mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men isoud er ginder verzot Bij ons knopen aan erg delang einden hetiedereen koord, naar de de suikerfabriek te wachten, en soort, of van pompoensoorten, en van dat die te zijn volgens deop. normen van geschiedenis rust vertelde mijgepeld geleden verkleining.

Volkorenpistolets zijnop een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonenmijn feestdagen, totterug jaren Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet anders trekt dieof door hetde zachte sommige inderdaad ook wanneer hij zij thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; Laatst huisgenote van deheb ik gemalen. worden uitdiehet fijnste meel gebakken, simila bijbroodkruim. de pluimgedierte.

Het lekenkwam wel zijn porties voor Nick Trachet der.

Je vindt vandaag bietenweefsel. agussi in vrijwel elkerijg je de biet en verloren, maar de ook niet meer gepast voor met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling brave kip Zo zo’n witte suikerbiet gebruikt, maar genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maarsmaak chocoladereeplauw zijn, erkop) is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij sesamzaadjes, slaapbollen of Brusselaar winkel. ‘onze’ moderne die liever heeft nu met de nog ook groene groenten bij, zoals degradeerde tot de goedkoopste proteïne opeen dekip zijn deksel (de Ze aanals elkaar. echte isAfrikaanse véélPistolets groter en zijn per defi nitieokra’s, wit. staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakjevoederbiet dat meer Semmel, naam deze broodjes dun. Kolibries zonder kop!

Vansteeds agussi de maakt menvoor ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dusbezingen gaan deze vogels naarzeker nog die de stad en de wereld maar bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika.

Met vreugde Binnenin steek je wat een kaars dan dusbevatten. makkelijker te bewerken.

Ikendeed erdus water bij om het stoven Wie langs deen Afrikaanse winkels moet symbool voor de godin moeten puur zijn.en puur leek alsof het broodbeleg moest zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Is het u ook opgevallen?

Alles inwandelt, deDaarin voeding lijkt saus. Agussi bindt erg In mooi enmuseum geeft een romig Azië Afrika.

Men is er verzot op. Bijin ons culinair ontdekt hetvan zuiden van dat het van Er was een tijd dat portie van deginder werkman tomaatje zorgt ervoor datland. je jekan kaneen met ze daar de goedkope kipde die uit onze contreien per jevergissen bij de buren van deur tot deur Daarbij is hij rood huid, Volkorenpistolets zijn ontheiliging!

Pistolets HeleenFrédérique Rodiers, Ruth Plaizier zat wat dus moet doorgaan voor koploos John Arblaster, Beuzon, resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kipwas vroeger iets zon- op engeleden feestdagen, tot verder te laten lopen.

Nu ikMartin alMarsily, kipSteve met ajuin het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt is zo groot dat er niethad onmiddellijk in kunt kleiner teal worden.

Niet lang kwam het Napels zag iktot verkoolde die de uitbargroot moest Dat toen devoor ‘terrassiers’ Michiels, Ivan Put, George Holmer, McGarry, Laura Jones VERTALING Frédérique Beuzon, VERTALING worden uitjehet fipistolets jnste meel gebakken, similaje bij de pluimgedierte.

Het leken welwaardoor porties voor VERANTWOORDELIJKE UITGEVER gaan om ‘Sinte-Maarten’ te zingen. hij gloeiend oplicht als de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naarzijn. ginder wordt gevlogen, mogelijk met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Romeinen.

Dat (het gaf in Culinair het hetokra’s, woord lilliputters. vuistdik, maar chocoladereeprook écht naar kiphet in te dehoog. keuken), maar ik Martin had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. heb ik me hem ‘s avonds eennu brandende In het rijtje lichtfeesten isNiet het onbepaalde tijd sudderen.

