BRUZZ - editie 1767

#1767

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

+ BRUZZ CULTURE HET EINDE VAN DE CD? LIEFHEBBERS ZEGGEN NEE

SALIM HAOUACH QUAND LA GENDARMERIE BRUXELLOISE PARLAIT L’ARABE

MARTIN PARR TO CANCEL OR NOT TO CANCEL?

VOETGANGERS KRIJGEN MAAR KRUIMELS ACTIVIST GEERT VAN WAEG NA NEGEN MAANDEN ZONE 30

15 | 09 | 2021

22 – 26 SEPTEMBER TO U R & TA X I S BRUSSELS Over 70 galleries exhibiting over 600 established and emerging artists

I N PA R T N E R S H I P W I T H

Inhoud // Sommaire Sommaire //Inside Inside Inhoud

Edito Edito

WEEK VAN DE MOBILITEIT GEBREK AAN DAADKRACHT VACCINTWIJFEL

Vanaf 1 oktober moeten we in Brussel te pas en te Wie de vaccinatietabellen tot in detail uitpluist, wordt onpas een Covid Safe Ticket tonen. Daarvan is zo goed al eens verrast. In Aartselaar bijvoorbeeld is al 107 als elke politieke verantwoordelijke intussen overtuigd. procent van de 80-plussers ingeënt. Voor die overschrijding Alleen de Brusselse minister van Welzijn en Volksgezondis een administratieve uitleg, maar belangrijker is dat in een heid Alain Maron (Ecolo) ging vorige week op de rem staan. gemeente als Sint Joost slechts 63 procent van de 85-plusDe pas komt er alleen als “de epidemiologische situatie het sers is ingeënt. Maar wie zijn die mensen die twijfelen om vereist en we er de sluiting van andere sectoren mee gevaccineerd te worden? Een aantal van hen laten we in dit kunnen verhinderen,” zo liet hij weten. Daarbij wil hij ook magazine aan het woord. Dat leidde ook op onze redactie tot discussie. Moet dat naar de vaccinatiegraad en de druk op de ziekenhuizen kijken. Wat Maron met wel? Dat moet! De vaccintwijfelaars aan de kant zetten als in complottheorieën die nuancering hoopt te bereiken, is onduidelijk. De kans dat de vaccinatiegraad gelovende gekken is te makkelijk. Sommigen van hen twijfelen niet eens over het in het Brussels gewest in twee weken tijd toch de beoogde 67 procent haalt, is medische nut van het vaccin. Ze stellen vooral vragen bij het dwingende van de minimaal. Helemaal zonder resultaat was Marons uitspraak niet. De wrevel die vaccinatiestrategie. Een van de geïnterviewden zegt dat wanneer we die binnen de Brusselse meerderheid bestaat over hem en nog meer over zijn beleid, twijfelaars willen overtuigen niet de argumenten doorslaggevend zullen zijn, kwam erdoor in de openbaarheid. Zijn collega’s konden niet snel genoeg – en als maar wel wie ze aanbrengt. En dan komt plots het hobbelige parcours van het even kon anoniem – het gebrek aan daadkracht van hun minister in de verf overheid én wetenschap in beeld. We hebben het ook over de saga rond de zetten. Veel vertrouwen schept dat niet. Zeker wanneer er nog verschillende mondmaskerplicht. Eerst zeker geen mondmasker, dan verplicht, nu verplicht in praktische vragen moeten worden beantwoord voordat het Covid Safe Ticket kan de Brusselse openbare ruimte tenzij je op een terrasstoel zit. Als je dat allemaal worden ingevoerd. Wie straks die pasjes moet controleren, kan alleen maar optelt, zou het wel heel arrogant zijn om niet naar die twijfelaars te luisteren. hopen dat de Brusselse regering het fatsoen heeft om ruim voor de deadline van Lees de analyse en de getuigenissen op p14 - 17 30 september te komen met de nodige antwoorden.

Lees de zeven vragen over het Covid Safe Ticket op p. 8-9 NL NL

SPREEKTIJD REPORTAGE “We zijn hier om de zaken te veranderen en tehippe verbeteren.

Niettot omgrauwe niks testadskanker doen” Van fietswinkel

Staatssecretaris voor Huisvesting en Gelijke18Kansen De tankstations verdwijnen uit het straatbeeld Nawal Ben Hamou 10 INTERVIEW ANALYSE

“Het is fantastisch dat

“De straffeloosheid die na Brussel heeft doorgezet politiegeweld volgt, moet met de zone 30” worden aangepakt” Geert van Waeg, vader van een verkeersslachtoffer 12 Een jaar na en de mobiliteitsactivist grote BLM-betoging in Brussel 18

BIJGEDACHTE Lessen uit Londen 7, ANALYSE Waarom de grote

mobiliteitsdossiers stilstaan 17 DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY VacVolg al het nieuws over de Week van de Mobiliteit ook via onze cintwijfelaars andere kanalen aan het woord 14, INTERVIEW Grégor Chapelle neemt afscheid van Actiris 22, ANALYSE Kan een hoofddoek bij

de MIVB? 8, BIG CITY Hoe ziet het kanaal er onder water uit? 26, DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, ZEVEN VRAGEN De invoering van het Covid COLUMN Nick Trachet 52 Safe Ticket 8, REPORTAGE De handelaars van het Sint-Gillisvoorplein staken 10, Op stap in de Driesstraat, waar Salah Abdeslam onderdook 24, BIG CITY Wat is de link tussen Molenbeek en de geschiedenis van de vouwfiets? 28, COLUMN Nick Trachet 52

BRUZZ CULTURE

“Het werd tijd dat een rapper zelf het BRUZZ verhaalCULTURE vertelde”

Akro schrijft Rap game “Onnozel enmet onsexy een Belgische geschiedenis als object, maar tegelijk van de hiphop 44 zo verdomd praktisch” EN verhaal Cabin voor Fever: Pablo Dalas 28, EN P.A.R.T.S. Graduation Einde de cd?

Niet als het30, vanFR de Dominique fans afhangt 38 Goblet & Caroline Sury 32, Shows EN Mathieu Pernot 36, NL Els Moors 38, FR Qudus Onikeku 42, EN Martin Parr 29 , FR Ras El Hanout 32, EN Column Jaouad Alloul 36, EN Turner Cody 48 NL Eat & Drink Beiruti 50 NL Laryssa Kim 37, EN Esinam Dogbatse 42, FR Joëlle Sambi 44, FR Eat

& Drink Lombric 47 NL/FR/EN Select: film 48, NL/FR/EN Select: music, theatre & visual arts 50

MEER BRUZZ

Volgende week is het zover! De nieuwe

BRUZZ Guide ‘Brusselse quartiers MEER BRUZZ

part 2’ komt eraan. Ontdek de leukste

Ontdek het nieuwe van Gunnar je weer veilig door de adressen in tien radioseizoen Brusselse wijken!

BRUZZ (98.8FM) en laat je elke avondspits in Downtown. Je dag Elkeradio BRUZZ-abonnee krijgt de BRUZZ weekochtend opnieuw wakker maken Guide volgende week gratis toege- afsluiten doe je op de hotste jams van door Robbe in Uptown.

Daarna houdt stuurd. Geen abonnee? Haal je exem-het moment met Gailor in ICE! Bram je tijdens Whatzz of Up? op deBRUZZ.be/BRUZZ radio, elke dag op 98.8 FM plaar bij Muntpunt check hoogte dede actualiteit en loodst of op BRUZZ.be guidevan voor verdeelpunten.

HÉSITATION VACCINALE

UN MANQUE Si vous lisezDE en DÉTERMINATION détail les tableaux de vaccination, vous risquez d’être FR

surpris. À Aartselaar, par exemple, 107 % des plus de 80 ans ont déjà été Le 1er octobre, le Covid Safe Ticket entrera en vigueur à Bruxelles, tous les FR vaccinés.

Il y a une explication administrative à ce dépassement, mais ce qui responsables politiques s’accordent là-dessus. Seul le ministre bruxellois est plus important, c’est que seulement 63 % des plus de 85 ans d’une de la Santé et du Bien-être Maron (Ecolo) a préféré freiner les ardeurs la commune comme Saint-Josse ont été vaccinés. Mais qui sont ces personnes semaine passée. Selon lui, le pass sera uniquement utilisé lorsque « la qui hésitent à se faire vacciner ? Dans ce magazine, nous donnons la parole à situation épidémiologique l’exigera et que cela permettra d’éviter la fermeture un certain nombre d’entre elles. Cela a donné lieu à quelques discussions dans d’autres secteurs. » Il désire aussi se pencher sur le taux de vaccination et la notre rédaction. Faut-il le faire ? Il le faut ! C’est trop facile de rejeter les pression sur les hôpitaux. Ce que Maron espérait obtenir de cette nuance n’est sceptiques du vaccin comme des fous qui croient aux théories du complot. pas tout à fait clair. Il y a peu de chances que le taux de vaccination à Bruxelles Certain.e.s d’entre eux ne doutent pas des avantages médicaux du vaccin. Ils augmente drastiquement en deux semaines et atteigne l’objectif des 67%. mettent principalement en cause le caractère contraignant de la stratégie de Mais les propos de Maron ont toutefois eu un effet : les critiques existant au vaccination. L’une des personnes interrogées affirme que si on veut les sein du gouvernement concernant sa personne et sa politique ont été rendues convaincre, ce ne sont pas les arguments qui seront décisifs, mais ceux qui les davantage publiques. Ses collègues ont saisi l’occasion pour mettre en avant amènent. Et c’est là que le parcours chaotique entre gouvernement et science – parfois même de façon anonyme – le manque de détermination du ministre. entre en scène. Dans ce magazine, nous évoquons également la saga autour Cela ne fait pas foi de beaucoup de confiance, surtout à un moment où de de l’obligation du masque buccal. Au départ, pas de masque, puis il est devenu nombreuses questions pratiques concernant le Covid Safe Ticket restent à obligatoire et maintenant, il est obligatoire dans l’espace public bruxellois, à éclaircir. Quiconque devra bientôt effectuer le contrôle du pass n’a qu’à moins que vous ne soyez assis à une terrasse. En prenant tout cela en compte, espérer que le gouvernement bruxellois aura la décence de lui offrir les il serait très arrogant de ne pas écouter ces indécis. réponses nécessaires avant l’échéance du 30 septembre.

Lisez l’analyse et les témoignages en p14 - 17 Lisez les sept questions sur le Covid Safe Ticket en p. 8-9

DOUBTING THE VACCINE LACK OF DECISIVENESS Anyone who scrutinises the vaccination tables will find surprises. In From 1 October, we will have to present a Covid Safe Ticket wherever we Aartselaar, for example, 107% of the over-80s have already been go in Brussels. Almost every political leader is by now convinced of the vaccinated. There is an administrative explanation for this seemingly impossibenefits and only the Brussels Minister for Welfare and Public Health Alain ble feat, but what is more important is that in a municipality such as SintMaron (Ecolo) was still hesitant last week. The pass will only be introduced “if Joost/Saint-Josse, only 63% of the over-85s have been vaccinated. But who the epidemiological situation requires it and if we can use it to prevent other are these people who are hesitant about being vaccinated? In this magazine, sectors from closing down,” he said. He also wants to look at vaccination we let a number of them speak. This also caused some discussion at our editocoverage and the pressure on hospitals. What Maron hopes to achieve with rial team. Should we do it? Yes, we must do it! It is too easy to dismiss vaccine this nuance is unclear. The chance that the vaccination rate in the Brussels doubters as conspiracy theorists. Some of them do not even doubt the medical region will reach the targeted 67% over the next 14 days is minimal. But benefits of the vaccine. They mainly question the coercive nature of the Maron’s statement did have an impact. For example, it has meant that the vaccination strategy. One of the interviewees says that if we want to convince resentment that exists within the Brussels majority around him, and even them, it is not the arguments that will be decisive, but who it is that puts them more so about his policy, came out into the open. His colleagues could not forward. Just like that, then, the bumpy road of government and science declare their minister’s lack of decisiveness fast enough, if possible anonycomes into the picture. In this magazine, we also talk about the saga of mously. This does not create much confidence, especially when there are still compulsory face masks. First the word was no face mask, then it was several practical questions to be answered before the Covid Safe Ticket can be compulsory, now compulsory in public in Brussels unless you are sitting on a introduced. Those who soon will have to check these passes can only hope terrace chair. If you add all that up, it would be very arrogant not to listen to that the Brussels Government has the decency to come up with the necessary those doubters. answers well before the 30 September deadline. Read our article about Read the analysis and the testimonials on p14 - 17 the Covid Safe Ticket on p. 8-9 EN EN

KRISTOFPITTEURS, PITTEURS,hoofdredacteur hoofdredacteur KRISTOF

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 15 SEPTEMBER 2021 2 JUNI 2021 I

I

3

3

De week

ONDER VUUR DOOR SLECHTE COMMUNICATIE

Tandengeknars over corona-aanpak van Maron De ‘ja maar’-communicatie van Alain Maron (Ecolo) over het Covid Safe Ticket valt slecht bij veel betrokkenen. Het is niet de eerste keer dat de minister die de coronacrisis moet bedwingen onder vuur ligt. — KRIS HENDRICKX

BRUZZ | DE WEEK

Even terug naar woensdag: de verschillende regeringen in ons land zijn het net eens geraakt over een regeling waarbij deelstaten de toepassing van het Covid Safe Ticket (CST, ook wel bekend als coronapas, lees ook de zeven vragen op p. 8-9) op hun grondgebied kunnen uitbreiden. Onder meer in de horeca kan zo’n coronapas daardoor een voorwaarde worden om te consumeren.

Het is een moment waar de Brusselse regering al een tijdje op wacht. De vaccinatiegraad in het gewest slabakt immers, de modellen voorspellen een piek van de vierde golf begin oktober en ook de druk op de ziekenhuizen groeit.

Groot is dan ook de ergernis bij veel betrokkenen als gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) meteen twijfel zaait over de invoering van het Covid Safe Ticket. Dat doet hij op verschillende manieren. Het CST zal énkel ingevoerd worden als de besmettings-

cijfers dat nodig maken én het ook de sluiting van bepaalde sectoren kan verhinderen, laat Maron meteen weten. Of de horeca er dan wel zal bij zijn, dat laat hij in het midden.

1 oktober, dat lijkt de bevoegde minister toch wat vroeg. En jazeker, hij is er trots op dat Ecolo de toepassing heeft beperkt tot zestienplussers.

KRITIEK BINNEN DE REGERING Het is daarbij niet enkel de inhoud van wat Maron zegt die kritiek oogst. Zijn communicatie zorgt er alleen maar voor dat het draagvlak voor de coronapas al op voorhand wordt ondermijnd, is ook de teneur. “Een gezondheidsminister moet daadkracht uitstralen,” vindt Brussels parlementslid Céline Fremault (CDH), die het op BX1 ook heeft over een strategie van twee stappen vooruit en een achteruit.

De kritiek leeft niet enkel bij de oppositie, maar ook in

Reclamepaneel al jaren niet vergund Aan de Ninoofsepoort staat een groot reclamepaneel waarvan de vergunning al achttien jaar is verlopen. Het staat er sinds 2000, en is sinds 2003 niet meer vergund. Dat blijkt uit een antwoord van Molenbeeks burgemeester Catherine Moureaux (PS) op een vraag van Luc Vancauwenberge (PVDA-PTB). In 2017 diende reclamebedrijf JC Decaux een vergunningsaanvraag in, maar die werd geweigerd.

4

I

15 SEPTEMBER 2021

de Brusselse regering, waar met name de PS en One. brussels/Vooruit al langer pleiten voor een snelle invoering van de coronapas.

De frustratie bij de regeringspartners gaat verder dan de kwestie coronapas.

Er wordt hem ook een algemeen gebrek aan sense of urgency aangewreven.

Maron ligt dan ook niet voor het eerst onder vuur voor zijn aanpak van de coronacrisis. Terwijl de vaccinatiecampagnes in zowel Vlaanderen als Wallonië deze zomer op volle toeren draaiden, schoot het in Brussel veel trager op. Met name de vaccinatiegraad bij minderjarigen viel daarbij op: op een moment dat in Vlaanderen al veertig procent van die groep een eerste prik had gekregen, was dat in Brussel nog maar dertien procent. Geen toeval, gaf Marons woordvoerder van dienst toe. “We concentreren ons eerst op de groepen waar de gezondheidsrisico’s het grootst is.”

600

De taxisector in Brussel heeft een eigen plan klaar, in afwachting van het taxiplan van de Brusselse ministerpresident Rudi Vervoort (PS) dat de sector zou moeten moderniseren en ook versterken. Een van de voorstellen zou de aanwerving van 600 Uber-chauffeurs zijn.

Ondertussen blijkt dat het coronavirus in Brussel vooral erg aanwezig is bij die zelden gevaccineerde twaalf- tot zeventienjarigen.

En de nationale besmettingskaart laat er geen twijfel over bestaan: de Brusselse gemeenten nemen er zowat de hele top tien in. De kaart is daarbij zowat een negatief van de Belgische vaccinatiekaart, waarop Brussel net erg licht kleurt.

ACHTERBAN In het algemeen valt het ook op dat Maron maar zelden op de voorgrond treedt tijdens de coronacrisis, een kritiek die vroeger ook al minister-president Rudi Vervoort (PS) te beurt viel.

Die rol laat Maron liever aan crisismanager en hoofd van

de Brusselse Gezondheidsinspectie Inge Neven. De manier waarop zij die rol invult, oogst doorgaans lof.

Alleen kan een tijdelijke crisismanager nooit met hetzelfde gewicht en dezelfde boodschap communiceren als een bevoegde minister. Zelfs wie expliciet hengelt naar de stem van de Maron, komt daarbij vaak van een kale reis thuis. Een interview over de Brusselse vaccinatiecampagne? Dat ligt moeilijk.

Op de achtergrond speelt ten slotte mee dat de achterban van Ecolo veel kritischer is over zowel vaccins als het gebruik van een coronapas, dan de gemiddelde kiezer. De week waarin Maron communiceert over de coronapas

Homofoob geweld op journalist VRT-journalist Riadh Bahri werd vrijdagochtend het slachtoffer van homofoob geweld in Brussel. Hij getuigt op Twitter hoe hij tijdens het uitlaten van zijn hond werd aangevallen. De politiezone Brussel Hoofdstad-Elsene heeft een onderzoek geopend.

Bahri heeft geen zichtbare verwondingen, wel pijn op zijn borstkas door de rake klappen. Hij is vooral mentaal aangedaan door het voorval.

CARTOON Minister Alain Maron treedt niet echt op de voorgrond in de coronacrisis en dat levert hem veel kritiek op.

KIJK OP DE WEEK

heeft hij de stem van die achterban wellicht nog wat luider in de oren dan gewoonlijk. Het weekend ervoor vond immers VertPop plaats, een debatfestival voor de partijleden.

Gevraagd om een reactie laat Alain Maron weten dat de regering eensgezind is over de implementatie van de coronapas. Hij benadrukt ook dat de aanpak van de coronacrisis een verantwoordelijkheid was van die hele regering. “Elke beslissing is genomen met de regering, die elke week bijeenkomt.”

Het kabinet van Maron benadrukt verder “de perfecte relatie tussen de administratie en het kabinet.

Met duidelijk gedefinieerde rollen tussen Inge Neven en Alain Maron”.

BRUZZ | DE WEEK

© BELGA

KIM

Lopen en wandelen op de 20 km

De Franstalige universiteit ULB lanceert een campagne tegen seksueel misbruik en seksisme op de campussen. De campagne met de slogan ‘Si c’est pas oui, c’est non’ loopt onder meer via affiches, flyers, op de sociale media en op herbruikbare bekers

© PHOTONEWS

Als het geen ja is, is het neen

Van de 20.781 ingeschreven personen voor de 41ste editie van de 20 km door Brussel starten zondag zo’n 16.830 deelnemers. Vorig jaar werd de 20 km niet georganiseerd door de coronacrisis. Elke deelnemer moet een Covid Safe Ticket kunnen voorleggen. Voor het eerst kan de 20 km gewandeld worden en dat is precies wat ook koningin Mathilde onder de stralende zon doet.

1.000

Op zaterdag 18 september is het World Cleanup Day, een internationale burgerdag voor netheid.

Brussels schepen van Groene Ruimten en Openbare Netheid Zoubida Jellab hoopt 1.000 burgers te mobiliseren die dan de straten en parken afgaan voor een collectieve opruimactie. Aanmelden kan via netheid@brucity.be of 0800/90.107.

15 SEPTEMBER 2021

I 5

In beeld

ZES TON AFVAL OPGEVIST NL/ Zes brandkasten, vier

wapens, een tiental fietsen, een groot aantal steps en nog zo’n vijf ton aan andere rommel. Dat visten veertig duikers zondag op in de vijvers van Elsene, en dit in amper twee uur tijd. De ingeschakelde kiepwagen van de gemeentedienst 6

I

15 SEPTEMBER 2021

bleek onvoldoende om de volledige buit in een keer af te voeren. Burgemeester Christos Doulkeridis (Ecolo) hekelt hoe sommige burgers met groene ruimtes omgaan.

“Openbare netheid is uiteraard een taak van de overheid, maar ook van de burgers.”

SIX TONNES DE DÉCHETS FR/ Six coffres-forts, quatre armes à feu, une dizaine de vélos, un grand nombre de trottinettes et cinq tonnes de déchets.

Voilà ce qu’ont récolté quarante plongeurs ce dimanche dans les Étangs d’Ixelles en à peine deux heures. Le camion benne mobilisé était trop petit

pour tout emmener en un seul trajet. Le bourgmestre d’Ixelles, Christos Doulkeridis (Ecolo), est déçu de la façon dont certaines personnes traitent l’espace public. « La propreté publique est bien entendu la mission des autorités, mais aussi des citoyens. »

SIX TONNES OF RUBBI EN/ Six safes, four

weapons, a dozen bicycles, loads of scooters and about five tonnes of other rubbish.

That is what forty divers fished out of the ponds in Elsene on Sunday, and this in barely two hours.

The municipal waste lorry that was called up

Bijgedachte

Lessen uit Londen BRAM VAN RENTERGHEM neemt het nieuws op de korrel

© BELGA

SH was not big enough to remove the entire loot in one go. Mayor Christos Doulkeridis (Ecolo) criticised the way some citizens treat green spaces. “Public cleanliness is of course a task of the government, but also of the citizens.”

Het is me wat de laatste tijd. Op de ooit zo gezellige Parvis van Sint-Gillis worden klanten door agressieve dronkaards weggepest, aan Anneessens kreeg VRT-journalist Riadh Bahri klappen en werd hij uitgemaakt voor ‘vuile homo’, en in de schaduw van de Basiliek werd Eoghan Walsh, persattaché van het Europees Parlement, bijna van de weg gemaaid toen hij samen met zijn twee kinderen op het zebrapad de weg overstak. Toen hij het waagde om er iets van te zeggen, foeterde de chauffeur dat hij maar uit z’n doppen moest kijken.

Na een lange vakantie lijken dus ook de hufters terug van weggeweest. Zeker in het verkeer kom je hen in groten getale tegen. Zo staan auto’s in Brussel altijd op het opstelvak voor fietsers, zijn richtingaanwijzers voor de meeste chauffeurs een leuke optie, wordt er bij diep-oranje nog doorgereden, waardoor heel het kruispunt vastzit, want niemand kan nog verder rijden, wordt ons het leven als fietser, stepper of zelfs voetganger zo moeilijk mogelijk gemaakt – met een gratis middelvinger of geroep vanuit het autoraam erbovenop.

In cijfers? Zeventig procent van de fietsers in Brussel geeft aan dat ze in de tweede helft van 2020 minstens maandelijks verbale agressie van andere weggebruikers hebben ervaren. Fysieke agressie komt volgens dat onderzoek van VUB en VRT gelukkig weinig voor.

“Moeten we dan aanvaarden dat er een grote groep van chauffeurs is in Brussel die gewoon geen moer geeft om de zwakke weggebruiker?” zegt Walsh, die zelf aan Londen refereert als voorbeeldstad.

Het verschil is inderdaad groot. Of je nu met de auto, fiets of te voet bent: alles in Londen is trager, rustiger, vriendelijker. De opmerking dat kritiek op het agressieve Brusselse verkeer vooral van overgevoelige

Vlaamse dorpelingen komt, is dus onterecht.

Als een wereldstad als Londen het kan, waarom dan Brussel niet?

De Londense calm is er immers niet noodzakelijk een kwestie van volksaard. Ook concrete maatregelen staan aan de wieg van het relatief gezapige verkeer daar. Zo mag een chauffeur die in het midden van een kruispunt komt vast te staan, door de alomtegenwoordige camera’s een fikse boete verwachten. Om het de chauffeur makkelijk te maken is er een dambord op geschilderd, waar je zelfs zonder dreigende boete niet eens op zou durven stil te staan.

Daarnaast zijn er heel wat afzonderlijke fietspaden, kun je altijd op de busbaan terecht en is er sinds 2020 in de hele gigantische

“Na een lange vakantie lijken ook de hufters terug van weggeweest.

Zeker in het verkeer kom je hen in groten getale tegen”

BRUZZ | DE WEEK

REDACTEUR

stadstol-zone een snelheidsbeperking van 20 mijl per uur.

Brussel is nu ook op die zone 30-kar gesprongen en wordt nu zelfs internationaal als voorbeeld gezien. Volgens activist Geert van Waeg zijn de resultaten al zichtbaar, en wordt er amper negen maanden na invoering al trager gereden, zo zegt hij in het interview verder in dit magazine.

In de veronderstelling dat de nu genomen maatregelen een tijdje nodig zullen hebben om in te dalen, én dat er ook in Brussel ooit weleens een stadstol komt, kan het er hier binnen enkele jaren dus aan toe gaan zoals in Londen of Amsterdam. En kan het beleid zich eindelijk beraden over acties om die agressieve fietsers in te tomen.

Lees meer over de Week van de mobiliteit, p. 12-23 15 SEPTEMBER 2021

I 7

BRUSSEL BEREIDT INVOERING COVID SAFE TICKET VOOR

COVID SAFE TICKET

Voortaan kan elk gewest zelf beslissen om een coronapas te verplichten in een aantal extra sectoren. Brussel, dat de laagste vaccinatiegraad van het land heeft, bereidt de uitbreiding van dat Covid Safe Ticket (CST) al voor. Maar hoe zal dat precies in zijn werk gaan?

Zeven vragen, zeven antwoorden.

1

BRUZZ | CORONA

In welke sectoren zal je een CST moeten laten zien?

Het CST kan voor iedereen vanaf 16 gevraagd worden in een aantal nieuwe sectoren: met name de horeca, dancings en discotheken, sport- en fitnessclubs, handelsbeurzen en congressen en de instellingen van de culturele en vrijetijdssector.

De deelstaten mogen voortaan ook zelf de drempels voor het aantal aanwezigen strenger maken.

Het basisidee voor de Brusselse regering is dat de coronapas het dagelijkse leven niet mag

2 Vanaf wanneer wordt de coronapas ingevoerd?

8

I

15 SEPTEMBER 2021

belemmeren. Daarom zal hij bijvoorbeeld niet in het openbaar vervoer worden ingevoerd, en ook niet in voedingswinkels. De woonzorgcentra en ziekenhuizen komen wel in aanmerking. “We moeten vermijden dat een woonzorgcentrum opnieuw de deuren sluit omdat er te veel besmettingen zijn,” zegt Inge Neven, hoofd van de Brusselse Gezondheidsinspectie. “Als we een zeer kwetsbare bevolkingsgroep kunnen beschermen door het CST toe te passen, moeten we dat overwegen.”

© BELGA

De uitbreiding van de coronapas is mogelijk door een samenwerkingsakkoord tussen de federale regering, de gewesten en de gemeenschappen, dat geldig is vanaf 1 tot en met 31 oktober. Het kan later nog verlengd worden. Minister-president Vervoort (PS) is er alvast voorstander van om er vanaf 1 oktober ook effectief mee aan de slag te gaan, maar minister van Volksgezondheid Alain Maron (Ecolo) ging op de rem

in zeven vragen

— SARA DE SLOOVER

© SHUTTERSTOCK

3 Moet personeel in de sectoren waar het CST ingevoerd wordt zich verplicht laten vaccineren? staan. “We zullen de coronapas enkel en alleen invoeren als de epidemiologische situatie sterk verergert, en als we daarmee het sluiten van verschillende sectoren en activiteiten kunnen vermijden. Het is nog geen zekerheid,” zegt woordvoerder Simon Vandamme. “We beslissen pas eind september.” Maar de andere regeringsleden, onder wie minister Sven Gatz (Open VLD), fluiten Maron terug en zeggen dat die er wel zeker

Daar is nog geen duidelijkheid over, maar het lijkt onwaarschijnlijk dat horeca- of fitnessmedewerkers op korte termijn verplicht zouden worden.

Federaal minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit) en premier Alexander De Croo (Open VLD) zijn in elk geval tegen een algemene verplichte vaccinatie.

Vandenbroucke zei tegelijk

komt. Toch twijfelt die laatste of een invoering tegen 1 oktober praktisch zal lukken. In de commissie Gezondheid van vorige week zei hij dat er voor die datum nog een heel traject moet worden afgelegd, met adviezen van de Raad van State en de Gegevensbeschermingsautoriteit, voordat de regering het ontwerp van ordonnantie, dat het gebruik van de coronapas regelt, kan voorleggen aan het parlement.

Zal de coronapas in het hele gewest moeten worden getoond?

Er zijn grote verschillen in vaccinatiegraad tussen de Brusselse gemeenten. De vraag rijst dan ook of het CST enkel in de slechtst scorende gemeenten moet worden ingevoerd. “Een onderscheid

maken is te complex,” zei Inge Neven daarover. “Er kan gemeentelijk beslist worden, maar het idee blijft toch eerder om de regels gewestelijk toe te passen. Zeker bij de start, daarna kan er natuurlijk geëvalueerd worden.” De Vilvoordse burgemeester Hans Bonte (Vooruit) liet alvast weten dat Vilvoorde volgt wanneer Brussel het CST invoert.

Biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven/UHasselt) is ervan overtuigd dat het CST de vaccinatiegraad kan doen stijgen. “De noordelijke Parijse banlieue Saint-Denis is een van de moeilijkste regio’s van het land, en toch is de vaccinatiegraad daar met 20 procent gestegen. Waarom zou Brussel zo fundamenteel verschillen van Parijs?”

6

wel dat je mensen die zich niet laten vaccineren een aantal vrijheden mag ontzeggen door de invoering van een coronapas in sommige sectoren, en dat Brussel dat zeer dringend moet doen.

Overigens kun je een CST bekomen met een volledige vaccinatie, maar ook met een herstelcertificaat of na een recente negatieve PCR-test.

Welke drempelwaarden hanteert het Gewest voor de invoering?

5 Moet je na vertoon van een CST nog de andere coronamaatregelen volgen?

In principe moet je in de sectoren waar een CST vereist is om binnen te

De leden van de Brusselse ministerraad zeggen voorlopig niet wat de drempelwaarde(n) voor de invoering van een CST zijn. In de commissie Gezondheid verwees minister Maron naar drie indicatoren die de Brusselse regering in de gaten houdt, zonder over precieze getallen te spreken: de vaccinatie- en de besmettingsgraad, en het aantal Covid 19-gerelateerde hospitalisaties. Er is duidelijk geen eensgezindheid in de Brusselse regering, zegt Molenberghs. “Maar de vaccinatiegraad is gewoon te laag om geen extra maatregelen in

komen, zoals nu bij grote feestevenementen, vervolgens geen mondmasker meer dragen noch afstand houden. “Maar dat zal afhangen van de concrete epidemiologische situatie op dat moment,” zegt Zeynep Balci, woordvoerster van Rudi Vervoort. Over een afschaffing of verandering van het sluitingsuur van de horeca, eenmaal er enkel gevaccineerde mensen op café of restaurant gaan, moet volgens de woordvoerster nog worden gepraat.

te voeren. Met een gemiddelde van 600 besmettingen per 100.000 inwoners de afgelopen twee weken en 28 procent van de bedden op intensieve zorg bezet door coronapatiënten moet Brussel volgens mij niet langer talmen. Dat hebben we ook in het buitenland gezien: de afdelingen intensieve zorg in ziekenhuizen in sommige Amerikaanse staten met een vergelijkbare of zelfs hogere vaccinatiegraad dan Brussel liggen volledig vol. Als je niet ingrijpt, kan dat ook in Brussel gebeuren, en moet je met dichtgeknepen billen de winter door.”

BRUZZ | CORONA

4

“Er kan gemeentelijk beslist worden over een Covid Safe Ticket, maar het idee blijft toch eerder om de regels gewestelijk toe te passen” INGE NEVEN Brusselse Gezondheidsinspectie © PHOTONEWS

7 Hoe zit het met de controles?

Daar bestaat nog onduidelijkheid over. De kabinetten van de Brusselse ministers beklemtonen dat de precieze werkwijze nog wordt besproken. In theorie is het controleren van een coronapas eenvoudig: een medewerk(st)er moet de QR-code scannen en een identiteitsdocument controleren. Dat kan nu ook al bij grote evenementen. In de praktijk is dat arbeidsintensief en zullen wellicht enkel de QR-codes worden gescand.

Of gecheckt zal worden of middenstanders effectief controles van het vaccinpaspoort uitvoeren? Volgens de burgemeester van Brussel-Stad, Philippe Close (PS), wel.

Hij zei dat gemeenschapswachten en politie steekproefgewijs zullen controleren. “We zouden hier liever niet aan beginnen, maar we hebben geen keuze. Mijn obsessie is dat Brussel wordt opgehokt, terwijl de andere gewesten normaal blijven functioneren.”

15 SEPTEMBER 2021

I 9

HORECA-UITBATERS SINT-GILLISVOORPLEIN HOUDEN STAKINGSACTIE

‘Niet daklozen, maar herrieschoppers zijn het probleem’ De horeca- en handelszaken op het Sint-Gillisvoorplein en de Moskoustraat staken vandaag. Alles gaat al dicht om 16 uur. Daarmee hopen ze de gemeente aan te sporen om iets aan de veiligheid op het plein te doen. “We willen geen permanente politiebewaking, maar een preventieve, en duurzame oplossing.”

— FELIEN DEKORTE EN EVA CHRISTIAENS, FOTO’S IVAN PUT

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“

O

f we volgende week ook de deuren sluiten? Klopt.

Allemaal dankzij die mannen daar.” Een van de uitbaters van eetzaak L’Atlas tuurt uit het raam naar een groepje mensen op een cirkelvormig bankje in het midden van het plein. Enkelen hebben een blik bier vast, anderen staren gewoon voor zich uit terwijl ze de zomerse hitte ondergaan.

“Nu, tijdens de vroege namiddag, is het kalm, maar het drinken zal ervoor zorgen dat er vanavond wel weer uitbarstingen komen,” zegt de vader van Le Louvre-eigenaar Romolo Putzu. “Dan zijn er enkele zatlappen die beginnen te vechten en stoelen in het rond gooien.”

“We verliezen er klanten door,” vertelt een serveerster van bar Meze.

“Laatst was hier een man met zijn zoon. Toen ik hun bestelling wilde opnemen, begon een man – duidelijk onder invloed van verdovende middelen – te schreeuwen naast hun tafel.

‘Sorry, mevrouw, maar we gaan ergens anders heen,’ klonk het. En ik kan hen dat moeilijk kwalijk nemen.”

Tegenover hun zaak bevindt zich een dagcentrum van L’Ilot, een organisatie die steun en voedsel biedt aan dakloze mensen en

personen in een kwetsbare situatie.

“Hun aanwezigheid vormt het probleem niet, het is goed dat ze er zijn,” vindt Jean-Baptiste Melot van Maison du Peuple. “We hebben geen problemen met dakloze personen op zich, zelfs als ze wat drinken,” bevestigt Didier Jacquier van restaurant Les Nourritures Terrestres. “Maar er zijn gewoonweg enkele agressievelingen die steeds blijven hangen en terugkomen. Mijn kleinkinderen komen hier niet meer langs omdat ze bang zijn.”

MEER POLITIE “Als vrouw voel ik me hier niet meer veilig,” biecht de serveerster van bar Meze op. “En ik werk hier pas een jaar.” Ook Jacquier duidt op de onveiligheid voor vrouwen in het bijzonder: “Als meisje zou je hier ‘s avonds niet graag alleen zitten.

Zaken vinden nog met moeite vrouwelijk personeel, omdat ze zo vaak worden lastiggevallen.”

Bart Lemmens van Brasserie de l’Union: “Iedereen heeft zijn buik vol van de kleine criminaliteit en het druggebruik. Ons personeel wordt uitgemaakt, vrouwen en jonge gezinnen blijven weg. Wat wil je? Als je op zaterdagochtend al

dronkaards ziet lopen die roepen, tieren en vechten, dan zou ik zelf ook niet meer komen.”

In augustus begon politiezone Zuid met meer gerichte acties op het Sint-Gillisvoorplein. “En we zagen ook dat die effect hadden: er zijn wel degelijk een aantal gerechtelijke en bestuurlijke aanhoudingen geweest,” vertelt woordvoerster Sarah Frederickx.

BX1 spreekt over 36 arrestaties, waarvan 23 op het voorplein. “Op basis van onze vaststellingen toen, hebben we ook enkele voorstellen gedaan aan de gemeente, want uiteindelijk moet het gemeentebestuur beslissen.”

“De politie is inderdaad vaker aanwezig sinds we het probleem begin deze zomer al eens aankaartten in de pers,” beaamt de serveerster. “Maar dat is geen structurele oplossing. De herrieschoppers hebben geen dak boven hun hoofd. Ze komen hier toch weer terecht, en gaan gewoon door met hun druggebruik.”

“Agenten zijn in Sint-Gillis ook niet echt graag geziene gasten, bij de relatief jonge bevolking,” voegt Jacquier toe.

“Soms is het nodig dat ze

“Ik krijg de indruk dat de gemeente rustig wacht tot de zomer weer voorbij is en de terrassen verdwijnen” DIDIER JACQUIER Uitbater Les Nourritures Terrestres

10

I

15 SEPTEMBER 2021

langskomen, maar eigenlijk hoeven we geen permanente politiebescherming. Wat we wel nodig hebben? Dat is de taak van de gemeente om dat uit te vogelen; ieder zijn job.”

Het vroeger zo gezellige SintGillisvoorplein wordt dezer dagen geterroriseerd door enkele herrieschoppers.

Cafébaas Bart Lemmens (links): “Vrouwen en jonge gezinnen blijven weg.

Wat wil je?”

Het gemeentebestuur gaat regelmatig in overleg met de handelaars en horeca-uitbaters, en ondernam verschillende acties. Zo kwam er de mogelijkheid om een gebiedsverbod in te voeren. Dat moet personen die herhaaldelijk op ernstige wijze de openbare orde verstoren, toegang weigeren tot het voorplein. Momenteel zou één persoon zo’n verbod hebben gekregen. Voorts zouden ook regelmatig buurtbemiddelaars naar het voorplein gestuurd worden.

“Ik heb het gevoel dat de politici de problematiek kennen, maar te weinig beseffen wat de dagelijkse impact is. Er zijn maatregelen, maar dat is niet genoeg,” zegt Melot. Hij pleit voor een duurzamere aanpak.

“In plaats van politie, zouden we verder komen met een vast team bemiddelaars die de buurt en de mensen echt kennen. Zo kunnen de lastpakken misschien ook geholpen worden, en kan de rust terugkeren.”

Ook Jacquier noemt de voorlopige maatregelen doekjes voor het bloeden en hoopt dat de staking van vandaag, woensdag, het gemeentebestuur wakker kan schudden. “Het zijn kleine acties die weinig verschil maken, gewoon om ons even te sussen. Ik krijg de indruk dat er ook nu rustig gewacht wordt tot de zomer weer voorbij is en de terrassen verdwijnen. En dan zijn ze de hele winter weer gerust.” Burgemeester Charles Picqué (PS) was niet bereikbaar voor een reactie.

L’HORECA DU PARVIS DE SAINT-GILLES EN GRÈVE

SINT-GILLISVOORPLEIN HOSPITALITY ON STRIKE TODAY

Les établissements Horeca et commerces du parvis de Saint-Gilles et de la rue de Moscou font grève, ils veulent que la commune règle le problème de sécurité sur la place. « Nous ne voulons pas une surveillance policière continue, mais une solution préventive durable. » Dans le quartier, il y a un centre de jour pour les sans-abri. « Ce ne sont pas eux qui posent problème, même quand ils ont un peu bu, mais il y a quelques personnes agressives qui reviennent toujours. »

The hospitality businesses on Sint-GillisVoorplein and Moskoustraat are on strike.

They are hoping to encourage the municipality to do something about the safety on the square.

“We don’t want permanent police surveillance, but a preventive, and sustainable solution.”

There is a day centre for the homeless in the neighbourhood. “We have no problems with them, even if they have a drink, but there are a few aggressive people who keep hanging around and coming back. My grandchildren don’t come here anymore because they are afraid.”

FR

B R U Z Z | R E P O R TA G E

LOZE WOORDEN

EN

15 SEPTEMBER 2021

I 11

Week van de mobiliteit

GEERT VAN WAEG, VOORZITTER VAN DE INTERNATIONALE FEDERATIE VAN VOETGANGERS

B R U Z Z | W E E K VA N D E M O B I L I T E I T

‘Zet terrassen niet op de wel op parkeerplaatsen’

Geert van Waeg: “Ik vind het fantastisch dat de Brusselse regering heeft doorgezet met de Stad 30. Dat hield ik een paar jaar geleden niet voor mogelijk.”

12

I

! 15 SEPTEMBER 2021

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

Als voetganger of fietser sta je zelden stil bij de risico’s op een ongeval, misschien als beschermingsmechanisme. Herkent u dat of bent u dat kwijt na het verlies van uw dochter?

GEERT VAN WAEG: Ik herken het wel. Tegelijk is

het risico zo klein en zijn paniekreacties zelden goed. Johanna is overleden tijdens een scoutsactiviteit, maar mijn twee zoons zijn wél naar de scouts blijven gaan. Het was ook erg belangrijk voor onze kinderen om de gebeurtenissen samen met de andere scoutsleden te verwerken. Voor het stadsverkeer heb ik een gelijkaardige houding. Als ik een meisje van twaalf zie voorbijfietsen met een boekentas, dan ben ik gelukkig. Dat dat nu kan! Want er zijn ongelofelijke verbeteringen gebeurd de afgelopen jaren.

Heeft uw dochter vandaag nog een plaats in uw gezin of woning?

zijn dochter van twaalf over straat zag gaan. Ik gun het ze volledig, maar het doet wel pijn.

Wat zijn de belangrijkste verbeteringen waarover u het had?

VAN WAEG: De fiets- en voetgangersinfrastruc-

tuur is erop vooruitgegaan. Maar als daar auto’s met hoge snelheden blijven doorrijden, heb je er niet zoveel aan. Zeker in een stad kruisen de verkeersstromen voortdurend.

Daarom vind ik het fantastisch dat de Brusselse regering – want dit is niet het werk van één bepaalde minister – heeft doorgezet met de Stad 30. Had je me dat een paar jaar geleden gezegd, ik had het nooit geloofd. Het geniale eraan is dat het heel duidelijk is. Veel mensen houden zich eraan en verplichten de anderen zo ook te vertragen.

B R U Z Z | W E E K VA N D E M O B I L I T E I T

W

ie bij Geert van Waeg op bezoek gaat in Sint-Lambrechts-Woluwe, kan er niet rond: hier woont een mobiliteitsactivist. Voor ons gesprek heeft hij zijn pro zone 30-trui – “zelf laten maken als reactie op al die kritiek vooraf” – aangetrokken. Binnen herinneren foto’s van Johanna aan de dochter die voor altijd twaalf blijft. En de verkeersomgeving rond zijn huis heeft hij deels zelf vormgegeven. Zo kreeg de straat langs zijn tuin een verkeersbord dat hij zelf bedacht en dat aangeeft dat een doodlopende straat wél doorloopt voor voetgangers en fietsers. En je houdt het niet voor mogelijk, maar samen met het buurtcomité zorgde Van Waeg ook voor een fietspad dat dwars door de parkeergarage van het Woluwe Shopping Center loopt, over het traject van een oude buurtweg. “Ik hoor de directeur van Interparking nog: ‘Nooit van mijn leven komt er een fietspad in mijn parkeergarage.’ Tja.” (Grijnst)

De voorbije gemeente- en gewestverkiezingen hebben op veel plaatsen groenen aan de mobiliteitsknoppen gebracht. Doen die genoeg op het terrein of blijft het te vaak bij een groen discours?

VAN WAEG: Het mag zeker nog meer zijn. Aan

de andere kant moet je opletten voor het discours dat je eerst alle infrastructuur in orde moet brengen. Dat is typisch Touring: ‘Eerst moet de infrastructuur in orde zijn en dan pas kunnen we een zone 30 aanleggen.’ En als de regel dan toch wordt ingevoerd, waarschuwt diezelfde organisatie ervoor geen extra versmallingen door te voeren omdat je dan nog meer files zou krijgen. Met openbaar vervoer heb je dat ook: ‘Eerst moet er genoeg openbaar vervoer zijn en dan kunnen we het autogebruik terugdringen.’ En ondertussen maar afgeven op bussen die bijna leeg rijden. Hasselt laat zich nu door Brussel inspireren. De stad laat het oorspronkelijke plan van afzonderlijke zones 30 varen en kiest voor een algemene en dus duidelijke zone 30.

VAN WAEG: Jazeker, via de vzw johanna.be.

(Zoekt naar zijn woorden) Het is cru om te beseffen dat ik haar langer dood heb gekend dan levend, dat Johanna vandaag een vrouw van dertig zou zijn geweest. Ik heb het er ook lang moeilijk mee gehad als ik een vader met

U bent voorzitter van de internationale voetgangersfederatie (IFP). Welke steden bewondert u voor hun mobiliteitsbeleid?

VAN WAEG: Bilbao is nog verder gegaan dan

Brussel met zijn zone 30. In eerste instantie

▼

stoep,

Twaalf jaar was ze, Johanna van Waeg, toen ze van de weg gemaaid werd tijdens een trektocht. Achttien jaar later strijdt vader Geert nog steeds voor de plek van de voetganger in het verkeer. Een onderbelichte plek, vindt hij. En dat zit in grote en kleine dingen. “Het belang van een goede bank wordt vaak vergeten,” zegt hij aan de vooravond van de Week van de mobiliteit.

15 SEPTEMBER 2021

I 13

▼

WEEK VAN DE MOBILITEIT GEERT VAN WAEG, VOORZITTER VAN DE INTERNATIONALE FEDERATIE VAN VOETGANGERS

hebben ze zoals hier uitzonderingen voor grote assen ingevoerd. Toen men merkte dat de aanrijdingen vooral daar gebeurden, heeft men die ook naar 30 gebracht. De buschauffeurs waren de felste tegenstanders van die stap omdat ze vreesden voor stress om de uurregeling te halen. Na de invoering bleken die tegenstanders net blij: ‘Zo veel minder stress zeg, en we doen er nauwelijks langzamer over.’

“Als ik een meisje van twaalf zie voorbijfietsen met een boekentas, dan ben ik gelukkig. Dat dat nu kan” B R U Z Z | W E E K VA N D E M O B I L I T E I T

GEERT VAN WAEG vzw johanna.be

Pontevedra, ook in Spanje, vond ik eveneens inspirerend. Daar is eerst in functie van de voetgangers gedacht. Als alle voorwaarden voor comfortabel voetgangersverkeer er waren en er dan nog plaats over was, mochten auto’s de stad ook binnen. Dat resulteert in een autoluw centrum, waar mensen desnoods nog binnen kunnen om hun grootmoeder af te halen. Ik ben niet zo voor puur autovrij.

Barcelona, Stockholm en Parijs tonen ook een interessante dynamiek. Het gaat er daarbij niet enkel om dat je efficiënt van A naar B wandelt, maar ook over leefbaarheid. Voetganger zijn, dat is ook volk tegenkomen, een praatje slaan, op een bank gaan zitten. Het belang van een goede bank wordt vaak vergeten. Studies tonen ook dat mensen eerder langs de meest stimulerende weg wandelen dan langs de kortste.

Als het over mobiliteit in de stad gaat, gaat het vaak over auto’s, fietsen, openbaar vervoer en sinds kort ook steps. Voetgangers komen veel minder aan bod. Is die groep onderbelicht?

VAN WAEG: Vast en zeker. Iedereen is voetganger.

Het is zo normaal dat we er amper aandacht aan besteden. Ik vergelijk onze internationale federatie van voetgangers soms met de internationale federatie van ademhalers. Daar is natuurlijk niemand lid van, want iedereen haalt adem. Het gebrek aan aandacht heeft ook te maken met het feit dat er zo weinig wordt gemeten. Met de vzw johanna.be hebben we een aantal jaar geleden rond het Koningsplein gewerkt. Het beleid zat daar vooral in met de flow van de auto’s, maar uit onze metingen bleek dat er meer voetgangers zijn dan auto’s. We moeten voetgangers vaker tellen.

In het Woluwe Shopping Centrum (recht tegenover de voordeur van Van Waeg, red.) dacht de directie dat tachtig procent van de bezoekers met de auto komt, maar uit onze tellingen bleek dat minder dan de helft. Hun eigen tellingen bevestigden dat daarna ook.

14

I

15 SEPTEMBER 2021

Besteedt het Brusselse beleid te weinig aandacht aan voetgangers? Stappen is het thema van de Week van de mobiliteit, dit voorjaar was er nog een campagne ‘Ontdek je voeten’ en werden nieuwe investeringen in trottoirs aangekondigd.

VAN WAEG: Ja, voor zes miljoen euro. Moeten we

daar blij mee zijn? Het zijn kruimels als je het vergelijkt met het half miljard dat naar de autotunnels gaat. We moeten ons afvragen of al die tunnels nog nodig zijn, want ze zuigen auto’s aan. Stel je voor wat je met al dat tunnelgeld kan doen voor fietsers en voetgangers! Dat stappen nu centraal staat tijdens de mobiliteitsweek is mooi, maar als het op centen aankomt worden voetgangers doorgaans stiefmoederlijk behandeld.

Gaat de aandacht voor fietsers ten koste van voetgangers, zoals je weleens hoort?

Van Waeg: Ik hou niet van de polemiek fietsers versus voetgangers. Dat is waar heel het car-dom (het dominante autoperspectief, red.) ons graag naartoe jaagt. Een prachtig voorbeeld daarvan is de Koolmijnenkaai, waar een voetganger een fietser omverduwde. Dat is samen met de Wetstraat het drukste fietspad van Brussel, het is supersmal en dan worden de voetgangers er nog eens bij gepropt. Dan vraag je om ambras. De oplossing is natuurlijk om er

de parkeerstrook voor auto’s te schrappen. Nu is er zes meter voor de auto’s en nog geen twee meter voor héél veel fietsers en voetgangers.

Catherine Moureaux (PS) denkt dat haar kiezers vooral met de auto rijden.

VAN WAEG: ... terwijl het autobezit in Molenbeek

toch niet zo hoog is (47 procent van de huishoudens in de gemeente heeft een auto, een aandeel dat in Laag Molenbeek wellicht lager ligt, red.).

Echte maatregelen voor fietsers komen trouwens vaak ook voetgangers ten goede. Neem de Hymanslaan hier in Sint-Lambrechts-Woluwe.

Daar is een van de twee rijstroken door een fietspad vervangen. Dat is meteen ook veiliger voor voetgangers die oversteken. Auto’s die naast elkaar rijden in dezelfde richting zijn een van de grootste risico’s voor voetgangers, blijkt uit studies. Het recente geval van die vader die bijna overreden werd met zijn twee dochters in Koekelberg toont dat nog eens aan (Van Waeg verwijst naar een emotionele post van Eoghan Walsh over de Landsroemlaan, red.).

Wat zou u in Brussel graag nog zien gebeuren voor voetgangers?

VAN WAEG: Meer aandacht voor het netwerk in

zijn geheel. De voetgangerszone is een mooi

dat Pascal Smet de gemeentelijke plannen tegenhoudt.

U was niet opgezet met de recentste campagne van Vias. Die suggereert dat voetgangers automobilisten die voor hen stoppen verplicht moeten bedanken.

Gaat het de foute kant op met Vias? Als Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid (BIVV) was dat ooit een openbare instelling, maar wordt het wordt nu door de automobielsector gecontroleerd.

VAN WAEG: Het autoperspectief zie je al langer bij

Vias. En nu opnieuw, ook voor de burgerpanels waar die campagne toe oproept. In VlaamsBrabant worden die omwille van ‘de goede bereikbaarheid’ in researchpark Haasrode georganiseerd. Dat is vlak bij de snelweg, maar een half uur van het station met de bus! Idem in de enquête die ze voorschotelen, daarin worden automobilisten en fietsers die onder invloed rijden over één kam geschoren. Terwijl het risico voor andere weggebruikers erg verschillend is. En als het gaat over voetgangers die bij rood oversteken laten de meerkeuzevragen zelfs niet toe om niét te beboeten.

Moeten voetgangers bij rood kunnen oversteken?

VAN WAEG: Ja. In Noorwegen, Zweden en het

Verenigd Koninkrijk wordt dat al niet meer beboet. Volgens mij moeten we naar een systeem waarin groen betekent dat je voorrang hebt als voetganger, maar nog steeds goed moet uit je doppen kijken. Bij rood valt die voorrang dan weg, maar mag je nog steeds over. Bij groen is de situatie aan een kruispunt vaak extra gevaarlijk omdat je ook met afdraaiende auto’s moet rekening houden.

“Waar blijft het lussenplan voor de Vijfhoek?”

GEERT VAN WAEG vzw johanna.be

Even terug naar Vias. Moet de overheid die taak van kennisinstituut over verkeersveiligheid niet opnieuw naar zich toetrekken?

VAN WAEG: Dat is geen garantie, want binnen het

BIVV overheerste het autoperspectief ook al. De overheid zou wel met meer verschillende organisaties moeten werken en de criteria aanscherpen voor de campagnes die ze betaalt.

Wat vindt u eigenlijk van de voetgangerszone op de centrale lanen?

VAN WAEG: De zone zelf vind ik fantastisch. Maar

initiatief, maar je moet een netwerk van brede, comfortabele en leefbare voetpaden hebben in de hele stad. We moeten voetpaden meer vrijwaren van allerlei bijkomende functies die plaats afnemen. Elektrische laadpalen (het Gewest wil er 11.000, red.) bijvoorbeeld horen op parkeerplaatsen, niet op het trottoir zoals je nu soms ziet.

Voetpaden zijn geen restruimte waar je eender wat kan neerploffen. Terrassen op parkeerplaatsen in plaats van op het trottoir, zo hoort het.

Op een ander niveau moeten we nog meer doen om mensen uit de auto te krijgen. Hoe minder auto’s, hoe veiliger het verkeer. Dat kan onder meer door parkeerplaatsen te schrappen. Brussel doet dat nu te weinig. Kijk naar de heraanleg van de Louis Bertrandlaan. 340 parkeerplaatsen worden er 310 en er is geen plaats voor een afgescheiden fietspad. Zo raak je er niet. Ik hoop

de miniring die errond ligt, zit me wel dwars. Ik zie ook nog steeds geen lussenplan voor de Vijfhoek. Door de Vijfhoek rijden van noord naar zuid, dat mag niet meer kunnen. Zo’n strak lussenplan zou net als de Stad 30 ook het voordeel van de duidelijkheid hebben.

GEERT VAN WAEG Geboren in 1959 Opgegroeid in de Europese wijk Medeoprichter ‘Groene fietsers Brabant’ in de jaren 1970 Doctor in de medische wetenschappen

Loopbaan in medische research Verliest in 2003 zijn dochter Johanna na een aanrijding, oprichting vzw johanna.be Voorzitter van de International Federation of Pedestrians sinds 2012

« LES PIÉTONS RÉCOLTENT LES MIETTES DES MILLIONS DÉPENSÉS POUR LES TUNNELS » Johanna Van Waeg avait douze ans lorsqu’elle s’est violemment fait renverser par une voiture lors d’une promenade à pied. Dix-huit ans plus tard, son père Geert continue à lutter pour les piétons. On parle très peu des piétons, selon le président de la Fédération internationale des Piétons, et cela se manifeste aussi dans des détails. « L’importance d’un bon banc est souvent oubliée. » Geert Van Waeg est ravi du passage généralisé à la zone 30 en région bruxelloise mais s’intéresse déjà à l’étape suivante. « La ville de Bilbao a supprimé les exceptions où on peut rouler plus vite, et c’est un succès. » Mais il y a encore du travail à Bruxelles : plus d’attention pour un vrai réseau de trottoirs, un plan à boucles pour le Pentagone et tout simplement moins de voitures, rendraient la vie des piétons plus sûre et plus agréable. « Il vaut mieux investir les millions des tunnels dans les piétons et les cyclistes. » FR

“PEDESTRIANS END UP WITH THE CRUMBS OF THE MILLIONS FOR TUNNELS” When Johanna Van Waeg was mowed down whilst out hiking, she was twelve. Eighteen years later, father Geert is still fighting for pedestrian space in traffic. An underexposed place, according to the chairman of the International Federation of Pedestrians (IFP), and that in large and small things. “The importance of a good bench is often forgotten.” Geert Van Waeg is overjoyed with “City 30”, the general 30 kph zone that Brussels introduced at the beginning of this year. At the same time, as president of the IFP, he is already looking at the next step. “Bilbao abolished the exceptions where you can go faster, which was a success. There is still a lot of work to be done in Brussels: more attention to a real network of footpaths, a loop plan for the Pentagon and just having fewer cars would make the life of a pedestrian much safer and more pleasant, Van Waeg says. “Invest those millions for tunnels in pedestrians and cyclists instead.”

EN

15 SEPTEMBER 2021

I 15

magazine

Elke week verrassende reportages, fijne cultuurtips, en mooie beelden uit de stad. #1755

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 26 | 05 | 2

A N A LY S E

S

INTERVIE

WS

A N A LY S E

|

S

TIPS

|

+ BRUZZ CULTURE

INTERVIE

|

WS

A N A LY S E

|

S

+BRUZZ

FR

021 18 | 08 | 2

EN

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

#1730 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

021 19 | 05 | 2

EN

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

TIPS

|

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

#1724

#1763

#1754

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

SELECT THE

EN

TIPS

DEFINITELY TO DO BEST THINGS IN BRUSSELS

INTERVIE

|

WS

A N A LY S E

S

|

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

020 30 | 09 | 2

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

+BRUZZ

FR

SELEC T

EN

TIPS INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING THE LOCKDOWN

TIPS

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

20 11 | 11 | 20

COLINE & TOITOINE KLEURRIJK ZWARTKIJKEN

ARNO VERSION

PIANO

FEAT. LE PLUS BEAU SOFIANE PAMART

CRÉONS

HALF PENCIL, HALF SPRAYCAN

BRUSSE LSE BOKSEN HOUDT RECHT JONGER EN

Vechten voor de toekomst

RS JONGE BRUSSELAA TE VEREN DE RUIM

AN PIERRES

MELANCHO TUNE

VERO N ONZE SATELLIETE HELE KUNNEN DE IENEN WERELD BED

MEET MEE DE IT LUCHTKWALITE

UZZ TURE

LIE

DU D’ANNIVERSAIRE NGÈLE ET ROMÉO

EROI

|

ELKAAR INSPIREREN IN BRUSSELSE BROEDPLEKKEN

AS A LANGUAGE

3000 BUISJES AR HAPPEN NA ADEM

WIE MOET DE

RENOVATIE BETA

LEN?

