BRUZZ - editie 1770

#1770

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

06 | 10 | 2021

+ BRUZZ CULTURE BRUSSEL ALS UTOPIE LAURE PROUVOST EN FLAVIEN BERGER

JOACHIM LAFOSSE APRÈS LE FESTIVAL DE CANNES, IL S’EMPARE DE BRUXELLES

DAVID HOCKNEY FROM A TO Z

EXTINCTION REBELLION AAN DE VOORAVOND VAN EEN NIEUWE KLIMAATMARS

TUSSEN WOEDE EN DEPRESSIE

Als het verkeer op slot zit, is dit

de sleutel.

Kevin,er,

slotenmak en zijn

door gefinancierd ling, e d e m t rd o Dit project w or Regionale Ontwikke ve, s Fonds vo tion Initiati het Europee et Urban Innovative Ac elijk Gewest. via h fdsted russels Hoo B t e h r o o d en

UNION EUROPEAN Development Fund European Regional

gob r i a c . www

UNION EUROPEAN Development Fund European Regional

MAN331024837 BXL MOBILITE (P) Serrurier BRUZZ 215x290 BEL NL v2b.indd 1

s

ssel u r b . e ik

V.U.: Camille Thiry - Sint-Lazarusplein 2 - 1035 Brussel.

bakfiets.

23/09/21 15:19

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

KLIMAATDEPRESSIE Als de Club van Rome je nog iets zegt, dan weet ik dat we ongeveer dezelfde leeftijd hebben. In 1972 kwam de Club met haar rapport ‘De grenzen aan de groei’ dat de relatie tussen economische groei en het milieu op de internationale agenda zette. Een jaar later brak de oliecrisis uit, waardoor het rapport van de Club van Rome onze jeugd ging bepalen. Niet dat we het ooit volledig lazen, maar dat we minder energie moesten verbruiken, dat werd er echt langs alle kanten ingepompt. Vandaag, bijna 50 jaar later, blijven milieuactivisten – zoals Sébastien Hendrickx van Extinction Rebellion ook doet in dit magazine – herhalen dat een vermindering van het energieverbruik de enige weg is uit de klimaatcrisis.

Je vraagt je af wat er in die 50 jaar is gebeurd. Te weinig in ieder geval, vinden de mensen die zondag weer eens door de Brusselse straten zullen trekken tijdens de zoveelste klimaatmars. Protesteren, dansen in de straten, zelfs naar de rechter stappen zoals de initiatiefnemers van de klimaatzaak deden: het heeft geen zoden aan de dijk gezet. Net nu zegt Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA) in een gesprek met De Zondag dat niet de politiek, maar wel de industrie en de kennisinstellingen het klimaat zullen redden. Je begint begrip op te brengen voor de klimaatdepressie waaronder de deelnemers aan de mars van zondag stilaan gebukt gaan.

Lees het interview met Sébastien Hendrickx op p.10-13 NL

REPORTAGE

“Elke stap hier brengt je in een andere wereld” Brussel, waar kunstenaars thuis zijn 18

INTERVIEW

“Ons model voor Brussel is ingewikkeld, ik geef dat grif toe”

DÉPRESSION CLIMATIQUE

N-VA-voorzitter Bart De Wever 8

Si le Club de Rome vous dit quelque chose, je pense que nous avons à peu près le même âge. En 1972, le Club publiait son rapport intitulé Les Limites à la croissance, qui mettait la relation entre la croissance économique et l’environnement à l’ordre du jour international. Un an plus tard, la crise pétrolière éclatait, et le rapport du Club de Rome marquait de son sceau notre jeunesse. Non pas que nous l’ayons jamais lu dans son intégralité, mais le constat que nous devions utiliser moins d’énergie émanait de toutes parts. Aujourd’hui, près de 50 ans plus tard, les militant.e.s écologistes – comme Sébastien Hendrickx d’Extinction Rebellion le fait dans ce magazine – ne cessent de répéter qu’une réduction de la consommation d’énergie est le seul moyen de sortir de la crise climatique. On peut se demander ce qui s’est passé pendant ces 50 années. Bien trop peu de choses, selon ceux qui arpenteront à nouveau les rues de Bruxelles ce dimanche à l’occasion de la énième marche pour le climat. Protester, danser dans les rues, même aller en justice comme l’ont fait les initiateurs de l’Affaire Climat : rien n’y fait. Le ministre-président flamand Jan Jambon (N-VA) vient de déclarer dans une interview accordée à De Zondag que ce n’est pas la politique, mais l’industrie et les instituts de recherche qui sauveront le climat. On commence à comprendre la dépression climatique qui guette les participant.e.s de la marche de dimanche.

Lisez l’interview avec Sébastien Hendrickx en p. 10-13 FR

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Sébastien Hendrickx van Extinction Rebellion 10, REPORTAGE Kapperscoöperatie Rcoop strijdt tegen zwartwerk 24, ANALYSE Europa verplicht de automatische snelheidsbegrenzer 14, SAMENLEVING De gevangenis van Haren 16, POLITIEK Regering wil volledige decumul doorvoeren 23, BIG CITY Was er ooit een overdekte schaatsbaan in het centrum van de stad? 27, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE “Generosity is a word I use a lot when talking about Hockney” The famous and prolific painter has not one but two exhibitions in Brussels 29

CLIMATE DEPRESSION If the Club of Rome means anything to you, we are probably about the same age. In 1972, the Club published its report Limits to Growth, which placed the relationship between economic growth and the environment on the international agenda. A year later, the oil crisis broke out and the Club of Rome’s report came to define our youth. Not that we ever read it from cover to cover, but the message that we had to use less energy was made very clear to us. Today, almost 50 years later, environmental activists – like Sébastien Hendrickx of Extinction Rebellion in this magazine – keep repeating that reducing energy consumption is the only way out of the climate crisis. One wonders what has happened in those 50 years.

Certainly not enough, according to the people who will once again be roaming the streets of Brussels on Sunday during the umpteenth climate march. Protesting, dancing in the streets, even going to court like the initiators of the climate case did, none of it did any good. It is at this point that Flemish Minister-President Jan Jambon (N-VA) in an interview says that it is not politics, but industry and knowledge institutions that will save the climate. You begin to understand the climate depression suffered by the participants in Sunday’s march.

Read our interview with Sébastien Hendrickx on p. 10-13 EN

FR Anne-Cécile Vandalem 34 , NL BruxellesVies Camille Pier 36, FR Soa Ratsifandrihana 37, NL Laure Prouvost & Flavien Berger 38, FR Joachim Lafosse 42, NL Nina de Vroome 44, NL

Eat & Drink Smash 47,

NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: music, theatre & visual arts 50

MEER BRUZZ Zit jouw klas vol verhalenvertellers, meningen, ideeën en ontgaat er jullie niets? Dan ben je de leerkracht van een klas vol geboren reporters en zijn wij op zoek naar jou.

Word nu KLIK Reporter met je klas en laat je Brusselse stem horen!

Schrijf je in op BRUZZket.be/klik

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 6 OKTOBER 2021

I

3

De week

ENERGIEARMOEDE DREIGT TOE TE NEMEN

’Klop aan bij het OCMW’ Nu de gas- en elektriciteitsprijzen blijven stijgen, gaan enkele Brusselaars licht bibberend de winter in. Voor gezinnen met een variabel energietarief kan de factuur 500 à 600 euro hoger liggen dan vorig jaar. Alleenstaanden, eenoudergezinnen en huurders zijn extra kwetsbaar. “Mensen zullen de factuur proberen te drukken, maar dat is niet altijd mogelijk.” — EVA CHRISTIAENS

BRUZZ | DE WEEK

Het is geen uitsluitend Brussels probleem. De energieprijzen zijn in binnen- en buitenland al enkele maanden aan het stijgen, sinds de economie zich weer op gang trekt na de covidcrisis. Alleen is er niet snel een kentering in zicht. Aan de huidige tarieven zal een gemiddeld gezin in België 500 à 600 euro meer betalen per jaar voor gas en elektriciteit. Dat bevestigt de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG). Het gaat enkel om gezinnen met een variabel energiecontract.

Zo’n bedragen doen het hele land zuchten, maar Brussel mogelijk nog wat meer. In het hoofdstedelijk gewest leeft nu al een kwart van de bevolking in energiearmoede. Dat zijn meer dan 140.000 gezinnen. De cijfers komen uit een studie van de Koning Boudewijnstichting uit 2020. Het gaat zowel om gezinnen die een (te) hoge energiefactuur betalen in

verhouding tot hun inkomen, als om gezinnen met een abnormaal lage factuur. Die laatste groep verbruikt amper elektriciteit of zet de verwarming nauwelijks aan, uit schrik voor de bijhorende kosten.

Het gaat om ongeveer 55.000 Brusselse gezinnen.

“Ik vermoed dat de energiearmoede verder zal stijgen. Nu de energieprijzen heel erg in de media komen, zullen mensen de factuur proberen te drukken,” zegt Jill Coene, armoede-onderzoeker aan de Universiteit Antwerpen, die meewerkte aan de studie. “Maar dat is niet altijd mogelijk. Wie in een slechte woning leeft waar het langs alle kanten tocht, moet wel veel verbruiken. Ik maak me zorgen over de mensen in die situaties: ze zullen ofwel kou lijden, ofwel een hoge factuur krijgen.”

Hoeveel meerkosten de Brusselaars na de winter op hun factuur mogen verwachten, weet de CREG nog niet exact. Gemiddeld

D’Ieteren wordt fietsenwinkel De grote autoshowroom van D’Ieteren in Elsene wordt op zijn minst gedeeltelijk een fietsenwinkel. In de toekomst wil D’Ieteren een mobiliteitsleverancier worden, en onder meer een belangrijke rol spelen op de fietsenmarkt. Aangezien consumenten vooral de elektrische fiets als vervanger voor de auto zien, wil D’Ieteren zich daarop concentreren.

4

I

6 OKTOBER 2021

verbruiken Brusselse gezinnen tot een derde minder energie dan de rest van de Belgen, vooral omdat ze kleiner wonen. Maar voor die energie betalen ze wel meer: elk jaar gemiddeld 329 euro meer dan in Vlaanderen en 223 euro meer dan in Wallonië. Dat weet marktregulator Brugel.

Dat er in Brussel nog maar twee energieleveranciers overblijven, Engie en Lampiris, zorgt voor minimale concurrentie. Een prijzenslag zit er niet aan te komen.

“Vooral de bestaande risicogroepen zullen kwetsbaarder worden,” denkt Coene. Het gaat om eenoudergezinnen, alleenstaanden en gezinnen zonder inkomen uit arbeid.

“Mensen die net boven de armoedegrens leven of lagere middenklassengezinnen die in normale tijden rondkomen, zullen dat nu wel voelen.” Ook huurders zitten in een moeilijke positie. Zij hebben geen vat op de isolatie van hun

1600

Zo’n 1.600 mensen stappen zondag mee met de betoging ‘We Are Belgium Too’ voor een regularisatie van verblijf van mensen zonder papieren.

De manifestatie verloopt zonder incidenten. In België zouden er zo’n 150.000 mensen zijn zonder wettig verblijf. Dat is een schatting van de ngo Caritas.

Gemiddeld verbruiken Brussselse gezinnen een derde minder energie dan andere landgenoten, maar ze betalen wel meer. © PHOTONEWS

woning of op het verbruik van hun koelkast.

BESCHERMING Vanuit Brussel wacht minister voor Energie Alain Maron (Ecolo) op het federale overleg over de energieprijzen. Als de federale regering de huidige sociale tarieven verlengt, blijft 28 procent van de Brusselse gezinnen nog de hele winter ingedekt tegen hogere prijzen.

“Alleen hebben we geen zicht op hoeveel gezinnen met een sociaal tarief in energiearmoede leven, of omgekeerd. Dat is een probleem,” zegt Alexandre Viviers, energie-expert bij Sia Partners. “Tenminste een deel van de Brusselaars

in energiearmoede krijgt een sociaal tarief en is dus beschermd. Ook gezinnen die pas vorig jaar of het jaar daarvoor een vast energiecontract afsloten, zullen nog minstens enkele maanden geen stijging voelen.”

Maar een nieuw, vast contract afsluiten kan in Brussel alleen nog bij energieleverancier Engie.

Het is niet helemaal duidelijk hoeveel Brusselse gezinnen nu een vast contract hebben. In het hele land gaat het om iets meer dan de helft van de huishoudens.

Voor wie de factuur te hoog is, kan het OCMW bijspringen via het energiefonds. “Je kan ons om hulp vragen van zodra je schrik

Gewonden bij gasontploffing Bij een gasontploffing in een appartement aan de Kasteellaan in Koekelberg vallen donderdag zeven gewonden. Het volledige gebouw, zo’n 30 appartementen, wordt ontruimd. De gevel van de zesde verdieping is volledig vernield, en ook in alle andere appartementen is er schade. De ontploffing wordt veroorzaakt door een gaslek in de technische koker, laat de Brusselse brandweer weten.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

krijgt dat je de factuur niet kan betalen,” benadrukt verantwoordelijke Jan Willems van de dienst energie bij OCMW Brussel. Hij hoopt dat mensen hun drempelvrees overwinnen.

“Hoe vlugger je aanklopt, hoe lager het risico dat de problemen zich opstapelen.”

Willems pleit niet voor energiecheques of een algemene btw-verlaging op energie. “Dat is allemaal mooi, maar niet iedereen heeft die hulp nodig. Het lijkt me belangrijker om de sociale tarieven uit te breiden en het energiefonds te behouden,” vindt hij.

De federale regering heeft nog geen akkoord gevonden over het energiedossier.

Wellicht komt dat er pas volgende week.

WAUTER

Alcoholverbod uitgebreid

Ik hou van Brussel, maar nu even niet WOUTER HESSELS, docent aan het RITCS en de ULB, vindt de Brusselse exitstrategie uit de coronapandemie een zooitje. (In ‘De Standaard’)

De zone in het centrum waarin een alcoholverbod geldt, wordt uitgebreid. Onder meer op de Nieuwe Graanmarkt, in de Moutstraat en de Dansaertstraat is het straks ook verboden om alcohol te drinken in de openbare ruimte. Het alcoholverbod in het centrum van Brussel geldt al sinds 2019, toen bleek dat er heel wat overlast was in de voetgangerszone.

15,4% In het Brussels gewest waren er in september 88.260 werkzoekenden, 3,9 procent minder dan in september 2020. Dat komt neer op een werkloosheidsgraad van 15,4 procent. Voor het eerst zijn er minder werklozen dan in dezelfde maand in 2019, voor het uitbreken van de coronacrisis. Toen telde het hoofdstedelijk gewest nog 89.306 werklozen.

6 OKTOBER 2021

I 5

In beeld

HET CHICSTE POPPENHUIS VAN DE STAD NL/ Als een reusachtig

poppenhuis, zo ziet het voormalige hotel Astoria in de Koningsstraat er nu uit. De neoklassieke parel ligt er al sinds 2007 verlaten bij, een gevolg van eigenaarswissels, bodemverontreiniging en de 6

I

6 OKTOBER 2021

coronacrisis. Nu schiet het wel goed op met de renovatie van het gebouw, dat tijdens de wereldtentoonstelling in 1910 als paleis voor bezoekende vorsten diende. In 2024 moet het ‘chicste hotel van de stad’ af zijn.

LA MAISON DE POUPÉE LA PLUS CHIC DE LA VILLE FR/L’ancien hôtel Astoria rue Royale ressemble désormais à une gigantesque maison de poupée. Le joyau néoclassique est désaffecté depuis 2007 en raison de changements de propriétaires, de la pollution des sols et

de la crise du covid.

Aujourd’hui, la rénovation du bâtiment, qui a servi de palais aux monarques en visite lors de l’Exposition universelle de 1910, va bon train.

L’hôtel le plus chic de la ville devrait être terminé en 2024.

THE POSHEST DOLL’S HOUSE IN TOWN EN/ The former Hotel

Astoria on Koningsstraat now looks like a gigantic doll’s house. The neoclassical gem has been abandoned since 2007 as a result of changes in ownership, soil pollution and the Covid crisis. Now,

Bijgedachte

SENIOR WRITER STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

however, the renovation of the building, which served as a palace for visiting monarchs during the World Exhibition in 1910, is well under way. The “poshest hotel in town” is due to be completed in 2024.

De coronacrisis is nog niet afgelopen, of er komt een nieuwe crisis op ons af. De stijgende gas- en elektriciteitsprijzen laten weinig aan de verbeelding over. Het staat zo goed als vast dat de meeste Brusselse consumenten bij de eindafrekening een pak meer zullen betalen. Daarmee krijgt de Brusselse minister van Energie Alain Maron (Ecolo), al geplaagd door felle en aanhoudende kritiek op zijn gezondheidsbeleid tijdens de pandemie, er een nieuw vervelend dossier bij.

Daarbij moet gezegd worden dat het Gewest slechts beperkte middelen heeft om iets te doen. De stijging van de energieprijzen is een mondiaal fenomeen. De economie trekt terug aan, en de vraag naar gas is fel toegenomen, net zoals naar andere grondstoffen. De prijsstijging is spectaculair: gas is vijf keer duurder dan het gemiddelde van de vijf vorige jaren. De federale regering bekijkt nu hoe daar wat aan kan worden gedaan, al zijn er geen mirakeloplossingen. Veel gezinnen zullen deze bittere pil moeten slikken en hopen dat de gasprijs na de winter weer zakt, zodat de afrekening geen astronomische vormen aanneemt.

Dat ontslaat Brussel niet van haar verantwoordelijkheid. De vergelijking met de corona-epidemie is niet helemaal uit de lucht gegrepen. Het Brussels Gewest is, net als tijdens de pandemie, veel minder goed gewapend om met dit soort onverwachte crisissen om te gaan. Brussel kampt niet alleen met een hoog aantal kwetsbare gezinnen, maar ook met een beperkte marktwerking. Daarvoor moeten we even terug in de tijd. De energiemarkt is hier in 2007 volledig geliberaliseerd, vier jaar na Vlaanderen. Brussel heeft er toen voor gekozen om de kwetsbare gezinnen goed te beschermen. Dat had meteen een gevolg voor de consument. Veel leveranciers lieten Brussel liever links liggen.

Gevolg: Brusselaars bleven bij de standaardleverancier, Engie Electrabel. Alleen Lampiris kon een substantieel deel van de koek binnenrijven.

Daarna kwamen er mondjesmaat nieuwe aanbieders. Zeker, de competitiviveit verbeterde op die manier de afgelopen tien jaar in Brussel, maar bleef nog altijd ver onder de Vlaamse. Nu is het terug naar af. Twee aanbieders hebben beslist om zich van de Brusselse markt terug te trekken. Zo is

er vandaag de facto een duopolie ontstaan.

Niet alleen is dat nadelig voor de energieprijzen, het zet ook de Brusselse consument voor blok.

Vlaanderen kent een mature markt waarbij consumenten geregeld hun contract herbekijken, en op zoek gaan naar de goedkoopste aanbieder.

Maar in Brussel is de zoektocht, met slechts een handvol aanbieders, snel afgelopen. Het verklaart waarom hier veel meer consumenten met een variabel contract zitten opgescheept. De cijfers spreken voor zich: slechts 36 procent van de Vlaamse gezinnen heeft een variabel gastarief. De Belgische cijfers van de CREG hebben het over 45 procent variabele contracten. We hebben geen Brusselse cijfers, maar het staat vast dat minder gezinnen in Brussel een vast contract hebben dan in Vlaanderen. En nu serieus benadeeld zijn door de enorme stijging van de gasprijs. Het is meteen de paradox van de hele Brusselse energiemarkt.

Ecolo-minister Evelyne Huytebroeck heeft die goed willen afschermen om kwetsbare gezinnen te beschermen, maar precies daardoor is de liberalisering deels mislukt en ondervinden de Brusselse gezinnen daar nu financieel de nadelen van.

We kunnen dan foeteren dat de leveranciers boter op hun hoofd hebben. Dat ze een plethora aan formules aanbieden, en die voortdurend veranderen, zodat een kat er haar jongen niet meer in terugvindt en dat de kleine lettertjes vaak relevanter zijn dan de titel van het energiecontract.

We kunnen ook foeteren dat de liberalisering van de energiemarkt in Europa helemaal niet gebracht heeft wat beloofd werd: namelijk concurrentiëlere prijzen, en dat we nu wel zouden willen dat de overheid de energiemarkt volledig zelf in handen zou hebben, … vandaag is dat niet het geval, en er valt ook weinig aan te doen.

Zo komen we weer bij Alain Maron terecht. Hij is minister van Energie en is ook verantwoordelijk voor het armoedebeleid. Als de gasprijzen gezinnen verder in de armoede duwen, zal hij daar een antwoord op moeten formuleren. Met dit alles zou men haast medelijden krijgen met Maron. Eén ding staat meer dan ooit vast: hij had zich zijn mandaat ongetwijfeld anders voorgesteld.

BRUZZ | DE WEEK

Een nieuwe winter, een nieuwe crisis

“Brussel kampt niet alleen met een hoog aantal kwetsbare gezinnen, maar ook met een beperkte marktwerking”

Lees meer over de energieprijzen op p.4-5 6 OKTOBER 2021

I 7

N-VA-VOORZITTER BART DE WEVER OVER DE TOEKOMST VAN BRUSSEL BINNEN EEN ONAFHANKELIJK VLAANDEREN

‘Sommige Vlaams-Brusselse politici timmeren aan de guillotine waar ze zelf onder zullen verdwijnen’ Ooit vertelde hij dat hij zoveel van Brussel hield dat hij al heimwee had wanneer hij in het Noordstation stond te wachten op de trein naar Antwerpen. Vandaag heeft Bart De Wever het over de guillotine voor de Vlamingen in de Brusselse regering. Het monkellachje moet u erbij denken.

Of u moet donderdag naar A La Carte op BRUZZ tv kijken. Hier alvast een voorsmaakje.

— INTERVIEW: LUCKAS VANDER TAELEN

W

BRUZZ | INTERVIEW

anneer een politicus met het gewicht van Bart De Wever aankomt in een televisiestudio volstrekt zich heel dikwijls hetzelfde ritueel: een paar minuten voor aankomst duikt de woordvoerder op om – zo lijkt het wel – de temperatuur te meten. Dan volgt de chauffeur met in zijn of haar kielzog de politicus in kwestie die liefst zo snel mogelijk in de make-upstoel zit. Die tien minuten gelaatsverzorging – soms met bijhorende massage – zijn dikwijls de enige tien minuten echte rust van de dag. Om dan over te gaan tot de orde van de dag: in dit geval een gesprek over de toekomst van Brussel binnen een onafhankelijk Vlaanderen. En daarmee samenhangend: de toekomst van de Vlaamse republiek. Want het Vlaams Belang verkondigde het al eerder: als de Vlaamse partijen in 2024 de meerderheid halen, dan vraagt het Vlaams Belang een stemming over een onafhankelijkheidsverklaring.

Volgens De Wever zal dat zonder hem zijn: “Ik heb altijd heel duidelijk gezegd dat het rechts-extremisme de ziekte van Vlaanderen en de Vlaamse Beweging is. Een beetje zoals het islamisme de ziekte is van de islam. Twee virussen die elkaar dan nog eens versterken. Het is jammer dat extreemrechts in heel Europa weer in opmars is. Maar dat zijn geen partijen waar ik mij verwant mee voel. En nog minder partijen waarmee ik revoluties wil plegen die mijn eigen gemeenschap in chaos zullen storten en die Brussel van Vlaanderen zullen losbreken.”

Komen we onmiddellijk bij die band tussen Vlaanderen en Brussel. Auteur Wouter Verschelden schrijft in zijn onlangs verschenen De doodgravers van België dat De Wever bereid zou zijn om de gemeenschappen – en dus de Vlaamse Gemeenschap uit Brussel terug te trekken en dat alle Vlaamse bevoegdheden zouden worden overgeheveld naar het Gewest. De Wever kan zich die

uitspraak niet herinneren. Meer zelfs. “Dat lijkt mij ongeveer het domste dat je kan doen,” zegt hij nu. “Iedereen weet dat de gewestvorming een fait accompli is.

Dat is onomkeerbaar.” Maar De Wever vindt diezelfde gewestvorming wel een vergissing in het Belgische federalisme. Het Brussels Gewest is een grote stad die ook zo zou moeten worden bestuurd. “Brussel is een grootstad net als Antwerpen. Daar heb je een krachtig stadsbestuur voor nodig.

Dan volstaat het om dat met tien schepenen te doen en een krachtige bovenliggende regering, zoals de Vlaamse regering er toch eentje is. Men heeft Brussel geen diensten bewezen met die gewestvorming.

VIERDE GEWEST De Wever kijkt met enige jaloezie naar de manier waarop de Franstalige minderheid op federaal vlak er toch in slaagt om de agenda te bepalen. “Ze zijn met minder dan de Vlamingen, maar in de regering zijn ze even groot en aan de onderhandelingstafel staan ze even sterk.

Theoretisch hebben de Vlamingen in Brussel diezelfde macht. Maar ze gebruiken ze niet. Ze gebruiken ze totaal niet.”

Door mee te stappen in het idee van een vierde gewest dreigen de Brusselse Vlamingen hun eigen ondergang te bewerkstelligen. Of om het met een flinke scheut van De Wevers cynisme te stellen: “Zijn ze nu echt de guillotine aan het timmeren waar

“Het Vlaams Belang is geen partij waarmee ik revoluties wil plegen die mijn eigen gemeenschap in chaos zullen storten en die Brussel van Vlaanderen zullen losbreken” BART DE WEVER N-VA-voorzitter 8

I

6 OKTOBER 2021

ze zelf als eerste onder zullen verdwijnen?”

Blijft de vraag wat de plannen van de N-VA en De Wever zijn voor Brussel: het confederale model dat de N-VA uitwerkte op een congres in 2014? “Dat is geen gemakkelijk model, dat hoor je mij niet vertellen,” zegt De Wever, “want ik moet het zelf ook altijd nog eens helemaal uitzoeken en helemaal nalezen vooraleer ik een interview geef over Brussel. Ik geef dat grif toe. Het is ongelooflijk ingewikkeld, maar het is nu ook niet dat je met het bestuur

N-VA-voorzitter Bart De Wever: “De Vlaamse bevoegdheden naar het Gewest overdragen is zo ongeveer het domste wat je kan doen.” © PHOTONEWS

van Brussel van vandaag een schoonheidsprijs zal winnen.”

De basis van het N-VA-model?

“Je concentreert je op plaatsgebonden bevoegdheden, stedelijke bevoegdheden. Je fusioneert de gemeenten en liefst de gemeenten met het Gewest. Ook de politiezones worden gefuseerd. En je laat de gemeenschappen vol hun rol spelen.

Dat is een ingewikkeld model. Ik geef dat grif toe, maar het is wel een model dat de ambities van iedereen kan verzoenen. Want ik kan er natuurlijk niet omheen dat de grote meerderheid van de bevolking in Brussel niet Nederlandstalig is. Dus je moet naar een model waar ieder eigenlijk het zijne kan doen en de connectie kan bewaard blijven met Vlaanderen, maar aan de andere kant ook met Wallonië. Daar heb ik geen enkele moeite mee.”

EEN ANDER LAND Ondertussen stelt men in Brussel met lede ogen vast dat steeds meer

Vlamingen met de rug naar de hoofdstad staan. Er was zelfs één partijvoorzitter – Conner Rousseau van Vooruit – die openlijk toegaf dat hij nog niet over Brussel had nagedacht. Ook De Wever heeft dat interview gehoord. “Laat ons zeggen dat die mensen nog jong zijn en ook de stiel nog moeten leren. Je moet daar eerlijk in zijn. Ik zeg dat niet met veel plezier. Er is een soort vervreemding bezig, waarbij ook de Brusselse Vlamingen zich in toenemende mate als Vlaamse Brusselaars opstellen.”

“Degenen die hier politieke verantwoordelijkheid dragen, kijken vaak naar Vlaanderen als het is om geld binnen te trekken,” zegt De Wever. “Maar zo gauw ze hier in Brussel zijn, vermijden ze het woord Vlaanderen angstvallig. Dan zijn ze Brusselaar. Ja, als je Brusselaar wil worden en je droomt van een Brusselse identiteit, besef dan goed dat je de volgende dag een politieke dwerg bent.”

Volgens De Wever spreken de Vlaams-Brusselse politici ook alsof ze in een ander land leven. De discussie over de stadstol is op dat vlak tekenend. “Een stadstol of rekeningrijden, daar kan je heel lang over discussiëren. Echt waar. Maar het idee om daar Vlaanderen mee te overvallen? Op die manier? Ja, dat

voedt natuurlijk de perceptie waarbij mensen denken: dat is eigenlijk een ander land. En zelfs de Nederlandstaligen die daar wonen gedragen zich niet meer als landgenoten van de Vlamingen, maar als Brusselaars.

Die vervreemding, die voel je in alle partijen. Dat zouden we moeten kunnen doorbreken.”

Bekijk het volledige gesprek met Bart De Wever in A LA CARTE, donderdag 7 oktober op BRUZZ tv en op BRUZZ.be

« NOTRE MODÈLE POUR BRUXELLES EST COMPLIQUÉ » Le président de la N-VA, Bart De Wever, a un faible pour Bruxelles. Pourtant, il qualifie de « nains politiques » les politiques néerlandophones qui préfèrent être Bruxellois plutôt que Flamands. De Wever prévient que dans un système où Bruxelles serait une quatrième Région à part entière, « ils seront les premiers à finir à la guillotine ». Il admet qu’une solution pour Bruxelles ne sera jamais simple. « Notre modèle est compliqué, je le reconnais volontiers. » FR

“OUR MODEL FOR BRUSSELS IS COMPLEX” N-VA chairman Bart De Wever has a thing for Brussels and yet he calls the Dutch-speaking politicians who prefer to identify with Brussels rather than as Flemish “political dwarfs”. De Wever warns that in a system with Brussels as a fullyfledged, fourth Region, “they will be the first to disappear under the guillotine.” Although he admits that a solution for Brussels will never be simple.

“Our model is also complex, I freely admit that.”