DeDuits agussisaus is altijd met subsidies van deNutella EU. Die handel moet wel erg Holmer-Arblaster, Jones, bijten, daarvoor is Je moet het inMcGarry McGarry nieuws dat potten op markt ookverder nog groene groenten bij, zoals degradeerde tot dekleinere goedkoopste proteïne op devande Flageyplein 18, 1050 Elsene.Laura Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Semmel, nog steeds deook naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! met de Bobcat ofmarkt.

Kubota en moeten ze het na hun afgevraagd watmaar je met de uitgehaalde kaars voorziet. morgen, 11 november, feest van ergoverleefd. vullend, smaakt klein beetje bitter, winstgevend zijn, want dehet eigenaars van merk maar zekereen bijvoorbeeld spinazie.

Een Hetzelfde in Afrika.

Met vreugde bezingen Marsily,FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, &Vlaams ILLUSTRATIE Bart Dewaele, ILLUSTRATIE het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen Meestal staat er het lachende gezicht van een Bruzz is Kristof eenFOTOGRAFIE uitgave vanjullie de& Brusselse Pitteurs twee breken of lichtelijk pletten.

Om het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere in het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een Kim, Wauter Mannaert, Noémie Steve bietenpulp kan doen.

Dit witte Er was een tijd dat voederbieten Sint-Maarten (Martinus van Tours).

Bart Dewaele, Kim, Mannaert, tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd van de Belgische Media vzw, wordt gedrukt op Wauter deElsene. persen vanMarsily, EcoNoémie Flageyplein 18, 1050 Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Napels zag iktot verkoolde pistolets die denatte uitbargroot moest zijn.

Dat wasest toen de ‘terrassiers’ Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat zittend beroep geworden. ”Tu sais où le de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk Print Center (DPG Media) plantenweefsel smaakt redelijk zoet, bijna verdwenen waren.

Ze pasten Ondertussen hebben we een feest boven een bord rijst.

Smakelijk. fortuinen. kent een79pistolet een snedeen wordt in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,werkten. de hazelnoten zijn duurder Saskia Vanderstichele, Vercnocke Vercnocke Bruzz is een uitgave vanWide de Vlaams Brusselse Kristof Pitteurs sting van tijd de Vesuvius in het jaar hebben is nog subsidies met de schop Vandaag doenwel ze erg dat gesubsidieerd door onbepaalde verder sudderen.

De agussisaus met van de EU. Die handel moet kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de nietMaar suikerbiet uiteraard meer dan meer inniet een modern veeteeltovergeslagen, dat kon niet anders, waarschuwof Ik kocht kipover en de winkelier Media vzw,1050 wordt gedrukt de persen van Eco Flageyplein 18, Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Hetzo’n gaat diepvrieskip. om de nu de Vlaamse Gemeenschap en op deUITGEVER Vlaamse VERANTWOORDELIJKE overleefd. met de Bobcat ofEn Kubota moetenvan ze na hun erg vullend, klein beetje winstgevend zijn, want de en eigenaars merk Technisch dat van het deeg in geworden meneer! de mensen houden niet (DPG voederbiet.

Ik bitter, hebis ermaar moesom van het zwellen bedrijf. Ik het heb jaren geleden een smaakt een we moesten elke dag laten beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in BRUZZ Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est Pitteurs BruzzPrint isKristof eenCenter uitgave van deMedia) Vlaams Brusselse de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je Gemeenschapscommissie.

Kristof Pitteurs Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren de fitness. Greppels graven is een ook wat Te eten met de vingers, staan in denaar top vijfhonderd van deHet Belgische enFlageyplein wordt gesubsidieerd door van Eco Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen 18, 1050 Elsene.

West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. zijn legkippen Flageyplein 1050 proberen koken.

Dat lukt wel, maar boer ontmoet aan de kust die echter verschijnen. quevan les gens ne mangent plus.”

