BRUZZ - editie 1768

#1768

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

+ BRUZZ CULTURE DE BEREN GIEREN JAZZTRIO VINDT RUST

NOW WE ARE LE THÉÂTRE LE RIDEAU DÉBORDE SUR LE QUARTIER

CUSTOMS & BORDERS DECORATELIER BECOMES A FREE ZONE

APOLLINE VRANKEN, ARCHITECTE ACHTER DE MATRIMONY DAYS

’BRUSSEL IS EEN STAD DOOR EN VOOR MANNEN’

22 | 09 | 2021

BLIJF PLAKKEN IN DE B IB

1 Jette

3 Laken

2 Ganshoren

7 Koekelberg

6 Sint-AgathaBerchem

12 Sint-JansMolenbeek

13 Sint-Gillis

STICKER ACTIE Haal je gratis stickerposter in 1 van de 20 Brusselse bibliotheken.

Bij elke uitlening krijg je een gratis pakje stickers.

Maak Brussel compleet met een unieke sticker per gemeente.

15 Anderlecht

Verzamel ze allemaal!

16 Vorst

20

© Illustratie: Adrien Herda

Ukkel

www.brusselsebibliotheken.be

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito MATERNALISME VACCINTWIJFEL

Toen staatssecretaris Pascal Smet Wie de vaccinatietabellen tot in (one.brussels-Voordetail uitpluist, wordt NL uit) aankondigde datIndeAartselaar erfgoeddagen voortaan als al eens verrast. bijvoorbeeld is al 107 Heritage Days van doordehet leven zouden gaan, dat ook op procent 80-plussers ingeënt.

Voorwerd die overschrijding onze redactie onthaald op wenkbrauwgefrons.

Datis het is een administratieve uitleg, maar belangrijker dat in een als Sint Joost slechts procent van de 85-pluskabinetgemeente van de staatssecretaris er op63een regenachtige serswas is ingeënt.

Maar wie zijn diede mensen die twijfelen om zomerdag achtergekomen dat Franstalige benaming gevaccineerd te worden?

Een aantal van latenaan we in dit ‘Journées du patrimoine’ paternalistisch is, hen tot daar toe. magazine aan het woord. Dat leidde ook op onze redactie tot discussie. Moet dat Maar om die bij gebrek aan beters te vervangen door het Engelse Heritage Days? wel? Dat moet! De vaccintwijfelaars aan de kant zetten als in complottheorieën Voor de BRUZZ-microfoon zei Pascal Smet het afgelopen weekend in een gelovende gekken is te makkelijk. Sommigen van hen twijfelen niet eens over het mengeling van Nederlands en Engels dat ie vond dat het “Veel much to do about medische nut van het vaccin. Ze stellen vooral vragen bij het dwingende van de nothingvaccinatiestrategie. was”. Daarna voegde hijde er geïnterviewden nog aan toe dat wie wou de Een van zegt datdat wanneer weoude die termen mocht twijfelaars blijven gebruiken.

Dan is de actie van Apolline Vranken toch overtuigender. willen overtuigen niet de argumenten doorslaggevend zullen zijn, Is er een probleem Patrimoine ? Dan zetplots zij daar Matrimoine tegenover: maar wel wie met ze aanbrengt.

En dan komt het hobbelige parcours van dagen énvan wetenschap beeld.

We hebben ook over demagazine saga rond de waarin overheid de plaats de vrouwinin de stad centraalhet staat.

In dit leest u hoe mondmaskerplicht. mondmasker, dan verplicht, nu verplicht een stad als Brussel niet Eerst alleenzeker doorgeen de geschiedenis heen door mannen is in de Brusselse ruimte tenzijblik je op eenvandaag terrasstoel Alsnog je dat allemaal uitgetekend, maar openbare hoe die mannelijke ook de zit. stad kleurt.

En zo’n optelt, zou het meer wel heel zijnhet omherdopen niet naar die twijfelaars te luisteren. initiatief opent toch dearrogant ogen dan van de erfgoeddagen.

Lees de analyse en de getuigenissen op p14 - 17 Lees het interview met Apolline Vranken, p.10-13 NL

REPORTAGE

SPREEKTIJD

“We zijn hier om de zaken te veranderen “Zelfs onze eigen kassa is al in de en te verbeteren. Niet om niks te doen” vijver beland” Staatssecretaris voor Huisvesting en Gelijke Kansen Vrijwilligers haalden dit jaar al dertien Nawal Ben Hamou 10 brandkasten uit de Vijvers van Elsene 16 ANALYSE

MILIEU

“De straffeloosheid die na politiegeweld volgt, moet “Burgerwetenschap worden aangepakt” geeft macht aan de Een jaar na de grote BLM-betoging machtelozen”

in Brussel 18 De metingen van CurieuzenAir beginnen deze week 24 DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Vaccintwijfelaars aan het woord 14, INTERVIEW Grégor Chapelle neemt afscheid van Actiris 22, ANALYSE Kan een hoofddoek bij DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Apolline Vrande MIVB? 8, BIG 10, CITY Hoe ziet het kanaal er onder water uit? 26, ken, feministische architecte ANALYSE De taxisector 8, MOBILITEIT Nick Trachet Het AutosalonCOLUMN doet er nog een jaartje52 bij 15, GESCHIEDENIS Léo Moulin zat negentig jaar geleden in een Italiaanse cel 23, BIG CITY Waarom eten we in Brussel eenBRUZZ mitraille e?

27, COLUMN Nick Trachet 52 CULTURE

“Het werd tijd dat een rapper zelf het BRUZZ CULTURE verhaal vertelde” schrijftis met Rap game “A person ofAkro colour not een Belgische geschiedenis merely a symbol of pain”

van de hiphop 44 The festival Customs & Borders aims to EN Cabin Fever: Pablo Dalas 28, EN P.A.R.T.S. Graduation diversify the arts scene by creating a space Shows 30, FR Dominique Goblet & Caroline Sury 32, that allows for trueEN representation 29 36, NL Els Moors 38, FR Qudus Onikeku 42, Mathieu Pernot EN Turner Cody 48 NL Eat & Drink Beiruti 50 NL De Beren Gieren 34, FR Column Camille Pier 36, FR Echt! 37, NL Massao Mascaro 38, FR Now We Are 40, FR Héloïse Jadoul 42, EN Eat MEER BRUZZ NL/FR/EN Select: film 46, NL/FR/EN Select: music, & Drink Wokr17 45, theatre & visual Volgende arts 50 week is het zover! De nieuwe

HÉSITATION VACCINALE

MATERNALISME FR

Si vous lisez en détail les tableaux de vaccination, vous risquez d’être

Lorsque le secrétaire d’État Smet a annoncé surpris. À Aartselaar, parPascal exemple, 107(one.brussels-Vooruit) % des plus de 80 ans ont déjà été que les Journées duexplication Patrimoine s’appelleraient Heritage vaccinés.

Il y a une administrative à ce désormais dépassement, mais ceDays, qui est plus important, que seulement % des du plussecrétaire de 85 ansd’État d’une ait notre rédaction a froncé c’est les sourcils.

Que le63 cabinet commune comme ont été vaccinés. Mais qui sont personnes découvert, un jour d’étéSaint-Josse pluvieux, que l’appellation française deces Journées du qui hésitent à se faire vacciner ? Dans ce magazine, nous donnons parole à Patrimoine était paternaliste est une chose.

Mais la remplacer, fautelade mieux, un certain nombre d’entre elles.

Celade a donné lieu quelques discussions dans par Heritage Days en anglais ? Au micro BRUZZ leàweek-end passé, Pascal rédaction. Faut-il le faire ? Il le faut ! C’est trop facile de rejeter les Smet anotre déclaré dans un mélange de néerlandais et d’anglais qu’il pensait que sceptiques du vaccin comme des fous qui croient aux théories du complot. c’était « beaucoup de bruit pour rien ». Il a ensuite ajouté que ceux qui le Certain.e.s d’entre eux ne doutent pas des avantages médicaux du vaccin. Ils souhaitaient continuer à utiliser l’ancien terme. L’action d’Apolline mettentpouvaient principalement en cause le caractère contraignant de la stratégie de Vranken est nettement pluspersonnes convaincante.

Le mot Patrimoine ? vaccination.

L’une des interrogées affirme que si onpose veut problème les Alors remplaçons-le parsont Matrimoine : des journées quidécisifs, mettentmais en avant la les place convaincre, ce ne pas les arguments qui seront ceux qui des femmes dans ville.

Dans ce magazine, vousentre pouvez lire comment une ville amènent.

Et la c’est là que le parcours chaotique gouvernement et science en scène.

Dans ce magazine, évoquons la saga commeentre Bruxelles a non seulement éténous façonnée par également les hommes toutautour au long de l’obligation du masque buccal.

Au départ, pas de masque, puis il est devenu de l’histoire, mais aussi comment ce regard masculin colore encore la ville obligatoire et maintenant, il est obligatoire dans l’espace public bruxellois, aujourd’hui.

Et une telle initiative éveille davantage les consciences que leàfait moinsleque vous soyez assis une terrasse. En Lisez prenantl’interview tout cela en compte, de changer nom desneJournées duà Patrimoine. il serait très arrogant de ne pas écouter ces indécis. avec Apolline Vranken en p.10 - 13 FR

Lisez l’analyse et les témoignages en p14 - 17

MATERNALISM DOUBTING THE VACCINE When Anyone State Secretary Pascalthe Smet (one.brussels-Vooruit) announced who scrutinises vaccination tables will find surprises.

In that EN the “Erfgoeddagen” (Patrimony Days) henceforth would be called Aartselaar, for example, 107% of the over-80s have already been the vaccinated.

There is an administrative explanation for athis seemingly impossi“Heritage Days”, our editorial team met the news with frown.

In was one thing feat, but what is more important is that in a municipality such as had Sint-realised that thebleSecretary of State’s office, on rainy summer’s day, suddenly only 63%du of patrimoine’ the over-85s was havepaternalistic. been vaccinated. who quite that theJoost/Saint-Josse, French name ‘Journée ButBut it was people who‘Heritage are hesitant about vaccinated? anotherare tothese replace it with Days’ inbeing English?

In frontInofthis themagazine, BRUZZ we let a number of them speak. This also caused some discussion at our editomicrophone last weekend Pascal Smet said in a mixture of Dutch and English rial team. Should we do it? Yes, we must do it! It is too easy to dismiss vaccine that hedoubters thoughtasitconspiracy was “much to do about nothing”. Then he added that theorists. Some of them do not even doubt the medical whoever wanted to could continue to use the old terms.

What Apolline benefits of the vaccine.

They mainly question the coercive nature of the Vranken is doingvaccination is then more convincing.

Is interviewees there a problem withif ‘patrimony’?

Then she strategy.

One of the says that we want to convince replaces thatitwith the place ofwho women in the is them, is not“Matrimony”: the argumentsdays that where will be decisive, but it is that putscity them central.forward.

In this Just magazine you canthe read about how a city like Brussels throughout like that, then, bumpy road of government and science intohas thebeen picture.

In thisby magazine, wehow also that talk about saga historycomes not only shaped men, but male the gaze stillofcolours face masks.

First theisword waseye-opening no face mask,than thenthe it was the citycompulsory today. That kind of initiative more renaming of compulsory, compulsory in public inwith Brussels unless Vranken you are sitting on a the Heritage Days.now Read the interview Apolline on p.10-13 EN

BRUZZ Guide ‘Brusselse quartiers part 2’ komt eraan. Ontdek de leukste adressen in tien Brusselse wijken!

Elke BRUZZ-abonnee krijgt de BRUZZ terrace chair. If you add all that up, it would be very arrogant not to listen to Guide volgende week gratis toegeKRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur those doubters. stuurd.

Geen abonnee?

Haal je exemTrap op donderdag 30 september samen Read the analysis and the testimonials on p14 - 17 plaar bij Muntpunt of check BRUZZ.be/ met BRUZZ het academiejaar op gang op PITTEURS, hoofdredacteur RECHTZETTING Het Belgisch Instituut voor de KRISTOF Verkeersveiligheid (BIVV) werd in het interview guide voor de verdeelpunten.

Brussel Brost, en maak er kennis met met Geert Van Waeg (BRUZZ 1767) omschreven als een openbare instelling. In werkelijkheid was Gunnar en Gailor die er live radio maken het een vzw, weliswaar opgericht door de Belgische regering en grotendeels gefinancierd door vanuit onze BRUZZ bus! de overheid. / De campagne Persberichten ‘All for zero’, waar in het interview naar verwezen werd (en waarin MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws kunnen via redactie@bruzz.be Brussel Brost LIVE gesuggereerd wordt dat voetgangers verplicht zouden moeten lachen en groeten als een autoJ U N I 2minister 021 Ivan 3 mobilist voor hen stopt), is niet enkel een campagne van VIAS, maar ook van 2federaal 30 september LIVE van 16u tot 20u Mobiliteit Georges Gilkinet (Ecolo) en de FOD Mobiliteit en Vervoer.

Op BRUZZ radio (98.8 FM) en op BRUZZ.be

MEER BRUZZ

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 22 SEPTEMBER 2021

I

3

De week

LOCATIE EN FINANCIERINGSMODEL WORDEN NOG BESTUDEERD

Regering plant tegen 2026 vergistingsinstallatie voor organisch afval De regering wil wel degelijk een vergistingsinstallatie installeren binnen de grenzen van het gewest, die vanaf 2026 jaarlijks 50.000 ton gft-afval moet verwerken tot biogas en compost. Dat bevestigde bevoegd minister Alain Maron (Ecolo) vorige week in de commissie Leefmilieu. Drie mogelijke locaties worden nog bestudeerd, net als het financieringsmodel. — SARA DE SLOOVER

BRUZZ | DE WEEK

Al ruim tien jaar denkt het Brussels Gewest na over een vergistingsinstallatie die organisch afval omzet in biomethaangas en compost.

Zo’n installatie maakt het mogelijk om binnen de grenzen van het gewest energie op te wekken uit organisch afval. Sinds de introductie van de oranje zak voor organisch afval wordt dat soort vuilnis 130 kilometer ver naar Ieper getransporteerd en daar verwerkt.

De huidige Brusselse regering besliste – zoals door Europa in 2008 al was verplicht – dat organisch afval vanaf 2023 apart moet worden ingezameld, en dat “er overwogen zal worden om ingezameld biologisch afval op een passende manier op het gewestelijke grondgebied te verwerken”.

Het plan om zo’n biomethanisatie- of vergistingscentrale te bouwen is er wel degelijk, liet bevoegd minister Alain Maron vorige week op vraag van parlementslid Viviane Teitelbaum (MR) in de commissie Leefmilieu weten. In december vorig jaar stelde Leefmilieu Brussel een expert-coördinator aan, en een projectteam met onder meer Net Brussel, Leefmilieu Brussel en Sibelga.

Die werkgroep heeft mogelijke locaties bestudeerd, zei de minister.

“Twee sites in het bijzonder: het waterzuiveringsstation naast het kanaal aan de Budabrug, en het terrein van Net Brussel aan de Humaniteitslaan in Vorst.

Binnenkort wordt een openbare aanbesteding

Werfkraan valt om Op de Alsembergsesteenweg in Vorst valt maandagochtend een werfkraan om.

Daarbij raken drie arbeiders gewond. De juiste oorzaak van het ongeval is nog onduidelijk. Het gaat om een onderaannemer van de MIVB die bovengrondse werken uitvoert voor de bouw van Metro 3. Twee maanden geleden werd alles nog gecontroleerd, er waren toen geen problemen te melden.

4

I

22 SEPTEMBER 2021

gelanceerd om de technische voor- en nadelen van beide sites te bestuderen, en er binnen de regering met kennis van zaken over te kunnen debatteren. Ook de voorhaven dicht bij de verbrandingsoven (zoals al het geval was in 2019, red.) is nog altijd in de running.”

Het projectteam heeft ook het rendement aan biogas per ton organisch afval ingeschat. Daarvoor baseerde het zich op statistieken van Net Brussel en schei- en natuurkundige stalen van het gft-afval. De resultaten van die analyse worden in de komende weken verwacht, zei Maron.

De werkgroep gaat uit van een jaarlijkse capaciteit van 50.000 ton organisch afval: 30.000 ton voedsel uit de oranje zak, om biogas van te maken, en 20.000

534 Van januari tot en met augustus zijn 534 boetes uitgeschreven door het MIVB-personeel voor het niet dragen van een mondmasker op het openbaarvervoernetwerk. De mondmaskerplicht blijft van kracht op het netwerk van de Brusselse openbaarvervoermaatschappij.

Het is de bedoeling gft-afval uit de oranje zak te verwerken tot biogas en compost. © BELGA

ton tuinafval zoals takken en bladeren, dat tot compost zal verwerkt worden.

BOUW IN 2024 Ter vergelijking: in 2019 zamelde Net Brussel 22.000 ton aan voedselén groenafval samen in.

“Vandaar dat de verplichting door het Gewest om organisch afval apart te sorteren vanaf 2023 zo belangrijk is,” zegt Michaël Ooms, de expert rond biomethanisatie die voor Leefmilieu Brussel het

project begeleidt. “Want het potentieel is er: Net Brussel zamelt bij particulieren jaarlijks 300.000 ton aan afval in, en daarvan is 40 procent (of 120.000 ton, red.) organisch. Als je daar dan nog het organische afval van bedrijven bij rekent, stijgt dat cijfer nog. Verder willen we ook verspreid over het gewest organisch afval blijven inzamelen, via thuis- en wijkcomposten.”

De financiering van de bouw en exploitatie van de centrale wordt nog

Vijf agenten gewond bij controle Vijf agenten van de politiezone Brussel-West (Sint-JansMolenbeek, Koekelberg, Jette, Sint-Agatha-Berchem, Ganshoren) raken in Molenbeek maandag gewond bij een politiecontrole. Het politieteam wil er een autobestuurder controleren, maar de man verzet zich en gaat de agenten te lijf met een autokrik. De feiten gebeuren ter hoogte van de Gentsesteenweg/Alphonse Vandenpeereboomstraat.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

bestudeerd. Een van de mogelijke scenario’s, zegt Ooms, is een publiek-private samenwerking. Een vergistingscentrale betekent overigens niet noodzakelijk geurhinder, omdat daar technische oplossingen voor bestaan.

Begin volgend jaar zal de regering volgens Maron knopen doorhakken. Het is de bedoeling om nog deze legislatuur, in het eerste semester van 2024, te beginnen met de bouw, zodat de biomethanisatiefabriek in 2026 van start kan gaan.

WAUTER

Schepen Rik Jellema met pensioen

Hoe losjes Sven Gatz de Brusselse begrotingsmiserie minimaliseert, het blijft me verbazen N-VA-Kamerlid SANDER LOONES op Twitter

Schepen Rik Jellema (Groen) zwaait na negen jaar af als schepen van Etterbeek. Hij was onder meer schepen van Openbare Werken, Duurzame Wijkcontracten en Mobiliteit. In 1991 werd hij lid van Groen Brussel, in 2000 werd hij als eerste niet-Belgische Europeaan – hij is Nederlander – voor Agalev verkozen in de gemeenteraad. Hij haalde huidig minister Elke Van den Brandt aan boord bij Groen.

2,5 % De 14 miljoen euro kostende parking Coovi in Anderlecht wordt maar voor 2,5 procent benut.

De parkeergarage met zes verdiepingen heeft plaats voor 1.300 wagens. Parking.Brussels, dat de overstapparking beheert, geeft toe dat de bezetting erg laag ligt. “Er zijn dagen dat er slechts één wagen staat,” zegt woordvoerder Pierre Vassart.

22 SEPTEMBER 2021

I 5

In beeld

ED SHEERAN TEGEN DE MUUR NL/ De rosse bard met

de fluo tattoos brengt een nieuw album uit, en gaat daar in 2022 mee op tour door Europa. Ook in het Koning Boudewijnstadion houdt hij al zeker op 22 juli halt. Redenen genoeg 6

I

22 SEPTEMBER 2021

om de grootste muurschildering van België aan hem te wijden, moeten de artiesten Koen ‘Eres’ Deweerdt en Suarez Murals gedacht hebben. De fresco is nog in de maak, maar al te bezichtigen aan Rogier.

ED SHEERAN CONTRE LE MUR FR/Le barde roux aux tatouages fluo sort un nouvel album, et sera en tournée en Europe l’année prochaine. Il fera une halte au stade Roi Baudouin le 22 juillet. Une bonne raison de lui dédier la plus

grande fresque murale de Belgique, ont dû penser les artistes Koen « Eres » Deweerdt et Suarez Murals. La fresque est encore en cours de réalisation, mais on peut déjà la voir à Rogier.

ED SHEERAN AGAINST EN/ The redheaded bard

with the fluorescent tattoos is releasing a new album, with which he will tour in Europe next year, including a stop at the King Baudouin Stadium on 22 July. Reason enough

Bijgedachte

REDACTEUR BRAM VAN RENTERGHEM neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

THE WALL to dedicate Belgium’s biggest mural to him, artists Koen ‘Eres’ Deweerdt and Suarez Murals must have thought. The fresco is still in the making, but can already be viewed at Rogier.

Vroeger woonden we aan de Koningsstraat, en als we na een nachtelijke braspartij geen zin meer hadden om de berg op te strompelen, namen we een taxi. In vijftig procent van de gevallen leidde dat tot frictie. Of het ging angstaanjagend snel, of de chauffeur was erg onbeleefd. En altijd was er die argwaan over de route, en of die wel zeker de kortste was. Zo reed een chauffeur eens helemaal de verkeerde kant uit. Toen wij daar iets van zeiden, keerde hij terug naar de Beurs en gooide hij ons uit zijn auto.

Toen Uber in 2014 in Brussel opdook, was er dan ook weinig dat ons weerhield daar gretig gebruik van te maken. Je wist op voorhand hoeveel je betalen moest, en dat was altijd een pak minder dan met de gewone taxi. Bovendien was de service een pak beter. Dat vonden wij niet alleen. Toen de taxisector deze concurrentie aanklaagde, kon die sector op weinig begrip rekenen. Een van de meest vermelde commentaren op onze sociale media was: ‘Je moet het maar weten.’

Maar het is niet omdat je niet vriendelijk bent, dat je geen recht hebt op sociale bescherming.

Omgekeerd is iets wat hip, gebruiksvriendelijk en goedkoop is, niet noodzakelijk eerlijk. Dat geldt ook voor Uber.

Volgens de taxisector, en ook de socialistische minister-president Rudi Vervoort (PS) zit op die lijn, is Uber geen neutraal platform dat vraag en aanbod afstemt, maar een werkgever, die het tarief en de regels bepaalt, chauffeurs uit het systeem zet als ze te veel ritten weigeren en hen nauwgezet controleert.

Tegenover dit ‘werkgeversgedrag’ staat dan ook een minimumloon, betaalde vakantie en een pensioen, argumenteert Vervoort. Hij is daarin niet alleen. Alvast in Californië, het Verenigd Koninkrijk, Spanje en Nederland oordeelden rechters dat Uber-chauffeurs recht hebben op een werknemerscontract.

En dat is maar goed ook. Want in alle stilte tekent zich ook in België een nieuwe precarisering

af, waarbij alle lasten voor de freelancer zijn en alle lusten voor de baas – of je die nu werkgever of platformbeheerder noemt.

Die precarisering zie je niet enkel in de vervoerssector, maar ook bijvoorbeeld in de horeca. Zo deed mijn petekind in juli haar eerste vakantiejob als serveerster in een hippe pop-upbar in het bos. Zij kreeg pas ‘s morgens telefoon met de melding of ze al dan niet moest werken die dag – en dat was afhankelijk van het weer. De hele maand hing zij aan een zijden draadje en op het einde ervan had ze – gezien het hondenweer – bijna niks verdiend. Terwijl wij vroeger bij regenweer ook met onze vingers zaten te draaien, maar daar tenminste voor werden vergoed. Voor inzetbaarheid werd toen nog betaald.

Een goede vriend bedeelt dan weer drukwerk als zelfstandige. Enig probleempje: er is maar één grote speler meer in België die de prijzen al twintig jaar gelijk houdt, bij de minste kritiek de samenwerking stopzet en hem verplicht met een tracker rond te lopen, zodat ze te allen tijde weten waar hij uithangt. Tot zover de zelfstandigheid.

Freelance is een Engels, dus hip woord, zoals ook termen als platform, deeleconomie, flexibiliteit en vrijheid goed klinken. Maar in de verkeerde volgorde ondergraven ze het sociale stelsel waar we in België zo voor gevochten hebben en waar we trots op mogen zijn.

BRUZZ | DE WEEK

Vooruitgang Uber alles

“Het is makkelijk om van op de achterbank om flexibiliteit en goedkope tarieven te vragen” Vervoort heeft gelijk als hij zich afvraagt welke vooruitgang Uber nu eigenlijk inhoudt. Als het – nu andere taxibedrijven ook zo’n handige app hebben – om de lagere prijs per strekkende kilometer gaat, dan gaat dat automatisch ten koste van íémand, en dat is zelden de baas. Het is makkelijk om van op de achterbank van de taxi om flexibiliteit en goedkope tarieven te vragen. Maar laten we toch de chauffeur niet vergeten. Ook al is hij soms wat onvriendelijk.

Lees meer over het Taxiplan op p. 8-9 22 SEPTEMBER 2021

I 7

WELKE PLEK KRIJGT UBER IN HET PLAN VAN DE BRUSSELSE REGERING?

Taxiplan laat nog altijd op zich wachten Nog in het najaar zou minister-president Rudi Vervoort (PS) met het Taxiplan komen. Dat plan legt de spelregels voor de Brusselse taximarkt vast. Zijn voorganger Pascal Smet zag in dat plan nog een plek voor Uber en soortgelijke platforms. Vervoort, die het dossier heeft overgenomen, lijkt minder happig op die optie. — JASMIJN POST

T

B R U Z Z | A N A LY S E

egen de zomer van 2021 moest dat Taxiplan er liggen, maar dat is niet gelukt. Net als tijdens de vorige legislatuur. Al in 2017 keurde de Brusselse regering een regelgevend kader goed voor taxidiensten.

De nadruk op het plan van toenmalig minister Pascal Smet (one. brussels-Vooruit) lag op het gelijktrekken van de verschillende soorten taxidiensten: van platformen als Uber tot de reguliere taxi’s van Taxi Verts.

Minister-president Rudi Vervoort (PS) heeft dat dossier intussen overgenomen. Hij lijkt minder happig op het idee om de taxidiensten gelijk te schakelen. Wie hem hoort praten over Uber, merkt dat hij überhaupt niet zo’n voorstander is van het model van het Amerikaanse techbedrijf. “Als Uber morgen vertrekt, zitten de chauffeurs met lege handen. Is dat acceptabel? Een buitenlandse privéondernemer die zo kan vertrekken? Het ideaal van Uber vertrekt niet vanuit de chauffeurs,

maar vanuit zelfrijdende auto’s.”

Aanvankelijk zou het nieuwe taxiplan van Vervoort voor de zomer worden gepresenteerd. In stilte wordt achter de schermen aan het plan gesleuteld, maar ook na herhaalde aandringen bij het kabinet van Vervoort (PS) kan er geen stand van zaken worden gegeven. Eerder had PS’er Ibrahim Dönmez op BX1 wel gezegd dat een – aan de Raad van State afgetoetst – taxiplan in september in het Brussels parlement zou worden voorgesteld.

EERLIJKE CONCURRENTIE? Zo’n taxiplan is nodig, want het legt vast op welke manier Uber-chauffeurs, die rijden met een LVC-vergunning (wagen met chauffeur) mogen concurreren met lokale spelers die met een taxivergunning rijden en een opleiding hebben gevolgd.

Voor de LVC-vergunning bestaat nog geen limiet. Wel zijn er 1.300 licenties voor Brussels taxi’s. De taxilicenties werden aanvankelijk gratis uitgegeven, maar hebben in

de loop van de jaren veel waarde verzameld. Wil een minister een taxiplan uitwerken dat aansluit bij de reguliere taxisector, dan zal hij in een vergoeding moeten voorzien voor de licenties en ook het aantal limousinevergunningen aan banden moeten leggen.