EN

6 OKTOBER 2021

I 9

SÉBASTIEN HENDRICKX VAN EXTINCTION REBELLION NEEMT ZONDAG MET GEMENGDE GEVOELENS DEEL AAN DE KLIMAATMARS

‘We moeten blijven doorduwen’ BRUZZ | INTERVIEW

Zondag is er opnieuw een klimaatbetoging. De zoveelste. Dat denken ze alvast bij Extinction Rebellion, de meest opstandige van alle actiegroepen. Toch loopt de Brusselse rebel en woordvoerder Sébastien Hendrickx ook deze keer mee, al maakt hoop stilaan plaats voor woede. “Hoeveel alarmbellen moeten er eigenlijk nog afgaan?” — BRAM VAN RENTERGHEM, FOTO’S IVAN PUT

V

an een andere planeet. Zo noemde Sébastien Hendrickx de Vlaamse politiek in een opiniestuk in De Standaard de voorbije zomer. De tijdelijke woordvoerder – de rol roteert – van milieuactiegroep Extinction Rebellion kon maar niet geloven dat geen enkele Vlaamse partij vertrekt van de realiteit waar het meest recente klimaatrapport ons voor waarschuwt: dat als we niet heel dringend heel ferm in actie schieten, de planeet onleefbaar wordt.

eigenlijk moet het hele systeem veranderen. De bullshitjobs moeten vervangen worden door jobs die nuttig zijn voor onze planeet, en de manier waarop men maar nieuwe vervuilende producten blijft uitvinden om winst te maken, moet op de schop. Maar daar hoor je Groen nooit over praten. Daarenboven hebben ze ook de capaciteit niet in huis: noch de politici, noch op het vlak van strategisch denken. En als je dan bedenkt dat ze nieuwe gascentrales willen bouwen ...

Onleefbaar?

U pleit voor het langer openhouden van de kerncentrales?

SÉBASTIEN HENDRICKX: Jazeker. Lees er maar eens

het boek De Onbewoonbare Aarde van wetenschapsjournalist David Wallace-Wells op na. Ik krijg het eerlijk gezegd niet uitgelezen, zo emotioneel word ik ervan.

HENDRICKX: Neen! Maar ik hoor geen enkele partij

pleiten voor minder energieverbruik, terwijl dat de weg is.

Vindt u de Brusselse groenen even wereldvreemd?

U gaf in dat opiniestuk ook Groen een veeg uit de pan.

HENDRICKX: Zij schieten compléét tekort. Ze

dragen de urgentie absoluut niet uit, en gaan niet voor échte verandering in produceren, consumeren en manier van leven.

Nochtans heette de partij vroeger Agalev: anders gaan leven.

10

I

HENDRICKX: Dat durf ik niet te zeggen, zo goed

ken ik de Brusselse politiek niet. Het voorstel van Alain Maron (Ecolo) om landbouwgrond te kopen (buiten Brussel, red.) vond ik nog zo dom niet, maar dat werd dan in de Vlaamse pers compleet belachelijk gemaakt. Terwijl het net zulke out-of-the-box-ideeën zijn die we nodig hebben.

HENDRICKX: Maar nu blijven ze aan de opper-

U kunt ook zelf een nieuwe partij beginnen.

vlakte krabben, en zijn ze te weinig antisystemisch. In deze tijden krijgt ieder individueel de schuld aangepraat van de milieucrisis – je eet te veel vlees, je vliegt te veel, enzovoort – maar

HENDRICKX: Dat heb ik al overwogen, maar dat

6 OKTOBER 2021

is niet evident, met de kiesdrempel en zo. En wil ik wel als een politicus door het leven gaan (lacht)?

Het is ook niet gezegd dat u veel stemmen zou halen. Mensen lijken nu eenmaal graag met hun Land Rover naar het steakrestaurant te rijden. Kun je burgers eigenlijk wel overhalen om te stemmen voor minder?

HENDRICKX: Het klopt dat het electoraal niet erg

aantrekkelijk is, al valt er zeker ook een positief verhaal rond te vertellen. Veel mensen zijn op zoek naar zingeving en een gemeenschapsgevoel, en daarop kun je inspelen. Zo heb ik na de watersnood in Wallonië maaltijden helpen bedelen in Jupille. Dat deed mij en de mensen om me heen echt goed. Er zit wel iets in veel burgers, maar je moet het weten te raken.

Sébastien Hendrickx: “Een van de fijne dingen aan Extinction Rebellion is wat wij de regeneratieve cultuur noemen: het met elkaar spreken over onze milieudepressie.”

Geloofde, zegt u. Nu niet meer?

HENDRICKX: Dat kunnen we voor een stuk op ons

HENDRICKX: Ergens wel, maar wat is de volgende

conto schrijven: dat wat twee jaar geleden nog radicaal klonk, nu uit de mond van Frans Timmermans komt. Al spelen de voorbije natuurrampen in dat proces natuurlijk een veel grotere rol.

stap? Als zelfs klimaatmarsen met 75.000 deelnemers en optochten met 35.000 klimaatspijbelaars niet helpen ... Het is moeilijk om daar niet week van te worden, denk je dan. Toch veranderde er te weinig of niks.

Maar de plannen zelf geven geen hoop?

HENDRICKX: Het heeft veel sympathie en

zichtbaarheid gebracht, maar het heeft er toch wel ook ingehakt hoor, en veel mensen afgeschrikt om nog deel te nemen. Zelf geloofde ik toen ik in 2019 tot Extinction Rebellion toetrad ook in de slaagkansen om zo gewone burgers te kunnen radicaliseren …

Europa heeft toch stevige plannen? Tegen 2030 moet de CO2-uitstoot met 55 procent omlaag. De vice-voorzitter van de Europese Commissie, Frans Timmermans, zei zelfs dat ‘als we niks doen, onze kinderen voor water moeten vechten’.

HENDRICKX: Ik heb er weinig vertrouwen in. Het

klimaatakkoord van Parijs uit 2015 was al onvoldoende en die doelstellingen halen we niet eens. De uitstoot is sindsdien nauwelijks gezakt. Greta Thunberg vatte die jarenlange aankondigingen zonder effectief voldoende te

▼

Extinction Rebellion kiest voor burgerlijke ongehoorzaamheid als actiemiddel. Een van de bekendste acties was de bezetting van het Koningsplein, dat ondanks de aanwezige gezinnen gewelddadig ontruimd werd door de politie. Heeft dat iets opgebracht?

6 OKTOBER 2021

I 11

▼

SÉBASTIEN HENDRICKX VAN EXTINCTION REBELLION NEEMT ZONDAG MET GEMENGDE GEVOELENS DEEL AAN DE KLIMAATMARS

doen samen als ‘bla bla bla’. En dat volg ik volledig.

Als er niets gebeurt, terwijl het toch zo dringend, is, loert radicalisering dan om de hoek?

HENDRICKX: (Ferm) Radicaal als in ‘naar de wortel

van een probleem gaan’ wel ja. Maar dat is niet hetzelfde als extremist. Integendeel: business as usual is extremistisch, want het maakt een bewoonbare wereld onmogelijk. Dat is zo waar dat ik er een T-shirt van heb laten drukken.

Maar u komt niet in de verleiding om geweld te gebruiken? Om ‘zand in de machine van destructie’ te strooien, zoals het soms klinkt.

HENDRICKX: Er zijn zeker mensen, bijvoorbeeld in

de Verenigde Staten, die gewelddadige acties uitvoeren. Niet tegen mensen, maar tegen infrastructuur. Zo saboteren ze daar soms

ven. Ze hebben zich afgekeerd van de samenleving, en doen in leegstaande dorpen in bijvoorbeeld Portugal of Italië aan permacultuur (natuurvriendelijke landbouw, red.).

De preppers noemen ze zichzelf, zij die zich klaarmaken voor de rampen die komen. Daar zitten ook Brusselse leden van Extinction Rebellion, ja. Al zijn het meestal internationale Brusselaars die naar hun thuisland zijn teruggekeerd.

Zit Extinction Rebellion in een collectieve depressie?

HENDRICKX: Die depressieve pool heeft altijd al

bestaan. Maar het is een van de fijne dingen aan Extinction Rebellion, dat wat wij de regeneratieve cultuur noemen: het met elkaar spreken over onze milieudepressie. Het delen van gevoelens en ervaringen, het elkaar helpen.

Zelf pleit ik als woordvoerder voor Het Burgerparlement overigens sterk voor dat soort van overleg, als aanvulling op ons bestaande democratische systeem. Want met gewone partijpolitiek raken we er niet.

Hoe ziet zo’n burgerparlement eruit?

HENDRICKX: 101 burgers worden geloot, en

vormen een representatief staal van de bevolking.

Zij worden eerst goed geïnformeerd door wetenschappers, maar ook bijvoorbeeld luchtvaartspecialisten enzovoort. Vervolgens overleggen zij een jaar lang – betaald – over wat er moet gebeuren, waarna ze voorstellen overbrengen aan de verschillende parlementen van ons land, die er dan over moeten stemmen.

Het gaat dus om niet- bindende adviezen. Bestaat de kans niet dat politici die gewoon naast zich neerleggen?

HENDRICKX: Dat is een terechte kritiek, maar niet

BRUZZ | INTERVIEW

“Greta Thunberg vatte de jarenlange aankondigingen zonder effectief voldoende te doen samen als ‘bla bla bla’. Dat volg ik volledig”

“Wat is de volgende stap? Als zelfs klimaatmarsen met 75.000 deelnemers en optochten met 35.000 klimaatspijbelaars niet helpen”

Maar zijn er nog acties in het verschiet?

HENDRICKX: Zeker! Op 6 november bijvoorbeeld.

Op mijn verjaardag!

HENDRICKX: Wel, zin om dan een paar uur in de

Zijn er in België groepen die er anders over denken?

HENDRICKX: Bij mijn weten niet. Die stap zet je

ook niet zomaar, hè. Daar hangen consequenties aan vast die je volgens mij pas overweegt als de milieucrisis écht dicht op je vel komt.

Ondanks de ramp in Wallonië – op amper een uurtje met de trein van Brussel – is de milieucrisis hier nog altijd negeerbaar. Het blijft ergens abstract. Terwijl het wel voor iedereen rampzalig wordt als we de kantelpunten overschrijden – wat zal gebeuren als we zo voortdoen.

cel door te brengen? (Lacht) Ik heb trouwens al veel plezier gehad in de gevangenis, maar ook intense momenten meegemaakt. Zo zaten we in 2019 met de gele hesjes vast in enkele grote cellen. Dan merk je pas echt dat wij uit verschillende klassen komen, die anders spreken, zich anders gedragen, enzovoort. Het was een echte cultuurclash. Terwijl het net erg belangrijk is om de gele hesjes en de groene bobo’s bij elkaar te brengen.

En wat houdt de actie op 6 november dan precies in?

HENDRICKX: Dan bezetten we opnieuw een plek in

Als actievoeren niet echt meer helpt en de politiek tekortschiet, wat wil Extinction Rebellion dan nog doen?

HENDRICKX: (Mijmert) Ik denk dat er nu heel

wat mensen zoekende zijn. Een deel van onze leden heeft het activisme inmiddels opgege12

I

6 OKTOBER 2021

Waarom zou zo’n burgerparlement wel slagen waar de gewone politiek faalt?

HENDRICKX: Mensen krijgen de juiste informatie

SÉBASTIEN HENDRICKX Extinction Rebellion

oliepijpleidingen. Maar zelf hou ik vast aan geweldloos verzet, zowel om ethische als om praktische redenen. Ik wil geen leven achter de tralies.

verkozen burgers kunnen nu eenmaal geen wetten maken, tenzij je de grondwet aanpast. Daarnaast is er nog een ander, pragmatisch argument: ons voorstel moet door de huidige politici aanvaard worden. En ook zij vragen dat de volksvertegenwoordigers het laatste woord hebben. Zo heeft Bart De Wever (N-VA) op ons eerste voorstel een lange brief teruggeschreven, waarin stond dat de kiezers zo’n burgerparlement nooit zouden aanvaarden – omdat zij daar niet voor gestemd hebben. Die partijpolitieke filter aan het eind is dus nodig, of je dat nu graag wil of niet.

Brussel, te vergelijken met de Royal Rebellionactie aan het Koningsplein. De focus ligt deze keer op ‘woede’, gericht aan de politiek-economische elite. Want hoeveel alarmsignalen moeten er nu eigenlijk nog afgaan? Er zullen ook weer people’s assemblies, burgeroverleggen, gehouden worden.

en voelen zich serieus genomen. Dan nemen ze wel degelijk hun verantwoordelijkheid en overstijgen ze vrij makkelijk hun zogenoemde tegenstellingen. Wat tot erg verregaande voorstellen leidt. Dat bleek alvast uit het burgerparlement Convention Citoyenne pour le Climat in Frankrijk.

Staat de Belgische variant daarvan nu al in de steigers?

HENDRICKX: De campagne, die ik mee trek, duurt

al een jaar. We hebben met verschillende federale ministers gepraat, maar voorlopig wil de regering dat burgerparlement nog niet installeren. En in tegenstelling tot bijvoorbeeld de G1000 willen wij dat de regering het betaalt – omdat we zelf beperkte middelen hebben, maar ook omdat de kans dan groter is dat ze het ernstig nemen. Maar voorlopig is het er dus nog niet van gekomen.

‘Politiek draait niet om redelijke voorstellen, maar om macht en jullie macht is verwaarloosbaar,’ zei een cabinetard ons. Nu we sinds een week of twee ook officieel steun krijgen van de Klimaatcoalitie, waarin ook de vakbonden zitten, is ons gewicht net iets vergroot. We zullen zien waar het heengaat.

Dat lijkt me allemaal heel frustrerend.

HENDRICKX: Vandaar ook het thema woede op de

volgende actie van Extinction Rebellion. Kijk, ik

« IL N’Y A PAS D’AUTRE OPTION » Dimanche aura lieu une nouvelle manifestation pour le climat. La énième, selon Extinction Rebellion, l’un des groupes d’action les plus radicaux. Néanmoins, le rebelle bruxellois et porte-parole à temps partiel Sébastien Hendrickx y participera encore, même si l’espoir cède peu à peu la place à la colère. Parce que les politiques semblent ne pas comprendre, « y compris les Verts ». Combien de sonnettes d’alarme doit-on encore tirer ?

La colère fait place aussi à la résignation parmi les membres d’Extinction Rebellion. « Nos actions n’ont pas l’air de marcher, beaucoup de gens sont à la dérive », dit-il. « Et une partie des membres a cessé de participer aux actions et se prépare aux prochaines catastrophes, dans des villages abandonnés au Portugal ou en Italie. » Sébastien, lui, va manifester encore ce dimanche. « Nous devons poursuivre sur notre lancée, de différentes façons, il n’y a pas d’autre option. » FR

FROM HOPE TO ANGER TO RESIGNATION This Sunday, there is another climate demonstration and according to Extinction Rebellion, the most rebellious of all action groups, this for the umpteenth time.

Nevertheless, Brussels rebel and part-time spokesperson Sébastien Hendrickx will come along this time too, although hope is gradually giving way to anger. Because politicians just don’t seem to get it. “How many alarm bells still need to go off?”

Besides anger, there is also resignation among the members of Extinction Rebellion. “Our actions don’t seem to be helping, many people are now more and more in despair,” he says.

“Some of the members have stopped campaigning and are getting ready for the coming disasters, in abandoned villages in Portugal or Italy.” Nevertheless, Hendrickx is still walking this Sunday. “We have to keep pushing, in different ways, there is nothing else to do.”

EN

Sébastien Hendrickx Geboren in Oostende, opgegroeid in Kortrijk, 38 jaar

verwacht niet veel van de klimaattop van Glasgow eind oktober, Er zijn zal zoveel kansen gemist.

Maar toch loop ik zondag mee in de klimaatmars, die mee druk wil zetten op de top. We moeten blijven doorduwen, op verschillende manieren. Er zit niks anders op.

Studeerde theaterwetenschappen aan UGent Woont al dertien jaar in Brussel, nu in Kuregem Werkt als podiumkunstenaar, dramaturg en docent aan het KASK in Gent

Sinds maart 2019 lid van Extinction Rebellion Brussel, waar hij al een paar keer de (roterende) rol van het woordvoerderschap opnam Woordvoerder van Het Burgerparlement, een initiatief ondersteund door de Klimaatcoalitie

6 OKTOBER 2021

I 13

AUTOMATISCHE SNELHEIDSBEGRENZER WORDT VERPLICHT IN ELKE WAGEN

Nooit meer 50 rijden waar maar 30 mag Terwijl boetes en sensibilisering Brusselse hardrijders in het gareel helpen, wordt er ook gesleuteld aan de bron. Vanaf volgend jaar verplicht Europa een snelheidsbegrenzer op alle nieuwe automodellen. Met mogelijk grote consequenties voor het Brusselse verkeer. — BRAM VAN RENTERGHEM

S B R U Z Z | A N A LY S E

tel: het is twee uur ‘s nachts en je rijdt de lange, rechte Leopold II-tunnel in.

Op het verkeersbord staat een maximumsnelheid van 50 kilometer per uur, maar er is niemand te zien en er wordt niet geflitst. Geef je wat gas bij?

Wat het antwoord ook is, vanaf volgend jaar wordt dat moeilijker, toch als je met een nieuwe wagen rijdt. Want die auto zal met een Intelligent Speed Assistance (ISA) uitgerust zijn, een slimme snelheidsbegrenzer die autoconstructeurs op alle wagens in de Europese Unie verplicht moeten inbouwen. Vanaf 7 juli 2022 bij nieuwe automodellen en vanaf 2024 op alle nieuw geproduceerde wagens.

“Een camera in je voorruit zal de verkeersborden lezen en de afgeleide maximumsnelheid op je dashboard weergeven,” zegt Graziella Jost van het European Transport Safety Council (ETCS), dat vanuit Brussel al twintig jaar voor het systeem lobbyt.

“Heel wat autoconstructeurs zullen dat combineren met info uit de gps-kaarten.”

VIER OPTIES Voor de eigenlijke begrenzing kunnen constructeurs kiezen uit vier

opties. De eerste is het ‘dode pedaal’: voorbij de maximumsnelheid biedt de motor geen extra vermogen meer als je het gaspedaal dieper induwt. Dat kan je wel nog overrulen door het pedaal helemaal in te duwen, om bijvoorbeeld sneller in te halen. “We hopen dat veel constructeurs hiervoor zullen kiezen,” zegt Jost, “want het werkt heel intuïtief.”

Een tweede systeem is een variant hierop, met een pedaal dat tegendruk geeft, en dus wat omhoog komt wanneer je te snel dreigt te gaan.

“En dan zijn er nog twee systemen waar we helemaal niet gelukkig mee zijn, maar waar de constructeurs op aandrongen,” zegt Jost. “Vibrerende pedalen zijn er één van, wat gebruikers aangeven als ‘licht irritant’. De vierde optie is een geluidssignaal, dat twee keer vijf seconden afgaat als je te snel rijdt, maar daarna wel stopt. Uit ondervinding blijkt dat gebruikers de limiet zo wél nog overschrijden. Of het systeem gewoon uitzetten.”

Want jawel: hoewel het standaard aan staat, kun je ISA elke rit opnieuw uitschakelen. Een open systeem heet dat. Daar is Jost niet onverdeeld gelukkig mee. “Maar we

aanvaarden het als een stap in de goede richting. We moeten eerst steun vinden bij het grote publiek.

Als het systeem beter wordt, kunnen we het zo maken dat het moeilijker uit te zetten valt.”

FOUTJES Constructeurs zoals Ford, Renault en Mercedes hebben al zo’n systeem – als optie, en dat werkt inderdaad niet foutloos. Zo melden gebruikers dat regendruppels op de camera het systeem in de war brengen, of soms de verkeerde maximumsnelheid lezen. “Net daarom moet je het kunnen uitzetten,” zegt Steven Willems van verkeersinstituut VIAS, dat net als Brussel Mobiliteit en het Vlaams verkeerscentrum deel uitmaakt van het ETCS. “Want stel je voor dat je op de snelweg opeens wordt afgeremd tot 70, omdat ISA denkt dat je op de secundaire parallelweg aan het rijden bent.

Maar zodra dit breed uitgerold is, zal het systeem verbeteren. En daaruit volgt automatisch dat je het in de toekomst moeilijker zal kunnen uitschakelen.

Ook Graziella Jost denkt dat.

“Voor bussen en vrachtwagens lag dat nu al op tafel, maar de Commissie vond het te vroeg. Maar zolang de chauffeur zelf rijdt, kan er geen

“Op je snelheid letten vergt veel breincapaciteit. Daar geen aandacht aan moeten besteden is handig, lekker relax én je krijgt geen boetes meer” GRAZIELLA JOST European Transport Safety Council

14

I

6 OKTOBER 2021

Dertig per uur is de algemene regel in Brussel, maar net dat zou voor de camera’s in de auto’s een probleem kunnen zijn, omdat er niet overal verkeersborden staan. ©PHOTONEWS

sprake zijn van een echt gesloten systeem. Dat kan pas bij zelfrijdende wagens.”

ZONE 30 IN BRUSSEL Wat geeft dat voor Brussel? Daar kan de veralgemeende zone 30 gek genoeg tot problemen leiden. “Dat 30 per uur de algemene regel is, is zeker de juiste boodschap,” verduidelijkt Jost, die in SintPieters-Woluwe woont. “Daardoor staan er veel minder 30-borden, die door ISA opgepikt kunnen worden.

Als de camera dan bijvoorbeeld op de Keizer Karellaan een bord met 50 ziet, zal die misschien denken dat het overal 50 is.”

Inge Paemen van Brussel Mobiliteit maakt zich niet te veel zorgen. “Als dat systeem werkelijk intelligent is, zal het wel weten waar 30 mag. De constructeurs moeten 90 procent nauwkeurigheid halen, en zullen daarvoor een beroep doen op gps-kaarten én de camera. En naast de uitzonderingswegen staan nog altijd zone 30-borden, al zijn dat er inderdaad niet zoveel meer.”

Rest nog het maatschappelijk

waarom er zoveel snelheidsbeperkingen zijn. Op de Ring rond Brussel mag je nog maar 100, en in de meeste straten van Brussel nu 30.

Die beperking is niet overal nodig: dát bekritiseer ik.”

“Een autogordel beperkt ook je vrijheid.

Maar de weerstand daartegen groeide er in enkele generaties uit” KATLEEN GABRIELS Techniekfilosoof Universiteit Maastricht

debat – of eerder het gebrek daaraan. Want hoewel de technische details pas afgelopen zomer zijn afgeklopt, is de wet al in 2019 aangenomen, en dat zonder enige deining. Nochtans gaat het om een technologie die de beleving van het autorijden grondig verandert en je vrijheid inperkt, zeker als het systeem in de toekomst meer gesloten wordt. Nu lijken alleen de autofans tegen. Zo schrijft de autowebsite topgear.nl: “Als het rustig is op de weg, is het fijn als je zelf kunt bepalen om een beetje op te schieten. Gepiep bij inhalen, plus de wetenschap dat Vadertje Staat

meekijkt, betekent dat weinigen dat in zo’n situatie zullen doen. Het gevolg: we worden een nog groter stel lemmings dan we nu al zijn.”

Een visie die in Brussel doorgaans belichaamd wordt door ‘Droit de Rouler et de Parquer’, dat zich al jaren weert tegen het schrappen van parkeerplaatsen en ‘de vele irrationele snelheidsbeperkingen.’

Zo’n vzw moet toch vast tegen een verplichte snelheidsbegrenzer zijn?

“Toch niet,” zegt stichter Jacques Deliège, “want als je een snelheidsbeperking oplegt, moet die ook gecontroleerd worden, dat is een kwestie van consistentie. De vraag is

LE LIMITEUR DE VITESSE AUTOMATIQUE FAIT SON ENTRÉE Dès l’année prochaine, les nouvelles voitures devront être équipées de la fonction Intelligent Speed Assistance. Le conducteur peut la désactiver, mais ceci deviendra de plus en plus difficile. Le but ? Moins de trafic et plus de sécurité à Bruxelles. « La tendance de ‘la sécurité avant tout’ est préoccupante, sauf dans la circulation. Car la liberté dans la circulation tue », explique la philosophe de la technique Katleen Gabriels.

FR

Veiligheid boven alles dus, een tendens die ook techniekfilosoof Katleen Gabriels (Universiteit Maastricht) niet ontgaan is. “Onze maatschappij wordt steeds risicoschuwer,” zegt ze. “Kleuters die verplicht worden met rietjes te drinken om zo geen wesp in te slikken, kinderen die niet meer mogen buitenspelen, babyfoons met camera’s en wiegendoodsensoren, en crèches waarvan de ouders willen dat die permanent gefilmd worden.

Terwijl het leven nu eenmaal gepaard gaat met risico’s” “Die risico’s moet je dus niet per se willen schuwen,” gaat ze verder.

“Maar dat gaat niét op voor het verkeer. Waarom niet? Massa maal snelheid. De impact van een verkeersongeval is desastreus, individuele vrijheid is hier dodelijk.

Daarom vind ik een automatische snelheidsbegrenzer als hulpmiddel een goed idee. Een autogordel beperkt trouwens ook je vrijheid.

Maar de weerstand daartegen groeide er in enkele generaties uit.”

“Daarenboven vonden zowat alle Britse chauffeurs zo’n snelheidsremmer leuk,” zegt Graziella Jost.

“Op je snelheid letten vergt veel breincapaciteit. Daar niet op moeten letten is handig, lekker relax én je krijgt geen boetes meer. Het is kortom een grote taak die uit je handen wordt genomen.”

B R U Z Z | A N A LY S E

AUTOGORDEL

THE AUTOMATIC SPEED LIMITER IS COMING From next year, new cars will have to have Intelligent Speed Assistance. Although the driver can turn it off, it looks like that this in the future will become increasingly difficult. This should slow down traffic in Brussels and improve safety. Drivers have lost their freedom but not many seem to mind. “This tendency to put safety before everything else is worrying, apart from in traffic. There it is simply a must because freedom kills,” says technology philosopher Katleen Gabriels.

EN

6 OKOTBER 2021

I 15

NIEUW GEVANGENISDORP VOLGENDE ZOMER OPERATIONEEL

‘Haren gaat probleem overbevolking niet oplossen’ De megagevangenis in aanbouw in Haren zal de gedetineerden in veel humanere omstandigheden huisvesten, maar is niet meteen een oplossing voor de overbevolking van de Brusselse gevangenissen, zegt VUB-professor Criminologie Kristel Beyens.

—BETTINA HUBO

H

B R U Z Z | R E P O R TA G E

et nieuwe gevangenisdorp op de Keelbeeksite in Haren nadert zijn voltooiing, zo konden de verantwoordelijke ministers Vincent Van Quickenborne (Open VLD, Justitie) en Mathieu Michel (MR, Regie der Gebouwen) maandag tijdens een werfbezoek vaststellen.

De gebouwen, verspreid over een terrein van vijftien hectare, zijn ondertussen wind- en waterdicht en moeten alleen nog afgewerkt worden. De betonnen gevangenismuur staat grotendeels recht.

De werken, die in 2018 na jarenlang protest begonnen, zouden in de zomer van volgend jaar klaar moeten zijn zodat de gedetineerden van de gevangenissen van Vorst, Sint-Gillis en de vrouwengevangenis van Berkendael vanaf september kunnen verhuizen.

Haren zal die drie compleet verouderde en overbevolkte gevangenissen vervangen. “Een goede zaak,” zegt criminologe Kristel Beyens. “Het staat onomstotelijk

vast dat de situatie in die gevangenissen onleefbaar was geworden.

In Haren krijgen de gedetineerden nieuwe, schone cellen met een eigen douche. De leefomstandigheden zullen er veel menswaardiger zijn.”

Ze betreurt echter de omvang en de locatie van de nieuwe gevangenis. “Een mastodontgevangenis aan de rand van de stad, dat gaat in tegen de huidige opvattingen van vele criminologen en ook van een vzw als De Huizen, die streeft naar kleinschalige detentie gericht op re-integratie in de samenleving.

Gedetineerden moeten zoveel mogelijk de kans krijgen om het contact met de samenleving te behouden. Dit wordt met deze locatie bemoeilijkt.”

Wat ze wel een grote stap vooruit vindt, is het nieuwe architecturale gevangenismodel: geen stervormig gebouw meer, volgens het negentiende-eeuwse model van Edouard Ducpétiaux, met een controlecentrum waarop lange vleugels

In Haren is elke cel voorzien van sanitair.

uitkomen. Haren is opgevat als een dorp met kleine gebouwen waar de gedetineerden in leefeenheden van dertig personen zullen samenleven, met ateliers voor arbeid, opleiding en ontwikkeling, en met een centraal ‘stadhuis’ dat de bezoekzalen, de sporthal en ook de strafuitvoeringsrechtbank omvat. Beyens: “Dat oude model sloot aan bij de inmiddels achterhaalde opvatting dat gedeti-

“Gedetineerden moeten contact houden met de samenleving.

Deze locatie bemoeilijkt dat” KRISTEL BEYENS VUB-professor Criminologie

16

I

6 OKTOBER 2021

neerden achter slot en grendel moesten, en verder niets. Door in de toekomst te werken met leefeenheden wordt de idee van kleinschaligheid nagebootst. Bovendien investeert justitie hard in een nieuwe opleiding van de penitentiaire beambten rond humane detentie.

Voor de dagelijkse omgang met de gedetineerden komt er zelfs een nieuwe functie, de detentiebegeleider. Dat zijn belangrijke verbeteringen.”

Of met het nieuwe gevangenisdorp het overbevolkingsprobleem van de baan is? Beyens betwijfelt het. Nu tellen Sint-Gillis en Vorst officieel 915 plekken voor mannen en is er in Berkendael plaats voor 64 vrouwen, maar in de praktijk zitten er altijd veel meer gedetineerden.

Haren telt in totaal 1190 cellen of kamers, maar er wordt vooral meer plek ingeruimd voor vrouwelijke

Simulatiebeeld van het toekomstige gevangenisdorp, met een muur eromheen. © CAFASSO

show onder circustent

BRUZZ RA

D

98.8 FMIO

of via BR U

ZZ.be/live

ICE!

ELKE WERKDAG VAN 19U TOT 20U Een cel in de verouderde gevangenis van Vorst. © PHOTONEWS

2 > 23.10

MET GAILOR KIAKU

Donderdag, Vrijdag & Zaterdag om 20.00 uur Zondag om 17.00 uur

gedetineerden. Voor hen komt er ook een open afdeling. Bovendien zal er een forse observatieafdeling en ook een psychiatrische eenheid zijn.