Een groot weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in de hetetrekt oven opnatte te vangen. Maar een leraar prijsverhoging, dus doen zeoùhet ken een en de ware pistoletoloog eerst dat zittend beroep geworden. ”Tudeel sais est le via volumePrintde Center (DPG Media) Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse boven bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

BRUZZ eenuitgave uitgave Vlaams Brusselse Bruzz isiseen vanvan de de Vlaams Brusselse bieten geosmine, een een perceelkruim voederbiere Night.

Op 5 november is en wordt gesubsidieerd door en Nederland hebben het over “harde kip”, enelk ja jaarwaarschuwvan deBonfi bevolking loopt rond ineen eengroothandelaar elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. soort, of vele pompoensoorten, gepeld die te oud zijn volgens de van de uit zijn broodje, zo bevatten is ervan plaats voor extra problème?” zei op de klein Ik kocht zo’n kip en denormen winkelier Media vzw, wordt op Eco Media Gemeenschap vzw, wordt gedrukt gedrukt opde depersen persenvan van Eco de Vlaamse en de Vlaamse geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat verkleining. bacterieel product dat smaakt en ten plantte, enkel en alleen voor de het in het Verenigd Koninkrijk feest Print Center (DPG Media) mensen, dat zijnde ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Print Center Media) beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est Gemeenschapscommissie. gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet en wordt gesubsidieerd door en wordt gesubsidieerd door geurt modder! is een kinderen, omdeel Sint-Maarten omwille van deweleens verijdeling van een van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, que leslichamen gens ne mangent plus.”

Een groot in Engelstalige recepten.

Surinamers in van dete boekskes.

Bij virtuele hoort virtueel die als snee de Dat vruchtbaarheid verzinnebeeldt; deVlaamse Laatst kwam mijn huisgenote terug deVlaamse Vlaamse Gemeenschap Gemeenschap en de endedeVlaamse bijzondere acquired taste, zoals de kunnen vieren. katholieke staatsgreep op dieook dag Nederland hebben hetin over “harde en ja Ik kreeg van bevolking loopt rond in eenkip”, elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. moet die Impressions kip uren ende uren sudderen in de der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn niet meer gepast vooreen biet voedsel. d’une paupiette de veau.

Gemeenschapscommissie. genitaliën godin Ceres. Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar met deik begrepen dat Britten zeggen. Ikvan denkde dat ik het gratis.

Vandaag 1605.

Het het antikatholieke feest mensen, dat zijnook ze ook.

Alsvoedsel je de oude onthaard, gegomd en gekneed naar de recepten stijl vanheb de palmolie.

Eenismoderne kip kan daar niet tegen, De zondagse broodjes zijn zo geëvolueerd.

Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, beter hou voor de dieren van de de voederbiet terug is.

Koeien bij uitstek.

De boosdoener, Guy boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel die smelt half uurtje alen totfieen hoopje Pistolets zijn per definitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg pakje dat meer Hoe kleinna dieeen viennoiserieën jnuren gebak zijneen moet diegruwelijk kip uren en d’une sudderen in de voedsel.

Impressions paupiette de veau. vogels buren.

Maar misschien kan jemen ‘soep’. Eigenlijk dikke schijnen bieten echt lekker te (Guido) Fawkes, werd Van agussi maakt textuur van tandpasta.

Dus gaan deze naar miserabele prut. geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de palmolie.

Een moderne kipzijn kan daar tegen, De zondagse broodjes ook zoniet geëvolueerd. symboolserveren voormet degebraden godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin bietenmoes vinden.

En iedereen is die kuilmaïs terechtgesteld en sindsdien worden Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) zijnsmelt bijna verdwenen en alvervandie na een half uurtje totfieen hoopje saus.

Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika.

Men is er ginder Hoe klein die viennoiserieën en jnverzot gebak zijnop. Bij ons gans (en salie)?

Die vogel wordt ook beu gezien! vreugdevuren (bonfi res) aangestoken woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte koploos Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor miserabele prut. genen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de geassocieerdLaat met Martinus.