Het model van Uber wordt in de rechtbank uit verschillende hoeken aangevallen. De taxifederatie Febet klaagt de vergunning aan waarmee Uber-chauffeurs rijden. Volgens

“We schatten dat zo’n 600, 700 mensen fulltime als chauffeur werken.

We nodigen ze uit om voor ons te komen werken. Met een echt contract en sociale bescherming” SAM BOUCHAL Woordvoerder Brusselse taxifederatie © PHOTONEWS

8

I

22 SEPTEMBER 2021

die vergunning mag de chauffeur eigenlijk maar één klant vervoeren per tijdvak van drie uur. Ook moet hij minimaal 90 euro verdienen per rit. Uber omzeilt die regelgeving via een vennootschap, de Platform Rider Association (PRA).

Ook de gespecialiseerde afdeling van de vakbond ACV, Riders Association, staat een Uber-chauffeur bij die stelt dat hij een werknemer is, en geen zelfstandige. De chauffeur weet van tevoren niet hoelang hij met een rit zal bezig zijn. Hij mag niet afwijken van de route en niet meerdere opeenvolgende klanten weigeren, want dan wordt hij van het systeem gegooid.

Een gelijkaardige zaak werd in september in Nederland door de vakbond FNV gewonnen: Uber moet de chauffeurs beschouwen als werknemers die onder de cao Taxivervoer vallen, met alle bepalingen die daarbij horen: loonbarema’s, ziekteverlof en vakantiedagen. Uber liet al weten in

WACHTEN OP VERVOORT

Taxichauffeurs protesteerden al meermaals tegen wat ze de uberisatie van de taxisector noemen. © BELGA

beroep te zullen gaan. Dara Khosrowshahi, CEO van Uber, pleit overigens voor een nieuw statuut: tussen werknemer en zelfstandige in. Dat statuut – worker – bestaat al in het Verenigd Koninkrijk. Maakt het zijn intrede in Europa?

Ook het Europees Parlement boog zich over de kwestie. Volgens dat parlement moeten platformbedrijven als Uber en Deliveroo bewijzen dat hun medewerkers zelfstandigen zijn. Zo niet, dan moeten ze een volwaardig statuut als werknemer krijgen. Met een overgrote meerderheid scharen de parlementsleden zich achter dit standpunt. Daarmee willen ze druk zetten op de Europese Commissie, die eind dit jaar een wetgevend initiatief voor het statuut van platformwerkers zal presenteren.

ZESHONDERD CHAUFFEURS De Brusselse taxifederatie wil niet langer wachten en heeft een alternatief taxiplan voorgesteld. “We hebben voor elk probleem een

oplossing,” zegt woordvoerder Sam Bouchal tevreden. Samen met het Collectif des Travailleurs du Taxi en Ingoboka-Taxi zijn ze zelf met een plan gekomen. “We hebben de regeringsverklaring gelezen en al onze voorstellen passen erin,” zegt Bouchal.

Het meest opvallende element uit dat alternatieve taxiplan is dat de taxifederaties zo’n zeshonderd Uber-chauffeurs willen aanwerven.

Naar schatting van Bouchal zijn er zo’n 1.300 Uber-chauffeurs in Brussel en dan nog 1.500 chauffeurs die geregistreerd zijn in Wallonië, maar in Brussel werken. Een groot gedeelte van de chauffeurs combineert dat met een andere job of studie. “We schatten dat er zo’n zes- tot zevenhonderd mensen zijn die het werk fulltime als chauffeur doen,” zegt Bouchal. “We nodigen ze uit om voor ons te komen werken. Met een echt contract en sociale bescherming.”

Alleen al bij Victor Cab – zeg maar de Brusselse concurrent van

De sector kampt inderdaad al lang met een personeelstekort, beaamt Wim Faber, hoofdredacteur van Magazine Personenvervoer en expert op het vlak van de taximarkt. “In veel landen zie je een tekort aan taxichauffeurs.

Tijdens de coronacrisis is het personeelstekort verergerd. Veel chauffeurs zijn op zoek gegaan naar andere banen, als truckchauffeur of pakjesbezorger bijvoorbeeld.” Het model van Bouchal vindt Faber interessant, al zullen beleidsmakers rekening moeten houden met de opleiding die Uber-chauffeurs moeten volgen om als taxichauffeur aan de slag te kunnen.

Pierre Steenberghen van de Belgische taxifederatie GTL wil zich niet over het alternatieve

taxiplan uitspreken, hij wacht op het taxiplan van Vervoort. Al begint dat steeds zwaarder te wegen. “We weten niets over het Taxiplan, niets is openbaar gemaakt. Het zou nochtans nuttig zijn, vooral nu het nachtleven opnieuw start. We zitten nu nog op zo’n vijftig procent van de normale activiteit, maar vanaf oktober zullen we weer volop aan de slag gaan. We wachten af, maar we kunnen niet nog eens jaren aanmodderen, het zijn niet de rechtbanken die het beleid maken.”

Blijft Uber bestaan op de Brusselse markt? Dat hangt niet alleen af van het plan van de Brusselse regering, dat normaal gezien later in september zou moeten worden voorgesteld. Het hangt ook af van de richtlijnen de Europese Commissie tegen het einde van het jaar zal voorstellen over platformmedewerkers. Ook de uitspraak van de rechtbank over de zaak van de medewerker die bij het ACV aanklopte, zit er nog aan te komen in 2022.

Hoe Uber staat tegenover het langverwachte plan, wilden ze nog niet kwijt. Later deze week plant Uber hierover een persconferentie.

Uber zelf wenste niet te reageren.

BRUXELLES RÉUNIRA-T-ELLE UBER ET LES TAXIS ?

WILL BRUSSELS BRING UBER AND TAXIS TOGETHER?

Le Plan Taxi se fait attendre. C’est le deuxième gouvernement qui mijote un projet de régulation du marché des taxis. Quelle place occupera Uber dans le plan du ministre-président Rudi Vervoort (PS) ? Quand on l’entend parler, il semble plus critique que son prédécesseur Pascal Smet (one.brussels). Pendant ce temps, la fédération bruxelloise des taxis propose son propre plan. Ils veulent engager six cents chauffeurs, avec contrats à durée indéterminée et Sécurité sociale. Ces anciens chauffeurs Uber devront-ils suivre la formation complète pour devenir chauffeur de taxi ?

Par ailleurs, Uber va-t-il continuer à rouler à Bruxelles ? Ces questions dépendent non seulement du Plan Taxi de Vervoort, mais aussi des décisions de justice suite aux procès en cours contre Uber et du projet de loi sur les travailleur.euse.s des plateformes que la Commission européenne présentera avant la fin de l’année.

The taxi plan is a long time coming. This is the second government that is brooding on a plan to regulate the taxi market.

What will Uber’s place be in Prime Minister Rudi Vervoort‘s (PS) plan?

Whoever hears him speak, notices that he seems more critical than his predecessor Pascal Smet (one.brussels). Meanwhile, the Brussels taxi federation is coming up with its own plan. They want to recruit six hundred drivers and introduce permanent contracts and social security.

Will these former Uber drivers have to follow the full training to become a taxi driver? In addition, will Uber continue to drive in Brussels? These matters depend not only on Vervoort’s taxi plan, but also on the rulings on pending lawsuits against Uber and the proposed new legislation for platform workers that the European Commission is proposing before the end of the year.

FR

B R U Z Z | I A N A LY S E

Uber – worden driehonderd chauffeurs gezocht. Daarvoor zijn volgens Bouchal genoeg licenties, omdat op dit moment veel vloten stilstaan en meerdere chauffeurs op één licentie rijden: in de ochtend, middag en avond. “Wie graag onafhankelijk wil blijven werken, kan binnen ons voorstel een licentie lenen.”

EN

22 SEPTEMBER 2021

I 9

ARCHITECTE LAAKT GEBREK AAN AANDACHT VOOR VROUWEN IN PUBLIEKE RUIMTE

“Schoolpleinen zijn een voorbeeld van de mannelijke aanpak. Tachtig procent van de speelplaats wordt vaak ingenomen door een trapveldje waar vooral jongens voordeel van hebben,” oordeelt architecte Apolline Vranken.

10

I

22 SEPTEMBER 2021

Wanneer Apolline Vranken rondwandelt in Brussel, voelt ze zich in een stad gedomineerd door mannen. Uit verzet hiertegen richtte de jonge architecte een adviesbureau voor genderkwesties op en nam ze ook het initiatief voor de Matrimoniumdagen, die dit weekend plaatsvinden.

— BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE Als u in Brussel rondloopt, voelt u zich in een stad gedomineerd door mannen?

APOLLINE VRANKEN: Jazeker, alleen numeriek is er

al een mannelijk overwicht in het straatbeeld.

Mannen gebruiken de openbare ruimte meer dan vrouwen.

Maar er is meer, de architectuur en stedenbouw van de stad zijn niet egalitair.

Niet egalitair, hoe bedoelt u?

VRANKEN: Dat de stad nog te veel door en voor

mannen wordt gebouwd. Met ‘door mannen’ bedoel ik dat het vandaag nog altijd vooral mannen zijn die stad ontwerpen als architect of als stedenbouwkundige. Van de architecten ingeschreven bij de Brusselse Orde van Architecten is ongeveer een derde vrouw en twee derde man.

Maar het zijn ook vooral mannen die in de jury van architectuurwedstrijden zitten en die tijdens de wijkparticipatiebijeenkomsten over nieuwe bouwprojecten het woord nemen.

Hoe komt het dat er minder vrouwelijke architecten zijn? Tijdens de opleiding is de verhouding nog fiftyfifty?

VRANKEN: Klopt, maar veel vrouwelijke architec-

ten stoppen als ze een gezin en kinderen krijgen.

Een van de redenen is dat het zelfstandige statuut erg precair is. Ze gaan dan bijvoorbeeld

▼

A

polline Vranken (27), ook onderzoekster aan de ULB, noemt zichzelf een feministische architecte. Dat feminisme zat er van kinds af in en werd mede gevoed door haar moeder. “Feminisme is altijd een manier voor mij geweest om te overleven.

Waarom zou je op een andere manier bekeken en behandeld moeten worden afhankelijk van of je een meisje of een jongen bent?”

Maar het was pas toen ze als tiener en daarna als student de stad begon te verkennen, dat het thema echt belangrijk werd voor haar. “Eigenlijk hebben de openbare ruimte en mijn verhouding tot de stad me duidelijk gemaakt dat er iets niet klopt in onze samenleving. Je ziet het al op het schoolplein. Tachtig procent van de speelplaats wordt vaak ingenomen door een trapveldje of ander competitief spel waar vooral jongens voordeel van hebben. De centrale ruimte is dus mannelijk, de omliggende ruimte vrouwelijk.”

“Vanaf de leeftijd van vijf, zes jaar slaan meisjes dus op dat er plekken zijn voor meisjes en plekken voor jongens. Als kind ben je je daar natuurlijk niet bewust van. Dat verandert als je op oudere leeftijd door de stad loopt en in de openbare ruimte te maken krijgt met seksistische opmerkingen, met intimidatie. Dan begint het je te dagen dat de stad vooral mannelijk is en dat er, zeker ’s nachts, andere regels gelden voor vrouwen dan voor mannen.”

BRUZZ | INTERVIEW

‘Ik mis een vrouwelijke kijk op de stad’

22 SEPTEMBER 2021

I 11

▼

ARCHITECTE LAAKT GEBREK AAN AANDACHT VOOR VROUWEN IN PUBLIEKE RUIMTE

voor de overheid of voor een museum werken.

Diegenen die doorgaan, krijgen te maken met het glazen plafond. Kijk maar naar de hiërarchische orde van veel architectenbureaus. De hoogste functies worden nog al te vaak bekleed door mannen, met helemaal bovenaan de sterarchitect.

En die mannelijke sterarchitecten zetten dan mannelijke gebouwen neer, hoge torens bijvoorbeeld?

VRANKEN: Zo eenduidig is het niet. Mannelijke

BRUZZ | INTERVIEW

architecten bouwen niet per definitie mannelijk en vrouwelijke architecten vrouwelijk. Dat mannen graag hoge torens zouden neerzetten, als een soort fallussymbool, is een beetje een karikatuur.

Wat je wel hebt, is de male gaze, de mannelijke blik waarmee sommige architecten en stedenbouwkundigen het ontwerpproces benaderen. Daarom spreek ik over een stad ontworpen door, maar ook voor mannen.

Eenvoudig voorbeeld: een voetbalterreintje neerzetten op een plein. Daarmee vergeet je dat dat een ongelijkheid kan creëren in de publieke ruimte. Idem met de toestellen voor street workout die in steeds meer parken verrijzen. Op enkele uitzonderingen na worden die gebruikt door mannen.

Ander voorbeeld: de huidige trend om volop te investeren in fietsinfrastructuur. Heel goed, ik ben absoluut voorstander van zachte mobiliteit.

Maar door die male gaze wordt soms over het hoofd gezien dat twee derde van de fietsers mannen zijn en dat vooral zij dus profiteren van die nieuwe fietspaden. Vrouwen fietsen minder omdat ze vaak met drie of vier kinderen en nog een caddy door de stad moeten. Er zouden evenveel investeringen moeten zijn in openbaar vervoer en trottoirs zodat je je gemakkelijker met een buggy kan verplaatsen, of in een rolstoel.

Zie je die ‘male gaze’, behalve in de vormgeving van de openbare ruimte, ook terug in het ontwerp van gebouwen?

VRANKEN: Ja, veel gebouwen worden getekend

zonder ramen op de gelijkvloerse verdieping. Je hebt bijvoorbeeld een voordeur met daarnaast een garagepoort, zo krijg je een blinde gevel. Dat helpt niet bij het creëren van een veiligheidsgevoel, want als je daar ’s avonds langsloopt zie je niet meteen mensen achter een raam die je te hulp zou kunnen roepen als er iets gebeurt. Die harde scheiding tussen private en publieke ruimte is ook een gevolg van de mannelijke blik.

Maar ook binnenshuis speelt het. Wie bedenkt het om de wasplaats in de kelder te maken, zoals nog vaak gebeurt. Daarmee stop je de vrouwen in de kelder, want zij zijn het die het vaakst de was doen.

Wat is de grootste behoefte van vrouwen in de stad?

VRANKEN: Nood aan veiligheid, daarover is het

meeste te doen. Overheden reageren doorgaans nogal paternalistisch op die behoefte. Ze gaan de vrouwen beschermen, bijvoorbeeld door camera’s te plaatsen of met een app die de ‘gevaarlijkste’ plekken aanduidt. Dat vergroot de angst bij vrouwen alleen maar. Bovendien worden de bewoners van bepaalde wijken erdoor gestigmatiseerd.

Wat moet er dan wel gebeuren om het onveiligheidsgevoel te verminderen en ervoor te zorgen dat vrouwen zich op hun gemak en welkom voelen in de stad?

VRANKEN: Stop met benedenverdiepingen zonder

ramen te maken, zonder contact met de straat. In Nederland zijn de benedenverdiepingen veel meer opengewerkt. Doe dat hier ook, maak visuele verbindingen tussen binnen en buiten, zet een bankje neer met wat planten en creëer zo een zachtere overgang tussen privé en publiek. Dan krijg je meteen ook een organische sociale controle.

Wat nog meer? Investeer in andere vrijetijdsuitrustingen dan voetbalveldjes of workouts, zorg voor meer vrouwelijke aanwezigheid in de publieke ruimte door vrouwelijke straatnamen en kunstwerken.

Wat ook belangrijk is, is het onderhoud van de publieke ruimte. Het volstaat niet om een nieuw parkje aan te leggen. Dat moet vervolgens ook tot leven komen en onderhouden worden. Je moet ervoor zorgen dat iedereen er durft te komen.

Eigenlijk moet er bij elke investering in mobiliteit, bij elke stedenbouwkundige verordening, bij elke architectuurwedstrijd een verplichte gendertoets zijn. En die toets geldt niet alleen voor vrouwen, maar voor alle groepen die vaak uitgesloten worden, ouderen, kinderen, mensen die het slachtoffer zijn van racisme, homo’s.

Na enkele jaren gewerkt te hebben in een architectenbureau houdt u zich vandaag bezig met onderzoek en advies. Zou u, als geëngageerde feministische architecte, niet liever bezig zijn met de praktijk, gebouwen neerzetten?

“De MIVB zegt dat ze haar stations en haltes wil vervrouwelijken. Met het huidige tempo zal het nog 66 jaar duren voor er pariteit is” APOLLINE VRANKEN Feministische architecte 12

I

22 SEPTEMBER 2021

VRANKEN: Ons land heeft een grote inhaalbewe-

ging te maken als het gaat om sensibilisering van architecten en stedenbouwkundigen voor de genderkwestie. Hen duidelijk maken dat ook de vrouwelijke kijk aan bod moet komen. Daarom wil ik die idee zoveel mogelijk verspreiden en heb ik het adviesplatform ‘l’Architecture qui dégenre’ opgericht. Architecten kunnen met vragen over gender een beroep doen op onze expertise.

Ik denk ook dat er vandaag nog niet genoeg klanten zijn om een feministisch architectuurbureau draaiende te houden, een adviesbureau lukt wel.

U organiseert mee de Matrimoniumdagen, die het vrouwelijk erfgoed in de kijker zetten. Enkele weken geleden besloot het Brussels Gewest de benaming Journées du Patrimoine/Open Monumentendagen te vervangen door Heritage Days omdat het woord patrimonium een seksistische connotatie heeft. Zijn er, na deze aanpassing, nog wel aparte Matrimoniumdagen nodig?

VRANKEN: Op lange termijn hoop ik natuurlijk dat

het niet meer nodig is om feminist te zijn en dat er geen Matrimoniumdagen meer georganiseerd moeten worden. Maar vandaag stel ik vast dat de naam weliswaar veranderd is, maar dat de programmatie nog hoofdzakelijk mannelijk is. Er is een oververtegenwoordiging van vrouwen bij de gidsen die de rondleidingen verzorgen, maar de architecten van de gebouwen die getoond worden en de andere kunstenaars zijn grotendeels mannen.

Ook elders in het Brussels cultureel landschap wordt het erfgoed van vrouwelijke kunstenaars en

Apolline Vranken Geboren in 1994 Studeerde architectuur aan de ULB Werkte bij architectenbureau Urban Platform en voor daklozenorganisatie ‘t Eilandje Oprichtster van adviesbureau L’architecture qui dégenre Organisator van de Matrimoniumdagen Schrijft doctoraat over de Brusselse architecte Simone Guillissen-Hoa

Apolline Vranken hekelt de blinde gevels: “Wil je het onveiligheidsgevoel verminderen?

Maak dan geen benedenverdiepingen zonder ramen meer.”

architecten nog altijd onderbelicht. Er waren in deze stad de afgelopen jaren grote overzichtstentoonstellingen van Fernand Léger, Constantin Brancusi, Keith Haring, Rik Wouters, Roger Raveel. Wanneer was de laatste retrospectieve van een vrouwelijke kunstenaar?

Is het niet zo dat er door de geschiedenis om allerlei redenen ook minder vrouwelijke kunstenaars waren?

heid in de publieke ruimte weg te werken, onder meer door meer vrouwelijke namen toe te kennen aan straten. Doen ze genoeg?

VRANKEN: Genoeg? De MIVB zegt dat ze haar stations en haltes wil vervrouwelijken. In drie jaar tijd zullen zeventien haltes een vrouwennaam krijgen. Met dit tempo zal het nog 66 jaar duren voor er pariteit is, berekende het collectief Noms Peut-Être. Zo lang kan ik niet wachten.

Inmiddels engageren heel wat gemeenten en overheidsinstellingen zich om de genderongelijk-

« Bruxelles est une ville faite par et pour les hommes », affirme l’architecte Apolline Vranken. « Par les hommes » parce que, selon elle, ce sont encore principalement les hommes qui conçoivent la ville en tant qu’architectes ou urbanistes. « Mais ce sont aussi principalement des hommes qui font partie du jury des concours d’architecture et qui s’expriment lors des réunions de participation citoyenne sur les nouveaux projets de construction. » Quant au « pour les hommes », Vranken fait référence au male gaze, le regard masculin avec lequel les architectes et urbanistes masculins abordent souvent le processus de création. « Quand on met un terrain de football sur une place, on oublie que cela peut créer des inégalités. » Pour remédier à ce déséquilibre, Vranken a créé une plateforme de conseil en questions de genre et est aussi à l’initiative des Journées du Matrimoine, qui ont lieu ce week-end et qui mettent à l’honneur le patrimoine féminin.

FR

“BRUSSELS IS A CITY

BY MEN, FOR MEN” When architect Apolline Vranken walks around Brussels, she feels as if she is in a city dominated by men.

“Brussels is a city by men, for men,” she says. “By men” because, according to her, it is still mainly men who design the city as architects or urban planners. “But it’s also mainly men who sit on the jury of architecture competitions and who speak at neighbourhood participation meetings about new building projects.” With “for men”, Vranken refers to the male gaze with which male architects and urbanists often approach the design process. “If you put a football pitch on a square you forget that that can create inequality.” In order to combat male predominance in public space, Vranken founded a consultancy for gender issues and also took the initiative for the Matrimonium Days, taking place this weekend, which puts female heritage in the spotlight.

FR

VRANKEN: Het klopt dat er vóór de twintigste

eeuw een duidelijk onevenwicht was. Dat had onder meer te maken met de houding van de burgerij. In de middeleeuwen waren nog heel veel vrouwen creatief bezig, ze tekenden en schreven romans. Maar toen daarna de bourgeoisie opkwam, werd over die vroegere activiteiten van de vrouwen niet meer gesproken en er werd hen ook de mogelijkheid ontnomen om een creatief beroep uit te oefenen. De vrouw hoorde thuis te zijn bij haar gezin.

Eind negentiende eeuw, begin twintigste verscheen er dan een hele serie vrouwelijke architecten en kunstenaars ten tonele. In Brussel had je bijvoorbeeld de schilders Anna Boch en Caroline Voet, de architecten Odette Filippone en Simone Guillissen-Hoa en de danseres Akarova. Vrouwelijke kunstenaars volop dus, maar er was ook een georganiseerde boysclub die verhinderde dat ze, bij leven of na hun dood, de erkenning kregen die ze verdienden.

« BRUXELLES EST UNE VILLE FAITE PAR ET POUR LES HOMMES »

MATRIMONIUMDAGEN

Vrouwelijk erfgoed in de schijnwerpers Apolline Vranken organiseert de Matrimoniumdagen (24-26 september) al sinds 2019. Ze werkt hiervoor samen met daklozenorganisatie ’t Eilandje. Dit jaar heeft ook het Brussels Gewest zich achter het evenement geschaard en vormt het een officiële aanvulling op de Heritage Days, zoals de nieuwe naam van de erfgoeddagen luidt.

Met de Matrimoniumdagen wil Vranken het historisch matrimonium – het vaak onderbelichte werk van vrouwelijke kunstenaars – in de schijnwerpers zetten. Zo kunnen bezoekers in het Cauchiehuis in Etterbeek zien dat deze schitterende art-nouveauwoning niet alleen het werk was van kunstenaar Paul Cauchie, maar evenzeer van zijn vrouw, de schilder Caroline (Lina) Voet.

Voorts is er aandacht voor de huidige artistieke, architecturale en politieke bijdragen van vrouwen. www.matrimonydays.be

22 SEPTEMBER 2021

I 13

START METEEN MET EEN JOB DIE BIJ JE PAST.

AFSPRAAK OP 01/10 VIA JOBFINLIVE.BE!

Lanceer je carrière zinvol en ga voor een van de honderden startbaanovereenkomsten bij FOD Financiën.

Ontdek ons aanbod tijdens onze online jobbeurs en ontmoet tegelijk je toekomstige collega’s.

Want samen gaan we voor een beter België.

Yep, ook dat is FOD Financiën!

Opmaak290x215B.indd 1

09/09/2021 08:49

FYSIEKE BEURZEN ZULLEN MOETEN VERNIEUWEN OM TE OVERLEVEN

Autosalon 2022 is gered Hoewel het Autosalon op de Heizel vorige week even ten dode opgeschreven leek, blijft Geert Maes van Brussels Expo ervan overtuigd dat autoen andere beurzen een toekomst hebben. “Maar alleen als ze zich vernieuwen.” — BETTINA HUBO

MAAR ACHT HALLEN Organisator Febiac probeerde intussen zoveel mogelijk merken aan boord te houden om toch tot een representativiteit van 65 procent te

BRUZZ | ECONOMIE

V

anwege corona moest automobielfederatie Febiac de 99ste editie van het Autosalon begin dit jaar afgelasten. Maar ook boven het uitgestelde salon, gepland van 14 tot 23 januari 2022, pakten zich afgelopen week plots donderwolken samen.

De autosector, die al behoorlijk onder druk staat door de voorthollende transitie naar nieuwe aandrijvingsvormen als elektriciteit, kende in 2020 een bewogen jaar.

De autoverkoop zakte ineen, waardoor de marketingbudgetten kleiner werden. Intussen begonnen autoproducenten en -invoerders, gedwongen door de pandemie, te experimenteren met online verkoopstrategieën. Sommige hielden de deelname aan beurzen, die een forse investering vergen, kritisch tegen het licht.

Volvo haakte in juni als eerste af voor het Autosalon 2022. Ook Mazda liet weten volgend jaar alvast niet deel te nemen. Daarna volgde, tot consternatie van velen, de afzegging voor 2022 van D’Ieteren, de grote importeur van merken als Volkswagen, Audi, Skoda, Seat, Porsche, Bentley en Lamborghini.

Na het forfait van D’Ieteren werden in de pers grote vraagtekens geplaatst, niet alleen bij het Autosalon 2022, maar ook bij de toekomst van de Brussels Motor Show, zoals het salon officieel heet.

Nog een editie overslaan, zou de doodsteek kunnen betekenen, zo klonk het.

In 2021 was er geen Autosalon en dat van 2022 was even onzeker. Nu is de beslissing gevallen: het Autosalon 2022 vindt plaats van 14 tot 23 januari. © PHOTONEWS

komen. De bal lag vorige week in het kamp van die andere grote speler, Stellantis, eigenaar van de merken Citroën, Fiat, Opel, Peugeot, Alfa Romeo, Jeep en Maserati. Toen de groep uiteindelijk groen licht gaf, kon Febiac afgelopen vrijdag het verlossende woord spreken: het Autosalon gaat door.

Weliswaar wordt het kleiner dan gebruikelijk en dat zal ook merkbaar zijn bij Brussels Expo. “Normaal zijn tien van onze twaalf hallen gevuld bij een Autosalon, ditmaal zullen het er wellicht acht zijn,” zegt Geert Maes, hoofd beurzen van Brussels Expo.

“Maar ik ben vooral blij dat het zal plaatsvinden. Een annulering zou niet alleen voor Febiac, maar ook voor ons een flinke streep door de rekening geweest zijn. Het Auto-

salon is de belangrijkste van onze vijftig beurzen. Het is de grootste beurs van de Benelux, met altijd tussen de vier- en de vijfhonderdduizend bezoekers. Een annulatie zou ons ettelijke miljoenen kosten, want zo’n beurs genereert niet alleen omzet door de verhuur van vierkante meters, er is ook de opbrengst van de parkingtickets, de catering en de dienstverlening.”

Brussels Expo kreeg voor de pandemie al enkele opdoffers te verwerken, met het vertrek van wijnbeurs Megavino (naar Gent) en visbeurs Seafood (naar Barcelona).

Momenteel krabbelt de organisatie overeind: nationale beurzen keren terug, zo ook Batibouw, internationale, zoals Busworld, voorlopig nog niet.

Maes gelooft desondanks rotsvast in de toekomst van beurzen.

“Eigenlijk heb ik geen moment getwijfeld aan het Autosalon. Zo’n beurs beroert de vijf zintuigen: aanraken, ruiken, een demo meemaken ... Dat krijg je online nooit voor mekaar.”

Er zal volgens hem een digitaal luik komen, maar fysieke beurzen zullen blijven bestaan. “Op voorwaarde weliswaar dat ze zich vernieuwen. Een statische beurs met alleen maar standjes, zonder beleving of interactie, is met uitsterven bedreigd. Je moet je publiek nu bij de hand nemen en oplossingen bieden. De tijd is voorbij dat je kon zeggen: ‘de deuren zijn open, zoek het zelf maar uit.’”