“Al met al is de capaciteitsuitbreiding heel beperkt,” zegt Beyens.

“Bovendien is er een nieuwe instroom te verwachten want de minister van Justitie wil dat vanaf december ook de kortgestraften, zij met een straf van minder dan drie jaar, hun straf vaker in de gevangenis uitzitten. De strafuitvoeringsrechter zal daarover beslissen.

Nu worden die straffen meestal niet of via elektronisch toezicht uitgezeten.”

Volgens haar kan het capaciteitsprobleem alleen opgelost worden door die kortgestraften uit de gevangenis te houden en de zeer langgestraften, die tegenwoordig hun straf vaak tot de laatste dag uitzitten, vroeger vrij te laten. “Als er niets gebeurt, dreigt men straks ook in Haren met twee of drie op de cel te moeten zitten.”

@ LionCity Osseghemstraat 50 - 1080 Brussel

DE COOLSTE TRACKS, DE CHILLSTE MOODS EN DE HOTSTE JAMS

up up up.be

B R U Z Z | R E P O R TA G E

ening CIRCUS I LOVE YOU

BRUSSEL IS MAGNEET VOOR JONGE KUNSTENAARS, MAAR DE WIND DRAAIT

‘Kunst zit hier in elke hoek van de stad’

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Een betaalbare woning en atelier? Check. Een stad die overal kunst ademt, van spontaan tot internationaal gerenommeerd? Jawel. Een plek die zo multicultureel is dat ze blijft inspireren? Nog eens check. Brussel groeide de voorbije decennia uit tot een internationale magneet voor jonge kunstenaars en dat is geen toeval. Toch staat die positie vandaag onder druk. “Op onze wachtlijst voor een atelier staan 178 namen.” — KRIS HENDRICKX, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Dries Segers in het atelier van het collectief Level 5 in het vroegere Actiris-gebouw. “Ik studeerde eerst in Antwerpen, Brussel is veel verrassender.”

18

I

6 OKTOBER 2021

O

p deze doeken heb ik cyanotypie toegepast, een speciaal fotografisch proces. En dat bed van piepschuim daar? Dat is een hel om stoute curatoren in te verbranden.

Er hoort ook een rook- en lichtinstallatie bij, maar die is nu niet aangesloten. Het is werk van een van de drie andere kunstenaars met wie ik dit atelier deel.”

We bevinden ons op de vijfde verdieping van de voormalige Actiris-hoofdzetel aan de Anspachlaan. Liefst tachtig kunstenaars van het collectief Level 5 hebben hier een tijdelijk atelier, in afwachting van de transformatie van het gebouw, waarin onder meer de Italiaanse delicatessensupermarkt Eataly een plek krijgt. Samen betalen ze hier maandelijks 7.000 euro huur. Een bom geld, maar peanuts met zijn tachtig. Aan het woord is Dries Segers (31), die vanuit zijn gedeelde atelier een magnifiek uitzicht heeft over de stad en het Beursplein.

Dries heeft een diploma van LUCA school of arts in Brussel, de instelling waar hij ondertussen ook lesgeeft. “Ik studeerde eerst in Antwerpen, maar vond dat op den duur wat verstikkend. Het is een

B R U Z Z | R E P O R TA G E

In studio 4 van dansschool P.A.R.T.S. werken Jair uit Mexico, Ariadna uit Costa Rica en Lobke uit België een eigen choreografie uit.

plek waar je elke dag vijftien mensen ontmoet die je al kent, terwijl Brussel veel verrassender is.”

Belgen als Dries vormen een minderheid in het bonte gezelschap op de vijfde verdieping, waar we ook met Nederlanders, Fransen en Duitsers spreken. We wilden u trouwens graag bij elke kunstenaar vermelden welk soort kunst ze nu maken, maar dat blijkt makkelijker gedacht dan gedaan. Zowat iedereen blijkt hier een visueel artiest, die tegelijk in verschillende registers speelt. We besparen u de details, maar ook dat typeert Brussel horen we: nog meer dan elders is kunst hier fluïde en multidisciplinair.

KOM EENS ETEN

als kinderen behandeld. Uiteindelijk ben ik naar Brussel verhuisd voor de taal en omdat je hier als kunstenaar zoveel mogelijkheden hebt. In Frankrijk is het nog vaak van ‘Montre-moi tes diplômes’. Hier is een atypisch parcours eerder een troef.”

Haar Amerikaans-Nederlandse ateliergenoot Rachel Bacon legde precies zo’n parcours af. Na jaren in New York verbleef ze in België en lange tijd in Nederland. “In Den Haag had ik een heel mooi atelier in een fijn kunstenaarscollectief, maar toch wilde ik naar Brussel. Ik miste de talenmix van New York, het gevoel dat je op een knooppunt staat. Elke stap in Brussel brengt je in een andere wereld. En wat je in de stad ziet, kruipt echt in je werk.”

RUW ALS TROEF Wat de kunstenaars aan de Anspachlaan vertellen, is typerend voor Brussel als cultuurmagneet. De voorbije jaren is de aantrekkingskracht van de stad alleen maar gegroeid. Dat bevestigen alvast een

▼

In de geïmproviseerde refter – opnieuw dat uitzicht – ontmoeten we de Duitse Christiane Blattmann (38). “Ik kom uit Hamburg, maar daar speelt kunst niet echt een rol en worden kunstenaars naar de marge geduwd. Ik wou niet terug naar Berlijn, waar ik al eens

gewoond had. Berlijn voelt voor mij als een stad van het verleden aan.

En het is natuurlijk ook een vraag van de levenskosten. Die zijn hier draaglijk.”

Als Christiane ondertussen al vijf jaar in Brussel is, heeft dat niet enkel financiële redenen. “Dit is echt een open stad. Veel metropolen hebben al een heel duidelijke eigen stempel, waar je als kunstenaar dan iets mee aan moet. Hier moet je niets. Ook de kunstenaars zijn hier trouwens opener. Als we van een nieuwe artiest horen die naar Brussel trekt, dan is de eerste reactie er vooral een van ‘Leuk, die moeten we eens voor het avondeten uitnodigen’. In Berlijn was het eerder zuchten over alweer een nieuwe concurrent: ‘Muss das sein?’”

In de keuken verderop lopen we de Franse Maud Gourdon (30) tegen het lijf, die haar buik vol had van het Franse hiërarchische kunstonderwijs. Na haar Franse opleiding trok ze naar het KASK in Gent. “Plots werden we als kunstenaars en niet

6 OKTOBER 2021

I 19

BRUSSEL IS MAGNEET VOOR JONGE KUNSTENAARS, MAAR DE WIND DRAAIT

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De Catalaanse Laura Basterra Sanz heeft net als tientallen kunstenaars een atelier in See U, in de Toussaintkazerne in Elsene.

▼

Maud Gourdon trok na haar Franse opleiding naar het KASK in Gent: “Plots werden we als kunstenaars en niet als kinderen behandeld.”

20

I

reeks experts die we bellen. “Dat je hier met relatief weinig geld kan wonen en werken speelt zeker mee,” zegt Melat Gebeyaw Nigussie, lichtjes buiten adem van op de fiets.

Nigussie is directeur van de Beursschouwburg, waar opkomend artistiek geweld kind aan huis is.

“Zeker als je het vergelijkt met de levenskosten in Londen, Parijs en nu ook steeds meer Berlijn.”

Nigussie wijst ook op het unieke aantal talen en culturen dat Brussel biedt op een relatief kleine oppervlakte en die garant staan voor evenveel verschillende visies op kunst. “En wat nog meespeelt: Brussel is ruw en minder gegentrificeerd dan veel andere steden. Dat inspireert. Als kunstenaar heb je niets aan een perfecte en hypertoeristische stad.”

Net als andere kenners wijst Nigussie ook op de lage drempel in Brussel naar cultuurinstellingen en subsidies. Guy Gypens (ex-Rosas, ex-Kaaitheater en vandaag actief bij Kanal) bevestigt dat. “Je kan hier als buitenlander bijvoorbeeld ook gesubsidieerd worden, dat is niet in 6 OKTOBER 2021

elk land even evident.” Gypens benadrukt verder de rol van enkele grotere instellingen met internationale uitstraling. “In de podiumkunsten mag je het gewicht van het Kunstenfestivaldesarts, Kaaitheater, P.A.R.T.S. & Rosas of de laatste twintig jaar ook de KVS niet onderschatten. Die organisaties hebben allemaal sterke internationale netwerken uitgebouwd.”

INGESTORT PARIJS, UITDOVEND BERLIJN Het verhaal van Christiane over het hartelijke onthaal echoot ook in andere gesprekken die we hebben.

“De kunstenaarsgemeenschap is hier echt genereus,” vindt ook filmmaker Laurent Van Lancker, die lesgeeft in Brussel en Osnabrück, en als gastdocent ook andere landen aandoet. “Dat zag je bijvoorbeeld ook tijdens de covidcrisis, toen er met SOS Relief een solidariteitsfonds kwam onder kunstenaars. De een gaf, de ander kreeg.”

De aanwezigheid van zoveel – relatief – jong geweld in Brussel is dan weer een van de redenen

waarom Brussel ook als stad van kunstgalerijen hoge ogen gooit, een trend die zelfs de Washington Post niet ontging. “Ook daar zie je een beweging van Berlijn naar Brussel,” zegt Hans De Wolf, professor kunstgeschiedenis aan de VUB en curator. “Berlijn is aan het uitdoven als cultuurmagneet.”

Last but not least: de Brusselse kunstopleidingen blijken vaak in trek in het buitenland. De kwaliteit speelt mee, net als de democratische inschrijvingsprijzen en de moeilijkheid om in het thuisland een studieplek te vinden. Vooral de toevloed van Franse studenten naar Franstalige scholen als La Cambre of INSAS blijkt daarbij een fenomeen, in die mate dat kunstscholen zich er het hoofd over breken hoe ze ook nog een plek kunnen bieden aan lokale studenten. “Brussel profiteert algemeen natuurlijk ook van de totale instorting van Parijs als culturele hoofdstad,” zegt Hans De Wolf. De Franse hoofdstad is niet alleen onbetaalbaar geworden, kunst is er nog erg gesegmenteerd in disciplines, merkt ook filmmaker en docent Laurent Van Lancker op.

ROLLERCOASTER VAN TIJDELIJK GEBRUIK De Van Volxemlaan in Vorst. In studio 4 van dansschool P.A.R.T.S. weerklinkt ‘’S Wonderful’, in een versie van João Gilberto. Het is op die weemoedige bossanovatonen dat Ariadne uit Costa Rica, Lobke uit België en Jair uit Mexico een eigen choreografie dansen waar we even

stil van worden. Als dit gewoon wat oefenen is, hoe knap moet een echte voorstelling dan zijn?

De drie maken ook wat tijd voor vragen. “In Costa Rica waren er amper mogelijkheden op cultureel vlak,” vertelt Ariadna Navarrete Valverde. “Hier vind je dans en cultuur op elke straathoek in een stad die dan nog eens erg multicultureel is. Dat compenseert het erbarmelijke weer hier. Was me dat een shock in het begin!”

De dansschool van Anne Teresa De Keersmaeker is hét voorbeeld van een kunstopleiding die Brussel op de internationale kaart heeft gezet, net zoals ook haar dansgezelschap Rosas dat deed. “Dans is dan ook een erg internationale kunstdiscipline,” zegt adjunct-directeur Charlotte Vandevyver. Die deelt de analyse over de aantrekkingskracht van Brussel hierboven grotendeels. “En vergeet ook niet dat je hier een omvangrijk, nieuwsgierig, kritisch en goed opgeleid publiek hebt, ook dat is belangrijk voor een kunstenaar.”

BRUXELLES, LA VILLE OÙ LES ARTISTES SONT CHEZ EUX Un logement et un atelier abordables ? Check. Une ville qui respire l’art, avec une renommée internationale ? Check. Un lieu si multiculturel qu’il est toujours source d’inspiration ? Check. Ces dernières décennies, Bruxelles est devenue un pôle d’attraction international pour les jeunes artistes et ce n’est pas un hasard, comme il ressort de la visite de plusieurs ateliers collectifs et d’une série d’appels téléphoniques avec des experts. Cet attrait est toujours fort et le fait que Londres, Paris, mais aussi Berlin, soient de plus en plus hors de prix joue un rôle. Pourtant, cette position est aujourd’hui menacée. Les artistes peinent à trouver un atelier et s’ils en trouvent un, c’est souvent temporaire. Les experts constatent aussi que la politique devient plus conservatrice, ce qui menace d’appauvrir le paysage culturel. Pourtant, les artistes originaires de pays où les conditions sont encore plus difficiles, voient surtout les avantages.

Comme l’atteste l’inscription de la Catalane Laura sur la porte de son atelier : « Tout est possible. » FR

Ook de Amerikaans-Nederlandse Rachel Bacon werkt bij Level 5 en koos bewust voor Brussel: “In Den Haag miste ik de talenmix van New York.”

Brussel mag dan nog steeds veel kunstenaars aantrekken, er is ook iets aan het veranderen. Rob Ritzen, die kunstenaarscollectief Level 5 aan de Anspachlaan beheert, merkt op hoe de beschikbaarheid van atelierruimte in Brussel steeds vaker een probleem wordt. “Op onze wachtlijst staan 178 namen. En straks moeten we opnieuw verhuizen naar de volgende tijdelijke locatie. Op die manier blijft dit een rollercoaster. Het is hoog tijd dat Brussel een echt beleid ontwikkelt

Laurent. “Daarnaast is het ook de vraag hoelang je zo nog kan blijven naar nieuwe gebouwen trekken.

Misschien droogt die stroom uiteindelijk ook op.”

Niet alleen de beschikbaarheid van atelierruimte staat vandaag onder druk. Ook het beleid dat kunstenaars hier veel kansen gaf, is aan het veranderen, merkt onder anderen Charlotte Vandevyver. “De middelen stagneren niet alleen, de overheden die subsidiëren nemen ook minder

“Het lijkt wel alsof het beleid er alles aan doet om het biotoop te vernietigen, door enkel nog grote namen en gezelschappen te steunen” PHILIPPINE HOEGEN STATE OF THE ARTS

rond atelierruimtes, zoals Amsterdam bijvoorbeeld. De VGC denkt daar nu over na, maar het is er nog niet.”

Wat de kunstenaars van Level 5 beleven, is het lot van veel cultuurmakers in Brussel: van tijdelijke werkplaats naar tijdelijke werkplaats verhuizen, altijd weer met de onzekerheid over de volgende stek. Die carrousel van verhuizingen is niet alleen vervelend, maar zadelt sommige kunstenaars ook met een dilemma op.

“Vaak zit je in een pand dat nadien chic gerenoveerd wordt en bijdraagt tot gentrificatie in de buurt,” merkte

risico, ik mis daardoor de rijkdom die je tien jaar geleden wél nog had, die bottom-upbenadering.”

HOEVEEL KUNSTENAARS KAN BRUSSEL AAN? Dat er een steeds koelere wind waait over het culturele landschap, bevestigen ze volmondig bij kunstenaarsplatform State of the Arts. “Wat Brussel zo uniek maakt, is net dat het een biotoop is waarin alles stroomt en kleine en grote spelers elkaar kunnen beïnvloeden,” zegt Philippine Hoegen. “Maar het lijkt wel alsof het beleid er alles

aan doet om die biotoop te vernietigen, door enkel nog grote namen en gezelschappen te steunen.”

Op de achtergrond rijst ondertussen nog een andere vraag, vindt Guy Gypens: hoeveel kunstenaars kan Brussel eigenlijk aan? “Veel jonge artiesten aantrekken en ze wat ruimte aanbieden is niet genoeg. Als overheid moet je ook investeren in culturele structuren die die kunstenaars verder laten groeien. Kijk naar de danswereld: Brussel is wereldtop, maar de capaciteit om eigen dansproducties op te zetten is erg beperkt. Eigenlijk heeft enkel de Charleroi Danse-vestiging dat hier. Als je niet genoeg culturele structuren opbouwt, duw je kunstenaars richting precariaat. Nu dreigt een onevenwicht tussen instroom en bovenbouw.”

Dat de wind boven het cultuurlandschap aan het keren is, laten veel buitenlandse nieuwkomers niet aan hun hart komen. De Catalaanse Laura Basterra Sanz (42) – visueel artieste met verschillende registers, jawel – vergelijkt niet met het Brussel van vroeger, maar met Barcelona, waar al haar creatieve projecten vastliepen.

Vandaag heeft ze net als tientallen kunstenaars een atelier in See U, het tijdelijke bezettingsconcept in de Toussaintkazerne in Elsene. Het Brussels Gewest stelt die ter beschikking. “Hier zijn tenminste kansen. Ik ontmoet mensen van overal en verkoop ondertussen naar het VK en Zuid-Afrika.” Een handgeschreven opschrift op de atelierdeur herinnert Laura aan de essentie van haar Brussel: ‘Everything is possible’.

BRUSSELS, WHERE ARTISTS FEEL AT HOME An affordable home and studio? Got that. A city that breathes art everywhere, from spontaneous to internationally renowned? Got that. A place that is so multicultural that it continues to inspire? Got that too. In recent decades, Brussels has become an international magnet for young artists and that is no coincidence, as a visit to some collective studios and a round of phone calls with experts shows. That draw is still there and the fact that surrounding cultural metropolises such as London, Paris and Berlin are increasingly becoming unaffordable certainly plays a role. But that position is under pressure today. Artists have difficulty finding a studio and if there is one, it is often temporary. Experts also notice that the political world is becoming more conservative, threatening to impoverish the cultural landscape. Yet artists from countries where things are even more difficult mainly see the advantages. The Catalan Laura wrote it on her studio door: “Everything is possible.”

EN

6 OKTOBER 2021

I 21

Veilig samen studeren, ik laat me vaccineren.

Ben je tussen de 16 en 26 jaar?

Kijk op N22.Brussels/circuit els russ

us.b avir n o r co

Minder schepenen, maar hogere lonen De hervorming van de gemeentewet door minister Bernard Clerfayt (Défi) voorziet in een volledige decumul in 2024 en tegelijk een hoger salaris voor burgemeesters en schepenen van kleine gemeenten. — ARNAUD DE DECKER EN STEVEN VAN GARSSE

D

e Brusselse regering wil de volledige decumul doorvoeren. Dat was afgesproken tijdens de regeringsvorming. De beslissing is een uitvloeisel van de affaire rond Samusocial uit 2017.

Brussels minister van Lokale Besturen Bernard Clerfayt (Défi) heeft zijn ordonnantie hierover klaar, met daarin een grondige hervorming van de gemeentewet.

Politici zullen vanaf 2024 moeten kiezen tussen een mandaat in het parlement of een in het gemeentebestuur (burgemeester, schepen, OCMW-voorzitter). “Zo kunnen ze zich volledig concentreren op hun mandaat,” aldus het kabinet van Clerfayt.

Het aantal schepenen wordt wel verminderd. In ruil worden de lonen opgetrokken. Concreet stelt Clerfayt voor om in elke gemeente één schepen minder aan te stellen. De OCMW-voorzitter zou voortaan wel deel uitmaken van het schepencollege. En gemeenten kunnen beslissen om het aantal schepenen nog te verminderen.

Schepenen en burgemeesters van kleine gemeenten zouden meer gaan verdienen. Momenteel wordt het salaris van een burgemeester vastgesteld door een percentage van het salaris van de gemeentesecretaris.

Clerfayt stelt voor om het salaris van de burgemeester te koppelen aan het loon van een parlementslid.

Hoeveel de burgemeesters en schepenen in de toekomst zullen verdienen, ligt nog niet vast. Wel liggen er een aantal scenario’s op tafel. De zakenkrant L’Echo geeft cijfers van het maximalistische scenario. Burgemeesters aan het hoofd van een gemeente van maximaal 25.000 inwoners zouden honderd procent van de jaarlijkse

parlementaire vergoeding krijgen, ofwel 86.771 euro bruto. De percentages lopen dan, in zes stappen, geleidelijk op met het aantal inwoners. De burgemeester van de Stad Brussel – dat de drempel van 150.000 burgers overschrijdt – zou recht hebben op 168 procent van de parlementaire vergoeding, ofwel een bedrag van 145.777 euro.

ZIEKTEBRIEFJE De lonen van schepenen zullen dan weer berekend worden op basis van een percentage van het burgemeesterssalaris: 60 procent in gemeenten met maximaal vijftigduizend inwoners en 75 procent in gemeenten boven die drempel.

Ook de gemeenteraadsleden zouden er financieel op vooruit gaan. Wie deelneemt aan een

Hoeveel de burgemeesters en schepenen in de toekomst zullen verdienen, ligt nog niet vast

gemeenteraad krijgt daar vandaag van 75 tot 200 euro per zitting voor.

Dat zou worden opgetrokken naar 100 tot 250 euro per bijgewoonde vergadering.

Tot slot voorziet de ontwerpordonnantie ook in een financiële regeling voor burgemeesters en schepenen die ontslag nemen, langdurig ziek zijn of waarvan het mandaat afloopt, zonder dat ze een nieuw mandaat hebben. Clerfayt inspireert zich hiervoor op de Vlaamse wetgeving. Wie langdurig ziek is, zal een ziektebriefje moeten voorleggen.

Minister Clerfayt bevestigt de grote principes die in L’Echo worden geschetst, maar zegt dat de bedragen van de salarissen van burgemeesters die de krant noemt voorbarig zijn.

De ontwerpordonnantie is enkele maanden geleden al in eerste lezing goedgekeurd, maar Clerfayt had hier nog niet over gecommuniceerd.

Als de regering definitief groen licht geeft, moet het parlement de ontwerpordonnantie nog goedkeuren, voor ze dan echt van kracht wordt. Dat zal vooral voor de verkiezingen van 2024 gevolgen hebben, want vanaf dan moeten politici kiezen voor het gemeenteniveau of het gewestelijke niveau.

BRUZZ | ECONOMIE

BRUSSELSE REGERING WIL DE VOLLEDIGE DECUMUL DOORVOEREN

Bernard Clerfayt (Défi) stelt zijn ordonnantie over de decumul voor. © BELGA 6 OKTOBER 2021

I 23

RCOOP HELPT ZWARTWERKENDE KAPPERS LEGALE ZAAK TE STARTEN

‘Van zwart naar wit werk is een grote stap’ B R U Z Z | R E P O R TA G E

In de wereld van coiffeurs en beautysalons is zwartwerk nog altijd schering en inslag. De coöperatieve Rcoop, gevestigd in hartje Matonge, helpt mensen die uit het informele circuit willen stappen om zich legaal als zelfstandige te lanceren. “Ik heb nu een veel beter leven,” zegt kapster Clémentine. — BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

24

O

p het eerste gezicht lijkt Rcoop, op de hoek van de Vredestraat en de Lang-Levenstraat, niet te verschillen van de andere beautysalons in de wijk, die beloftevolle namen dragen als Beauty & Harmony en Idéal Coiffure. In de vitrine staan koppen met weelderige pruiken uitgestald en ook de nieuwste shampoos. Binnen zijn er de gebruikelijke wastafels, kapstoelen en spiegels.

Achterin is een sfeervol kamertje ingericht voor de schoonheidsbehandelingen.

Aan een van de wastafels is Aïcha de losgemaakte haarextensions van haar klant aan het wassen. Op de achtergrond speelt de radio de hitjes van het moment.

Toch is dit geen gewoon salon. Rcoop is een coöperatieve van zelfstandige schoonheidswerkers, voornamelijk kappers en estheticiennes. De coöperatie werd in 2018, met de steun van de gemeente Elsene en het Brussels Gewest, opgericht als antwoord op het vele zwartwerk in de kappers- en beautysector. Bij herhaaldelijke controles door de arbeidsinspectie was gebleken dat de informele economie in Matonge, maar ook in andere buurten, welig tiert: kappers die werken met het statuut van vzw, onbillijke systemen van stoelverhuur, schoonheidswerkers die lange uren kloppen zonder dat ze zijn ingeschreven.

“Het is een moeilijke sector, met zware concurrentie,” zegt Anton Van Assche, de voorzitter van Rcoop. “Sommige patrons werken liever met goedkope zelfstandigen dan dat ze personeel in dienst nemen. Dat is niet alleen zo bij individuele salons, het gebeurt ook bij de grote ketens. Alleen is het statuut van die werkers vaak niet duidelijk. Ze denken dat ze in

I

6 OKTOBER 2021

dienst zijn, maar de baas geeft hen niet aan en betaalt geen sociale bijdragen voor hen. Zo belanden ze in een precaire situatie, ze hebben geen ziekteverzekering, geen uitzicht op een pensioen.”

Zelf kunnen ze hun statuut niet altijd makkelijk regulariseren omdat ze ofwel geen wettige verblijfspapieren hebben, ofwel niet over de juiste titel beschikken om het beroep te mogen uitoefenen. Wie zich wil vestigen als kapper heeft een bewijs nodig van beroepsbekwaamheid en ook van basiskennis bedrijfsbeheer.

Het ontbreken hiervan speelde ook Clémentine Langlais (27) parten, een van de kapsters die zich heeft aangesloten bij Rcoop. Zij zat nog op de kappersschool toen ze als zeventienjarige begon te werken. “Ik liep stage en mijn patron overtuigde mij om bij hem te aan de slag te blijven. Een diploma was volgens hem nergens voor nodig. Ik zou 800 euro per maand verdienen. Een bom geld voor mij, ik was tevreden.”

Maar voor die 800 euro per maand moest ze per week zestig uur knippen, kleuren en föhnen.

Geen goeie deal, besefte ze al snel. “Je kiest niet echt voor zwartwerk. Je rolt erin omdat je centen nodig hebt. Men belooft je een contract dat er uiteindelijk nooit komt,” vertelt ze. “En als je eenmaal in het systeem van zwartwerk zit, kom je er heel moeilijk uit, want met dat geld betaal je je appartement. Als je stopt, heb je geen recht op werkloosheidsuitkering. Het is een vicieuze cirkel.”

Bijna tien jaar werkte ze op deze manier, nooit correct aangegeven, nooit goed betaald. De laatste jaren was het bij een grote kappersketen. Voor zichzelf beginnen durfde ze niet. “Ik had mijn

Schoonheidsspecialiste Caroline, geflankeerd door kapsters Clémentine (l.) en Aïcha.

kapperstitel niet, kende niets van administratie en was bang om te mislukken.”

LEEFBARE ZAAK Maar sinds een jaar heeft Clémentine haar eigen ‘salon’. Dat wil zeggen: ze sloot zich aan bij Rcoop en huurt er, vijf dagen per week, haar werkruimte.

De coöperatieve bouwde het kantoor in 2019 immers om tot coworkingspace voor kappers en schoonheidsspecialisten.

“Waar onze leden werken, beslissen ze helemaal zelf,” zegt Marie-Charlotte Pottier, coördinator van Rcoop. “Sommigen werken van huis uit, anderen huren hier hun plek en iemand als onze kapper Alphonse huurt een officiële stoel in een kapsalon vlakbij.”

Een groot voordeel van aansluiting bij de coöperatieve is dat de leden niet allemaal zelf over een bewijs van beroepsbekwaamheid moeten

“Wie zich aansluit, engageert zich om alles wettelijk te doen” MARIE-CHARLOTTE POTTIER Coördinator van Rcoop

Pottier neemt de leden het gros van de administratie uit handen. Ze doet hun boekhouding, regelt de btw en vraagt, waar mogelijk, steunpremies aan. “Tijdens corona had iedereen zijn overbruggingsrecht.”

VEEL MEER ZEN Elke maand roept ze de schoonheidswerkers bij zich en neemt ze met hen het kasboek en de facturen door. Voor Clémentine geeft die manier

van werken veel rust. “Op het einde van de maand zegt Marie-Charlotte me: zoveel geld is er binnengekomen, dat gaat naar die bijdrage, dat gaat daar naartoe. Heel transparant. Ik ben nu veel meer zen, heb een beter leven,” zegt ze.

Ook schoonheidsspecialiste Caroline en kapster Aïcha, die vandaag het salon met Clémentine delen, zijn opgelucht dat ze, geruggensteund door Rcoop, hun eigen zaak kunnen uitbouwen. De Senegalese Aïcha zocht voorheen

▼

beschikken. “Als een iemand de titel heeft, zijn ook de anderen in orde,” legt Pottier uit.

De coöperatie, die de steun heeft van de vzw JobYourself, biedt nog meer. Ze helpt de schoonheidswerkers een eigen, leefbare zaak op te zetten, helemaal in het wit. In ruil voor die begeleiding dragen de leden maandelijks acht procent van hun bruto-omzet af.

Met nieuwe leden gaat Pottier meteen aan het rekenen. “Hun project moet levensvatbaar zijn, want ze moeten het zelf waarmaken. Wij gaan hen niet betalen, wij nemen hen niet in dienst, garanderen hen ook geen klanten. Als een kapster met een maandelijkse omzet van 1.000 euro zegt dat ze een wit salon wilt starten, zal ik haar meteen uit haar droom helpen: na alle bijdragen en afhoudingen zal ze weinig overhouden. Want alles moet in het wit. Wie zich bij ons aansluit, engageert zich ertoe om alles wettelijk te doen.”

6 OKTOBER 2021

I 25

B R U Z Z | R E P O R TA G E

RCOOP HELPT ZWARTWERKENDE KAPPERS LEGALE ZAAK TE STARTEN

▼

Rcoop is behalve een coöperatieve ook een coworkingspace voor kappers en estheticiennes.

jarenlang tevergeefs naar een kapsalon waar ze met een officieel statuut haar afrokapsels kon maken.

Caroline durfde het dankzij Rcoop aan zich te vestigen als zelfstandige in bijberoep.

De drie jonge vrouwen zijn blij met elkaars gezelschap. “Het is een beetje als een coloc,” zegt Clémentine. “Ieder werkt onder zijn eigen naam en heeft zijn specialiteit. Mijn ding is kleuren en ontkleuren. ‘Bleach Please’ noem ik mezelf. Via sociale media hebben we elk onze vitrine. Ik vind mijn klanten vooral via Instagram.”

Elk lid bepaalt zelf zijn prijzen. “De prijssetting is niet simpel in deze zeer concurrentiële markt met veel zwartwerk,” zegt coördinator Pottier. “Een herensnit kost op veel plekken in Brussel amper 10 of 12 euro. Wij proberen onze eigen koers te varen.