JONGEREN IN

LOCKDOWN

‘ON ZE JEU GD S’ ON TGL IPT ON

+ BRUZZ CULTURE

ONZE TORENS ROTTEN WEG

DIKKE

SWAG LIMBURGSE PLAGE OP BRUSSELSE

NYI ONYA JENNY AMBUKIYE SAPE ODE URBAINE

À LA

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

‘Waar zijn al ’ die mensen?

VINCEN BEECKMAN LIFE” “PHOTOGRA

PHY IS

KATHERINE LONGLY IE PHOTOGRAPH BLIEKE ET NICOLE

DE ZES TIPS OM ER CORONAWINT DOOR TE KOMEN

au Grand amour Camping Kitsch

BRUSSELAAR N EGYPTISCHE WINT GOUDE LM SAMEH ALAA BESTE KORTFI PALM VOOR

NEEM EEN ABONNEMENT EN MIS GEEN ENKEL NUMMER GA SNEL NAAR BRUZZ.BE/ABONNEMENT #1744

#1756

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

021 02 | 06 | 2

A N A LY S E

S

|

TIPS

+ BRUZZ CULTURE

EN

INTERVIE

WS

|

A N A LY S E

S

|

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

INTERVIE

WS

|

S A N A LY S E

|

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 05 | 05 | 2

EN

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

NL

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

021 10 | 03 | 2

THE ARTS, A HEART FOR ALSO DURING THE LOCKDOWN

TIPS

021 14 | 07 | 2

EN

TIPS INTERVIE

Z RE

|

WS

DE RING ROND

150 BRONNEN

S A N A LY S E

|

TIPS

RUE DE MANCHES

TER

RNOT

GEDY APHS

DE STILSTAND

HOOFD VAN DE NTWIJFELAARS

VAN HET SEKSW

ERK

UTIE ‘‘MET PROSTITN KOOP JE GEE STEMMEN’

JUSTITIEMINISTER QUICKENBORNE VEEL VOOR’ VINCENT VAN BRUSSEL NIET STELT ZONDER ‘VLAANDEREN

FOUNDATION THE LOKAL FOTOTEK OUVRENT BOUTIQUE FRANKY ET JOHNNYHEYVAERT DANS LE QUARTIER

WS

|

A

N A LY S E S

|

TIPS

IS INSCHRIJVINGSTIJD KEN WEER AANGEBRO ZELF HOE ZORG JE VOOR EEN GOEDE ?

MIX OP SCHOOL

IZEN CULTUURHU VUIST MAKEN EEN

KLEI NE REVOLTE

020 10 | 02 | 2

EN

HOE HOT IS DE BRUSSELSE HIPHOP?

N ESTIVALE LA LA DESTINATIO DES BRUXELLOIS PLUS PRISÉE

SORCIÈRE

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

FR

INTERVIE

N VEEL GELD

IN DE STAD

DIT WATER NODIG ‘WE HEBBEN WERELD’ IN EEN DROGERE

OBLET SURY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

WEEK VAN DE IEK BELGISCHE MUZ

BRUSSEL

HOE VLAANDERE KAN BESPAREN

HEEFT DDEN’

FKEER AN DE PUIT

#1740 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

18 FLAGEYPLEIN PLACE FLAGEY

FR

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

NL

#1762

#1752

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY VAN EEN UITGAVE VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOORX ANTWERPEN P303153

+ BRUZZ CULTURE CABIN FEVER

EXTREEM LUISTEREN AMEEL MET BRECHT

CHASSOL

UN CHOU À BRUXELLES

ICHRAF NASRI

POLITICAL BODY

II

EN SKATERS VRAG BEGRIP BRUSSEL OM UCTUUR EN INFRASTR

‘WIJ ZIJN E LIEVE JONG MENSEN’

Een abonnement op BRUZZ magazine is gratis voor wie in het Brussels Gewest woont. Woon je buiten het Brussels Gewest? Voor slechts € 25 krijg je BRUZZ magazine een jaar lang in je bus!

RUZZ_ABO_2021_105x142.indd 1

13/09/2021 11:14

De projectoproep ‘gemeenschapsinfrastructuur als broedplek in Brussel’ wil de samenwerking, verbinding en uitbouw van het Nederlandstalige gemeenschapsnetwerk in Brussel stimuleren en versterken. Elkaars fysieke ruimte delen kan de inhoudelijke werking van organisaties inspireren waardoor nieuwe ideeën en initiatieven ontspruiten.

Surf naar vlaanderen.be/brussel/broedplekken als je je aangesproken voelt. Je kan je tot 18 oktober 2021 kandidaat stellen.

WAAROM DE GROTE MOBILITEITSDOSSIERS STILSTAAN WEEK VAN DE MOBILITEIT

‘Het is een permanent wachten’ De verbreding van de Ring en de Brusselse kilometerheffing zijn twee dossiers waarin Vlaanderen en Brussel lijnrecht tegenover elkaar staan. Daardoor is de stilstand compleet. De schuld van onze vermaledijde staatsstructuur? “Zolang men wacht op iets beters, wordt de werking van de bestaande structuren tegengehouden.”

A

l in 2008 had de regering-Peeters I (CD&V) plannen om het noordelijke deel van de Ring rond Brussel te verbreden. Anno 2021 is nog altijd geen steen verlegd – onder meer omdat de Brusselse regering zich mordicus verzet tegen elke verbreding.

De Brusselse kilometerheffing wordt dan weer verguisd in Vlaanderen en Wallonië, omdat die in die gewesten leidt tot een heffing boven op de eigen verkeersbelasting. Ook Brussel wil zo’n heffing het liefst nationaal, maar klopte zich vorig jaar nog op de borst er desnoods alleen mee door te gaan.

Nu, een jaar later, krabbelt minister-president Rudi Vervoort (PS) terug onder druk van zijn voorzitter, Paul Magnette.

Daarenboven dreigt ook zeker al het Vlaams Belang met een belangenconflict mocht Brussel doorzetten. Wat Vervoort doet besluiten dat zo’n kilometerheffing voor de verkiezingen van 2024 moeilijk wordt.

VOORBIJ DE VETOCRATIE Gezien deelstaten voortdurend veto’s stellen: moet zoiets niet federaal geregeld worden? Dat vindt alvast politicoloog Dave Sinardet (VUB). “Het zijn twee typische dossiers waar de regio’s puur juridisch volledig autonoom bevoegd zijn, maar die de gewestgrenzen overschrijden. Daardoor maken die andere regio’s er een probleem van.”

Onder druk van zijn voorzitter Paul Magnette liet Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) verstaan dat de geplande Brusselse kilometerheffing voor 2024 moeilijk te realiseren wordt. © IVAN PUT

“Mocht je dit federaal regelen, dan is het conflict niet zomaar opgelost,” vervolgt Sinardet, “maar binnen één regering – met een beperkt(er) aantal partijen – zou dat toch makkelijker gaan dan met drie of vier regeringen, die niet de minste incentive hebben om een compromis te vinden. Integendeel, de regeringen voeren meestal oppositie tegenover elkaar. In een federale regering is er wél zo’n incentive, want daar zijn ze er wel voor beducht dat de regering zou vallen, of voor het imago van stilstand.”

‘SPUUGZAT’ Maar het is niet louter de schuld van de staatsstructuur. “Er is ook het traditionele politieke spel, waarin partijen het been stijf houden tenzij ze iets in ruil krijgen,” zegt socioloog Michel Hubert (Université

Saint-Louis). “Ze kijken vooral naar wat ze zelf binnenhalen en niet naar het algemeen belang. Particratie heet dat, en de kiezers zijn het spuugzat.”

Groen wijst erop dat Vlaanderen heel dicht bij de kilometerheffing zat, maar dat toenmalig mobliteitsminister Ben Weyts (N-VA) terugkrabbelde uit vrees voor de kiezer. “Een gebrek aan politieke moed,” klinkt het in groene hoek.

Dat vindt Michel Hubert dan weer wat makkelijk. “Brussels minister Elke Van den Brandt (Groen) kan ‘moedige’ mobiliteitsbeslissingen nemen omdat zij aan Nederlandstalige kant verkozen wordt, en Nederlandstalige Brusselaars doorgaans al op die lijn zitten. Was zij Franstalig geweest, dan had zij het veel moeilijker gehad. Wat is dan politieke moed?”

Toch speelt de ingesteldheid volgens Michel Hubert een rol.

Want in bijvoorbeeld Berlijn moet de stadsstaat rond mobiliteit ook afspraken maken met de omliggende deelstaat Brandenbrug. “Maar dat loopt veel vlotter, net zoals in veel andere metropolitane gemeenschappen,” zegt hij. “De sfeer is er meer coöperatief dan concurrentieel.”

“Die geest van samenwerking heb je bij ons ook op technisch vlak en in de administraties. Maar zodra het politieke niveau bereikt wordt, blokkeert alles weer. Hoe dat komt?

Zolang men vindt dat onze staatsstructuur niet voldoet, is men niet gericht op het laten functioneren van de instituties. Het is een permanent wachten. Er is geen stabiliteit, waardoor men niet investeert in wat er al is,” besluit Michel Hubert.

B R U Z Z | A N A LY S E

— BRAM VAN RENTERGHEM

“Binnen één regering zou dit toch makkelijker gaan dan met drie of vier regeringen” DAVE SINARDET Politicoloog VUB © PHOTONEWS

15 SEPTEMBER 2021

I 17

WEEK VAN DE MOBILITEIT IN TWINTIG JAAR VERDWEEN DE HELFT VAN ALLE BENZINESTATIONS

xxxx

De teloorgang van het tankstation 18

I

15 SEPTEMBER 2021

▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Dit voormalige tankstation aan de Elsa Frisonsquare in Anderlecht is een typevoorbeeld van het pompstation uit de jaren vijftig en zestig: een hoekgebouw met beneden een uitsparing.

15 SEPTEMBER 2021

I 19

▼

WEEK VAN DE MOBILITEIT IN TWINTIG JAAR VERDWEEN DE HELFT VAN ALLE BENZINESTATIONS

De toekomst is aan de elektrische wagen. Brussel heeft beslist om diesel en benzine tegen 2035 helemaal uit te faseren. De federale regering wil in de nabije toekomst alleen nog elektrische bedrijfswagens en ook de automobielsector is volop aan omschakelen.

Maar hoe zit het met de tankstations? Die hebben lang een onmisbare rol gespeeld in de mobiliteit in de stad. BRUZZ zocht naar enkele markante omgebouwde tankstations, en vond er ook enkele waar de eigenaar zelf het ook niet meer zo goed weet.

— STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

B R U Z Z | R E P O R TA G E

pompstation als iets echt lucratiefs werd gezien. Dat valt makkelijk op te maken uit de tientallen appartementsblokjes die zijn neergezet in Brussel in die tijd, met op de hoek een uitsparing, helemaal voorzien om er een pompstation te kunnen installeren. Tanken was toen deel van het dagelijks leven. Boven een tankstation wonen was zelfs een praktische aangelegenheid. Het is de tijd van de appartementsgebouwen op een hoek van een straat met een steunbeer, zodat er van beide kanten van de straat makkelijk kon worden binnengereden om te tanken.

Brussel ging soms heel ver in de zoektocht naar extra plekjes om tankstations te bouwen. Denk aan de hoek Timmerhoutkaai en Houthulstbosstraat: uit het pand in neostijl met trapgevel uit begin 1900 werd een hoek ‘gesneden’ om er een Total-benzinestation te kunnen onderbrengen in de zo ontstane zuilgang. Vandaag is die plek dichtgemaakt. Het resultaat is een jarenzestigsokkel met erbovenop een negentiende-eeuwse trapgevel. Een mikmak van stijlen in een mooie historische reeks van huizengevels.

En toch. Van veel van de 150 afgedankte tankstations in Brussel is

er niet veel meer te merken. Ofwel werden ze helemaal met de grond gelijk gemaakt – eerder in de chique buurten van Brussel – ofwel werd het een pleintje en herinnert niets nog aan de benzinelucht van weleer.

Soms werd de sokkel wel bewaard, maar mooi geïntegreerd in het gebouw. Die kreeg dan een nieuwe functie: een café of restaurant bijvoorbeeld. In Sint-Gillis pakken ze er zelfs mee uit: Café La Pompe, misschien wel het bekendste voorbeeld van een geslaagde transformatie. Ook in Elsene en Ukkel zijn er voorbeelden van voormalige tankstations waar nu een chic restaurant zit.

Maar het meest symbolische voorbeeld van een transformatie is wel een voormalig tankstation in Watermaal-Bosvoorde, vlak aan de Silexvijvers. Daar zit vandaag een hippe … fietsenwinkel.

STADSKANKERS Wat niet wil zeggen dat de architecturale omschakeling overal geslaagd is. Op veel plekken zijn de ooit bedrijvige pompstations stadskankers geworden. Zoals op het Poggeplein in Schaarbeek, waar een voormalig Albanees pompstation al jaren staat te

“Er zijn heel veel tankstations verdwenen, onder meer omdat de uitbatingsvoorwaarden strenger werden” WOUTER FRANÇOIS Milieu-inspecteur bij Leefmilieu Brussel

20

I

15 SEPTEMBER 2021

▼

D

e cijfers spreken voor zich.

Twintig jaar geleden, rond de eeuwwisseling, telde het Brussels Gewest 322 pompstations. Daarvan waren er toen al 36 gesloten of aan het sluiten. Vandaag blijven er nog 150 van over. De grootste groep ging dicht tussen 2000 en 2007. “Dat had met twee maatregelen te maken,” vertelt Wouter François, milieu-inspecteur bij Leefmilieu Brussel. “Ten eerste werden de uitbatingsvoorwaarden strenger, en tegelijk werd Bofas opgericht, het fonds dat de sanering van de tankstations op zich neemt.” Voor veel pompeigenaars was het toen kiezen: doorgaan, maar met forse investeringen, of er de brui aan geven en als kers op de taart niet moeten opdraaien voor de enorme hoge saneringskosten.

Honderden pompeigenaars kozen eieren voor hun geld. De sanering was betaald. Ze konden rustig stoppen. Wie wel kon investeren, vaak de grote brandstofleveranciers, gaf de pompstations een nieuw leven. Dat was in de jaren 2000.

Dat stond nog altijd in schril contrast met de jaren vijftig en zestig, toen het openen van een

xxx

De gemeente Schaarbeek is eigenaar van dit verloederde tankstation aan het Poggeplein, waar de prijzen nog in Belgische frank zijn geafficheerd. Het plan is nu om het af te breken.

Het station op de hoek van de Francois Hellinckxstraat en de Jean Jacquetstraat in Koekelberg is al enige tijd dicht , maar de pompen staan er nog altijd.

Ook gewoon dichtbouwen is een oplossing, zoals hier aan de Haachtsesteenweg.

15 SEPTEMBER 2021

I 21

▼

WEEK VAN DE MOBILITEIT IN TWINTIG JAAR VERDWEEN DE HELFT VAN ALLE BENZINESTATIONS

verloederen. De pompen staan er nog. De gemeente Schaarbeek is eigenaar en is nu van plan het af te breken.

Als het niet in handen kwam van de overheid dan kreeg het vaak een nieuwe invulling. Meestal wel nog in relatie met de automobiel. De pomp verdween, maar de autogarage bleef. Of er kwam een mistroostige carwash. Een enkele keer vestigde er zich een dierenarts of een drankencentrale. Makkelijk om te parkeren. Dat wel. Want ook dat

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Tankstations zullen multienergiespelers worden. Ze zullen koolstofarme brandstoffen aanbieden en snelladers” JEAN-BENOÎT SCHRANS Belgische Petroleumfederatie

valt op. Een aantal van die minder geslaagde voorbeelden van transformatie zijn nu slordige wildparkings.

Bij Leefmilieu Brussel hebben ze niet echt weet van een stedenbouwkundig plan voor de verdwijnende pompstations. “Dat is toch vooral de verantwoordelijkheid van de eigenaar,” zegt François. Maar dat er, wegens de oplopende saneringskosten bijvoorbeeld, nu stadskankers zijn ontstaan, kan volgens François in ieder geval niet kloppen. “In 2019 was er Bofas 3.

De derde oproep aan tankstations om de saneringskosten te bekostigen.” Eigenaars van gesloten tankstations hadden dus geen reden om bij de pakken te blijven zitten.

“We weten wél,” voegt Wouter François er nog aan toe, “dat er minder aanvragen zijn gedaan bij Bofas dan er sluitingen zijn geweest.” Leefmilieu Brussel vermoedt dus dat het aanbod van 22

Dit verlaten tankstation aan de Vorstlaan in Oudergem brandde in april van dit jaar uit.

I

15 SEPTEMBER 2021

In dit gebouw in de Paleizenstraat over de Bruggen in Laken bleef de relatie met de automobiel behouden: er huist nu een verkoper van Japanse motoren en scooters.

Bofas sommige eigenaars niet bereikt heeft. En die zitten nu met een vervuild voormalig tankstation opgescheept. Een stadskanker in het kwadraat dus.

Maar hoe moet het nu verder?

Wat met de 150 tankstations in Brussel die er nog resten.? Het is ook MR-parlementslid Aurélie

Czekalski opgevallen dat hun toekomst misschien wel precair is, zoals enkele weken geleden in dit blad te lezen was. Ze wil er echte ‘stations-services’ van maken. Maar wat vindt de sector nu zelf ?

Jean-Benoît Schrans van de Belgische Petroleumfederatie zegt

dat de petroleumretail en de tankstations nu al in volle energietransitie zitten. Volgens hem is het dus niet over and out voor de Brusselse tankstations, al zal het aantal volgens hem mogelijk wel afnemen. “Het zullen multienergiespelers worden. Ze zullen koolstofarme brandstoffen aanbie-

LE DÉCLIN DE LA POMPE À ESSENCE L’avenir appartient aux voitures électriques. Bruxelles a décidé de bannir complètement les véhicules au diesel et à l’essence d’ici 2035. Le gouvernement fédéral n’achètera bientôt plus que des voitures d’entreprise électriques et le secteur automobile, lui aussi, est en train de se transformer. Mais quid des pompes à essence ? Elles ont longtemps joué un rôle incontournable en matière de mobilité urbaine. BRUZZ est parti en quête de projets de transformation de pompes à essence remarquables, et a exploré l’histoire de ces bâtiments, résidus des années cinquante et soixante.

FR

THE DEMISE OF PETROL STATIONS The future belongs to electric cars. Brussels has decided to phase out diesel and petrol cars completely by 2035. The federal government wants only electric company cars in the near future and the automotive sector is making the switch too. But what about the petrol stations? They have long played an indispensable role in urban mobility. BRUZZ looked for some striking converted petrol stations, and delved into the history of these buildings, remnants of the fifties and sixties.

EN

xxx

Café La Pompe in Sint-Gillis, misschien wel het bekendste voorbeeld van een transformatie van een voormalig tankstation.

den en elektrische snelladers.

Daarnaast kunnen ze bijkomend ook andere diensten aanbieden: autodelen bijvoorbeeld of een internethub.”

Maar hoe de huidige stedelijke tankstations met laadpalen hun dienstverlening zullen kunnen uitbreiden, is nog niet helemaal

duidelijk. Vandaag duurt het, zelfs met de snelste laadpalen, nog altijd minstens twintig minuten om de wagen op te laden. Dat zal dus, behalve geduld van de automobilist, veel stockageruimte vragen om al de energiehongerige auto’s een plekje te geven. Plaats die er in Brussel meestal niet is.

De meeste studies gaan dan ook uit van een serieuze krimp in de sector van de (stedelijke) tankstations. Als die zich niet heroriënteren, zal meer dan de helft niet langer winstgevend zijn en zal de verhouding winst ten opzichte van de investering grotendeels negatief zijn, zo voorspelde in 2019 een studie

van Boston Consulting Group. De toekomst ligt dus in diversificatie en nieuwe investeringen. Dat is voor kleinere stedelijke pompstations makkelijker gezegd dan gedaan.

Het aantal sluitingen zal dus naar alle verwachting toenemen.

Gelukkig toont Brussel nu al dat dit niet per se slecht hoeft af te lopen.

15 SEPTEMBER 2021

I 23

BEWONERS DRIESSTRAAT WAREN GETUIGE VAN VUURGEVECHT MET SALAH ABDESLAM

‘Die schietpartij heeft me wel dichter bij mijn buren gebracht’ De Driesstraat in Vorst is een rustig straatje dat op 15 maart 2016 plots de wereldpers haalde. In een huis op het pleintje aan het uiteinde van de straat ontdekten speurders drie terroristen die meteen het vuur openden.

Een van hen kwam om, de twee andere werden drie dagen later opgepakt.

Onder hen Salah Abdeslam, hoofdverdachte in het proces dat afgelopen week startte rond de aanslagen in Parijs. Hoe hebben de bewoners van het pleintje de belegering verwerkt? — SARA DE SLOOVER

O

B R U Z Z | R E P O R TA G E

p 15 maart 2016 was Lucie Triest (nu 74) aan de telefoon met haar kinderen, toen ze plots op straat, in de wijk waar ze al ruim zestig jaar woont, gewapende mensen langs de gevels zag sluipen.

“Omdat het hier zo rustig is, dacht ik eerst aan een politieoefening,” vertelt ze op een warme nazomerdag vijf jaar later.

verdieping van het huis waar de schietpartij plaatsvond. Ik luisterde naar de radio om te weten wat er gebeurde.”

Zonder dat Triest of een van haar buren het vermoedden, hadden terreurverdachten Salah Abdeslam, Sofien Ayari en Mohamed Belkaid zich verstopt in een flat op het uiteinde van de Driesstraat, een kalme eenrichtingsstraat die via een

“Pas toen ik de deur opentrok om mijn toen 8-jarige zoon van school af te halen, zag ik snipers op hun knieën langs de huizen kruipen” ISABELLE Bewoonster pleintje Waterstraat-Driesstraat

“Ik hou van politieromans, dus schoof ik het gordijn opzij. Maar daarna hoorde ik kogelschoten en zag ik agenten van de speciale eenheden met kogelvrije vesten de straat afzetten. Toen zeiden mijn kinderen: ‘Mama, ga weg van het raam, een van die kogels kan afdwalen!’”

Op haar knieën kroop Triest naar de keuken achteraan, waar ze het einde van de vuursalvo’s afwachtte. “Pas ’s avonds laat ben ik vanuit mijn zolderkamer gaan kijken, en zag ik rook komen uit de kapotte ramen van de eerste 24

I

15 SEPTEMBER 2021

charmant driehoekig pleintje uitmondt in de Waterstraat. Het pleintje is onlangs nog heraangelegd met een ‘regentuin’ van groenperken die hier in Laag-Vorst zowel hardrijders als overtollig regenwater moeten tegenhouden. Bankjes staan rond de opgekalefaterde fontein die nog niet zo lang geleden omwonenden zonder stromend water in huis bediende.

SPOORLOOS Maandenlang was Salah Abdeslam, de enige overlevende van de tien vermoedelijke daders van de

aanslagen in Parijs in 2015, spoorloos. Het was pas hier in de Driesstraat dat hij voor het eerst weer opdook. Toen een Frans-Belgisch speurdersteam op nummer 60 een mogelijke schuilplaats van het terreurnetwerk wilde controleren, verwachtte het een leeg appartement aan te treffen.

De huiszoeking draaide evenwel onverwacht uit op een vuurgevecht.

In het huis met afbladderende gele gevelverf woont nu niemand van de toenmalige bewoners meer. Als we aanbellen, doet Imane (21) het raam van de gelijkvloers verdieping open. Zij woont hier nu drie jaar met haar vader, zegt ze. Haar bovenburen op de eerste en tweede verdieping kwamen er ook rond die tijd wonen, maar heeft ze al lang niet meer gezien. “Wij wisten wat hier gebeurd is, omdat de eigenaar een vriend van mijn vader is. Maar wat er gebeurd is, ligt in het verleden. Dit is een heel kalme, fijne buurt.”

Buurvrouw Isabelle (41,*), aan de overkant in het deel dat de Waterstraat heet, maakte de gebeurtenissen wél vanaf de eerste rij mee. “Ik was die woensdag thuis aan het werk. Er was wel wat rumoer op straat, maar pas toen ik de deur opentrok om mijn toen achtjarige zoon van school af te halen, zag ik snipers op hun knieën langs de huizen kruipen. Toen

pas besefte ik dat ik eerder kogelschoten had gehoord. Er waren overal agenten en militairen, ook op de daken. Eén agent schreeuwde meteen dat ik weer naar binnen moest.”

“Mijn zoon heeft de nacht bij zijn vader doorgebracht. Ik ben aan de achterkant van mijn huis gebleven, met de luiken naar beneden. Het was redelijk beangstigend: schotensalvo’s, traangasgranaten, rondcirkelende helikopters ... De politie kwam de volgende dag langs met lijsten van gezochte personen, maar natuurlijk herkende ik daar niemand van.”

Omdat Sophie Picqueron (46), die twee huizen verderop woont, klaarblijkelijk net wat eerder was

Veeleer bij toeval ontdekken speurders dat Salah Abdeslam zich verbergt in een safehouse in de Driesstraat in Vorst. © PHOTONEWS

Salah Abdeslam © BELGA

Er volgt een huiszoeking, terwijl snipers het huis onder schot houden. © PHOTONEWS

Politieagenten worden onder vuur genomen, een van hen wordt door een kogel geraakt in het hoofd. Abdeslam kan ontsnappen. Hij wordt drie dagen later opgepakt. © PHOTONEWS

Omdat de situatie gevaarlijk is, begeleiden agenten kinderen na hun schooldag. Sommige van hen mogen die dag niet naar huis. © BELGA

SEPTEMBER 20215 Lucie Triest woont al zestig jaar in de wijk: “Ik lees veel politieromans, ik dacht dat het een politieoefening was.”

Het pleintje aan het einde van de Driesstraat is intussen heraangelegd, met groenperken. © SARA DE SLOOVER

rol gespeeld heeft in hun verhuizing.” Want normaal gezien voelt de buurt als een dorp, zegt Picqueron. “Het is hier heel rustig, gezellig, met buren van allerlei origines en leeftijden. Die schietpartij heeft me wel dichter bij mijn buren gebracht.”

“Door wat er gebeurd is, hebben de buurtbewoners meer met elkaar gesproken dan gewoonlijk, zeker na de aanslagen in Brussel een kleine week later,” bevestigt ook Isabelle (krijgt krop in de keel, en wrijft in haar vochtige ogen). “Die hebben veel emoties losgemaakt. Het pleintje hier stond toen vol met kaarsjes. Wij waren anders getroffen dan het grote publiek. Iedereen wist na de aanslagen in Parijs dat het waarschijnlijk ook in Brussel zou gebeuren, maar wij hadden een glimp opgevangen van de angst die zo’n situatie met zich meebrengt.

Natuurlijk was het duizend keer erger voor de slachtoffers van de aanslagen.”

De buurt is sindsdien zeker veranderd, zegt Isabelle. “Maar dat is eerder een stedenbouwkundig verhaal. Heel Laag-Vorst is in evolutie. Er is in drie jaar tijd enorm veel bijgebouwd, onder meer de huizenblokken achter onze tuinen.

Er zijn ook ingrepen die de wijk aangenamer maken, zoals het groene pleintje hier voor de deur. De abdij van Vorst wordt een cultureel centrum, en er is een biowinkel gekomen.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

15 MAART 2015

(*) Isabelle is een schuilnaam

vertrokken om haar dochter van school op te halen, maakte zij de hele belegering niet mee. Uren later pas kreeg Picqueron te horen dat er een schietpartij plaatsvond in de Driesstraat, op pakweg vijftien meter van haar deur. “Naar huis mochten we pas de volgende dag, dus hebben we bij vrienden overnacht.”

TWINTIG JAAR CEL Abdeslam en Ayari konden op 18 maart 2016 uiteindelijk ingerekend worden in Molenbeek. In 2018 kregen ze voor de schietpartij in Vorst allebei twintig jaar cel voor moordpoging in een terroristische context. “Er zijn (in de Driesstraat, red.) 34 kogels afgevuurd met als

doel te doden,” legde de rechtbank uit.

Een van die kogels trof de leider van het specialforcescommando dat na de speurders het appartement was binnengevallen in het hoofd, met blijvende letsels tot gevolg. De terrorist die hem neerschoot, Mohamed Belkaid, werd door de politie gedood. De andere twee konden via de tuinen van buren aan de achterzijde ontsnappen.

“Achteraf ben ik wel blij dat we de hele toestand niet hebben meegemaakt,” zegt Picqueron.

“Onze toenmalige buren hebben zich met hun drie kinderen urenlang moeten verstoppen. Ik vermoed dat die toestand toch een

LA RUE DU DRIES, LÀ OÙ SALAH ABDESLAM FUT RETROUVÉ

DRIESSTRAAT, WHERE THEY FOUND SALAH ABDESLAM

La rue du Dries à Forest est une rue à sens unique particulièrement calme qui a fait la une de la presse mondiale le 15 mars 2016. Dans une maison donnant sur la place, des enquêteurs sont tombés nez à nez avec trois terroristes qui ont ouvert le feu. L’un d’entre eux a été abattu, les deux autres furent arrêtés trois jours plus tard. Dont Salah Abdeslam, qui semble être le seul survivant du commando des attentats de Paris de 2015.

Nous sommes repassés rue du Dries pour demander comment le quartier a géré les événements de 2016.

Driesstraat in Vorst is a quiet one-way street that suddenly made the world press on 15 March 2016. In a house on the little square at the end of the street, investigators unexpectedly discovered three terrorists who opened fire. One of them was shot dead, the two others managed to escape but were arrested three days later. Among them Salah Abdeslam, who appears to be the sole survivor of the assassination plot of the 2015 Paris attacks. We asked residents how their neighbourhood has coped with the 2016 siege and shooting.

FR

EN

15 SEPTEMBER 2021

I 25

Brussels Touch MET JAAR DIT E VEEL XTRA CD’S!