“Een statische beurs met alleen maar standjes, zonder beleving of interactie, is met uitsterven bedreigd” GEERT WAES Hoofd beurzen Brussels Expo 22 SEPTEMBER 2021

I 15

VIJVERS VAN ELSENE POPULAIR ALS STORTPLAATS VOOR BRANDKASTEN

De verzonken vijverkluizen B R U Z Z | R E P O R TA G E

Ruim zes ton afval, van rioolbuizen tot pistolen. Je kan het zo gek niet bedenken of de duikersarmada die de Vijvers van Elsene opruimde, vond het er. Het meest opvallend waren wel de brandkasten, waarvan er de voorbije jaren al veertig boven water kwamen.

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S BART DEWAELE

Z

even fietsen, negen steps, vijf vuilniszakken vol flessen, zes computerklavieren, negen paaltjes, twee tassen waar de identiteitskaart nog in stak, zeven rioolbuizen, drie handvuurwapens waaronder één echt, een gietijzeren vuilnisbak, twee nadarhekken, een koelkast, een flatscreen, drie autobanden, één professionele boormachine ...

Het is nog maar een deel van de afvaloogst die op 12 september uit de vijvers van Elsene kwam en nabij het Flageyplein werd uitgestald. Maar de vondst die nog het meest tot de verbeelding sprak, was toch die van zes brandkasten. Temeer omdat dezelfde duikers begin juli ook al eens zeven kluizen uit de vijvers haalden. En wat te denken van de 27 (!) exemplaren die de politie in 2017 al eens uit het water lichtte, uit de vijver die het verst van Flagey ligt?

“Met 33 vrijwillige duikers waren we, niet slecht hé?” We hebben met Pierre Hollander afgesproken ter hoogte van de idyllische grot uit kunstrots, aan het einde van de vijver die het dichtst bij Flagey ligt. Hollander is immoman, duikinstructeur en ondervoorzitter van buurtvereniging Vrienden van de Vijvers.

Samen met de gemeente en duikfederatie Lifras is zijn vereniging organisator van de opruim-

16

I

22 SEPTEMBER 2021

Onder het wateroppervlak van de vijvers van Elsene ligt heel wat troep verborgen, zo blijkt. Er zijn net nieuwe parkwachters aangeworven, maar tegen het nachtelijk dumpen van kluizen is weinig te doen.

actie. De plek van afspraak is niet toevallig gekozen. Want in tegenstelling tot wat de meeste foto’s van de bergactie suggereren, werden de kluizen allemaal hier gevonden, vlak bij de grot. “Alle brandkasten lagen minimaal veertig centimeter en maximaal twee meter van de rand,” vertelt Hollander, terwijl hij naar het troebele water wijst. “Je zag echt niets tijdens de zoekactie. Maar daar zijn wij, Belgische duikers aan gewend. Een Franse duiker zou hier helemaal in paniek slaan.”

Hoe de duikers de brandkasten dan konden lokaliseren? “We hadden begin juli al eens een proefduik gedaan, op een moment dat het water veel doorzichtiger was. We deden dat op deze

plek, waar je niet zo snel gezien wordt. We hadden afval verwacht, geen brandkasten. Maar al na dertig seconden had iemand een kluis beet.

En al snel bleek dat het er veel meer waren. Op het eerste gezicht zie je die amper, zelfs bij helderder water. Als je zo’n brandkast in het water duwt, is die een paar minuten later al bedekt met een fijn laagje algen.”

GEKNIPTE PLEK De proefduik was dan weer een uitloper van een eerder initiatief van Vrienden van de Vijvers: de trashwalks. “Tijdens een van die wandelingen waarbij we afval inzamelden – onder meer 25.000 sigarettenpeuken – besefte ik als

“Als je zo’n brandkast in het water duwt, is die een paar minuten later al bedekt met een fijn laagje algen” PIERRE HOLLANDER Duikinstructeur

Wat doen zoveel kluizen – minstens veertig in vier jaar tijd – in de vijvers? Politie en parket zijn karig met commentaar. De zaak van de 27 kluizen uit 2017 werd het jaar erna geruisloos geklasseerd zonder gevolg, horen we. Verschillende getuigen vertellen ons ook dat die brandkasten allemaal werden gevonden in de tweede vijver, ter hoogte van de Koningstuin, een parkje dat de Louizalaan met die tweede vijver verbindt.

Het onderzoek over de nieuwe brandkasten loopt, maar staat nu ook niet bovenaan de prioriteitenlijst. Over de toedracht heeft politiewoordvoerster Ilse Van De Keere wel een idee.

“Mocht ik ergens de inhoud van een kluis willen 22 SEPTEMBER 2021

▼

duikfanaat dat als er zoveel boven de waterlijn lag, dat ook moet gelden voor de vijverbodem. Dat wilden we aanpakken.”

De kasten in kwestie bleken leeg en vaak opengebroken, hier en daar ontbrak een deur of waren er gaten in de kluizen geboord. De exemplaren vielen doorgaans overigens niet onder de categorie loodzware brandkast. “De meeste konden we met twee duikers uit het water heffen,” legt Hollander uit. Een collega-duiker weet dan weer dat er nog enkele zwaardere exemplaren in het water steken en wachten op gepast materieel.

“De boormachine lag trouwens vlak bij een brandkast,” herinnert Pilar Ruiz, voorzitster van Lifras, zich.

I 17

B R U Z Z | R E P O R TA G E

© VRIENDEN VAN DE VIJVER

▼

VIJVERS VAN ELSENE POPULAIR ALS STORTPLAATS VOOR BRANDKASTEN

stelen, zou ik die ook meenemen om ze ergens rustig te openen. Vervolgens zou ik een plek zoeken waar ik ze ongemerkt kan achterlaten. Het water aan de grot lijkt me wel zo’n locatie. En zodra het bewijsmateriaal in de vijver ligt, doet het water zijn werk. Ik betwijfel trouwens of dat nu zo’n nieuw fenomeen is. Een collega stuurt me hier net een berichtje: ‘Des coffres-forts dans les étangs, c’est de tous les temps.’”

Dat het een geknipte dumpplek is, kunnen we ter plaatse alleen maar beamen. Net achter de grot heeft de straat tussen de twee vijvers hoge bomen, die de toegang naar de oever aan het zicht onttrekken. Aan de ene kant van de vijvers ligt een school, die na het laatste belsignaal verlaten is. En aan de andere kant zien de bewoners van 18

I

22 SEPTEMBER 2021

de villa’s van de Generaal de Gaullelaan amper wat er onder de bomen gebeurt. Straatverlichting?

Die is er, maar de lantaarnpaal verlicht vooral het bladerdek.

VAN WANDELAARS TOT DEALERS Leontina, de wat oudere conciërge van het hoekgebouw dat nog het dichtst bij de grot ligt, weet dan ook van niets als we aanbellen. “Had ik het gezien, dan zou ik ze natuurlijk niet aangeven, zoiets doe ik niet. Maar ik had er wel iets van gezegd, wat denken ze wel, dat het hier een vuilnisbelt is?”

“Kluizen? Nooit iets gezien.” Ook zestiger Vincent schudt het hoofd als hij de deur opent van zijn elegante huis aan de De Gaullelaan. Het

art-nouveaupand met royale erker en een magnifiek zicht op de vijver is van de hand van Ernest Blérot, de architect die onder meer bekend is van La porteuse d’eau in Sint-Gillis. “Maar verwonderen doet het me ook niet dat hier gedumpt wordt. Je ziet die plek niet goed en midden in de nacht slapen wij. Sinds ze de laan hebben afgesloten met bloembakken is dat dumpen trouwens nog makkelijker. De politie komt daar niet meer door.”

Vincent doelt op de transformatie van de laan langs de vijvers tot een woonerf. De Generaal de Gaullelaan was een van de allereerste straten in het gewest die tijdens de corona-epidemie autoluw werden gemaakt, een ingreep die de gemeente wil behouden. De laan langs de vijvers

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Pierre Hollander, ondervoorzitter van de buurtvereniging Vrienden van de Vijvers, organiseerde mee de opruimactie in de buurt van de kunstgrot aan de Elsense Vijvers.

SABAH TAHRI Gerante Euroserrures

is sindsdien een wandel- en joggingparadijs overdag, maar ook een dealerswalhalla bij nacht, horen we van verschillende omwonenden.

Duikers, dumpers en dealers, allemaal vinden ze vlot de weg naar de donkere plek aan de grot.

Tijd om ons licht op te steken bij vakmensen.

Onze eerste halte ligt voor de hand. Aan de Renbaanlaan, op een zucht van de vijvers, ligt Euroserrures, een bedrijf dat zich sinds 1984 specialiseert in onder meer brandkasten.

Ambassades en particulieren zijn hier kind aan huis, horen we van de behulpzame gerante Sabah Tahri. Kluizen krijg je hier al vanaf 49 euro – “om te kunnen concurreren met Brico” – maar de prijzen in de catalogus lopen ook op tot 13.000 euro en gewichten van 1.800

kilogram. De duurste brandkasten kunnen trouwens tot 30.000 euro kosten, horen we later bij Atelier Boonen in Anderlecht. “Maar dan spreken we eerder over een professioneel publiek van bijvoorbeeld diamantairs,” vertelt Joseph Boonen. “Die goedkope kluisjes doen wij trouwens niet. Die gaan al open als je ze laat vallen. Dat is geen kluis maar boerenbedrog.”

Of ze bij Euroserrures misschien iets meer weten over die vijverkluizen? “Euh, toch wel ja.

Het is misschien geen goede reclame voor een veiligheidszaak, maar in 2009 is ook hier ingebroken en zijn onder meer de losstaande kluis én de kassa gestolen. De kassa is later teruggevonden in de vijvers, van de kluis ontbreekt elk spoor, maar mogelijk ging die dus

▼

“Omdat banken agentschappen sluiten en je dus geen safe meer kan huren, schaffen mensen zich zelf een brandkast aan”

22 SEPTEMBER 2021

I 19

▼

VIJVERS VAN ELSENE POPULAIR ALS STORTPLAATS VOOR BRANDKASTEN

ook in het water. Ondertussen zijn we trouwens wel deftig beveiligd hoor!”

OPMARS VAN DE PRIVÉSAFE We tonen een paar foto’s van de opgeviste kluizen aan de gerante. “Pfff, een model van bij Brico!” Tahri kijkt met misprijzen naar de foto van één van de kluizen, die duidelijk nog niet zo lang onder water ligt. “Die maakt u thuis zo open.” Een safe die duidelijk al wat langer in het water ligt, lijkt dan weer als twee druppels water op een model dat de gerante ons net aanprees. Een goedkeurende knik. “Dat is al wat betere kwaliteit.” Telefoontjes naar sectorgenoten leveren gelijkaardige commentaren op. “In elk geval geen koffers voor professioneel gebruik,” klinkt het bij Caci Security.

Dat brandkasten in de vijvers van alle tijden zijn en hun weg naar de vijvers dus zullen blijven vinden, zou weleens kunnen kloppen.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Veel mensen hebben een lokkluis.

De echte kluis is verborgen en dient voor de waardevolle spullen” SABAH TAHRI Gerante Euroserrures

Want kleinere kluizen voor privépersonen zitten in de lift, stelt Tahri vast en dat horen we ook bij andere speciaalzaken. “Steeds meer banken sluiten agentschappen en dat betekent dat je er geen safe meer kan huren,” vertelt de uitbaatster. “Dus schaffen mensen zelf een brandkast aan. Wat wellicht ook meespeelt is dat geld op de bank tegenwoordig meer kost dan het zelf bewaren.”

Wie aan een brandkast denkt, stelt zich al snel voor dat het gewicht en de dikte van de kast bepalend zijn voor de veiligheid. Maar de vele kluizen in de vijvers én de inbraak bij Euroserrures tonen dat een andere factor misschien wel nog belangrijker is: de bevestiging. Een losstaande safe is uit den boze, want ook de dikste safedeur is met het juiste gereedschap en genoeg tijd immers te openen. “Onze huidige safe staat dus wél vast,” verzekert Tahri ons.

Een andere truc die het ergste moet voorkomen is dan weer die van de lokkluis. “Nogal wat klanten installeren gewoon twee kluizen: een zichtbare die relatief makkelijk mee te nemen is en een tweede ingebouwde en gecamoufleerde kluis die beter beveiligd is voor de echte waar20

I

22 SEPTEMBER 2021

despullen.” Net voor we de zaak verlaten neemt Tahri nog snel een telefoontje aan. “De ambassade van Qatar,” geeft ze met een brede glimlach mee.

REUZENKARPERS Terug naar de vijvers. Daar mogen de duikers dan een enorme hoop troep gevonden hebben,

voor het leven in de vijver zien ze wel hoop.

“We hebben vooraf de waterkwaliteit laten analyseren en die was heel goed,” vertelt duikster Pilar Ruiz. “Bovendien vonden we bij het duiken erg veel zoetwatermosselen van het type anodonta, nochtans een mosselsoort die je steeds minder vindt.” Ook vissen voelen zich vooralsnog prima in de vijvers, zo weet

LE MYSTÈRE DES COFFRES ENGLOUTIS Près de six tonnes de déchets.

Tout ce que vous pouvez imaginer de plus fou a été retrouvé dans les étangs d’Ixelles par une équipe de plongeurs. Mais le plus frappant, ce sont les coffres-forts, dont 40 ont refait surface ces dernières années. Officiellement, le Parquet et la police ne peuvent rien révéler de la dernière pêche de coffres. « Mais si j’avais entre les mains un coffre-fort volé, je chercherais un endroit où le laisser sans me faire remarquer », explique la porte-parole de la police. « L’eau près de la grotte me paraît l’endroit approprié. Je ne pense pas que ce soit un phénomène nouveau. C’est aussi ce que l’on entend chez Euroserrures, à un jet de pierre des étangs. « Ce n’est pas une bonne publicité, mais notre caisse a aussi été retrouvée là et peut-être notre coffre-fort aussi ». Les coffres qui ont été repêchés cette année ne seront peut-être pas les derniers. De plus en plus d’agences bancaires ferment et ne proposent donc plus de coffres en location, ce qui incite les particuliers à faire l’acquisition d’un petit coffre-fort.

FR

THE MYSTERY OF THE SUNKEN SAFES Over six tonnes of waste, from sewage pipes to pistols. You name it, the armada of divers that cleaned up the ponds of Elsene found it. But most striking were the 40 safes that have surfaced in recent years. Officially, the public prosecutor’s office and the police cannot say anything about the latest catch of safes. “But if I had a stolen safe, I would look for a place where I could leave it unnoticed,” says the police spokeswoman. “The water at the cave seems to me such a location and I doubt that this is a new phenomenon, by the way. A colleague just sent me a message: ‘Safes in ponds have been around for ages’.” That’s also what we hear in security firm Euroserrures, a stone’s throw from the ponds. “It’s not good advertising, but our cash register has been found in there before and perhaps our safe too.”

The safes that were fished out this year may not be the last. More and more bank branches are closing and therefore no longer offer safety deposit boxes which means that people are more likely to buy a their own, small safe.

EN

Op een zucht van de vijvers ligt de winkel Euroserrures. Sabah Tahri geeft de raad om geen losstaande kluizen te gebruiken, maar ze in te bouwen.

Pierre Hollander. “We doken naast enorme karpers, die makkelijk tachtig centimeter waren.”

Wat brengt de toekomst? “Tegen de rommel in de vijvers nemen we maatregelen,” legt schepen van Groene Ruimten Audrey Lhoest (Ecolo) uit. “We hebben bijvoorbeeld net twee extra parkwachters voor de zone aangenomen,

we doen aan sensibilisering en proberen de zone zo goed te onderhouden dat ze geen zwerfvuil aantrekt.” Maar kluizendumpers die in het holst van de nacht opereren, hou je daarmee niet tegen, beseft de schepen. “Des coffres-forts dans les étangs, c’est de tous les temps, zegt u? Ik vrees dat uw politieagent weleens zou kunnen gelijk hebben.”

22 SEPTEMBER 2021

I 21

brusselbrost_ad_bruzz_215x142,5.pdf

1

10/08/2021

15:07

C

M

Y

CM

MY

CY

MY

K

RENE F CE ENTRA

HOE BRUSSELSE ANTIFASCISTISCHE BETOGINGEN WERELDNIEUWS WERDEN IN 1931

De vergeten zaak-Léo Moulin Negentig jaar geleden beroerde de zaak-Léo Moulin Brussel en het verre buitenland. Léo wie? De vrijzinnige socioloog, culinaire historicus, en vader van muzikant Marc Moulin, die door zijn gevangenschap in een Italiaanse cel grote antifascistische betogingen op de been bracht.

D

e foto’s van de betogingen in april 1931 (zie hiernaast) zien er al bij al beschaafd uit. Onder het toeziend oog van de agenten lopen de betogers netjes over de centrale lanen. Maar er zijn in Brussel wel drie betogingen geweest die de arrestatie van Léo Moulin in Italië als aanleiding hadden. Aan de petten die veel van de betogers dragen is te zien dat zij studenten van de ULB zijn. Tijdens de eerste betoging lieten die volgens de kranten van toen ruiten sneuvelen toen ze langs het Italiaans Bureau voor Toerisme en het Italiaans consulaat trokken. Een korte zoektocht op Google leert dat de protesten weerklank kregen van de Heldersche Courant, over Het nieuws van den dag voor Nederlands Indië tot in The New York Times.

Op 10 april was Moulin in Milaan gearresteerd door het fascistische regime van Benito Mussolini.

Moulin was in 1906 in Brussel geboren in een arbeidersgezin, en een uitstekend filologiestudent geweest aan de ULB en in Bologna.

In 1931 werd hij door de Italiaanse autoriteiten betrapt met antifascistische brieven en pamfletten, en na een dubieus proces voor een speciale rechtbank naar de Regina Coeli-gevangenis in Rome overgebracht.

Historicus en archivist Brecht Declercq schreef er in 2009 een artikel over. “Moulin was als 25-jarige geëngageerd door antifascistische Italiaanse bannelingen rond de ULB en broeders van

© PHOTONEWS

In 1931 werd Léo Moulin door de Italiaanse autoriteiten betrapt met antifascistische brieven en pamfletten de vrijmetselaarsloges die in Italië door Mussolini waren ontbonden, om hand- en spandiensten te leveren aan de voornaamste antifascistische vereniging in Italië ‘Giustizia e Libertà’,” vertelt Declercq. “De protesten tegen zijn gevangenneming kwamen dus van studenten, vrijmetselaars, en bredere linkse en vrijzinnige antiklerikale milieus. Die banden met de vrijmetselarij helpen hem uiteindelijk ook. Door diplomatieke druk van minister van Buitenlandse Zaken Paul Hymans, ook een vrijmetselaar, en de ambassadeur in Rome werd de straf uiteindelijk teruggebracht van 24 maanden tot iets meer dan de helft.”

BOCHTENWERK Over zijn tijd in de gevangenis getuigde Moulin zelf in een nogal luchtig opgevat interview in het

satirische Brusselse politieke weekblad Pourquoi Pas? in 1932.

Daarin laat hij doorschemeren dat de harde britsen hem letsels bezorgden, en dat het menu beperkt was tot een dag pasta, een dag rijst, een dag kikkererwten, een dag pasta … enzovoort. Bolleboos Moulin schopte het wel tot bibliothecaris van de gevangenis waardoor de vrijzinnige de tijd kreeg om zowel de Bijbel als Dante’s Goddelijke komedie te lezen.

Over politiek wordt er in het interview niet veel gesproken, al vertolkt de interviewer de breder gedragen opinie dat Moulin zich beter niet had gemoeid met de interne politiek van een ander land.

Moulin was echter ook een overtuigd Europeër. “Je me considère comme Européen, et je ne reconnais pas les frontières nationalistes.”

Zijn gevangenschap stond de latere academische carrière van Moulin niet in de weg, al nam hij ideologisch wel een zeer grote bocht. Declercq: “Moulin heeft zich na de zaak afgekeerd van de vrijmetselarij, en heeft zich in zijn onderzoek nadien afgekeerd van de politiek, ook al bleef hij achter de schermen actief als vertrouweling van veel politici.

Volgens zijn zoon Marc voelde hij zich in zijn jeugdige naïviteit misbruikt door de Italiaanse bannelingen, voor een zaak die een jaar van zijn leven heeft gekost.”

Nog ingrijpender was Moulins associatie met de socialistische voorman Hendrik De Man, met wie hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in het vaarwater van de collaboratie kwam, waardoor hij niet meer aan de ULB terechtkon. Moulin bleef vrijzinnig, maar kreeg wel posities aan de KU Leuven, de Universiteit van Namen en het Europacollege, werd een specialist van het middeleeuwse monastieke leven.

Moulin overleed in 1996. Zijn zoon Marc is de ook overleden Belgische jazz- en elektronicamuzikant van onder meer de band Telex, die ook producer en muziekjournalist was voor de RTBF. 22 SEPTEMBER 2021

BRUZZ | GESCHIEDENIS

— MICHAËL BELLON

I 23

IEDEREEN KAN MEEWERKEN AAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK DANKZIJ CITIZEN SCIENCE

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Hoe een simpel meetbuisje fake news bestrijdt Vanaf deze week verzamelen drieduizend Brusselse huishoudens informatie over de luchtkwaliteit in hun straat. Burgerwetenschap of citizen science zit de laatste tien jaar in de lift, en wordt met politieke steun in steeds meer domeinen gebruikt. Burgers helpen wetenschappers, en krijgen in ruil informatie, een samenhorigheidsgevoel en/of politieke drukkingsmiddelen. “Dit komt zelfs de democratie en de strijd tegen fake news ten goede.” — SARA DE SLOOVER, FOTO’S SAKSIA VANDERSTICHELE

D

rie burgers speuren naar de honderden waterbronnen in het Brussels gewest, en bezorgen hun resultaten aan een geoloog bij Leefmilieu Brussel. Sinds vorige maand inventariseren burgers invasieve exotische waterplanten in Vlaanderen en Brussel, voor het project Bugs2the rescue. En vanaf deze week meten drieduizend Brusselaars de luchtkwaliteit in hun straat via CurieuzenAir (zie kader).

‘Citizen science’ of burgerwetenschap, waarbij burgers op wetenschappelijke manier data inzamelen en soms ook analyseren, zit de laatste

24

I

22 SEPTEMBER 2021

tien jaar enorm in de lift. “Dankzij de technologische vooruitgang kunnen bezorgde of geïnteresseerde burgers en wetenschappers elkaar nu beter vinden,” zegt Tine Huyse, parasitologe bij het AfricaMuseum en coauteur van het boek Citizen Science - Hoe burgers de wetenschap uitdagen uit 2019.

VERTROUWEN HERSTELLEN “Een andere factor die meespeelt is de stijging van het aantal mensen met een diploma hoger onderwijs, die meer vrije tijd hebben dan onze voorouders. Ten derde worden wetenschappers

door subsidieverstrekkers meer aangemoedigd om samen te werken met burgers, en zo uit hun ivoren toren te komen. Wij hebben bij het schrijven van het boek gemerkt dat de overheid citizen science als een instrument ziet om het vertrouwen in de wetenschap mee te helpen herstellen. Er zit een politieke agenda achter.”

Lien Mostmans, wetenschapscommunicator bij de Erasmushogeschool en de VUB, merkt dat zowel bij de Europese, Vlaamse als Brusselse overheid. Ze noemt de algemene focus op de relatie van de wetenschap met de wijdere samenleving zelfs een paradigmaverschuiving. In

Het bord dat de deelnemers deze week aan hun raam hangen. De meetbuisjes worden daaraan vastgemaakt.

Ellis Christiaens neemt deel aan CurieuzenAir: “Met zo’n onderzoek komt de luchtkwaliteit op de politieke agenda.”

BRUSSELS CITIZENSCIENCEPROJECT CURIEUZENAIR START DEZE WEEK

‘Ik wil weten of de lucht in onze straat goed is’ ELLIS CHRISTAENS doet mee aan curieuzenair

Koekelberg is een van hen.

“Ik wil graag weten hoe de luchtkwaliteit in onze straat is,” zegt ze. “Het is een vrij brede straat, met bomen, maar ook met veel verkeer.

Het zou leuk zijn als zou blijken dat de lucht hier goed is, maar dat zal wel niet.”

Christiaens heeft familie die eerder meedeed aan het Vlaamse CurieuzeNeuzenonderzoek en kende zo het principe al.

“Ik ben zelf stedenbouwkundige en heb voor een ontwerpbureau gewerkt dat

CurieuzenAir is een initiatief van de Universiteit Antwerpen, stadsbeweging BRAL en Université Libre de Bruxelles, in nauwe samenwerking met Bloomberg Philanthropies, Leefmilieu Brussel, De Standaard, Le Soir, en BRUZZ.

▼

het vorige EU-onderzoeksfinancieringsprogramma Horizon2020 werd 60 miljoen euro uitgetrokken voor twintig citizenscienceprojecten, van een app waarmee deelnemers geuroverlast in tien landen kunnen aangeven tot een EUvsVirus hackaton met 21.000 deelnemers, die meer dan honderd innovatieve onlinehulpmiddelen tegen het coronavirus opleverde.

Ex-minister van Innovatie Philippe Muyters (N-VA) voorzag in één miljoen per jaar voor Vlaamse burgerwetenschapsprojecten, en richtte een kenniscentrum voor citizen science op. Mostmans: “In Brussel bestaat dat niet, maar het financie-

Het grootschalige onderzoek CurieuzenAir naar de Brusselse luchtkwaliteit start komende zaterdag. Met drieduizend meetbuisjes aan evenveel huizen wordt vanaf dan een maand lang de luchtkwaliteit in onze stad gemeten.

De drieduizend geselecteerde burgers haalden in de afgelopen week hun meetpakket af om de concentratie van het giftige gas stikstofdioxide (NO2) in de lucht te kunnen meten.

Ellis Christiaens (30) uit

aan de slag ging met een van de segmenten van de overkapping van de Antwerpse Ring. Bij het project was ook een luchtkwaliteitsexpert betrokken, waardoor ik er ook op het werk al veel over heb gehoord.”

“Als de luchtkwaliteit in onze buurt niet goed blijkt, wordt dat via CurieuzenAir in elk geval in kaart gebracht.

Daarmee komt het op de politieke agenda, en volgen er daarna hopelijk maatregelen.”

22 SEPTEMBER 2021

I 25

▼

IEDEREEN KAN MEEWERKEN AAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK DANKZIJ CITIZEN SCIENCE

B R U Z Z | R E P O R TA G E

ringsprogramma Co-Creation van Innoviris stimuleert onderzoek samen met verenigingen, buurten of burgers.” Annelies Duerinckx is coördinator van het Vlaamse kenniscentrum Scivil, dat sinds 2019 burgerwetenschap promoot en concrete projecten ondersteunt. “Er zijn veel voordelen aan verbonden, voor alle partijen. Door de macht van het getal kunnen groepen burgers op een wetenschappelijke manier veel meer meten en kennis creëren.”

“Door burgers te betrekken stijgt daarnaast de maatschappelijke impact van een onderzoek. Of het zijn de burgers die zelf een thema op de kaart zetten door op een wetenschappelijke manier info te verzamelen voor beleidsmakers. Ze kunnen het probleem, bijvoorbeeld de slechte luchtkwaliteit in hun straat, dan echt hard maken.” Mostmans: “Citizen science is een participatief proces dat macht geeft aan de machtelozen, de data zijn vaak een politiek wapen.”

Ook heeft de burgerwetenschap een educatieve waarde, vinden de experts. “Mensen leren het wetenschappelijke proces kennen, en dat versterkt hun kritisch denken. Studies tonen aan dat hun vertrouwen in wetenschap stijgt, zegt Mostmans.

“Dat vind ik persoonlijk heel belangrijk, zeker in de laatste twee jaar waarin het wantrouwen tegenover wetenschappers is toegenomen. De ‘wetenschappelijke geletterdheid’ van de deelnemers stijgt, ze zijn beter bestand tegen fake news.

Ze begrijpen het idee van wetenschap als een voortschrijdend inzicht.” “Burgers die data helpen verzamelen, komen zo ook de democratie ten goede,” zegt Tine Huyse.