Onze herenkapper vraagt 30 euro. En een manicure kost 35 euro, 10 euro mee dan bij Vietnam Nails aan de overkant. Toch zijn er mensen die liever naar hier komen.”

Corona tackelde ook Rcoop, dat zeven maanden moest sluiten. Pottier: “Nu komt alles weer op gang. We groeien en breiden zelfs uit met een tweede coworkingruimte in de Malibranstraat.” De coöperatieve telt ondertussen vijftien leden, drie 26

I

6 OKTOBER 2021

mannen en twaalf vrouwen. “Ieder heeft zijn parcours,” zegt Pottier. “Niet iedereen komt uit deze buurt en niet iedereen zat voorheen vast in het zwartwerkcircuit. Twee oudere leden hebben zich bijvoorbeeld aangesloten omdat ze het beu waren om alles in hun eentje te doen.”

Of Rcoop in drie jaar veel impact gehad heeft op het zwartwerk in de wijk? “Er zijn geen cijfers voorhanden,” zegt voorzitter Van Assche. “We hebben bij de start enkele infovergaderingen gehouden. Sommigen hebben zich aangesloten, anderen besloten verder te werken in het zwart. In elk geval geven wij met Rcoop het voorbeeld dat het wel volgens de regels kan, dat er een alternatief is.”

Pottier: “We hebben zeker zes mensen uit deze wijk een legaal statuut kunnen geven. Dat is misschien niet heel veel. Maar veel zwartwerkers zijn bang. Switchen van zwart naar wit werk is een grote stap. Probleem is ook dat wij mensen zonder wettige verblijfspapieren niet kunnen helpen. Je moet minstens een voorlopige verblijfsvergunning hebben voor wij iets kunnen doen. Wij hebben helaas geen oplossing voor iedereen. Het is al goed dat we voor onze vijftien leden een oplossing zijn.”

RCOOP AIDE LES COIFFEUR.EUSE.S NON DÉCLARÉ.E.S À CRÉER UNE ENTREPRISE LÉGALE Dans le monde des salons de coiffure et de beauté, le travail au noir est encore monnaie courante. La coopérative Rcoop, basée à Matongé, aide les personnes qui le souhaitent à créer leur entreprise en toute légalité. La coopérative compte désormais quinze esthéticiennes. Avantages majeurs de l’adhésion: les membres ne doivent pas avoir de titre professionnel individuel et reçoivent de l’aide pour la comptabilité et la demande de primes. « Ma vie est bien meilleure maintenant », dit la coiffeuse Clémentine.

FR

Big BigCity City

Big City

Waarom wordt de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal van ons land gemeten achter achterde deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY

informal labour market and start their own business legally.

The cooperative now has fifteen beauty workers. A major advantage of joining is that the members do not have to have a professional title themselves. They also receive help with accounting and applying for premiums.

“My life is much better now,” says hairdresser Clémentine.

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

Waarom wordt de gemiddelde temperatuur Wat het verhaal Waterisis het verhaal Was ooit een van onsschaatsbaan land gemeten overdekte achter de achter deverstopte verstopte in het stadscentrum? in Ukkel? gevel van La gevel van LaBellone?

Bellone?

het beeld van socialeprijkt fenomenen

Bellona, dede Romeinse Bellona, Romeinse godin van dede oorlog, boven godin van oorlog, boven

staat er opBrussel het dak een verstedelijkte

standbeeld van een standbeeld van een pelikaan.

DieDie staat dan pelikaan. staat dan

Hetwaar is niet welke goed teduidelijk nemen en te

versieringen Nicolaas Bally versieringen Nicolaas Bally lietliet aanbrengen enen welke aanbrengen welke

wijk XIV.inDaar kwam daarom 1890 naarze het terecht toen ze ze trouwde met terecht toen trouwde met dede graaf Eugène dede Savoie. graaf Eugène Savoie.

Lees en bekijk de

Lees en k bekij ken de Lees en bekij de Lees bekij k de Lees en k de Lees bekij k de Leesen en bekij kbekij de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden op dede Big-Cityvragen viavia op Big-Cityvragen opop dede Big-Cityvragen via op de Big-Cityvragen Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity op de Big-Cityvragen via via via via op debruzz.be/bigcity Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile eeneen nieuw BigBig City-verhaal.

Difficile nieuw City-verhaal.

Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile een nieuw Big City-verhaal.

mag danTower. wel verdoken zijn, Astro er er wordt gelukkig wel nog wordt gelukkig wel nog altijd mee uitgepakt. altijd mee uitgepakt.

VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDE WEEK VOLGENDE WEEK

Waarom wordt dede Waarom wordt Wat gebeurt er als er onder gemiddelde temperatuur Wat had gemiddelde temperatuur mij n huis een metrolij n van ons land gemeten in in van ons land gemeten Karl Marx wordt gebouwd?

Ukkel?

Ukkel?

met Brussel?

2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1

toen nog la hoger geleg eerste insta metingen z Zes maanden n Zes maanden Sint-Joost a huwelijk met de huwelijk met uitgevoerd. ze ze al al van haar van haae verschil inwt Vermoedelijk Vermoedelijk binnen en niet dede vader vab niet vader worden bes maar wel de Zo maar wel de Z toen de acti zelve.

ZeZe was ee zelve. was als volledig maîtresses en w maîtresses en overgenom hem zelfs beno hem zelfs ben raakte het o eerste hofdame eerste hofdam vrouwelijke pos van de Ster vrouwelijke p Franse hof.

Sint-Joost Franse hof. i Steeg hethet plateau inhaU Steeg naar hethet hoofd? gen kon de naar hoof wel, want ze ze raae wel, want uitbreiden verwikkeld in ve verwikkeld splitste dein o moordschandal moordschand twee: de Ko niet enkel verda niet enkel ver Sterrenwac moord op haar moord op haM Koninklijk maar ook van d maar van scheook Institu maîtresses van maîtresses va De dage XIV. ZeZe werd ve XIV. werd tuurmeting hethet Franse hofhoe Franse nog terecht. altijd d Brussel Brussel terec voor België ze ze een tijdje in ih een tijdje zo lang van van Tervuren ge van Tervuren gebeuren, hebben, maar hebben, maaoz snel verand ook daar te te bon ook daar b want dat zo werd ze verplaa werd ze verpl Bellonahuis.

Da righeid van Bellonahuis. ze ze een paar jaar mijnstudies een paar ja Na haar volg kunnen bre Na haar vo welgestelde bew ratuurmetin welgestelde b elkaar op.op.

Inpre 19 elkaar In immers burgemeester K burgemeeste Vandaag ge hethet huis opkope huis opko metingen m stad Brussel. D stad scheBrussel. therm heeft er een bur heeft een elke er dag, stb dede kostuums va kostuums ’s morgens Ommegang zijn Ommegang iemand hetz enen hethet was ook was oo het KMI op bezienswaardig bezienswaard de58. witte ho Expo In In de Expo 58. d om op een werd hethet een hu werd een ter te obser podiumkunsten podiumkunst stemming tussen hethet oude tussen oud ons die dag nieuwe huis we nieuwe huis w Het oude ge overdekte binne overdekte bin dede culturele insi Sterrenwac culturele Bellone nunu gere trouwens n Bellone ge optredens, ontm ligt aan optredens,het on enen culturele acta genoemde culturele organiseert.

DeD organiseert. in de schad mag dan wel ve mag danTowe wel Astro BRUZZ | BIG CITY

Er valt heel wat te vertellen over het weer in België. Dat STEL ZELF JE VRAAG besefte ook astronoom en EN STEM OP BRUZZ.BE statisticus Adolphe een avondje uit op het ijs, Nu degezicht herfst eraan komt is OpOp hethet eerste lijkt eerste gezicht lijkt Quetelet.

Alhet voor het in een romantische schaats seizoen weer STEL ZELF JE VRAAG ditdit een absurde vraag.

Het een absurde vraag.

STEL ZELF JEJE VRAAG ontstaan van ons land, in Het setting. Koppeltjes werden geopend.

Indoor schaatsen STEL ZELF VRAAG woord ‘steenweg’ is voor EN STEM OP woord ‘steenweg’ is voor gevormd, en zowel trucjes kan in Brussel alleen in 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE deze smalle straat al al deze smalle straat op het ijs als winteroutfits Sint-LambrechtsWoluwe, BRUZZ.BE Willem I der Nederlanden overschat, laat staan datdat er er overschat, laat staan werden geshowd. De op deruimte ijsbaanzou Poseidon. De ervan om een Sterrenwacht opop deze plek deze plek ruimte zou winters waren strenger Brusselse bourgeoisie was te bouwen in Sint-Joost. zijn voor een stadspaleis. zijn voor een stadspaleis. dan nu, en de ijspiste hield honderd jaar geleden meer HetEn werd een Observatoritoch.

Brussel zou En toch.

Brussel zou goed stand. Maar in de verwend.

Zij kon het ijs um Brussel voor Sterrenkunde, niet zijn, mochten Brussel niet zijn, mochten zomer was een alternatief betreden in een van de maar er werden ook er er hier en daar geen hier en daar geen nodig. Vanaf de lente werd mooiste gebouwen van de verdoken architecturale dagelijks meteorologische verdoken architecturale Pôle Nord omgevormd tot stad, de Centrale Hallen.

Big City parels zijn, precies opop diedie waarnemingen gehouden, parels zijn, precies Palais d’été, een spektaJammer genoeg staat dat plek waar je ze hethet minst zoals onder meer temperaplek waar je ze minst kelzaal waar dans en gebouw op de lijst van — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM verwacht.

GLENN UIT BRUSSEL-STAD tuurmetingen. verwacht. Quetelet mat Big City toneelvoorstellingen ‘Prachtige Brusselse —— Big City JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE In de Vlaamsesteenweg JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE In devier Vlaamsesteenweg en noteerde keer per opgevoerd werden en gebouwen waarvan het diedie verrassing wacht verrassing dagwacht hoe warm het was. Dat concerten plaatsvonden. schandalig is dat ze ooit achter de gevel van achter gevel vanwat te vertellen toen nog landelijke en Er valt heel was voor diede tijd ongebruiOok tijdens de zomer werden afgebroken’, in nummer 46, waar het hoger gelegen Ukkel. Inwas over het weer in België.

Dat 46,behoren waar hetde STEL ZELF JE VRAAG kelijk.nummer Daardoor instantie werden besefte ook astronoom en het deeerste ideale setting omde hetPodiumkunsten gezelschap van onder Huis voor Huistemperatuurvoorstatisticus Podiumkunsten EN STEM OP BRUZZ.BE Brusselse metingen zowel in Adolphe iemand te ontmoeten.

Dit meer het Volkshuis van Zes maanden na haar Op het eerste gezicht lijkt LaLa Bellone teQuetelet. vinden Zes maandenals nainhaar Op het eerste gezicht lijkt Sint-Joost Ukkel Al is. voor Bellone te vinden is.het huwelijk met dede graaf beviel ditdit een absurde vraag.

Het waarnemingen tot de huwelijk met graaf beviel een absurde Het STEL ZELF JEJE VRAAG keer in een lange jurk en Victor Horta aan devraag.

Zavel, uitgevoerd.

Zo kon ook het ontstaan van ons land, in STEL ZELF VRAAG Langs de straatkant straalt ze ze al al van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor Langs de straatkant straalt van haar eerste zoon. woord ‘steenweg’ is voor oudste ter wereld en was verschil temperatuur 1827 overtuigde hij koning EN STEM OP BRUZZ.BE kostuum opinwas een van de en het oude Zuiden EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk haar man deze smalle straat al al hethet gebouw weinig Vermoedelijk was haar man deze smalle straat gebouw weinig binnen en buiten de stad Willem I der Nederlanden niet dede vader van hethet kind, laat staan datdat er er België een van deoverschat, eerste niet vader van kind, overschat, laat staan vele balavonden.

Pôle Noordstation. bijzonders uit: een worden bestudeerd.

Maar ervan om een Sterrenwacht bijzonders uit: een maar wel dede Zonnekoning opop deze plek ruimte zou maar wel Zonnekoning deze plek ruimte zou landen die degevel meteorologie Nord en Palais d’été De Centrale Hallen toen de activiteiten zowaren goed te bouwen ineen Sint-Joost. kleurloze met zelve.

ZeZe was een van zijn zijn voor stadspaleis. zelve. was een van zijn zijn voor een stadspaleis. kleurloze gevel met als volledig werden Het werd een Observatorimaîtresses en werd door En toch.

Brussel zou uitgebreid bestudeerden. het hele jaar door bij werden opgetrokken maîtresses en werd doorde En toch. Brussel zourond weliswaar een mooie weliswaarum een mooie overgenomen intot Ukkel, voor Sterrenkunde, hem zelfs benoemd Brussel niet zijn, mochten hem zelfs benoemd tot Brussel niet zijn, mochten Quetelet was sterk belangrijkste uitgaans1872 vlak bij Sint-Katelijomkadering rond de raakte het oude gebouw maar er werden ook eerste hofdame, dede hoogste er hier en daar geen omkadering rond de eerste hofdame, hoogste er hier en daar geen vrouwelijke positie aan het verdoken architecturale van de Sterrenwacht in dagelijks meteorologische overtuigd van verregaande plekken in de binnenstad. ne en de Beurs.

Het doel vrouwelijke positie aan het verdoken voordeur.

Achter diediearchitecturale voordeur.

Achter Franse hof. parels zijn, precies opop diedie Sint-Joost waarnemingen gehouden, Franse hof. in verval. Op het parels zijn, precies De schaatsbaan van toenmalig burgemeessamenwerking tussen voordeur ligt een nauwe Steeg hethet allemaal waar je ze hethet minst voordeur zoals ligtplek een nauwe plateau inhaar Ukkel daarenteonder meer temperaSteeg haar allemaal plek waar je ze minst — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar hethet hoofd?

Misschien verwacht. overleefde de Eerste Jules Anspach wasmat om verschillende landen.

DanQuetelet gang, enter wie die neemt, gen kon de Sterrenwacht tuurmetingen. naar hoofd?

Misschien verwacht. gang, en wie die neemt, —— JULIAN UIT wel, want ze ze raakte In In dede Vlaamsesteenweg JULIAN UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte Vlaamsesteenweg uitbreiden en in 1913 en noteerde vier keer per Wereldoorlog, maar een markthal te bouwen ziet het ‘Bellonahuis’ konden immers gegevens verwikkeld in verschillende wacht die verrassing ziet het ‘Bellonahuis’ verwikkeld verschillende wacht diehet verrassing splitste deinorganisatie in dag hoe warm was. Dat tijdens dedeTweede waarin verschillende moordschandalen.

ZeZe werd achter dede gevel van verschijnen.

Het valt te worden uitgewisseld en de moordschandalen. werd achter gevel van twee: Koninklijke was voor die tijd ongebruiverschijnen.

Het valt te niet enkel verdacht van de nummer 46, waar het niet enkel verdacht vanze de nummer 46,behoren waar hetde Sterrenwacht en het kelijk.

Daardoor Wereldoorlog hield openluchtmarkten konden bestempelen een veranderingen inals de bestempelen als een moord opop haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten moord haar eigen man, Huis voor Podiumkunsten Koninklijk MeteorologiBrusselse temperatuurgeen stand.

In 1941 kwam worden ondergebracht. verborgen parel, maar het maar ook van die op andere La Bellone te vinden is. maar ook van die op andere La Bellone te vinden is. atmosfeer voorspeld. verborgen parel, maar sche Instituut, het KMI. waarnemingen tothet de Klaar voor een schaatsronde in de Pôle Nord in 1937. van Lodewijk Langs de straatkant straalt maîtresses van Lodewijk Langs de straatkant straalt er maîtresses een hondenrenbaan Het moest een gebouw is ook een stedenbouwDe dagelijkse temperaoudste ter wereld en was is ook een stedenbouwDankzij de inspanningen © PHOTONEWS XIV. ZeZe werd verbannen van hethet gebouw weinig XIV. werd verbannen van gebouw tuurmetingen in Ukkel België een van deweinig eerste waar windhonden tegen worden met koelsystemen, flater.

Er werd hethet Franse hofhof enen kwam in inzijn bijzonders uit: een kundige fllanden ater.

Er werd Franse kwam bijzonders uit: een vankundige Quetelet had België in nog altijd de referentie die de meteorologie Brussel terecht.

Eerst zou kleurloze gevel met Brussel terecht.

Eerst zou Zo kleurloze gevel met elkaar moesten racen. zodat de producten zo immers volledig rond immers volledig rond voor België.

Omdat die al uitgebreid bestudeerden.

1876 al weerbulletins. ze ze een tijdje in in het kasteel weliswaar een mooie een tijdje het kasteel weliswaar een mooie voorzien was van een vlakte van vijfduizend kwam er een einde aan hygiënisch mogelijk gebouwd, waardoor het zo lang vanaf dat plateau Quetelet was sterk van Tervuren gewoond omkadering rond de gebouwd, waardoor het van Tervuren gewoond omkadering rond de Naarmate de jaren gebeuren, zalomdat daar niet overtuigd van verregaande hebben, maar omdat zeook hethet voordeur. diedie ingenieus koelsysteem, vierkante meter. Er waren bijna vijftig jaar schaatsen konden worden verkocht. vrijwel onzichtbaar is.Achter hebben, maar ze voordeur.

Achter vrijwel onzichtbaar is. vorderden, werden die ligtligt snel verandering in komen, samenwerking tussen ook daar te te bont maakte, voordeur een nauwe ook daar bont maakte, voordeur een nauwe Dat Bellonahuis had net bleek een schaatsbaan een een noordelijke en een in de binnenstad.

En Markthallen waren in die want dat zou de nauwkeuverschillende landen.

Dan werd ze ze verplaatst naar hethet gang, enen wie diedie neemt, Dat Bellonahuis had net werd verplaatst naar gang, wie neemt, steeds accurater, ook omdat Bellonahuis.

Daar ziet het ‘Bellonahuis’ righeid van dewoonde langeterkonden immers gegevens zozo goed opop de Grote Markt optie. IJspistes waren toen zuidelijke hal die van uiteindelijk verdwenen tijd een trend.

Denk maar Bellonahuis.

Daar woonde de ziet het ‘Bellonahuis’ goed de Grote Markt er altijd meer samenwerze ze een paar jaar. verschijnen.

Het valt te mijnstudies in het gedrang worden uitgewisseld en dete een paar jaar. verschijnen.

Het valt kunnen staan, want trouwens trendy in ... elkaar gescheiden werden Centrale Hallen in de aan debestempelen Sint-Gorikshallen, kunnen staan, want inalsdeals Na haar volgden een kunnen brengen. veranderingen Na haar volgden Tempebestempelen een kingarchitect was tussen landen.

Jan Cosijn welgestelde bewoners verborgen parel, maar hethet Parijs.hier Degefotografeerd piste kreeg dein de jaren door een overdekte aanloop naar Expo eenJan straat verderop, waar ratuurmetingen zijn58. Het atmosfeer voorspeld. welgestelde bewoners verborgen parel, maar De site vanstraat. het KMI in Ukkel, 1920. architect Cosijn elkaar op.op.

Inprecisiewerk.

1913 lietliet iszich ook een stedenbouwQuetelet beperkte elkaar In 1913 isBakkersook een stedenbouwimmers Dankzij de inspanningen tekende ook het naam Pôle Nord. Geen Hoewel het een functioneel stadsbestuur wilde ruimte dierlijke producten werden © PHOTONEWS tekende ook het Bakkersburgemeester Karel Buls kundige fl ater.

Er werd burgemeester Karel Buls kundigehad flater.

Er werd Vandaag gebeuren de van meteoroQuetelet België in echter niet tot de huis, waar nu het café Le vergezochte naam, want gebouw was, was het een vrijmaken voor de auto’s verkocht.

Of het abattoir in het huis opkopen door de immers volledig rond Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. huis, waar1876 nuimmers het café Le rond huis opkopen door de volledig metingen met automatial weerbulletins.

Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. het Brussel.

DeDe politie gebouwd, waardoor hethet logie, hijd’Espagne verrichtte ookdede in stad Brussel. politie gebouwd, waardoor Roy wordt © BELGA waar was er een schaatsarchitecturaal pareltje met vanstad de bezoekers van de Anderlecht, overdekte sche thermometers, maar Naarmate jaren Roy d’Espagne wordt © BELGA heeft er er een bureau gehad, vrijwel onzichtbaar is.is. heeft een bureau vrijwel onzichtbaar elke dag, stipt de omgehad, acht uur vorderden, werden die bestuderen gebruikte andere domeinen pioniersOok meer.

Ook de wijken uitgebaat.

Het Bellonahuis met dezelfde naam? bestuderen. heelen wat glas en ijzerwerk.steedsbaan expo.

De zuidelijke vleesmarkt.

De Centrale RCOOP HELPS dede kostuums van dede hal Dat Bellonahuis had netnet uitgebaat.

Het Bellonahuis kostuums van Dat Bellonahuis had ’s morgens, wandelt er nog steeds accurater, ook omdat Ommegang zijn erovereind, bewaard zowaren goed opop de Grote Markt statistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij de temperatuurmetingen ontwierp hijer voor Nicolaas UNDECLARED Ommegang er bewaard zo goed de Grote Markt Nog geen vijftien jaar rond de Sterrenwacht, die bleef nog even Hallen dan weer de ontwierp hij voor Nicolaas iemand hetzijn grasveld van altijd meer samenwerenen hethet was ook een kunnen staan, want was ook een kunnen staan, want EENdeAVONDJE UIT HAIRDRESSERS criminaliteit, huwelijksen dattoen aan kansberekening en waren minder accuraat.

SchaarbeekseBally, vermoedelijk een het KMI op, naar eenlater vanDe king waswild tussen landen. later groeide het besef tot ze een paar jaar plek voor en gevogelBally, vermoedelijk een bezienswaardigheid tijdens architect Jan Cosijn De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens architect Jan Cosijn de58. witte houten bakken, Quetelet beperkte zich TO START A LEGAL statistiek, Expo Inde de jaren 1980 tekende ook hethet Bakkersweer symbool voor dede centrale poort. zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia © PHOTONEWS zelfmoordcijfers in Er kaart te vanpoort die dan toe dichte bebouwing hield – lag, raakten dichter de grootheidswaanzin ook tegen grond ging. te, tot maar er waren ook De ijspiste opende heel Expo 58.

In de jaren 1980 tekende ook Bakkersweer symbool voor centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia om opeen eenhuis kwikthermomeechter niet totnu de het meteorowerd het voor huis, waar café LeLe HetHet Bellonahuis dateert uituit de de late zeventiende eeuw.

BUSINESS werd het een huis voor huis, waar nu het café Bellonahuis dateert late zeventiende eeuw. opoffering. nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een maar vooral werden gebruikt in toen al – de warmte en bebouwd.

De eerste Parijs nastreven niet altijd En zo blijft de afbraak van kleinere standjes, waar toepasselijk op kerstdag in ter te bekend observeren invast welke logie, hij verrichtte ook in brengen. opoffering. nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar podiumkunsten.

De ruimte Roy d’Espagne wordt © BELGA podiumkunsten. De ruimte Roy d’Espagne wordt © BELGA stemming dehuis temperatuur bestuderen enen gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen.

Ook de vooral steeds meer.

Ook de wijken hethet oorlogshet voor dede verschillende berucht fioude guur aan tussen hethet oude enen het uitgebaat.

Bellonahuis het beste idee was. De debeïnvloedde oorspronkelijke hallen marktkramers 1893.

Dat moet een hele de astronomie, toe in deHetallerlei dat de straatverlichting maakte tussen huis het uitgebaat.

Het Bellonahuis oorlogsen het voor verschillende vooral berucht fi guur aan In the world of hairdressons huis diehuis dag zaleen brengen. statistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij deNicolaas temperatuurmetingen de MINNARES Sterrenwacht, die VAN nieuwe werd ontwierp hijhij voor DEDE nieuwe werd een ontwierp Nicolaas EN jachtleven te te vinden in in dederond verwijzingen die in in de het Franse hof, in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN markthallen bleken al snel de Brusselaars etenswaren verhandelden. belevenis geweest zijn. accuraat. sociale wetenschappen.

Hijenvooreen waarnemingen.

De voor het instituut jachtleven vinden verwijzingen die de het Franse hof, in de tijd Het oude gebouw van de criminaliteit, huwelijksen kansberekening waren minder Dewaar toen aanhet de Schaarbeekseoverdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk ing and beauty salons, overdekte binnenkoer, waar Bally, vermoedelijk een ZONNEKONING façade, maar evengoed gevel verscholen zitten.

Zo van Zonnekoning LodeZONNEKONING weer symbool voor dede culturele instelling Laer dede centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia Sterrenwacht staat zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, die tot dan toe dichte bebouwing hieldSterrenwacht – konden poort lag, raakten dichter te groot en daarom kreeg schaatsen, Voor het ontwerp lieten Mensen fl aneerden er al façade, maar evengoed gevel verscholen zitten.

Zo van Zonnekoning Lodewou de variabelen van verhuisde moeilijker om de sterren In de negentiende eeuw weer symbool voor culturele instelling La centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia working in the black is still comopoffering.

Bellone nunu geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen Mancini, bekend maar trouwens nog altijd, het brengen. vooral werden gebruikt inzijn toen al een – de warmte vast bebouwd.

De is eerste opoffering.

Bellone geregeld nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maaren staat er op het dak een prijkt hetde beeld van wijk XIV. Daar kwam ze ze Het niet duidelijk welke de noordelijke hal een winkelen en genieten, architecten zich schaatsend, met de staat er op het dak een prijkt het beeld van wijk XIV. kwam Het is niet duidelijk welke fenomenen daarom inDaar 1890 naar heteen goed waar en te Brussel monplace. The Rcoop coopera- sociale optredens, ontmoetingen hethet oorlogsen hethet voor de verschillende vooral berucht figuur ligt aan het naar de stichter de astronomie, toe in de verstedelijkte dat beïnvloedde de aan straatverlichting maaktete nemen optredens, ontmoetingen oorlogsen voor de verschillende vooral berucht figuur aan standbeeld van een Bellona, de Romeinse terecht toen ze trouwde met versieringen Nicolaas Bally MINNARES VAN DE andere invulling.

Precies ijzige herinnering. inspireren door Parijs.

Het muziek van een orkest op en culturele activiteiten jachtleven te vinden in de verwijzingen die in de het Franse hof, in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN DE standbeeld van een Bellona, de Romeinse toen zeactiviteiten trouwde met Nicolaas Bally tive, based in Matonge, helps genoemde Queteletplein, sociale wetenschappen.

Hij waarnemingen. het voor hetversieringen instituut culturele jachtleven te vinden in de verwijzingen die in de het Franse hof, inDe de tijdterechten ZONNEKONING organiseert.

De schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten.

ZoZo van Zonnekoning LodeZONNEKONING pelikaan.

Die staat dan godin van dewou oorlog, boven dede graaf Eugène de Savoie. liet aanbrengen en welke organiseert.

De schoonheid maar evengoed gevel verscholen zitten. van Zonnekoning Lodein Eugène de schaduw van de de variabelen van Sterrenwacht verhuisde om de sterren Infaçade, defaçade, negentiende eeuw — omdat het gebouw complex had een opperde achtergrond.

Het was LUANA DIFFICILE people who want to leave the pelikaan.

Die staat dan moeilijker godin van de oorlog, boven graaf de Savoie. liet aanbrengen en welke mag dan wel verdoken zijn, staat er op het dak een prijkt het beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke

er er wordt gelukk wordt gelu altijd mee uitge altijd mee uit

VOLGEND VOLGE VOLGEN Waarom w Waarom Wat gebeurt gemiddelde t gemiddelde mij nons huis e van ons land van lan wordt g Ukk Uk

2 8 2I 82180I MI2 4A2AF4ERFBTER2BU0RA2UR1AI R2I0 22 01 2 1 6 OKTOBER 2021

I 27

Medialab Atelier Co-working Studio Maak kennis met een gloednieuwe maakplek.

Een ruimte vol handige, creatieve en digitale tools.

Helemaal gratis.

Maak het samen of alleen, digitaal of met je handen.

De Grid.

Maak het mee.

OKT//NOV//DEC MEDIALAB is all about podcasting with Seden Anlar ATELIER goes Zineclub on Tuesdays CO-WORKING SPACE can be booked via www.bookaplace.be

Maak het mee info, events, reserveren: www.muntpunt.be/de.grid

Nieuw in

DAVID HOCKNEY IN HIS NORMANDY STUDIO, 24TH FEBRUARY 2021 © DAVID HOCKNEY / PHOTO CREDIT: JONATHAN WILKINSON

Culture.

NL | FR | EN

David Hockney From A to Z

29

Culture. Exhibition

David Hockney is arguably one of the most influential and beloved image makers of our day. At the same time, the 84-year-old Briton escapes any categorisation. With a double bill, Bozar dives into both the rich past and bold present of the charming and flamboyant colourist who playfully navigates between his Landrover, his easel and his iPad. A David Hockney alphabet, because...well, why not? — KURT SNOEKX

BRUZZ

| FOCUS

A

BIGGER PICTURE. Looking at the more than half a million visitors swarming “A Bigger Picture”, David Hockney’s 2012 show at the London Royal Academy, it must have been a no-brainer for Bozar to honour one of the most successful living artists of our day with not one but two exhibitions. Next to a grand retrospective featuring his “Works from the Tate Collection, 1954-2017”, curated by Helen Little, formerly curator at Tate Britain and currently at Leeds Art Gallery, Bozar’s double bill is also presenting “The Arrival of Spring, Normandy, 2020”, a seductive selection of the iPad paintings Hockney made around the time of the first lockdown. That last show is curated by Edith Devaney, responsible for the success of Hockney’s 2012 art blockbuster and currently Managing Director and Curator for the master himself.

C

received at Bradford School of Art to try and create a space for himself at the Royal College of Art in 1959, where he, a working-class boy from the North of England struggling with his sexuality and his identity, was considered an outsider. It is that motto that early on made him decide that he was not going to become the kind of artist fashionable at the time – when American abstract paintings were in vogue – but that he was going to do things his own way: make figurative pictures, pictures that speak to himself, his story, his struggles and his life. That all contributed to his becoming such a rising star on the London art scene at the time and really set out this bold path that he has been carrying on throughout his 60 years of being an artist.”