Autoloze zondag 19.09 10:00 – 18:00 MUNTPUNT (Munt 6, 1000 Brussel)

€ 1 / € 5 per titel E.R, V.U : D.Laurent, rue du Poivre 1 Peperstraat, 1000 Bruxelles—Brussel Graphic design: Bureau Wolewinski

27.08.21— 15.05.22 Rue de la Violette 12 Violetstraat 1000 Brussels fashionandlacemuseum.brussels

SAÏDJA EL BAJAJ LAAT IN DE PODCAST ALJUDHUR BELGEN MET MAROKKAANSE ROOTS AAN HET WOORD

‘Ook ik voelde me nergens thuis’

S

aïda El Bajaj (31) heeft nu al negen gasten gestrikt en die elk apart in een aflevering de kleren van het lijf gevraagd. Het gaat om mensen die een link hebben met Brussel, maar er niet noodzakelijk meer wonen. Zoals zijzelf, want de in Gent geboren El Bajaj is tegenwoordig een Ajuin, een Aalsterse, die graag naar de carnavalsstoet gaat kijken. Al droomt ze ervan om in Schaarbeek iets te kopen, “maar dat is veel te duur”.

In de podcasts komen levensverhalen aan bod van mensen van verschillende pluimage maar met één gemeenschappelijke noemer: hun Marokkaanse afkomst.

Passeren onder meer de revue: journaliste Loubna Khalkhali, Groen-parlementslid Imade Annouri, voormalig 2 Fabiolazangeres Zohra Aït Fath, expert politiegeweld Yassine Boubout en Leuvens burgemeester Mohamed Ridouani. ‘Geslaagde’ mensen dus, die zoekende zielen tot voorbeeld kunnen strekken.

Zelf is El Bajaj journaliste. Haar artikels verschenen onder meer in Focus Knack en Zaman, een Nederlandstalig Turks blad. Maar nu gooit ze het met de podcasts over een andere boeg.

INSPIREREN

overwonnen hebben, of onmogelijk kunnen overwinnen. “Kunstenaar Charif Benhelima vertelde bijvoorbeeld over zijn gevoel een buitenstaander te zijn, er niet in te passen.

Dat heeft me erg ontroerd, deels omdat ik me er – met mijn Marokkaanse roots – in herken. Ook ik voelde me nergens thuis. Nu heb ik daar vrede mee, maar ik denk toch dat het mijn karakter veranderd heeft. Dat ik nu introvert en verlegen ben doordat ik er bijvoorbeeld op school nooit bij hoorde.”

De podcasts vormen samen ook een oproep om dat gevoel te

overstijgen, om er het beste van te maken. “Wat ik persoonlijk geleerd heb van hen? Nooit opgeven. Echt geloven in jezelf, ook al krijg je de kansen niet. Al heeft bijvoorbeeld Mohamed Ridouani me geleerd dat ook omgevingsfactoren belangrijk zijn: waar je bent opgegroeid, wie je kent.”

Dat advies kun je natuurlijk verwachten van een socialistische burgemeester, maar de podcast gaat dieper. “Hij vertelde ook hoe zijn Vlaamse echtgenote eerst aarzelend ontvangen werd, bij zijn ouders. Zij hadden verwacht dat hij met een Marokkaanse vrouw zou thuiskomen. Ook Zohra vertelde me dingen over haar jeugd die ze nog nooit eerder publiek maakte.

Welke? Dat kan ik nu nog niet verklappen. (lacht)” Hoewel de podcastreeks een nobel doel nastreeft, is kritiek niet ondenkbaar. Want beklemtoont deze reeks niet net het belang van

etnische afkomst, wat burgers mogelijk nog verder uit elkaar drijft?

“We hebben sowieso te maken met die verwarring,” antwoordt El Bajaj.

“De taal op school die anders is dan de taal thuis, de andere tradities, klederdracht, de keuken enzovoort.

Mensen met roots die elders liggen, herkennen zich daarin. Ik denk dus niet dat het mensen uit elkaar drijft.”

Sowieso is El Bajaj niet tot deze reeks te reduceren, want de podcasts zijn maar een etappe in haar professionele parcours.

“Binnen vijf jaar zou ik graag het nieuws lezen,” klinkt het ambitieus.

“Op tv, op de radio. Bij BRUZZ bijvoorbeeld. (lacht)”

PODCAST

Aljudhur, vanaf 24 september als podcast op BRUZZ.be of via uw favoriete podcastapp.

BRUZZ | PORTRET

Aljudhur ofte ‘roots’. Dat is de naam van de podcast waar Saïda El Bajaj vanaf 24 september op BRUZZ mee uitpakt. Bekende Belgen met Marokkaanse roots vertellen er hun levensverhaal. Over het laveren tussen twee culturen en het overwinnen van obstakels. “Wat ik geleerd heb? Nooit opgeven.” — BRAM VAN RENTERGHEM

Saïda El Bajaj hoopt met de podcast positieve verhalen te brengen. “Maar zonder het zwoegen te verzwijgen.” © SASKIA VANDERSTICHELE

“Ik wil vooral inspireren,” zegt El Bajaj. “Mensen hebben nood aan positieve verhalen, en deze mensen brengen die, zonder het zwoegen te verzwijgen. Het is een gat in de markt. Er zijn een half miljoen podcasts, maar eentje zoals die van mij – een podcast over de Marokkaanse gemeenschap – bestond nog niet.”

De gasten vertellen vrank en vrij over hun levensverhaal, de obstakels die ze tegenkwamen en hoe ze die 8 SEPTEMBER 2021

I 27

Big BigCity City Big City Big Big City City Big Big City City toen toen nognog landelijke landelijke en en Er Er valtvalt heel heel watwat te vertellen te vertellen hoger hoger gelegen gelegen Ukkel.

Ukkel.

In In over over hethet weer weer in België. in België.

DatDat STEL STEL ZELF ZELF JEJE VRAAG VRAAG eerste eerste instantie instantie werden werden de de besefte besefte ookook astronoom astronoom en en ENEN STEM STEM OPOP BRUZZ.BE BRUZZ.BE niers verplaatsten zich De vouwfi ets is voor heel metingen metingen zowel zowel in invanaf statisticus statisticus Adolphe Adolphe Zes Zes maanden maanden nana na haar haar Op Op het het eerste eerste gezicht gezicht lijkt lijkt Zes Zes maanden maanden haar Op Op het eerste eerste gezicht gezicht lijkt lijkt dan met de Belgica. wat pendelaars intussen Sint-Joost Sint-Joost alsals inna Ukkel inhaar Ukkel Quetelet.

Quetelet.

Alhet Al voor voor het het huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel dit dit een een absurde absurde vraag. vraag.

Het Het huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel dit dit een een absurde absurde vraag. vraag.

Het Het meer dan een gadget.

Dat je STEL STEL ZELF ZELF JE JE VRAAG VRAAG uitgevoerd. uitgevoerd.

Zo Zo kon kon ook ook hethet ontstaan ontstaan van van ons ons land, land, in in STEL STEL ZELF ZELF JE JE VRAAG VRAAG ze al ze van al van haar haar eerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ is voor is voor BURGEMEESTERze al ze van al van haar haar eerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ is voor is voor dat opgevouwen kleinood STEL ZELF JE VRAAG verschil verschil in temperatuur in temperatuur 1827 1827 overtuigde overtuigde hij hij koning koning EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man deze deze smalle smalle straat straat al al al al FIETSONTWERPER Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man deze deze smalle smalle straat straat zowat overal kan meenebinnen binnen envan en buiten buiten dekind, de stad stad Willem Willem I der I der Nederlanden Nederlanden EN STEM OP BRUZZ.BE niet niet de de vader vader van het het kind, overschat, overschat, laat laat staan staan datdat dat erdat er er niet niet de de vader vader van van het het kind, kind, overschat, overschat, laat laat staan staan er men, maakt verplaatsingen Hoewel de Brusselaars worden worden bestudeerd. bestudeerd.

Maar Maar ervan ervan om om een een Sterrenwacht Sterrenwacht maar maar wel wel de de Zonnekoning Zonnekoning op op deze deze plek plek ruimte ruimte zou zou maar maar wel wel de de Zonnekoning Zonnekoning op op deze deze plek plek ruimte ruimte zou zou een stuk eenvoudiger en uiteindelijk zelf niet konden toen toen de de activiteiten activiteiten zo zo goed goed te bouwen tezijn bouwen in Sint-Joost. in Sint-Joost. zelve. zelve.

ZeZe Ze was was een een van van zijn zijn zijn voor voor een een stadspaleis. stadspaleis. zelve. zelve. was was een een van van zijn zijn zijn zijn voor voor een een sneller.

Toch isstadspaleis. destadspaleis. geschierijden metZe zijn uitvinding, als als volledig volledig werden werden HetHet werd werd een een ObservatoriObservatorimaîtresses maîtresses en en werd werd door door En En toch. toch.

Brussel Brussel zou zou maîtresses maîtresses en en werd werd door door En En toch. toch.

Brussel Brussel zou zou denis van de vouwfi ets niet heeft Louis Mettewie nog overgenomen overgenomen intot Ukkel, intot Ukkel, umum voor voor Sterrenkunde, Sterrenkunde, hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten aan de pendelaar verbonheel wat andere verdiensten raakte raakte het het oude oude gebouw gebouw maar maar er er werden ook ook eerste eerste hofdame, hofdame, de de hoogste hoogste er er hier er werden hier en en daar daar geen geen eerste eerste hofdame, de de hoogste hoogste er hier en en daar daar geen geen den.hier Zoals wel vaker, ligt de voor dehofdame, Brusselse fietsvrouwelijke vrouwelijke positie positie aan aan het het verdoken verdoken architecturale architecturale van van deop de Sterrenwacht Sterrenwacht in in dagelijks dagelijks meteorologische meteorologische vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan aan het het verdoken verdoken architecturale architecturale origine in het leger. Aan het cultuur zijn naam.

Zo Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies opop op dieop diedie Sint-Joost Sint-Joost in verval. in verval.

Op Op het het waarnemingen waarnemingen gehouden, gehouden, Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies die einde van de negentiende was hij lid van de eerste Steeg Steeg hethet het haar allemaal allemaal plek plek waar waar jemeer ze jeze het ze het minst minst plateau plateau inhaar Ukkel in Ukkel daarentedaarentezoals zoals onder onder meer temperatemperaSteeg Steeg het haar haar allemaal allemaal plek plek waar waar je je het ze het minst minst eeuw werd gezocht naar Brusselse fi etsclub Union en —— BART BART UIT UIT SINT-AGATHA-BERCHEM SINT-AGATHA-BERCHEM naar naar het het hoofd? hoofd?

Misschien Misschien verwacht. verwacht. gen gen kon kon dehoofd?

Sterrenwacht Sterrenwacht tuurmetingen. tuurmetingen.

Quetelet Quetelet mat naar naar het het hoofd?

Misschien Misschien verwacht. verwacht. een alternatief voor mat Véloce Club dede Bruxelles.

De ANTON UIT SINT-GILLIS — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, want want ze ze raakte zeen raakte In In de Inde de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, want want raakte ze raakte In de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg uitbreiden uitbreiden en in 1913 in 1913 en en noteerde noteerde vier vier keer keer per per paarden als vervoermiddel club organiseerde onder verwikkeld verwikkeld in verschillende in verschillende wacht wacht die die verrassing verrassing verwikkeld verwikkeld verschillende in verschillende wacht die die verrassing verrassing splitste splitste dein de organisatie organisatie dagdag hoe hoe warm warm het het was. was.

Dat Dat bijwacht militaire operaties.

Die meer wielerwedstrijden inin in moordschandalen. moordschandalen.

ZeZe Ze werd werd achter achter de de gevel gevel van van moordschandalen. moordschandalen. werd werd achter achter de de gevel gevel van van twee: twee: de de Koninklijke Koninklijke was was voor voor die die tijd tijd ongebruiongebruidieren mogen dan wel Molenbeek.

Hijzelf wasZe een niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van de dede nummer nummer 46,46, 46, waar waar hethet hethet niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van de nummer nummer 46, waar waar Sterrenwacht Sterrenwacht en en het het kelijk. kelijk.

Daardoor Daardoor behoren de imposant en behoren snel zijn,de van de initiatiefnemers voor moord moord opop op haar haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten moord moord op haar haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Koninklijk Koninklijk MeteorologiMeteorologiBrusselse Brusselse temperatuurtemperatuurverplaatsingen met een de bouw van een velodroom, maar maar ook ook van van die die op op andere andere LaLa La Bellone Bellone te vinden te vinden is. is. maar maar ook ook van van die die op op andere andere La Bellone Bellone te vinden te vinden is. is. paard hebben aan het Karreveldkasteel in sche sche Instituut, Instituut, hethet KMI. KMI. waarnemingen waarnemingen totnadelen. tot de de Er maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk Langs Langs dede de straatkant straatkant straalt straalt maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk Langs Langs de straatkant straatkant straalt straalt moet eten zijn voor de Molenbeek.

Ook was hij De De dagelijkse dagelijkse temperatemperaoudste oudste ter ter wereld wereld en en was was XIV. XIV. Ze Ze werd werd verbannen verbannen van van hethet het gebouw gebouw weinig weinig XIV. XIV. Ze Ze werd werd verbannen verbannen van van het gebouw gebouw weinig weinig dieren, ze kunnen ondermedeorganisator van tuurmetingen tuurmetingen in Ukkel ineen Ukkel zijn zijn België België een een van van deuit: de eerste eerste hethet het Franse Franse hofhof hof en en kwam kwam in in in bijzonders bijzonders uit: een een het Franse Franse hof en en kwam kwam bijzonders bijzonders uit: uit: een een wegdie gewond raken en je internationaal fide etssalon in in nog nog altijd altijd de referentie referentie landen landen die de de meteorologie meteorologie Brussel Brussel terecht. terecht.

Eerst Eerst zou zou kleurloze kleurloze gevel gevel met met Brussel Brussel terecht. terecht.

Eerst Eerst zou zou kleurloze kleurloze gevel met met verschuilen tegevel paard is niet het Jubelpark. voor voor België.

België.

Omdat diedie al al uitgebreid uitgebreid bestudeerden. bestudeerden. ze ze een ze een tijdje tijdje in in het inOmdat het kasteel kasteel weliswaar weliswaar een een mooie mooie een ze een tijdje tijdje het in het kasteel kasteel weliswaar weliswaar een een mooie mooie zo evident.

Rond de eeuwwisseling zo zo lang lang vanaf vanaf datdat plateau plateau Quetelet Quetelet was was sterk sterk van van Tervuren Tervuren gewoond gewoond omkadering omkadering rond rond de de vanvan Tervuren Tervuren gewoond gewoond omkadering omkadering rond rond de de De Franse legerkapitein was de fi ets een populair gebeuren, gebeuren, zalomdat zal daar daar niet niet overtuigd overtuigd van van verregaande verregaande hebben, hebben, maar maar omdat omdat zeook het zeook het voordeur. voordeur.

Achter Achter diedie diedie hebben, hebben, maar maar omdat ze het ze het voordeur. voordeur.

Achter Achter Henri Gérard, was een van gadget voor de bourgeoisie, snel snel verandering verandering in komen, in komen, samenwerking samenwerking tussen tussen ook ook daar daar te bont te bont maakte, maakte, voordeur voordeur ligt ligt een een nauwe nauwe ookook daar daar te bont te bont maakte, maakte, voordeur ligtligt eeneen nauwe nauwe devoordeur eersten die op het idee maar dat veranderde met de want want dat dat zou zou de de nauwkeunauwkeuverschillende verschillende landen. landen.

Dan Dan werd werd ze verplaatst ze verplaatst naar naar het hethet gang, gang, enen en wie wie die die neemt, neemt, werd werd ze verplaatst ze verplaatst naar naar het gang, gang, en wie wie die die neemt, neemt, kwamen om een vouwfi ets opkomst van de gemotoriBellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar woonde woonde ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ righeid righeid van van de de langeterlangeterkonden konden immers immers gegevens gegevens Bellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar woonde woonde ziet hethet ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ teziet gebruiken inHet het leger. voertuigen.

Peugeot, zeseerde een ze een paar paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen.

Het valt valt te te mijnstudies mijnstudies in het in het gedrang gedrang worden worden uitgewisseld uitgewisseld en en de dete ze een ze een paar paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen.

Het Het valt valt te Hijbestempelen ontwikkelde in een 1894 een dat de eerste vouwfiets op Na Na haar haar volgden volgden bestempelen als een kunnen kunnen brengen. brengen.

TempeTempeveranderingen veranderingen inals de in de Na Na haar haar volgden volgden bestempelen bestempelen als als eeneen model datparel, niet enkel dewelgestelde markt bracht, specialiwelgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, maar maar hethet hethet ratuurmetingen ratuurmetingen zijnzijn atmosfeer atmosfeer voorspeld. voorspeld. welgestelde welgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar maar compact kon worden seerde zich net1913 alsliet Opel en elkaar elkaar op. op.

In 1913 In lietliet is ook is ook een een stedenbouwstedenbouwelkaar elkaar op.op.

In precisiewerk.

1913 In 1913 liet is ook is ook een een stedenbouwstedenbouwimmers immers precisiewerk.

Dankzij Dankzij de de inspanningen inspanningen opgevouwen, maar ook op Belgica in auto’s.

In 1909 burgemeester burgemeester Karel Karel Buls Buls kundige kundige flater. ater.

Er werd Erwerd werd burgemeester burgemeester Karel Karel Buls kundige kundige flflater. flBelgië ater.

Er Er Vandaag Vandaag gebeuren gebeuren deBuls de vanvan Quetelet Quetelet had had België inwerd in deimmers rug kon worden gedraging Belgica failliet.

Tijdens het het huis huis opkopen opkopen door door dede dede immers volledig volledig rond rond het het huis huis opkopen opkopen door door immers immers volledig volledig rond rond metingen metingen met met automatiautomati1876 1876 al weerbulletins. al weerbulletins. gen.

Daardoor waren zijn tijd als ondernemer was stad stad Brussel.

Brussel.

DeDe De politie politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor hetde hethet stad stad Brussel.

Brussel.

De politie politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor het sche sche thermometers, thermometers, maar maar Naarmate Naarmate de veel de jaren jaren soldaten mobieler dan Louis Mettewie al gehad, schepen heeft heeft er een er een bureau bureau gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar is. is. heeft heeft er een er een bureau bureau gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar is. is. elke elke dag, dag, stipt stipt omom acht acht uuruur vorderden, vorderden, werden werden diedie te Dat paard.

De vouwfi ets was in de gemeente Molenbeek, dede de kostuums kostuums van van de dede Dat Bellonahuis Bellonahuis had had net netnet de kostuums kostuums van van de Dat Dat Bellonahuis Bellonahuis had had net ’sna morgens, ’shet morgens, wandelt wandelt er nog er nog steeds steeds accurater, accurater, ookook omdat omdat zo’n succes, dat het merk en faillissement Ommegang Ommegang zijn zijn erzijn bewaard erbewaard bewaard zo zo goed goed opop op deop de Grote Grote Markt Markt Ommegang Ommegang zijn er er bewaard zo zo goed goed de de Grote Grote Markt Markt iemand iemand het het grasveld grasveld van van er altijd erkunnen altijd meer meer samenwersamenwerPeugeot destaan, productie hij zich nog meer toe enspitste en heten het was was ook ook een een kunnen staan, want want en het het was was ook ook een een kunnen kunnen staan, staan, want want het KMI KMI op, op, naar naar een een van king king was was tussen tussen landen. landen. verhoogde en ook particulieop dehet politiek.

Hij verving invan bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architect Jan Jan Cosijn Cosijn De De sitesite vanvan het KMIKMI in Ukkel, inBelgica-vouwfiets, Ukkel, hierhier gefotografeerd gefotografeerd in de indoor jaren de jaren 1920.

1920. bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architect JanJan Cosijn Cosijn Dehet originele ontworpen de de witte witte houten houten bakken, bakken, Quetelet Quetelet beperkte beperkte zich zich ren er een konden aanschaf1914 de zieke burgemeester Expo Expo 58.58.

58.

In58. de Inde de jaren jaren 1980 1980 tekende tekende ook ook het het BakkersBakkers© PHOTONEWS ©van PHOTONEWS de latere burgemeester Molenbeek, Louis Mettewie.

Expo Expo In In de jaren jaren 1980 1980 tekende tekende ook ook het het BakkersBakkersfen.

Het model kreeg de Hanssens en inhuis 1919 werd om om op op een een kwikthermomekwikthermomeechter echter niet niet tot tot denu de meteorometeorowerd werd het het een een huis voor voor huis, huis, waar waar nu het het café café Le LeLe HetHet Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uit de uit late de late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. werd werd het het een een huis huis voor voor huis, huis, waar waar nu nu het het café café Le Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uit de uit late de late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. naam le Capitaine Gérard. hij offi de liberale ter ter tecieel observeren te observeren inruimte welke in welke logie, logie, hij hij verrichtte verrichtte ook ook in in podiumkunsten. podiumkunsten.

DeDe De ruimte Roy Roy d’Espagne d’Espagne wordt wordt © BELGA © BELGA podiumkunsten. podiumkunsten.

De ruimte ruimte Roy Roy d’Espagne d’Espagne wordt wordt © BELGA © BELGA Het Belgisch leger wou burgemeester van Molenstemming stemming de de temperatuur temperatuur bestuderen bestuderen en en gebruikte gebruikte andere andere domeinen domeinen pionierspioniersbestuderen. bestuderen.

Ook Ook de de steeds steeds meer. meer.

Ook Ook de de wijken wijken tussen tussen het het oude oude huis huis en en het hethet uitgebaat. uitgebaat.

Het Het Bellonahuis Bellonahuis tussen tussen hethet oude oude huis huis en en het uitgebaat. uitgebaat.

HetHet Bellonahuis Bellonahuis naam Belgica en zo maar naaien typemaMettewie Een dat Franse voorbeeld volgen, statistiek beek.

Dat bleef hij tot 1938. ons ons diehuis die dag dag zal zal brengen. brengen. omdeelnamen. om bijvoorbeeld bijvoorbeeld werk. werk.

Zo Zo paste paste hij hij deNicolaas deNicolaas temperatuurmetingen temperatuurmetingen rond rond deook de Sterrenwacht, Sterrenwacht, diedie nieuwe nieuwe huis huis werd werd een een ontwierp ontwierp hijhij voor voor Nicolaas nieuwe nieuwe huis werd werd een een ontwierp ontwierp hij voor voor Nicolaas statistiek ontstond de eerste Belgische chines.

Ze de van hen, Louis, zou later experimenteerde Van Anderlecht tot van Het Het oude oude gebouw gebouw van de de criminaliteit, huwelijkshuwelijksen en toen kansberekening kansberekening en enonder waren waren minder minder accuraat. accuraat.

DeDeoverdekte toen aanaan degingen de SchaarbeekseSchaarbeekseoverdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een een overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een een criminaliteit, vouwfi ets.

Helaas kwam de uitdaging aan envoor ontwierpen bekendheid verwerven als meer met de tot Capitaine Molenbeek is instelling nustaat een van de weer weer symbool symbool voor de de culturele culturele instelling La La de de centrale centrale poort. poort.

Er zijn Er zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar.

Dat Dat zou zou zijn zijn opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia Sterrenwacht Sterrenwacht staat er er zelfmoordcijfers zelfmoordcijfers in kaart in kaart te te statistiek, statistiek, die die tot dan dan toe toe dichte dichte bebouwing bebouwing hield hield – – poort poort lag, lag, raakten raakten dichter dichter weer weer symbool symbool voor voor de de culturele culturele instelling instelling La La de de centrale centrale poort. poort.

Er zijn Er zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar.

DatDat zouzou zijnzijn opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia fitoen ets nooit op de reguliere inbebouwd.

1897 een vouwfi ets, burgemeester van MolenGérard, maar streefde ook belangrijkste lanen naar opoffering. opoffering.

Bellone nunu nu geregeld geregeld nog nog andere andere indicaties indicaties naar naar een een verklaring verklaring kunnen kunnen zijn Mancini, Mancini, een bekend maar maar trouwens trouwens nog nog altijd, altijd, hethet brengen. vooral vooral werden werden gebruikt gebruikt inzijn inzijn toen al een –alde –bekend de warmte warmte vast vast en enBellone DeDe eerste eerste opoffering. opoffering.

Bellone Bellone nu geregeld geregeld nog nog andere andere indicaties indicaties naar naar bebouwd. een een verklaring verklaring kunnen kunnen zijnbrengen.

Mancini, Mancini, een een bekend bekend maar maar markt, maar het Belgisch waarvan het model beek.

Voor zijn politieke naar een eigen model. hem vernoemd, met optredens, ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogsoorlogsenen en het hethet voor voor de de verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht figuur guur aan aan ligt ligt aanaan het het naar naar dedaarop, de stichter stichter de de astronomie, astronomie, toe toe in de in deEr dat dat beïnvloedde beïnvloedde de deaan straatverlichting straatverlichting maakte maakte optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogsoorlogsen het voor voor de de verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht fifiguur figuur aan optredens, MINNARES MINNARES VAN VAN DEDE DEDE leger gebruikte het model gebaseerd was op de carrière had hijvinden samen werd een wedstrijd het hoort, een en culturele culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven te te vinden te in in de inmet dede het verwijzingen verwijzingen diedie die indie de inde dede het het Franse Franse hof, hof, in de in de tijd tijdtijd enzoals VERHUIZING MINNARES MINNARES VAN VAN genoemde genoemde Queteletplein, Queteletplein, sociale sociale wetenschappen. wetenschappen.

Hij Hij VERHUIZING waarnemingen. waarnemingen.

De De het voor voor hethet instituut instituut en en culturele culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven vinden te vinden de in verwijzingen verwijzingen in in het het Franse Franse hof, hof, in de in de tijd ZONNEKONING ZONNEKONING wel voor koerieropdrachten Capitaine Gérard. De fiets zijn broer hetevengoed metaalbedrijf uitgeschreven, waaraan fiorganiseert. etspad. DeDe organiseert. schoonheid schoonheid façade, maar maar evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten.

ZoZo ZoZoInfaçade, van van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodeZONNEKONING ZONNEKONING organiseert.

De De schoonheid schoonheid façade, maar maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten. van van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodeinorganiseert. de in de schaduw schaduw van van de de wou wou de de variabelen variabelen van van Sterrenwacht Sterrenwacht verhuisde verhuisde moeilijker moeilijker omom de de sterren sterren de Infaçade, de negentiende negentiende eeuw eeuw — en een deel van de karabikreeg net als het bedrijf de Belgica.

Ze maakten fi etsen, onder anderen de broers LUANA DIFFICILE mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, staat staat er op er op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze ze Het Het is niet is niet duidelijk duidelijk welke welke mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, zijn, staat staat er op er op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze ze Het Het is niet is niet duidelijk duidelijk welke welke Astro Astro Tower.

Tower. zijn, sociale sociale fenomenen fenomenen daarom daarom in 1890 in 1890 naar naar hethet goed goed waar waar te nemen te nemen en en te te verstedelijkte verstedelijkte Brussel Brussel

BBRRUUZZZZ | | BBI IGG CCI ITTYY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY BBRRUUZZZZ | |BBI G I GCCI TI TY Y

Waarom Waaromwordt wordt de degemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur Wat is het verhaal Wat Wat is is het het verhaal Wat is de linkverhaal tussen van van ons ons land land gemeten gemeten achter achter de verstopte verstopte achterde dede verstopte Molenbeek en geschiedenis in inUkkel?

Ukkel? gevel gevel van van La La Bellone? van de vouwfi ets? gevel van LaBellone?

Bellone?

standbeeld standbeeld van van een een Bellona, Bellona, dede de Romeinse Romeinse standbeeld standbeeld van van een een Bellona, Bellona, de Romeinse Romeinse pelikaan. pelikaan.

Die Die staat staat dan dan godin godin van van de de oorlog, oorlog, boven boven pelikaan.

DieDie staat staat dan dan godin godin vanvan de de oorlog, oorlog, boven boven pelikaan.

Lees Lees en en bekij bekij kbekij de kde de Lees Lees en en bekij kde k de Lees en bekij Lees Lees en en bekij bekij k de kkde antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden op op de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via viavia op op de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via op de Big-Cityvragen via op op de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen viavia bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity 0I2I 1M RE A TF4PERE R2TBFU T0 2 4A E B R2 R10A 21R ER M BIA2U E 2 8 2 282I 88 2A 2FB EA U BU R RR IA0I R 22201I0222101 2 1 221I88 8I20I14A5M I2F4S

wordt erwordt wordt gelukkig gelukkig wel wel nog nog terecht toen toen ze trouwde zetrouwde trouwde met met versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally er wordt gelukkig gelukkig wel wel nog nog terecht terecht toen toen ze ze trouwde met meter er versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally terecht altijd altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. de de graaf graaf Eugène Eugène de de Savoie.

Savoie. lietliet liet aanbrengen aanbrengen en en welke welke altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. de de graaf graaf Eugène Eugène de de Savoie.

Savoie. altijd liet aanbrengen aanbrengen en en welke welke

Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana Difficile Difficile een een nieuw nieuw BigBig Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big City-verhaal.

City-verhaal.

VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE WEEK WEEK VOLGENDE WEEK Waarom Waarom wordt wordt de dede Waarom Waarom wordt wordt de Wat Wat gebeurt gebeurt er als er als er onder er onder gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur Waarom eten wij in Brussel gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur mij mij n huis n huis een een metrolij metrolij nin in n van van ons ons land land gemeten gemeten in van van onsmitraillette? ons land land gemeten gemeten in een wordt wordt gebouwd? gebouwd?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Culture.

NL | FR | EN CULTURE COMES BACK TO LIFE

A CRITICAL LOOK AT THE MAGNUM PHOTOGRAPHER’S WORK

Is Martin Parr’s colourful gaze still colourful enough?