VAN STERREN TOT MICROPLASTICS Huyse werkt als biologe rond de tropische wormziekte bilharzia, en had maar weinig contact met de mensen die die ziekte in Afrika oplopen. “Door mee te werken aan het boek over burgerwetenschap zag ik het nut ervan op maatschappelijk vlak nog beter in. Wij hebben onlangs mensen in Congo en Oeganda opgeleid om met een smartphone foto’s te nemen van zoetwaterslakken aan waterlopen die de ziekte overbrengen. Die kennis verspreiden ze ook in de gemeenschappen waar ze vandaan komen.

Hetzelfde netwerk hebben we overigens ingeschakeld om over Covid-19 te communiceren. De slakkendata worden online beschikbaar gemaakt voor beleidsmakers, zodat die lokaal aan bestrijding kunnen doen.”

Om mee te doen aan CurieuzenAir moet Ellis Christiaens niet meer doen dan een meetbuisje aan het raam hangen.

Oorspronkelijk, zegt Huyse, werden burgers vooral ingeschakeld voor onderzoek naar milieu, gezondheid of sterrenkunde. “Projecten waarvoor je niet veel gereedschap nodig had. Dingen die burgers thuis zelf konden vaststellen. De sterrenhemel boven je huis, of de hoeveelheid microplastics op het strand in je buurt. Een van de oudste citizenscienceprojecten is de vogeltelling Christmas Bird Count. Een Amerikaan begon in 1900 met dertig tellers, in 2016 waren het er 80.000. Uiteraard zijn die data heel interessant voor biologen.”

Intussen rukt de citizen science op in alle wetenschapstakken, zegt Huyse. “Het stadsarchief van Leuven maakt gebruik van vrijwilligers om oude veroordelingen te transcriberen, in Nederland lezen burgers Victoriaanse trouwaktes na met als doel te weten wat de plaats van de vrouw was in die tijd. NASA lanceerde Galaxy Zoo, ruimtebeelden waarop burgers nieuwe exoplaneten kunnen spotten. In het spel StallCatchers zoek je naar verstopte bloedvaten.

Burgers bleken in dat spel in één uur evenveel beelden te doorploegen als de wetenschappers normaal in een week doen. De foutenmarge verkleint, omdat drie paar ogen hetzelfde beeld bekijken, en de werklast wordt verlicht.”

Eerder dit jaar schatten wetenschappers het totale aantal wilde vogels in de wereld nog op vijftig miljard, dankzij research gebaseerd op vogelobservaties van burgers over de hele wereld.

“Door de macht van het getal kunnen groepen burgers op een wetenschappelijke manier veel meer meten en kennis creëren” ANNELIES DUERINCKX Coördinator Scivil, het Vlaamse kenniscentrum voor citizen science 26

I

22 SEPTEMBER 2021

Huyse: “Verhoogd contact en samenwerking met burgers leiden vaak tot nieuwe inzichten of onderzoeksvragen. De samenwerking is dus nuttig voor de wetenschappers, maar schenkt de burgers ook voldoening. Ze leren bij, en ze leren nieuwe mensen kennen.”

Een van de grootste citizenscienceprojecten in Europa is CurieuzeNeuzen, de ‘grote zus’ van CurieuzenAir, waaraan in 2018 20.000 Vlamingen deelnamen. Duerinckx noemt Vlaanderen een pionier in Europa, wat citizen science betreft.

“Het project werkte niet alleen enorm sensibiliserend, maar heeft het ook ijzersterke data opgeleverd,” zegt Tine Huyse. “De initiatiefnemers slaagden er uiteindelijk in de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) ervan te overtuigen om ook de data van hun ijkpunten te mogen gebruiken. Zo hebben ze zelfs fouten in het model van de VMM kunnen vinden. CurieuzeNeuzen heeft niet alleen geleid tot veel data, maar ook tot nieuwe onderzoeksvragen.” Onder meer over de luchtkwaliteit in Brussel.

LA SCIENCE PARTICIPATIVE EN PLEIN ESSOR Trois mille ménages bruxellois s’apprêtent à collecter des informations sur la qualité de l’air dans leur rue dans le cadre du projet CurieuzenAir. La science participative, ou science citoyenne, qui consiste à impliquer des citoyen.ne.s dans la collecte de données dans le cadre d’une étude scientifique, est en plein essor. « Le gouvernement considère la ‘science citoyenne’ comme un outil permettant de restaurer la confiance dans la science », explique Tine Huyse, co-autrice d’un livre à ce sujet.

FR

Big BigCity City

Big City

Er valt heel wat te vertellen

over het weer in België. Dat Big City

besefte ook astronoom en statisticus Adolphe OpOp hethet eerste gezicht lijkt eerste gezicht lijkt Quetelet.

Al voor het ditdit een absurde vraag.

Het een absurde vraag.

Het ontstaan van ons land, in Serdar Tetik snijdt is een woord ‘steenweg’ voor woord ‘steenweg’ is voor 1827 overtuigde hij koning half stokbrood doormiddeze smalle straat al al deze smalle straat Willem I der Nederlanden den.

Al twintig jaar baadt overschat, laat staan datdat er er overschat, laat staan Er valt heel wat vertellen ervan om een Sterrenwacht hij de snackbar ÖzteTetik opover deze plek ruimte zou op deze plek ruimte zou het weer in België.

Dat uit invoor Sint-Joost, samen te bouwen ineen Sint-Joost. zijn stadspaleis. zijn voor een stadspaleis. besefte ook astronoom en zijneen broers.

Hun Hetmet werd ObservatoriEn toch.

Brussel zou statisticus Adolphe En toch. Brussel zou Op hethet eerste gezicht lijkt de mitrailletOp eerste gezicht lijkt umspecialiteit: voor Sterrenkunde, Brussel niet mochten Quetelet.

Alzijn, voor het Brussel niet zijn, mochten ditsandwich een absurde vraag.

Het dit een absurde vraag. teerof un maar er werden ook hier en daar geen ontstaan onsgeen land, in Het er hier envan daar woord ‘steenweg’ is voor woord ‘steenweg’ is voor hamburger zoals dehij koning verdoken architecturale 1827 overtuigde dagelijks meteorologische verdoken architecturale deze smalle straat al al deze smalle straat Franstalige Willem I Brusselaars der Nederlanden parels zijn, precies opop diedat waarnemingen gehouden, overschat, laat staan er er parels zijn, precies die overschat, laat staan dat het noemen.

Bekende ervan om een Sterrenwacht plek waar je ze het minst opwaar deze plek ruimte zou zoals onder meer temperaplek je ze het minst op deze plek ruimte zou te bouwen ineen Sint-Joost. koppen als zangeres Aya zijn voor stadspaleis. verwacht. tuurmetingen.

Quetelet mat zijn voor een stadspaleis. verwacht.

Het werd een ObservatoriNakamura, en voetbalEn toch.

Brussel zou In de Vlaamsesteenweg En toch.

Brussel zou In devier Vlaamsesteenweg en noteerde keer per um voor Sterrenkunde, Brussel niet zijn, mochten lers Jason Denayer en Brussel niet zijn, mochten wacht die verrassing wacht die verrassing dag hoe warm het was.

Dat maar er werden ook erAnelka hier enen daar geen er hier daar geen Nicolas kwamen de gevel van achter de gevel van wasachter voor die tijd ongebruiverdoken architecturale dagelijks meteorologische verdoken architecturale ernummer al over de vloer om er 46,46, waar hethet nummer waar parels zijn, precies op kelijk.waarnemingen Daardoor behoren dedie gehouden, parels zijn, precies een te voor proeven.

“Voor mijop die Huis Podiumkunsten Huis voor Podiumkunsten plek waar je ze hethet minst zoals onder meer temperaBrusselse temperatuurplek waar je ze minst bestaat de ultieme LaLa Bellone te te vinden is.is. verwacht.

Bellone vinden tuurmetingen.

Quetelet mat verwacht. waarnemingen tot de mitraillette uit een Langs deIn straatkant straalt de Vlaamsesteenweg Langs de straatkant straalt In de Vlaamsesteenweg en noteerde vier keer per oudste ter wereld en was stokbrood, een hamburwacht die verrassing hetdag gebouw weinig wacht die verrassing het gebouw weinig hoe het was. Dat België een vanwarm degevel eerste achter de van ger, frieten, rauwkost en bijzonders uit: een achter de gevel van was voor die tijd ongebruibijzonders uit: een landen die de meteorologie nummer 46, waar hethet nummer 46, waar een saus naar keuze,” kleurloze gevel met kelijk.

Daardoor behoren de kleurloze gevel met Huis voor Podiumkunsten uitgebreid bestudeerden.

Huis voor Podiumkunsten zegt kenner Tetik.

“Maar weliswaar een mooie Brusselse temperatuurweliswaar een mooie La Bellone te te vinden is.is.

La Bellone Quetelet was sterk eigenlijk kan je eender waarnemingen tot de omkadering rond devinden omkadering rond de straalt Langs dede straatkant Langs straatkant straalt overtuigd van verregaande oudste ter wereld en was welk vleesje uit deweinig toog voordeur.

Achter die voordeur.

Achter die hethet gebouw gebouw weinig België een van de eerste samenwerking tussen voordeur ligt een nauwe kiezen.

Sommigen eten bijzonders een voordeur ligt uit: een nauwe bijzonders uit: een landen die de meteorologie verschillende landen.

Dan gang, eneen wie die neemt, het met frikandel, kleurloze gevel met gang, en wie die neemt, kleurloze gevel met uitgebreid bestudeerden. weliswaar een mooie ziet het ‘Bellonahuis’ anderen met kip, maar konden immers gegevens weliswaar een mooie ziet het ‘Bellonahuis’ Quetelet was sterk omkadering rond de verschijnen.

Het valt te met een curryworst, kefta omkadering rond de worden uitgewisseld en dete verschijnen.

Het valt overtuigd vanAchter verregaande voordeur. diedie voordeur.

Achter bestempelen als een of falafel kan ook.

Het veranderingen in de bestempelen als een samenwerking tussen voordeur ligtligt een nauwe voordeur een nauwe verborgen parel, maar het lijkt een voorspeld. eenvoudig atmosfeer verborgen het verschillende landen.

Dan gang, enparel, wie diemaar neemt, gang, en wie die neemt, is ook een stedenbouwgerecht, maar doorgegevens de is ook een stedenbouwDankzij de inspanningen ziet het ‘Bellonahuis’ konden immers ziet het ‘Bellonahuis’ kundige fluitgewisseld ater.

ErHet werd keuzes van kundige flater.

Er werd verschijnen. valt te vanjuiste Quetelet had België in worden en dete verschijnen.

Het valt immers volledig rond producten proef je bestempelen als een immers volledig rond in het de bestempelen als een 1876 veranderingen al weerbulletins. gebouwd, waardoor het verborgen parel, maar verschil en wij maakten atmosfeer voorspeld. verborgen parel, maar gebouwd, waardoor hethethet Naarmate de jaren isspecialiteit ook een stedenbouwvrijwel onzichtbaar is.is. er onze van.” is onzichtbaar ook een stedenbouwDankzij de inspanningen vrijwel vorderden, werden die

Zes Z huw h STEL ZELF JEJE VRAAG STEL ZELF VRAAG vernoemd werd, is niet ze za EN STEM OP BRUZZ.BE geheel duidelijk. Het zou EN STEM OP BRUZZ.BE VerV ook aan de vorm kunnen niet toen nog n la STEL ZELF JE VRAAG liggen, waarbij het brood maa m hoger gele STEL ZELF JE VRAAG het geweer voorstelt en zelv EN STEM OP BRUZZ.BE z eerste inst EN STEM OP BRUZZ.BE de frieten de munitie. maî metingen mz Zes maanden n Het is niet de meest Zes maande hem Sint-Joost hd huwelijk met huwelijk me evenwichtige maaltijd en STEL ZELF JE VRAAG eers uitgevoerd STEL ZELF JE VRAAG e ze ze al al van haar van haa daar is een verklaring vrou verschil invw EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk Vermoedelij voor. Dit gerechtje kwam niet binnen env Fra dede vader niet vadeF in opmars in oorlogstijworden S maar wel debe Zo maar wel de — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM toen de ace den toen er voedselzelve.

Ze was naa zelve. Ze wa n als volledig —— JULIAN schaarste heerste. Bij maîtresses ene wel maîtresses JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE w overgenom hem zelfs beno gebrek aan ander beleg, hem zelfs be verw v ISCHA UIT GANSHOREN raakte het eerste hofdam eerste hofda aten ze een boterham mom vrouwelijke po van de Ste vrouwelijke met frieten en boter. Pas niet n Franse hof.

Sint-Joost Franse hof. veel later kreeg het de mo Steeg het plateau inhm Steeg het naam mitraillette, op het maa — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar hethet hoofd m gen kon de naar hoo —— moment dat frituuruitba- wel, JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE maî want ze ra JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE m wel, want ze uitbreiden ters, vermoedelijk in verwikkeld in verwikkeld splitsteXIV deXiv moordschanda Charleroi, de boterham het moordschan twee: de K h niet enkel verd niet enkel ve vervingen door een Bru Sterrenwa B opop haar moord stokbrood. Dat was maar moord zeha Koninklijk ze maar ook van maar vad pas in de jaren zeventig, scheook Instit van vv maîtresses van maîtresses De dage heb want voordien waren er h XIV. ZeZe werd v XIV. werd tuurmetin ook geen baguetten bij de hethet Franse hof oh Franse nog terech altijd d wer Belgische bakkers. Een Brussel w Brussel terec voor België ze ze een tijdje in Bell frituurvleesje en een tijdje B zo langze van van Tervuren g frituursaus toevoegen van Tervuren ze gebeuren, hebben, maar hebben, maa N maakten de Belgische snel veran ook daar te te bob ook daar wel klassieker compleet. w want dat z werd ze ze verpla werd verp elka Hoewel de snack dus e Bellonahuis.

D righeid van Bellonahuis. bur niet in Brussel uitgevonb ze ze een paar jaa mijnstudie een paar het den werd, zijn hier Na haar vol hv kunnen br Na haar stad welgestelde be vermoedelijk wel de ratuurmet welgestelde s elkaar op.op.

In 1 hee meeste varianten te elkaar In immers pr h burgemeester kundige flater.

Er werd dedgk Dat Bellonahuis had net burgemeeste kundige flater.

Er werd Vandaag van Quetelet had België innet vinden. Brussel is nu Dat Bellonahuis had steeds accurater, ook omdat hethet huis opkop immers rond huis opkm immers volledig rond OPGEBLAZEN Om zo1876 goed opweerbulletins. devolledig Grote Markt metingen al eenmaal de hoofdstad O zo goed op de Grote Markt stad Brussel.

D gebouwd, waardoor hethet er altijd meer samenwerstad Brussel gebouwd, waardoor sche therm Naarmate de jaren eneh kunnen want van de snackbars.

En datvrijwel ziestaan, je, er loopt een kunnen staan, want heeft er een bu onzichtbaar is. kingarchitect was tussen landen. heeft er een vrijwel onzichtbaar is. elke dag, vorderden, werden die bez Jan Cosijn Waarschijnlijk zijn er net de kostuums bsv helearchitect dag lang volk binnen De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920.

Jan Cosijn Dat Bellonahuis had netnet de Dat Bellonahuis had Quetelet beperkte zich ’skostuum morgens steeds accurater, ook omdat Exp tekende ook het Bakkers© PHOTONEWS zoveel als er apothekers en buiten om erop een te Ommegang zij zozo goed op de Grote Markt E tekende ook het BakkersOmmegang goed de Grote Markt iemand he er altijd meer samenwerechter niet tot de meteorower huis, waar nu het café Le en het was ook kunnen staan, want zijn.

En dat is dan weer bestellen.

Bij Öz Tetik Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. w huis, kunnen waar nustaan, het café en het was o wantLe Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. het KMI op king was tussen landen. logie, hijd’Espagne verrichtte ook in architect Jan Cosijn pod Roy wordt BELGA meegenomen als je bezienswaardi staan ze alom bekend om De site van het KMI in Ukkel, hier© gefotografeerd in demooi jaren 1920. bezienswaar architect Jan Cosijn p Roy d’Espagne wordt © BELGA de witte ho Quetelet beperkte zich 58.58.

Intuss de andere domeinen pionierstekende ook hethet Bakkersbestuderen.

Ook de Expo steeds©meer.

Ook de wijkenmaag na uitgebaat.

Het Bellonahuis PHOTONEWS Expo In tekende ook Bakkers- bestuderen en gebruikte het verorberen de fameuze hap, maar tu uitgebaat.

Het om opeen een echter niet tot deBellonahuis meteorowerd het h huis, waar nu het café LeLe statistiek Serdar Tetik kreeg de Franse stervoetballer Nicolas Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. om bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij de temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die werd het een huis, waar nu het café nieu ontwierp hij voor Nicolaas Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. van deze berg een eigenlijk valtverrichtte ie in heel n ontwierp hij voor Nicolaas ter te obse logie, hij ook in podiumkunste Roy d’Espagne wordt © BELGA Anelka al over de vloer in zijn snackbar, podiumkuns Roy d’Espagne wordt © BELGA criminaliteit, huwelijks- en kansberekening en een waren minder accuraat. De oveo toen aan de Schaarbeekse-neutraliserend Bally, vermoedelijk pilletje Brussel invermoedelijk de smaak eneen Bally, stemming bestuderen en gebruikte andere domeinen pioniersbestuderen. Ook de steeds meer. Ook de wijken tussen hethet oud uitgebaat.

Het Bellonahuis © FC voor een mitraillette. tussen o uitgebaat.

Het Bellonahuis weer symbool voor de de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia zelfmoordcijfers in kaart te statistiek, die tot dan toe dichte bebouwing hield – huis poort lag, raakten dichter gebruiken kan. zelfs ver daarbuiten.

Tot weer symbool voor dc de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou zijn opvolgster: Olympia ons diehuis da statistiek om bijvoorbeeld werk.

Zo paste hij de temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die nieuwe w ontwierp hijhij voor Nicolaas nieuwe ontwierp voor Nicolaas opoffering.

Bell nog andere indicaties naar een verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar brengen. vooral werden gebruikt in toen al – de warmte vast en bebouwd.

De eerste in Noord-Frankrijk wordt Bg nog anderehuwelijksindicatiesen naar toen opoffering. eenBally, verklaring kunnen zijn Mancini, een bekend maar Het oude criminaliteit, kansberekening en waren minder accuraat.

De overdekte aan de Schaarbeeksebinn vermoedelijk een overdekte bi Bally, vermoedelijk een —LUANA DIFFICILE opt het oorlogsenen het voor de verschillende vooral berucht figuur de deze astronomie, toetot indan deDat dat beïnvloedde de aan straatverlichting maakte zijn weer symbool voor de culturele in de centrale poort. zijn wapenhandelaar. zou opvolgster: Olympia Sterrenwa zelfmoordcijfers in Er kaart te statistiek, die toe dichte bebouwing hield poort lag, raakten dichter koolhydratenbom ofoorlogspain-frites. gegarandeerd opgeblao het het voor de verschillende vooral berucht fi–guur aan weer symbool voor de culturele de centrale poort.

Er zijn wapenhandelaar.

Dat zou spécial zijn opvolgster: Olympia MINNARES VAN DEDE Mancini, en jachtleven teindicaties vinden innaar de verwijzingen die inkunnen dekunnen het hof, in in de tijdtijd VERHUIZING MINNARES VAN opoffering.

Bellone nunu ger nog andere een verklaring een bekend maar trouwens brengen. vooral werden gebruikt toen alwaarnemingen.

–Franse de warmte vast ende bebouwd. eerste sociale wetenschappen.

Hij De het voorDehet instituut egcn jachtleven te vinden in de zen. verwijzingen die in de het Franse hof, gegeten.

Daar noemen zeinzijn in principe blijft het opoffering.

Bellone nog andere indicaties naar een verklaring zijnMaar Mancini, een bekend maar VOLGENDE WEEK ZONNEKONING optredens, ont het oorlogsen het voor dede verschillende berucht figuur maar evengoed gevel verscholen zitten. van Zonnekoning LodeZONNEKONING ligt aanorg he de astronomie, toe in deZoZo concept dat beïnvloedde de aan straatverlichting optredens, het oorlogsen het voor verschillende vooral berucht figuur aan oo façade, maar evengoed gevel verscholen van Zonnekoning Lodehet een américain, inzitten. hetzelfde.

Jeeeuw eet Of dat de lugubere wou de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker ommaakte de sterren vooral Infaçade, de negentiende MINNARES VAN DEDEwelke het culturele ac jachtleven te te vinden in in de verwijzingen diedie in in dede Franse hof, in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN Wat gebeurt erDaar met het mag staat er er opop het dak een prijkt het beeld van wijk XIV. kwam zeen Het iswaarom niet duidelijk genoemde sociale wetenschappen.

Hij brood, waarnemingen.

De het voor het instituut en culturele jachtleven vinden verwijzingen het Franse hof, in de tijd m staat het dak eende uitleg prijkt het beeld van wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke Luik dan weer een routier vlees, frieten en is de sociale fenomenen daarom in 1890 naar het goed waar te nemen en te verstedelijkte Brussel ZONNEKONING organiseert. maar evengoed gevel verscholen zitten.

ZoZo standbeeld van Zonnekoning LodeZONNEKONING afval uitterecht de oranje organiseert. façade, maar evengoed gevel verscholen zitten. van Zonnekoning Lodein de schad wou de variabelen van Sterrenwacht verhuisde moeilijker om de sterren Infaçade, de negentiende eeuw erDew van een Bellona, de Romeinse terecht toen zezak? trouwde met versieringen Nicolaas Bally standbeeld van een Bellona, de Romeinse toen ze trouwde met versieringen Nicolaas Bally en in Henegouwen un saus en voelt je daarna snack naar een wapen mag dan wel staat er op het dak een prijkt het beeld van XIV. Daar kwam ze ze Het iswaar niet duidelijk mag danTow wev staat erDie opBrussel het dak een prijkt het beeldboven van wijk XIV. kwam Het is niet welke Astro sociale fenomenen daarom inDaar 1890 naar het goed teduidelijk nemenwelke tewelkewijk verstedelijkte altij pelikaan. staat dan godin van dede oorlog, de graaf Eugène dede Savoie. liet aanbrengen enen welke a pelikaan.

Die staat dan godin van oorlog, boven de graaf Eugène Savoie. liet aanbrengen en

CURIEUZENAIR: CITIZEN SCIENCE IS ON THE RISE As of this week, three thousand households in Brussels are collecting information on the quality of the air in their street through the CurieuzenAir project. “Citizen science”, in which citizens collect data, has for the past ten years been on the rise and is, with political support, being used in more and more domains. “The government sees ‘citizen science’ as a tool to help restore trust in science,” says Tine Huyse, co-author of the book Citizen Science – How citizens challenge science.

EN

Waarom wordt de gemiddelde Wat verhaal Watisishet hettemperatuur verhaal van onsde land gemeten achter verstopte achter de verstopte Waar komt Waarom wordt in Ukkel? mitraillette gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY

de gemiddelde temperatuur Wat is het verhaal Wat is het verhaal vandaan? van onsde land gemeten achter achter deverstopte verstopte in Ukkel? gevel La gevelvan van LaBellone?

Bellone?

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

B R U Z ZB R| U BZ I GZ C| I B T IYG C I T Y

Hebt u na het lezen van dit artikel zin om zelf aan burgerwetenschap te doen? Dan kunt u een geschikt project vinden op iedereenwetenschapper.be.

BOEK Citizen Science - Hoe burgers de wetenschap uitdagen, Liesbeth Gijsel, Tine Huyse, Ine van Hoyweghen, Pelckmans Pro.

BRUZZ | BIG CITY

Big BigCity City

Meer info

STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

Bellona, dede Romeinse Bellona, Romeinse godin van dede oorlog, boven godin van oorlog, boven

standbeeld van een standbeeld van een pelikaan.

DieDie staat dan pelikaan. staat dan

versieringen Nicolaas Bally versieringen Nicolaas Bally lietliet aanbrengen enen welke aanbrengen welke

terecht toen ze ze trouwde met terecht toen trouwde met dede graaf Eugène dede Savoie. graaf Eugène Savoie.

Lees en bekijk de

Lees en k bekij de LeesLees en bekij dekkde en bekij Lees enen bekij k de antwoorden Lees Lees en bekij kbekij de k de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden opop dede Big-Cityvragen viavia antwoorden Big-Cityvragen op deop Big-Cityvragen via via opBig-Cityvragen dede Big-Cityvragen via de op Big-Cityvragen opbruzz.be/bigcity de Big-Cityvragen via via bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity bruzz.be/bigcity

er er wordt geluk wordt gel altijd mee uitg altijd mee ui

VOLGEN VOLGE VOLGE Waarom W ge Waaro Wat gebeur gemiddelde gemiddeld v mij nons huis van ons land van la wordt Ukk U

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw BigBig City-verhaal.

Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile een nieuw City-verhaal.

Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Difficile eeneen nieuw BigBig City-verhaal.

Difficile nieuw City-verhaal.

T4AR2BAU 0ERA2BU B R1 I 02A2I0R122I 0122012 1 2 8 2I 8221880I 2MI2I 84A12AF04I ERM 2F4R FTERA2BUR RUARI 2021 2 8 FI2 E 22 SEPTEMBER 2021

I 27

September, October 21-2 .09 29.09 29.09 29-30.09 2.10 2.10 6.10 6.10 7.10 9.10 13.10 13-14.10 15.10 16.10 20.10 20.10 21.10 21-22.10 22.10 22-23.10 23.10 23.10

26.10 27.10 27.10 28.10 30.10

Expo

Black Archive, a decolonial approach to experimental cinema workshop & film screenings w/ Collectif Jeune Cinéma Masculinity Circles conversation w/ Hugo Mega Cyra Gwynth + Izaya Mod concert Samah Hijawi Chasing Za’atar dinner performance w/ That Might Be Right The Age of Surveillance Capitalism reading group Laura Van Haecke Howling + Hyun Lories Versailles film screening Masculinity Circles conversation w/ Hugo Mega SVDU + Aziza concert ECHT! + Ashley Morgan album release party The Big Conversation on Fighting Fascism w/ Goethe Institut Brussels Masculinity Circles conversation w/ Hugo Mega Nurture film screenings w/ Sonja Simonyi, Sirah Foighel Brutmann & Eitan Efrat Mary Ocher + Oï les ox concert The Age of Surveillance Capitalism reading group w/ That Might Be Right Masculinity Circles conversation w/ Hugo Mega w/ Airplane Mode Bart Kobain + Baster J concert Sunny Bergman & Clarice Gargard Oproerkraaiers documentary & talk w/ De Buren Mohamed Toukabri The Power of The Fragile dance Beyond The Momentum: #FreePalestine talk w/ Imtidad Writing workshop with Jota Mombaça Ekwa Msangi Farewell Amor film screening w/ Recognition Hiele, Joachim Badenhorst, Sergeant, Lenners Jacobs & Milan W. play Can’s Tago Mago STUFF. T(h)reats concert Masculinity Circles conversation w/ Hugo Mega Silke Sarens De echo van een kogel + Maaike Neuville Rouwdagboek Guillaume Vandenberghe & Raphael Kolacz L’âme est vagabonde film screening Susobrino concert Elg concert Sina Hensel Ava

Wednesday till Friday from 13:00-17:00 & Saturday from 14:00-20:00

Culture.

NL | FR | EN

CUSTOMS & BORDERS BUILDS OUT LOUD

‘I see you, I hope you see me too’ 29

Culture. Festival

EN

Somewhere between collective history and personal aspiration, you will find the radically free space of Customs & Borders. With that multidisciplinary, three-day event at Decoratelier, organizer Sélène Alexa Pliez and curator Kenny Mala Ngombe aim to diversify the arts scene by creating a space that allows for true representation and a shared moment between black artists and a diverse audience to dream, hope, doubt, err, be and build out loud.

— KURT SNOEKX, PHOTOS IVAN PUT

D

ecoratelier has since long been a haven for dreamers and builders. For stories untold and unheard. For dialogue and construction. For journeys off the beaten track, into the wildest fringes of the imagination.

In spite of what its title might suggest, the multidisciplinary, three-day event Customs & Borders, currently in the making there, builds on that unique history. To install a radically free space that allows for a variety of voices, boundless arts and inclusion. “A space where all people are equal. A space to learn, meet one another, watch, talk, listen and experience.”