“It’s amazing how David Hockney keeps picking up new mediums and works tirelessly, like a student, uncompromising in his determination to master the medium”

B

ESTSELLER. Hockney’s popularity isn’t limited to visitor numbers. In 2018, Portrait of an Artist (Pool with Two Figures) was sold at auction by Christie’s in New York. With a whopping 90.3 million dollars the painting from 1972 set the auction record for a living artist. Jeff Koons, whose Balloon Dog (Orange) thus was knocked of the throne, took his revenge a year later by managing to sell his Rabbit for 91 million dollars. Hockney won’t lose any sleep over it, says Edith Devaney: “For David, it’s all about the image making.”

OLOURIST EXTRAORDINAIRE. “I asked somebody once, ‘What colour is the road?’

He looked at it briefly and said ‘It’s not just grey, is it?’ I said, ‘No it’s not, if you really look.’

But you have to really look.” That is what David Hockney said in connection with the 2019 exhibition “Hockney – Van Gogh: The Joy of Nature” at the Van Gogh Museum in Amsterdam, where the two superior colourists entered into dialogue. His lush use of colour, which really comes to the fore in his California paintings from the 1960s, when he started using acrylic paint, is undoubtedly one of the main reasons for his magnetic appeal. It finds an eager interlocutor in the eternal cycles of nature, which lured him from seasonless Los Angeles back to Europe at the turn of the millennium.

30

D

O YOUR OWN THING. Long before David Hockney was mentioned alongside Van Gogh and the likes, his extraordinary artistic career was by no means certain, Helen Little explains. “Hockney was born in Bradford, a big industrial city in the north of England, in 1937, as the fourth of five children in a working-class family.” Certainly not the ideal background for someone aspiring to becoming an artist, were it not for the family motto. “‘Never worry about what the neighbours think.

We should all be ourselves and get on with our lives in our way.’ That was a very powerful message that David lived by when fighting to become an artist and taking the very traditional, highly figurative, observational art training he

EDITH DEVANEY

Curator “The Arrival of Spring, Normandy, 2020”

© DAVID HOCKNEY

EN

Mr. and Mrs. Clark and Percy (1970-1971): “Hockney’s work is very diaristic.”

Man in Shower in Beverly Hills (1964): “As a contemporary audience we take for granted how radical and how brave his early work really was, at a time when homosexuality was still illegal.”

direction that he really didn’t want to take. He didn’t want to make paintings that looked like photographs, he wanted them in a much more tangible way to reflect the manner in which our eye and our brain move around a subject and have many different points of reference and perspective.” “He has always pushed very hard against the cyclopean view of the world,” confirms Edith Devaney. “‘Your eye is so much more sophisticated than the camera lens,’ he thinks.”

F

AMILY & FRIENDS. In 1957, Hockney, then only 20 years old, exhibits and sells Portrait of My Father at the “Yorkshire Artists Exhibition” in Leeds Art Gallery. It is the first example of a whole series of portraits and double portraits that he will be drawing from his intimate relationships. His parents, love interests, friends and even his dogs figure in often emotionally highly charged canvases that give an insight into his personal life. “Hockney’s work is very diaristic,” says Helen Little. “It is very revealing of a very interesting and exciting personal world, of the people that have come in and out of his life. Very often, Hockney is trying to work those relationships out himself, always encouraging the viewer to take his place in the dynamic of the relationship.”

| FOCUS BRUZZ

G

REAT EXPECTATIONS. “Like many British artists of the early 1960s, David Hockney followed the lure of America,” Helen Little says. “But his first visit to New York in 1961, though full of promise, was a bit of an anticlimax. He found a city that was in the midst of dreadful social upheaval, a great racial divide, poor health care and so on. Upon returning from his visit to the States he makes The Rake’s Progress, a series of sixteen etchings in which he compares 1960s New York to painter William Hogarth’s 18th century London. It’s a grimmer, darker story than he was expecting. But when he travels to California in 1964, it seems that he finds the paradise, this hedonic lifestyle and culture of America that he was hoping for. It’s where he discovers a much freer, more tolerant, more glamorous society, with a much livelier gay scene, and where his very celebrated and iconic pictures of men in showers, boys in swimming pools and beautiful architecture are made.”

H

UMAN VS CYCLOPS. “It’s a mistake when people see David as someone who is a real technophile,” says Edith Devaney. “He is not. He has a clear interest in new technologies and great technical ability, but he only sees technology as possibilities in the image making process. As a means rather than an end.” In particular, Hockney’s long relationship with the camera and the lens clearly shows that, Helen Little adds. “His ventures into Polaroid photography in the 1960s have led to his classic LA paintings. But in fact, they’re a reminder of a

© DAVID HOCKNEY

E

XPERIMENTATION. His highly personal artistic path led to a preference for experimentation at the crossroads with his eternal ambition to look intensely at the world around him. Photography became a lifelong companion, first as a touchstone for his naturalistic American canvases, later as a way of posing a problem, but Hockney is also busy with etchings, prints, Xerox machines, faxes and iPads. “It’s the constant throughout his studio life,” says Helen Little. “The different mediums help him express certain encounters in different ways.” “It’s amazing how he keeps picking up new mediums and works tirelessly, like a student, uncompromising in his determination to master the medium,” agrees Edith Devaney.

▼

© DAVID HOCKNEY

I

PAD. With “The Arrival of Spring, Normandy, 2020”, Bozar is also showing David Hockney’s most recent technological adventure: a series of 116 iPad paintings made during the first lockdown. “When David sent those paintings to his close friends, it changed our perceptions of the situation we were in, this utter sense of despair and anxiety,” Edith Devaney testifies. “‘They can’t cancel spring,’ he wrote.” It is a beautiful paradox, where Hockney uses the very same technology that inexorably demands our attention to return our gaze to nature. “To David it is the only way to register how the landscape responds to the changing of the seasons. ‘You can’t do it in paint, because you wouldn’t be quick enough.’ It is about that transience of light, that moment when you see the morning mist.

The iPad allows him to get down the essence of those fleeting moments in twenty minutes. It’s remarkable how he applies his experience of over 60 years to that new medium. How he works on that tiny screen, knowing the size he is going to print the pictures and how each gesture is going

David Hockney’s iPad painting “No. 147” (5 April 2020): “They can’t cancel spring.”

31

▼

DAVID HOCKNEY, FROM A TO Z

to be magnified. How he works through different layers in his Brushes app, especially adapted for him, sliding them out and pushing them back in.”

Spring will carry on, David Hockney will carry on.

J

OY. Despite his sense of experimentation, David Hockney does not forget his roots. On the contrary, his humble origins form the standard by which he measures his artistic practice. Art is a question of wonder, of the joy of looking intensely and of telling enchanting stories and it should tell those stories in a generous way, in a language understandable by everyone and in particular by his mother. “Those sort of family values have in a very meaningful way shaped Hockney’s views,” says Helen Little. “He once said that he has the vanity of an artist, meaning that he wants his work to be seen. He genuinely delights in people taking joy in seeing his work.”

BRUZZ | FOCUS

K

NOWLEGDE. David Hockney is a brilliant mind, both Edith Devaney and Helen Little assert. A man who is eager in life and has an insatiable hunger for knowledge. With Secret Knowledge, he also has a book to his name that argues that European painters were observing the

world with optical tools long before the invention of photography. A thesis with repercussions for the relationship between reality and art, which echo in his own complex relationship with photography.

L

ANDSCAPE PAINTER. An easel in the countryside appears completely out of date, but David Hockney could care less. The artist defiantly keeps on painting in the open outdoors.

“In the 1960s or 1970s, it would have been hard to predict that David would have moved into that direction,” Edith Devaney says. But that is Hockney. “He never leaves anything behind. He could start doing portraits again tomorrow and it wouldn’t be surprising. In fact, he’s done a few still lifes recently, which are extraordinary.”

M

OVING FOCUS. “When in 1983, David Hockney started studying Chinese scrolls – one of many examples of his tireless efforts to try to dispel the myth that Western art history is a superior form of depicting the world – his immediate response to the many perspectives integrated in this one body of work, comes in a series of lithographic prints, called Moving

Focus,” Helen Little says. “It is a title that is also telling of his own philosophy: that we’re never standing still, that the world is constantly moving around us, and that we are constantly moving in relation to it.” It is an idea that he also develops in his explorations of photography, whether driving through the landscape in a Jeep with nine cameras, to be able to look at it from different angles, or creating photo collages in which he stitches thousands of images together to create a composite image with multiple perspectives and realities. As he says himself: “The eye is always moving; if it isn’t moving you are dead.”

N

ATURE. “He is not some crazy outdoorsy person,” Edith Devaney says, when speaking about Hockney’s iPad excursions into the countryside. “He doesn’t get deep into ecology or the science of plant life, and I know he has always enjoyed city life. It’s all about seeking out the beauty of the world. Nature’s appeal is very much a visual one, it is an infinite source of subject matter.”

O

RDER OF MERIT. In 2012, David Hockney was appointed a member of the Order of Merit by the Queen. Twelve years earlier, he had refused a knighthood because: “I don’t value prizes of any sort. I value my friends.”

P

OP ARTIST FOR A MINUTE. Although life during the swinging sixties brought David Hockney into the path of pop art icon Andy Warhol, and the latter even did some portraits of the Briton, “right from the get-go, he fought against his characterization as a pop artist,” says Helen Little. “He did not want to belong to any particular artistic movement, he wanted to create his own path. His Tea Painting is the closest Hockney ever came to pop art, he once said, and I think that’s solely by virtue of the fact that he used a brand of tea (Typhoo) that just happened to be lying around the studio.” The Tea Painting was one of the works that was shown at “Young Contemporaries” a show at the Royal College of Art in 1962, that launched the British pop artists.

Q © DAVID HOCKNEY

UEEN’S WINDOW. Since 2018, Westminster Abbey has its own Hockney. The stainedglass window, commissioned to celebrate the reign of Queen Elizabeth II, depicts a country scene featuring hawthorn blossom growing near Bradford and was designed on the iPad.

David Hockney’s My Parents (1977): “Never worry about what the neighbours think,” was the powerful motto they lived by.

32

R S

EPRESENTATION. David Hockney’s eternal quest: How to capture the complexity of the three dimensions of the world in the two dimensions of the plane?

EXUALITY. One of the reasons why David Hockney so quickly rose to fame, against all the odds, had to do with an intimate part of himself. “I think we as a contemporary audience take for granted how radical and how brave his

© DAVID HOCKNEY / TYLER GRAPHICS LTD. PHOTO- RICHARD SCHMIDT

Hotel Acatlan: Two Weeks Later (1985): bend it like Hockney.

U

NDERGROUND. Hockney’s popularity owes a lot to the recognisability of his work and the freshness of its seemingly naive language. Though at times, that naivety fails to appeal. When his new design for London’s Piccadilly Circus underground station was presented a couple of months ago, it was met with some resistance, to say the least. The artwork, a hilarious take on the Tube logo, including an “s” inserted at the last moment, sparked reactions like: “Hey, David Hockney, a four-year-old called – he wants his subway art back.”

V

ANITY. David Hockney not only created portraits of his loved ones, he also made countless self-portraits. Apart from those mirror images, you can also consult the likes of Andy Warhol and Lucian Freud for a different take on the British icon.

W

ESTWOOD, VIVIENNE. The legend goes that David Hockney dyed his hair blond after seeing a television ad for Clairol hair dye in the 1960s, at a time when he had visited the United States for the first time and

HELEN LITTLE Curator “Works from the Tate Collection, 1954-2017”

was trying to craft his identity as an artist and a public figure. The fact is that not only his canvases are explosions of vibrant colours but that with his dandy aesthetic, stylish suits and quirky colour combinations, the artist is an inspiration to fashion designers himself.

Christopher Bailey, once the creative director of Burberry, is said to have based entire collections on Hockney’s style, and fashion superstar Vivienne Westwood named a checked jacket after him.

X

EROX. In 1986, David Hockney produced a series of Home Made Prints, using a friend’s office copy machine, quickly discovering that it could just as well function as a printing machine. “In fact, this is the closest I’ve ever

come in printing to what it’s like to paint: I can put something down, evaluate it, alter it, revise it, all in a matter of seconds.”

Y

ORKSHIRE WOLDS. When his mother died at the age of 98 in 1999, Hockney took some distance from painting. He returned from California to go and live in the Yorkshire countryside where she had passed away. It is there that he drove around with his Landrover, on which nine high-definition cameras were mounted to record the Yorkshire Wolds in all four seasons.

Z

AUBERFLÖTE. David Hockney’s 35 backdrops for a production of Mozart’s The Magic Flute at the Glyndebourne Festival Opera in 1977-1978 are part of a series of stage designs, which began with the theatre design for a revival of Ubu Roi at London’s Royal Court Theatre in 1966. “It was just another outlet for Hockney’s desire to work in as many different mediums,” says Helen Little. “It was a way to challenge himself technically. He has always, since childhood, enjoyed live music, going to concert halls, theatre, and especially opera.”

DAVID HOCKNEY: WORKS FROM THE TATE COLLECTION, 1954-2017 & THE ARRIVAL OF SPRING, NORMANDY, 2020 8/10 > 23/1, Bozar, www.bozar.be

DAVID HOCKNEY, ICOON TUSSEN SCHILDERSEZEL EN IPAD

DAVID HOCKNEY, UNE ICÔNE ENTRE CHEVALET ET IPAD

David Hockney is wereldwijd een van de beroemdste, meest invloedrijke, best verkopende en meest geliefde kunstenaars van onze tijd. Tegelijk ontsnapt de charmante, intussen 84-jarige Brit, die zich al ruim zestig jaar intens en met voelbaar plezier aan de drie dimensies van de wereld vergaapt, aan elke categorisering. Zo laveerde hij in zijn carrière, onder veel meer, tussen zinnelijke, in zwoel acryl gevatte zwembaden, podiumontwerpen, iconische portretten van dierbaren, fotocollages, experimenten met fotokopieermachines, faxtoestellen en iPads, in sobere lijnen gecodeerde exploraties van de eigen seksualiteit en weelderige landschapsschilderijen. Om die rijkdom ook te tonen, gooit Bozar de deuren open voor een double bill, die bestaat uit een grote retrospectieve van zijn werken uit de Tate-collectie en een verleidelijke greep uit de schilderijen die David Hockney tijdens de lockdown uit zijn iPad tokkelde.

David Hockney est un des artistes les plus réputés, les plus influents, les plus vendeurs et les plus appréciés de notre époque. Mais le charmant Britannique de 84 ans, qui joue avec les trois dimensions du monde de façon intense et avec un plaisir palpable depuis plus de soixante ans, échappe à toute catégorisation. Au long de sa carrière, il a, entre autres, touché aux piscines acryliques sensuelles, à la conception de scènes, aux portraits iconiques de ses proches, aux collages photos, aux expériences avec des imprimantes, fax et iPads, aux explorations codées de sa propre sexualité en traits sobres et aux peintures de paysages luxuriants. Afin de mettre en avant cette richesse, Bozar organise une double exposition, une grande rétrospective de ses œuvres de la collection Tate et une charmante sélection de peintures que David Hockney a faites sur son iPad pendant le confinement.

NL

| FOCUS

T

ATE. “Generosity is a word I use a lot when talking about David Hockney,” Helen Little says. “Not in the least because of the lifelong relationship that he has maintained with Tate: as a young artist gravitating to Tate in order to enjoy encounters with living artists and seeing works by historical figures that he loved, and, later in his career, giving extraordinary gifts to the institution to guarantee the audience to see his works in public collections.”

“Right from the get-go, Hockney fought against his characterization as a pop artist”

BRUZZ

early work really was,” Helen Little clarifies.

“These days, queer histories are only really just being opened up and explored historically. At the time when Hockney started producing work, and in a very coded, secret yet raw way was telling the story of his own struggles, homosexuality was still illegal in the UK.” Although the artist’s work in the 1960s would be filled with showering men and boys by the pool, his mother only grasped that he was homosexual when he was 45. In a beautiful, touching letter, she, who had always supported her son’s artistic aspirations, asked him to forgive her for not being there when he had most needed her.

FR

33

Culture. Théâtre

‘Les enfants ne sont pas des acteurs’ FR

La metteuse en scène belge au rayonnement international Anne-Cécile Vandalem conclut sa trilogie sur l’échec des utopies en emmenant le spectateur pour une fable entre réalisme et onirisme, au fond de la Taïga sibérienne. — GILLES BECHET

Avec Kingdom, Anne-Cécile Vandalem clôt la trilogie entamée avec Tristesses et poursuivie avec Arctique. Une trilogie qui a pour objet d’interroger les utopies et leurs échecs, la recherche d’un monde meilleur centré sur des petites communautés qui choisissent leurs propres règles. Ce dernier spectacle s’inspire librement du documentaire de Clément Cogitore Braguino ou la Communauté impossible. On y suit une communauté exilée en Sibérie Orientale menée par le patriarche Sacha Braguine. Affranchis de la société, ils apprennent à vivre en autarcie au cœur d’un environnement sauvage. Avec la naissance des enfants et leur éducation, c’est un autre apprentissage qui commence, et avec l’arrivée d’une autre famille ce sont les premiers conflits qui émergent.

Anne-Cécile Vandalem met en scène cette fable épique avec la puissance visuelle et émotionnelle

qu’on lui connaît, pour créer un monde fascinant à la frontière du réel et de l’onirique. Un monde qui nous questionne inévitablement sur nos propres choix.

Qu’est-ce qui vous a donné envie de vous inspirer du documentaire de Clément Cogitore ?

ANNE-CÉCILE VANDALEM : Les enfants.

Mon point de départ c’était vraiment l’envie de mettre en scène des enfants confrontés à la destruction de leur monde et d’écrire une histoire autour de ça. J’ai trouvé dans l’œuvre de Clément une forme de traduction poétique de ces questions-là qui m’intéressait bien plus que des travaux de recherche anthropologiques, sociale ou documentaire.

On peut voir dans cette histoire, dans le dénuement choisi par cette famille et par son dénouement, des résonances avec l’effondrement que

certains nous annoncent ?

VANDALEM : La fin de cette histoire y fait évidemment référence, mais je pense que de toute façon, le choix ne se pose pas. D’une manière ou d’une autre, un effondrement est déjà en cours et ça ne peut aller que dans ce sens-là. Est-ce que c’est l’unique porte, l’unique possibilité vers un vrai changement, je n’en sais rien. J’ai écrit à partir de l’histoire vraie de cet homme qui s’exile en Sibérie pour essayer de construire quelque chose et qui est rattrapé par le monde extérieur. Et il voit que ce qu’il essaie de construire est détruit par l’impossibilité de créer une paix interne avec sa propre histoire et son propre héritage, par l’entourage direct de sa famille et de ses voisins, et puis par le monde qui est systématiquement là pour diminuer sa puissance.

Le fait de ne pas montrer l’ennemi, c’est une manière de dire que

l’ennemi on se le construit ?

VANDALEM : Que ce soit dans Braguino ou dans l’histoire que j’ai écrite, on ne sait rien de l’ennemi.

C’est parce qu’on ne sait rien de cet ennemi, qu’on peut construire sa solidarité et sa force. Plus il sera dangereux, plus le groupe gagnera en puissance. On ne sait pas qui sont réellement ses voisins, qui sont ses ennemis. Pour le monde capitaliste violent qui débarque avec la volonté de raser l’entièreté de cette Taïga, je n’ai pas énormément de doutes. Pour le reste, on ne peut l’imaginer que par ce que la famille nous en donne et qui n’est qu’une interprétation.

Dans ce spectacle il y a beaucoup d’enfants, leur présence a-t-elle eu un impact sur la façon de travailler ?

VANDALEM : Complètement, mais c’est aussi ce que j’aime quand des dispositions nous obligent à changer notre manière de faire. Les enfants ne sont pas acteurs. Ils ont un rapport au réel, absolument différent du nôtre, ce n’est pas simplement qu’ils croient ce qu’ils font, ce n’est pas vrai. Ils n’oublient jamais qu’ils sont au théâtre. Un acteur a suffisamment de choses auxquelles s’accrocher pour arriver honnêtement à oublier qu’il est au théâtre et croire à un moment donné dans la fiction. À l’école, on apprend à s’appuyer sur des choses qui nous font être au présent. Le présent d’un enfant sur un plateau, c’est qu’il est

© CHRISTOPHE ENGELS

« Je voulais mettre en scène des enfants confrontés à la destruction de leur monde. » Dans son dernier spectacle, Anne-Cécile Vandelem s’inspire librement du documentaire de Clément Cogitore Braguino ou la Communauté impossible.

34

Anne-Cécile Vandalem La caméra est là pour montrer des choses qu’on ne saurait pas montrer autrement ?

1979, naissance à Liège. Études d’interprétation au Conservatoire royal de Liège.

VANDALEM : Oui et non parce que je les cache aussi pour les montrer.

Effectivement, il y a des choses que le théâtre ne permet pas. Je ne peux pas montrer les détails d’une main, je ne peux pas montrer un regard, je ne peux pas demander à un acteur de ne rien faire. Le discours intérieur d’un personnage ne passe pas, tout

2003, création de son premier spectacle Zaï Zaï Zaï.

2008-2013, trilogie sur l’habitation avec (Self) Service, Habit(u)ation et After the Walls (Utopia).

2012, création de Michel Dupont, réinventer le contraire du monde.

2016, lancement d’une nouvelle trilogie avec Tristesses.

mais en même temps, on ne sait pas où on est et on ne sait pas vraiment quand on est. Est-ce que cette famille est arrivée parce qu’il y a eu une maladie en Europe trente ans auparavant ? J’aime aussi noyer les temporalités, les rapports au réel.

Avec quels sentiments voudriez-vous voir le spectateur sortir de la salle ?

VANDALEM : Je ne fais pas du théâtre

documentaire, je ne fais pas du

« J’espère que les rêves des gens seront un peu différents la nuit après qu’ils ont vu le spectacle »

2018, création d’Arctique, dystopie écologico-futuriste.

Avec Kingdom, Anne-Cécile Vandalem clôt sa trilogie sur les utopies et leurs échecs. « D’une manière ou d’une autre, un effondrement est déjà en cours.»

au théâtre et il nous le rappelle tout le temps. Il est, d’une part, parfois extrêmement distrait et il peut aussi être extrêmement concret et donc forcer l’acteur.ice adulte à réagir autrement. Et il ne ment pas. Si dans une situation où un des personnages doit rassurer sa petite sœur, l’acteur n’a pas un contact physique avec cet enfant et n’essaie pas réellement de la rassurer, la scène sera toujours fausse.

Toujours. Un adulte chevronné va avoir des artifices qui lui permettront de détourner ça. Les enfants, ils n’en ont pas.

Ils vous sortent de votre zone de confort ?

VANDALEM : La plupart de ces enfants sont des petits citadins qui doivent incarner des enfants nés au milieu de la Taïga sibérienne qui n’ont pas vu d’autres êtres humains dans leur vie et qui ne connaissent que la forêt. Ce sont des choses qu’il

fallait leur faire comprendre, incarner, digérer et qui sont très, très loin de leur imaginaire. Ça nous oblige aussi à y croire beaucoup plus, à poser des questions fondamentales, c’est quoi être sur un plateau, c’est quoi croire à être au milieu de la forêt et pas jouer à être au milieu de la forêt.

Tous les outils que vous mettez en place scéniquement, c’est avec une envie, une obsession d’envelopper le spectateur dans la narration ?

VANDALEM : Complètement. C’est un pari que je fais avec lui dès les premières secondes de l’histoire : on est dedans et on rentre dans un autre monde. Sur le plateau, on essaie de créer des mondes qui ne sont pas des reproductions de la réalité, même s’ils partent de références à la réalité qu’on reconnaît mais qui se décalent pour devenir des mondes en soi.

doit être exprimé à moins d’être tout près. Effectivement, le théâtre s’arrête à cet endroit-là et c’est quelque chose qui me manque énormément. Mon théâtre est effectivement visuel, mais je fais d’abord un théâtre où se jouent des situations entre des personnages.

Pour raconter ces rapports-là, la caméra permet souvent de détourner, de tordre la voie principale et de donner un contrepoint à une situation, chose que le théâtre ne peut pas donner.

Il y a la musique et le chant dans une langue créée pour le spectacle.

VANDALEM : Comme dans Tristesses,

on crée un langage propre à cette histoire. C’est toujours dans cette tentative pour essayer de décoller de la réalité. On donne des empreintes de réalité, on reconnaît des choses

théâtre de propagande. Le message n’est pas servi sur un plateau, cette histoire suscite des questions et des nébuleuses. J’espère que les rêves des gens seront un peu différents la nuit après qu’ils ont vu le spectacle.

J’espère qu’ils feront des croisements avec les choses qu’on y aborde. Les rêves sont des croisements, des connexions entre les choses, un endroit où des préoccupations, des images et des intuitions créent un monde. Et j’espère qu’à la sortie de Kingdom, quelque chose se passe à cet endroit-là, mais pas nécessairement à l’endroit de la réflexion, de la conceptualisation.

Histoire de sortir un peu différent.e et avec des pistes pour dire les choses autrement.

ANNE-CÉCILE VANDALEM: KINGDOM 7 > 14/10, Théâtre National, www.theatrenational.be

HET LAATSTE KONINKRIJK

THE LAST KINGDOM

Na Tristesses en Arctique sluit de internationaal vermaarde regisseuse Anne-Cécile Vandalem haar trilogie af over utopieën en hun mislukking, over de zoektocht naar een betere wereld door middel van kleine gemeenschappen met hun eigen regels. Voor Kingdom baseerde ze zich losjes op de documentaire Braguino ou la communauté impossible van Clément Cogitore. “Mijn vertrekpunt was de wil om kinderen te regisseren die hun wereld naar de verdoemenis zien gaan.”

After Tristesses and Arctique, the internationally renowned Belgian director Anne-Cécile Vandalem closes her trilogy about utopias and their failure, about the search for a better world through small communities with their own rules. For Kingdom, she loosely based herself on the documentary Braguino ou la Communauté Impossible by Frenchman Clément Cogitore. “My starting point was the desire to direct children who see their world going to hell.”

NL

BRUZZ | INTERVIEW

© LAETITIA BICA

ANNE-CÉCILE VANDALEM

EN

35

BruxellesVies Storyboard STEVE MICHIELS

© KOEN VAN BUGGENHOUT

In de wolken van Brussel

Drie weken lang deelt een Brusselse creatieveling zijn/haar/ hun kijk op de wereld. CAMILLE PIER is slamdichter tussen poëtisch cabaret and cabareteske poëzie, die hij zowel performt op glamoureuze podia als in bibliotheken.

Instagram: @camille_nestor_josie

NL/ In de Sint-Kristoffelstraat, in het

Wie zich aan een spelletje een-twee-drie piano waagt tijdens het concert van de veelarmige Britse postpunkband Squid, hoeft dat niet met zijn leven te bekopen.

SQUID 8/10, 19.30, Botanique, www.botanique.be 36

centrum van Brussel, heeft een wolk zich vastgehecht aan een gevel. Hoog boven bomen, tags en auto’s, 70 vierkante meter groot in twee dimensies. In zacht roze, lieflijk blauw, terracotta en indigo. Het is het portret van Ihsane Jarfi, de jongeman die in 2012 vermoord werd in Luik omdat hij homoseksueel was. In de hoop zijn loden verdriet om te zetten in een gouden rouw, voert Ihsanes vader, Hassan Jarfi, actie tegen homofobie en racisme. Hij gaat spreken in scholen, werft fondsen voor projecten en organisaties.

In 2018 speelde het RainbowHouse, waar ik in die tijd werkte, een coördinerende rol bij de realisatie van het fresco ter nagedachtenis van Ihsane, en op een meer symbolische manier ook ter ere van de solidariteit tussen gemarginaliseerde gemeenschappen. De dag waarop de schildering werd ingewijd, was prachtig. Ik zag BPOC-artiesten, van verschillende overtuigingen, met queer identiteiten samen op het podium, samen praten, samen de straat opeisen om alle slachtoffers van discriminatie te eren. Ik zag Anthea Missy, de maker van het fresco, beven als een riet terwijl ze vertelde dat Ihsane en zij dezelfde verjaardag delen. Ik zag een optocht van honderden mensen in de zon, met bloemen, eerder dan met partijvlaggen.

Maar vanuit de politiek kwamen geweldige klappen, stoten en capriolen op ons af. Het idee ‘instrumentalisering van minderheidsgroepen’ was me niet helemaal duidelijk, maar ik heb toen in één dag tijd een jaar aan praktische lessen ingehaald. En dat dankzij iemand die de Oscar voor onfatsoenlijkheid verdient: Zuhal Demir (N-VA), staatssecretaris voor Gelijke Kansen. Een week eerder had ze een actieplan gepubliceerd met een waslijst aan maatregelen om lgbti-personen te ‘beschermen’. De hypocrisie zat hem in het feit dat ze het onveiligheidsgevoel van homoseksuele en transgender personen aanwendde om een racistische antimigratiepolitiek te rechtvaardigen, door te suggereren dat mensen die fysiek geweld plegen op lgbti-personen vooral Marokkanen zouden zijn.

Voelt u al wat er nu gaat volgen? Zuhal Demir baande zich die dag een weg door de menigte om zich op te dringen aan Hassan Jarfi, de vader die rouwde en in volle ramadan zat, om te proberen hem voor het oog van de camera haar actieplan te overhandigen. Ze kon alleen maar een handdruk laten vastleggen op foto, maar het beeld werd gedeeld op sociale media. Het achtervolgt me nog steeds. Gelukkig kan een simpel, vluchtig symbool van pixels op een tijdlijn de indigo en terracotta wolk van Ihsane niet doen vervagen. Dat probeer ik toch te geloven. Daarom ga ik er op tijd en stond naar kijken. Ik vestig mijn hoop op zijn geschilderde gezicht.

En toch... Men had ons kunnen wegzetten als ‘woke’ en ons met één handbeweging kunnen wegvagen, maar we hebben veel financiële en logistieke steun ontvangen om deze internationale dag in de strijd tegen lgbtqi-haat te organiseren. We waren duidelijk van nut, tot op zekere hoogte. En dat huizenhoge portret is nog intact. We creëren iconen, parabels, in het geheim, in het openbaar. We hangen onze sterren aan de muur en plakken slogans in het rond. En soms vertelt één symbool verschillende verhalen. Het hangt er maar van af wie ernaar kijkt.