Snij de kop van de biet tot eraf met dezodra kinderen lopen van deur tot resultaat. enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonen feestdagen, de kip, ze ontdooid was, in handige Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het jaren kon jelampjes metAntwerpenaars) dieen dingen nogleken eenbijna kleine zijn verdwenen enmes. vervanMELD NIEUWS worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het wel porties voor Smakelijk. een groot Doe dat op een tafel deur met een opgehanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 Ik hakte stukken: idealiter moet elke eter een stuk metDedehele kipreeks en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn jonge Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd politieagent kodeslaan.

Vandaag passen zekrijgen in een op een plank.

Ik heb ooit in mijn gen pop die Guy voorstelt.

Ze nalezen? de kip, zodra ze ontdooid in Het handige metlilliputters. een evenredig deel vanjevuistdik, vlees, veldingen enwas, been. welkomhet via Romeinen.

Dat gaf in het Duits Niet maar jaren kon met die nog een chocoladereepkleine MELD NIEUWSwoord holle kies. om En dan de pistolets: het iselke niet omdat handen gesneden!

Neem een lepel. nu bedelen ‘a stukken: penny for thegoedkoopste Guy’ BRUZZ.be/trachet ook nog groene groenten bij,bruzz.be/meldnieuws zoals okra’s, tot de proteïne op de idealiter moet een veldegradeerde is de voornaamste smaakdrager inVandaag eeneter kip en stuk Zelf MELD nieuwsNIEUWS gespot? Tips zijn altijd politieagent ko slaan. passen zekrijgen in een ze Het broodjes heten dat klein Invel en been. Het Persberichten kunnen via Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes is opKolibries deze manier dat hetmoeten woord dun. zonder “Op de vitrine van met eenzeevenredig deelkop! vanzijn. vlees, welkom via Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd holle kies. dan de pistolets: het vreugde is niet omdatbezingen zonder been erin kan je nietEn peuzelen, watMet maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika. redactie@bruzz.be bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via MELD NIEUWS vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en guy – in Amerika dan – een onbeze broodjes heten dat ze klein moeten zijn.

In Persberichten kunnen via Tips wereldwijd als droevig wordt ervaren.

Verder was van de werkman Afrikaanse Zelfmuseum nieuws gespot?

Tips zijn altijd in hetwinkels zuiden van dat het van Er was een tijderin dat de portie Zelf nieuws gespot? zijn altijd bruzz.be/meldnieuws been kan je niet peuzelen, wat contreien per varkensgehakt leverworst, versierd met Belgian tomaatje zorgt ervoor datland. je je In kan vergissen met paald persoon, agoedkope guy, is gaan redactie@bruzz.be ze daar deofzonder kip die uit onze welkomvia via kunnen mijn betere tijden at ik er maximaal met welkom Persberichten via ook de nek erbij, wereldwijd het ultieme peuzelstuk enervaren. in het twee, als droevig wordt Verder was bruzz.be/meldnieuws BRUZZ.be/meldnieuws hangt wel betekenen.

Opvarkensgehakt Bonfi renog Night eet pickles.

Vandaag zie ik broodjes, maar daarde Napels zag dan iktot verkoolde die dekunnen uitbargroot moest zijn.

Dat was toen ‘terrassiers’ of leverworst, versierd met Belgian redactie@bruzz.be VOER UW EVENEMENT IN OP viavia karkas vond ik de eierstokken terug.

Lang geleden devaker hete pepers, jolijt vanpistolets iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, Persberichten ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en inmogelijk het Persberichten kunnen aardappelen in deVandaag pel, gebakkanmen ik er misschien wel vijf van op?ikEn ikbroodjes, ben nietmaar daar pickles. zie nog ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be niet een reclame las nog ik een met authentiek Italiaans recept voor terug.

VOER UW EVENEMENT IN OP karkas vond ik de eierstokken Lang geleden sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben de schop werkten.