Sélène Alexa Pliez – together with Kenny Mala Ngombe the driving force behind Customs & Borders – is crystal clear about the ambition of the multidisciplinary event that from 24 to 26 September will pursue the continuity of Decoratelier helping creatives to build their own free zones. A zone free of labels and prerogatives, bias and group pressure, privilege and expectations. A zone that reclaims control over stories too often translated and retold, watered down and

30

appropriated. To start anew, reinvigorate bodies that were lost, omitted, discarded, silenced, numbed. “Looking at everything that happened with Black Lives Matter and the deep crisis lived by refugees all over the world, we felt that a lot of the stories were being told by people who weren’t really fit for the task. We felt the same was true for the arts scene that we have been trying to navigate for years, myself as an A&R and PR representative in the music business and visual art conception, Kenny as an artist, curator and party organizer. We aren’t represented in a way that we feel comfortable with. So that’s why we decided we needed to reclaim our stories.”

“Because the lack of representation is problematic,” Kenny Mala Ngombe adds. “When you see that a prestigious institution like the Whitney Museum in New York in 2014 at its Biennial didn’t even manage to reach 10% black artists, one of those being Donelle Woolford, a fictional creation of white male artist Joe Scanlan, that tells you something. When barely four years ago, they showed Dana Schutz’s Open Casket, a

painting of African American fourteen-year-old Emmett Till who, after being accused of offending a white woman, was lynched in 1955, it sparked outrage. Rightly so. It’s just weird, because to the artist, a white woman, black suffering is merely theory and emotion. To other people, it’s lived experience. To me that says that the artistic expression of a white artist is more important than that of a black artist.”

“The norm is still white and Eurocentric. The narrative is still controlled by white curators and institutions, even in exhibitions by black artists or about intimate or traumatic black stories.

Black bodies are aestheticized, displayed and gazed upon, but their minds are not used, let alone included in institutions’ higher levels. So you cannot but feel detached from those stories, even though they might resonate with you. To have better representation of sub-Saharan people, African or from the African diaspora, is a way to get those stories from the people involved rather than from theories or labels. That’s what we aim for. We want to give the artists full

control over what kind of story they would like to tell and to include them in the dialogue, together with the curator, the organizer, the space.”

STUCK IN A LOOP

▼

That space is Decoratelier, the warm, increasingly tangible utopia in Manchesterstraat/Rue Manchester, where a constant buzz of dreaming, talking and building fills the air. “We immediately connected with the project,” says Marie Umuhoza, programmer of Decoratelier’s summer festival Something When It Doesn’t Rain and link between dream and deed for Customs & Borders.

“We could really feel that the project was broad and well thought through, that all the people involved were deeply committed to make it work and that it was a project for the artists, the audience and this space. All these connections made sense to us. Customs & Borders is something by them, through us, for the audience – the motto of our summer programme. The fact that they approached the project like Decoratelier does with everything – building out loud, creating visions and making things happen starting from a space – meant that it made sense to not include them in Something When It Doesn’t Rain but to give them their own time. For Sélène and Kenny this is a first step, something that will grow bigger. A project that, like Decoratelier, is constantly evolving, that is one thing today but maybe something entirely different tomorrow.”

This fluid, ever-evolving shape mirrors an expression of hope, the room for change is enormous. “Because it also affects the audience,” says Kenny Mala Ngombe. “If the black community can’t see itself being represented, it inhibits growth, aspiration. I want to break through the general idea that art might not be for certain people, that they don’t have access to it or perhaps even lack the mental capacity for it.

Representation is important for making people consider art as a possibility. But it’s a mountain to climb...”

“To some people, emancipation is apparently supposed to be gradual, but that doesn’t make sense. Progress is good, but the pace is too slow.

Emancipation is also a very ambiguous thing, in my mind it means asking permission from the person at the top of the chain if you could have a little more. As if it were radical to demand full equality, to place my point of view alongside the prevailing one. For me, it’s about showing that there is more.”

That opens the way to a detachment from the political dimension, from the question of identity.

“As a person of colour you’re constantly pushed into this identity bubble, where you are reduced to the colour of your skin and your discourse is to revolve entirely around that topic. You’re stuck in a loop, in the constant need to affirm your identity. I do not want to have to prove that I am also a human being. A man and not merely a symbol or representative of pain. I don’t want to feel like I’m compromising who I am. If rep-

“Representation is important for making people consider art as a possibility. But it’s a mountain to climb” KENNY MALA NGOMBE

The Customs & Borders crew (clockwise from the left): Martha Da’ro, Fred Gata, Andie Dushime, Brahim Tall, Sélène Alexa Pliez, Kenny Mala Ngombe and Tanja Mala Ngombe.

31

▼

CUSTOMS & BORDERS BUILDS OUT LOUD

resentation of black artists in galleries and museums increases, I think as an artist you will have the mental space to move away from that, on to other topics.”

BRUZZ | INTERVIEW

DON’T SAY, JUST BE It is that kind of mental space that Customs & Borders aims to make tangible. Through DJ sets, an eco-friendly mini market, a tattoo shop, nail art and food and drinks, “by black artists and entrepreneurs only,” Sélène Alexa Pliez stresses.

“As a statement: ‘We are here, we exist, we are doing our thing in our own way, and this is how we want to be shown and represented.’ It’s a moment to learn and to share knowledge, ancient and contemporary.”

The three-day exhibition, curated by Kenny Mala Ngombe, is also situated on that stretch between collective history and personal aspiration, and is showing itself to be sincere, resilient, fragile and fluid. “We’re going to expose ourselves,” says Andie Dushime, who along with Fred Gata and Kamal Tall whirls and doubts, stands firm and wanders in Safe Travels, a performance that features three voices that differ in key “but support one another through sound, narration, movement...everything we want to use really. Safe Travels wraps around the question of what does it mean to be an artist? Who defines the boundaries of artistry? Would we fit the description? Why? Why not? And how do we push those boundaries?”

“A lack of representation is simply part of our reality,” Fred Gata intervenes. “I’ve often seen myself in the media, misrepresented, as ‘Black Pete’ or the dumb apprentice. My aunt once said: ‘It’s like we Africans are only made for music or sports.’ But there are other things too, only you don’t see them. We exist in the art world, but we are not shown. With this project we are ourselves creating a safe haven where we can be shown. In which we demonstrate that it’s okay to be seen, with all our emotions and doubts. It will be a snapshot from a process. We all need to process.”

“We share trauma, discrimination, oppression,” Andie Dushime nods. “We share that impulse to create something beautiful out of that oppression. So when it comes to black culture, there is unmistakably a collective, a community.

But the problem with the group is that it is often put ahead of the individual. Whereas it should be an interaction that starts in that individual.”

“As a black woman, you collide with stereo-

Fred Gata: “We just want to show that it’s okay to simply be. It is not the end-product that is important, but the process. So there will be growth, no matter what.”

types in the community. There is no room to be weak, because a black woman is a strong woman.

But we all have struggles, I’m still struggling with finding myself. That small, everyday and existential doubt is there, simple. I feel like our generation has a very sober outlook on it: ‘Fuck it, depression exists, mental health is an issue.’ In that same spirit, we don’t want to claim our seat at the table, we’ll make our own fucking table. In full awareness that it was the previous generation who created the blueprint, the space in which we can do that. In our own way. Not by saying, by being.”

“Precisely, we need to normalize being, daring to be,” Fred Gata adds. “Not stick to those labels.

We create our own links, they shouldn’t be

“Without diverse leadership, you lose fluidity and end up with a one-dimensional perspective” BRAHIM TALL

32

thrown at you.”

“It sounds very cliché, but everyone just wants to be themselves,” responds Kenny Mala Ngombe. “Are you making art with a message or not? That lies entirely with the individual. For me, the most important thing is that everyone feels comfortable and can tell their story. Can step out of their comfort zone and make themselves vulnerable. Martha Da’ro, for instance is a singer, actress and much more, but here she shows her paintings for the first time, in a kind of recreation of her bedroom, as Ro’da. Kamal Tall and Fred Gata are actually beatmakers and rappers, but they’re going to do a performance. So all these people are willing to put themselves out there and show their own vulnerability. I believe there lies enormous power in that fragility. With Customs & Borders, we are trying to make all those individual stories contribute to a collective interest, rather than letting the collective determine the individual.”

CONNECT, DISCONNECT, RECONNECT “I don’t have to embody the collective all the time,” Kenny Mala Ngombe explains. “What does my Congolese or Belgian identity represent? I don’t even know, And maybe that’s a good thing.

The more sharply identity is defined, the easier it becomes to tell who is outside of it and the more

CUSTOMS & BORDERS: GRENZELOZE KUNSTEN

room that creates to discriminate.”

“Blackness too is a blurry concept,” argues Brahim Tall, who with Golden Ticket makes a thump of a performance/installation that makes exclusion and inclusion, and the aggression that comes with it, very tangible. “There is no concrete definition, everyone here has a different story to tell about being a person of colour. The same goes for queerness, being a woman, being a Muslim... This is precisely why representation is so important. When someone tells their own narrative, the fluidity of the subject always becomes much more obvious. Otherwise what happens is just a concretisation of something that is inherently fluid. That is why it is so important that representation ultimately leads to a change in leadership. If there isn’t diverse leadership, you end up with a one-dimensional perspective. I very much hope that that fluidity, the realisation that the intersection of an individual lies on an infinite plain with an infinite amount of choices, is going to penetrate more and more into the discourse.”

This fluidity is not yet a reality, Brahim Tall emphasises. Nor is it easy, as Sélène Alexa Pliez knows. “As a second-generation migrant, I really don’t know where I am, where to stand. Because on the one hand there is this knowledge, this ancient culture, this connection to my heritage

and the will to make my family proud. On the other hand I feel the urge to escape that shadow.

To really be here and try to create someone I want to be, through what I like, what resonates with me. Customs & Borders is such a way to decide who you want to be. That’s what it’s about.”

The white sheet as an invitation to start building, the empty plain as a pathway to fulfilment. “That’s why I want all these people to be able to control their space,” Sélène Alexa Pliez continues. “To be represented, to be present. To be able to show themselves, be honest and grow.”

Because it is about growth. In so many ways.

For Tanja Mala Ngombe, Customs & Borders is a way to develop and test her artistic vision as a scenographer, while still studying architecture at LUCA School of Arts. To really embrace the trust put in her and build out loud. For Maria Muehombo, known as “Mimi”, it is a way to fully be herself and create her own Biotope. “I studied at the Royal Academy of Fine Arts, but music kind of took over lately,” she says. “So I haven’t really ever put myself out there. Knowing Kenny, Sélène and Decoratelier, I felt that I could find a safe space in Customs & Borders to explore that side of me, take on a topic that my mind has been cultivating for several years – our deep and troubled connection with nature – and bring it to life. It’s going to be an immersive experience, an invitation to connect, reconnect and disconnect.”

As a way for the body to be fully present, to heal, to mend, to flow.

“Like Safe Travels, Customs & Borders is an exchange,” Andie Dushime explains. “It’s about give and receive, about honesty. About attention and openness – I see you, I hope you see me too.

That can spark magic.”

“But it’s just as possible that we’re not understood,” adds Fred Gata. “So be it. We just want to show that it’s okay to simply be. It is not the end-product that is important, but the process, which we are going through anyway. So there will be growth, no matter what.”

CUSTOMS & BORDERS 24 > 26/9, Decoratelier, Instagram: @customs.n.borders

| INTERVIEW

SÉLÈNE ALEXA PLIEZ

Ergens tussen groep en individu, collectief geheugen en persoonlijke ambitie nestelt zich de radicaal vrije ruimte van Customs & Borders. Met dat multidisciplinaire, driedaagse festival in Decoratelier, willen curatoren Sélène Alexa Pliez en Kenny Mala Ngombe de kunstenscene diversifiëren door een ruimte te creëren die echte representatie mogelijk maakt en zwarte kunstenaars en een divers publiek samenbrengt om te dromen, hopen, twijfelen en luidop te bouwen. “We voelen ons niet gerepresenteerd, daarom scheppen we hier onze eigen ruimte,” zegt Sélène Alexa Pliez.

Dat doet Customs & Borders met dj-sets, een minimarkt, een tattooshop, nail art, eetkraampjes en een tentoonstelling waaraan onder meer Martha Da’ro, Andie Dushime, Fred Gata, Brahim Tall en Maria Green deelnemen. “Als zwarte kunstenaar word je voortdurend in de identiteitsbubbel gedrongen,” vertelt Kenny Mala Ngombe. “Dat reduceert je. Ik wil niet voortdurend het collectieve belichamen, niet louter symbool van pijn zijn.

Net in onze individualiteit schuilt kracht.

Wij proberen al die unieke verhalen te laten bijdragen aan het collectief.”

NL

BRUZZ

“I want all these people to control their own space.

To be represented, present. To be able to show themselves, be honest and grow”

CUSTOMS & BORDERS : ARTS SANS FRONTIÈRES Quelque part entre le groupe et l’individu, la mémoire collective et l’ambition personnelle, se niche l’espace radicalement libre de Customs & Borders.

Avec ce festival pluridisciplinaire de trois jours au Decoratelier, les curatrices Sélène Alexa Pliez et Kenny Mala Ngombe visent à diversifier la scène artistique en créant un espace de vraie représentation qui rassemble des artistes noir.e.s et un public diversifié pour rêver, espérer, douter et construire tout haut. « Nous ne nous sentons pas représenté.e.s, c’est pour ça que nous créons notre propre espace ici », explique Sélène Alexa Pliez. Customs & Borders, ce sont des DJ sets, un mini-marché, un salon de tatouage, du nail art, des stands de nourriture et une exposition à laquelle participent, entre autres, Martha Da’ro, Andie Dushime, Fred Gata, Brahim Tall et Maria Green. « En tant qu’artiste noir.e, vous êtes constamment poussé.e dans une bulle identitaire », explique Kenny Mala Ngombe. « C’est réducteur. Je ne veux pas incarner constamment le collectif, être seulement un symbole de la douleur. C’est dans notre individualité que réside notre force. Nous essayons de faire en sorte que toutes ces histoires uniques contribuent au collectif. » FR

33

Culture. Jazz

‘We willen niet meer per se choqueren’ De new wave van de Belgische jazz is zover uitgerold dat het genre zichzelf niet meer herkent. Het Gentse supertrio De Beren Gieren surft intussen onvervaard verder op zoek naar zijn eigen, unieke taal. “We hebben geleerd nergens nog bang voor te zijn.” — TOM ZONDERMAN

NL

I

“

s het mitochondriën of mitochondrieën?”

Simon Segers gaat op in de jungle van een Gents café terwijl ik de tekening op zijn kersverse Beren-T-shirt monster. Een afbeelding die ook terug te vinden is op Less is endless, de nieuwe, vijfde plaat van het avontuurlijke Gentse jazztrio. Kleine geometrische figuurtjes die lijken weggebeamd uit de knotsgekke kosmos van Sun Ra, geven ze zelf aan. Maar die er tegelijk ook uitzien als die kleine microcellen uit de les biologie die we allang vergeten waren.

“Ik ben nogal into gevulgariseerde wetenschap, bij de tandarts zal ik eerder Eos lezen dan Blik,” glimlacht de drummer van De Beren Gieren. “Om verder te gaan op je vraag: het zijn mitochondriën, met korte i. (Lacht) Ooit waren dat bacteriën, die zijn opgeslokt door andere cellen, en die suiker omzetten in energie.” Luisteren naar De Beren Gieren is gelukkig geen biologieles, maar die katalysator van energie is de groep zeker wel.

“Het gaat ons om dat inzoomen: als je een cel uitvergroot, zie je een heel universum,” legt bassist Lieven Van Pée uit. “Het liedje ‘Animalcules’ gaat daar ook over,” zegt Fulco Ottervanger, de Gentse Nederbelg met Brusselse roots die het trio al meer dan tien jaar van zijn eigenzinnige pianospel voorziet. “Welke wereld er voor je opengaat als je iets onder de microscoop legt. Dat krioelerige van de natuur. Die volheid van het leven.” Vandaar de titel, Less is endless, of niet?

“Dat is maar één antwoord,” lacht Ottervanger. De woorden die hij doet samenklitten tot titels, brengen vaak uit evenwicht. Zo hard, dat hij er zelf wakker van ligt. “Ik speel graag met contradicties.”

Ga ik te ver als ik er een politiek statement in lees?

FULCO OTTERVANGER: De titel klinkt inderdaad als

een politiek motto, maar eigenlijk houden we ons daar liever van weg. Iedereen wil gewoon schoonheid maken. Maar als de maatschappij een beetje gefuckt is, wordt het snel politiek.

SIMON SEGERS: Het leuke aan die titel is dat iedereen er een waarheid voor zijn eigen leven in vindt. Zoals in de spreuken van Bond Zonder

34

Naam. (Lacht) Ik denk niet dat wij statements willen maken over hoe mensen moeten denken.

Het musiceren op zich is onze boodschap.

OTTERVANGER: Herinneren aan wat er kan. Wat iedereen in zich heeft.

SEGERS: Dat is het hoogste doel: mensen geïnspireerd naar huis laten gaan, dat ze na een optreden zeggen dat ze herboren zijn. Ook al heb je totaal niets politieks meegegeven, je hebt mensen wel energie gegeven. Iets waardoor ze misschien iets meer zijn wie ze willen zijn.

OTTERVANGER: Eigenlijk gaan veel songtitels op de nieuwe plaat over rust vinden, in het moment zijn. ‘Stress als optie’ is er zo één: stress maakt je blind, maar als je dat eenmaal doorhebt, kan je die stress beter kanaliseren.

SEGERS: Voor mij draait het ook om focus vinden en alles rond je uitschakelen. Een diep moment beleven in een drukke straat bijvoorbeeld.

Less is endless is ingeblikt voor corona. Met jullie zoektocht naar rust waren jullie visionair!

OTTERVANGER: Wij zitten altijd pal op de tijdgeest.

(Lacht)

SEGERS: Ik zie het toch ook vooral als iets persoon-

lijks: als ik iets doe, probeer ik alleen daarmee bezig te zijn. Dat is niet makkelijk, maar het lukt me steeds beter. De titel Less is endless is eigenlijk de mentale staat die we willen bereiken wanneer we muziek maken.

LIEVEN VAN PÉE: Dat is wat we bij De Beren Gieren doen: uitpuren, op zoek gaan naar de essentie. En vooral: de dingen laten zijn, en daarin berusten.

OTTERVANGER: Deze plaat is letterlijk een zoektocht naar minder, wat zich veruitwendigt als: met minder elementen rijkere muziek maken. Eén cimbaal gebruiken en die heel veel ruimte geven, waardoor haar aanwezigheid krachtiger wordt.

Over Thelonious Monk vertelde je me ooit dat je naar hem opkeek om zijn duidelijke ideeën, Fulco.

OTTERVANGER: Vroeger, als ik improviseerde, deed

ik alles tegelijk. Ik deed dit, maar ik dacht dat. Nu kies ik iets en ga ik ervoor. De muziek wordt daar beter van, toegankelijker.

SEGERS: Onze muziek is ‘horizontaler’ geworden.

We spelen meer met langere spanningsbogen en minder korte cuts. De transitie van A naar B is

DE BEREN GIEREN Geboren in Gent in 2009 uit de hoofden en handen van toetsenist Fulco Ottervanger, drummer Simon Segers en bassist Lieven Van Pée In zijn eerste levensjaar wint De Beren Gieren meteen de prijs voor Jong Jazztalent op het Gent Jazz Festival De groep groeit dankzij de grensverleggende bravoure waarmee ze jazz mixt met klassiek, rock en elektronica uit tot een van de meest avontuurlijke jazztrio’s in Europa De Beren Gieren debuteert in 2012 met Wirklich Welt so.

Less is endless is zijn vijfde album, het vervolg op het drie jaar oude Dug out skyscrapers De groepsleden exposeren hun talent buiten bij De Beren Gieren onder meer ook bij BeraadGeslagen, Dijf Sanders, John Ghost, Stadt en Black Flower

OTTERVANGER: Ik hoor toch ook rockinvloeden.

SEGERS: Dat is het: wij zijn Fourth Stream. (Lacht)

Jullie vergeten elektronica.

VAN PÉE: Wilde ik net zeggen! Ik hou me ook bezig met elektronische muziek, in andere projecten.

Aanvankelijk was het een gevecht om die twee universums gescheiden te houden. Als student aan het conservatorium wil je zo goed mogelijk je instrument beheersen, prutsen met elektronica geeft je dan alleen maar schuldgevoelens. (Lacht) Maar bij De Beren komen die twee werelden dichter bij elkaar, op een organische manier.

Die elektronica zit ook subtiel in ‘Animalcules’. In de clip zit je erbij met cape en muts, Fulco, als de Sun Ra van de Lage Landen. Híj weer.

OTTERVANGER: Haha, ja, Sun Ra is zalig. Hij heeft

me geleerd dingen toe te laten, niet bang te zijn.

SEGERS: Niet bang zijn, dat is echt de Beren-evolu-

tie van de voorbije jaren. Er is een soort van openheid die soms angstig kan aanvoelen. Dat er niets interessants gebeurt. Vroeger zouden we dan van de hak op de tak springen om het toch maar spannend te maken. Nu beseffen we dat aan die saaie momenten de meest geweldige ideeën kunnen ontspruiten, dingen die veel beter zijn dan we op voorhand hadden kunnen bedenken.

De Beren Gieren zit eigenlijk in een constante staat van vervelling. Dat houdt het spannend en fris. veel belangrijker dan A en B zelf. Niet dat de muziek nu minimalistisch is, voor sommige mensen zijn wij nog altijd heel hectisch. (Lacht)

De sturm-und-drang is wat gaan liggen, maar jullie breken wel meer dan vroeger met wat jazz is.

SEGERS: Als je naar onze eerste platen luistert,

hoor je dat we echt in de frontlinie wilden gaan staan en choqueren. We maakten ruwere keuzes, maar ze waren meer random. We vertrokken van de klassieke jazz, braken die op en eindigden uiteindelijk dichter bij dat klassieke jazzidioom.

(Lacht) Nu moeten we niet per se tegen iets vechten. We maken gewoon Beren-muziek.

Hoe zou je die Beren-muziek omschrijven aan iemand die jullie niet kent?

SEGERS: Kan jij dat niet beter? (Lacht) Filmisch is

een woord dat ik zeker zou gebruiken. Dynamisch. Energie. En Third Stream, een stijl die in de jaren 1950 ontstond toen muzikanten zich waagden aan een cross-over tussen jazz en klassiek. In zekere zin doen wij dat ook. Sommige melodieën zijn bijna romantisch.

“Als muzikant wil je dat mensen na een optreden naar huis gaan met het idee dat ze iets meer zijn wie ze willen zijn” SIMON SEGERS

SEGERS: Klopt. Deze groep hangt gewoon heel erg

samen met persoonlijke evoluties. Ik wil bij de Beren altijd iets nieuws doen. Bij andere projecten waar ik bij betrokken ben, put ik meer uit de bagage die ik al heb. Het is dat cultiveren van het onvoltooide dat ons zo na aan het hart ligt: je krijgt misschien niet de perfectie, maar wel iets dat leeft.

DE BEREN GIEREN + STEIGER 25/9, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

N’AYEZ PAS PEUR DES OURS

DON’T BE AFRAID OF THE BEARS

La nouvelle vague du jazz belge a tellement déferlé que le genre ne se reconnaît plus lui-même. De Beren Gieren, le trio gantois aventureux composé du claviériste Fulco Ottervanger, du batteur Simon Segers et du bassiste Lieven Van Pée, continue de surfer à merveille, en quête d’une langue qui lui est propre. Sur son cinquième album Less Is Endless, le groupe mélange à nouveau les éléments constitutifs du jazz, de la musique classique et du rock avec autant d’audace que de maîtrise. « Nous avons appris à ne plus avoir peur de rien. »

The new wave of Belgian jazz has developed so much that the genre no longer recognizes itself. De Beren Gieren, the adventurous trio from Ghent based around keyboardist Fulco Ottervanger, drummer Simon Segers and bassist Lieven Van Pée, continue to surf undaunted in search of their own unique language. On their new, fifth album Less Is Endless, the group again mixes the building blocks of jazz, classical music and rock with as much bravura as control. “We’ve learned not to be afraid of anything anymore.”

FR

EN

35

BruxellesVies Storyboard WIDE VERCNOCKE

© KOEN VAN BUGGENHOUT

Quand je masque dans la rue

CAMILLE PIER est un slameur bruxellois dont la pratique hybride oscille entre cabaret poétique et poésie cabarette et se performe depuis les scènes pailletées jusqu’aux bibliothèques.

Instagram: @camille_nestor_josie

For various reasons, neither Whitney Houston nor Kevin Costner will be coming to Brussels, but that does not make us love them any less.

THE BODYGUARD 25/9, 20.00, Forest National, forest-national.be 36

FR/ Bruxelles, la ville des éclosions.

Bruxelles, la ville aussi des éclaboussures. Les pavés balanciers sous la drache qui splatchent sous les pas, les commentaires sur le passage, les compliments avec compléments d’insultes si l’on n’y répond pas, les regards scanners pour peu qu’on soit identifié.e.s comme femme. Bruxelles, c’est aussi la cité qui m’a vu passer la frontière des genres, celle qui sépare les couleurs de jouets, les montants de salaires bruts, les jeux de rôles en rue.

Je suis slameur. La poésie sur scène, c’est pour moi un lieu de transformation, de révélation. Passer du texte au geste, de la poésie à la posture, de l’écrit à l’acte. Prendre la place pour soi, pour les sien.ne.s, laisser une trace, en suivre une nouvelle. Sur le papier, sur le plateau, j’ai cherché la masculinité qui ne m’avait pas été assignée à la naissance.

Puis il y a eu la transition. À quel moment passe-t-on, paraît-on de l’un ou l’autre genre ? Pour moi, cinq mois d’hormones ont suffi pour que le il éclose. C’est mon vécu, dans un contexte social occidental d’humain blanc valide, issu de la classe moyenne dans un milieu dit ouvert d’esprit. À tous ces boucliers qui protègent mes privilèges, s’ajoute soudain celui de la masculinité. Panneau solaire plus que bouclier.

Et voilà que Bruxelles m’appartient ! Je

peux déambuler sans crainte. Finis, les t’es belle, t’es bonne, j’vais m’la faire.

Finis, les tais-toi silencieux, reste en arrière, je sais mieux laisse-moi faire.

Le monde des hommes s’offre et s’ouvre à moi. Prothèse plus que privilège, la complicité patriarcale me protège. Comment résister à ce système qui prétend s’ignorer tout en se protégeant lui-même ?

Se laisser pousser de longs cheveux, des fleurs sur la chemise, du vernis sur les ongles. Assumé androgyne, entre-les-deux, je funambule. À nouveau, la rue n’est plus tout à fait sûre. Et pas que la rue. Même entre certains quatre murs, les autres hommes semblent me sommer de porter le même masque masculin qu’eux.

Ah, le masque... Quand la pandémie a éclaté en slow motion, je me suis retrouvé dans un abyssal besoin de rue ! Marcher, prendre l’air dehors, me masquer, d’accord, mais quitter les quatre murs, par pitié. Sur des kilomètres de canal, ma barbe une fois cachée sous le masque, les regards de la rue ont changé.

Avec ce masque, j’ai soudain perdu l’apparence masculine par défaut dont je percevais autrefois les intérêts, qui me frayait le chemin dont je payais les frais. Avant je me sentais en danger d’être un homme féminin dans la rue.

Soudain, j’ai retrouvé un drôle de confort : celui de porter ce que je veux sans avoir peur qu’on me casse la gueule.

L’autre jour, j’ai été complimenté, commenté. Je me suis risqué à répondre à voix haute et grave « Merci ». J’ai alors eu droit à des « oh pardon pardon monsieur ! » … soudain l’humiliation est pour lui.

Le masque n’est plus obligatoire partout, mais il reste des lieux où je me sens plus à l’aise de le porter, pas pour me protéger du virus mais pour me protéger des hommes en me faisant passer pour pas-l’un-d’entre-eux.

Relire l’entièreté de la série ?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

BRUZZ | PORTRAIT

ECHT!

‘Qu’est-ce que tu m’inwane ?’

