BRUZZ - editie 1755

#1755

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

+ BRUZZ CULTURE DE POP VAN PIERRES HUMOR, MELANCHOLIE EN AUTO-TUNE

MARKA LA FÊTE D’ANNIVERSAIRE DU PAPA D’ANGÈLE ET ROMÉO

ELISE PEROI TEXTILE AS A LANGUAGE

|

TIPS

MEET MEE DE LUCHTKWALITEIT

26 | 05 | 2021

3000 BUISJES HAPPEN NAAR ADEM

Ik zoek nog een juf Elizabeth!

Israël, Basisschool Boodschapinstituut, Schaarbeek

Meester Luk

Word leerkracht in Brussel. #LeerkrachtBXL Meer info op leerkrachtBXL.be

VGC_Advertentie_Leerkrachtencampagne_215x290.indd 1

17/05/2021 17:22

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

DOSSIER CURIEUZENAIR

Word een CurieuzenAir: hoe kunt u zelf de luchtkwaliteit meten? 8 Analyse 10 Minister Alain Maron: “Als we zwarte punten ontdekken, zullen we

naar oplossingen zoeken” 14 Brussel loopt achter in installatie van laadpalen 18

Zij deden eerder mee aan Curieuzeneuzen in de Vlaamse Rand 20 De wijk Bon Air 24

DE WEEK Zoom 4 BIG CITY Wat is de link tussen het Warandepark en de vrijmetselarij? 30 COLUMN Nick Trachet 52

DE BURGER IS AAN ZET

CITOYENS, À NOUS DE JOUER

Luchtvervuiling ruik je niet, maar wie wil, kan NL de gevolgen ervan zien. Verschillende wetenschappelijke studies – één van de universiteit van Utrecht bijvoorbeeld – bewezen het verband tussen de blootstelling aan luchtvervuiling en de ontwikkeling van astma bij jonge kinderen. Over dat laatste kan ik meespreken.

Verschillende keren lag ik languit naar adem te happen, hopend dat de ventolinpuffer snel zijn werk zou doen. Doodsangst. Geen ander woord beschrijft wat je op zo’n moment voelt. Ook daarom ben ik blij dat we met BRUZZ kunnen deelnemen aan het project CurieuzenAir. Vanaf september willen we vier weken lang de luchtkwaliteit meten op drieduizend punten in het gewest. Omdat – om het met een enorm cliché te zeggen – meten weten is. Maar vooral omdat de verzamelde data onze overheid kunnen aanzetten om extra maatregelen te nemen. Dat is trouwens een constante in de strijd tegen de luchtvervuiling in Brussel: het zijn de burgers die de politici doen bewegen. De filtercafés zorgden voor veiligere en gezondere schoolstraten. Een klacht van burgers bij de Raad van Europa leidde tot extra meetpunten. Minister Maron onderstreept in dit magazine dat iedereen in het Brussels gewest gezonde lucht moet kunnen inademen. Het zal aan ons, de burgers, zijn om hem geregeld aan die belofte te herinneren.