De hele reeks herlezen?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

‘La quête du groove m’a toujours suivie’ FR

Visage de Rosas, la compagnie d’Anne Teresa De Keersmaeker, la danseuse basée à Bruxelles Soa Ratsifandrihana se lance dans sa première création: gr oo ve. La célébration de l’étincelle qui s’allume en elle lorsqu’un son met son corps en mouvement.

— SOPHIE SOUKIAS

Formée au Conservatoire National de Paris avant de danser pour des pointures telles que James Thierrée, Salia Sanou et Anne Teresa De Keersmaeker et sa compagnie Rosas, Soa Ratsifandrihana se propose dans son premier solo de rendre hommage aux multiples influences qui ont façonné son groove, et fait d’elle l’artiste qu’elle est aujourd’hui.

Un parcours jalonné de rencontres avec des chorégraphes incontournables mais aussi, et surtout, un amour pour la danse et la musique transmis par son cercle familial. « Depuis que je suis toute petite, je danse avec ma famille, mes parents et mon frère, dans le salon. Je suis d’origine malgache et toute célébration passe par la danse », dit Soa Ratsifandrihana. « Le groove appartient au champ lexical familial.

Pour moi, c’est une danse qui servait à incarner les musiques qu’on aimait mon frère et moi. En grandissant, nos

BRUZZ | PORTRAIT

© LARA GASPAROTTO

SOA RATSIFANDRIHANA

mouvements devenaient de plus en plus sophistiqués, jusqu’à incarner notre signature. »

MISE EN JOIE Si pendant longtemps Soa Ratsifandrihana a dissocié son groove, performé en famille, dans les fêtes et boîtes de nuit, de la danse contemporaine et ses théâtres, son solo gr oo ve puise dans ces deux univers.

Si ça n’était pas déjà le cas. « La quête du groove m’a toujours suivie. En parcourant les partitions plus cérébrales avec Anne Teresa De Keersmaeker, par exemple, je pense que j’ai toujours voulu garder un rapport d’improvisation ou de jeu avec la musique. » Pour Soa Ratsifandrihana, danse, musique et groove sont les mailles d’un même filet. « Le groove, c’est l’articulation d’un motif rythmique qui, dans la répétition, crée un balancement du corps incontrôlé qui me met en joie et me permet de vivre mes émotions avec intensité. » Même si, note l’artiste, le groove reste « une notion non quantifiable », qu’il appartient à chacun.e. de définir et de s’approprier. « Historiquement, le groove vient du swing et est apparu

dans les années trente dans la musique jazz. Le terme s’est ensuite étendu à plusieurs courants musicaux et esthétiques. Dans la pièce, j’en profite pour ouvrir la discussion sur le groove à deux musiciens qui sont justement dans des esthétiques très différentes. » À savoir le Français Sylvain Darrifourcq, batteur et compositeur faisant interagir feedback (Larsen) et rythme dans une esthétique proche du glitch, et le producteur et beatmaker hip-hop Alban Murenzi, du groupe belge Yellowstraps.

Au-delà de la danse et de la musique, le vocabulaire du groove exploré par Soa Ratsifandrihana se décline jusque dans la création lumière (Marie-Christine Soma), son costume de scène (Coco Petitpierre) et même dans la présence du public invité : « La configuration de la pièce est en quadri-frontal, un peu comme dans les cyphers hip-hop. Ainsi, le public participe à la dramaturgie du spectacle dans un moment que j’espère de communion. Parce que le groove est une expérience collective. » G R OO V E 12 > 16/10, Atelier 210, www.atelier210.be 37

Culture. Mixed media

LAURE PROUVOST EN FLAVIEN BERGER OVER HUN FILM, HUN BELEVING VAN BRUSSEL EN HUN IDEE VAN GEMEENSCHAP

‘We willen kijken wat er overblijft na de chaos’ NL

Eindelijk kunnen de Franse Brusselaars Laure Prouvost en Flavien Berger de film die in 2019 in première ging op de Biënnale van Venetië voorstellen in hun thuisstad. Deep see blue surrounding you gaat over fluïde identiteiten en arbitraire grenzen. “Streven we als kunstenaar niet allemaal een utopie na?” — TOM PEETERS, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

S

inds ze in 2013 de Turner Prize won, grijpen de tentakels van de gerenommeerde Franse multimediakunstenares Laure Prouvost (43) alleen maar wilder om zich heen. Haar visuele werk brengt installaties, video, muziek en taal op een vaak verrassende en spitante manier samen. In muzikant en producer Flavien Berger (35) heeft ze ter ondersteuning van haar rijke verbeeldingswereld nu ook een spitsbroeder gevonden die al even hybride is.

Het tweetal werd aan elkaar gekoppeld door Martha Kirszenbaum, de commissaris van hun show op de Biënnale van Venetië. In een surreële omgeving die veel weg had van een onderwatercinema zwom hun immersieve totaalspektakel behendig rond actuele thema’s als identiteitsfluïditeit, migratie en klimaatopwarming.

“Ik was niet vertrouwd met het werk van Laure omdat de kunstwereld niet mijn normale habitat is,” zegt Berger, die tijdens het interview in zijn geboortestad Parijs vertoeft, maar digitaal mee is aangeschoven aan de werktafel van Prouvost in

38

Molenbeek. “Maar haar solotentoonstelling in Antwerpen sloeg me met verstomming. Ik was verrast omdat haar kunst me deed lachen. Ook al behandelt ze zwaarwichtige thema’s, ze gaat er op een heerlijk lichte manier mee om.”

Prouvost herkende dezelfde speelsheid in Bergers muziek. “Dat had Martha goed gezien: we waren klaar om met elkaar te beginnen spelen. Ik vond Flaviens muziek heel melodieus, dromerig en zwevend – ideaal als soundtrack voor mijn universum, waarin ernstige onderwerpen gekruid worden met humor. Mijn kunst is soms arty en bevat veel verwijzingen, maar ik heb altijd geprobeerd om te vermijden dat ze snobistisch werd, want dat ondermijnt de toegankelijkheid.”

Hoe zijn jullie in Brussel terechtgekomen en waarom blijven jullie hier hangen?

FLAVIEN BERGER: Ik arriveerde acht jaar geleden om met vrienden een grote studio op te starten: De La Charge in de Théodore Verhaegenstraat in Sint-Gillis. Het was een huis met drie etages: de

BRUZZ | INTERVIEW

studio bevond zich op min één, op het gelijkvloers waren er kunstenaarsateliers en op de eerste verdieping zaten enkele designartiesten. Allemaal wilden we de Brussel-ervaring tot op het bot beleven. Omdat hier zoveel mogelijk is, ben ik daarna gebleven.

LAURE PROUVOST: Ik wilde dichter bij Flavien zijn.

(Lacht) Nu zijn we zowat buren, want hij woont in Anderlecht, op amper tien minuutjes. Eerder woonde ik jarenlang in Londen en Antwerpen. Ik hield van die steden en ik mis de vrienden, maar in Brussel beland je toch meer vanuit het idee om een avontuur te beleven. Je ontmoet er veel nieuwe mensen. Dat creëert mogelijkheden.

Dingen gebeuren hier makkelijker omdat er geen systeem is. Dat kan erg vervelend zijn, maar voor kunstenaars heeft het veel voordelen. In Frankrijk gaat alles er rationeler aan toe. Hier is alles plooibaarder. Je bevindt je in het centrum van de actie. Er is veel beweging en de kunstscène is ook nog erg jong.

Laure, in je film met de toepasselijke naam They parlaient idéale maakt een superdiverse groep van personages een utopische reis die eindigt in het Franse paviljoen van de Biënnale van Venetië. Zou Brussel ook de bestemming van zo’n trip kunnen zijn?

PROUVOST: Ja, misschien zelfs nog meer. Het

Wat is er nodig om je hier een burger te voelen?

BERGER: Dat is een vraag die ik mezelf de laatste tijd veel stel, want ik wil deel uitmaken van mijn

▼

Laure Prouvost met Flavien Berger op het scherm: “Brussel zit niet vast in het verleden, maar is in flux.”

fantastische aan Brussel is dat er veel nog moet gebeuren. De stad zit niet vast in het verleden, maar is in flux.

BERGER: In de utopie ligt het idee besloten dat ze tijdelijk is. Dat zou betekenen dat we in Brussel in transitie leven, en dat gevoel heb ik ook. Sommige delen zijn op weg om een nieuwe stad te worden.

Ik heb het zien gebeuren in Parijs, waar ik een kleine dertig jaar woonde. Maar in andere delen zie ik daartegen gelukkig veel weerstand. Waar ik zelf woon zie ik alvast nog veel hoekjes van vrijheid en woestenij. Een levendige stad heeft zulke kleine explosies van wildheid nodig.

PROUVOST: Londen was er twintig jaar geleden ook zo aan toe. Ik heb nog altijd een zwak voor de stad, maar ze is erg veranderd. Ketens domineren het straatbeeld. Alles moet er tegenwoordig waarde genereren, opbrengen. De woestenij is weg. Het paradoxale is dat precies omdat er niet zo goed zorg is gedragen voor Brussel, hier meer ruimte voor kunstenaars en muzikanten is ontstaan. Niet tot het systeem behoren is een uitstekende voedingsbodem voor vrijheid.

39

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

LAURE PROUVOST EN FLAVIEN BERGER OVER HUN FILM, HUN BELEVING VAN BRUSSEL EN HUN IDEE VAN GEMEENSCHAP

stad en mijn buurt. Vroeger had ik nooit naaste buren. Er waren alleen flatbewoners die onder of boven me woonden. Gemeenschapszin betekent voor mij: beginnen bij je dichtste buren. Begroet ze, schud ze de hand, vorm cirkels van vriendschap en zorg, en laat deze geleidelijk aan groter worden, zodat je na een tijd ook de andere mensen uit je straat kent. Zorg dragen voor wie en wat je omringt is de essentie.

PROUVOST: Je verbinden met je leefomgeving is een trage beweging, maar ik ben ervan overtuigd dat je moet blijven communiceren, zeker met mensen die geïsoleerd zijn. In de quartier waar ik woon blijft dat een uitdaging. Er is gettovorming, terwijl wisselwerking voor nieuwe generaties juist heel belangrijk is. Het is een van de redenen waarom ik hier ben komen wonen. Hier valt nog veel te zoeken en te vinden. In feite gaat mijn film over je tentakels gebruiken om je omgeving te voelen en je te laten versterken door de andere. Tegelijk voel ik me hier in Brussel nog altijd een buitenlander.

BERGER: Dat is juist zo fijn. Wonen in Brussel is één grote oefening in bescheidenheid. Je kan niet naar deze stad komen om ze te veroveren, en al zeker niet als je alleen Frans en Engels spreekt. Je zal altijd een minderheid zijn. Maar ik hou van het avontuur dat daarbij komt kijken, van het feit dat er nog zoveel te fiksen valt.

PROUVOST: Je moet de stad ook een beetje willen

versie speelt van ‘L’Italiano’ van Toto Cutugno.

BERGER: Willen we als kunstenaar niet allemaal een Facteur Cheval zijn? Streven we niet allemaal het idee na dat we in ons hoofd hebben, hoe utopisch of naïef het ook is?

PROUVOST: Soms ga ik voluit voor clichés, en dit zijn er twee. (Lacht) De bestemming van onze reis was natuurlijk Italië, een land waarover veel gemeenplaatsen zijn verspreid, niet het minst in de videoclip van ‘L’Italiano’ met zijn spaghetti en Romeinse beelden. Met mijn show op de Biënnale wilde ik onderzoeken wat het betekent om tot een natie te behoren, wat het doet met je identiteit als het systeem je constant in dat specifieke vakje stopt, terwijl onze reis natuurlijk juist duidelijk maakt dat onze identiteiten fluïde zijn. Met onze superdiverse groep overstegen we generaties, geslachten, rassen en naties.

Toen jullie de show in Venetië voorstelden, was de voordeur op slot. Waarom?

PROUVOST: Waarom heb je ze op slot gedaan,

Flavien? (Lacht) BERGER: Ik was de sleutel kwijt!

PROUVOST: We wilden het publiek vooral laten

voelen wat het betekent als je niet welkom bent langs de grote poort, maar steevast de achterdeurtjes moet opzoeken. Tegelijk steek ik de draak met het idee dat een natie op een Biënnale steevast

“Gemeenschapszin betekent voor mij: beginnen bij je dichtste buren. Begroet ze, schud ze de hand, vorm cirkels van vriendschap” FLAVIEN BERGER

bevechten, want soms is er gewoonweg geen houvast. Je moet jezelf constant herpositioneren.

In het begin van de film zegt de onderwijzer: “Permettez-moi de vous montrer d’où nous venons et où nous allons.”

PROUVOST: En hij doet dat aan de hand van een

mijter die hij heeft beschilderd met allerhande symbolen en personages uit de wereldgeschiedenis. Enkele duizenden uren werkt hij aan één mijter, maar voor zijn leerlingen is het een oneindige bron van verhalen. In de film wilde ik vooral mensen opvoeren die los van hun maatschappelijke status heel passioneel bezig zijn: kunstenaars, dansers en muzikanten uiteraard, maar dus ook een leraar, een priester, een goochelaar. Niet alles stond in het script.

Onderweg hebben we ook het toeval laten spelen.

Op een bepaald moment zien we een orkestje het fameuze Palais Idéal betreden van de beruchte Franse postbode en amateurarchitect Ferdinand Cheval, terwijl het nota bene een instrumentale 40

haar beste kunstenaars in de spotlights wil zetten, terwijl die zelf meestal meer ervaring hebben met de hoekjes en de steegjes achterom. Daar vinden ook de interessantste gesprekken plaats.

Aanschuivend voor de achterdeur was er ook meer interactie tussen de bezoekers, die er hun eigen privilege in vraag konden stellen. Tijdens de opnames van de film in 2018 domineerden stervende migranten in de Middellandse Zee het nieuws, terwijl we eigenlijk allemaal migranten zijn. Alleen heb ik het geluk beschouwd te worden als een expat, en kan ik me met minder politieke en sociale druk door het leven en de wereld bewegen dan veel andere migranten.

BERGER: Alle personages in de film streven naar een inclusievere wereld. Een van hen zegt letterlijk dat we allemaal zouden moeten samensmelten. De show in Bozar, met na de projectie van They parlaient idéale en begeleidende performances van vier personages uit de film ook nog concerten van Lafawndah (muzikaal alter ego van de muzikante Yasmine Dubois, red.) en mezelf, is een verdere exploratie van de originele

Flavien Berger vanuit Parijs: “Wonen in Brussel is één grote oefening in bescheidenheid.”

voorstelling in Venetië. We maken er een postapocalyptische aftershow van. We checken wat er overblijft na de chaos.

PROUVOST: Hopelijk worden de mensen die de show gezien hebben een tentakel van die boodschap. Het is bij uitstek mijn meest directe werk. Als je de zaal binnengaat, maak je er deel van uit.

Er duiken octopussen op in je kunstwerken en je films, op je bord op restaurant en in je taalgebruik?

Waar komt die fascinatie vandaan?

PROUVOST: Ik weet het niet. De eerste octopus zat

in mijn film The wanderer uit 2012, over een getormenteerde schrijver die zijn verhalen neerpent met verse octopusinkt. Misschien dat ik het daarom zo’n intelligente wezens vind… maar dan eerder op een fysieke dan op een mentale manier. Hun tentakels kunnen echt overal opduiken. Des te meer je erover leest, des te fascinerender je ze vindt. Wist je dat ze drie harten hebben? En dat het vrouwtje sterft wanneer haar eieren uitkomen? Ze offert zichzelf op voor nieuw leven, maar kan zo dus ook geen levenservaring doorgeven aan haar kroost.

BERGER: Ja, octopussen moeten elke generatie opnieuw beginnen. Crazy!

DEEP SEE BLUE SURROUNDING YOU / VOIS CE BLEU PROFOND TE FONDRE 8/10, 20.00, Bozar, www.bozar.be NUITS SONORES & EUROPEAN LAB BRUSSELS 6 > 10/10, Bozar, C12, La Vallée, www.nuits-sonores.be

© RETO SCHMID

TRAJAL HARRELL The Köln Concert

a tender choreography to Keith Jarrett’s The Köln Concert, the most successful piano solo recording of all time.

DANCE / 8 > 9 OKT / KAAITHEATER

© HANS MEIJER

METTE INGVARTSEN The Dancing Public

“Eigenlijk zijn we allemaal migranten. Alleen heb ik het geluk beschouwd te worden als een expat” LAURE PROUVOST

this solo blows up the solitary confinement of 2020 with an unstoppable mix of movements, music, and chants.

DANCE / 13 > 15 OCT / KAAITHEATER

BLUE IS THE WARMEST COLOUR

L’artiste multimédia française FR Laure Prouvost (43 ans) remportait le Turner Prize en 2013. Son travail visuel allie installations, vidéo, musique et langage d’une manière souvent surprenante et pointue. En la personne du musicien et producteur Flavien Berger (35 ans), elle a trouvé un allié pour soutenir son riche univers imaginaire. Ils peuvent enfin présenter dans leur ville le film Deep See Blue Surrounding You / Vois Ce Bleu Profond Te Fondre, projeté en avant-première en 2019 au pavillon français de la Biennale de Venise. Ces « nouveaux Bruxellois » ont un passeport français, mais ils prouveront aux Nuits Sonores que les identités, les frontières et les générations sont fluides.

The Brussels-based French EN multimedia artist Laure Prouvost (43) won the Turner Prize in 2013. Her visual work combines installations, video, music and language in an often surprising and pointed way. In musician and producer Flavien Berger (35), she has found a brother-in-arms whose work is just as hybrid and who can support her rich imaginary world. At last, they can now present Deep See Blue Surrounding You, the film that premiered in 2019 in the French pavilion of the Venice Biennale in their home city. The Brussels residents have a French passport, but will soon prove at Nuits Sonores that identities are fluid, generations bridgeable and borders arbitrary.

KRISTIEN DE PROOST & BWANGA PILIPILI SIMON, GARFUNKEL, MY SISTER AND ME

© DANNY WILLEMS

LE BLEU EST UNE COULEUR CHAUDE

a show about rivalry in all its forms. and about the right to keep singing whatever you want.

THEATRE / 12 > 21 OCT / AT LE RIDEAU DE BRUXELLES

kaaitheater.be

KaaiAd_BRUZZ_20211006.indd 1

09/09/2021 10:15

Culture. Cinéma

‘Personne ne doit jamais être réduit à un diagnostic’ FR

Enfin, un réalisateur belge qui ne s’appelle pas Dardenne en lice pour la Palme d’Or. Ce n’est pas un hasard si c’est Joachim Lafosse. Avec le captivant Les Intranquilles, le Bruxellois de 46 ans suscite le débat autour du bien-être mental. « C’est une fiction, mais je révèle en fait une partie de ma jeunesse. » — NIELS RUËLL, PHOTO : SASKIA VANDERSTICHELE

Joachim Lafosse a enfin concouru dans le cadre de la sélection officielle du Festival de Cannes. Ça se passait en juillet dernier. Avec Élève Libre, L’Économie du couple et À perdre la raison, il a manqué à chaque fois de peu la place prestigieuse qui retient l’attention du monde entier. Le saisissant Les Intranquilles, interprété avec intensité par Damien Bonnard et Leïla Bekhti, montre comment une jeune famille se heurte à ses limites. Les phases maniaques et dépressives du peintre-père-mari Damien sont lourdes à porter. « C’est une fiction, mais je m’inspire en fait de ma jeunesse », avoue d’emblée Lafosse. « Quand j’avais huit ans, ma mère m’a dit : ‘Joachim, j’aime ton père mais nous allons divorcer parce que je ne peux plus supporter cette maladie.’

Enfant, je ne comprenais pas. En tant qu’adolescent, jeune adulte et adulte, j’ai longtemps pensé avec colère : ‘Si tu aimes mon père, reste avec lui’. » Sur les conseils d’une petite amie, Lafosse commence une psychothérapie vers l’âge de dix-huit ans. « Lors de la première séance, je fonds en larmes au bout de quinze minutes et j’avoue ma peur d’être bipolaire, comme mon père et ma grand-mère. » Aujourd’hui, ce réalisateur passionné porte un regard très différent sur la bipolarité de son père et le divorce de ses parents. « Il a fallu, après 42

limites. Mais aujourd’hui, je peux aussi dire avec vingt ans de psychothérapie, que j’aie 46 ans pour soulagement que mon père a arrêté le lithium comprendre tout cela et en faire un film doux et depuis trente ans et qu’il n’est plus hospitalisé. beau. Avec cette phrase, ma mère m’a confronté à J’ai dû lui promettre de souligner dans les quelque chose que tout le monde rencontre dans interviews qu’il est possible de continuer à mener une histoire d’amour sérieuse. À un moment ou à une vie stable. Grâce à la thérapie, on peut un autre, on se heurte aux fautes, aux défauts et apprendre à gérer ses peurs et ses troubles. Il l’a aux manies de l’autre. La question est de savoir si prouvé et j’en suis incroyableon peut les gérer, si on peut accepter l’autre tel qu’il ou elle ment fier. Je suis également est. La réponse n’est pas très heureux de ne pas attendre toujours oui. J’aborde cette d’une rencontre la normalité. » Joachim Lafosse question dans un film de fiction Après chaque avant-predans lequel l’homme-père-mari mière, Lafosse est accosté par Naît en 1975. Est originaire de Forest (Bruxelles). est un peintre bipolaire. Mon des spectateur.ice.s submerpère était maniaco-dépressif et gé.e.s qui veulent raconter leur 1997-2001 : étudie la réalisation photographe. » histoire. « C’est encore pire que à l’IAD. ce que je pensais. Beaucoup de 2004: débute avec Folie privée.

HISTOIRES DE LIMITES gens reconnaissent la situation Un habitué des grands festivals parce que quelqu’un dans leur Lafosse a également reçu une depuis 2006, année où Venise a entourage proche lutte contre la précieuse leçon de vie de son sélectionné son film Nue Probipolarité ou l’alcoolisme, la père. « Grandir avec un père priété avec Isabelle Huppert. dépression, la psychose, la maniaco-dépressif, c’est être À Cannes, il a déjà présenté schizophrénie, le burn-out, etc. constamment confronté à la Élève libre, L’Économie du Les aidant.e.s sont souvent violence de quelqu’un qui ne couple et À perdre la raison. livrés à eux-mêmes et doivent connaît pas de limites. Depuis Juillet 2021 : tente de décrocher veiller à ce que leur propre l’âge de 25 ans, je n’ai jamais la Palme d’Or avec Les Intransanté mentale n’en pâtisse cessé de faire des films qui quilles. pas. » « Je ne suis qu’un réalisaremettent en question les limites et la nécessité des teur de films, ce n’est pas à moi

de le dénoncer, mais il me semble assez évident que nous devons tou.te.s prendre le bien-être mental plus au sérieux. Les nouvelles générations le font déjà, mais il y a encore beaucoup de travail à faire. Trop de personnes cachent leur diagnostic au monde extérieur par peur des préjugés et de l’exclusion. Nous devons de toute urgence cesser de les considérer uniquement comme des personnes bipolaires, schizophrènes ou dépendantes. Personne ne doit jamais être réduit à un diagnostic. »

mettent ou refusent parfois de mettre montrent que Les Intranquilles se déroule pendant la pandémie. « Ce n’est pas un hasard si Thierry Frémaux (délégué artistique du Festival de Cannes, NDLR) y a vu un lien avec l’actualité.

Dans le film, Leïla découvre qu’elle souhaite aussi autre chose que s’occuper d’un mari maniaco-dépressif. Elle veut aussi être une amoureuse, une restauratrice de meubles, une mère et une amie.

Je pense qu’en tant que société, nous avons pris conscience que vivre en fonction du coronavirus,

PEINDRE TOUTE LA NUIT Pour donner à la peinture un aspect authentique, Lafosse a fait appel à l’artiste Piet Raemdonck. « Je suis la peinture contemporaine et Piet Raemdonck est un grand peintre flamand. Sa collaboration a été une bénédiction. Van Gogh de Maurice Pialat, Camille Claudel de Bruno Nuytten et Mr. Turner de Mike Leigh sont de rares exceptions : en général, les films dépeignent les peintres et la peinture de façon affligeante et médiocre. Je voulais éviter ça. Piet m’a proposé de peindre une série qu’il appelle Désordre ou Déplacement, et qui s’inscrirait dans le cadre du film. Damien, peintre de formation, a passé des semaines avec Piet et il a terminé devant la caméra des toiles que Piet avait commencées.

C’est extrêmement généreux ! Cela donne au film sa beauté et son authenticité. Parfois, j’arrivais le matin sur le plateau et je découvrais que Piet et Damien avaient peint toute la nuit. » Les Intranquilles a été tourné l’été dernier entre les deux confinements. Malgré les protocoles draconiens liés au covid, Lafosse était sur un petit nuage. « Les acteur.ice.s et l’équipe étaient très heureux de pouvoir reprendre après des mois d’incertitude. Mais au-delà de cela, leur implication était énorme. Ils n’arrêtaient pas de me parler et, le soir, ils étaient impatients à l’idée de la prochaine journée de travail. Je n’avais jamais vécu cela auparavant et c’est mon neuvième film.

Ils ont également confirmé mon intuition que Damien et Leïla allaient magnifiquement incarner les personnages. Loin de mes parents et c’est ce qu’il fallait. Quand ils ont demandé de nommer leurs personnages Damien et Leïla, je ne me sentais plus seul. » Les masques buccaux que les personnages

« Il a fallu, après vingt ans de psychothérapie, que j’aie 46 ans pour comprendre tout cela et en faire un film doux et beau » JOACHIM LAFOSSE

ce n’est pas une vie. On ne peut pas nier la réalité.

Le virus est toujours en circulation. Nous devons le combattre rationnellement. Nous devons prendre soin de nous et de nos proches, donc garder nos distances, porter un masque et se faire vacciner. C’est une évidence. Mais, et je choisis mes mots avec soin, la culture est au moins aussi importante pour notre guérison que les vaccins.

C’était une erreur monumentale de considérer la culture comme non essentielle. Elle l’est. C’est par la culture que nous découvrons que nous sommes plus que des victimes potentielles du covid. La vie ne peut pas être vécue que sous le signe du covid. Nous devons ressortir. Penser à nous. Boire, parler, danser avec les autres.

Retourner aux théâtres et au cinéma. » LES INTRANQUILLES BE, dir.: Joachim Lafosse, act.: Damien Bonnard, Leïla Bekhti, Gabriel Merz Chammah Sortie: 6/10

AUTOBIOGRAFISCHE FICTIE

AUTOBIOGRAFICAL FICTION

Eindelijk dong er nog eens een Belgische filmregisseur naar de Gouden Palm die niet Dardenne heet.

Niet toevallig is dat Joachim Lafosse. Met het beklijvende Les intranquilles wakkert de 46-jarige Brusselaar het debat rond mentaal welzijn aan. De door Damien Bonnard en Leïla Bekhti intens vertolkte, aangrijpende film toont hoe een jong gezin op zijn limieten botst. Loodzwaar om dragen zijn de manische en depressieve fases van vader-echtgenoot Damien, een schilder. Lafosse spreekt uit ervaring: “Het is fictie, maar in feite doe ik mijn jeugd uit de doeken.”

At last, there is a Belgian film director not called Dardenne who competed for the Golden Palm. It is no coincidence that this is Joachim Lafosse. With the captivating Les Intranquilles, the 46-year-old from Brussels stirs up the debate on mental well-being. Intensely performed by Damien Bonnard and Leïla Bekhti, Les Intranquilles is a poignant portrayal of how a young family reaches its limits.

The manic and depressive phases of father-husband Damien, a painter, are difficult to bear. Lafosse speaks from experience: “It is fiction but in fact I am reliving my youth.”

NL

BRUZZ RA

D

98.8 FMIO

of via BR U

ZZ.be/live

WHATZZ UP? ELKE WERKDAG VAN 12U TOT 14U

MET BRAM VAN DE VELDE

BRAM BRENGT JE TIJDENS DE LUNCH DE LAATSTE UPDATES UIT DE STAD

EN

43

Under the skin

WAT ROERT ZICH IN DE ARTISTIEKE ZIEL VAN NINA DE VROOME?

‘Ik heb te veel fantasie voor fictie’ NL

Van honingraat tot kosmos, die afstand legt de Nederlands-Brusselse filmmaakster Nina de Vroome af in haar nieuwe documentaire Globes. “Door intens te kijken naar de dingen kan er iets wonderlijks ontstaan.”

BRUZZ | PORTRET

— KURT SNOEKX, FOTO: HELEEN RODIERS

“Ik ben opgegroeid in een klein dorpje in Nederland, met een enorm ongeduld om de wereld te ontdekken,” vertelt Nina de Vroome aan de rand van het Dudenpark, net achter de Jardin Essentiel. “Eerst verbeeldde ik een hele wereld in het bos achter het huis, maar gaandeweg begon ik ook te dromen van het echte leven dat zich vast ergens afspeelde buiten het dorp. Ik voelde een heel sterke aanwezigheid van dingen die nog niet gekend waren,

vertelt ze wanneer een hondje dartel voorbij stuift. “Ze is al vijftien,” roept haar baasje lachend. Verwondering houdt jong. “Het is ook een mooi woord: ‘verwondering’. Alsof er door intens te kijken naar de dingen iets wonderlijks kan ontstaan. Misschien is dat wat ik probeer te doen in mijn films.”

Met Globes is er net een langspeeldocumentaire aan die filmografie toegevoegd. Een film als een weefsel, dat zich opspant tussen

“Langzamerhand bekruipt me het gevoel dat er steeds minder te ontsluieren valt”

politiehonden of geluid. Binnen dat thema begin ik eerst heel wild te associëren en dan een bepaalde logica aan te brengen. Als filmmaker speel je een spel met de wereld.”

Door tegelijk te observeren en te verbeelden, afstand te nemen en te naderen. “Documentaire is zo fascinerend, omdat het een kunstvorm is die vertrekt vanuit het leven.

Je staat heel erg in contact met de realiteit, je werk bestaat er dan uit om daar een verhouding toe te vinden. Alleen al door een shot te maken, een uitsnede van de wereld, krijg je een beeld dat betekenis genereert. Die transformatie van de werkelijkheid is magisch.”