FR

Chaque semaine, notre radar détecte un artiste peu connu qui mérite toute votre attention. Aujourd’hui, c’est le groupe ECHT! qui franchit le mur des sons via un disque instrumental au groove phénoménal.

— NICOLAS ALSTEEN

Comment en dire beaucoup sur base d’une musique sans paroles ? Pour répondre à cette question, les mecs de ECHT! semblent aujourd’hui les mieux placés. Quatre lettres pour un quatuor, déjà, c’est cohérent.

D’autant que celles-ci font référence au dialecte local – en brusseleir, « echt » signifie « vrai de vrai ». Une façon de géolocaliser les racines du projet, mais aussi le meilleur moyen d’évoquer les secrets de fabrication de morceaux joués avec de véritables instruments. Voilà peut-être l’essentiel. Car, sous ses apparences mécaniques, la musique de ECHT! ne doit rien aux machines ni aux ordinateurs. Fabriquée à la main, au plus près du cœur, la proposition orchestrale tient ici à la rigueur et aux vertus de musiciens formés au jazz. Le claviériste Dorian Dumont, le bassiste Federico Pecoraro, le batteur Martin Méreau et le guitariste Florent Jeunieaux

repoussent ainsi les murs du son en combinant des idées piochées chez des artistes comme Aphex Twin, J Dilla, BadBadNotGood, Jonwayne ou DJ Rashad. « Nous sommes aussi de grands fans de Nerve, le projet solo du Suisse Jojo Mayer », précise Florent Jeunieaux. « Il est capable de jouer des hymnes drum and bass sur une batterie acoustique. Il a d’ailleurs qualifié son style de ‘rétro-ingénierie’. Avec ECHT!, c’est pareil. Nous cherchons à reformuler les codages informatiques avec des moyens humains. »

L’ARGOT A PARLÉ Deux ans après avoir rassemblé ses premières compos sous la pochette de Douf, le groupe revient avec un album baptisé Inwane. « Jusqu’ici, les titres de nos morceaux s’inspiraient de mots typiquement bruxellois », indique le bassiste Federico Pecoraro. « À l’heure d’enregistrer le nouveau disque, nous sommes partis en résidence du côté de Mons. Là-bas, les gens disent parfois « Qu’est-ce que tu m’inwane ? » C’est de l’argot.

Littéralement, cela signifie « Qu’est-

ce que tu me racontes ? » À partir du moment où notre proposition est instrumentale, on trouvait ça drôle et plutôt ironique d’appeler l’album Inwane. D’autant plus qu’en anglais, le verbe « wane » existe aussi. Il est associé à une idée de déclin, d’affaissement. Ce qui nous semblait plutôt raccord avec l’époque actuelle... » Déjà poussé dans le dos par Lefto en Belgique, ECHT! a aussi retenu l’attention de quelques pointures à l’étranger. En Angleterre, par exemple, Gilles Peterson, DJ et boss du label Brownswood (Kokoroko, Shabaka And The Ancestors), a déclaré sa flamme aux Bruxellois via les canaux de la radio Worldwide FM. « Récemment, nous avons également reçu les encouragements de Teklife, un label de Chicago spécialisé dans le footwork, un style musical proche de la house. Pour nous, Teklife est un monument.

Avoir le soutien d’une telle structure, ça nous donne des ailes. » De quoi s’envoler vers les sommets.

ECHT! 7/10, 20.00, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be 37

Culture. Photography

‘Zwart-witdenken interesseert me niet’ NL

Met als leidraad de routeplanner van de Griekse held Odysseus dwaalde de Brusselse fotograaf Massao Mascaro rond in het Middellandse Zeegebied. Hij kwam terug met een poëtisch en hedendaags verhaal over migratie, tussen beschaving en bricolage. — TOM PEETERS Net zoals het nieuwe beeldverhaal van Massao Mascaro (31) is de titel ervan, Sub sole, een subtiele pars pro toto. Wat zich werkelijk afspeelt onder de zon is op de zwart-witfoto’s die hij tussen 2017 en 2020 maakte in Ceuta (de Spaanse enclave in Marokko), Napels, Athene, Palermo, Istanbul, Tunis en op Lampedusa niet te zien. De gesuggereerde zwaarte bevindt zich buiten beeld. In opvallend verticale kaders, die helpen om die buitenwereld buiten te houden, overheerst een spel van fragiele, maar heldere grijstinten dat een veel genuanceerder beeld schept van migratie dan de zwart-witpatronen die roeptoeters graag in het rond twitteren.

“Ik creëer spanning tussen wat zichtbaar is en wat niet,” zegt de Franse fotograaf in zijn atelier in Sint-Gillis. “Sub sole gaat over de zon, maar je ziet ze niet. Je voelt haar aanwezigheid alleen via omwegen.” De fotograaf kiest er ook bewust voor om het publiek in het ongewisse te laten over waar zijn foto’s precies gemaakt zijn. Zowel op zijn expo in Fondation A Stichting als in het bijbehorende fotoboek ontbreken legendes. Foto’s worden aan elkaar gelinkt door het leesvoer dat Mascaro bij zich had tijdens zijn zeven verschillende reizen, én door zijn associatieve geest. Beschouwingen over de

mediterrane cultuur, migratie en de zon van onder anderen Albert Camus, Jorge Luis Borges en de Italiaanse dichter Eugenio Montale leiden de verschillende hoofdstukken in en zorgen voor een extra dimensie.

Sub sole vormt na de reeksen Ramo (2010-2015), waarin Mascaro op zoek ging naar de roots van zijn familie in de Italiaanse streek Calabrië (ook al zonder ze te tonen), en Jardin (2016), een serie over Madrileense tuinen en parken, het sluitstuk van een triptiek met analoge zwart-witfotografie verzameld over tien jaar werken en reizen door de mediterrane wereld.

“Het analoge trekt me niet aan omdat het ‘vintage’ is, maar omwille van de afstand tussen het maken van de foto’s en het handmatig ontwikkelen van de negatieven. Zo’n fysieke aanpak vereist geduld, maar je stoot wel vaker op verrassingen en gelukkige accidenten dan bij digitale fotografie, die veel meer in your face is.”

REFLECTERENDE BLIK Mascaro’s zwart-witfotografie gaat niet op zoek naar heftige contrasten.

“Meer dan bij de Europese traditie leun ik aan bij de landschapsfotografie van Robert Adams, met zijn vele grijstinten, of de meer genuanceerde blik van de Japanse fotograaf

“Het viel me op hoe het nobele verleden met zijn fraaie architectuur en prachtige materialen steevast omringd was door verlaten, kapotte objecten” 38

Issei Suda. Zwart-witdenken interesseert me niet. Als je zelf door het landschap stapt, besef je vlug dat grijstinten overheersen. De migranten die ik ontmoette, hadden allemaal hun eigen verhaal en achtergrond.” Sommigen bleven passanten, zoals diegene die hij in een donkere hoodie met de letters D&G en witte sneakers een Siciliaans kerkje zag kruisen. Van anderen kon hij de reflecterende blik vastleggen, maar meestal hield hij ze dus uit beeld en richtte hij zijn lens op details: hoopjes op elkaar gestapelde muntstukken, als stille getuigen van een ondergrondse economie van illegale arbeidsmigratie, prikkeldraad waaraan een stuk plastic vasthaakt of een afstervende agave die uitgebloeid is en met zijn afgebroken, uitgedroogde stengels straks eveneens een barrière zal vormen in het landschap.

“Het viel me op hoe het nobele verleden met zijn fraaie architectuur en prachtige materialen – het marmer, de witte steen, enzovoort – steevast omringd was door verlaten, kapotte objecten, zoals een zonnewijzer zonder wijzer, en plastic dat werkelijk overal rondslingert, en hoe de cultuur die ons het alfabet en de democratie heeft geschonken werd bijeengehouden door bricolage.” Het zijn dingen die je ziet als je er de tijd voor neemt en alleen reist – liefst in de lente en de zomer, omdat je dan alle schakeringen van het licht kan laten spelen.

Een van Mascaro’s inspiratiebronnen was de docufilm Fuocoammare van regisseur Gianfranco Rosi.

“Daarin wordt een kind op Lampedusa aangeleerd om zijn lui oog te trainen en beter te kunnen zien. Aan die metafoor moest ik aldoor denken. Om andere dingen te zien dan datgene waaraan we gewend zijn geraakt door de foto’s van

vluchtelingen die in de media circuleren, moeten we met een ander oog beginnen kijken. Met mijn foto’s probeer ik onze blik om te draaien.” Zo zie je het Frans-Griekse woordenboek van Dian, die zeven jaar geleden vanuit Guinee naar Athene migreerde, openvallen op de woorden aujourd’hui en améliorer.

Het staat voor de hoop en de horizon die taal kan zijn.

POLITIEK EN POËZIE De mythische tocht van Odysseus gebruikte Mascaro alleen om zijn route te bepalen. “Ik was niet op zoek naar illustratiemateriaal. Zijn bestemmingen waren voor mij eerder een topografisch labyrint van

FOTO'S: MASSAO MASCARO

Massao Mascaro sprak en fotografeerde onder meer migranten op de vlucht voor oorlog en honger.

“Ik wil met beide voeten in de realiteit staan, zonder me daarom een fotojournalist te moeten voelen.”

plekken die ons verbinden. Zowel expo als boek fungeert als een retourticket tussen een mythologisch verleden en eigentijdse migratie. Het is een fictie over het verleden die dient om over deze tijd te spreken, een meditatie over het Middellandse Zeegebied, een mix van poëzie en politiek ook, want naar ginder trekken om te praten met migranten, erover te lezen en na te denken is in de huidige context sowieso een statement.” In die zin biedt de reeks ook een mooie synthese van wat Mascaro meekreeg op de Brusselse kunsthogeschool Le75, en in het bijzonder van zijn leraar Hugues de Wurstemberger, intussen een goede vriend: “Met

beide voeten in de realiteit staan, zonder je daarom een fotojournalist te moeten voelen.”

Na drie zwart-witreeksen in het buitenland wil Mascaro, als jonge papa, voor zijn volgende project dichter bij huis blijven en iets anders uitproberen. Maar de link met migratie blijft. “Ik zou heel graag een film maken over de Ecuadoriaanse gemeenschap die elke dag in het park van Vorst samenkomt om Ecua-volley te spelen en empanada’s te verkopen.”

MASSAO MASCARO: SUB SOLE 25/9 > 19/12, Fondation A Stichting, fondationastichting.com, massaomascaro.com

« PENSER EN NOIR ET BLANC NE M’INTÉRESSE PAS »

“BLACK-AND-WHITE THINKING DOES NOT INTEREST ME”

Avec pour fil conducteur les pérégrinations du héros grec Ulysse, le photographe Massao Mascaro, basé à Bruxelles, a parcouru à son tour la Méditerranée, où se situent aussi ses propres racines. Il en a rapporté un récit poétique et contemporain, sur la migration entre civilisation et bricolage. « Penser en noir et blanc ne m’intéresse pas.

Lorsqu’on traverse un paysage, on se rend vite compte que ce sont les nuances de gris qui prédominent. Les migrants que j’ai rencontrés avaient tous leur propre histoire et leur propre parcours. »

Guided by the wanderings of the mythical Greek hero Ulysses, Brussels-based photographer Massao Mascaro hiked around the Mediterranean, where his own roots lie.

He returned with a strikingly poetic and contemporary story about migration between civilisation and bricolage.

“Black-and-white thinking does not interest me. When you wander through the landscape, you quickly realise that shades of grey predominate. The migrants I met all had their own story and background.”

FR

EN

39

Culture. Théâtre

‘Je ne veux plus de ces portes fermées où les gens n’osent pas entrer’ FR

Circulant sur les murs de la ville sous le label « Nous sommes le Paysage », le tournant annoncé par le théâtre Le Rideau est résolument enclenché. BRUZZ en a pris la mesure en s’invitant dans les coulisses du spectacle en construction Now We Are, mis en scène avec les habitant.e.s du quartier.

— SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS: IVAN PUT

« On a tous notre vie privée, nos tracas et notre boîte aux lettres.

Mais ici au théâtre, on sait qu’on est ensemble sur un bateau, et que le monde extérieur n’a plus de sens.

C’est ce que l’on vit maintenant qui a du sens », sourit Ahmed, 49 ans, tout en s’inquiétant de savoir si je préfère du thé ou du café. Ahmed tient un bistro dans le voisinage du Rideau et s’est généreusement proposé d’approvisionner ses camarades de l’atelier de théâtre en boissons chaudes pendant les pauses.

Il y a quelques mois, une affiche

placardée à travers la commune d’Ixelles faisait savoir que le théâtre Le Rideau cherchait des participant.e.s pour son spectacle d’ouverture de saison. Il était question d’une création visant à « déposer sa peine, inventer ensemble un rituel de deuil et retrouver la joie d’une vibration collective. » Ahmed, qui n’avait plus croisé le chemin du théâtre depuis l’école et ses spectacles de fin d’année, a vu dans cette annonce l’opportunité rêvée de « s’ouvrir au monde du spectacle ».

Lors des premières répétitions, le

tenancier de café se souvient avoir été déboussolé. Personne ne lui demandait d’endosser un costume ni de se mettre dans la peau d’un personnage imaginé par un.e auteur. ice inspiré.e, bien au contraire. « C’est par la suite que nous avons compris que nous avions été recherchés pour ce que nous sommes et que c’est sur cette base que le spectacle allait prendre vie. » Une philosophie artistique qui plaît beaucoup à Camille M., 66 ans, qui n’en est pas à son premier projet de théâtre amateur. « La démarche

La sélection pour la pièce participative Now We Are s’est opérée en veillant à intégrer une variété d’âges et de profils la plus large possible, tout en favorisant l’inexpérience théâtrale des candidat.e.s.

40

est très respectueuse et on a beaucoup de liberté dans un cadre de travail qui se définit peu à peu.

Nous ne sommes pas de simples marionnettes. Pour ma part, je me considère comme une collaboratrice du projet. » Habitante du quartier, Camille M. a sauté le pas des inscriptions par passion pour le théâtre mais aussi par besoin de « retrouver les gens et de faire des choses ensemble ». « Pendant le confinement, tout s’est arrêté, ce genre de rapport à l’autre n’était plus possible, c’était très difficile. » Olivier, professeur de 27 ans, souligne lui aussi l’importance de la dynamique de groupe et la « forte synergie » résultant d’un confinement interminable. Rêvant depuis longtemps de théâtre mais n’ayant jamais croisé l’opportunité, le jeune homme a vu dans le projet « une occasion en or de travailler avec des professionnels ».

INEXPÉRIENCE RECHERCHÉE Plus d’une centaine de candidat.e.s ont répondu à l’appel (relayé sur les réseaux sociaux) de leur théâtre de quartier. La sélection s’est opérée en veillant à intégrer une variété d’âges et de profils la plus large possible, tout en favorisant l’inexpérience théâtrale des candidat.e.s. Ils sont finalement 22 à participer à la mise en vie du spectacle Now We Are, projet annonciateur du tournant participatif, décloisonné et décolonial que la nouvelle directrice du Rideau, Cathy Min Jung, désire faire prendre à son théâtre. « Je veux que le théâtre, la rue et le voisinage, ne fassent plus qu’un », insiste la directrice. « Je n’ai plus envie de ces portes fermées où les gens n’osent pas entrer. Je veux que ce soit le théâtre des gens qui habitent le quartier, y passent et y travaillent. » Et Cathy Min Jung ne se contente pas d’inviter les passant.e.s, commerçant.e.s et habitant.e.s ixellois.es sur les planches, elle fait carrément déborder son théâtre dans la rue via un festival d’ouverture de saison, en collaboration avec l’association de quartier, aux accents joyeux et festifs et dans lequel s’inscrit tout naturellement son spectacle participatif. Au programme : ateliers, DJ sets, concert (Chicos y Mendes), petite restauration assurée par les commerces du coin, tournoi de badminton (sur scène !), sieste

« Au théâtre, on ne peut pas spécialement réparer ou consoler, mais au moins on peut nommer les choses et les transcender » CATHY MIN JUNG

acoustique, etc. Une approche de l’institution théâtrale résumée en un nouveau label « Nous sommes le Paysage ». Marque de fabrique qui rythmera les saisons à venir du Rideau et dont le spectacle phare Now We Are pose les jalons.

Plus qu’une pièce de théâtre, Cathy Min Jung envisage le cri de rassemblement Now We Are comme une aventure dont « le processus importe tout autant que le résultat final ». Un cheminement que Bwanga Pili Pili a eu l’honneur d’inaugurer il y a quelques mois.

Vêtue de son costume de chercheuse d’or, l’actrice bruxelloise, accompagnée de sa gang de performeuses, est partie prendre le pouls du quartier, encore fragilisé par les tourments du confinement. Ces discussions précieuses, recueillies sous la forme de diamants bruts, Bwanga Pili Pili les a ensuite confiées à Cathy Min Jung afin qu’elle puisse les travailler et les intégrer dans son spectacle interprété par les 22 participant.e.s amateur.ice.s.

Passeurs et passeuses de ces

histoires soigneusement récoltées dans les rues d’Ixelles, les 22 performeurs de Now We Are ont également eu l’occasion de « venir déposer leur propre chagrin sur la scène ». « Le monde semble avoir oublié qu’au-delà de la gestion des morts et des malades, il faut aussi pouvoir gérer la tristesse », dit Cathy Min Jung. « Un chagrin ou une tristesse non consolée, ça ne guérit pas et ça mène à la colère, à la guerre même. Pendant la crise, on ne nommait pas le mot ‘consoler’. Ça veut dire qu’on n’y a même pas pensé. Si au moins, il y avait un endroit pour le faire. Au théâtre, on ne peut pas spécialement réparer ou consoler, mais au moins on peut nommer les choses et les transcender. » Pour la nouvelle directrice du Rideau, il ne fait pas de doute que la cohésion sociale participe à cette guérison. « Parce que si on est en tristesse ou en souffrance, on ne peut pas être bien avec les autres. »

SAFE SPACE Afin de veiller à ce que les planches de théâtre deviennent ce lieu de

partage et d’expression tant souhaité, Cathy Min Jung a fait appel aux services artistiques de l’acteur et metteur en scène Ilyas Mettioui et du chorégraphe et danseur Chems Eddin El Badri. « Quand j’ai rencontré Cathy, elle m’a parlé d’aventure humaine et je pense que j’avais vraiment besoin de ça », dit Chems Eddin El Badri. « Il était question d’un endroit où on allait vivre quelque chose de safe, y compris les artistes. C’était l’occasion pour moi de revoir la scène différemment après avoir été si longtemps mis à l’écart. » Ilyas Mettioui d’ajouter : « Je pense qu’on est toujours en train de guérir nos blessures et que ce projet-ci y participe pour tous. Il est temps de passer à autre chose mais ces blessures restent dans nos corps. Et c’est pour cela que l’on travaille

d’abord le corps dans ce projet. » Ainsi, au fil de laboratoires de recherche menés directement sur le plateau avec les participant.e.s, les deux artistes-coachs font émerger la matière du spectacle via un travail de langage et de gestuelle basé sur l’improvisation et le lâcher-prise. « Assise dans la salle, mon travail à moi est d’en conserver ce qui pourrait nourrir l’écriture de la pièce », dit Cathy Min Jung. « L’important dès le départ était de se dire : tout le monde sait danser et tout le monde a une histoire à raconter », dit Ilyas Mettioui. « On se met en fragilité et on est loin de la recherche performative. Il ne nous a pas fallu plus de trois répétitions pour passer des caps très importants et mettre en évidence que tout le monde a une histoire, il faut juste la creuser. » Un enthousiasme largement partagé par Chems Eddin El Badri : « Sachant qu’ils sont quasi tous des amateurs, ils sont vraiment surprenants et beaux à voir. Je suis confronté à des gens qui n’ont pas l’habitude de danser mais qui me proposent des choses qui sont beaucoup plus intéressantes que les professionnels. Ce travail de libération a été salutaire pour nous tous. » Transformer sa peine en mouvements, en paroles et en art. Être soi-même dans le moment présent qu’il nous est donné de vivre, et célébrer cette authenticité sur scène dans un moment de joie collective. C’est un peu tout ça Now We Are. Et ça ne fait que commencer.

WEEK-END D’OUVERTURE: NOW WE ARE 24 > 26/9, Le Rideau, www.rideaudebruxelles.be

DEUREN WIJD OPEN

DOORS WIDE OPEN

Nu op muren overal in de stad het label ‘Nous sommes le paysage’ te zien is, is de bocht die werd aangekondigd door het theater Le Rideau en zijn nieuwe directrice Cathy Min Jung definitief ingezet. BRUZZ ging poolshoogte nemen achter de schermen van de voorstelling-in-demaak Now we are, waarin ook buurtbewoners meespelen. De directrice is ferm: “Ik wil dat het theater, de straat en de buren elkaar goed leren kennen. Ik heb geen zin meer in gesloten deuren waar de mensen niet door durven te stappen.”

Now that the label “Nous sommes le paysage” (“We are the landscape”) can be seen on walls all over the city, the change that was announced by the Le Rideau theatre and its new director Cathy Min Jung has definitely begun. BRUZZ went to take a look behind the scenes of the performance in progress Now We Are, in which also local residents play a part. The director is firm: “I want the theatre, the street and the neighbours to get to know each other. I don’t want any more closed doors that people don’t dare to enter through.”

NL

BRUZZ | INTERVIEW

Pour donner vie à son spectacle, Cathy Min Jung s’est entourée de l’acteur et metteur en scène Ilyas Mettioui (à droite) et du chorégraphe et danseur Chems Eddin El Badri (à gauche).

EN

41

Under the skin

CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE D’HÉLOÏSE JADOUL

‘Je n’ai pas peur de monter des monuments’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

Actrice et metteuse en scène, lancée sur les planches de théâtre dès le plus jeune âge, Héloïse Jadoul a toujours suivi son instinct. Consacrée « meilleure découverte théâtrale » aux Prix Maeterlinck de la Critique 2019, elle aspire à un théâtre global qui fait bouger le spectateur de l’intérieur. — GILLES BECHET, PHOTO: HELEEN RODIERS Actrice et metteuse en scène, Héloïse Jadoul est un paradoxe.

Hyperactive, volubile, enthousiaste et passionnée, elle n’a de cesse de prendre du recul par rapport à une époque emportée par le tourbillon de l’urgence. « La notion d’urgence me fatigue, et encore plus aujourd’hui avec la crise qu’on vient de traverser. Ok, il faut répondre de manière urgente, mais c’est quoi la pensée en plus ? » Instinctive plutôt qu’intellec-

« Je me sens en familiarité avec des langues complexes, avec le réflexe de toujours aller chercher ce qui se cache derrière » tuelle, elle choisit pour sa première mise en scène Partage de Midi, l’adaptation d’une cathédrale littéraire signée Claudel qui lui vaut d’être récompensée du Prix Découverte aux Maeterlinck de la Critique 2019. Elle poursuit avec les grands textes en mettant en scène Intérieur de Maurice Maeterlinck luimême, un texte qui parle de notre rapport à la mort en faisant vibrer l’invisible et l’indicible. Des silences et des mots qui résonnent particulièrement aujourd’hui, bien que ce projet ait été mis en chantier il y a quatre ans déjà. « Découvrir que le propos était devenu d’actualité, c’est étrangement rassurant pour une artiste. Toutes ces questions que je me posais déjà avant la période covid ont pris, ces derniers mois, une tournure beaucoup plus actuelle et violente. » À l’Insas, elle a été la seule à proposer de travailler sur un auteur

42

du passé. Elle a trouvé ça étrange.

Elle y voit une grande peur de mettre le public à distance par des mots inaccessibles. Pour elle, la réponse tient à la manière d’aborder le spectacle dans sa globalité. « Le gros avantage de la danse et de la musique par rapport au théâtre, c’est de venir tout de suite parler aux sensations. Moi, j’essaie de questionner non seulement avec les mots mais avec un accompagnement visuel, tout ce qui va faire

appel aux sens, à la vue et à l’ouïe.

Et quand bien même, le spectateur n’a pas accès à toute la subtilité ou la poésie d’un auteur, il peut, quoi qu’il arrive, en recevoir quelque chose de l’ordre de la sensation et des émotions sans que les mots ne soient une barrière. »

paraissait limpide. C’est sûr que travailler avec elle a pour moi désacralisé le doute de ne pas comprendre. En fait, je me sens en familiarité avec des langues complexes, avec le réflexe de toujours aller chercher ce qui se cache derrière. »

DE RETOUR DE PARIS À 17 ans, la tête pleine de rêves de Comédie française et des sunlights parisiens, elle part pour la Ville Lumière et s’inscrit au cours Florent.

Elle en est vite revenue. « J’aurais pu rester à Paris où j’aurais probablement pu faire des choses, mais c’était se développer dans une violence et une agressivité qui ne m’intéressaient pas du tout. » Retour à Bruxelles à l’Insas où elle défend son approche singulière par rapport aux auteurs anciens. Et pour son master, elle choisit de le faire au RITCS, avec l’envie de se plonger dans une langue qui n’était pas la sienne. « J’aimais beaucoup le rapport des néerlandophones au théâtre et la brutalité de la prise en charge des corps sur un plateau. Ça m’a beaucoup apporté d’aller vers une autre langue et de revenir aux auteurs dans un rapport qui ne doit pas être cérébral en jouant des mots sans intrinsèquement comprendre ce qu’ils veulent dire. » Un rapport à la langue qu’elle a retrouvé dans l’écriture de Maeterlinck, auteur flamand qui écrivait en français. « J’ai

la sensation qu’il a toujours une suspicion à l’égard du langage qui ne dit pas toujours ce qu’il doit dire et que du coup, il laisse une large place au silence. » Mais encore plus que la langue, ce qui l’a rapprochée de l’auteur d’Intérieur, c’est son rapport au monde, teinté de mysticisme agnostique. « Le purement pragmatique et scientifique ne me convient pas, et même me fatigue beaucoup, et en même temps je me tiens à distance du religieux qui peut être tout aussi dogmatique. Je choisis plutôt l’endroit entre les deux. » Et c’est dans le théâtre qu’Héloïse Jadoul a trouvé un lieu de partage et de rituel agnostique. « Au théâtre, on invite le spectateur à quelque chose qui aura lieu de manière unique et qui est à la fois reproductible comme un rituel peut l’être. Je suis une actrice, ou plutôt une metteuse en scène, qui adore refaire la même chose. Tout est prévu, décidé pour autant qu’il y ait un endroit de mise en vibration qui amène le spectateur à participer, ou en tout cas qui l’invite à prendre part, à ce qu’on lui donne à voir. Je trouve que c’est un très beau rituel, contrairement à celui d’être passif face à un écran. C’est de l’ordre de la représentation et c’est aussi une mise en commun. » INTÉRIEUR 28/9 > 8/10, Théâtre La Balsamine, www.balsamine.be

MÊME PAS PEUR Autre paradoxe, bien qu’elle soit encore une jeune metteuse en scène, elle est déjà une actrice qui a de la bouteille puisque c’est à neuf ans qu’elle a foulé pour la première fois les planches dans un spectacle de Martine Wijckaert à qui elle est restée fidèle pour six autres créations. « C’est grâce à elle que je n’ai pas peur, à 29 ans, de monter des auteurs, des monuments. Et puis, Martine a quand même une des langues les plus compliquées que je connaisse, complexe, dense et lyrique. À côté de ça, Claudel me

DE STRELING DER WOORDEN

CARESSING OF WORDS

Actrice-regisseuse Héloïse Jadoul (29), die al jong op de planken stond, volgt altijd haar instinct en is niet bang om te werken rond auteurs uit een ver verleden. In 2019 werd ze uitgeroepen tot ‘theatrale ontdekking’ bij de Prix Maeterlinck de la Critique, en haar theaterwerk probeert de kijker vanbinnen in beweging te brengen. “Ik wil het zintuiglijke in vraag stellen, wat je ziet en hoort.

En zelfs al heeft de kijker geen toegang tot de hele subtiliteit of poëzie van een auteur, dan nog kan hij er iets zintuiglijks uit halen, zonder dat de woorden een barrière vormen.”