29

Culture. Photography

EN

The British Magnum photographer Martin Parr has been called the chronicler of our times and was always delighted with the title of photographer-anthropologist-satirist which was bestowed on him. But is the colourful mirror he holds up to us still colourful enough? At Hangar, you can judge for yourself whether people watching has lost its innocence in the current bidding of sensibilities and whether you can still laugh at it at all. — TOM PEETERS

T

hat Martin Parr is considered one of the most important exponents of contemporary documentary photography and one of the most famous photographers in the world. That he is a chronicler of our times, as the renowned German curator and photography critic Thomas Weski also asserts. One that fathoms the world with a mischievous eye and does so by creating strange, often exaggerated or grotesque images in garish colours. This is what it says in black and white on the announcement of “Parrathon”, Hangar’s retrospective of the photographer otherwise associated with a typical British sense of humour and who preferably makes pictures of the way we spend our free time, whether we like it or not.

Martin Parr has always been adamant that he makes no distinction between rich or poor, thick or thin, black or white. “I photograph people as I find them,” was the headline above an interview with De Standaard around two years ago.

Photographing people in their leisure environment was for him the ideal way to be “democratic”, he once said. “All the classes have free time, so I was able to tackle them all.” So you saw him at work at the horse races and in the VIP lounge of the polo club, but also in the queue at the ice-cream or hotdog stand on a sandy beach crowded with day-trippers. It is his way of hanging an image capturing time and commenting on it in a light-hearted way: “I have never photographed riots in London. That’s not my thing.”

In its place is a series like The Last Resort (1983-1986), in which he set out to photograph working people and their families on their outing

AN OLD WHITE MAN to New Brighton, England. It was his criticism of the Thatcher regime. Eight years ago, we spoke to the photographer on the occasion of an installation in Knokke. There he mirrored work from his series Luxury (2009) on the boastful people on the dike and told us how he was much more influenced by the work of Tony Ray-Jones, a Somerset photographer who also liked to record people in their spare time and then occasionally puncture their comings and goings with an extra layer of surreal humour, than by the work of Henri Cartier-Bresson. “Ray-Jones was more of a social anthropologist than a photographer, and that’s what I’ve become after forty years of watching people and photographing them. I’ve always tried to capture the world in my typical way, by how I look.” It took a while for everyone to understand the series on New Brighton, Parr recalled. “The middle class was angry, especially those who did not know the North of England. But the working class liked it, because they saw themselves. But actually, I didn’t think about any of that when I was making the images.” Another quote from that same conversation: “I do not have much by way of embarrassment about who I am and what I do; I don’t try to hide behind my camera.”

Exactly that way of always looking through the same glasses and shamelessly (and often uninvitedly) recording people as (accidental) passers-by seems to have become problematic in the current era. Suddenly, everyone in every discipline, including photography, is urged to put on different lenses and tactfully to address sensitivities that used to be given little or no thought beforehand. Some will stubbornly

“I do not have much by way of embarrassment about who I am and what I do; I don’t try to hide behind my camera” MARTIN PARR

30

continue to call it hypersensitivity. Others adapt, sensing that social relations have shifted – due to a much more diverse society and the emergence of a young, articulate generation that feels connected and empowered by social networks.

With apologies for their insensitivities, as does Parr. In recent years the photographer suddenly found himself in the eye of the storm (and the cancellation debate), not even because of photos he had taken himself, and has himself experienced personally how fragile his privileged status and his field of activity – the thin line between watching people and making them look – have become.

Specifically, Parr had written a new foreword to the reissue of London, a 1969 book of black-andwhite photographs by the late Italian photographer Gian Butturini, for whom he had always had a soft spot. Reason for the controversy is a spread featuring, on one side, a black woman in a subway carriage and, on the other, a gorilla in a cage at London Zoo in Regent’s Park. Mercedes Baptiste Halliday, a British anthropology student with African roots, was shocked by the juxtaposition, accused Parr of racism via the Twitter account Less Than Human Debate, among others, and, supported by her father Paul, took the lead in protests seeking to cancel the photographer. Eventually the éminence grise of English documentary photography ended up apologising for letting this pass. He donated the fee he had earned for it to charity and resigned as artistic director of the Bristol Photo Festival. “It’s no excuse, but I’m a nearly 70-year-old white man who is woefully slow coming to the realisation that he has failed to see things in a different perspective,” the knee-jerk reaction sounded. But Halliday was unimpressed, comparing him to John C. Calhoun, a U.S. vice president whose statue had just been pulled down in Charleston for defending slavery: “Parr represents a generation of middle-aged white men who do what they want without regard to the consequences.” Fueled by the Black Lives Matter movement, her message resonated.

A very different sound could be heard from the children of Butturini. They claimed that while their father’s juxtaposition was a provocation, it was precisely to denounce the marginalised position of blacks in English society. So he meant the exact opposite of what they were accusing him of. The fact that the Italian photographer did not quite understand how offensive his juxtaposition was does not in any way absolve him, according to Paul Halliday. “It has to do with entering a new environment, not knowing the context, wanting to take some pictures quickly and then publishing them to a (in this case often equally ignorant) Italian audience.” For Parr and colleagues, if anything, he’s even sharper: “The idea of the rock star photographer who can and does do anything without bearing the consequences is definitely over.” Butturini’s widow

talks about a cancel culture gone mad.

The re-release of London has been taken off the shelves and is only offered for sale via the website of the photographer’s relatives, where a statement by Parr was published a few months ago. In it, the photographer stands his ground in the face of the aggressive attacks and accusations of racism that continue to dog him and Butturini, but at the same time strikes a mea culpa: “I will be more aware of the potential impact of my work and that of others. The Martin Parr Foundation’s board has (since) become more diverse: we have fellowships for under-represented photographers, organised an open call for a curator of colour and inclusion and equity training for staff and directors.” In the wake of the controversy, there was collateral damage for photo agency Magnum, which admitted to not having enough photographers of colour in its ranks and promised to subject its entire photo collection to a critical review.

ART AND POLITICS Fearing for his name, fame and career, Parr adopted a low profile during the scandal, with an eye for his shortcomings and limited perspective.

Now that the storm has died down and the focus is once again on his work, the artist’s ambiguity paradoxically once again proves to be his greatest asset. Compared to the often hurtful, one-dimensional meme culture on the Internet, Parr’s photographs are light-hearted witticisms

that, while confrontational, are less harsh than the bright colours he uses. This way, Parr mainly fought the ever more ferocious commercialism with its own means. At best, there was that typically British monk’s laugh as a liberating side effect for those who grasped the stratification.

Inspired by American colour photographers William Eggleston and Stephen Shore, and the vivid postcards of British photographer John Hinde, he was convinced that this in-your-face approach could work. More than that, it became

the trademark with which he would conquer museums and galleries worldwide and influence aspiring photographers. Moral of the story: to understand art it can be useful to take in the whole picture and thus both the intention and the context (possibly also the limited perspective) of the artist, otherwise you are mainly concerned with politics and yourself.

MARTIN PARR: PARRATHON 17/9 > 18/12, Hangar, www.hangar.art

CHRONIQUEUR VAN WELKE TIJD?

CHRONIQUEUR DE QUELLE ÉPOQUE ?

De Engelse Magnum-fotograaf Martin Parr i s een van de belangrijkste exponenten van de hedendaagse documentaire fotografie en een van de beroemdste fotografen ter wereld. De “chroniqueur van onze tijd” was altijd opgetogen met het predicaat fotograaf-antropoloog-satiricus dat men hem toedichtte.

Maar is het ondeugende oog waarmee hij de wereld overschouwt nog wel gepast? Is de ironiserende spiegel die hij ons met zijn vreemde, vaak overdreven of groteske beelden in schreeuwerige kleuren voorhoudt nog wel kleurrijk genoeg? Op de gepast getitelde retrospectieve Parrathon in Hangar – waar meer dan 400 foto’s uit vijftien reeksen te zien zijn – kan je zelf oordelen of mensen kijken zijn onschuld verloor in het actuele opbod van gevoeligheden en of je er überhaupt nog mee kan lachen.

Martin Parr, le photographe britannique de Magnum, est l’un des grands représentants de la photographie documentaire contemporaine et l’un des photographes les plus connus au monde. Le « chroniqueur de notre époque » a toujours été ravi du titre de photographe-anthropologue-satiriste qu’on lui attribuait, mais l’œil coquin avec lequel il conçoit le monde est-il encore d’actualité ? Le miroir ironisant qu’il nous tend, nous montrant des images étranges souvent exagérées ou grotesques dans des couleurs criardes est-il encore assez coloré ? Dans la rétrospective au titre bien choisi Parrathon au Hangar – présentant plus de 400 photos issues de quinze séries – vous pourrez juger par vousmême si observer les humains a perdu son côté innocent dans la surenchère actuelle des sensibilités, et s’il est encore possible d’en rire.

NL

BRUZZ

| A N A LY S I S

© MARTIN PARR/MAGNUM PHOTOS

Martin Parr’s colourful take on England: the Union Jack witnesses seagulls having a picknick in Dorset, South West England in 1996.

FR

31

Culture. Théâtre

SALIM HAOUACH A TOUT À DÉCLARER

‘Je conteste la Belgique parce que c’est mon pays’ FR

Des milliers d’histoires bruxelloises n’ont pas encore été racontées. Celle-ci n’attendait que d’être révélée. Dans Ma Andi Mangoul, l’homme de théâtre Salim Haouach s’associe au metteur en scène Mohamed Allouchi pour remonter en 1987, époque où son père donnait des cours d’arabe à des gendarmes. En compagnie (virtuelle) de ce dernier, ils en profitent pour interroger les rapports actuels entre police et minorités à Bruxelles.

— SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS SASKIA VANDERSTICHELE

A

vril 2019. Salim Haouach, directeur artistique du collectif molenbeekois Ras El Hanout, acteur (Fruit étrange(r), The One (Et Demi) Man Show, …) et chroniqueur, est attablé avec son père et les membres de leurs asbl respectives autour d’un dîner. La discussion est décontractée. On parle de sujets de société et la police ne tarde pas à faire irruption dans le débat. « Puisque tu parles de la police », lance Ahmed Haouach à son fils Salim. « Sais-tu que moi j’ai donné cours à la police ? ». La surprise est totale. Les faits se sont déroulés il y a plus de 30 ans et Salim (39 ans) n’en a jamais rien su. Pourtant, à l’époque, le lancement d’un programme de cours d’arabe destinés à la police de Bruxelles avait tapé dans l’œil de la presse belge et marocaine. Le JT de la RTB y consacra même un reportage. En 1987, le journal Le Soir

32

écrivait avec un exotisme non dissimulé : « La population immigrée – et spécialement nord-africaine – a beaucoup augmenté dans nos villes. Les forces de l’ordre s’y ‘frottent’ régulièrement. Et toujours cette même incompréhension de la langue, de la culture, de la religion, des habitudes, … […] Dès lors, pourquoi ne pas offrir à quelquesuns de nos gendarmes la possibilité d’apprendre l’arabe ? Ce serait une merveilleuse manière de se rapprocher de ces étrangers […] ». Après avoir interrogé son paternel et épluché les archives, l’intuition de Salim Haouach se confirme : cet épisode inédit et surprenant de la vie de son père sera le point de départ de son nouveau spectacle.

Il s’allie alors à Mohamed Allouchi pour mettre en scène Ma Andi Mangoul: « Ça signifie ‘Je n’ai rien à dire’ en arabe. On peut l’entendre à la fois comme ‘Impeccable’ et ‘Rien à déclarer’.»

Directeur artistique du collectif molenbeekois Ras-El-Hanout, acteur et chroniqueur, Salim Haouach visite le passé de son père pour interroger le présent.

À votre avis, Salim Haouach, pourquoi votre père ne vous a-t-il jamais raconté cette histoire ?

SALIM HAOUACH : Je pense qu’il y a beaucoup de

pudeur chez nos aînés qui ont vécu beaucoup de choses, et pas toujours des choses faciles. Le mieux serait de le lui demander.

[Nous appelons Ahmed Haouach, en séjour au Maroc, via WhatsApp.] Monsieur Haouach, pourquoi n’avez-vous jamais raconté cette histoire à votre fils ?

AHMED HAOUACH : Il était petit à l’époque. Je n’ai pas pensé à lui en parler. Quand j’ai fini par le faire, il s’est mis à me poser beaucoup de questions et je me suis dit : qu’est-ce qu’il prépare ! J’ai accepté de participer au spectacle pour faire plaisir à mon fils. Et puis, pour moi, c’était l’occasion de me rappeler cette expérience unique dont je garde un merveilleux souvenir. Ça a été un moment très important dans ma vie.

AHMED HAOUACH : En tant que professeur d’arabe, je relevais de l’ambassade du Maroc. Après des négociations entre l’état-major belge et l’ambassade pour mettre au point un programme de cours d’arabe, le choix s’est porté sur moi. L’idée de l’état-major était de faciliter les contacts avec les populations arabophones à Bruxelles. Au bout de six mois de cours, les gendarmes, inscrits sur base volontaire, maîtrisaient plus de 1 200 mots, c’était vraiment une réussite. Si bien que nous sommes passés du dialecte à la langue arabe à proprement parler, c’est-à-dire l’écrit.

BRUZZ | INTERVIEW

Comment vous êtes-vous retrouvé à donner cours à la gendarmerie belge ?

Pourquoi le programme, qui semblait porter ses fruits, n’a-t-il pas été poursuivi ?

AHMED HAOUACH : Mon fils Salim a parcouru les rapports de l’état-major et a découvert que le programme était appelé à se prolonger sous la forme d’un an d’apprentissage au Maroc.

Malheureusement, le gouvernement est tombé et le programme s’est arrêté après un an et demi.

Ma Andi Mangoul (Je n’ai rien à dire), le titre de la pièce choisi par votre fils Salim, s’inspire d’une anecdote qui vous tient à cœur.

▼

AHMED HAOUACH : Dans le groupe, il y avait une personnalité difficile. Je sentais qu’il avait un peu d’animosité envers les étrangers et plus spécifiquement les Marocains. J’ai été très patient avec lui et à la fin de l’année scolaire, nous étions dans un restaurant en train de manger du couscous et il m’a dit : « Monsieur Haouach, on se croyait les maîtres du monde mais vous nous avez appris qu’on n’était rien ». Cela m’a beaucoup marqué.

Pendant l’été, nous sommes partis avec le groupe au Maroc et en revenant, sur le tarmac de l’aéroport de Melsbroek, il a déclaré à la presse belge (et même écrit) en arabe: « Je n’ai rien à dire ». En ajoutant : « Au Maroc, on est reçu comme des princes. » 33

▼

SALIM HAOUACH A TOUT À DÉCLARER

C’est une très belle histoire [Nous raccrochons avec Ahmed Haouach]. Salim Haouach, pensez-vous qu’il y a encore beaucoup de récits comme celui-ci qui ne sont pas en train d’être racontés au théâtre, au cinéma ou dans les livres ?

SALIM HAOUACH : Oui et c’est l’urgence qui m’a porté. C’est une parole qui peut être rapportée aujourd’hui mais pour combien de temps ? Après discussion avec le metteur en scène Mohamed Allouchi, on a voulu inviter mon père sur scène.

Finalement un souci de santé nous a mis des bâtons dans les roues mais mon père reste présent dans le spectacle grâce aux outils technologiques.

Salim Haouach et Mohamed Allouchi, dans le spectacle, vous ne vous contentez pas de remonter le temps, vous teniez à ce que les relations actuelles entre la police et les minorités à Bruxelles soient abordées également.

BRUZZ

| INTERVIEW

MOHAMED ALLOUCHI: Ce sont deux époques

différentes avec un débat sur les violences policières qui s’est mondialisé et accéléré avec des drames comme la mort de George Floyd et d’Adil ici à Bruxelles. Aussi, on a le discours du père de Salim qui diffère de celui de son fils. C’était intéressant de faire s’exprimer ces deux générations et de jouer sur les points de vue.

HAOUACH : Mon père et moi avons aussi un rapport à la Belgique qui est différent. Quand j’étais ado, mon père disait: « C’est leur pays, ce sont leurs règles et on ne les conteste pas ». Le rapport à la police n’était pas le même non plus, nos parents nous disaient d’obtempérer et de ne pas hausser le ton. Moi je suis dans un autre rapport à la Belgique. Comme je considère que c’est mon pays, je le conteste. Le fait de remettre en question est un signe d’intégration, justement.

Dans Ma Andi Mangoul, Salim Haouach (à droite) entreprend de raconter lui-même un épisode assez inédit de la vie de son père (au milieu) avec l’aide virtuelle de l’intéressé.

La mise en scène est signée Mohamed Allouchi (à gauche).

réagissent en conséquence.

HAOUACH : Si on demande aujourd’hui aux habitant.e.s des quartiers de Bruxelles s’ils pensent que la police est là pour les protéger, je ne suis pas sûr que beaucoup de personnes en soient persuadées. Parce que la police dans ces zones-là a vraiment une configuration coloniale.

Elle est déconnectée du terrain et a des comportements de cow-boys. Du coup, elle n’est pas considérée comme légitime.

Qu’en est-il du regard que la police de Bruxelles porte aujourd’hui sur les populations d’origine maghrébine ?

Le confinement a agi comme un révélateur de ces rapports.

HAOUACH : Il faut savoir qu’aujourd’hui, la plupart

HAOUACH : Dans les quartiers populaires, on voyait

des policiers qui travaillent à Bruxelles ne viennent pas de Bruxelles. Ils viennent du fin fond de la Wallonie ou du fin fond de la Flandre. Ce sont des jeunes recrues qui arrivent à Molenbeek vachement sur la défensive.

ALLOUCHI: Comme ils n’ont pas les codes de Bruxelles, ils ne savent pas, par exemple, que lorsqu’il y a une intervention policière, c’est normal que tout le voisinage vienne voir ce qu’il se passe. Eux s’imaginent que c’est une émeute et

des gens être contrôlés 3 à 4 fois par jour. C’est là où, par exemple, le discours de mon père et le mien diffèrent. Mon père va dire que ça n’est pas normal que le policier tutoie la personne appréhendée et lui manque de respect. Ce à quoi je réponds : ça n’est pas normal que cette personne soit contrôlée. Y a-t-il une vraie raison de la contrôler ?

Comment ces deux regards sur les agissements de

« La police a vraiment une configuration coloniale dans les quartiers de Bruxelles » SALIM HAOUACH

la police sont-ils travaillés dans la mise en scène du spectacle ?

HAOUACH : La première partie du spectacle raconte

l’expérience de mon père en 1987. Ensuite, il est question de mon expérience à moi, 33 ans plus tard. Il se trouve que j’ai moi-même été contacté par le service de prévention à Bruxelles pour participer à un projet pilote pour faire découvrir Molenbeek à deux jeunes recrues qui ne connaissent pas la commune autrement que par les médias. J’ai beaucoup hésité. Le projet ne s’est pas concrétisé mais cette anecdote me permet de faire un bond dans le présent.

Dans les années quatre-vingt, l’apprentissage de la langue arabe était visiblement perçu comme une solution à l’apaisement des tensions entre les populations d’origine étrangère et la police.

Aujourd’hui, le service de prévention envisageait une « visite guidée » de Molenbeek. Quelles seraient vos solutions à vous ?

HAOUACH : J’ai du mal à imaginer une solution

dans le cadre actuel du fonctionnement de la police. Des très chouettes personnes qui entrent dans la police sont prises dans un système auquel elles ne peuvent échapper. Les améliorations sont possibles à partir du moment où la justice recadre la police en cas de dérapage et à partir du moment où la population peut avoir confiance en la justice.

Avec le nouveau système de caméras embarquées, où les policiers pourront choisir quand ils commencent et arrêtent de filmer, la situation n’est pas près de s’améliorer.

La philosophie du collectif Ras El Hanout, dont vous êtes le directeur artistique Salim Haouach, 34

veut que ce soient les personnes concernées par ces récits qui prennent la parole pour elles-mêmes et deviennent les « acteur.ice.s » de la création artistique.

HAOUACH : Pour créer ce spectacle, comme beaucoup d’autres, nous avons organisé des ateliers participatifs et les gens sont venus témoigner d’expériences avec la police qui étaient parfois impensables et pourtant vraies. Nous avons aussi contacté des anciens policiers et des avocat.e.s. Depuis le départ, la philosophie de Ras El Hanout est de prendre la parole en tant que sujet et non pas en tant qu’objet. Dans notre première pièce Fruit Étrange(r), on racontait nos histoires de racisme et de discrimination. Dans la pièce, une femme expliquait, par exemple, qu’elle hésitait à enlever son voile tellement c’était dur d’évoluer dans la société. Le spectacle a eu une très grande résonance auprès du public.

Que peut le théâtre pour changer les mentalités ?

HAOUACH : On n’a pas l’ambition que tout le monde comprenne. Le théâtre permet de se mettre dans la peau de l’autre et d’être confronté à ses difficultés. C’est surtout du côté des participants que l’on observe un vrai effet transformateur par le théâtre, parce qu’ils et elles viennent y déposer quelque chose, raconter une histoire qu’ils et elles avaient sur le cœur. La question du futur de ces participants se pose aussi. On a, par exemple, une comédienne extrêmement talentueuse qui a très peur de ne pas être admise en école de théâtre à cause de son foulard. Il y a beaucoup de trajectoires artistiques qui sont affectées par des résistances fortes.

L’espoir se dessine-t-il à l’horizon ? Ras El Hanout semble acquérir une reconnaissance de la part des institutions culturelles. Vous êtes nominés pour des prix comme le Roel Verniers en Flandres et programmés au KVS et à Bozar.

HAOUACH : C’est vrai qu’on a une très bonne

relation avec le KVS et qu’on va jouer dans beaucoup de lieux flamands à Bruxelles comme le Zinnema, le Bronks et De Kriekelaar. Culturellement, je sens que côté flamand, on est plus en demande de quelque chose de différent. Côté francophone, on est plus conservateur et il y a une méfiance de l’inconnu. On a même entendu dire une fois dans un cabinet ministériel que nous étions financés par le Qatar (rires) ! Et puis même quand nous sommes programmés, nous ne sommes pas dupes de notre instrumentalisation.

Il existe un réel tokenism (quota ethnique, NDLR), nous savons que, quelques fois, nous sommes programmés parce que nous sommes arabes car les lieux culturels doivent montrer patte blanche sur la diversité. Bien sûr, nous cherchons à faire avancer notre projet, mais celui-ci reste basé sur notre indépendance.

ALLOUCHI: Une femme voilée qui monte sur scène sera vue comme une femme voilée avant d’être une actrice. C’est la même chose pour Salim.

Dans beaucoup de lieux, on a invité un arabe, avant d’inviter un artiste. On a conscience qu’il

« C’était l’occasion de me rappeler cette expérience unique dont je garde un merveilleux souvenir » AHMED HAOUACH

existe tout un business qui fonctionne autour des quartiers précarisés. Que ce soit au niveau politique, culturel ou des associations.

HAOUACH : Souvent les gens s’imaginent que nos pièces traitent surtout de l’islam car ce sont ces pièces qui attirent le spotlight médiatique. Mais c’est faux, bien sûr qu’on aborde l’islam mais la diversité de nos sujets est énorme. On a des projets scolaires sur la consommation ou sur la liberté, ... On a un groupe en ce moment au Sénégal en train de parler de la culture Peule. On a un slam opéra. On est partis avec 20 jeunes au festival d’Avignon avec l’asbl Interpôle. Et on va démarrer un projet sur l’ancienne Schoule (petite synagogue) de Molenbeek.

Comment fait-on pour conserver cette indépendance qui vous est si chère ? En ayant son propre lieu ?

HAOUACH : C’était crucial. Au bout de cinq ans à tourner dans les salles, on a compris que la garantie de notre existence, c’était d’avoir notre propre lieu. On était en résidence dans un centre culturel et on nous a demandé de le quitter pour une raison bancale. Nous avons été temporairement accueillis par le centre El-Hikma La Sagesse à Forest qui nous a beaucoup inspirés. On s’est dit, on va faire comme eux, on va se lancer dans un crowdfunding. C’est ainsi que nous avons acheté notre propre bâtiment et fondé L’Épicerie.

Juste avant le confinement, Ras El Hanout fêtait ses 10 ans. Comment envisagez-vous le projet dans 10 ans ?

HAOUACH : Je l’imagine très fidèle à ce qu’on est aujourd’hui. Je l’imagine plus ambitieux mais pas beaucoup plus afin de conserver le côté familial.

Le but serait d’être un peu plus confortable afin de se laisser le temps d’explorer et faire maturer des idées. Nous avons été très novateurs il y a 10 ans, le sera-t-on encore dans 10 ans ? C’est tout l’enjeu. Ça nécessite de rester fidèles aux fondamentaux tout en gardant l’esprit ouvert. J’ai laissé de côté une longue et belle carrière chez Vanden Borre pour me consacrer à Ras El Hanout.

Ce qu’on fait, on le fait parce qu’on y croit.

RAS EL HANOUT : MA ANDI MANGOUL 21/9, Bozar, 8 > 10/10, Zinnema & 15 > 17/10, L’Épicerie, www.ras-el-hanout.be

SALIM HAOUACH HEEFT ALLES AAN TE GEVEN Ontelbare Brusselse verhalen zijn nog niet verteld. Dit verhaal was klaar om gedeeld te worden. In Ma Andi Magoul keert Salim Haouch, acteur en artistiek leider van de vzw Ras El Hanout, samen met regisseur Mohamed Allouchi terug naar het jaar 1987, toen zijn vader Arabische les gaf aan gendarmes. In het (virtuele) gezelschap van deze laatste, onderzoeken ze de huidige relaties tussen de politie en minderheidsgroepen. Vader Haouach: “Het is een gelegenheid om terug te denken aan die ervaring, waaraan ik heel goede herinneringen heb.” “Mijn vader en ik hebben een heel verschillende relatie met België,” zegt zijn zoon. “Toen ik jong was, zei mijn vader: ‘Het is hun land, het zijn hun regels, en wij gaan daar niet mee in discussie.’ De relatie met de politie was ook niet dezelfde.

Onze ouders drongen erop aan dat we gehoorzaamden en onze stem nooit verhieven. Ik heb een andere relatie met België. Aangezien ik het zie als mijn land, mag ik protesteren.

Meer nog: het feit dat je dingen in vraag stelt, is een teken van integratie.”

NL

SALIM HAOUACH HAS EVERYTHING TO DECLARE Countless Brussels stories have yet to be told and this one was ready to be shared. In Ma Andi Magoul, Salim Haouch, actor and artistic director of the non-profit association Ras El Hanout, returns together with director Mohamed Allouchi to the year 1987, when his father gave Arabic lessons to gendarmes. In the latter’s (virtual) company, they investigate the current relations between the police and minority groups. Father Haouach: “It is an occasion to remember that unique experience, of which I have fond memories.” “My father and I have a very different relationship with Belgium,” says his son. “When I was young, my father said, ‘It’s their country, it’s their rules, and we’re not going to argue with them.’ Our parents insisted that we obey and never raised our voices. I have a different relationship with Belgium. As I see it as my country, I can protest and, in fact, questioning things is a sign of integration.”

EN

BruxellesVies Storyboard STEVE MICHIELS

Viva Ursula?

Every three weeks, another Brussels-based creative shares their view of the world. JAOUAD ALLOUL shines and sparkles at the crossroads of music, theatre, poetry, fashion and more.

Facebook: @jaouadofficial & Instagram: @jaouadofficial_

EN/ “I will not rest when it comes to

Koning Auto ruimt zondag weer baan voor Vorst Velo. Al zullen er altijd inventieve snoodaards zijn die door de mazen van het net proberen te glippen.

AUTOLOZE ZONDAG 19/9, weekvandemobiliteit.brussels 36

building a Union of equality.” That is how the European Commission’s President Ursula von der Leyen began her State of the European Union address already a year ago. She spoke these words in the heart of Europe, Brussels. For myself and many others in the capital of Europe, one of the reasons why I love this city more and more every day.

It is here in Brussels that the world comes together, where concepts such as freedom and equality are celebrated. This is once again evident when it comes to LGBTQI+ rights. Von der Leyen made it clear to Poland that LGBT-free zones have no place in the European Union. A beautiful gesture and a powerful statement, but also part of the kind of political theatre in which the playwright has a tremendous love of drama. I personally don’t know Ursula very well at all and opinions on her are divided, but she is clearly pro-LGBTQI+ rights. Is that sincere or about tactics?

The European Union is watching Hungary and Poland with suspicion, because they are showing their true colours. Along the lines of: “We’re not against it, but it doesn’t have to be shoved in our faces constantly either.”

Thus, these member states “approve” legislation that makes life difficult for

many LGBTQI+ individuals. Then you can question the words that are now coming out of Brussels: “What’s happening there can’t, mustn’t and shouldn’t be done.” Strong words, but what is really being done?

So you end up in a situation where there are a lot of threats and plenty of theatrics being played out, but the lives of the many LGBTQI+ individuals in those countries are not improving.

An outward show with monologues that would make the best theatre maker fall over backwards. Politics is theatre, but what are the politicians if “All the world’s a stage, and all the men and women merely players”?

These are the people who put LGBTQI+ rights on top in their statements, but at the same time manage to question the right to flee and get asylum. LGBTQI+ rights are still very young, barely a little over 50 years old. We too have had to flee, have been persecuted, spat at and murdered. Even the police were plenty guilty of that, the same institution that now cheerfully joins in on the Pride, the grand celebration of the LGBTQI+ community.

That is a good evolution according to many, although I have my doubts about it. Just as I doubt whether I should celebrate Ursula for standing up for my LGBTQI+ family or at least keep a close eye on her. What’s going to happen now, Ursula? What’s the deal? Censoring Poland and Hungary in front of the cameras is one thing, but what about sanctions against countries that base campaigns on homophobia and transphobia? What with the heart of Europe itself, where I was recently harassed by two men for making out with a man. Let us sweep in front of our own door so we can be an example to countries like Hungary and Poland. Now it is too often limited to outward show, and I’m getting too old for big promises. I want results, Ursula, now!

Reread the entire series?

BRUZZ.be/bruxellesvies

You may also like

‘Met mijn energie en fantasie wil ik mensen laten dromen’ NL

Was zangeres en componiste Laryssa Kim vroeger vaak alleen vergezeld door haar loop station en effectpedalen op het podium, dan neemt ze met haar Oneironauten nu ook livemuzikanten mee op reis in haar dromen.