“Voor fictie heb ik te veel fantasie,” lacht Nina de Vroome.

“Omdat je begint met het witte blad van een scenario, lijken er te veel mogelijkheden open te liggen. En ik vond het spel tussen acteurs, logica van continuïteit in tijd en ruimte niet zo interessant als de interacties tussen mensen en dingen, mensen en dieren, of hoe het ene beeld volgt op het vorige.”

SCHOONHEID

die nog ontdekt moesten worden.

Dat gevoel een ontdekkingsreiziger te zijn, heb ik nog steeds. Ik kan vanwaar ik woon ver uitkijken over de stad en die toonde zich in mijn hoofd steeds als een onontgonnen terrein. Maar gaandeweg duiken er steeds meer punten op waar ik al eens ben geweest. Zo langzamerhand bekruipt me het gevoel dat er steeds minder te ontsluieren valt.

Alles is gefilmd, ontsloten. De echte wereld die ik zocht, bleek er altijd al te zijn geweest. En dus moest ik andere manieren vinden om nog dingen te ontdekken.”

Er schuilt een weergaloos mooie poëzie in de ziel van Nina de Vroome. Een manier om te kijken naar de dingen tot ze opglanzen.

“Verwondering is misschien gewoon mijn manier van in het leven staan,” 44

zon, bloemen, bijen, bijenhouders.

Tussen plaats en tijd, tussen vleugelslag en koestering. In één wonderlijke beweging gaat Globes van het minuscule naar het kosmische. Als een vloeibare, rituele dans. Alsof je een mythe ziet ontvouwen, die zich aanhoudend onder onze ogen afspeelt. “Bijen zijn heel erg gelinkt aan verhalen, aan culturen. Er heeft zich een parallelle geschiedenis afgespeeld tussen mensen en bijen, een geschiedenis die een complexiteit in zich draagt die ik niet in één keer kon bevatten.

Met een film lukte dat misschien wel, dacht ik.”

UITSNEDE “Er is eerst een thema, een concept dat me blijft bespoken,” vertelt Nina de Vroome. “Iets als honingbijen of

Het is wonderlijk hoe Nina de Vroome in haar films eenvoud in een zekere frictie, een diepe complexiteit laat uitvloeien. “Ik denk dat dat te maken heeft met heel lang kijken

naar wat zo evident is geworden dat we er ons niet meer bewust van zijn.

Het kleinste, meest banale beeld kan je ontrafelen tot iets wat linkt aan geschiedenis, psychologie, poëzie, biologie, politiek... Dan probeer ik dat beeld de ruimte te geven, zodat het zich kan verhouden tot die complexiteit. Zoals Brane, de Sloveense koninginnenkweker, die in de honingraat de verschillende kleuren pollen aanwijst en zo tegelijk vertelt over het landschap, de diversiteit, zijn kennis en innige band met de natuur. De eenvoud van scènes die werelden kunnen oproepen, is voor mij een manier om het teveel aan gedachten te ordenen en om beelden als kern te laten fungeren van wat mij raakt.”

“Een beeld is altijd een subjectieve indruk, een manier om de wereld vorm te geven. Wat je een poëtische manier van kijken kan noemen, is voor mij het streven naar de meest kernachtige uitdrukkingsvorm. Hier ruimte aan geven, is fundamenteel voor een samenleving, voor menselijkheid. Wat leven onderscheidt van overleven is ruimte en tijd hebben voor verdieping, rituelen, herinnering, schoonheid.”

GLOBES Screenings: 10 & 15/10, 20.00, Cinéma Nova, www.nova-cinema.org & online beschikbaar op Avila (avilafilm.be)

DU NID D’ABEILLES AU COSMOS

FROM HONEYCOMB TO COSMOS

Du nid d’abeilles au cosmos – c’est la distance parcourue par la cinéaste néerlando-bruxelloise Nina de Vroome dans son nouveau documentaire Globes. Un film tel un tissu, qui s’étend du soleil, aux fleurs, aux abeilles et aux apiculteurs, qui étire le lieu et le temps afin de représenter le lien ancestral entre l’homme et l’abeille. En un seul mouvement magique, des ailes minuscules au mythe. « Regarder intensément les choses peut faire naître quelque chose de merveilleux. »

From honeycomb to cosmos – that is the distance covered by Dutch-born, Brussels-based filmmaker Nina de Vroome in her new documentary Globes. A film that is like a sensitive fabric, reaching between sun, flowers, bees and beekeepers, stretching place and time in order to represent the ancient bond between man and bee. In one magical, poetic movement from minuscule wings to overwhelming myth. “By looking intensely at things, something wonderful can emerge.”

FR

EN

BRUZZ | INTERVIEW

Nina de Vroome Geboren in 1989 in een klein dorpje in Nederland Studeert film aan het KASK in Gent, en maakt in die periode Voortaanvluchtig (2012) en haar afstudeerproject Waves (2013) Bouwt voort aan een poëtisch documentair oeuvre met Een idee van de zee (2016) en Het geluk van honden (2018) die worden vertoond op festivals als Visions du réel en het International Film Festival Rotterdam Ze geeft ook les en is medeoprichter van Sabzian, een online magazine over film (www.sabzian.be)

TRAINS & TRACKS

Boris Charmatz et Emmanuelle Huynh © Laurent Philippe

© Andre Liohn

Walk With Amal Street parade and performances in Brussels

6 + 7 Oct.’21 Info: bozar.be

One little girl, one big hope

Chaire Mahmoud Darwich – Bozar † Good Chance & Handspring Puppet Company † Théâtre National Wallonie-Bruxelles † La Monnaie · De Munt † Eastman | Sidi Larbi Cherkaoui † Plateforme Citoyenne des réfugiés † Circus zonder handen † Cultureghem † De Kriekelaar † P.A.R.T.S † …

Première in België

BORIS CHARMATZ /TERRAIN La Ronde

Bijdragen aan de ontwikkeling van Brussel spreekt je aan?

Kom dan bij Brussel Fiscaliteit!

We werven aan op masterniveau: IT, financiën en facilities.

15.10.2021 Stationshal Brussel Noord

doorlopend van 16u tot 22u – 3 loops van 2 uur

16.10.2021 Ancien Tri Postal Charleroi

17u tot 19u – 1 loop van 2 uur

In Boris Charmatz’ versie van Arthur Schnitzlers ‘Reigen’ (la Ronde) maken 16 performers een menselijke lus van dansende, zingende en pratende duo’s. Een collectief moment, een explosie van liefde.

Tijd om elkaar weer te ontmoeten!

Gratis maar gelieve op voorhand een tijdslot te reserveren via charleroi-danse.be

AMBASSADE DE FRANCE EN BELGIQUE

We bieden: een moderne en innovatieve organisatie, zinvolle jobs, stimulerende uitdagingen, aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden, een goed evenwicht tussen werk en privéleven, talrijke ontwikkelingsmogelijkheden en vele andere voordelen.

Solliciteer op fiscaliteit.brussels/nl/jobs

BRUZZ Select. Eat & Drink

Smash is de nieuwe plek om krokante smashburgers te proeven.

Ook de veggie versie is niet te versmaden.

Smash, een smaakbom NL

Een nieuwe zaak in Elsene bewijst dat de smashburger nog niet uitverteld is.

Deze hippe streetfoodkantine heet kort en krachtig Smash.

— MICHEL VERLINDEN, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

SMASH

••••

rue Van Elewyckstraat 1, Elsene/Ixelles, www.smash. brussels wo/me/We > vr/ve/Fr 12 > 14.30 & 18 > 22.00, za/sa/Sa & zo/di/Su 12 > 22.00

Even terugspoelen naar december 2020. Weinig Brusselaars, met uitzondering van zij die regelmatig in de Verenigde Staten komen, hadden toen al gehoord van de smashburger. Tot het etablissement Rambo ermee uitpakte.

Wat er zo speciaal is aan de smashburger? Door het vlees op de bakplaat te pletten wordt de beroemde ‘Maillard-reactie’ in gang gezet, een chemisch proces waarbij het vleesnat karamelliseert. Dat maakt het vlees lekker krokant en vermenigvuldigt de smaak.

Sinds de opening is Rambo een doorslaand succes. We

overdrijven niet als we schrijven dat de smashburger dé hit van 2021 was. Maar het einde van de hype is nog niet per se in zicht, zoals Smash bewijst.

BIO, BIO, BIO Smash, een initiatief van het koppel achter de foodtruck Caravan Kitchen, doet meer dan gewoon voortzetten wat er al was. Het decor is hip en stads, logisch voor een plek die draait om streetfood: met een betegelde toog als voornaamste visuele element. In de redelijk krappe ruimte zien we acht stoeltjes met de rug naar de keuken, een fresco van Atelier

Louves dat het midden houdt tussen geometrie en natuurlijke vormen, neonlichten, en imposante buizen in gegalvaniseerd staal. Christophe en Stéphanie, de bezielers, mikken op een korte keten, en doen dat bijvoorbeeld via een partnerschap met de Ukkelse beenhouwerij Carné. Die bezorgt een op maat gemaakte hoeveelheid vlees, dat ze op haar beurt aankoopt bij Cowbio, een Ardense coöperatieve van kleine producenten die onder meer werkt met Limousin-runderen – 100% bio gegarandeerd. Het broodje van speltbloem is soepel en smeuïg, zoals het

hoort, en afkomstig van een Waals-Brabantse biobakkerij.

De frietjes (3,50 euro met saus) zijn gemaakt van biobintjes gebakken in olijfolie.

Wij probeerden de veggie versie (9,50 euro), die echt de moeite loont omdat ze niet probeert vleessmaken te kopiëren. De bereiding is een tour de force met crème van biet, verse kaas en look. In het midden ligt een stuk gefrituurde halloumi, de Cypriotische kaas met halfharde textuur. Ook avocado, radijs, granaatappelpitten en een mespunt munt maken van elke hap een waar genot. En wat we daarbij dronken? Een overheerlijke Théorème de l’Empereur (4,50 euro) uiteraard, gebrouwd met groene thee en jasmijn door de ploeg van L’Ermitage (Anderlecht). Afsluiten deden we 100% vegan met een smeuïg stuk bananenbrood (3 euro).

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

Libres de nuit FR

Avec un immense talent narratif, Philippe Lacôte signe un drame carcéral shakespearien qui tend un miroir à la Côte d’Ivoire déchirée. La Nuit des Rois est un film qui fait peur, vous voilà prévenu. — NIELS RUËLL LA NUIT DES ROIS

••••

CI, dir. : Philippe Lacôte, act. : Bakary Koné, Steve Tientcheu, Issaka Sawadogo, Denis Lavant

Il n’y a aucune raison de ne pas appeler La Nuit des Rois un drame carcéral, sauf peut-être le fait que ce superbe film ne ressemble en rien à un drame carcéral. Agréablement vous y perdre est une option, mais quelques points d’attache ne gâcheront certainement pas la narration diverse et colorée.

Au contraire.

L’imagination du réalisateur Philippe Lacôte s’emballait à chaque fois que, enfant, il allait visiter sa mère à la Maison d’Arrêt et de Correction d’Abidjan (Maca), détenue pour son engagement politique. Dans cette prison d’État ivoirienne notoire et immense, en bord de forêt, les détenus sont plus ou moins livrés à eux-mêmes. On imagine donc la suite. Dans son film, Maca se prépare à un rituel particulier. La tradition veut que les nuits de lune rouge, un « Roman » ou

Dans La Nuit des Rois, Bakary Koné incarne un jeune détenu désigné comme conteur par le roi de la prison Barbe Noire pour divertir les détenus assoiffés de sang les nuits de lune rouge.

conteur est désigné afin de divertir les détenus assoiffés de sang avec ses histoires fortes. S’il n’y parvient pas ou s’il est en manque d’inspiration, il ne survit pas. Le roi de la prison dantesque Barbe Noire (Steve Tientcheu, croisé dans Les Misérables de Ladj Ly), dangôro malade et par conséquent menacé, désigne

un gringalet et jeune nouveau venu (Bakary Koné). Ce dernier est un peu dépassé mais après un début chancelant, il parvient à capter l’attention des détenus avec l’histoire poignante, violente et virile de la montée et du déclin du chef de bande récemment assassiné Zama King.

SAUVÉS PAR L’IMAGINATION Même si parfois, l’histoire n’a ni queue ni tête, le public devient tellement euphorique qu’il commence à mettre en scène l’histoire épique en chantant et en dansant, prenant ainsi progressivement le relais de l’horrible réalité de la prison.

Grâce à l’imagination, plus personne n’est emprisonné, et c’est le début d’une véritable extravagance. Attendez-vous à de la pantomime, à l’acteur culte français Denis Lavant comme personnage farfelu avec un poulet sur l’épaule et même d’une guerre des tribus spectaculaire avec des

48

guerriers disposant de pouvoirs magiques.

Lacôte en fait parfois un peu trop dans le délire énigmatique et utilise parfois trop la carte du mysticisme et des effets spéciaux, dont la valeur ajoutée est discutable.

Mais en marge de son film délirant, sauvage et magico-réaliste, unique en son genre, on retrouve toutes sortes de magnifiques images particulières et passionnées.

Et bon à savoir, le personnage de Zama King a réellement existé et est en quelque sorte le symbole du cauchemar (guerre civile, enfants-soldats et horrible dictature du président Laurent Gbagbo) de la Côte d’Ivoire du début du XXIe siècle.

Au lever du soleil, La Nuit des Rois s’est transformée en métaphore obscure et critique de ce pays victime de violences cycliques. Le film ravive également un souvenir passionnant d’histoires narrées dans le style des Mille et Une Nuits.

FESTIVAL

MORE FILM

Docu’s in de stad!

NL

Met Frederick Wiseman haalt het documentairefestival En Ville! een van de grootste Amerikaanse documentairemakers ooit naar Brussel. — NIELS RUËLL

Feest in de stad voor de liefhebbers van boeiende bioscoopdocumentaires, want En Ville! staat voor de deur.

Het festival liet zijn oog onder meer vallen op het in Berlijn bekroonde Nous van Alice Diop. Zij gaat na of de heel diverse bewoners van het gebied dat wordt doorkruist door de B-lijn van de Franse vervoersmaatschappij RER een ‘wij’ kunnen vormen. Dichter bij huis buigen Lietje Bauwens en Wouter De Raeve zich over de WTC-torens. In WTC: a love story laat het duo politici, activisten, torenbezitters en architecten spreken die betrokken zijn bij de huidige bouwontwikkelingen en -plannen voor de ooit door modernistische grootheidswaanzin kaalgeslagen

BOXING GYM

Noordwijk. We kijken ook uit naar de avant-première van Les prières de Delphine. Rosine Mbakam, die internationaal opviel met Chez Jolie coiffure, portretteert een jonge Kameroense moeder die er na misbruik goed aan dacht te doen een oude Belg te huwen.

BRUZZ komt er volgende week, naar aanleiding van de bioscooprelease, op terug.

De internationale competitie van En Ville! wordt dit jaar onbedoeld overschaduwd door de komst van eregast Frederick Wiseman. Cinematek herneemt negen films van deze messcherpe observator en onvermoeibare chroniqueur van de Amerikaanse samenleving, die als geen ander instituten en microkosmossen kan

doorlichten. Titicut follies, zijn debuut uit 1966, is een ontluisterende weerspiegeling van de mensonterende toestand in een inrichting voor criminele psychiatrische patiënten. Boxing gym (2010) is het portret van de zondagsboksers en professionelen, de mannen en vrouwen, kinderen en bejaarden van een kleine boks- en fitnesszaal in Austin, Texas. National Gallery (2014) toont het reilen en zeilen van het overbekende Londense museum. Op 90-jarige leeftijd stelde Wiseman vorige jaar in Venetië nog City hall voor, een blik op de werking van het stadhuis van Boston die je ongetwijfeld de ogen opent.

EN VILLE 7 > 15/10, verschillende locaties, www.festivalenville.be

1

Holgut •••• BE, dir.: Liesbeth De Ceulaer

NL/ Liesbeth De Ceulaer neemt je na de Amerikaanse avonturen Behind the redwood curtain en Victoria mee naar Jakoetië, de uitgestrekte wildernis in het noordoosten van Rusland. Twee broers willen niet naar huis voor ze er een wild rendier hebben geschoten, maar de beesten lijken wel uitgestorven.

Parallel speurt een wetenschapper naar intacte cellen van mammoeten. Via DNA-technologie kan de extinctie van het mythische dier misschien ongedaan worden gemaakt. Een zinnenprikkelende cinematrip die figuurlijk en letterlijk veelgelaagd is. Op Docville bekroond tot beste Belgische documentaire. (NR)

2

Tralala ••• FR, dir.: Arnaud Larrieu, Jean-Marie Larrieu, act.: Mathieu Amalric, Josiane Balasko

FR/L’automne de Mathieu Amalric s’annonce très tralala. Avec Serre moi fort, il réalise un mélodrame mystérieux. Dans The French Dispatch de Wes Anderson, il incarne un commissaire de police tout droit sorti d’une BD qui trouve que la lutte contre le crime n’est pas une excuse pour ne pas déguster un bon repas. Et entretemps, le touche-à-tout poétique se met à la guitare pour jouer un chanteur de rue SDF. Il s’appelle Tralala et à Lourdes, il tombe sur une sexagénaire qui pense qu’il est son fils perdu. Les réalisateurs Arnaud et Jean-Marie Larrieu ont compté sur Dominique A, Bertrand Belin, Jeanne Cherhal et Etienne Daho pour le volet chanté.

Vous connaissez la chanson. (NR)

3

Son-Mother ••• IR, dir.: Mahnaz Mohammadi, act: Raha Khodayari, Mahan Nasiri, Reza Behboodi

EN/ A widow in financial difficulties puts her son in a

boarding school for deaf and dumb children. She has to convince her new husband to put aside Iranian religious tradition and take her son in after all. The heart-rending drama tells the story of both the mother and the son. In her first feature film, Mahnaz Mohammadi, a director who was tortured in an Iranian prison, denounces the disadvantaged position of women and wonders to what extent women are sometimes their own oppressors. (NR)

49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

HAPPENING

THEATRE & DANCE

IEMAND VAN ONS

1

Levenservaring tussen de lakens

NL/ In 2005 speelden Kristien De Proost, Youri Dirkx, Peter Vandenbempt en Iris Van Cauwenbergh van Tristero met Iemand van ons een van hun successtukken.

Gelegen in een groot bed hadden ze het op een stellige, schalkse, schijnbaar eerlijke manier over dé politiek, dé liefde, en hun leven. Zoveel jaren later nemen de bekende acteurs-met-levenservaring Mark Verstraete, Bob De Moor, Kristine Arras, Sam Bogaerts, Mieke Verdin en Els Olaerts hun plaats in om de lakens te delen en naar zich toe te trekken. Met een stroom statements, clichés, leugens én ontboezemingen. (MB)

Let’s all welcome Amal to Brussels EN/ In July, the little giantess Amal left the city

of Gaziantep on the Turkish-Syrian border and undertook an 8,000-kilometre journey through Turkey, Greece, Italy, France, Germany and Belgium and arrived in Manchester in November. The 3.5 metre tall puppet, created by the South African Handspring Puppet Company, will be welcomed in Brussels on Wednesday 6 and 7 October with an extensive artistic programme.

For two days, you will be able to follow the giantess through Brussels and enjoy a programme in which Mahmoud Darwich Chair, Théâtre National, De Munt/La Monnaie, Cie Eastman of the choreographer Sidi Larbi Cherkaoui, Bozar, Circus Zonder Handen, P.A.R.T.S., Cultureghem, the Citizens’ Platform for Refugees and various schools and associations are participating. Nedjma Hadj Benchelabi, who holds the Mahmoud Darwich Chair, named after the Palestinian poet, is coordinating the remarkable transit and artistic program for the two days. “The Journey of Amal” has been conceptualised by Palestinian playwright Amir Nizar Zuabi and Good Chance Production with several many artistic projects around refugees to their name already. Amal is a Syrian giant girl in search of her mother, but she represents all displaced children. During her quest, she forges ties with local citizens and artists, and also meets politicians. She raises an issue, but also provides celebration and encounter, especially after Covid.”

Amal’s journey through the streets and squares of Brussels begins on Wednesday 6 50

October at 2 pm on Muntplein/place de la Monnaie. Nedjma Hajj: “There, the Children’s Choir of De Munt/La Monnaie is going to sing for her, for the public, for the attendees of the Citizens’ Platform, the volunteers of all partners, the City of Brussels, the people of Good Chance... From 2.30 pm onwards, the puppet will travel to the pedestrian zone, and via Fontainas, Anneessens, Porte d’Anderlecht/ Anderlechtsepoort and Bergensesteenweg/ chaussée de Mons to the Anderlecht slaughterhouses. All residents will be notified in advance with flyers to get as many people as possible to come out.” At the slaughterhouses, dancers and artists of Circus Zonder Handen will provide a spectacle at 5 pm. Sidi Larbi Cherkaoui is the artistic advisor of the circus. “We are of course working with Cultureghem to open the gates of the district to everyone while Brussels-based DJ Sara Dziri provides music.”

On Thursday at 11 am in Maximilian Park, Amal will receive a colourful umbrella made for her by 150 schoolchildren from Brussels. At 1 pm, the puppet will travel from the Pantsertroepensquare/square des Blindés back to the Muntplein/place de la Monnaie. “There, children will from 2 pm read out letters written to Amal by children in different languages.

Among the attendants are politicians from the city and the European Union. The children are accompanied by poets Joy Slam, Carl Norac and Taha Adnan. (MB) THE WALK 6 & 7/10, www.walkwithamal.org

IEMAND VAN ONS 6 > 10/10, Kaaistudio’s, www.kaaitheater.be

2

La haine ordinaire

FR/ Ça commence par un message d’admiration et l’esquisse d’un flirt numérique à sens unique. Rien de bien méchant, en dehors de quelques blagues potaches. Puis ça tourne progressivement à une haine qui ne se cache plus et ne cherche pas d’excuse. En s’inspirant de son vécu et du harcèlement subi sur les réseaux sociaux, la journaliste et chroniqueuse Myriam Leroy a fait de sa descente aux enfers, un roman drôle, incisif et interpellant qu’elle transpose au théâtre. Un récit qui pose question par l’effrayante banalité de l’engrenage d’un harcèlement pulsionnel.

Une menace qui enfle et sur laquelle on ne semble avoir aucune prise. (GB)

MYRIAM LEROY : LES YEUX ROUGES 12 > 30/10, Théâtre de Poche, www.poche.be

3

The wings of dance EN/ During the lockdown, Thomas Lebrun

envied the freedom of movement of the birds he could hear once more. They inspired him in this piece, which he conceived as a flying choreographic patchwork to music ranging from the Middle Ages to Nana Mouskouri. From Schubert to Antony and the Johnsons, the four dancers unfold a subtle, complex and precise choreography that evokes the multiple movements of a bird. With rigour and humour, this French dancer and choreographer, self-taught and atypical, proposes solos, duets and quartets, sometimes twirling, sometimes soaring, perched high or on the ground. (GB) ... DE BONNE AUGURE 8 & 9/10, Les Brigittines, www.brigittines.be

MUSIC & NIGHTLIFE

ART & LITERATURE

WIN!

Send in the keyword in bold along with your address and phone number to win@bruzz.be

MEIS

1

BLAKE & MORTIMER

In de voetsporen van grootvader

NL/ Een paar maanden geleden kondigde de Nederlandse zanger Boudewijn de Groot aan dat hij stopt met optreden. Zijn muzikale genen zetten zich gelukkig verder in zijn kleindochter Aysha, die in januari van dit jaar als de singer-songwriter Meis debuteerde met de ep Een. Aysha de Groot komt niet uit het niets: ze bracht in 2018 al de single ‘Waarom’ uit en samen met Wieteke Wijte verzorgt ze de backingvocals bij Eefje de Visser. Als Meis brengt De Groot kleine, bitterzoete liedjes over grote onderwerpen, weifelend tussen akoestisch en elektronisch, perfect op maat van de herfsttinten die zich stilaan meester maken van landschap en ziel. (TZ) MEIS 7/10, 19.30, Botanique, www.botanique.be

2

Cui cui, cui cui, cui cui

FR/ « Quand les zosiaux chantent dans le bois », chantait l’humoriste flamand Urbanus au début des années quatre-vingt dans son meilleur français.

Heureusement, Jan Michiels et Jun Märki laissent les gazouillis musicaux aux vrais oiseaux, ou du moins aux nombreux merles, Mainates hindous et Tétras des prairies que le compositeur français Olivier Messiaen imite dans Oiseaux Exotiques. Préparez-vous à une soirée de chants d’oiseaux, car Stravinsky a également puisé son inspiration dans le royaume des plumes. Son ballet Le Chant du rossignol met en scène le conte d’Andersen racontant l’histoire d’un rossignol qui l’emporte sur son rival mécanique. (JC)

1

Het belang van de zwaardvissen

NL/ De Blake en Mortimer-stripreeks blijft lang na de dood van auteur Edgar P. Jacobs nog altijd populair.

Met deze thematentoonstelling over het dubbelalbum Het geheim van de zwaardvissen peilt het Stripmuseum naar de reden van Jacobs’ doorbraak, vlak na WO II. Nadat hij een Flash Gordon-strip had afgemaakt en met De U-straal de sciencefiction in was gestapt, verschenen vanaf 1946 de eerste echte avonturen van Blake en Mortimer in het stripblad Kuifje. Door de realistische tekenstijl en de geloofwaardige decors en personages gebaseerd op intense research, heeft het Stripmuseum het over de voorloper van de moderne graphic novel. (MB) BLAKE & MORTIMER: HET GEHEIM VAN DE ZWAARDVISSEN > 16/4, Stripmuseum, www.stripmuseum.be

2

FR/ « Je vis ma peinture comme une thérapie pour ma schizophrénie. Elle parle de ma maladie et du voyage transcendantal qu’il l’a accompagnée », dit l’artiste Nabila Hamici, repérée par et exposée à la Wetsi Art Gallery à Anderlecht. Installée à Philadelphie en 2019 après un long passage à Paris et une enfance à Alger, Nabila Hamici s’est découvert une passion pour la peinture en hôpital psychiatrique. Pendant son séjour d’un an, elle peint frénétiquement 400 peintures. Une œuvre intensément habitée qui interroge le triangle « artiste femme, folie et décolonisation ».

(SOS)

NABILA HAMICI: DISSOCIATED BODIES IN EXILE 7 > 30/10, Wetsi Art Gallery, Facebook: Wetsi Art Gallery

3

3

EN/ Now that you can shake that booty on

the dance floor, you might as well go all-the-way. No better place to do so than Rave Rebels, which is in its second edition in the royal Paleis 12/Palais 12. “Rave” is of course a bit of an understatement for the two-day event co-hosted by Ghent’s Kompass Klub: no illegal party under a bridge, but a generously proportioned dance festival whose soundtrack is provided by Amelie Lens, Nina Kraviz, Nico Morano and Sven Väth, to name but a few. (TZ) KOMPASS PRESENTS RAVE REBELS 8 & 9/10, Palais 12, www.palais12.com

NL/ Hier kijken we allemaal naar uit: de eerste echte

toptentoonstelling van het najaar! 83 is de maker van A Bigger Splash intussen, maar David Hockney blaakt nog altijd van de levens- en werklust. Bij Bozar kan je zijn recente iPad-werken ontdekken naast hoogtepunten uit zijn lange carrière. Mail ‘Hockney’.

Peinture entre quatre murs

BIRDS: MESSIAEN & STRAVINSKY BRUSSELS PHILHARMONIC, JUN MÄRKL, JAN MICHIELS 9/10, 20.15, Flagey, www.flagey.be

Raving royally

DAVID HOCKNEY

10x2 tickets, Bozar, 8/10 > 23/1

POLAR DWARFS FT NGUYÊN LÊ 5x2 tickets, Flagey, 8/10

FR/ Pour Polar Dwarfs, le claviériste et keytariste anversois Adriaan Van de Velde a trouvé en Stéphane Galland, batteur d’Aka Moon, le parfait « frère d’armes ». Lors de la présentation de leur nouvel album à Flagey, ils seront accompagnés par le guitariste Nguyên Lê. Envoyez « polar ».

Bitter fruit EN/ The Congolese Freddy Mutombo is a

photographer, scenographer, visual artist and performer and, in a new exhibition at art lab Nadine, he combines photos, video installations, sound and performances. His focus is – not for the first time – the long and troubled relationship between the Congo and Belgium. The somewhat cynical title Congo Mania expresses how Belgium’s “interest” in the Congo, more than sixty years after the country’s independence, is not always innocent. Mutombo goes in search of the bitter fruits that continue to grow from the hidden layers of our common history. (MB) CONGO MANIA 8 > 31/10, Nadine, www.nadine.be

ECHT!

10x2 tickets, Beursschouwburg, 8/10

EN/ The Brussels quartet Echt! serves up a sound somewhere between instrumental hip hop and jazz. It already earned them support on Lefto and collaborations with Commander Spoon and the crew of Niveau4XXL. They will present their first full album in the Beursschouwburg. Mail “echt!”.

51

Harde kip Pistolets

Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

Harde kip Pistolets

voor onderzoek. kwam slachten! terug met een moet jenader erkomen al een hele hoopIktegelijk Die eitjes uit en de jonge wespjes planten zich meteen voort forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie met elkaar vooraleer de wijfjes – en Nick Trachet ik even om de maten te kunnen nemen.

Het voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met een Nick Trachetmoet je er al een hele hoop entegelijk ik voegde behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding alleen de wijfjeser – ontsnappen uit de slachten! forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde vijg ominelders eitjes gaan leggen.Na Ikstad liet de stukken rustig bakken ruime olie te en Brusselaardie diedede stad woog 45 gram, bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar toe, wat pepertjes look. uur was NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Het Mama en de jongens blijven dood Nick enikikeven voegde gehakte ajuin aan ding en de wereldculinair culinair en de wereld twaalf centimeter, dehè? hoogte zeven deNa kip steeds taai!bedroeg Maakt niet uit, Brusselaar die de stad Nick Trachet woog gram, en bolrond met eennog diameter van oneetbaar achter in hetuur vruchtvlees.

Vies Brusselaar die de stad toe, wat 45 pepertjes look. anderhalf was Brusselaar die de stad en de wereld en de wereld culinair ontdekt en de wereld culinair centimeter, de hoogte bedroeg zeven Nu, dat is de theorie.