Actress and director Héloïse Jadoul (29), who has been on stage from a young age, has always followed her instincts and has never been afraid to work around authors from a distant past. In 2019, she was named “discovery of theatre” at the Prix Maeterlinck de la Critique, and her theatre work tries to move the viewer inside. “I try to question the sensory, what you see and hear, and even if the viewer doesn’t have access to the whole subtility or poetry of an author, they can extract something sensible from it, without the words being a barrier.”

NL

EN

1992, naissance à Bruxelles 2002, joue « La petite » dans le spectacle Ce qui est en train de se dire de Martine Wijckaert 2009, s’inscrit au Cours Florent à Paris 2010 - 2014, suit une formation à l’INSAS 2014 -15, Master d’interprétation au RITCS 2015, joue une Fantômette dans le Fantômas de Jasmina Douieb 2018, première mise en scène avec Partage de Midi de Paul Claudel

BRUZZ | INTERVIEW

Héloïse Jadoul

BRUSSELS PHILHARMONIC

BIRDS

MESSIAEN & STRAVINSKY

Brussels Philharmonic Jun Märkl conductor Jan Michiels piano

Claude Debussy Syrinx Olivier Messiaen Oiseaux Exotiques Igor Stravinsky Le Chant du Rossignol / L’Oiseau de feu (1919)

Messiaen amassed an

impressive collection of birdsong

from around the world. In Oiseaux Exotiques, he brings together 48 birds from Asia, North and South America: impossible to do in the

real world, but enchanting in that of Messiaen.

FLAGEY

sat 09.10 20:15

tickets: flagey.be

© FREDERIK VERCRUYSSE

« Les Oiseaux exotiques qui chantent dans cette partition ont de merveilleux plumages colorés. Ces couleurs très vives sont dans la musique : toutes les couleurs de l’arc-en-ciel y circulent, y compris le rouge, couleur des pays chauds et du beau Cardinal de Virginie ! » OLIVIER MESSIAEN

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

BRUZZ Select. Eat & Drink

On the menu: new cocktails and classics with a twist.

Kindred spirits EN

Wokr17 is a multipurpose venue that includes a shared workspace, a cocktail bar, and a restaurant with a cellar where you can store your wine. A success wrapped in a breathtaking decor. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE Herdersstraat/rue du Berger in Elsene/Ixelles is going from Herdersstraat 17 strength to strength. After rue du Berger, Elsene/Ixelles, Fripon, whose praises we have 02-840.68.62, sung before, it is now www.wokr.eu, wo/me/We > Wokr17’s turn to blow us vr/ve/Fr 18 > 22.00, away. It is a versatile space za/sa/Sa where people come to work 10 > 22.00 & zo/di/Su and to have fun. The moment 10 > 18.00 you enter, your eye is caught by the magnificent bar with its glass shelves, gold counter, and colourful ceiling fresco.

Behind it, a passionate half-Greek, half-Syrian bartender presides, delivering a menu that includes brand new cocktails and classics with a WOKR17

••••

twist, including an interesting version of an Old Fashioned (€13) made with Jack Daniels Rye, grapefruit zest syrup, and Angostura.

TWO CHEFS Aside from the beautiful bar, the place boasts a meticulous and exceptional decor. We love the little room with a stunning green marble table overhung by a light shaped like a cloud. There is also a delightful terrasse where you can enjoy an aperitif outside.

On some days, a DJ helps to create a vibe, by the light of

paper lanterns. Wokr17 aims to fill the void left by the closure of the clubs, inviting its customers to dance in order to vent the frustration caused by long months of having nothing to do. It is the restaurant, however, that left the biggest impression. Two resident chefs have taken the reins: Sol and Mat, a charming duo consisting of an Ecuadorian and a Belgian. Both still in their twenties, this team possesses glowing culinary credentials: they met at the Institut Paul Bocuse, trained in Madrid, and have experien-

ce working in major restaurants in Germany and the Basque Country.

The food on offer takes the form of ever-evolving dishes to be shared. Drawing on their great technical ability, the duo creates dishes that transcend borders, transitioning seamlessly between Latin America and Korea. There is the “Bone and Marrow” (€10.50), a reimagined tartare made with marrow, the smooth and fluffy “Bao” (€7.50 for two portions), and the “Sam”, which has all the freshness and expressiveness of a street food dish from the Land of the Morning Calm. And that’s not all, these delicacies are matched by a wine list that features excellent natural wines, including a Chablis by De Moor and a Beaujolais from Domaine Séléné.

BRUZZ Select. Cinema

FILM DE LA SEMAINE

Aider son père à partir FR

Dans Tout s’est bien passé, un homme égocentrique, riche et têtu, demande à sa fille d’organiser sa fin de vie. François Ozon ne fait pas de mauvais films, donc même quand il s’agit d’euthanasie, tout se passe bien. — NIELS RUËLL TOUT S’EST BIEN PASSÉ

•••

FR, dir.: François Ozon, act.: Sophie Marceau, André Dussollier, Géraldine Pailhas

Où est passé le temps où La Boum n’évoquait pas des images de policiers piétinant des civils au Bois de la Cambre, mais Sophie Marceau en jeune fêtarde ? L’actrice française du James Bond : Le monde ne suffit pas et de plusieurs films d’Andrzej Zuławski, retrouve enfin un rôle à son niveau. Elle prête sa grâce et sa froideur mystérieuse à une écrivaine parisienne qui se trouve soudainement confrontée à la décrépitude et au besoin humain d’une fin de vie digne, bien que choisie.

Après un accident vasculaire cérébral, son père de 85 ans, partiellement paralysé, est formel. Après une vie riche et bien remplie, il est temps de partir et elle doit s’en occuper pour lui. Dans un premier temps, l’écrivaine nie la question, mais cela ne résout rien. Même les progrès de la

Dans Tout s’est bien passé, Sophie Marceau incarne une écrivaine parisienne soudainement confrontée à la décrépitude de son père et à son besoin d’une fin de vie digne, bien que choisie.

rééducation, comme l’amélioration de la parole, ne le font pas changer d’avis.

L’acteur chevronné André Dussollier interprète habilement ce rôle techniquement complexe, tout en ne cherchant pas un seul instant à susciter la sympathie ou la pitié du spectateur. Ce riche marchand d’art égocentrique,

qui n’a d’yeux que pour les défauts des autres, n’est pas tendre avec ses deux filles (Sophie Marceau et Géraldine Pailhas), sa femme dépressive et quasi répudiée (Charlotte Rampling) ou son amant quelque peu pathétique (Grégory Gadebois).

SOBRE ET FACTUEL Sa demande ne peut être satisfaite aussi facilement, car la France ne respecte toujours pas la volonté d’une fin de vie digne et autodéterminée. Le réalisateur et scénariste François Ozon, souvent prêt à un peu de provocation ou à des scènes délirantes, ne cherche pas à faire de long débat sur le sujet. Comme dans Grâce à Dieu, son film à succès sur la pédophilie au sein de l’Église française, il demeure insensible, sobre et factuel. Il reste proche du livre autobiographique d’Emmanuèle Bernheim, l’écrivaine décédée en 2017 qui l’avait assisté pour les scénarios de Sous le sable, Swimming Pool et

46

5×2. Ozon opte pour une description claire du processus de l’euthanasie. Elle est censée se dérouler en Suisse, en l’absence des ami.e.s et de la famille. En plus de la douleur physique et psychologique, toute l’opération implique des tracas inutiles, des secrets, de la bureaucratie et de l’argent. « Comment font les pauvres ? » se demande le personnage de Dussollier. « Eh bien, ils attendent de mourir », lui dit sa fille. Le droit de mourir dans la dignité est pour les riches. Le film n’a pas l’espace nécessaire pour approfondir cette injustice.

Tout s’est bien passé a fait partie de la sélection officielle du Festival de Cannes l’été dernier mais n’a remporté aucun prix. Un destin correct pour un long-métrage correct réalisé par un cinéaste qui fait un nouveau film presque chaque année et ne déçoit jamais ou presque. Mais ne vous attendez pas à du cinéma du calibre de Frantz ou L’Amant double.

September SAT 25 SEP

De Beren Gieren + Steiger

MON 27 SEP Tessa Dixson

WED 13 OCT

De Mens Late Night The Kids

THU 19 OCT

Luwten

Support: 6SISS

THU 19 OCT

MON 27 SEP

Tessa Dixson

ANA PI Tour du Monde des Danses Urbaines

THU 14 OCT

SAT 25 SEP

BRIQUEVILLE

© PIERRE RICCI

Soon at AB

Jef Neve presents ‘Mysterium’

a tour of the world of urban dance, through ten cities and ten different types of dance.

DANCE / 24 SEP / KAAITHEATER

Support: Noémie Wolfs

© STEF STESSEL

TUE 28 SEP PR EMIÈRE

Poltrock & De Roover ‘Vacuum’

ROLAND GUNST_JOHN K COBRA / MOUSSEM SPIRIT CAPITAL

WED 29 SEP

Peet

WED 29 SEP

Bram Weijters’ Crazy Men THU 30 SEP

SOLD OUT

Float fall

October Adrian Crowley WED 06 OCT

Moji x Sboy THU 07 OCT

Nicolas Michaux FRI 08 OCT

Tawsen

WED 20 OCT

SOLD OUT

STIKSTOF THU 21 OCT

SOLD OUT

STIKSTOF Lili Grace WED 27 OCT

The Pineapple Thief Naima Joris SAT 30 OCT B R AINDANCE

Bearcubs

SUN 10 OCT

MON 01 NOV

info & tickets: abconcerts.be

FOR ALL QUEENS! SO YOU WANNA VOGUE, HUH?!

SAT 30 OCT

SUN 31 OCT

Portland

PERFORMANCE / 29 > 30 SEP / KAAISTUDIOS

TUE 26 OCT

SUN 10 OCT

Sauti Sol

a ritualised place where historically oppressed bodies can shed the chains of history.

© FOR ALL QUEENS!

SUN 03 OCT

THU 07 OCT Nicolas Michaux

Grandbrothers Jesse Malin

a sizzling ballroom film, placing queer people from the African sub-sahara (and diaspora) at the centre.

FILM / 1 OCT / KAAITHEATER

kaaitheater.be

KaaiAd_BRUZZ_20210922.indd 1

09/09/2021 09:55

ONDERTITEL

Brussels Touch

PROGRAMMA

ZO 19/09:

RAYMOND VAN HET GROENEWOUD

VR 01/10:

XANDER DE RYCKE

ZO 03/10:

STIKSTOF

VR 08/10:

VERNISSAGE RUDY TROUVÉ MET CONCERT

ZO 10/10:

CROQUENMUSE

(CONCERT) (COMEDY)

(CONCERT) (RECEPTIE/ CONCERT) (TEKENATELIER)

WO 13/10: GIANNI MARZO (CONCERT)

VR 15/10: ZO 17/10:

APÉRO VAN HET HUYS – CONCERT BUCKLEFISH

(ONTMOETINGSMOMENT VOOR DE BUURT / CONCERT)

CROQUENMUSE (TEKENATELIER)

WO 20/10: CINÉCLUB – ZWALUWEN VAN KABOEL (FILM)

(COMEDY)

ZA 23/10:

SOULSISTER

(THEATERCONCERT)

02/11 - 05/11: SPEELWEEK CREA & BREAKDANCE

(6-12 JAAR) (SPEELWEEK HERFSTVAKANTIE)

ZA 06/11: ZO 07/11:

E.R, V.U : D.Laurent, rue du Poivre 1 Peperstraat, 1000 Bruxelles—Brussel Graphic design: Bureau Wolewinski

27.08.21— 15.05.22 Rue de la Violette 12 Violetstraat 1000 Brussels fashionandlacemuseum.brussels

MINIMACHINE FT. FRANK DERUYTTER

(CONCERT)

CROQUENMUSE (TEKENATELIER)

TOEGANG MITS VOORLEGGING COVID SAFE TICKET

GC Het Huys - Egide van Ophemstraat 46 - 1180 Ukkel 02/343 46 58 - www.hethuys.be – hethuys@vgc.be www.facebook.com/GCHethuys - instagram gchethuys

BRUZZ Select. Cinema

FESTIVAL

MORE FILM

Animo voor jonge kijkers NL

Het aanbod voor kinderen en jongeren in de commerciële bioscopen is wisselvallig. Wie de kinderen graag eens laat proeven van kwalitatieve films kan terecht bij de Anima Zaterdagen en het Jonge Filmfans-programma van Cinematek. — NIELS RUËLL

Van computertovenarij tot artisanale poppenmagie via onverslijtbare 2D-parels: animatiefilms bestaan in alle kleuren van de regenboog. Na een door de pandemie opgelegde pauze pikt Anima, het Brusselse festival van de animatiefilm, de draad van de Anima Zaterdagen weer op en brengt kinderen met die weelde in contact. Van september tot mei wordt elke maand een zaterdagnamiddag gevuld met een animatiefilm, vieruurtje en workshop in het Frans of Nederlands voor kinderen vanaf vijf jaar. Tijdig reserveren is de boodschap. In het nieuwe seizoen is het onder meer uitkijken naar het Tsjechische Buurman en buurman (november). Pat en Mat zijn behalve onafscheide-

DUNDERKLUMPEN

lijke vrienden en buren ook onvermoeibare maar klunzige klussers. Als ze ergens aan beginnen, weet je nooit waar het gaat eindigen. Het Zweedse Dunderklumpen (januari) van Per Åhlin is een jeugdklassieker die dateert van voor de geboorte van de ouders van de kinderen die vandaag jong zijn. De bizarre film verbaast nog steeds door de combinatie van leuke getekende figuurtjes, live action, veel muziek en de Zweedse natuurpracht. Hij is genoemd naar de gekke dief die het speelgoed van de jonge Jens tot leven wekt. Toy story was uiteraard niet eerst met dat idee.

Ook Cinematek probeert mensen op jonge leeftijd de liefde bij te brengen voor films

met al wat jaren op de teller – soms bijna honderd. De Duitse Lotte Reiniger kwam in 1925 op de proppen met De avonturen van prins Achmed.

Met uitgeknipte papierfiguren en schaduwspel bracht ze een van de verhalen uit Duizenden-een-nacht tot leven. Do try this at home. De Franse filmdichter Jean Cocteau spoelde de Tweede Wereldoorlog door met het onvergetelijke, somptueuze, oogstrelende La belle et la bête.

Dichter bij vandaag staan films als Harry Potter en de steen de wijzen, How to train your dragon en Chicken run.

ANIMA ZATERDAGEN > 7/5/2022, Flagey, animafestival.be JONGE FILMFANS cinematek.be

1

Dear comrades! •••• RU, dir.: Andrej Kontsjalovski, act.: Yuliya Vysotskaya, Sergei Erlish, Yuliya Burova

NL/ Aan een fraai staaltje communisme herinnert Andrej

Kontsjalovski. De man die Sylvester Stallone regisseerde in Tango & Cash en Andrej Tarkovski hielp met het scenario voor Andrej Rjoeblov reconstrueert onderkoeld, donker-komisch en messcherp de volksopstand van Novotsjerkassk uit 1962. Volgens de communistische partij van de Sovjet-Unie is die nooit bloederig in de kiem gesmoord omdat hij nooit heeft plaatsgevonden. In haar heilstaat bestond geen voedselnood, bevoorradingscrisis of onvrede over lamentabele werkomstandigheden en loonsverlaging. Er konden dus ook geen duizenden arbeiders tegen in opstand komen. Pech voor wie toch sneuvelde. (NR)

2

Le Genou d’Ahed ••• IS, dir.: Nadav Lapid, act.: Avshalom Pollak, Nur Fibak

FR/ Un cinéaste se rend dans un village isolé dans le désert pour la présentation d’un film. Il s’entend bien avec l’organisatrice mais se laisse déborder par son arrogance, sa colère et sa frustration. L’homme abhorre la politique culturelle, la volonté de contrôle et la maltraitance des Palestiniens par Israël ainsi que la lâcheté de ses compatriotes, qui se noient dans le racisme et le nationalisme. Tout cela est mis en mots et en images dans un essai cinématographique nerveux, complexe et tourmenté. Il a valu à l’intransigeant Nadav Lapid (Synonymes) le prix du jury du Festival de Cannes.

(NR)

3

Stillwater •• US, dir.: Tom McCarthy, act.: Matt Damon, Camille Cottin, Abigail Breslin

EN/ Tom McCarthy, who won Oscars with the journalist

epic Spotlight, was loosely inspired by the Amanda Knox case for this grim, weighty thriller. The American student was locked up in an Italian prison for almost four years on suspicion of murder but was eventually acquitted. But that is no more than a starter. Matt Damon plays a cliché American who travels to Marseille to free his daughter who has been accused of murder. He is hopelessly lost until he bumps into an actress and single mother (Camille Cottin). The chaos is great, the sun-drenched, noisy Marseille a splendid setting. (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FESTIVAL

THEATRE & DANCE

Ambiance in de jazzkerk NL/ Vorig jaar slaagde Saint Jazz er met glans in

om tussen de twee lockdowns in zijn plaatsje op de fel geplaagde concertkalender (én het heilige vuur) intact te houden. Het festival, dat in het midden van de jaren 1980 opgericht werd door politicus en jazzliefhebber Jean Demannez, de latere burgemeester van Sint-Joost, is inmiddels aan zijn 35e editie toe. Dit jaar wordt er gependeld tussen drie locaties: de vertrouwde Jazz Station en Botanique worden met Théatre Le Public als extra schouwtoneel een echte drievuldigheid.

Tijdens de eerste twee weekendavonden in de Jazz Station zijn pianistes Margaux Vranken en Nathalie Loriers aan zet. De eerste komt haar nieuwe album Purpose voorstellen en laat zich daarvoor bijstaan door acht muzikanten, waaronder een strijkkwartet. De tweede voert een trio aan met ook trompettist en BJO-collega Bert Joris en bassist Sam Gerstmans. In Théatre Le Public staat vervolgens een groot ensemble op de affiche. Het Pauline Leblond Double Quartet verkent de grens tussen jazz en barokmuziek, met de frontvrouw-trompettiste als baken. Op dezelfde locatie neemt The Wild

PAULINE LEBLOND

Party het publiek vervolgens met de teletijdmachine mee naar de jaren 1930 van de vorige eeuw, toen de westerse wereld Afro-Amerikaanse muziek ontdekte en jazz almaar populairder werd. Er is tevens aan de volgende generatie muziekliefhebbers gedacht, met een Bota Kids-concert van Mazima, het duo van zangeres en danseres Marie-Rose Mayele en fluitiste Esinam Dogbatse, die vorige week in BRUZZ nog vertelde over haar eerste volwaardige soloplaat. Met L’envol brengen ze het verhaal van twee zussen die hun dromen najagen zonder hun roots te verloochenen.

Ook Aleph Quintet ontstond uit de multiculturele meltingpot die Brussel is, en verkent met gastmuzikant Fabrizio Cassol een lappendeken van muzikale stijlen. Net als het afsluitende Lagrène Faraò Quartet benadrukt het kwintet de almaar toenemende bandbreedte van een festival dat de wereld met open vizier benadert. (TP) SAINT JAZZ FESTIVAL 24 > 26/9, Jazz Station, Théâtre Le Public & Botanique, www.saintjazz.be

LUBRICANT FOR LIFE

1

Tips voor een gelukkig leven

NL/ Pizza bestellen op het podium, meezingen met André Hazes: in Lubricant for life doen de ook van tv bekende acteurs Evelien Bosmans, Joke Emmers, Thomas Janssens en Matthias Meersman waar ze zin in hebben en wat hen gelukkig maakt. De kleurrijke, ongeremd optimistische revue van het pasgeboren theatergezelschap Woodman geeft uw postcoronadepressie geen kans en voorziet met een hele reeks tips het glijmiddel voor een gelukkig dagelijks leven. En dat allemaal tijdens je middagpauze, want deze voorstelling past in het kader van Bozars lunchprogramma Theater op de Middag. (MB) LUBRICANT FOR LIFE 28/9, 12.40, Bozar, www.bozar.be

2

L’insurrection qui vient

FR/ Adolescentes, deux sœurs s’étaient juré de ne jamais se soumettre à l’ordre établi et de combattre pour un monde meilleur. Par la suite, elles ont fait des choix de vie opposés, la finance pour l’une et la contestation pour l’autre. Elles se retrouvent une nuit alors que la révolte couve dans la ville. Coline Struyf met en scène la langue riche et slamée de Louise Emö. Mettant à l’épreuve les liens qui se tendent entre violence intime et violence sociale, ce spectacle questionne des vérités archaïques pour faire écho à notre présent le plus brûlant confronté à la désobéissance civile, au passage à l’acte et à la vulnérabilité. (GB) DANS LA NUIT - ÉLOGE DE LA VULNÉRABILITÉ 28/9 > 18/10, Théâtre Varia, www.varia.be

3

Urban et Orbi EN/ The Brazilian-French international

choreographer and artist Ana Pi has been touring for more than six years with a dance production that is itself a journey around the world.

In this world tour of urban dance, ten different types of dance from ten cities in South and North America, Europe, Asia, and Africa testify to the challenges as well as the energy of the big city. These urban dances each have their own individual character, but they mix as they spread across the planet. (MB) A WORLD TOUR OF URBAN DANCE IN TEN CITIES 24/9, 20.30, Kaaitheater, kaaitheater.be

50

MUSIC & NIGHTLIFE

FESTIVAL VOCE & ORGANO

1

Feestvarkens rond de verjaardagstaart

NL/ Al 25 jaar presenteert het festival Voce et Organo oude muziek in een serene setting. Vijftig jaar al bewijst Paul Van Nevels Huelgas Ensemble dat ze incontournable zijn als het op renaissancerepertoire aankomt. In de Kapellekerk zorgen beide feestvarkens uitzonderlijk voor hun eigen verjaardagstaart en duikelen ze inspiratiebronnen op van de zestiende-eeuwse Jan Pieterszoon Sweelinck. Een stukje muziekgeschiedenis met een rechte lijn naar Bach, want de Amsterdamse Orpheus beïnvloedde op zijn beurt Dietrich Buxtehude en diens leerling, ene Johann Sebastian. Kaarsjes uitblazen mag… als u vijftig cent in de collectebus stopt. (JC) FESTIVAL VOCE ET ORGANO 27/9 > 1/10, Kapellekerk & Zavelkerk, www.voceorgano.be

2

La biodiversité de la scène francophone FR/ Francofaune poursuit sa mission à

l’occasion de sa huitième édition : promouvoir la biodiversité musicale de la scène francophone. Pour ce faire, le festival propose 52 concerts dans 19 lieux différents à Bruxelles, avec des artistes de genres et de styles différents. À l’Atelier 210, vous serez enivrés par Les Fleurs du Slam, avec entre autres Joëlle Sambi et Lisette Lombé. Antoine Wielemans de Girls In Hawaii présente son travail solo à la Maison des Musiques. Antoine Loyer reçoit carte blanche au Mima. Pierres expose ses multiples facettes au Brass. Et les Liégeois de Cocaine Piss tenteront un rapprochement avec Mauro Pawlowski au VK. (TZ)

FRANCOFAUNE 25/9 > 19/10, divers endroits, www.francofaune.be

3

Sucked into the vacuum EN/ We have finally been freed from a cultural

vacuum that lasted 18 months, and now musicians David Poltrock and Adriaan De Roover and choreographer Aïda Gabriëls are dragging us back into it. Fortunately, it is a different state of emptiness, in which you are enchanted by dance, video and light while being sucked in by the ethereal ambient and disturbing noise of Poltrock and De Roover. And you can take that almost literally: the music was recorded in 3D. During this “sound choreography”, the speakers are placed around the audience, making it seem as if you are completely swallowed up by it. (TZ) VACUUM 28/9, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

ART & LITERATURE

POETIK BAZAR

1

Poëzie voor allen, allen voor de poëzie

NL/ De poëzie is een beetje het ondergeschoven kind van de literatuur. Onterecht. Gedichten vallen allang niet meer louter te bedwingen in kwatrijnen en rijmen, de vrijheid van vorm en inhoud is totaal, de taal precies en precieus. Met Poetik Bazaar doet Brussel een poging om middels een driedaagse, tweetalige manifestatie op verschillende locaties het bruisende karakter van de hedendaagse poëzie in de verf te zetten. Met een uitgeversbeurs, debatten, workshops, lezingen en optredens van onder vele anderen Els Moors, Alex Deforce, Carl Norac, Laurence Vielle, Mustafa Kör, Lisette Lombé, Kiyémis, Jan Vanriet, Joëlle Sambi, Joke van Leeuwen, Cathy Min Jung en Yousra Benfquih. (KS)

ening CIRCUS I LOVE YOU show onder circustent

POETIK BAZAR 24 > 26/9, Be-Here, poetikbazar.be

2

L’autre foire

FR/ Ne dites plus, c’est trop cher pour moi. La qualité d’une œuvre ne se mesure pas seulement au nombre de zéros. Un art de qualité peut aussi être accessible à (presque) toutes les bourses. À savoir, un millier d’œuvres présentées par septante galeries nationales et internationales. La barre supérieure a été fixée à 7 500 euros et un mur est réservé aux pièces de moins de 500 euros. Ceux qui le souhaitent peuvent faire une pause colle et ciseau dans l’atelier collage. Et repartir pour la galerie La peau de l’ours qui présente une sélection d’artistes émergent.e.s sur le thème des souvenirs de vacances. (GB)

2 > 23.10 Donderdag, Vrijdag & Zaterdag om 20.00 uur Zondag om 17.00 uur

@ LionCity Osseghemstraat 50 - 1080 Brussel

AFFORDABLE ART FAIR 22 > 26/9, Tour & Taxis, www.affordableartfair.com

3

A star-studded outing EN/ A Scot, a Frenchman and a Belgian walk

into a bar... The Scotsman is the writer Douglas Stuart, who immediately rose to prominence with his unsurpassed debut novel Shuggie Bain and became the winner of the 2020 Booker Prize. The Frenchman is master storyteller Edouard Louis, who after the bestsellers The End of Eddy, History of Violence and Who Killed My Father now has Combats et métamorphoses d’une femme ready.

The Belgian is writer and journalist Annelies Beck, who talks to both writers about their work, their origins, class differences and inequality, and the power of literature in Flagey. (MB) EDOUARD LOUIS & DOUGLAS STUART 24/9, 20.15, Flagey, www.passaporta.be

up up up.be

Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Harde kip Pistolets Harde kip Pistolets

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

Mosterdolie

spijsvertering als mensen. Wat slecht is voor hen, is dat niet noodzakelijk voor ons. Jaren later voorjenader onderzoek. kwam terug met eendat het hele heeft men gevonden moet er al een hele hoopIktegelijk slachten! forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde geval berust op olie slechte wetenschap.

Ik liet de stukken rustig bakken in ruime NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Het Ingehakte India enajuin omstreken hadden de Nick enikikeven voegde aan ding voor nader onderzoek. kwam slachten! terug met een Brusselaardie diededestad stad woog gram, en bolrond met een diameter van mensen klachten, maar Brusselaar moet jegeen er alwas een heletoch hoopIktegelijk toe, wat 45 pepertjes look. Na anderhalf uur en de wereld culinair en de wereld culinair centimeter, de hoogte bedroeg zeven werd het verbod wettelijk vastgelegd detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde Ik liet de stukken rustig bakken in ruime olie ontdekt ontdekt in deIk westerse wereld.

Tja, mosterdcentimeter.

Zo’n raspistolet is met een erg voor nader onderzoek. kwam terug met een dan eten we wat In de tropen zijn maaltijden moet jelater. er al een hele hoop tegelijk slachten!

Nick Trachet ik even om maten tewat kunnen nemen.

Nick Trachet en ik voegde erde behoorlijk gehakte ajuinHet aan ding olie wordt in een de EU of in met inhoud, dat laatste verwijderde krokante, maar dunne korst omhuld rond trouwens ergforse relatief, iedereen krijgt eenniet bord Ik lietpistolet de stukken rustig bakken in ruime olie Nick Trachet Nick Trachet ik even omerdebehoorlijk maten te kunnen nemen.

Het ding Noord-Amerika geproduceerd, dus Nick Trachet en ik voegde wat gehakte ajuin aan wanneer hij of zij thuiskomt, het eten mag dan al Brusselaar die de stad vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van woog 45 gram, bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar die deenstad toe, wat pepertjes en look. Na uur was Brusselaar die de stad detoe, Brusselaar die stad woog 45 gram, en bolrond met een diameter van Brusselaar die dedestad pepertjes look.