— TOM PEETERS

Wij merkten de artieste van Italiaans-Congolese komaf voor het eerst op toen ze een beklijvende, soundscape-achtige versie van Billie Holiday’s ‘Strange fruit’ zong op de We Orchestrate Words-concerten van het Brussels Jazz Orchestra in de KVS. Dat is inmiddels bijna vijf jaar geleden. Ondertussen behaalde Laryssa Kim haar masterdiploma in de compositie van akoesmatische muziek aan het conservatorium van Bergen (2018) en bracht ze met Lov’em all een eerste solo-ep uit (2019). Maar ze wist zich vooral in te werken in de Brusselse theateren experimentele muziekscene.

Tijdens de pandemie werd ze onder de hoede genomen door de Botanique, waar een livestream vorig jaar een opstapje betekende naar dit groepsproject. Maar er waren ook residenties in Volta en De Vooruit.

“Dat gaf ademruimte, om aan mijn

eigen muziek en de synergie met mijn nieuwe bandleden te werken.”

“Oneironaut combineert twee Griekse woorden: oneiros, ‘droom’, en nautes, ‘zeiler’,” verklaart de zangeres, die zegt dat dromen altijd een belangrijk onderdeel zijn geweest van haar creatieve proces.

“Ik heb een fascinatie voor lucide dromen en buitenlichamelijke ervaringen, en ‘oneironauten’ reizen door hun dromen.” Dat levert een trip op waarin pop, electro en experiment elkaar afwisselen. Sprookjesachtige soundscapes transformeren in echte songs om vervolgens weer uit te deinen. Medereizigers vond Kim in de Zwitserse toetsenist Camille-Alban Spreng, de Franse drummer Théo Lanau en de Italiaanse bassist Nicola Lancerotti, die naast hun jazzverleden ook een voorliefde voor elektronische effecten én Brussel delen.

EXTRA VIERGE De eerste 26 jaar van haar leven bracht Kim door in Rome, waar ze talen studeerde. In 2008 ging het naar Amsterdam, waar ze bij een theater/danscollectief belandde en voor elektronica viel. Bij haar verhuis in 2013 naar Brussel kwam die

veelzijdigheid van pas. Zingen doet ze in het Italiaans, het Engels en het Frans. Muziek werd een passie op haar twaalfde. “Tijdens een autovakantie naar Firenze kreeg ik Burnin’ van Bob Marley cadeau, op cassette! Ik raakte gehypnotiseerd door de ritmes, die aanstekelijk én ontroerend waren.” Na reggae ging het muzikaal vele richtingen uit.

Recent maakte ze soundscapes voor voorstellingen van Salim Haouach en Helena Dietrich en voor Roland Gunsts Spirit capital (met de Brusselse danstweeling Les Mybalés). Volgend jaar staat ze op het podium van Fire will become ashes but not now, de nieuwe KVS-productie van Pitcho Womba Konga, en verschijnt er vers solowerk. “De discipline maakt niet uit. Of ik nu iets uitbeeld, zeg of zing, met mijn energie en fantasie wil ik mensen laten dromen. Een goede voorstelling is als een goede maaltijd. Als je die met liefde en − mijn Italiaanse roots! − veel extra vierge olijfolie bereid hebt, wil je ook dat er iemand ‘mmh’ zegt.”

BRUZZ | PORTRET

© PAULINE COLLEU

LARYSSA KIM

LARYSSA KIM’S ONEIRONAUTS 18/9, 20.00, Botanique, www.botanique.be 16/10, 20.00, Volta, volta.brussels 37

Culture. Music

MUNTPUNT ZET ZIJN CD-COLLECTIE IN DE ETALAGE: SLIM BEKEKEN OF DOMME ZET?

B R U Z Z | A N A LY S E

Waarom de cd (nog) niet de risee is NL

Muntpunt kegelt de cd uit zijn aanbod van leenvoorwerpen, maar betekent dat ook het einde van de muziekdrager an sich? “Eigenlijk is het absurd dat de cd in het verdomhoekje zit.”

— TOM ZONDERMAN, FOTO’S HELEEN RODIERS

40

STREAMEN IS HET NIEUWE LENEN Het nekschot voor de cd als leenvoorwerp is er nog niet helemaal. Een deel van de collectie, die met het magazijn erbij 60.000 stuks telt, gaat for the time being naar andere bibliotheken. De rest wordt verkocht tegen één euro per stuk. Als je er vijf koopt, krijg je er één gratis. “Mij zal je daar niet zien,” zegt Marc Didden, liefhebber van grote en kleine muziekjes, op vinyl, maar ook op cd. “De aanblik van die begrafenis zal me droevig stemmen. Al juich ik toe dat sommige mensen door die spotprijzen misschien wat muziek zullen kopen die ze (nog) niet kennen.”

De Brusselse filmmaker en schrijver vindt het jammer dat zo’n massa fysiek en tastbaar cultureel erfgoed onbereikbaar zal zijn voor de komende generaties. “Ik geloof niet in een erfgoed dat alleen uit streams en virtuele albums bestaat. Ik denk dat mensen dan alleen gaan verzamelen wat ze kennen. Net zoals mensen nu met hun gsm duizenden foto’s nemen die nooit iemand zal zien.”

Die foto’s worden niet vaak meer samengebald tot één geheel, laat staan afgedrukt. Net zoals veel mensen in de gestreamde wereld geen tastbare vertegenwoordiging meer hebben van de muziek waar ze naar luisteren. “Zo’n fysieke reeks cd’s of lp’s die je thuis in de kast hebt staan, vormt een stuk van je persoonlijkheid,” vindt Didden. “Een geschiedenis van je eigen

“95 procent van onze cd-collectie bleef in de rekken staan. Dat is een hoog cijfer” EVA DREES Muntpunt

“Ik geloof niet in een erfgoed dat alleen uit streams en virtuele albums bestaat” MARC DIDDEN filmmaker en schrijver

sinds corona ga ik er weer naartoe voor dvd’s.

Die sensatie van in die bakken rommelen en blij zijn met je vondst, was ik helemaal vergeten. Het gevoel dat je met cadeautjes naar huis gaat.”

DE CD SPEELT NOG MEE Dat de bibliotheek haar collectie van de hand doet, is natuurlijk het gevolg van een grotere evolutie: terwijl vinyl almaar aan populariteit blijft winnen, is de cd al geruime tijd de risee. Of zo lijkt het toch. Bespoedigd door corona gingen Belgen, nooit de snelste leerling van de digitale klas, alsnog volop streamen. De muziekindustrie haalde zijn omzet in 2020 voor 80 procent uit streams en (een stevig dalend aantal) downloads, voor de overige 20 procent zorgden vinyl, cd’s en in heel geringe mate cassettes. Die tendens zet zich voort. De vinylverkoop zal dit jaar, net als in Nederland en de VS al het geval is, ook bij ons die van de cd’s voorzichtig overstijgen.

“Corona heeft de fysieke verkoop uiteraard flink naar beneden geduwd,” zegt Olivier Vandeputte van de Belgian Entertainment Association. De sluiting van de niet-essentiële winkels tijdens de lockdowns deed de verkoop van cd’s en vinyls in 2020 met 37 procent dalen.

Als je de cijfers afzonderlijk bekijkt, daalde de cd-verkoop met maar liefst 45 procent, vinyl met 17. Streaming zorgde ervoor dat de groei van de voorbije jaren niet in een daling werd omgezet.

“Toch blijft het aandeel van de cd aanzienlijk,” benadrukt Vandeputte. “België heeft nog geen volledig ontwikkelde streamingmarkt.

Daarom mag je de cd als muziekdrager nog niet afschrijven.” Een oudere generatie, het gebruiksgemak en de geluidskwaliteit spelen daarin mee, zegt Vandeputte. “Streamingservices als Spotify of Apple proberen daar wel aan tegemoet te komen door premium audiokwaliteit aan te bieden. Maar daar heb je wel breedbandinternet voor nodig.”

Ook voor Dédé van de Brusselse platenwinkel Caroline Music is de cd nog niet uitgerangeerd.

“Cd’s nemen nog 30 procent in van onze verkoop. Dat is niet niks. Dat heeft ook te maken met het feit dat wij kleine labels verdelen die je nergens anders vindt.” Terwijl boekenwinkels wel als essentieel werden beschouwd, moesten platenwinkels tijdens de pandemie hun deuren sluiten. Dat zorgde voor een dip, maar uiteindelijk draaide Caroline Music wel een normaal jaar, zegt Dédé. “Tussen de lockdowns door hebben mensen meer aan muziek uitgegeven, geld dat ze hadden uitgespaard omdat ze niet naar een concert of op restaurant konden. Vandaag verkopen we zelfs meer dan voor corona.”

Jasper Wentzel onderstreept ook het belang van cd’s voor platenfirma’s. “Voor ons is de cd even belangrijk als vinyl. De verkoop daalt, maar in sommige genres gaan er toch nog evenveel cd’s buiten als lp’s. Klassiekemuziekliefhebbers hebben heel lang vastgehouden aan de cd.

Metalfans ook.” Elektronische muziek en rap worden dan weer vooral gestreamd. De Brussel-

B R U Z Z | A N A LY S E

leven. Van alle cd’s die ik heb, weet ik waarom ik ze kocht of van wie ik ze ooit heb gekregen.

Slechte staan er niet bij. Die heb ik allang weggegeven. Of nooit gekocht.”

In zekere zin is streamen het nieuwe ontlenen, als je tenminste voor je streams betaalt, alleen is de bib vervangen door een gigantische server: je ‘gebruikt’ de muziek even zonder haar te bezitten. “Streamen is nu zo gebruiksvriendelijk dat je het niet echt meer nodig hebt om naar de bib te gaan,” beaamt Jasper Wentzel, labelmanager bij platenfirma Pias en groot muziekliefhebber. Vroeger bezocht hij de bibliotheken van Halle, Brussel en Gent om zoveel mogelijk uit te lenen, maar dat deed hij de afgelopen twintig jaar niet meer. “Maar

▼

E

lk jaar verkoopt Muntpunt op Autoloze Zondag een deel van zijn verzameling.

Boeken, dvd’s en cd’s zoeken voor een prikje een koper. Deze keer zet de Brusselse bibliotheek haar uitlaatklep extra ver open: de volledige cd-collectie gaat in het uitstalraam, goed voor 25.000 stuks. Wat meteen het einde betekent van de cd als leenvoorwerp in de bibliotheek.

“Het aantal uitleningen is de voorbije jaren flink gedaald,” zegt Eva Drees van Muntpunt.

“Vandaag blijft 95 procent van onze cd-collectie in de rekken staan.” Dat is veel. De cd die het voorbije jaar het vaakst de balie van de bib passeerde, was... Ghosteen van Nick Cave. Acht keer vond het plastic schijfje een tijdelijk verblijf in iemands leven. Dat is, zacht uitgedrukt, niet spectaculair. Billie Eilish en Angèle doen het met respectievelijk When we all fall asleep, where do we go? en Brol la suite met één uitleenbeurt minder. Duiken nog op in de top tien van meest meegenomen cd’s: Michael Kiwanuka, Max Richter en de soundtrack van Joker.

“We zijn met onze beslissing niet over één nacht ijs gegaan,” legt Drees uit. “We hebben ook een bevraging gedaan bij onze gebruikers. Er is nog weinig interesse. Mensen zijn overgeschakeld op streamen, of kopen vinyl. Vaak hebben ze zelfs geen cd-speler meer.” De bib wil ook plaats ruimen en nieuwe wegen inslaan, zegt Drees, onder meer met doe- en maakplekken, die inzetten op het aanleren en ontwikkelen van allerlei vaardigheden.

41

▼

MUNTPUNT ZET ZIJN CD-COLLECTIE IN DE ETALAGE: SLIM BEKEKEN OF DOMME ZET?

se hiphopscene floreert, vaak zelfs zonder dat de rappers fysieke releases uitbrengen. Dat heeft met haar jonge publiek te maken, dat massaal via digitale weg luistert. Daarom ook duikt iemand als Zwangere Guy, die zijn muziek wel op vinyl én cd uitbrengt, niet op in de top tien van meest uitgeleende cd’s bij Muntpunt.

B R U Z Z | A N A LY S E

MINDFUL

“Mijn cd-collectie staat prominent in de living. Ze is een deel van mijn identiteit” GERTJAN VAN HELLEMONT frontman van Douglas Firs

42

Millennials mogen de compact disc dan niet of nauwelijks koesteren, het formaat heeft ook voordelen. “Ik vind de cd een perfect medium om muziek te bewaren en af te spelen,” zegt Gertjan Van Hellemont, de naar Gent uitgeweken Meisenaar die met zijn band Douglas Firs net een nieuw album uit heeft, op vinyl en cd. “Handig in de auto, niet te groot, klinkt beter dan streamen via bluetooth. En de beleving is leuk: je kiest echt een plaat uit, zet ze op, blijft drie kwartier in die wereld hangen en dan wordt het ook weer gezellig stil, beter dan die eindeloze playlists die nooit stoppen.”

Van Hellemont bejubelt net als Wentzel de geluidskwaliteit van de cd. “Je moet al over een goeie naald en een prima geluidsinstallatie beschikken om die met vinyl te evenaren,” zegt Wentzel. “Als een album tijdens het maken al gemasterd is met vinyl als eerste doel, klinkt vinyl beter,” legt Van Hellemont uit. “Maar bijna alle bands werken tegenwoordig richting afgewerkte tracks op een computer, en dan geeft de cd rationeel gezien dus de meest eerlijke weergave van hoe het is opgenomen. Vinyl kan wel een warmte toevoegen die iets extra’s geeft.”

De cd is ook slijtvaster, geeft Wentzel aan. “De productie is bovendien sneller en goedkoper. En je kan een album dat één lange trip is in één ruk uit luisteren, zonder het schijfje te moeten omdraaien. Zie je, eigenlijk is het absurd dat de

cd in het verdomhoekje zit.” (Lacht) Vanwaar komt die verwenste status van dat blinkende stuk plastic dan? “Er is te weinig nagedacht over het design en het grafische aspect van de cd,” denkt Wentzel. “Het is te lang dat geweest: een stuk plastic. Emotioneel heb je er minder mee. Vinyl is meer mindful. Je moet het uitpakken, omdraaien. Dat vinyl nu opleeft, heeft ook te maken met het feit dat mensen het wat beu zijn dat alles zo abstract is, dat alles computer is. En vinyl is daarop een grotere tegenreactie dan de cd, die ligt te dicht bij die ervaring van het streamen.”

“De cd als voorwerp vond ik meteen onnozel en onsexy,” zegt ook Marc Didden, wiens eerste schijfje Brothers in arms van Dire Straits was, in 1985 een van de eerste cd’s die een miljoenenpubliek vonden. “Het is zo klein dat je van de hoesfoto of -illustratie niet écht een indruk kan opdoen. Je kan de teksten of liner notes die erbij horen niet lezen. En als je zo’n doosje één keer laat vallen, is het stuk. Vinyl heeft een geur. En een ziel. En qua vorm is het een object waar hoesfoto’s en liner notes wél waarneembaar zijn.

Ik vind het inmiddels wel vervelend dat je bij een beluistering van een lp na vijftien minuten je gat moet lichten om de B-kant op te zetten.”

CULTOBJECT Vinyl is vandaag hip, maar ooit deden muziekliefhebbers hun lp’s in bulk van de hand en werd de muziekdrager uit de bibliotheek gebannen.

Toen de cd in 1983 op de markt kwam, slokte hij de lp meteen op. Voor vinylplaten was er, op enkele adepten na, enkel plaats in de uitverkoopbakken. Dat tij is sinds de millenniumwende, het hoogtepunt van de cd-verkoop, langzaam gekeerd. Vandaag kunnen de (oude) vinylperserijen in afwachting van nieuwe fabrieken en een tekort aan grondstoffen niet volgen, platenwinkels krijgen minder exemplaren toegestuurd dan ze kunnen verkopen, op de tweedehandsmarkt lopen de prijzen voor het zwarte goud stevig op.

Zelfs in de supermarkt vind je tegenwoordig vinyl, platendraaiers worden net nog niet naar je kop gesmeten.

Zit zo’n rehabilitatie er ook voor de cd in?

Kan de cd ooit nog terugkomen en zo hip en tegelijk nostalgisch worden als de vinylplaat?

Jasper Wentzel denkt van wel. “Alles komt terug.

Dat vinyl nu meer zou verkopen dan cd’s, had echt niemand zien aankomen. Zelfs de cassette, een onhandig medium dat niet hoog scoort qua kwaliteit en snel verslijt, is voor een weliswaar heel klein nichepubliek weer hip. Je ziet die heropleving van de cd nu al voor een stuk gebeuren op de tweedehandsmarkt. De vinylkoorts is zo hoog dat er te zotte prijzen voor betaald worden, terwijl cd’s spotgoedkoop zijn.”

Marc Didden ziet de cd niet meer terugkomen, en denkt dat vooral vinyl zijn cultstatus zal behouden. “Oppervlakkige muziekliefhebbers zullen tevreden zijn met streaming, en daarna

rotten in de hel,” grijnst hij. Didden koopt, net als Wentzel, wel nog cd’s. Ze staan uitgestald in zijn woonkamer, min of meer alfabetisch gerangschikt in de mooie Tomado-rekjes die zijn vrouw ooit eens voor hem kocht. Ook Wentzel houdt zijn collectie bij de hand. “Een deel zit opgeborgen, maar de albums die mij het dierbaarst zijn, heb ik kort bij mij.” Gertjan Van Hellemonts collectie zit op een prominente plek, centraal in de living in een door zijn schoonvader op maat gemaakte kast. “Voor mij is dat deel van mijn identiteit. En het ziet er toch een pak gezelliger uit dan een iPad met een Bose-speaker.”

Maar wat met millennials, de generatie die niet is opgegroeid met cd’s en die door volop te streamen mee het graf heeft gegraven van de cd?

Zal zij de cd ooit als een vintage, cool ding beschouwen? “Het is leuk om een object te hebben,” zegt Ada, de zeventienjarige dochter van een collega die aangeeft dat de cd nog een paar jonge fans heeft. Voor hen is het zelfs een vertragend cultobject. “Je zit meer in de muziek met de teksten en de foto’s erbij. Je luistert beter.

Streamen doe je meer op de achtergrond. En dan is er de prijs: vinyl is gruwelijk duur, cd’s zijn een pak goedkoper. En ik heb geen platenspeler.”

Nee, de cd is nog niet dood, maar zijn polsslag is op zijn minst zwak. “Als platenwinkels beslissen om geen cd’s meer te verkopen, zal de industrie stoppen met ze te fabriceren,” zegt Dédé van Caroline. “Dan kan het al binnen een paar jaar over en out zijn met de cd.” Wie de schijf dan nog koestert, zal zijn slag moeten slaan op de tweedehandsmarkt. Op Autoloze Zondag kan je al alvast kijken hoe dat voelt.

UITVERKOOP: CD’S & BOEKEN 19/9, 10 > 18.00, Muntpunt, www.muntpunt.be

LE CD N’EST PAS MORT !

DEARY ME, NOT THE CD!

Chaque année, la bibliothèque néerlandophone Muntpunt profite du Dimanche sans voiture pour vendre une partie de ses livres, DVDs et CDs, mais cette fois, la bibliothèque fait fort: toute la collection de CDs sera mise en vente, soit près de 25.000 exemplaires. C’est donc la fin du CD comme objet à emprunter. Il faut bien savoir que 95% de la collection ne sortaient plus du bâtiment. Lors de son apparition dans les années quatre-vingt, le CD avait quasiment éclipsé le disque vinyle. Mais depuis quinze ans, avec l’apparition du streaming et un intérêt renouvelé pour ce même vinyle, le CD est tombé en totale désuétude. Même s’il reste encore beaucoup de fans. Parce que le patrimoine ne peut pas être uniquement virtuel, parce que le CD résiste mieux aux griffes et parce que sa qualité sonore est optimale. Même les millennials ont découvert le CD comme objet culte.

Every year, the Dutch-language library Muntpunt puts part of its collection of books, DVDs and CDs up for sale on Car Free Sunday. This time, the library is opening its doors extra wide: the entire CD collection will be available to buy, some 25,000 items. This means the end of the CD as a lending item. The library does not take this decision lightly: 95 percent of its collection remains on the shelves and is never lent out. This evolution is part of a greater whole. When the CD first appeared in the 1980s, it took over from vinyl completely. But streaming and the renewed interest in vinyl has over the past fifteen years pushed the CD into oblivion. Still, there are plenty of CD adepts. Because heritage cannot be entirely virtual, because the CD is more durable and the sound quality is optimal.

Even millennials are discovering the CD as a cult object.

FR

EN

édouard

louıs & douglas stuart

about changing social class, the power of literature and the consciousness of privilege

patrick radden

keefe zigzagging between crime journalism and literature with one of the world's most acclaimed narrative journalists

passaporta.be

Culture. Jazz

‘Like Sun Ra, I want my music to lift you up’ The Belgian-Ghanaian multi-instrumentalist Esinam Dogbatse transcends continents, space and time with a spiritual and captivating jazz album. She will present Shapes in Twilights of Infinity during Les Nuits.

— NICOLAS ALSTEEN

Esinam Dogbatse started out in traditional music but has progressively turned to other forms of expression. With the album Shapes in Twilights of Infinity, the Brusselsbased flautist now positions herself at the cutting edge of the new jazz scene. Modern, steeped in spirituality, her instrumental approach reveals touches of electronic and psychedelic music, with an insatiable lust for travelling (in time).

Preferably without a map or a compass.

Moving towards a future full of dance, Shapes in Twilights of Infinity releases cosmic rays, groove, and a tonne of good vibrations in pieces that are infused with soul and sounds unearthed at the ends of the world. Drawing on infinite space and unlimited possibilities, Esinam weaves a rich and fascinating piece of work. To be listened to in one go and free from distraction.

In the “Prologue” to your first album, you repeat the words “Nothing is lost, nothing is created, all is transformed.” Is that an environmentalist statement?

ESINAM DOGBATSE: As an artist, I frankly do not have the soul of a militant. That is not my job. I am not an activist for any cause. The words at the start of the album should be understood more as a sort of mantra. It is a leitmotiv directly connected to my method of working.

Because my creative process is one of constant evolution. Before recording the final version of a piece, I go through numerous stages, with mutations at each step. And, in terms of musical inspiration, I remain curious and open to everything. I am inspired by albums I have discovered recently, but also by hidden treasures: songs from different places and pieces that are completely forgotten. All those elements are woven into my compositions. When I say that nothing is lost and everything is transformed, I am also thinking about that way of developing by adding and integrating elements.

Your album is called Shapes in Twilights of Infinity. What does the title refer to?

DOGBATSE: It ties in with the album art. In the image, I am sitting on a bench, surrounded by greenery and a mysterious smokescreen. It’s hard

“I am inspired by albums I have discovered recently, but also by pieces that are completely forgotten” 42

to figure out where I am. In Belgium? Abroad? In the clouds? in a dream? Rather than a place, it is above all about a moment suspended in time. A bit like a sunset. It is something overwhelming, emotionally. In recent months, the sky helped me to get through the lockdown. I would look at the sun, the stars, the moon: all those celestial bodies that are shared by everyone on the planet. It was a way of travelling without leaving Brussels. A way of projecting myself elsewhere, of glimpsing a way out.

That’s what Shapes in Twilights of Infinity means to me: the possibility of a new start.

That mystical quality has parallels with albums made in the past by musicians such as Sun Ra. Were you influenced by his approach?

DOGBATSE: He is certainly an artist who speaks to me. Because there is a spiritual dimension to his work. It offers a way out: the possibility of escaping from a reality that is often too violent and complex. Sun Ra’s music lifts you up and helps you to attain emotional equilibrium. That is something that I also want to convey to my audience.

When listening to your album, it is impossible to identify the origin of the pieces geographically. Do you consciously try to cover your tracks?

DOGBATSE: When I am recording, I let myself be guided by my intuition.

The course charted by my music is totally random. My compositions span history, sometimes combining very different influences, cultures, and traditions. I ask myself a lot of questions about all that. Is it a strength? Is it a sensible method of working or a sure way to lose your audience along the way? When it came to recording the album, I chose the more adventurous option.

Without worrying about pleasing the

© MAËL G. LAGADEC

EN

greatest number of people or even about my chances of being played on the radio. In all honesty, my artistic process is not very strategic. It’s just the expression of my emotions.

Your album also offers an opportunity to discover spoken word by Nadeem Din-Gabisi from London, as well as the South-African singer Sibusile Xaba. Both those guests are virtually unknown in Belgium. How did you come across them?

DOGBATSE: They are people with whom I share human and artistic values. I met Nadeem Din-Gabisi by chance in New York, through mutual friends. He is a film-maker, but also a poet, writer, and member

Esinam Dogbatse Belgian-Ghanaian flautist and multi-instrumentalist.

Becomes fascinated by music at an early age, learns to play piano and the African percussion instrument tama, then focuses on the flute.

BRUZZ | INTERVIEW

Esinam Dogbatse: “My compositions span history, sometimes combining very different influences, cultures, and traditions.”

Collaborates with artists such as Kel Assouf, Marockin’ Brass, Baloji, and Témé Tan. Plays as support act for artists such as Selah Sue and Melanie De Biasio.

Releases her debut EP Esinam in 2018.

Has just released her first full album, Shapes in Twilights of Infinity (W.E.R.F. Records)

chanting. Where do they come from?

of Steam Down, an incredible jazz collective in London. He has also collaborated with the rapper Sampa the Great. When I went to Ghana to film the video for the track “New Dawn”, I immediately thought of him for a collaboration. I met Sibusile Xaba in Brussels. Between two dates of his European tour, he was singing solo in a bar in the city centre. I loved his voice straight away. After his concert, we talked for a long time. By the time we said goodbye, we were considering the possibility of a collaboration. That is how “Flowing River” came about.

DOGBATSE: I recorded them during a trip to Ghana. I opened the window in my room and heard these voices rising in the distance. I quickly threw my recording equipment in my bag to capture the moment. It is a typical early-morning prayer in Accra, the capital of the country.

Part of my family lives there… I haven’t seen them for almost two years. So, that recording has particular significance. It is a link, a way of crossing the distance to reconnect with my African roots.

The track “Morning Memories” also features some samples of religious

ESINAM 17/9, 20.00, Botanique, www.botanique.be

JAZZTRIP DOOR DE KOSMOS

TRIP JAZZ À TRAVERS LE COSMOS

De Belgisch-Ghanese multi-instrumentaliste Esinam Dogbatse reist over continenten, door ruimte en tijd met een plaat vol onweerstaanbare spirituele jazz. Ze komt oorspronkelijk uit een meer traditionele muziekscene, maar beetje bij beetje heeft ze zich andere vormen van expressie eigen gemaakt. Met het album Shapes in twilights of infinity positioneert de fluitiste zich in de voorhoede van de nieuwe jazzscene. Ontdek haar binnenkort live tijdens Les Nuits.

Multi-instrumentiste d’origine belgo-ghanéenne, Esinam Dogbatse traverse les continents, l’espace et le temps avec un disque de jazz spirituel et envoûtant. Partie des musiques traditionnelles, elle a progressivement exploré d’autres formes d’expression. Avec l’album Shapes in Twilights of Infinity, la flûtiste se positionne désormais aux avant-postes de la nouvelle scène jazz. À découvrir en avant-première à l’occasion des Nuits Botanique.

NL

FR

43

Under the skin

QU’EST-CE QUI REMUE L’ÂME ARTISTIQUE DE JOËLLE SAMBI ?

‘Je recherche ce lieu de l’apaisement’

BRUZZ | PORTRAIT

FR

Poétesse, slameuse et activiste, Joëlle Sambi vit des combats innervés par la poésie et par ses multiples appartenances. Elle dompte et elle apaise les mots balancés dans le micro et sur le papier pour briser les normes imposées et pour que les autres ne parlent plus à sa place et à celle de ses sœurs. — GILLES BECHET, PHOTO: SOPHIE SOUKIAS Elle est colère, Joëlle Sambi. Une colère rayonnante, solaire, qui déborde de ses mots et nourrit ses engagements. Si sa colère était un animal, ce serait la panthère. « Forcément parce que je suis congolaise et c’est puissant, rapide et vif.

Mais ce serait aussi le serpent. J’ai extrêmement peur de tout ce qui rampe. La colère incite aussi à la prudence comme devant le serpent.

« La colère n’est pas un feu de paille qui s’allume d’un coup et embrase tout sans réfléchir » La colère n’est pas un feu de paille qui s’allume d’un coup et embrase tout sans réfléchir. » Née à Bruxelles, elle a grandi à Kinshasa où elle a appris le pouvoir des mots par la lecture et par les petits poèmes qu’elle écrivait gamine, pour les réciter devant sa mère et ses tantes.

Femme de mots qui écrit de la poésie comme on pousse un cri de ralliement, elle vient de publier Caillasses, un recueil de poèmes incandescents et jubilatoires.

Femme noire, Belgo-Congolaise, lesbienne, Joëlle Sambi n’a jamais dissocié son écriture de ses engagements. Un engagement qu’elle fait remonter à la ségrégation sociale dans la ville de son enfance. « Quand on grandit à Kinshasa, on a conscience de la violence de classe en fonction du quartier où on habite.

Ceux qui habitent le haut de la ville sont au sec parce que toute l’eau, elle coule vers le bas. » Et sa

44

conscience politique s’est encore aiguisée lors de son retour à Bruxelles. « Je ne dis pas que c’est en faisant mes études que je me suis rendue compte que j’étais noire, mais c’est tout comme. Très vite, j’ai appris à identifier le racisme et les agressions dans les attitudes et les remarques. » Dans les auditoires aussi parce qu’elle a eu la surprise de découvrir que son cours sur

l’Histoire coloniale évoquait largement l’Algérie, sans dire un mot du Congo.