De vraag is: detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met een erg dan eten we wat later. In de tropen zijn maaltijden ontdekt culinair ontdekt ontdekt die zijn wel steeds centimeter.

Zo’n raspistolet isvijgen met een erg voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met eenmeer dan eten we wat In de tropen zijn maaltijden moet jelater. er al een hele hoop tegelijk slachten! krokante, maar dunne korstkrijgt omhuld trouwens relatief, iedereen een rond bord een noordelijk komen groeien, met inhoud, dat laatste verwijderde krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens ergforse relatief, iedereen krijgt eenerg bord Ik lietpistolet de stukken rustig bakken in ruime olie maar zijn NickTrachet Trachet wanneer ik omerdebehoorlijk maten te kunnen nemen.

Het ding die sluipwespen mee verhuisd?

De Nick enof ikeven voegde wat gehakte ajuin aan hij zij thuiskomt, het eten mag dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, en bolrond met een van diameter van Brusselaar toe, pepertjes look.iedereen.

Na anderhalf uur kans is groot niet.

Geen lauw zijn, er iswat altijd genoeg voor nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen ofwas endedewereld wereld culinair lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. en nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of centimeter, de hoogte bedroeg zeven kip steeds taai!want Maakt uit, geen bezwaar, wijniet willen Ik deedde ertwaalf watnog water bijoneetbaar om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet culinair zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de ontdekt voeding ontdekt lijkt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden nieuwe vijgenbomen zaaien, wij is er een stuk minder lang Het is vijgenseizoen.

Ik lees dat bij Ik er wat water bij om het stoven latenlijkt lopen.

Nu had ik aldeed kip met Wie langs de Afrikaanse winkels moet het opgevallen: de vitrine hangt zonnebloempitten: puur gladde korst. rustig Het broodje is zotegroot dat jeerg ermaar niet onmiddellijk inajuin kunt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het Iszeker het uzijn ook opgevallen?

Alles inwandelt, de verder voeding krokante, dunne korst omhuld eenworden trouwens relatief, iedereen krijgt een rond bord willen vijgen eten, en die aanschuiven dan voordaarvoor het kasteel onswel dedat vijgen rijpeen zijn in oktober. (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker dan niet reclame voor pluvera. bijten, is het te hoog.

Je moet het in nieuws Nutella kleinere potten op de markt wanneer hij of zijverder thuiskomt, het etenspoor mag dan alerNu vederlicht wit broodkruim.

Geen van tegroot laten lopen. ik al kip met het zeker alzijn zijn opgevallen: op de vitrine hangt isookKennen zo dat niethad onmiddellijk inajuin kunt kleiner Niet lang geleden het rijp zonder te zijnje bevrucht. wat verder.

Vijgenbomen trouwens in hetkwam nog breken graag wat Afrikaanser.

Meestal staatte er worden. het lachende gezicht van een twee of lichtelijk Omjullie het te brekenof brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij alspletten. sesamzaadjes, slaapbollen Vijgen worden alnaar millennia van Vijgen worden populairopkomst indat Brussel. (het rook écht kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. agussi?

Agussi ookeen als egusi, agushi of Afrikaanse mama met kleurrijke hoofddoek. bijten, daarvoor is Je moet in nieuws Nutella kleinere potten op desteeds markt Ik – deed erbekend wat water bij om het stoven rustig Wie langs de Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Isop, het udeook opgevallen?

Alles inwandelt, de voeding lijkt kent een pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja, hazelnoten zijn duurder stekken gekweekt, zonder seksuele der, onder meer door allerhande Het was altijd een droom van mij egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden.

Niet lang geleden kwam het Technisch is dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer!

En de mensen houden niet het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een twee breken of pletten. Om het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als depluvera. vroegere voorplanting. onze nieuwe maar ernaar om dominerende een vijgenboom indat de tuin te (het rook échtde kip in dehoog. keuken), maar ik lichtelijk had vaker wel dan niet een reclame voor Het zaden van een overal ‘plofkip’.

Het zijn legkippen bijten, daarvoor is het te Je Dus: moet het invijgen zijn nieuws Nutella kleinere potten opgezondheidsclaims, deWest-Afrika. markt de hete‘maar’ oven opzijn te vangen.

Maar eenmeloenleraar vanhebben. prijsverhoging, dus doen ze het via volumeinsectloos. is een terugkerende bij dit Ik heb ooit een stekje agussi?

Agussi – ook bekend alsinegusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een breken lichtelijk pletten.

Om breken brengt.de Voor dezelfde als de vroegere soort, ofduurder vantwee veleop pompoensoorten, gepeld en het tedat die te oud zijnuiteraard! volgens normen vanprijs de kent een pistolet een snede de bovenkant. grotere, Ja,op,de hazelnoten zijn geschiedenis rust –of vertelde mij lang geleden verkleining. agussi?

Agussi ookeen bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mamaaan met kleurrijke hoofddoek.

Vijgen zijn aangenaam, maar het verhaal.

In Amerika spookt de vraag meegebracht van een bezoek de kent een pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja, de hazelnoten zijn duurder gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet egushi –gebruikt wordt voornamelijk gebruikt in Hetvan gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maar niet om de nu dienu sneeniet de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwam mijn huisgenote terug van de egushi –ook wordtisvoornamelijk in Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de Technisch ishet dat geworden En dedemensen houden mondgevoel helemaal anders dan zwellen van het deeg in of wehouden bij het eten vijgen ruïnes Maar het is nooit Technisch dat om het zwellen deegom in het geworden meneer!

En mensen niet der.

Jevan vindt vandaag agussi in vrijwel elkeisvan verloren, maarEfeze. zijn ook niet meer gepast voor genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero …

West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloendagelijkse zoektocht naar voedsel met de overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen ons bij fruit voorstellen, zacht, insecten eten.

Vijgen hebben West-Afrika.

Het zijn de zadenMaar van een wat moderne geworden. overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen de hete oven op tewij vangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, doen ze het via volumeAfrikaanse winkel. ‘onze’ smaak diezijn liever kipdus heeft met de de hete oven op tedat vangen. eenmeloenleraar van prijsverhoging, dus doen ze via volumesoort, of van pompoensoorten, gepeld en een die te Ik oud volgens de normen vanhet deeen Pistolets zijn pervele defi nitie wit.zelfs, Zemij staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg een pakje dat meer geschiedenis op rust vertelde lang geleden verkleining. ‘beurs’ maar met ‘crunchy’ namelijk vrij bizarre voortplanEn ik ben blijkbaar niet de enige Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet voor de godin engeschiedenis moeten verzinnebeeldt; dusNiet puur zijn. leek alsof broodbeleg moestmijn bevatten.

Daarin die snee dealvruchtbaarheid Laatst kwam huisgenote terug van symbool de op de rust vertelde mij lang geleden dat verkleining. beetgevoel. te zoet combineren tingsstrategie.

Vijgjes verschijnen met die het droom.

Jaren geleden saus. Agussi ergvandaag mooi en geeftineen romig Azië en Afrika. Men is er maar ginder verzot op.meer Bij ons der.bindt Je vindt agussi vrijwel elke verloren, zijn ook niet gepast voor genitaliën vangemalen. de godin Ceres.Het Se non ègedroogde vero … dagelijkse zoektocht naargaan voedsel met de jaar Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets resultaat lijkt wat op amandelpoezat wat dusikmoet doorgaan voor koploos eierindustrie.

Zulke dieren uiteraard niet ze wonderwel met hesp vroeg in het aan de boom.

Maar logeerde bij ‘onze’ een collega in Afrikaanse winkel. moderne smaak die liever kip heeft met de resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonen feestdagen, tot die snee de verzinnebeeldt; de Laatst Het kwam mijn huisgenote terug vanuitdehet Pistolets zijn per defi nitie wit.

Ze vruchtbaarheid staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik voor kreegdat eenzijn pakje dat meer worden fijnstemaakt meel gebakken, simila bij de of frisse geitenkaas.

Je kunt pluimgedierte. leken porties dan nog geen (schijn) Hedehusene in Denemarken, tussen Van men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur vanwel tandpasta.

Dus gaan dezegepast vogels naar der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer met devoor kip ensymbool roeragussi regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin bijvoorbeeld deeen zachte vijgen open Ceres. Se non è vero … vruchten.

Het zijn bloemKopenhagen Roskilde, enMen hij genitaliën van de godin dagelijkse zoektocht naar voedsel met degesloten Dat gaf in heterg Duits woord lilliputters.

Nieten vuistdik, maar chocoladereepAgussi bindt mooihet en okra’s, geeft romig Azië en Afrika. is er ginder verzot op.

BijRomeinen. ons nu ook nogsaus. groene groenten bij, degradeerde tot de proteïne op de Volkorenpistolets zijnzoals een ontheiliging! zatgoedkoopste wat dus moet doorgaan voor koploos Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak liever kipgroene heeft met de scheuren en die dan Pistolets vullen met wat pjes.

De is deLaatde toonde mij achteraan in zijn tuin een zonresultaat. enkele scheppen rustig meestoven was kipkop! vroeger iets die voor en feestdagen, totbuitenkant Semmel, nog steeds naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde pluimgedierte. in Afrika. MetHet vreugde bezingen Pistolets zijn ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg eenvoor pakje datmet meer worden uit het fijnste meel gebakken, simila per bij de definitie wit. Ze staan leken wel porties devan kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen eendat fenomenale ontwikkeling de brave kip in kaas enagussi verse tuinkruiden.

Zoetebloembodem, dehet bloemetjes zitten klein vijgenboompje.

Met trots sprak zuiden dat land.

In het museum van Er was een tijd de portie van de werkman Van maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepnu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot dede goedkoopste proteïne op de bekken druppelen er nog wat honing binnenin.

De bevruchting van de hij toen: “Dit is waarschijnlijk symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin Napels zagSemmel, iktot verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn.

Datwordt was toen de ‘terrassiers’ nog steeds de naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt. Men Hetzelfde iner Afrika.

Met vreugde bezingen saus.

Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. is ginder verzot op.

Bij ons over.

En voel je dan een antieke bloempjes gebeurt door gespecialinoordelijkste vijgenboom in sting vantomaatje de Vesuvius in het jaar hebben nog met de schop werkten.

Vandaag ze datcontreien in het zuiden van dat land.

In het museum van zijn een ontheiliging!

ErEU. was een tijd dat dedoen portie van de werkman Saskia Vanderstichele, onbepaalde tijd verder sudderen.

Deje79 agussisaus ismet met subsidies van de Die handel moet wel erg Volkorenpistolets Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie zorgt ervoor dat je kan vergissen ze daar de goedkope kip die uit onze per FlageypleinSaskia 18, 1050 Elsene. Wide Vercnocke herderpistolets op een Grieks eiland of zo. seerde wespjes.

Er is eenNapels klein gaatje Europa!”

Ik zou het moest niet weten, maar Vanderstichele, resultaat.

Laat enkele scheppen rustig was vroeger iets voor zonen feestdagen, tot zag verkoolde die de uitbargroot zijn.

Dat was toen de ‘terrassiers’ VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, meestoven Steve Michiels, Ivan Put, met dekip Bobcat ofvliegtuig Kubota en moeten ze het na hun VERANTWOORDELIJKE UITGEVER ergoverleefd. vullend, eeniktot klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van merk desmaakt hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat naar ginder wordt gevlogen, mogelijk Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Smakelijk. onderaan de vijg, en daar kruipen de wij dachten toen allemaal dat vijgen Kristof Pitteurs simila worden uit het fi jnste meel gebakken, bij de pluimgedierte.

Het leken wel porties voor Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een onbepaalde tijdTe verder De is met subsidies van EU. Die handel moetook welkip erg wat muskusachtig. etensudderen. metkip de vingers, staan in de top vijfhonderd van dedeBelgische Media vzw, wordt op deElsene. persen van Eco met de enagussisaus roer regelmatig om.

Hier kunnen een ontwikkeling de brave Flageyplein 18, 1050 Flageyplein 18, gedrukt 1050 Elsene.

Kristof Pitteurs sluipwespjes naar binnen.

Ze leggen iets fenomenale van het Zuiden waren.

OnderDe hele reeks nalezen?

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER overleefd. met de Bobcat ofsais Kubota en moeten ze het na hun erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van merk ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu où est le Print Center (DPG Media) boven een bord rijst. Smakelijk. fortuinen.

Datdoorbakgaf in het Duits woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepFlageyplein 18,de1050 BruzzBruzz ishet eenisuitgave van Vlaams Kristof Pitteurs een uitgave vanElsene. deBrusselse Vlaams Brusselse eitjes in de bloemen sterven dan. nuRomeinen. tussen niet meer.

BRUZZ.be/trachet Hetmuskusachtig. binnenste soms niet helemaal werkuren de fitness. Greppels graven is eenopen en wordt gesubsidieerd doorop de persen van Eco ook nog groene zoals okra’s, degradeerde tot denaar goedkoopste proteïne de ook wat Te plaats eten met de vingers, staan inde de top vijfhonderd van de Belgische Media vzw, wordt kruim uit zijn broodje, zo isis er voor extra groenten bij, problème?” zei een groothandelaar op de Flageyplein 18,uitgave 1050 Elsene.

Ik kocht zo’n kip en winkelier waarschuwMedia vzw,isgedrukt wordt gedrukt persenBrusselse van Eco BRUZZ een vanop dede Vlaams de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Hier rondom mij zie ik vijgenboken een en de ware pistoletoloog eerststeeds dat natte de naam voor zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le Print Center (DPG Media) broodjes boven bord rijst.

Smakelijk. trekt Semmel, nog deze fortuinen. dun.

Kolibries zonder kop!

Media wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center Media) Bruzz isvzw, een(DPG uitgave van de Vlaams Brusselse beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mijin ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken leesMet je“C’est Gemeenschapscommissie. maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde Afrika. vreugde bezingen en wordt gesubsidieerd door kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de men verschijnen in vele vooren Ik kocht zo’n kip en de winkelier waarschuwMedia vzw, wordt op persen van Eco (DPGgedrukt Media) en Print wordtCenter gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en dede Vlaamse queachtertuintjes. les gens ne mangent plus.”

Een groot deel weleens inwas Engelstalige recepten.

Surinamers in in het zuiden van dat land.

In het museum van Er een tijd dat de portie van de werkman Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door en de Vlaamse beleg. vroegmarkt indat Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est de Vlaamse Gemeenschap de “Poulet dur!” chicken lees jecontreien Jemij: kunt zien ze Strong Gemeenschapscommissie. tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze de daar de goedkope kip die uit onze perSmakelijk. en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Nederland hebben het “harde en jaEen vangoed bevolking loopt rond instaan eenkip”, elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. que lesover gens ne mangent plus.” groot deelin weleens in Surinamers worden verzorgd enEngelstalige er alrecepten. de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn.

Dat was toen de ‘terrassiers’ Gemeenschapscommissie. de hete pepers, tot jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. dikke vijgen op. Sommige eigenaars dat zijn ze ook.

Als jeleest, de oude onthaard, gegomd en gekneed naar de recepten stijl doen van de ze dat van mwamba voor de kolonialen) sting van tijd de Vesuvius in het jaar hebben is nog met demensen, schop werkten.

Vandaag boekskes.

Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel zijn zo jaloers op hun vijgenschatonbepaalde verder sudderen.

De 79 agussisaus met subsidies van de EU. Die handel moet wel erg van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. kamer dat ze de boompjes helemaal met deEenBobcat of Kubota en moeten ze het na hun moet die kip urendaar ende uren sudderen voedsel.

Impressions d’une paupiette dede veau. ergoverleefd. vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want eigenaars van merk palmolie. moderne kip kan tegen, in De zondagse broodjes zijn ook geëvolueerd. omspannen met een net, om te zoniet palmolie.

Een moderne kipzijn kanook daar niet tegen, De zondagse broodjes zo geëvolueerd. die smelt na een half uurtje al tot een hoopje Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een Hoe klein die viennoiserieën en fi jn gebak zijn voorkomen datdie de vogels meehalf uurtjevan ook wat Te eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd de Belgische totfi een hoopje Hoesmelt kleinna dieeen viennoiserieënalen jn gebak zijn miserabele prut. snoepen.

Het zijn dus héél bewuste geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de miserabele prut. ken een en de ware pistoletoloog zittend beroep geworden. ”Tu geworden!

De boterkoeken (koffisais ekoekenoù voorest de le boven bord rijst.

Smakelijk. trekt eerst dat natte fortuinen.

Maar ik kwamzijn dus thuis met zo’n beest.

Het aanplantingen.

Maar ik kwam dus bijna thuis met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) bijna verdwenen enverdwenen vervanAntwerpenaars) zijn en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de woog overigens niet eens zoveel: 1,2 hakte Ik kocht zo’n kip en de winkelier waarschuwVijgenbomen en mensen gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn Ik jonge de kip, zodra ze ontdooid was, in handige de kip, zodra ze ontdooid was, in handige hebben een heel lange geschiedejaren kon je met dingen nog een kleine jaren kon je met die dingen nogdie een kleine beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

MELD NIEUWS MELD NIEUWS de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je“C’est stukken: idealiter moet elke eter een stukzekrijgen stukken: idealiter moet elke eter een nis samen.

Naar het Vandaag schijnt destuk nieuwsgespot? gespot?Tips Tips zijn politieagent kozou slaan.

Vandaag in een ZelfZelf nieuws zijnaltijd altijd politieagent ko slaan. passen zekrijgen in passen een “Op de vitrine van met een evenredig deel van vlees, vel en been.

Het welkom “Op de vitrine van que gens ne mangent Een groot deel met eenles evenredig deel van vlees, velrecepten. enplus.” been.het Het welkom viavia weleens in Engelstalige Surinamers in boom al 11.000 jaar geleden holle kies.

En dan de pistolets: is niet omdat holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS vel is de voornaamstein smaakdrager in een kip en bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS vel bewust is de voornaamste smaakdrager kipmoeten ze broodjes dat zeeen klein zijn. In Persberichten kunnen via aangeplant inheten Afrikaanse winkels Zelf nieuws gespot? ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn.

Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Nederland hebben het “harde kip”, enAfrikaanse ja van dezijn bevolking loopt rond inIneneen elfenlijfje, zonder been erin kanover je niet peuzelen, wat winkels MELD NIEUWS redactie@bruzz.be Zelf nieuws mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via gespot? Tips zijn altijd zonder been erin kan je niet peuzelen, wat ‘West-Azië’, het Midden-Oosten redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd “Pistolets zijn per defi nitie wereldwijd als droevig wordt mijn betere tijden at ik er maximaal twee,ervaren. met Verder was welkom via bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan varkensgehakt ofsnel leverworst, versierd metde Belgian mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten “Pistolets zijn per defi nitie onthaard, gegomd en gekneed naar stijl van de wereldwijd droevig wordt ervaren.

Verder was zeg maar.als Vandaar gingen ze welkom via kunnen via bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan Persberichten ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het varkensgehakt ofpickles. leverworst, versierd met Belgianmaar daar BRUZZ.be/meldnieuws Vandaag zie ik nog broodjes, wit.

Zeeen staan symbool voor redactie@bruzz.be Persberichten ook de mwamba nek erbij, het (moambe ultieme peuzelstuk en in kolonialen) hetLang geleden leest, rond de Middellandse Zeeiken niet reclame VOER UW EVENEMENTkunnen IN OP via vond dedan eierstokken terug. van voor de boekskes.

Bij lichamen hoort virtueel Persberichten kunnen via pickles.

Vandaagkarkas zieikvirtuele iker nog broodjes, maar daar wit.

Ze staan symbool voor kan misschien wel vijf van op?

En ik ben niet redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT niet een reclame VOER UWredactie@bruzz.be EVENEMENT IN OP SUR karkas ik meer delas eierstokken terug.Italiaans Lang geleden weervond steeds iknoordwaarts. een authentiek recept voor devoor godin en moeten dus ENTER YOUR EVENT ON pluvera” kan ik er die misschien wel van op? Ensudderen ik ben niet in zo’nuren grotevijf eter meer.

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR moet kip en uren spaghetti eierstokken van kip, maar daarvoor voedsel.

Impressions d’une paupiette dede veau.godin las ik eenXIV authentiek Italiaans recept voor Louis was, naar hetmet schijnt, www.agenda.brussels en moeten dus ENTER YOUR ON VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP pluvera” Onlangs hoorde ik van een slager die nog devoor zo’n grote eter meer. puur zijn.

Volkorenpistolets verslingerd aan vijgen.

Zijn spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR palmolie.

Een moderne kip kanook daar tegen, ouderwetse pistolets metzijn gekapt verkoopt, “van De zondagse broodjes zoniet geëvolueerd.

VOER UW EVENEMENT OP Onlangs hoorde ik vande een ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP tuinman Jean-Baptiste La slager die nog puur zijn.

Volkorenpistolets WWW.BRUZZ.BE die échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR zijn een ontheiliging!” www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van die smelt na een half uurtje al tot een hoopje De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet Quintinie (1626-1688) kreeg een Hoe klein die viennoiserieën en fijn gebak zijn ENTER YOUR EVENT ON ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE “In Amerika spookt de vraag dieKoninklijk échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed zijn een ontheiliging!” www.agenda.brussels stuknalezen? grond ombruzz.be/trachet een www.agenda.brussels miserabele prut.

De hele reeks geworden!

De boterkoeken (koffiekoeken voor de WWW.BRUZZ.BE 8 leggen O K T O B Ein R 2020 5 2aan I 2te moestuin of we bij het eten van vijgen De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet Maar waar ik kwam dus thuis verdwenen met zo’n beest.

Het Versailles, hij onder meerbijna Antwerpenaars) zijn en vervanWWW.BRUZZ.BE 28 OKTOBER 2020 WWW.BRUZZ.BE insecten veelhele vijgen zou nalezen? aanplanten.

U kunt zoveel: 1,2ook De reeks woog overigens nietbruzz.be/trachet eens kilo.

Ik hakte eten” gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge 5 2 die tuinen vandaag bezoeken, het de kip,kon zodra ze ontdooid was, in handige © SHUTTERSTOCK jaren je met die dingen nog een kleine 52 stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen politieagent ko slaan. Vandaag passen ze in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en

Vijgentijd

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

BRUZZ

)

52

I

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TR T U LT U R E | C B RAUC Z ZH E

)

BRUZZ | TRACHET | C U LT U R E

Harde kip Pistolets

52

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

BRUZZ Gewest.

Rest van België: 25 18, euro perBrussel, jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 1050 Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 BRUZZJosiane DeBrusselse Troyerper (abo@bruzz.be), Vlaams Media BRUZZ Buitenvan België: 30 euro jaar. vzw 02-650.10.80 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis in 18, Brussels Hoofdstedelijk Buiten België: 30 euro per02-650.10.65 jaar.

Flageyplein 1050 Brussel, Gewest.

OPLAGE ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN OPLAGE Rest van België: 25 euro per jaar; OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 JosianeBE98 Troyer (abo@bruzz.be), OPLAGE :De 62.609 exemplaren.

IBAN: 3631 6044 3393 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest.

Gewest.

ADVERTEREN? Marthe 02-650 1030 61 RestPaklons, van België: 25 euro per jaar;per jaar.

Buiten België: euro Rest3631 van 6044 België: 25 euro IBAN:Marthe BE98 3393 Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be IBAN: BE98 3631 OPLAGE van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE Buiten51.000 België:exemplaren.

30 euro per jaar.

Buiten België: 30 euro per jaar.

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be OPLAGE OPLAGEMarthe : 62.609 exemplaren.

ALGEMENE DIRECTIE Paklons, 02-650 10 61 OPLAGE : 62.609 exemplaren.

DirkADVERTEREN? De ALGEMENE Clippeleir sales@bruzz.be DIRECTIE ADVERTEREN? Marthe 02-650 10 61 DirkPaklons, De Clippeleir DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), sales@bruzz.be HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE Mathias Declercq Kristof Pitteurs DIRECTIE (algemeen hoofdredacteur), Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DISTRIBUTIE Mathias Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT ALGEMENE DIRECTIE GerdDirk Hendrickx De HOOFDREDACTIE Clippeleir CULTUUR & ALGEMENE UIT DIRECTIE DirkHendrickx DePitteurs Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Kristof REDACTIE HOOFDREDACTIE Bram Van Renterghem Nathalie Eva Christiaens, Sara De KristofCarpentier, Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE REDACTIE Mathias Declercq Sloover, KrisKristof Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), CULTUUR & UIT Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post,CULTUUR Kurt Snoekx, Sophie Mathias DeclercqSoukias, Roan Van UIT Gerd&Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck,Gerd Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Hendrickx Post, Kurt Snoekx, CULTUUR & UITSophie Soukias, Roan Van Zonderman REDACTIE Gerd Hendrickx Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Sloover, Kris Hendrickx, BettinaMichaël Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Bellon,Sara De Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Tom Post,Jordens, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll,Van Nick Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Zonderman Eyck,Nicolas Steven Van Garsse,Gilles Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Alsteen, Bechet, Michaël Trachet, Tom VanKurt Bogaert, Michel Verlinden Post, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Eyck, Jordens, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nicolas Patrick Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Tom Michaël Peeters,Bellon, Niels Ruëll, Nick MEDEWERKERS EINDREDACTIE Soukias Patrick Jordens, Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet,Tom TomPeeters, Van Bogaert, Michel Nicolas Bechet, Bellon, Trachet, TomDe VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING EINDREDACTIE Soukias EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VERTALING Soukias EINDREDACTIE SoukiasSophie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, KarenFrédérique De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VORMGEVING Martin McGarry, SoukiasLaura Jones VERTALING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Ruth Plaizier, Heleen Rodiers Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING VERTALING Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Arblaster, Frédérique Beuzon, BartJohn Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, NoémieGreta Frédérique Beuzon, George Holmer, Martin McGarry, Laura Ivan JonesPut, VERTALING Marsily, Steve Michiels, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Saskia Vanderstichele, Wide Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster,&Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE Bart Marsily, Dewaele, Steve Kim, Wauter Mannaert, Noémie Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bart Dewaele, Kim,Put, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, SteveVanderstichele, Michiels, Ivan FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Ivan Put,

COLOFON

Nick Trachet

“Op de vitrine van

BRUZZ tv

BRUZZ 24 Nieuws, cultuurtips en verhalen uit de hoofdstad

op BRUZZ tv elke dag om 18u live en nadien herhaald

Kijk naar BRUZZ tv via Proximus (15), Telenet (110), VOO (62) en via BRUZZ.be

BRUZZ_BRUZZ24_V002.indd 1

30/09/2021 15:36

LIVE: van 14 tot en met 16 oktober 2021, van 9.30 uur tot 17 uur Engelandstraat 57 – 1060 Brussel

DIGITAAL: van 14 tot en met 20 oktober 2021 Online

Technologieweek voor blinde en slechtziende personen

Er bestaan oplossingen om het leven van personen met een visuele handicap te vergemakkelijken! kom de technische hulpmiddelen ontdekken, vergelijken en testen bij de gespecialiseerde standhouders op de hulpmiddelenbeurs in de lokalen van de Brailleliga. neem deel aan videoconferenties en webinars of luister naar podcasts over verschillende thema’s rond toegankelijke technologieën.

Alle informatie en inschrijvingen via www.braille.be

NL Brailleliga Advertentie Bruzz BrailleTech 142x215 mm.indd 1

29/09/2021 16:29

Word KLIK Reporter met je klas en laat jullie Bru else stem horen!

Zit jouw klas vol verhalenvertellers, meningen, ideeën en ontgaat er jullie niets? Dan ben je de leerkracht van een klas vol geboren reporters en zijn wij op zoek naar jou!

Schrijf je klas in op BRUZZKET.BE/KLIK

KLIK is een project van BRUZZ en Onderwijscentrum Brussel voor leerlingen uit het vierde, vijfde en zesde leerjaar.

DB620016H9

DB623068I9

Lokaal Bestuur Machelen zoekt enthousiaste collega’s (m/v)

Teamleider openbaar domein (groen/rein & wegen)

Werk, een stap dichterbij.

C4 - C5 - contractueel - voltijds - onbepaalde duur

Functie: Je organiseert en optimaliseert de operationele werking van de ploeg bestaande uit meewerkende ploegverantwoordelijken, arbeiders en hulparbeiders die instaan voor het onderhouden en het beheer van het openbaar domein op een ecologische, duurzame en energie-efficiënte wijze.

Profiel: • diploma secundair onderwijs in een technische richting • EN minimum 4 jaar professionele ervaring in het groen- en wegenbeheer • rijbewijs B (rijbewijs C is een troef) Interesse? Solliciteren kan tot uiterlijk 3 november 2021 naar personeelsdienst@machelen.be Wij bieden: mooie work-life balance • maaltijdcheques 8 euro • hospitalisatieverzekering • fietsvergoeding • gratis abonnement openbaar vervoer woon- en werkverkeer • meerekenbaarheid relevante dienstjaren

machelen.be

Meer info op www.machelen.be/vacatures

DB734907I1

Volg ons via

UW ONLINE LIFESTYLE INSPIRATIE

(De Panne, Koksijde, Sint-Idesbald, Oostduinkerke, Nieuwpoort, Westende, Middelkerke) Contante betaling bij uw notaris en discrete afhandeling indien gewenst.

0499 84 10 09 (geen immo)

DB730851I1

.be

Particulier zoekt te renoveren appartementen/woningen te koop aan de Westkust

DB485356C8

regiotalent.be

DB734280I1

Op zoek naar een job met pit?

Wij zoeken:

een boekhouder

• Verwerken van alle financiële stromen.

• Digitaliseren van processen.

“Het snel verwerken van de financiële stromen in de boekhouding zodat we alle spelers van onze organisatie tijdig kunnen helpen en dat als een klantgerichte ploeg, dat is waar onze financiële dienst mee scoort.”

FAUVE TRAPPENIERS DIENSTHOOFD FINANCIËLE DIENST

• Beheren meerjarenplanning.

Vragen?

Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

Meer info?

Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs. Solliciteren voor deze functie kan tot en met 18 oktober 2021.

www.overijse.be/jobs DB734226I1

DB734138I1

or o v e t m i jaar ru

0 0 30 Elk

n e t n e l a t a r t x e

G A A D N VA en kans

N E G R O M teit reali

Werk aan morgen. Solliciteer op jobpol.be