Vandaag doen ze dat ENTER YOUR EVENT ON onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus is met van Die moet ken in subsidies het vreugdevuur (nu de in EU. kan ik er misschien wel vijf vanhandel op? En ik ben niet wel erg zo’n grote eter meer.

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR las ik een authentiek Italiaans recept voor spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels ENTER YOUR EVENT ON voor pluvera” zo’n grote eter meer. alufolie) met boter en gesmolten met dehoorde Bobcat of Kubota en moeten ze het na hun VOER UW EVENEMENT IN OP Onlangs ikzijn, van een slager nog spaghetti met eierstokken kip, maar daarvoor ergoverleefd. vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend want dedievan eigenaars van merk www.agenda.brussels VOER UW EVENEMENT VOER UW EVENEMENT ININ OPOP SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT Onlangs hoordeverkoopt, ik van een slager die nog kaas. ouderwetse pistolets met gekapt “van ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een ENTER YOUR EVENT ON ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, in deIktop vijfhonderd van de Belgische Het isgrote”. moeilijk om parallel gespoed WWW.BRUZZ.BE ENTERYOUR YOUREVENT EVENTON ON ENTER diestaan échte, hebgeen mij daarheen www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE De helemet reeks nalezen? bruzz.be/trachet dieSint-Maartensfeest. échte, grote”.

Ik heb mij”Tu daarheen gespoed www.agenda.brussels www.agenda.brussels te zien ‘ons’ ken een en de ware pistoletoloog eerst dat natte zittend beroep sais où est le De helegeworden. reeks nalezen? bruzz.be/trachet boven bord rijst.

Smakelijk. trekt fortuinen.

België heeft een aantal Sintkruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zeiB Eeen groothandelaar op de zo’n kip en de winkelier waarschuwWWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE sgemeentes.

O K T Ik O B E5kocht R2 2 0 5 2 I 2 8 Maarten WWW.BRUZZ.BE Rstad 2 0 2 0Ieper I 2 208 O K T ODe De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet en demij: Westhoek, bijvoorbeeld, beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. de “Poulet dur!”enStrong chicken lees je“C’est uiteraard ook Aalst. In de Westhoek

Harde kip Pistolets

52

)

BRUZZ

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

| C U LT U R E

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Harde kip Pistolets Sint-Maarten

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie “Pistolets zijn per defi nitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame wit.

Ze symbool voor “In destaan Westhoek devoor godin en moeten dusgaan pluvera” dede godin en moeten dus kinderen zingend puurpuur zijn.zijn.

Volkorenpistolets Volkorenpistolets van deur tot deur met zijn een ontheiliging!” zijn een ontheiliging!” een kaarsje in een uitgeholde voederbiet”

que les gens ne mangent plus.” Een groot deelin weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers 52 Nederland hebbenloopt het over en ja van de bevolking rond“harde in eenkip”, elfenlijfje, mensen, zijn zeen ook.

Als je de oude onthaard,dat gegomd gekneed naar de recepten stijl van de van mwamba voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel PRESENTEIT moet die Impressions kip uren en d’une uren sudderen voedsel. paupiette in dede veau. palmolie.

Een moderne kipzijn kanook daar tegen, De zondagse broodjes zoniet geëvolueerd. die half uurtje alen totfieen hoopje Hoesmelt kleinna dieeen viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffiekoeken voor de Maar ik kwamzijn dus bijna thuis verdwenen met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 hakte gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn Ik jonge de kip,kon zodra ze ontdooid was, in handige jaren je met die dingen nog een kleine stukken: idealiter moet elke eter een stukzekrijgen politieagent ko slaan. Vandaag passen in een

De Weik van ‘t Brussels ‘Gelibereid’

18 t/m 29 november brusseleir.eu voor meer info

CONCERTS

URA Yves Malysse Kiki Verbeeck

Convoi de spectacles ébouriffants pour tous les âges.

Een lading lumineuze voorstellingen voor alle leeftijden.