Lees ons dossier over CurieuzenAir vanaf p6

NOW IT IS UP TO THE PEOPLE

On ne sent pas forcément la pollution de You cannot smell air pollution, but the EN l’air mais on peut en mesurer les conséconsequences are for everyone to see. quences. Plusieurs études scientifiques - celle de Several scientific studies have proved the link l’Université d’Utrecht, par exemple - ont prouvé between exposure to air pollution and the le lien entre l’exposition à la pollution atmosphédevelopment of asthma in young children. I am all too familiar with the latter. I have often found rique et le développement de l’asthme chez les myself gasping for breath, hoping the ventolin jeunes enfants. Je suis bien placé pour en parler. puffer would do its job quickly. That is another Plusieurs fois, je me suis retrouvé allongé, reason why I am glad that we can participate haletant, espérant que l’inhalateur de Ventoline with BRUZZ in the project CurieuzenAir. Starting fasse son effet rapidement. L’angoisse. C’est in September, we want to measure the air donc aussi pour cette raison que je suis heureux quality at 3,000 points in the region over four que BRUZZ participe au projet CurieuzenAir. À weeks. Because – to use a massive cliché – to partir de septembre, on va mesurer la qualité de measure is to know. But mainly because the l’air en 3 000 points de la région pendant quatre data collected can prompt our government to semaines. Car – pour user d’un gros cliché – metake extra measures. In the never-ending fight surer, c’est savoir. Mais surtout parce que les against air pollution in Brussels, it is the people données recueillies peuvent inciter notre who make the politicians move. Café Filtré made gouvernement à agir davantage. C’est une school streets safer and healthier and a constante dans la lutte contre la pollution de l’air complaint from citizens to the Council of Europe à Bruxelles : ce sont les citoyens qui font bouger led to extra measuring points. In this issue, les politiques. Les actions Filter Café Filtré ont Health minister Maron underlines that everyone contribué à rendre les rues des écoles plus should be able to breathe healthy air. It will be saines. Une plainte des citoyens auprès du up to us, the residents of Conseil de l’Europe a permis d’obtenir des this city, to remind him stations de mesure supplémentaires. Le ministre OPEN WONDE regularly of this promise.

Maron soutient dans ce magazine que tous les Er lijken dezer dagen weinig minder habitants de la région bruxelloise Read ourbenijdenswaardige report NL ont le droit à dan die van Brussels minister-president.

Aan alle, un air sain. Il nous appartient doncjobs à nous, about CurieuzenAir maar tochcette vooral aan Vlaamse kanten, from weerklinkt citoyens, de lui rappeler régulièrement starting p6 de kritiek op een te afwezige Rudi Vervoort. Nu toonde die de promesse. afgelopen dagen Alleen was het weer niet KRISTOF PITTEURS, Lisez notre dossier sur CurieuzenAir à wel enig initiatief. goed. Eerst viel zijn beslissinghoofdredacteur om de avondklok om 22 uur partir de la p6 FR

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito

te handhaven op een koude steen. Dan legde de minister-president de deellimousines van Uber aan banden door eenvoudig te vragen dat ze de wet en een arrest van het Brusselse hof van beroep zouden respecteren. Weer niet goed. Zelfs zijn eigen regeringspartners REPORTAGE verdachten hem ervan Brussel te willen katapulteren naar een tijd waarin alleen Fever: Hamza rechtse yuppies een draadloze telefoon hadden. DeFR wetCabin respecteren?

Neen maar!

Lees alles over CurieuzenAir in dit magazine en Voormalige stads“Een park is als een breiwerk.

Trek je één FR Marka Halloubi 32, Nochtans legde Vervoort de vinger op een open wonde: onze wetten en regels 34, bekijk zeker ook de reportage van Toon Hendraad los, dan ontrafelt ooklegt de rest”boerderij wordt zijn niet klaar voor een deeleconomie gedicteerd door smartphone.

HoeElise drickx op BRUZZ.be/curieuzenair.

Daarin NLde Pierres 38, EN sympathiek we die deelplatformen ook mogen vinden, aan de andere kant van cultuurcentrum professor microbiologie Filip Meysman (UniversiDe vele wandelaars en fietsers doen parken naar adem happen 16 Peroi 40, EN Schreel Van het schermpje bevindt zich niet zelden iemand die zonder veel sociale bescherteit Antwerpen) haarfijn uit hoe het onderzoek in De 48, FR Eat Tweetalig plezier ming de eindjes aan elkaar knoopt. En daarin schuilt deVelde echte uitdaging voor& Drink zijn werk gaat. Op BRUZZ radio hoort u deze onze politici. De deelplatformen zijn blijvertjes, en dus moet de politiek ervoor bij/chez Theo & Jeanine Kaki Cake Bar 50 week getuigenissen van Brusselaars, over hoe zij zorgen dat ze kunnen opereren binnen een wettelijk kader én dat hun werknein Ganshoren 44 omgaanPORTRET met de luchtkwaliteit in onze stad. mers een minimum aan bescherming krijgen.