C’est avec la rythmique et les mouvements du slam qu’elle s’est lancée en poésie, avec une écriture qu’elle jette sur sa feuille parce que ça bouillonne en elle. Une écriture viscérale où elle passe souvent du « je » au « nous ». Parce que l’engagement individuel est indissociable de la force du collectif. « J’écris parce que je ne pourrais pas m’en passer. J’écris aussi parce qu’on a besoin de traces. Je suis persuadée que rien ne se fera et que rien ne bougera si ce n’est pas fait ensemble. Au Congo, on dit qu’on ne lave pas son visage avec un seul doigt. On a besoin de tous ses doigts, de ses deux mains. »

BRUXELLES NOUS APPARTIENT Quand cet hiver en pleine pandémie, Passa Porta a demandé à des

auteurs et autrices ce que la notion de courage leur inspirait, Joëlle Sambi a répondu avec Bruxelles, c’est nous, un magnifique texte sur une de ses deux villes de cœur. On y trouve un Bruxelles inclusif qu’habitent « Une horde de volontaires, de brouillons, de désirants qui transforme les cratères en volcan » et où elle nous glisse qu’en argot lingala « en stoemelings » se dit « en kundelupin ». «J’adore Bruxelles pour cette petitesse et cette grandeur, cette arrogance et cette modestie, son absurdité et son swag.

La ligne rouge qui traverse tout mon travail artistique et mon écriture, c’est la recherche de la maison, du lieu de l’apaisement. Je pense que ça va traverser toute ma vie. Je ne me sens jamais autant à la maison qu’à Bruxelles et qu’à Kinshasa. »

LES MOTS À L’ÉCRAN Jamais avare de projet, elle s’est lancée en 2019 dans Pinkshasa Diaspora, un film documentaire sur les vécus de gays, lesbiennes, bi, trans de la diaspora congolaise, un sujet qui était un trou noir dans le cinéma congolais. Cela s’est révélé un travail de longue haleine qu’elle a appris sur le tas, accompagnée par une équipe enthousiaste. « C’est abyssal, l’image c’est un autre langage. J’ai l’habitude de faire parler les mots sur scène. Ici, on est avec

un matériau étrange qui se retrouve sur l’écran. Il y a de la poésie là-dedans, mais il faut arriver à la trouver. » La musique est indissociable de la vie de Joëlle Sambi. À Kinshasa, quand elle a grandi et quand elle y retourne, la musique et les chansons emplissent tous les vides. « C’est pour ça que le slam me parle tellement. Il y a une musique dans les mots, dans la manière dont on va les agencer, dont on va les dire. » Cet été, c’était une autre musique qui rythmait Fusion qu’elle a créé au théâtre des Doms à Avignon, avec la danseuse et chorégraphe Hendrickx Ntela. Un spectacle, parfois dur, autour des violences policières. « Comme elle est chorégraphe, elle a aussi cette oreille attentive à la musique, aux placements du corps sur scène. On s’est bien retrouvées là-dessus. Parfois, il y a de la musique, parfois il n’y en a pas et les mots deviennent la bande-son sur laquelle elle va danser. » Si la colère infuse l’écriture de Joëlle Sambi, son quotidien s’illumine aussi par le rire qu’elle a généreux. « La révolution, elle va se faire en dansant, la caillasse à la main si il le faut, mais en dansant et en riant. » CAILLASSES: LANCEMENT DU RECUEIL 17/10, 19.30, Café Congo, Facebook: @cafecongo.be

“WOEDE IS NIET IETS TIJDELIJKS”

“ANGER IS NOT SOMETHING TEMPORARY”

De dichteres, slamster en activiste Joëlle Sambi voert strijd geïnspireerd door poëzie en door haar meervoudige achtergrond. Ze temt en bedwingt de woorden, spreekt ze uit in de micro en zet ze op papier om gevestigde normen aan te vechten, en opdat niemand nog in haar plaats of in die van haar zusters zou spreken. “De rode draad door wat ik maak en wat ik schrijf, is de zoektocht naar een thuis, een veilige haven. Ik denk dat heel mijn leven erdoor zal worden getekend. Ik voel me nooit ergens zo thuis als in Brussel en Kinshasa.”

The poet, slammer and activist Joëlle Sambi fights her fight inspired by poetry and by her own diverse backgrounds. She tames and subdues the words, speaks them into the microphone and puts them on paper to challenge established norms so that no one would speak in her place or that of her sisters.

“The thread running through what I make and what I write is the search for a home, a safe haven. I think my whole life will be marked by it. I never feel so much at home anywhere as I do in Brussels and Kinshasa.”

NL

EN

BRUZZ | INTERVIEW

Joëlle Sambi Nzeba 1978, naissance à Bruxelles 1983, suit sa famille à Kinshasa 2001, revient en Belgique pour continuer des études de journalisme à l’ULB 2006, publie la nouvelle Religion ya kitendi 2007, publie le roman Le monde est gueule de chèvre 2018, co-écrit le spectacle Congo Eza pour Lézarts Urbains avec Lisette Lombé et le rappeur Badi 2021, est désignée artiste associée au Théâtre National

Une coproduction

BORSALINO Productions présente Borsalino Productions, TF1 Studio, Apollo Films

GÉRARD JUGNOT CAMILLE LOU ARTUS LOUKA MELIAVA

UN FILM PLEIN DE FOLIE La DH

SCÉNARIO, ADAPTATION, DIALOGUES DE LAURENT TURNER ET NICOLAS CUCHE

15/09 IN CINEMAS

BRUZZ Select. Eat & Drink

En peu de temps, le quartier de l’Altitude Cent est devenu un lieu de rendez-vous prisé.

Nouvelle adresse à découvrir sans plus attendre : Lombric.

Épatante maison de ver FR

Du côté de l’Altitude Cent, une petite adresse épate en s’avançant sous le modeste intitulé de « bar de quartier ». Une révélation prouvant que l’on peut toujours se fier à l’humilité. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE LOMBRIC

••••

avenue Everardstraat 15, Vorst/Forest, 0485-35.88.87, Instagram: @lombric_bxl, ma/lu/Mo & do/je/Th > zo/di/Su 17.30 > 1.00

Picpoul, Mangiavino, L’Altitude ou Petite Miette… en peu de temps, le quartier qui borde la somptueuse église Saint-Augustin est devenu un lieu de rendez-vous prisé. Pour cause, les différentes enseignes qui se sont ouvertes cultivent toutes une approche de plaisirs simples en phase avec l’air du temps et accessibles. Dernier établissement en date, Lombric a été imaginé par Sybille Kowalski et Anthony Jaeger, deux Bruxellois issus du monde de la communication reconvertis dans l’Horeca. Leur lieu, baptisé « petit bar de quartier », vaut le détour. Logé

dans ce que l’on suppose être un ancien commerce des années trente, l’intérieur se découvre plutôt épuré. Une sorte de quadrilatère terminé par un comptoir carrelé. La météo étant favorable, on profite de la petite terrasse qui grignote l’avenue Everard. La carte affiche une série, six pour être précis, de petites assiettes que l’on se partage avantageusement. Mis en confiance par un accueil d’une grande douceur, on les commande toutes les six. Ce sont les rillettes de sardines (7 euros) qui ouvrent la marche.

L’adhésion est immédiate :

elles sont ici préparées avec des zestes de citron, ce qui leur confère une fraîcheur intéressante. Ensuite, arrive l’assiette de concombre, feta et pain grillé (8 euros). On l’attend au tournant, imaginant un service minimum. Pas du tout, non seulement la préparation fait valoir des concombres déjà marinés, ce qui évite le déboire de la fadeur, mais en plus le substrat panache yaourt grec et feta émiettée. Du coup, la composition se découvre à la fois aigrelette et onctueuse.

Brillant ! Les radis grillés (8 euros), quant à eux, se dégustent, fanes comprises,

comme des bonbons de légume caramélisés. Dans la foulée, on savoure un « scotch egg » (7 euros), le délice britannique à base d’œuf, de viande hachée et de chapelure.

Bien vu d’avoir convié cette spécialité de pub parmi des mets plutôt axés sur le végétal.

On savoure encore d’excellents beignets de courgettes farcis à la ricotta (12 euros) ; un poulpe (13 euros) servi avec une tomate confite et du yaourt à la crème de sésame ; ainsi que d’une truite fumée (12 euros) intelligemment relevée avec une mousse de panais.

Verdict ? Enthousiasme total pour ces portions traversées de mille et une saveurs sans le moindre déséquilibre. Une carte de vins naturels, de bières locales et de quelques cidres (mention pour le Poiré Perry à 10 euros) ponctuent un endroit auquel on souhaite longue vie.

BRUZZ Select. Cinema

FILM VAN DE WEEK

Zinderend zandepos NL

Met het langverwachte Dune duikt er eindelijk nog eens een duister scifispektakel op waar de gensters vanaf vliegen.

Star wars, maar zanderiger, scherper en serieuzer. — NIELS RUËLL DUNE

••••

US, dir.: Denis Villeneuve, act.: Timothée Chalamet, Rebecca Ferguson, Oscar Isaac

Met Dune zoog de Amerikaan Frank Herbert een van de meest geliefde en best verkochte scifiromans aller tijden uit zijn duim. Uiteraard bracht dat filmmakers op ideeën. De Chileense cultcineast Alejandro Jodorowsky droomde in de jaren 1970 van een krankzinnig klapstuk met visuals van Moebius en HR Giger, muziek van Pink Floyd en Tangerine Dream, en bijrollen voor Salvador Dalí en Orson Welles. Het geld was nog voor de start van de opnames op. David Lynch haalde de finish wel, maar was de eerste om het verknipte eindresultaat een mislukking te noemen. George Lucas liet Herberts plot links liggen, maar pikte tal van ideeën of concepten voor wat zou uitgroeien tot de grootste scifisaga in de film: Star wars.

Een spektakelfilm die Herberts universum niet

Aan monumentale beelden en betoverende woestijnlandschappen geen gebrek in Denis Villeneuves filmadaptatie van Frank Herberts cultklassieker.

plundert maar eert, ontbrak dus nog, en dat wil Denis Villeneuve verhelpen. De Canadese regisseur kreeg het monsterbudget ter beschikking nadat hij zich met de drugsthriller Sicario, de intelligente sciencefiction van Arrival en het monumentale Blade runner 2049 opwierp als een runner-up voor

Christopher Nolan.

In een feodale galaxy (far, far away), denk aan een Game of thrones in space, wordt het nobele Huis Atreides door de machtsbeluste keizer gevraagd om het beheer van de planeet Arrakis over te nemen van het veel minder nobele Huis Harkonnen. Een bloedblad later zoekt de jonge Paul Atreides aansluiting bij de Vrijmans, de oorspronkelijke bewoners die hun gloeiend hete woestijnplaneet delen met reusachtige zandwormen.

Ze moeten niet weten van kolonisatoren die schatrijk worden met het oogsten van het extreem kostbare specie.

NIET STOPPEN! De eerste kwartieren gaan op aan acclimatiseren en vertrouwd raken met het universum en de vele culturen en personages. Vervelend is dat niet, want je weet toch niet waar eerst gekeken. Revelatie Rebecca Ferguson, Oscar Isaac, Zendaya, Josh Brolin, Stellan Skarsgård, Charlotte 48

Rampling, Jason Momoa, een spugende Javier Bardem en leading man Timothée Chalamet schrijden, zweven, vechten in monumentale paleizen, betoverende woestijnlandschappen en ornithopters. Villeneuve en zijn cameraman stellen een totaalervaring voor met een mix van actie en contemplatie, en respect voor de thematische rijkdom (ecologie, extreem kapitalisme, kolonialisme, machtspolitiek, religie).

Elke millimeter van het grote scherm wordt benut en dompelt de toeschouwer onder in de sombere, zandkleurige grandeur. Niet de humorloze gewichtigheid is het grootste nadeel van de blockbuster met de signatuur van een auteur, wel de onafheid. Na 155 minuten is het abrupt gedaan, terwijl er nog zoveel moet gebeuren. Villeneuve kapte het epos in twee delen zonder de garantie te hebben dat het geld voor Dune: part two op tafel wordt gelegd. Het zou zo’n zonde zijn als dat niet gebeurt.

FESTIVAL

MORE FILM

Bienvenue au Japan Film Festival FR

Bruxelles compte beaucoup de festivals du film mais les films japonais sont très peu mis à l’honneur, malgré leur illustre héritage. Le tout nouveau Japan Film Festival Brussels est donc le bienvenu. — NIELS RUËLL

Le festival veut créer une vraie ambiance de festival en organisant une initiation au kendo, une démonstration de kimono, de la musique koto et taiko, un stand manga, une cérémonie du thé et deux expos photos. Mais ce sont bien entendu avant tout les films qui comptent. Le programme est composé de dix avant-premières de films japonais récents et neuf films rares ou inédits un peu plus anciens. Le film d’ouverture The Pass: Last Days of the Samurai est un jidai-geki ou film de samouraï. Jadis, le réalisateur Takashi Koizumi avait travaillé comme assistant pour le film Ran d’Akira Kurosawa, le plus grand des réalisateurs japonais. On espère donc qu’il a été bien

THE PASS: LAST DAYS OF THE SAMURAI

attentif. Son héros reçoit une promotion pour être resté neutre avant la guerre de Boshin, qui a déchiré le Japon en 1868. Finalement, il n’a eu d’autre choix que de prendre part à la lutte.

Dans le film de clôture Tokyo Dragon Chef, deux yakuzas pensionnés ouvrent un restaurant de ramen mais une bande urbaine assoiffée de sang les force à reprendre les armes. Ici, ce n’est pas le synopsis qui attire le plus, plutôt le nom du réalisateur.

Le réalisateur culte Yoshihiro Nishimura est devenu un des favoris du festival fantastique bruxellois BIFFF grâce à des films grotesques et hilarants comme Tokyo Gore Police ou Helldriver. Et dans ce même vivier, on retrouve le réalisa-

teur Hitoshi Matsumoto. Il présente pas moins de trois films au festival, pour un départ tout en joie et en bizarreries, comme avec le film comique, surréaliste et complètement déjanté Symbol.

Mais il n’y a bien entendu pas que des films déjantés. Silence est un classique de 1971 de Masahiro Shinoda et raconte l’histoire de deux jésuites qui essaient de convertir les gens dans le Japon du XVIIe siècle et finissent par se faire cruellement torturer. Ça vous dit quelque chose? Martin Scorsese en a fait un remake il y a cinq ans.

JAPAN FILM FESTIVAL BRUSSELS 17 > 19/9, Espace Lumen, 20 > 24/9 Tour & Taxis, www.jffb.org

1

For Sama •••• UK, SY, dir.: Waad Al-Kateab

NL/ Deze videobrief van een jonge moeder aan haar pasgeboren dochter is hartverscheurend én een van de strafste documentaires over de weerzinwekkende oorlog in Syrië. In 2011 filmt Waad Al-Kateab als studente nog Aleppo’s hoopvolle verzet tegen dictator-president Bashar al-Assad. Niet veel later registreert haar camera de lijken van doodgemartelde protestanten.

De waanzin van de burgeroorlog die uitbreekt, wordt even verlicht door haar liefde voor een dokter die in het rebellengebied een ziekenhuis improviseert. Maar ze verliezen zoveel vrienden en zijn getuige van zoveel gruwel dat ze zich afvraagt of ze er wel goed aan deed een dochter op de wereld te zetten. (NR)

2

L’école de l’impossible ••• BE, dir.: Thierry Michel

FR/ Thierry Michel jouit d’une bonne réputation et il la

doit à ses documentaires sur le Congo, tels que L’Homme qui répare les femmes et Mobutu roi du Zaïre. Mais il s’illustre aussi plus près de chez nous. Cette fois, il brosse le portrait d’une école dans un quartier pauvre de Seraing.

Une école qui essaie d’être une bouée de sauvetage pour un maximum d’élèves en enseignant de façon intrépide, avec discipline et compassion. Certain.e.s élèves saisissent leur dernière chance, d’autres non, d’autres encore n’en ont jamais eu. Il est effrayant de voir le passif de certain.e.s élèves à un si jeune âge. À ne pas rater si vous souhaitez mieux comprendre la région liégeoise (et la Belgique). (NR)

3

Worth •• US, dir.: Sara Colangelo, act.: Michael Keaton, Stanley Tucci, Amy Ryan

EN/ Twenty years after the 9/11 attacks on America,

there is a new drama that tackles the question of how much financial compensation victims or surviving relatives deserve. A Michael Keaton in top form plays Kenneth Feinberg, at the time appointed by the government to put figures on the compensation payments for the Victim Compensation Fund (VCF). But how do you do that? One Charles Wolf leads the opposition to the VCF’s approach and choices. Stanley Tucci portrays him with his usual verve. Too bad that the legal issues drown in excessive attention for the person Feinberg and a somewhat forced happy ending. (NR) 49

BRUZZ Select. Theatre & Dance. Music & Nightlife. Art & Literature

FOCUS PROGRAMME

The Beursschouwburg bursts open EN/ “At the beginning of 2021, we had briefly

started with ‘Are We There Yet?’, but that Focus programme is about endurance and perseverance, and in addition to that, we also found ourselves asking whether, on issues like feminism, racism, or homophobia, we already are where we need to be,” says artistic director Melat Gebeyaw Nigussie. That is why the Beursschouwburg’s programme for the autumn repeats that very question.

Many of the items on the “Are We There Yet?” programme dig into the past and look at genealogy, family structures, and still-working events in history and then develop strategies to move us forward. This starts already this opening weekend, when the performance salt.

by British Selena Thompson can be seen on both Friday and Saturday. “She explores her own roots and analyses how that past impacts her everyday life through the devastating pages of history about the transatlantic slave trade.”

A new Focus always means a new exhibition. Nigussie: “This time we have invited Sina Hensel, a Brussels-based visual artist who experiments with natural pigments while exploring complex ecological relationships. It is a critique of climate change, but through its use of textiles also a reflection on exploitation in the textile sector.”

Friday’s performance by Selena Thompson will be accompanied by rooftop dining by Gombo Club and a DJ set by the Supafly Collective.

Saturday there is a reading club on Shoshana Zuboff’s The Age of Surveillance Capitalism.

“On Sunday, we will take advantage of the Car Free Sunday to talk about our mobility and pull out all the stops on Auguste Ortsstraat/rue Auguste Orts, which once a year we can claim completely. That starts with a free brunch offered by our staff and an aerobics session by Professeure Postérieur.” This is followed by the lecture performance Will You Marry Me? by Sara Leghissa, on strategies and practices of disobedience, colour portrait workshops with Sina Hensel, a bike repair afternoon with Cyclo, and a queer bike workshop with Dynamonik.

For children there is the “Hobby Horses Club” (creative hobby horses) with Micha Goldberg & Cultureghem. Jay MNG, SVDU and Bronks (spoken word and rap) will be performing, and there will be concerts by Pega and Stakattak. “The opening weekend should really be bursting with energy, Beursschouwburg-style. Welcoming each other back, breathing, having fun and going for it again with all our might.” (MB) ARE WE THERE YET? OPENING WEEKEND 17 > 19/9, Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be

THEATRE & DANCE

DRAGONS

1

Op reis door het Kaaitheater

NL/ De Franse schrijver Georges Perec hield wel van een stunt. Hij schreef een hele roman waarin de klinker ‘e’ niet voorkwam, en daarna nog één waarin de ‘e’ juist de enige klinker was. In Journal d’un usager de l’espace beschrijft Perec dan weer de ruimte rondom ons.

In dat boek vond choreograaf en Kaaitheater-resident Benjamin Vandewalle dan weer de inspiratie om de zangers-performers van het vocaal ensemble HYOID samen met de toeschouwers een reis te laten maken door de ruimtes van het Kaaitheater, als in een steeds anders klinkend klankbad. De Finse Maija Hynninen zorgt voor de compositie. (MB) BENJAMIN VANDEWALLE & HYOID: JOURNAL D’UN USAGER DE L’ESPACE 17 > 19/9, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

2

Votez pour moi

FR/ Le quotidien est étrange, absurde même, mais on ne le remarque pas. L’extraordinaire peut surgir de l’ordinaire trop bien peigné, des classeurs trop bien rangés. Dans une maison communale, par exemple. Là où la bourgmestre Daphné Philipot se lance dans une campagne pour sa réélection. Avec un sens aigu du détail et du burlesque, la Cie Fany Ducat poursuit son exploration d’une petite ville côtière où les rêves individuels se fracassent sous le poids du réel, de la roublardise et de l’inconstance humaine. Avec une esthétique et un jeu minimaliste décalé très cinématographique, ce Philipot emporte le théâtre là où on ne l’attend pas. (GB)

FANY DUCAT: PHILIPOT 14 > 25/9, Théâtre Les Tanneurs, www.lestanneurs.be

3

Under the sign of the dragon

EN/ In a kaleidoscope of shapes, colours, and rhythms, young dancers from Korea, Indonesia, Japan, Malaysia, and Taiwan become part of the colourful and unsettling world of Eun-Me Ahn, the turbulent enfant terrible of Korean dance. Movements from their respective traditional dances are elevated in a whirlwind of digital projections. The generation that grew up with new technology and globalised culture rubs shoulders with dragons in a creative melting pot. Extravagant and captivating, at times gravity-defying, this indefinable and otherworldly show reflects a continent that is changing. (GB) EUN-ME AHN: DRAGONS 17 & 18/9, 20.00, Les Halles, www.halles.be

50

MUSIC & NIGHTLIFE

MAURO PAWLOWSKI

1

Papa Pawlowski NL/ Twintig jaar na zijn officiële solodebuut heeft

Mauro Pawlowski nog eens een plaat gemaakt onder zijn eigen naam. Ondertussen zat hij natuurlijk niet stil. Meer dan tien jaar geselde hij op goddelijke wijze snaren bij dEUS, trommelde en passant ook even zijn Evil Superstars weer bij elkaar, en dook in elfendertig gedaanten op in andere samenwerkingen en projecten, van de Nederlandstalige, schlagerminnende Maurits Pauwels tot het onverzadigbare rockbeest van Gruppo di Pawlowski. Maar nu heeft de gevierde gitarist de lade weer opengetrokken waarin hij zijn meest catchy melodietjes bewaart, voor wat hij zelf ‘papapop’ noemt, en wij (Robert) Palmer-pop. (TZ)

MAURO PAWLOWSKI 15/9, 19.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

2

Le cirque descend en ville

FR/ Traditionnellement, le Brussels Philharmonic ouvre la saison culturelle automnale avec un concert accompagnant un film. Ces dernières années, des films cultes comme E.T. et Les Dents de la Mer ont été projetés. L’année passée, c’était au tour de Le Kid de Charlie Chaplin. Le chef d’orchestre Dirk Brossé, fervent fan de Chaplin, a tellement apprécié qu’il a remis le couvert avec Le Cirque, le dernier film muet du réalisateur britannico-américain et comique qui a lui-même composé la bande-son du film. Un film dans lequel Le Vagabond est moins présent et dans lequel Chaplin mise avant tout sur la poésie. Parfait pour le Brussels Philharmonic donc. (TZ)

ART & LITERATURE

HAHAHA. THE HUMOR OF ART

1

De grap, de gag en de gulle lach in de kunsten

NL/ Het zal in 1917 geweest zijn, dat iemand op het idee kwam om een urinoir tot kunst voor de galerie te verheffen. Het geintje bezegelde definitief de doorbraak van humor in de hedendaagse kunsten, en dat dan nog tijdens de Eerste Wereldoorlog. De expo Hahaha. The humor of art, die het ING Art Center samen met KANAL − Centre Pompidou presenteert, focust op deze revolutie in de kunst door in te gaan op de rol van de grap en de gag in het werk van tal van artiesten. Dan gaat het over karikaturen en parodieën, over de Brusselse Great Zwans Exhibitions en het dadaïsme, of over Man Ray en Marcel Broodthaers. Er wordt wat afgelachen op Hahaha. (MB)

2

La clé du ciel

FR/ De tout temps, ils ont inspiré les artistes.

Insaisissables annonciateurs de calme et d’insouciance ou de sombres vents mauvais, signes de fugacité ou d’opacité, les nuages traversent l’Histoire de l’Art avec hauteur. Cette exposition présente des œuvres contemporaines, d’artistes majoritairement belges, choisies dans les collections du Musée d’Ixelles mises en dialogue avec des toiles patrimoniales extraites des collections communales. Accrochés aux murs, dans les chambres et salons de l’ancienne maison de maître, ces nuages inviteront plus que jamais au voyage. Quelle qu’en soit leur représentation artistique, ils recèlent toujours un mystère, prêt à s’effilocher. (GB)

NUAGES, D’HIER ET D’AUJOURD’HUI 18/9 > 21/11, Maison des Arts, lamaisondesarts.be

3

3

EN/ No, Baba Boom is not the title of a new

song by Hooverphonic but of the new ska and rocksteady concept from the VK and of the concert organiser/ promoter of all things ska Flying Platane. Flying Platane turns 15+1 and invites The Upsessions, 65 Mines Street and The Dukes of SKAzzard to come and blow out the birthday candles. The Moon Invaders, the legendary, nine-piece Belgian band that split in 2014, are smoking the peace pipe for the occasion. (TZ) BABA BOOM 18 & 19/9, Vaartkapoen, www.vaartkapoen.be

show onder circustent

HAHAHA. THE HUMOR OF ART 15/9 > 16/1, ING Art Center, art.ing.com

BRUSSELS PHILHARMONIC: THE CIRCUS 18 & 19/9, Flagey, www.flagey.be

Are you ready for rocksteady?

ening CIRCUS I LOVE YOU

2 > 23.10 Donderdag, Vrijdag & Zaterdag om 20.00 uur Zondag om 17.00 uur

@ LionCity Osseghemstraat 50 - 1080 Brussel

Paper trails EN/ In 2019, Art on Paper, the annual fair

celebrating contemporary drawing, turned into a week-long festival that immersed the entire city in the paper trails left by old and new masters. After the pandemic in 2020 knocked a hole in that refreshing idea, the Brussels Drawing Week is back with a passionate programme. For the Art on Paper fair, Bozar is still the place to be, but in addition, you can admire the masterful traits of Bosch and Rubens in the Royal Library, be inspired

by Pierre Alechinsky in the Royal Museums of Fine Arts, window-shop the work of Laurie Charles in Rue de Namur, and admire the automatic drawings of Justin Lalieux in the Design Museum. Among much, much more. (KS) BRUSSELS DRAWING WEEK > 19/9, various locations, www.drawingweek.brussels

up up up.be

Harde kip Pistolets

Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

Harde kip Pistolets Guédj

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een gedroogde niethele meer wit, moet ervisalwas een hoopIktegelijk maar roestbruin.met Toch inhoud, werd er forse dat laatste verwijderde Ik bijna lietpistolet de stukken rustig bakken in ruime olie gretig gekocht. Guédj en yet zijn Nick Trachet ik even om de maten te kunnen nemen.

Het Nick Trachet engoede ik voegde business. er behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding voor nader onderzoek.

Ik kwam terug een Nu slachten! toog ikmet naar de buurt van het met een diameter van moet jestad erstad al een hele hoop tegelijk Brusselaardie die woog 45 gram, bolrond Brusselaar dede toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur was forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde slachthuis in Anderlecht.

Men wees Ik liet de stukken rustig bakken in ruime olie en de wereld culinair en deTrachet wereld en culinair twaalf centimeter, de hoogte zeven NickTrachet Trachet ikikeven omerdebehoorlijk maten tewat kunnen Het de kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, Nick mij de nemen. weg naar eending Afrikaanse Nick voegde gehakte ajuin aan Brusselaardie die de stad Brusselaar die de stad en de wereld woog 45 gram, bolrond met een diameter van winkel waar ze dat wel zouden Brusselaar de stad ontdekt toe, wat pepertjes en look.

Na anderhalf uur was ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden ontdekt detwaalf endedewereld wereldculinair culinair en centimeter, de hoogte bedroeg zeven hebben.

“O niet ja, eruit, moet hier nog wat kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt krokante, omhuld trouwens erg relatief, een rond bord een ontdekt ontdekt liggen,” zei iemand en er werdiedereen diep korstkrijgt centimeter.

Zo’n raspistolet is Ik met een ergmaar voor nader onderzoek. kwam terug met eendunne dan eten we wat In de tropen zijn maaltijden moet jelater. er al een hele hoop tegelijk slachten! gerommeld in diepvriezers in de forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde krokante, korst omhuld rond een trouwens ergmaar relatief, iedereen krijgt eenhij bord Ik liet dunne de stukken rustig bakken in ruime olie wanneer of zij thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen NickTrachet Trachet wanneer ik omerdebehoorlijk maten teeten kunnen nemen.

Het winkel en achterin, ja,ding ik kreeg Nick enof ikeven voegde wat gehakte ajuin aan hij zij thuiskomt, het mag dan alen vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van lauw zijn, isuur altijd genoeg voor iedereen.

Brusselaar diededestad stad woog 45 gram, en bolrond met eener diameter van nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of toe, pepertjes look.

Na anderhalf een stuk guédj en een stukje yet Datdie laatste is nieuwlichterij hetzijn, gezouten enals Vis, dat is voeding, dat zijn proteï- Brusselaar lauw er iswat altijd genoeg voor iedereen. sesamzaadjes, slaapbollen ofwas en de wereld culinair en de wereld culinair twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven de kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, mee. weet rustig niet of het water FAVV bij om het stoven rustig gedroogde vlees nen enook noodzakelijke vetzuren, dat Ik van deedeen er grote wat waterpuur bij om het stoven Wie deu Afrikaanse winkels moet Ik Ik deed ermaaltijden wat langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: gladde korst.

Het broodje Is Wie het u opgevallen?

Alles inwandelt, de ontdekt voeding lijkt zonnebloempitten: puur gladde korst. Het broodje Islangs het ook Alles inwandelt, de voeding lijkt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is met erggaan, maar dan eten wat later.

In de tropen zijneen hiermee zou ja: zeeslak (Cymbium olla), dat zojewe sterk weten we allemaal.

Maar vis wordt verder laten lopen.