Na anderhalf uurof was is niemand geneigd om dat verbod lauw zijn, er iswat altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen wereld culinair ontdekt en de wereld culinair endede wereld culinairculinair en wereld culinair en de wereld centimeter, detwaalf hoogte bedroeg zeven centimeter, de zeven kip steeds taai!

Maakt uit, oneetbaar de kip nog steeds taai!bedroeg Maakt niet uit, op te heffen en zoniet concurrentie toe hoogte Ik deedde ertwaalf watnog water bijoneetbaar om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Is het u ook Alles inwandelt, de ontdekt voeding ontdekt lijkt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg oliegewasdan eten we wat later.

Inlaten de tropen zijneen maaltijden te met onze eigen ontdekt verder latendat lopen.

Nu had ikcentimeter. al eten kip met ajuin ontdekt het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt is zotegroot jeerg ermaar niet onmiddellijk in kunt Zo’n raspistolet is met erg kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het dan we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korst omhuld rond trouwens relatief, iedereen krijgt een bord sen.

De kopers diehad ik ineen Schaarbeek (het rook daarvoor écht naar kip in de keuken), maar ik vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, is het te hoog.

Je moet het in nieuws Nutella kleinere potten op de markt wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag dan al dunne vederlicht wit Geen van krokante, maar omhuld trouwens relatief, een rond bord een zag, lieten jullie heterg duidelijk niet aaniedereen hun korstkrijgt hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een of lichtelijk Om iedereen. het te brekenof brengt. Voor prijs als de vroegere lauw zijn, er is altijd genoeg voor nieuwlichterij alspletten. sesamzaadjes, slaapbollen hart komen: ze namen volle flessen agussi?

Agussi ookeen als egusi, agushi of Afrikaanse mamaWie met kleurrijke hoofddoek. wanneer hij of zijbroodje thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen Ik – deed erbekend wat water bij om het stoven rustig langs de Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het Isop, het udeook opgevallen?

Alles inwandelt, de voeding lijkt een kent pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja, hazelnoten zijn duurder mee in hun winkelmandje.

Ik ook. egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden.

Niet lang geleden kwam het Technisch is dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer! En de mensen houden niet lauw zijn, er ishet altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of De olie ruikt vaag duidelijk op:West-Afrika. for external use only.”

Je Voordominerende een niet onbelangrijk deel van (het rook échtde naar kiphet in dehoog. keuken), maar iknaar had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera.

Het zaden van een meloenoveral ‘plofkip’.

Het zijn legkippen bijten, daarvoor is te Je moet in mosterd nieuws Nutella kleinere potten op de markt de hete oven opzijn te vangen.

Maar een leraar vandeprijsverhoging, dusdat doen ze het via volumeen heeft een gouden kleur.

Je kan er mag die olie dus niet eten??? mensheid is mosterdolie de het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een twee breken of lichtelijk pletten.

Om te breken brengt.

Voor dezelfde als de vroegere Ik deed erhetwat waterpuur bij om het stoven Wie langs dede Afrikaanse moet soort, of van veleop pompoensoorten, gepeld en die te zijn normen vanprijs dewinkels zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje Isoudhet uvolgens ook opgevallen?

Alles inwandelt, de voeding lijkt geschiedenis rust mij lang geleden dat verkleining. agussi?

Agussi –vertelde ookeen bekend als agushi ofis een Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. gewoon in bakken.

Het Ik ben gaan opzoeken, en hetlijkt bakolie bij uitstek.

Waarom hier kent een pistolet snede inegusi, de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijnhet duurder gemalen.

Het resultaat wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwamte mijn huisgenote terugmensen van degeleden verder tegroot laten lopen. ik al kip met het zeker alworden. zijn opgevallen: op degeval vitrine hangt egushi – wordtisvoornamelijk gebruikt in het Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu is zo dat erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt kleiner Niet kwam het voornamelijk onverzadigde die lijkt een van bestuurlijke niet?

Technisch dat om het zwellen deegje inolie geworden En delang houden niet der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke van verloren, maar zijn ook nietmeneer! meer gepast voor genitaliën van deoven godin Ceres.

Se non vero …

West-Afrika.

Het zijn de zaden vanèeen meloendagelijkse zoektocht naar voedsel metdoen de hardnekkigheid. overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijnvia legkippen dus doorgaans als gezond wordt Of zelfs van Olie is, naast geklaarde boter de hete op te vangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus ze het volume(het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met potten de bijten, Je moet in nieuws kleinere opPistolets deinternationale markt soort, of van pompoensoorten, gepeld en die te Nutella oud zijn volgens normen van de Afrikaanse zijn pervele defi nitie wit. Zemij staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een dat meer geschiedenis op rust vertelde lang omdat geleden verkleining. beschouwd, zeker erdat ook nog belemmering van de (ghee), detandpasta. belangrijkste vetstof in pakje dedevogels Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van Dus gaan deze naar gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet nogverzinnebeeldt; graag wat Afrikaanser.

Kennen Meestal staat erkwam het lachende gezicht een symbool voor de godin enhet moeten dus puur leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin die snee de vruchtbaarheid delichtelijk Laatst huisgenote terug van devan twee breken ofhet pletten.

Omjullie het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere alfalinoleenzuur in zijn. zit, bekende handel.

Ondanks het wijdverspreide Indische keuken.

Of meer nogmijn dan saus. Agussi ergvandaag mooi en geeftineen romig Azië en Afrika. Men is er maar ginder verzot op.meer Bij ons der.bindt Je vindt agussi vrijwel elke verloren, zijn ook niet gepast voor genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zatghee, wat dus moet doorgaan voor koploos omega-drie onverzadigde vetzuur.

Je gebruik, kwamen onderzoekers in want ghee is duurder.

In het agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of mama op, met kleurrijke hoofddoek.

Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was Afrikaanse kip vroeger iets voor zonen feestdagen, tot kent een een snede in de bovenkant. grotere,Het uiteraard!

Ja,Ikde hazelnoten zijn duurder Pistolets zijn per defi nitie wit.simila Zepistolet staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg eenwesten, pakje dat meer worden uitVan het fijnstemaakt meel gebakken, bijsla demee kan er natuurlijk ook pluimgedierte. leken porties voor het ergens in de jaren zuiden van het Indische subcontiagussi men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur vanwel tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip egushi –geeft wordt voornamelijk gebruiktvan in het deeg in gaat over diepvrieskip.

Maar niet eeuw, omsymbool de nuvoor de godin enhet moeten dus is puur zijn.om leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin aanmaken of massages mee doen.het zwellen zeventig vanBij vorige tot de nent isHet deNiet olie meestal kokosolie, Technisch dat geworden meneer!

En mensen houden niet Romeinen.

Dat gaf in het Duits woord lilliputters. vuistdik, maar chocoladereepAgussi bindt erg mooi en okra’s, een romig Azië en Afrika.

Men isin erde ginder verzot op. nu ons ook nogsaus. groene groenten bij, zoals degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos Indische dames doen er ook in hun dat mosterdolie ongezond het noordendominerende (Pakistan, Nepal,iets‘plofkip’. resultaat.

Laatde enkele scheppen rustig meestoven was kipkop! vroeger voor zon-conclusie en feestdagen, totlegkippen West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral Het zijn Semmel, nog steeds naam voor deze dun.

Kolibries zonder maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een broodjes markt.

Hetzelfde in Afrika. MetHet vreugde bezingen de hete oven op van prijsverhoging, dus doen zevoor het via volumeworden uit het fijnste meel gebakken, simila bijte de vangen. Maar een leraar pluimgedierte. leken wel porties met devan kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip in haar.

Het opmerkelijke is dat het was.

Ze bevat een bijzondere olie: Noord-India en Bangladesh) is dat de werkman het zuiden dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van tomaatje zorgt ervoor dat je kan met ze daar dete goedkope kip die uit de onze contreien per Romeinen.

Datjegaf in hetvergissen Duits hetokra’s, woord lilliputters.

Niet vuistdik, chocoladereepsoort, ofzoals van veleop pompoensoorten, gepeld en die oud zijn volgens demaar normen van nuwetenschapook nog groene groenten bij, degradeerde tot goedkoopste proteïne op de de brandpunt van deze olie bij rust 250 °Cvertelde mij lang geleden dat erucazuur – eruca is de voornamelijk mosterdolie.

Wijde geschiedenis verkleining. zag iktot verkoolde pistolets die de uitbargroot moest Datwordt was toen ‘terrassiers’ Semmel, nog steeds deook naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! deNapels hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naarzijn. ginder gevlogen, mogelijk maar zeker bijvoorbeeld spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika.

Met vreugde bezingen ligt.jaar VéélInhoger dan resultaat vanvan andere lijkt wat op amandelpoepelijke naam van devan raketsla.

Ook kochten nu enwerkten. dan toen we gemalen.

Het eierindustrie.

Zulke gaan niet sting de Vesuvius in het hebben nog met Laatst deerschop ze datcontreien in het zuiden van dat land. museum ErEU. was eenVandaag tijddieren dat dedoen portie van deuiteraard werkman Saskia Vanderstichele, onbepaalde tijd verder Deje79 agussisaus met subsidies van handel moet wel erg die snee de isvruchtbaarheid verzinnebeeldt; kwam mijn huisgenote terug van de Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert,de Noémie tomaatje zorgtsudderen. ervoor dat je kanhet vergissen met zede daar deDie goedkope kip die uit onze per bevatten FlageypleinSaskia 18, 1050 Elsene. Wide Vercnocke keukenolie.

Frituren is dus heel raapen canolaolie dat overzee woonden.

Mosterdolie was Vanderstichele, Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn.

Dat was toen de ‘terrassiers’ VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steveelke Michiels, Ivan Put, overleefd. metverloren, de Bobcat ofvliegtuig Kubota en moeten ze na hun der. vindt vandaag agussi in vrijwel maar zijn ook niet meer gepast voor VERANTWOORDELIJKE UITGEVER erg vullend, een tot klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want denaar eigenaars van het merk desmaakt hete pepers, jolijt vanJe iedereen!

Laat ginder wordt gevlogen, mogelijk Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke handig met dit soort olie.

De soort vetzuur, maar wat minder.

Die daar makkelijk te vinden.

Hier in Kristof Pitteurs genitaliën van isde godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse naar voedsel met Kristof Pitteurs sting vanis desoms Vesuvius inhelemaal het hebben nog met deGreppels schop werkten. doen ze erg dat VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Hetde binnenste niet doorbakwerkuren de fizoektocht tness. graven is eenmoet onbepaalde tijd verder sudderen.

De 79 agussisaus met subsidies van EU. DieVandaag handel wel ook wat muskusachtig.

Te eten met dejaar vingers, staan in denaar top vijfhonderd van dede Belgische Media vzw, wordt op deElsene. persen van Eco Flageyplein 18,Elsene.

1050 Flageyplein 18, gedrukt 1050 winkel.

Kristof Pitteurs ‘onze’ smaak die liever heeft met typische smaak verdwijnt dan wel en onderzoekers beweerden dat de smaakt Afrikaanse België zie jemoderne het spul nergens.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER overleefd. met de haast Bobcat ofsais Kubota en moeten zekip na hun erg vullend, een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van het merk ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu où est le Print Center (DPG Media) boven eendat bord meer rijst. Smakelijk. fortuinen.

Pistolets zijn pervan definitie Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje Flageyplein 18,de1050 BruzzBruzz iswit. eenisuitgave van Vlaams Kristof Pitteurs een uitgave vanElsene. deBrusselse Vlaams Brusselse deTe onverzadigde eigenschappen erucazuur hartvervetting veroorVreemd.

Hetmuskusachtig. binnenste is niet helemaal doorbak- men werkuren de fitness.

Greppels graven is een en wordt gesubsidieerd doorop de persen ook wat eten met de vingers, staan inde denaar top vijfhonderd van de Belgische Media vzw, wordt vanpersen Eco van Eco agussi maakt ‘soep’.

Eigenlijk dikke tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar kruim uit zijn broodje, zo issoms erVan plaats voor extra problème?” zeivan een groothandelaar op de Flageyplein 18,uitgave 1050 Elsene.

Iktextuur kocht zo’n kip en winkelier waarschuwMedia vzw,isgedrukt wordt gedrukt op BRUZZ een van dede Vlaams Brusselse de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse de olie ook.

Maar iemand zou het zaakt deken olie Ik sta alsof laatstfortuinen. inhet een beroep Indische envoor de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend geworden. ”Tu sais en où prompt est le werdboven Print Center (DPG Media) een bord rijst.

Smakelijk. symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek broodbeleg moest bevatten.

Daarin Media wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center Media) Bruzz isvzw, een(DPG uitgave van de Vlaams Brusselse beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je Gemeenschapscommissie. wordt gesubsidieerd door romig saus.

Agussi bindt geeft een Aziëinen Afrika.

Men ginder verzot op. Bij ons kruim uit zijn broodje, is ermoeten plaats voor extraerg problème?” zeiin een op deconsumptie toch zo eens proberen met mooi enen menselijke verboden. winkel Schaarbeek.

Daar, Ik kocht zo’n kipisgroothandelaar ener de winkelier waarschuwMedia vzw, wordt op de persen van Eco (DPGgedrukt Media) en Print wordtCenter gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse queEtterbeek les gens ne mangent plus.”

Een groot deel weleens inwat Engelstalige recepten.

Surinamers in Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zat dus moet doorgaan voor koploos Print Center (DPG Media) wordt gesubsidieerd door en de Vlaamse beleg. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. deen Vlaamse Gemeenschap mij: “Poulet dur!” chicken lees te je“C’est frieten. Smakelijk.

Dat bleek kloppen voor de Smakelijk. resultaat. en inde Evere wonen nu deStrong Gemeenschapscommissie.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonen feestdagen, tot en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Nederland hebben het “harde kip”, enproefdieren jaEen vanmeeste de bevolking loopt rond inmangent een elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. que lesover gens ne plus.” grootwaarmee deelin weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers zij hadden Indiërs in de stad, meestal de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het leken wel porties voor Gemeenschapscommissie. mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, Gemeenschapscommissie. met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip gewerkt, muizen en ratten. Maar goed betaalde informatici en hun De hele reeks nalezen? mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar dehebben stijl vanniet de dezelfde van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. vuistdik, maar chocoladereepboekskes.

Bijhun virtuele lichamen hoort virtueel muizen gezin, die stek Niet gevonden BRUZZ.be/trachet nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. hebben in die gemeenten, in de Semmel, steeds deook naam voor deze dun.Een Kolibries zonder kop! moet diekip kip uren en d’une uren sudderen in de voedsel.

Impressions paupiette de veau. palmolie. kan daar tegen, maar zeker nog bijvoorbeeld spinazie.

Een broodjes markt.

Hetzelfde inook Afrika.

Met vreugde bezingen De zondagse broodjes zijn geëvolueerd. buurt van demoderne VRT. Ze winkelen erzoniet palmolie.

Een moderne kipzijn kanook daar niet tegen, De zondagse broodjes zo geëvolueerd. die smelt na half uurtje alen tot een hoopje in het zuiden van dat museum van Er was een tijd dat de portie van contreien de werkman Hoe klein dieeen viennoiserieën fikip jnuurtje gebak zijn heel typisch met zijn tweetjes, iets die smelt half alen tot hoopje tomaatje zorgt ervoor datland. je je In kanhet vergissen met ze daar de goedkope die uit per Hoe kleinna dieeen viennoiserieën fieen jn onze gebak zijn miserabele prut. wat je in andere migrantengemeengeworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de miserabele prut. zag iktot verkoolde de uitbargroot moest zijn.

Dat was toen de voor ‘terrassiers’ geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken de deNapels hete pepers, jolijt vanpistolets iedereen!die Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het schappen niet Antwerpenaars) zo vaak ziet.

RomanMaar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Hetmogelijk Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen enverdwenen vervanzijn bijna en vervanwoog overigens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte sting van tijd de Vesuvius in het jaar hebben is nog metniet deeens schop werkten.

Vandaag doenwel ze erg dat woog overigens niet eens zoveel: 1,2 hakte gentisch. door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge onbepaalde verder sudderen.

De 79 agussisaus met subsidies van de EU. Die handel moet gen door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn Ik jonge de kip, zodra ze ontdooid was, in handige de kip, zodra ze ontdooid was, in handige Zo’n Indische biedt wat zijkleine jaren kon jeof met die dingen nog een kleine jarenmet kon je met diewinkel dingen nog een MELD NIEUWS de Bobcat Kubota en moeten ze het na hun MELD NIEUWS ergoverleefd. vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want dezeeter eigenaars van merk stukken: idealiter moet elke een stukzekrijgen stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen niet vinden inslaan. de Colruyt of nieuwsgespot? gespot?Tips Tips zijn politieagent koCarreslaan.

Vandaag in een ZelfZelf nieuws zijnaltijd altijd politieagent ko Vandaag passen in passen een “Op de vitrine van met een evenredig deel van vlees, vel en been.

Het welkom via Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakmetfour, een evenredig deel vanvijfhonderd vlees, velpistolets: en been.

Hetisde werkuren naar de fihet tness.

Greppels graven is een ook wat welkom via de vingers, vaak speciale kruiden en holle kies.

En dan de het nietBelgische omdat Te eten met in de top van hollestaan kies.

En dan de pistolets: is niet omdat bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS vel is de voornaamstein smaakdrager kip en bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS vel specerijen, is de voornaamste smaakdrager kipmoeten enin een ze broodjes heten klein zijn. In Persberichten kunnen via Tips zijn altijd diepvriesnaan en dat zeeen Afrikaanse winkels Zelf nieuws gespot? ze broodjes heten dat ze klein zijn.

In sais Persberichten kunnen via dat ken een en de ware pistoletoloog trekt eerst natte zittend beroep geworden. ”Tu zonder been erinmoeten kan je niet peuzelen, wat où est le MELD NIEUWS boven bord rijst.

Smakelijk. fortuinen. redactie@bruzz.be Zelf nieuws mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via gespot? Tips zijn altijd zonder been erin kan je niet peuzelen, wat -chapati, bijzondere rijst, sommige redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd wereldwijd als droevig wordt mijn betere tijden at ik er maximaal twee,ervaren. met Verder was welkom via bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan varkensgehakt of leverworst, versierd Belgian kruim uit zijn broodje, zo is erbruzz.be/meldnieuws plaats extra problème?” zei een op de wereldwijd droevig wordt ervaren.

Verder was met groenten ...

Ook merken van welkom via voor Ikals kocht zo’n kip en de winkelier Persberichten kunnen via de nek erbij, hetgroothandelaar ultieme peuzelstuk en in waarschuwhet varkensgehakt ofook leverworst, versierd met Belgianmaar BRUZZ.be/meldnieuws pickles.

Vandaag zie ik nog broodjes, daar redactie@bruzz.be Persberichten kunnen via ookproducten de nek erbij, hetnostalgie ultieme peuzelstuk en in het die karkas de aanspreniet een reclame VOER UW EVENEMENT IN OP vond ik de eierstokken terug. Lang geleden beleg. Smakelijk. vroegmarkt Rungis mij ooit zuchtend.

Persberichten kunnen via pickles.

Vandaag zieikikin broodjes, maar daar de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees kan ernog misschien vijf van op? En ik ben niet je“C’est redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT VOER UW EVENEMENT IN OP SUR karkas ik delas eierstokken terug.wel Lang geleden ken, vond vertrouwde schoonmaakproik een authentiek Italiaans recept voor redactie@bruzz.be ENTER YOUR EVENT ON voor pluvera” kan que ik er misschien wel vijf van op?

En ik ben niet zo’n grotemet etereierstokken meer.

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR spaghetti van kip, maar daarvoor les gens ne mangent plus.” Een groot deelin las ducten, ikweleens een authentiek Italiaans recept voor toiletartikelen.

Britten inOnlangs Engelstalige recepten.

Surinamers www.agenda.brussels ENTER YOUR ON VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP hoorde ik van een slager die nog zo’n grotemet etereierstokken meer. hebben bijvoorbeeld ookvan liever spaghetti kip, maar daarvoor www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ouderwetse pistolets gekapt verkoopt, “van Nederland hebben hetmet over en ja van dehoorde bevolking loopt rond in eenkip”, elfenlijfje, VOER UW EVENEMENT OP Onlangs ik van een slager die nog“harde ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP wc-papier van Caxton. © SHUTTERSTOCK WWW.BRUZZ.BE die échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet mensen, zijn zeen ook.

Als je de oude En daar vinddat ikgegomd dan flessen met onthaard, gekneed naar de recepten stijl van de ENTER YOUR EVENT ON ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE diede échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed www.agenda.brussels gele olie vannalezen? de mosterdzaadjes. www.agenda.brussels De hele reeks bruzz.be/trachet van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel WWW.BRUZZ.BE K Tde O Bafdeling ER 2020 2 I 2 8 Oin Ze staan5 gewoon De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet moet die toen kipikuren en d’une uren sudderen voeding, maar er triomfantevoedsel.

Impressions paupiette in dede veau.

WWW.BRUZZ.BE 28 OKTOBER 2020 WWW.BRUZZ.BE lijk mee thuis kwam, zei een De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet palmolie.

Een moderne kip kan daar niet tegen, De zondagse broodjes zijn ook zo geëvolueerd.

5 2 huisgenoot: “Niet gezien? Er staat B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

)

52

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET B R U Z Z | C U LT U R E B R U Z Z | T R A C H E TB R U Z Z | C U LT U R E

Harde kip Pistolets

52

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

BRUZZ Gewest.

Rest van België: 25 18, euro perBrussel, jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 1050 Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 BRUZZJosiane DeBrusselse Troyerper (abo@bruzz.be), Vlaams Media BRUZZ Buitenvan België: 30 euro jaar. vzw 02-650.10.80 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis in 18, Brussels Hoofdstedelijk Buiten België: 30 euro per02-650.10.65 jaar.

Flageyplein 1050 Brussel, Gewest.

OPLAGE ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN OPLAGE Rest van België: 25 euro per jaar; OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 JosianeBE98 Troyer (abo@bruzz.be), OPLAGE :De 62.609 exemplaren.

IBAN: 3631 6044 3393 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest.

Gewest.

ADVERTEREN? Marthe 02-650 1030 61 RestPaklons, van België: 25 euro per jaar;per jaar.

Buiten België: euro Rest3631 van 6044 België: 25 euro IBAN:Marthe BE98 3393 Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be IBAN: BE98 3631 OPLAGE van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE Buiten51.000 België:exemplaren.

30 euro per jaar.

Buiten België: 30 euro per jaar.

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be OPLAGE OPLAGEMarthe : 62.609 exemplaren.

ALGEMENE DIRECTIE Paklons, 02-650 10 61 OPLAGE : 62.609 exemplaren.

DirkADVERTEREN? De ALGEMENE Clippeleir sales@bruzz.be DIRECTIE ADVERTEREN? Marthe 02-650 10 61 DirkPaklons, De Clippeleir DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), sales@bruzz.be HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE Mathias Declercq Kristof Pitteurs DIRECTIE (algemeen hoofdredacteur), Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DISTRIBUTIE Mathias Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT ALGEMENE DIRECTIE GerdDirk Hendrickx De HOOFDREDACTIE Clippeleir CULTUUR & ALGEMENE UIT DIRECTIE DirkHendrickx DePitteurs Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Kristof REDACTIE HOOFDREDACTIE Bram Van Renterghem Nathalie Eva Christiaens, Sara De KristofCarpentier, Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE REDACTIE Mathias Declercq Sloover, KrisKristof Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), CULTUUR & UIT Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post,CULTUUR Kurt Snoekx, Sophie Mathias DeclercqSoukias, Roan Van UIT Gerd&Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck,Gerd Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Hendrickx Post, Kurt Snoekx, CULTUUR & UITSophie Soukias, Roan Van Zonderman REDACTIE Gerd Hendrickx Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Sloover, Kris Hendrickx, BettinaMichaël Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Bellon,Sara De Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Tom Post,Jordens, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll,Van Nick Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Zonderman Eyck,Nicolas Steven Van Garsse,Gilles Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Alsteen, Bechet, Michaël Trachet, Tom VanKurt Bogaert, Michel Verlinden Post, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Eyck, Jordens, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nicolas Patrick Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Tom Michaël Peeters,Bellon, Niels Ruëll, Nick MEDEWERKERS EINDREDACTIE Soukias Patrick Jordens, Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet,Tom TomPeeters, Van Bogaert, Michel Nicolas Bechet, Bellon, Trachet, TomDe VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING EINDREDACTIE Soukias EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VERTALING Soukias EINDREDACTIE SoukiasSophie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, KarenFrédérique De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VORMGEVING Martin McGarry, SoukiasLaura Jones VERTALING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Ruth Plaizier, Heleen Rodiers Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING VERTALING Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Arblaster, Frédérique Beuzon, BartJohn Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, NoémieGreta Frédérique Beuzon, George Holmer, Martin McGarry, Laura Ivan JonesPut, VERTALING Marsily, Steve Michiels, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Saskia Vanderstichele, Wide Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster,&Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE Bart Marsily, Dewaele, Steve Kim, Wauter Mannaert, Noémie Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bart Dewaele, Kim,Put, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, SteveVanderstichele, Michiels, Ivan FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Ivan Put,

COLOFON

Nick Trachet

I

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets per defi nitie “Pistolets zijn zijn per defi nitie hangt vaker wel dan wit. Ze staan symbool voor wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame de godin en moeten dus devoor godin en moeten dus pluvera” puur zijn.

Volkorenpistolets puurzijn zijn.een Volkorenpistolets ontheiliging!” zijn een ontheiliging!”

“Je kan er ook sla mee aanmaken of massages mee doen. Indische dames doen er in hun haar”

52

die half uurtje alen totfieen hoopje Hoesmelt kleinna dieeen viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffiekoeken voor de Maar ik kwamzijn dus bijna thuis verdwenen met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. Ik hakte

22 – 26 SEPTEMBER TO U R & TA X I S BRUSSELS Over 70 galleries exhibiting over 600 established and emerging artists

édouard

louıs & douglas stuart

about changing social class, the power of literature and the consciousness of privilege

patrick radden

keefe zigzagging between crime journalism and literature with one of the world's most acclaimed narrative journalists

I N PA R T N E R S H I P W I T H

passaporta.be

DB623068I9

OP ZOEK NAAR EEN JOB Het lokaal bestuur Ternat gaat over tot de aanwerving van:

in een productieomgeving? in een fijne, familiale onderneming?

1 ADMINISTRATIEF MEDEWERKER DIENST BURGERZAKEN

in een groene en filevrije omgeving?

Lachgasoperator

Junior planner bulktransport

Ben jij geïnteresseerd in de productie van gassen voor de medische-, elektronica-, en voedingsindustrie?

Zie jij jezelf passen in een productieomgeving? Werk jij graag met machines en geautomatiseerde processen? Dan ben je de geschikte kandidaat!

Weet jij hoe groenten en fruit van eigen bodem het hele jaar door beschikbaar zijn? Of hoe de bubbels in jouw frisse pint of frisdrank terechtkomen? Als planner bij IJsfabriek Strombeek kom je dit niet alleen te weten, jij staat mee aan de knoppen om dit in goede banen te leiden.

Na een grondige opleiding over het productieproces en de werking van de installatie kan je aan de slag.

– contract onbepaalde duur – graad C1-C3 (administratief medewerker)

WAT BIEDEN WE? - Een boeiende en afwisselende functie in een organisatie met ruime (persoonlijke) ontwikkelingsmogelijkheden

Na een inwerkperiode en training on the job zal je samen met je collega verantwoordelijk zijn voor het dagelijks organiseren en plannen van vervoersopdrachten van bulk stikstof, argon, medische zuurstof, CO2,…

- Relevante beroepservaring in de privésector of als zelfstandige wordt voor een maximum van 10 jaar in aanmerking genomen - Extralegale voordelen: maaltijdcheques, hospitalisatieverzekering, fietsvergoeding, sociale voordelenkaart, tweede pensioenpijler, eindejaarspremie

Ontdek de vacatures op

www.ysfab.be

SOLLICITEREN?

kopie van het diploma en uittreksel uit het strafregister DB732296I1

DB732293I1

DB731725I1