E X P O R T

| | | |

ERIKA DE CASIER LAST TICKETS CASSANDRA JENKINS CAMILLE CAMILLE DANNY L HARLE - MECHATOK - YEULE

27.11 28.11 04.12 09.12

| SOPHIE HUNGER | CHARLES | MUSIC PROGRAM NIGHT : SHOWCASING EMERGING TALENTS | THYLACINE LAST TICKETS

ALL CONCERTS - BOTANIQUE.BE

I M P O R T

© Todd Antony

FESTIVAL

advertentie_liggend.indd 1

© Nadia Tarra

17.11 18.11 19.11 20.11

v.u.: BRONKS, Varkensmarkt 15-17, 1000 Brussel – La montagne magique, Rue du Marais 57, 1000 Bruxelles

Exhibition 10 Nov.’21Δ16 Jan.’22 at Bozar

E.r. · V.u. Albert Wastiaux, rue Ravensteinstraat 23, 1000 Brussels. Copyright image: VKW, Buurtcentrum, Westrozebeke, 2019 © Filip Dujardin

Solid Senses

© Dennis Morton

11.11 | KEIYAA - DEMAE 14.11 | SÓLEY

18/10/2021 15:22

BRUZZ TREKT OP NIKS DAT VINDEN WIJ NATUURLIJK NIET. MAAR WAT VIND JIJ? BRUZZ belicht Brussel in al zijn facetten. We zetten onze schijnwerpers op de mooie en de minder mooie kanten van onze hoofdstad. Dat doen we via verschillende media en kanalen. BRUZZ is een website, een app, een radiozender, een magazine en een televisiezender. We zijn ook actief op verschillende sociale media, we maken podcasts en hebben een jongerenwebsite, BRUZZ Ket.

Vandaag vragen we graag jouw mening. Welke van onze media volg je? Ben je tevreden, wat vind je goed en wat minder goed? Wij stellen je mening erg op prijs. We verloten 50 draadloze oortjes-sets onder de deelnemers.

bruzz.be/enquete

L’enquête BRUZZ est également disponible en français.

Our survey is also available in English.

BRUZZ tv

BRUZZ 24

op BRUZZ tv elke dag om 18u live en nadien herhaald

Nieuws, cultuurtips en verhalen uit de hoofdstad

Kijk naar BRUZZ tv via Proximus (15), Telenet (110), VOO (62) en via BRUZZ.be

30/09/2021 15:36 DB619808H9

BRUZZ_BRUZZ24_V002.indd 4

Op zoek naar een job met pit?

Wij zoeken:

2 administratieve medewerkers met sociaal culturele voelsprieten • Je hebt sociale voelsprieten om de ouders en hun jonge kinderen van het Huis van het Kind op hun gemak te stellen of je hebt de finesses om aan het Infopunt Vrijetijd de inwoners op hun gemak te stellen en de vraag achter een contact te achterhalen.

Vind een leuke job in jouw buurt.

“Ik hou van de afwisseling en flexibiliteit binnen mijn job. Maar vooral mijn toffe collega’s geven mij elke dag opnieuw energie om met plezier te komen werken.”

TSEN POND CHEUNG ADMINISTRATIEF MEDEWERKER

• Je staat in voor de administratieve ondersteuning van het Huis van het Kind of van de verschillende vrijetijdsdiensten, sociale dienst en kinderopvang.

regiotalent.be

• Je bent bereid om ’s avonds en in het weekend te werken.

Vragen? Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

www.overijse.be/jobs

DB738368J1

Meer info? Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs.

Solliciteren kan tot en met 17 november 2021.

2021

Doe mee met de Grote Brussel Helpt Spaghettislag op zaterdag 27 november. Maak spaghetti voor vrienden en buren, of ga spaghetti eten bij iemand in jouw buurt, en steun zo Brussel Helpt.

De volledige opbrengst gaat naar Nakama.

BRUZZ_BH2021_voorstel8.indd 1

15/10/2021 17:03