Nu had ik al kip akkoord met ajuin het zeker alworden. zijn opgevallen: opgeleden de vitrine hangt is zote groot dat er niet onmiddellijk in kunt kleiner te Niet lang kwam het krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bord verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk inajuin kunt kleiner te worden.

Niet lang geleden kwam het camembert is toch ook geen rotte geurt dat men in Afrika spreekt van ook gebruikt als smaakmaker, als (het rook daarvoor écht naarhij kip in de keuken), maar ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, is het te hoog.

Jehet moet het invan nieuws Nutella kleinere potten op de markt wanneer of zijbroodkruim. thuiskomt, etenspoor mag dan al vederlicht wit Geen melk?

Ik rekende afnaar en betaalde vijf de keuken), maar ik had camembert sénégalais.

Danwat gaan er specerij.

Gewoon om iets anders (het rook écht kip in vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. het nog graag Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een tweede breken of lichtelijk Om iedereen. het te brekenofis het te hoog. Je moet het in bijten, daarvoor brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere potten op nieuws dat Nutella kleinere markt lauw zijn, er is altijd genoeg voor nieuwlichterij alspletten. sesamzaadjes, slaapbollen euro voor destoven tweeofstukken.

Ze verder moten zeevisAgussi in, die eerst beter te doen smaken, ook al zit erhoofddoek. inwinkels agussi? ookeen als egusi, agushi Afrikaanse mama met kleurrijke Ik – deed erbekend wat water bij om het rustig Wie langs de Afrikaanse wandelt, moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Isop, het u opgevallen?

Alles ingezicht de voeding lijkt een kent pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja, deook hazelnoten zijn duurder het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen Meestal staat er het lachende van een twee breken of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere werden omzichtig inajuin twee zakken werd gelardeerd met een kruidende bereide spijs verder geen vis. egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met het zeker al zijn opgevallen: op vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden.

Niet lang geleden kwam het Technisch is dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer! En de mensen houden niet verpakt, en de yet zat overigens al in mengsel met veel peterselie en Verwondert dat?

Als je even agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. (het rookzijn échtde naar kiphet in dehoog. keuken), maarhet ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera.

Het zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen bijten, daarvoor is te Je moet in een snede in de bovenkant. nieuws Nutella kleinere potten op deWest-Afrika. markt kent een pistolet grotere, uiteraard!

Ja, de hazelnoten dezijn hete duurder oven op te vangen.

Maar een leraar vanverder prijsverhoging, dus doen ze het via volumeeen gesloten doosje.

Omdat het over gemalen zwarte peper, look, gember denkt, kom je bij de ansjovishet nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een breken of lichtelijk pletten.

Om te breken brengt. dezelfde vroegere soort, of vantwee veleop pompoensoorten, gepeld en hetvoornamelijk die te oud zijngaat volgens deVoor normen vanprijs de als deMaar egushi –lang wordt gebruiktvan in het deeg in Het over diepvrieskip. niet om de nu geschiedenis rust mij geleden dat verkleining. agussi?

Agussi –vertelde ookeen bekend als egusi, agushi of geur Afrikaanse mama op, met kleurrijke diepvries ging, begon de en noghoofddoek. meer chili.

AlsHet de groente enlijkt saus, of hetZulke vlees gelardeerd met Technisch is dat omzichhet zwellen geworden meneer!

En de mensen niet kent een pistolet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,die de hazelnoten zijnhouden duurder gemalen. resultaat wat op amandelpoeeierindustrie. dieren gaan uiteraard niet die de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de zijn Laatst kwam mijn huisgenote terug van de egushi – wordtisvoornamelijk gebruikt in Het Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maar nietzijn, om niet de nusneeze pas later te ontwikkelen.

Snel uit de vis klaar worden eruit geurige visjes, in ouderwetse zadenMaar van een overal dominerende Het zijn legkippen Technisch datWest-Afrika. om het zwellen van het deeg in de geworden En de mensen houden der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer‘plofkip’. gepast voor de hete vangen. eenmeloenleraar van prijsverhoging, dus ze het via volumegenitaliën van deoven godin Ceres.

Se non èoven vero … op te West-Afrika.

Het zijn de zaden vanin een meloendagelijkse zoektocht naar voedsel metdoen de gehaald overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen verpakking de kokende saus is de en wordt de rijst in de bereidingen.

De ansjovis op de pizza de hete op te vangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeAfrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de Pistolets zijn per defi nitie wit.

Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje dat meer geschiedenis op rust verteldeEn mijalle langkeukenramen geleden dat verkleining. opdracht. bouillon gegaard. ligt daar niet als Dus voeding, maar geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat verkleining.

Van agussi maakt men ‘soep’. dikke textuur van ook tandpasta. gaan deze vogels naar gemalen.

Het resultaat lijktEigenlijk watverzinnebeeldt; op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin die snee de vruchtbaarheid de Laatst kwam mijn huisgenote terug van de open!

Ik ging op de markt van als bron van parfum.Zulke Gefermenteergemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. dieren gaan uiteraard niet saus. Agussi ergvandaag mooi en geeft romig Azië en Laatst Afrika. Men is er maar ginder verzot op.meer Bij ons der.bindt Je vindt agussi ineen vrijwel elkevruchtbaarheid verzinnebeeldt; de verloren, zijn ook niet gepast terug voor die snee kwam mijn huisgenote van de genitaliën van een de godin Ceres.

Se de non vero …in een grote zoektocht naar voedsel met de Mauritanië, Volkorenpistolets zijn ontheiliging!

Pistolets zatde wat dusgaan moetdagelijkse koploos Alles wordt tenèslotte Nouakchott, ooit kijken visjes indoorgaan salades envoor sausen.

Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de voor resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zon- en feestdagen, tot der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast Pistolets zijn per defi nitie wit.

Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje dat meer worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bijiedereen de godin schotel geserveerd en krijgt Ceres. Se non è vero … pluimgedierte. leken wel porties voor naar de guedjen yetverkopers.

Het En vandaar isHet het niet ver naar de genitaliën van de dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Van maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar met de kip ensymbool roeragussi regelmatig om.en Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip voor de godin moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak liever heeft met de een lepel om vanuit die kom te eten. was eenkip heleBij belevenis: om te gaf bindt garum vanNiet de Romeinen, de Men nam-pla Romeinen.

Dat in het Duits het woord lilliputters. vuistdik, maar chocoladereepsaus.

Agussi mooi en okra’s, geeft een romig Azië en Afrika. is die er ginder verzot nu ons ook nog groene groentenerg bij, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de Pistolets zijn per definitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg eenop.hing pakje dat meer Volkorenpistolets zijnzoals een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos Voor de sfeer ga je allemaal op de er een geur waar je de van de Thai, de nuoc-nam vaniets de resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kipkop! vroeger voor zon-beginnen en feestdagen, tot Semmel, nog steeds naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder Van agussi maakt textuur van tandpasta.

Duswel gaan vogels naar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika.

MetHet vreugde bezingen worden uit het fijnste meel gebakken, simila bij demen ‘soep’. Eigenlijk dikke pluimgedierte. leken porties deze voormaar met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip grond rond de schotel zitten. een nagel in kon kloppen.

Verder Vietnamezen. voor leek het broodbeleg moest Daarin in het zuiden van dat land.

In het museum van de godin en moeten dus puur zijn.

Er was een tijd dat portie van contreien de werkman tomaatje zorgt ervoor dat jegaf jesymbool kan vergissen ze daar dealsof goedkope kipde die uit onze per bevatten.

Romeinen.

Dat in het Duits het met woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar proteïne chocoladereepnuen ook nog groenesaus. groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste op vol de op.

Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika.

Men is er Bij ons Smakelijk. was deverzot lucht vliegen de stapel Vaak is zijn. die aromatisering met vis ginder Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest Datwordt was toen de ‘terrassiers’ Semmel, nog steeds de naam voor deze dun.

Kolibries zonder kop! de hete pepers, tot jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk Volkorenpistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie. Een broodjes zijn een ontheiliging! Pistolets markt.

Hetzelfde in Afrika.

Met vreugde bezingen guédj, wel een kubieke meter groot, gestoeld op de ‘vluchtige amines’ die sting van tijd de Vesuvius inresultaat. het jaar hebben nog met kip de schop werkten. ze datcontreien Laat enkele scheppenSaskia rustig meestoven was vroeger iets voor zonen intot het zuiden van dat land.

In museum van ErEU. was eenVandaag tijd dat dedoen portie van defeestdagen, werkman Vanderstichele, onbepaalde verder sudderen.

Deje79 agussisaus ismet met subsidies van handel wel erg Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie zorgt ervoor dat kanhet vergissen zede daar deDie goedkope kipmoet die uit onze per 18, 1050 Elsene. simila leek te bewegen van detomaatje kevers en in gefermenteerde visproducten Dejepistolets hele reeks nalezen?

Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke worden uit het fijnste meelFlageyplein gebakken, bij de pluimgedierte.

Het leken wel voor Napels zag iktot verkoolde die de uitbargroot moest zijn.

Datwordt was toen deporties ‘terrassiers’ VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, overleefd. met de Bobcat ofvliegtuig Kubota en moeten ze het na hun VERANTWOORDELIJKE UITGEVER erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van merk de hete pepers, jolijt van iedereen!

Laat naar ginder gevlogen, mogelijk met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip Bruzz is een uitgave van de Vlaams Saskia Vanderstichele, WideBrusselse Vercnocke beestjes die erdoor woelden.

De voorkomen.

Voor je ze kookt, zijn BRUZZ.be/trachet Kristof Pitteurs Kristof Pitteurs sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een onbepaalde tijdTe verder sudderen.

De agussisaus met Niet subsidies van EU. Die handel moet wel erg ook wat muskusachtig. eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd van dedeBelgische Romeinen.

Dat isgaf in het Duits het lilliputters. vuistdik, maar chocoladereepMedia vzw, wordt op deElsene. persen van Eco Flageyplein 18,woord 1050 Flageyplein 18, gedrukt 1050 Elsene.

Kristof Pitteurs het vrij stinkende Ik VERANTWOORDELIJKE UITGEVER overleefd. metdinges. de ofsais Kubota en moeten ze het na hun nu nog groene zoals okra’s, degradeerde totBobcat de goedkoopste proteïne de erg vullend, smaakt eenook klein maar groenten bij, winstgevend zijn, want deest eigenaars van merk ken een enop de ware pistoletoloog trektbeetje eerstbitter, dat natte zittend beroep geworden. ”Tu où le PrintBruzz Center (DPG Media) boven bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

Flageyplein 18, 1050 is een uitgave van de Vlaams Kristof Pitteurs Bruzz is een uitgave vanElsene. deBrusselse Vlaams Brusselse gebruikte in ons jonge gezin ooit een Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een en wordt gesubsidieerd door Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! ook watbroodje, muskusachtig.

Te plaats eten metvoor vingers, staan de winkelier top vijfhonderd van de Belgische kruim uit Media vzw, wordt op deElsene. persen vanpersen Eco van Eco zijn zo is er extra problème?” zei een groothandelaar op de Flageyplein 18,uitgave 1050 Ik kocht zo’n kipdat eninde waarschuwMedia vzw,isgedrukt wordt gedrukt BRUZZ een vanop dede Vlaams Brusselse maar zekerdebijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde inpasta Afrika.

Met bezingen de Vlaamse en de Vlaamse mespunt ‘trassi’, een van ”Tu ken een en de ware pistoletoloog zittend is beroep geworden. sais vreugde où est le Print CenterGemeenschap (DPG Media) boven bord rijst.

Smakelijk. trekt eerst dat natte fortuinen.

Media wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center Media) Bruzz isvzw, een(DPG uitgave van de Vlaams Brusselse beleg.

Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door in zo het van het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman kruim uit zijn broodje, is erzuiden plaats voor extra dat problème?” zei een groothandelaar op de contreien gefermenteerde garnalen.

Dat hoort Ik kocht zo’n kip en de winkelier waarschuwMedia vzw, wordt op de persen van Eco Center (DPGgedrukt Media) en Print wordt gesubsidieerd door tomaatje zorgt ervoor datland. je je In kan vergissen met ze daar demangent goedkope kip die uit onze per de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse que les gens ne plus.”

Een groot deel weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in Print Center (DPG Media) wordt gesubsidieerd door en de Vlaamse beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est deen Vlaamse Gemeenschap de mij:zijn.

“Poulet dur!”

Strong chicken lees je‘terrassiers’ in nasi goreng.

Net nadat ikDat het aan Gemeenschapscommissie. zag iktot verkoolde die de door uitbargroot moest was toen de en wordt gesubsidieerd de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Nederland hebben het over “harde kip”, en jaEen van bevolking loopt rond inmangent een elfenlijfje, deNapels hete pepers, jolijt vanpistolets iedereen!

Laat vliegtuig naar wordt gevlogen, mogelijk Gemeenschapscommissie. que lesginder gens ne plus.” groot deel weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in dede stovende ajuin had toegevoegd, de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat Gemeenschapscommissie. stak mijn eega haar hoofd voorbij de Die handel moet wel erg onbepaalde tijd verder sudderen. De agussisaus is met subsidies van dezeEU. dat zijnkolonialen) ook.

Als jeleest, de oude onthaard, gegomd en gekneed naar de recepten stijl van de van mwamba voor de boekskes.

Bij(moambe virtuele hoort virtueel keukendeur enmensen, spraklichamen bezorgd: “Dat met de Bobcat of Kubota en moeten ze na hun van (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij virtuele de hoort virtueel ergoverleefd. vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want eigenaars van het merk moet dieje kip uren enmwamba uren sudderen in voedsel.

Impressions d’une paupiette dede veau. meen niet?”

Geen nood, er blijft lichamen moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. palmolie.

Een moderne kip kan daar niet tegen, Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een De zondagse broodjes zijndeook zo geëvolueerd. slechts iets achter, stank ook wat Te eten met de vingers, staan in subtiels de top vijfhonderd van de Belgische palmolie.

Een moderne kipzijn kan daar tegen, Deuurtje zondagse broodjes ook zoniet geëvolueerd. die smelt na een half al tot een hoopje Hoe klein die viennoiserieën en fi jn gebak zijn verdwijnt met het bakken en koken. die na half uurtje ”Tu alen totfieen hoopje ken een en de ware pistoletoloog zittendprut. beroep où Hoesmelt kleingeworden. dieeen viennoiserieën jnsais gebak zijn est le boven bord rijst.

Smakelijk. trekt eerst dat natte fortuinen. miserabele Maar zonder trassi is hetDe ook geen geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken(koffi voorekoeken de miserabele prut. geworden! boterkoeken voor de MaarIk ik kocht kwamzijn dus thuis met zo’n beest.

Het kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei groothandelaar op de nasi goreng. zo’n kip enbijna de winkelier waarschuwMaar ik een kwam dus thuis met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) bijna verdwenen enverdwenen vervanAntwerpenaars) zijn en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte In Afrika kent men dat ook.

De gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge gen door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge beleg. Smakelijk. vroegmarkt inzodra Rungis mijwas,ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je“C’est de kip,kon zodra ze ontdooid was, handige de kip, ze ontdooid in handige meest beroemde moet dein guédj jaren konwel je met die dingen nog een kleine jaren je met die dingen nog een kleine MELD NIEUWS MELD NIEUWS stukken: idealiter moet elke eter een stuk stukken: moet elke eter een stuk krijgen que idealiter leskogens ne mangent plus.” deelin weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers zijn. nieuwsgespot? gespot?Tips Tips zijn politieagent ko slaan.

Vandaag zekrijgen in groot een ZelfZelf nieuws zijnaltijd altijd politieagent slaan.

Vandaag passen ze in passen een Een “Op de vitrine van met een evenredig deel van vlees, vel en been.

Het welkom met een evenredig deelkies. vanEn vlees, velpistolets: en been.het Hetis niet omdat “Op de vitrine van welkom viavia Guédj is het smaakfundament holle dan de holle kies.

Enbevolking dan de pistolets: het is niet omdat bruzz.be/meldnieuws Nederland hebben het over “harde kip”, en ja van de loopt rond in een elfenlijfje, MELD NIEUWS vel is de voornaamstein smaakdrager kip en bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS vel van is dedevoornaamste smaakdrager kipmoeten enin een ze broodjes heten datdis zeeen klein zijn. In Persberichten kunnen via thiéboudiene, nationale Afrikaanse winkels Zelf nieuws gespot? ze broodjes heten dat de ze klein zijn.

In wat Persberichten kunnen via Tips zijn altijd zonder been erinmoeten kan je niet peuzelen, Afrikaanse winkels MELD NIEUWS redactie@bruzz.be Zelf nieuws mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met welkom via gespot? Tips zijn altijd zonder been erin kan je niet peuzelen, wat mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de van Senegal. De schrijfwijze kan redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd “Pistolets zijn per defi nitie wereldwijd als droevig wordt mijn betere tijden at ik er maximaal twee,ervaren. met Verder was welkom via bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan varkensgehakt of leverworst, versierd Belgian “Pistolets zijn per defi nitie wereldwijd als droevig ervaren.

Verder was met nogal variëren, hetdeiswordt vanerbij, oorsprong welkom via kunnen via bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan Persberichten ook nek het ultieme peuzelstuk en in het van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, varkensgehakt ofpickles. leverworst, versierd met Belgian boekskes.

Bijmaar virtuele hoort virtueelwit.

BRUZZ.be/meldnieuws Vandaag zielichamen ik nog maar daar Zeeen staan symbool voor redactie@bruzz.be Persberichten ookdan de ook nek geen erbij,Frans het ultieme peuzelstuk enbroodjes, in hetLang een niet reclame VOER UW EVENEMENTkunnen IN OP via karkas vond ik de woord eierstokken terug. geleden Persberichten kunnen via pickles.

Vandaag zieikuren iker nog broodjes, maar daar wit.

Ze staan symbool voor kan misschien wel vijf van op?

En ik ben niet redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT niet een reclame moet die kip en uren sudderen in de VOER UWredactie@bruzz.be EVENEMENT IN OP SUR karkas vond ik de eierstokken terug.

Lang geleden uit het Wolof.

Het vis met voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. las ikbetekent een authentiek Italiaans recept voor devoor godin en moeten dus ENTER YOUR EVENT ON pluvera” kan ik er misschien van op? Envan ik ben niet zo’nwel grotevijf eter meer.

ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR spaghetti met eierstokken kip, maar daarvoor laspalmolie. ik een Italiaans recept voor rijst en authentiek de Senegalezen zijn er www.agenda.brussels Een moderne kipeen kan daar niet tegen, de godin en moeten dus ENTER YOUR ON VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP voor pluvera” Onlangs hoorde ik van slager die nog De zondagse broodjes zijn ook zo geëvolueerd. zo’n grote eter meer. puur zijn.

Volkorenpistolets verbazend op. Er wordt eenmaar daarvoor spaghetti mettrots eierstokken van kip, www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ouderwetse pistolets met verkoopt, “van VOER UW EVENEMENT OP Onlangs hoorde ik van een slager diegekapt nog die smelt na een half uurtje alen totfieen hoopje ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP saus gemaakt van look, ajuin, Hoe klein die viennoiserieën jn gebak zijn puur zijn.

Volkorenpistolets WWW.BRUZZ.BE die échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR zijn een ontheiliging!” www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet “Yet is het gezouten en gedroogde tomaat, tomatenpuree, verse ENTER YOUR EVENT ON miserabele prut.

ENTER YOUR EVENT ON geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de WWW.BRUZZ.BE diepaprika’s échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed zijn een ontheiliging!” www.agenda.brussels en chillipepers.

Wanneer www.agenda.brussels De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet vanHet een grote zeeslak, dat zo Maar thuis verdwenen met vlees zo’n beest.

WWW.BRUZZ.BE 2 8 kwam O K Tis, O Bgiet E R dus 2men 0 2 0 er 5 2 gekleurd I ik alles goed Antwerpenaars) zijn bijna De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet en vervanveel water op. Daarin wordt een zoveel:sterk geurt dat men in Afrika woog overigens nietdan eens 1,2 Ik hakte WWW.BRUZZ.BE 2 8 gen O K T O Bdoor ER 2020 WWW.BRUZZ.BE petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn jonge helehele verzameling groente gemengd, De reeks nalezen? bruzz.be/trachet de kip, zodra ze ontdooid was, in handige spreekt van ‘camembert sénégalais’” 5 2 een stukje guédjje enmet een stukje jaren kon die yet. dingen nog een kleine stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen 5 2politieagent ko slaan. Vandaag passen ze in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn. In

| C U LT U R E BRUZZ

)

52

I

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U RZ ZE | C U |LT U R E BC RU B R U Z Z | BTRRU A HZEZ T T R A C H E T

Harde kip Pistolets

52

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

BRUZZ Gewest.

Rest van België: 25 18, euro perBrussel, jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 1050 Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 BRUZZJosiane DeBrusselse Troyerper (abo@bruzz.be), Vlaams Media BRUZZ Buitenvan België: 30 euro jaar. vzw 02-650.10.80 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis in 18, Brussels Hoofdstedelijk Buiten België: 30 euro per02-650.10.65 jaar.

Flageyplein 1050 Brussel, Gewest.

OPLAGE ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN OPLAGE Rest van België: 25 euro per jaar; OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 JosianeBE98 Troyer (abo@bruzz.be), OPLAGE :De 62.609 exemplaren.

IBAN: 3631 6044 3393 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest.

Gewest.

ADVERTEREN? Marthe 02-650 1030 61 RestPaklons, van België: 25 euro per jaar;per jaar.

Buiten België: euro Rest3631 van 6044 België: 25 euro IBAN:Marthe BE98 3393 Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be IBAN: BE98 3631 OPLAGE van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE Buiten51.000 België:exemplaren.

30 euro per jaar.

Buiten België: 30 euro per jaar.

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be OPLAGE OPLAGEMarthe : 62.609 exemplaren.

ALGEMENE DIRECTIE Paklons, 02-650 10 61 OPLAGE : 62.609 exemplaren.

DirkADVERTEREN? De ALGEMENE Clippeleir sales@bruzz.be DIRECTIE ADVERTEREN? Marthe 02-650 10 61 DirkPaklons, De Clippeleir DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), sales@bruzz.be HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE Mathias Declercq Kristof Pitteurs DIRECTIE (algemeen hoofdredacteur), Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DISTRIBUTIE Mathias Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT ALGEMENE DIRECTIE GerdDirk Hendrickx De HOOFDREDACTIE Clippeleir CULTUUR & ALGEMENE UIT DIRECTIE DirkHendrickx DePitteurs Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Kristof REDACTIE HOOFDREDACTIE Bram Van Renterghem Nathalie Eva Christiaens, Sara De KristofCarpentier, Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE REDACTIE Mathias Declercq Sloover, KrisKristof Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), CULTUUR & UIT Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post,CULTUUR Kurt Snoekx, Sophie Mathias DeclercqSoukias, Roan Van UIT Gerd&Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck,Gerd Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Hendrickx Post, Kurt Snoekx, CULTUUR & UITSophie Soukias, Roan Van Zonderman REDACTIE Gerd Hendrickx Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Sloover, Kris Hendrickx, BettinaMichaël Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Bellon,Sara De Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Tom Post,Jordens, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll,Van Nick Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Zonderman Eyck,Nicolas Steven Van Garsse,Gilles Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Alsteen, Bechet, Michaël Trachet, Tom VanKurt Bogaert, Michel Verlinden Post, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Eyck, Jordens, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nicolas Patrick Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Tom Michaël Peeters,Bellon, Niels Ruëll, Nick MEDEWERKERS EINDREDACTIE Soukias Patrick Jordens, Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet,Tom TomPeeters, Van Bogaert, Michel Nicolas Bechet, Bellon, Trachet, TomDe VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING EINDREDACTIE Soukias EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VERTALING Soukias EINDREDACTIE SoukiasSophie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, KarenFrédérique De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VORMGEVING Martin McGarry, SoukiasLaura Jones VERTALING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Ruth Plaizier, Heleen Rodiers Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING VERTALING Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Arblaster, Frédérique Beuzon, BartJohn Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, NoémieGreta Frédérique Beuzon, George Holmer, Martin McGarry, Laura Ivan JonesPut, VERTALING Marsily, Steve Michiels, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Saskia Vanderstichele, Wide Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster,&Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE Bart Marsily, Dewaele, Steve Kim, Wauter Mannaert, Noémie Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bart Dewaele, Kim,Put, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, SteveVanderstichele, Michiels, Ivan FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Ivan Put,

COLOFON

Nick Trachet

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels

BRUSSELS PHILHARMONIC

ELGAR

ENIGMA VARIATIONS

a dark saying that must be left unguessed

Brussels Philharmonic Kazushi Ono conductor Veronika Eberle violin

Fourteen variations on an

original theme: it seems easy, boring,

Franz Schubert Rosamunde Overture

even – but the great mastery of

Alban Berg Violin Concerto ‘To the Memory of an Angel’

Edward Elgar turned it into one of

Edward Elgar Variations on an Original Theme for orchestra, op. 36 ‘Enigma’

the most famous works of the British repertoire.

What began as a simple movement

grew, as he improvised, into a theme as

Elgar depicted his friend Billy Baker.

This ‘joke’ ultimately led to 14 musical portraits of Elgar’s entire circle of friends.

FLAGEY fri 01.10

20:15

tickets: flagey.be

© MARCEL LENNARTZ

“The Enigma I will not explain – its ‘dark saying’ must be left unguessed, and I warn you that the connexion between the Variations and the Theme is often of the slightest texture; further, through and over the whole set another and larger theme ‘goes’, but is not played...”

EDWARD ELGAR

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

17 & 18.09 PREMIÈRE EUROPÉENNE

dRAgOns

CINEMA IS MIJN DING. 3 GRATIS TICKETS IS MIJN CADEAU!

EUN-ME AHN

Bij elk nieuw UGC Unlimited abonnement van 1 t.e.m. 28 september : Gratis activeringskosten voor jou, 3 gratis tickets voor wie ze wil* DOWNLOAD ONZE APP

VOLG ONS OP UGC BELGIË

* 3 gratis bioscooptickets, 12 maanden geldig, verstuurd op het e-mailadres van de betaler van het UGC Unlimited-abonnement aangekocht aan de stand of online tussen 01/09/2021 en 28/09/2021. Tickets worden per email verstuurd in de vorm van een UGC-e-ticket en zijn elke dag geldig, in alle UGC bioscopen van België en kunnen in één of meerdere keren gebruikt worden (met uitzondering van speciale voorstellingen). Minimum abonnement: €226,80 (12 maanden aan €18,90 + activeringskosten aangeboden), te vermeerderen met de maand van inschrijving prorata temporis. Aanbod kan niet worden gecombineerd met andere acties, geldig van 01/09/2021 t.e.m. 28/09/2021 in alle deelnemende UGC bioscopen van België of online op ugc.be.

Les Halles de Schaerbeek 22a, rue Royale Sainte-Marie - 1030 Bruxelles reservation@halles.be | 02 218 21 07

DB623070I9

Op zoek naar een job met pit?

Wij zoeken:

een specialist Ruimtelijke Planning en een specialist Lokale Economie • Je staat in voor beleidsondersteuning en -advisering.

Met meer dan 30 jaar ervaring in de productie van patisserie zorgt NV Eclair als filiaal van de groep Carrefour voor de dagelijkse bevoorrading van allerlei lekkers.

Onze passie voor voeding weerspiegelt zich in de kwaliteitsvolle banketproducten die we elke dag op ambachtelijke wijze op het schap van onze klanten toveren.

• Je bent projectleider van dienstoverschrijdende en organisatiebrede projecten.

In het kader van de opening van onze nieuwe site in Ternat midden 2022 zijn wij op zoek naar een aantal enthousiaste collega’s om ons team zo snel mogelijk te versterken:

Teamcoach bakkers

Technical & Safety manager

Purchase / R&D manager

Als teamcoach stuur je een team van gepassioneerde bakkers van de lekkerste patisserie en dit volgens de bestellingen van de klant.

Als geboren motivator heb je afgelopen jaren heel wat ervaring opgebouwd in de bakkerijwereld en wil je dit nu delen met je medewerkers.

Met je passie voor techniek leid je de werking van de technische dienst in goede banen. Daarnaast coördineer je vlot de projecten betreffende het machinepark. Het veiligheidsluik van ons bedrijf valt ook onder jouw verantwoordelijkheid.

Het onderhandelen van contracten van grondstoffen en verpakkingsmaterialen is helemaal je ding. De tendensen in patisserie volg je van kortbij op en vertaal je samen met de R&D bakker in nieuwe lekkernijen.

Check de vacatures https://patisserie-eclair.be/ en stel je kandidaat voor een

DB726522H1

TIM HOUBEN AFDELINGSHOOFD GRONDGEBIEDZAKEN

• Je bent het centrale aanspreekpunt binnen de afdeling Grondgebiedzaken.

Vragen?

Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

Meer info?

Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs.

Solliciteren kan tot en met 23 september 2021.

www.overijse.be/jobs

‘flan’tastische nieuwe job!

“In de afdeling grondgebiedzaken werken we samen in een dynamische omgeving waarbij ieders inbreng een verschil maakt. Zo maken we werk van een toekomstbestendige omgeving.”

DB726996H1

0 1 0 1 00 1 1 0 1 00 1 00 1 0 1 00 1 1 0 1 0 1 0 1 0 1 1 0 0000 1 1 0 1

0 1 0 1 0 1 00 0 1 0000 1 0 0 1 00 1 00 1 0 1 0000 1 0 0000 1 0 1 0

STIB

MIVB

RICK, PROJECT MANAGER

ALS JE JE GOED OMRINGD VOELT, KLIKT HET METEEN! Achter het openbaar vervoersnet, dat de inwoners van Brussel met elkaar verbindt, schuilt een krachtig IT en Telecom netwerk (met up-to-date software, hardware en infrastructuur).

Voor een goede omkadering en dito communicatie rekenen we op jouw ervaring en talent.

Dankzij jou is de stad mobieler en verbonden.

10.000 COLLEGA’S VERWACHTEN JE MET OPEN ARMEN!

surf naar jobs.mivb.be