Jean Narcy, de man van Lees de analyse over de platformeconomie p8 - 9

MEER BRUZZ

BRUZZ CULTURE

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be de clubliederen van PLAIE OUVERTE

Union én RWDM

Aan de vooravond van de Zwanzederby die Union naar eerste klasse A kan brengen 22

26 MEI 2021

De nos jours, il semble y avoir peu de postes moins enviables que celui du Ministre-Président bruxellois. De tous côtés, mais surtout du côté flamand, on critique Rudi Vervoort sur le fait qu’il est trop absent. Il a beau avoir fait preuve d’initiative ces derniers jours, ce n’est toujours pas ça. Tout FR

I

3

De week

OOK ROEP OM HERTEKENING SCHOOLJAAR IN VLAAMS-BRUSSELSE ONDERWIJSMIDDENS

‘Kortere vakantie komt leerling én leerkracht ten goede’

BRUZZ | DE WEEK

Het Franstalig onderwijs verkort vanaf 2022 de zomervakantie. Vlaanderen doet niet mee. Een gemiste kans, vindt men in Vlaams-Brusselse onderwijsmiddens.

“Bovendien wordt het nu puzzelen voor Brusselse ouders met kinderen in beide systemen.” — BETTINA HUBO De verkorting van de zomervakantie in het Franstalig onderwijs wordt gecompenseerd met een week extra herfst- en krokusvakantie. Het schooljaar krijgt op die manier het ritme 7 plus 2: telkens zeven weken les, gevolgd door twee weken vakantie. Dat beantwoordt volgens de Franstalige onderwijsminister Caroline Désir (PS) beter aan de noden van de kinderen.

Désir had haar Vlaamse collega Ben Weyts (N-VA) uitgenodigd om mee in de nieuwe schoolkalender te stappen, maar die houdt voorlopig de boot af voor de Nederlandstalige scholen in

Brussel en Vlaanderen.

Jammer, vindt Karlien Tiebout, directeur van basisschool Vier Winden in Sint-Jans-Molenbeek. “Ik had gehoopt dat corona ook aan Vlaamse zijde het momentum zou zijn voor een hertekening. De afgelopen herfstvakantie werd met een week verlengd. Dat leek een opening te bieden in de al lang aanslepende discussie hierover. Maar helaas.”

Wat onderwijsdeskundigen al jaren beweren, merkt Tiebout in de dagelijkse praktijk op haar school: een zomervakantie van negen weken is te lang voor een deel van de kinderen.

Nachttrein rijdt weer Na een onderbreking van ruim een half jaar rijden er vanaf deze week weer nachttreinen tussen België en Oostenrijk. De Oostenrijkse spoorwegmaatschappij ÖBB lanceerde de nachttreinverbindingen tussen Oostenrijk en België begin 2020. Maar sinds november is de verbinding opgeschort wegens het coronavirus. De heropstart werd al enkele keren uitgesteld, maar is nu dus bevestigd.

4

I

26 MEI 2021

De nieuwe indeling zou beter aansluiten bij de noden van de leerlingen. © PHOTONEWS

“Sommigen krijgen in de zomer een heel beperkt aanbod en horen ook amper Nederlands. Daardoor zetten ze in die twee maanden heel veel stappen achteruit. Als de vakantie verkort wordt, zou die achteruitgang kleiner zijn.”

Ook de verlenging van de korte vakanties met een week zou de leerlingen ten goede komen, meent Tiebout. “September en oktober zijn echt wel stevig.

Na die twee maanden zijn de kinderen op. Twee weken herfstvakantie zou hen nieuwe energie geven.”

Ook voor de leerkrachten zou een schoolritme 7 plus 2 winst betekenen. Tiebout: “Een systeem met zeven lesweken afgewisseld met vakantie is een logischer ritme. Dan kan je telkens iets afronden. Twee weken vakantie in de herfst en bij krokus geeft leerkrachten de tijd om helemaal te recupereren. Toen vorig jaar de herfstvakantie verlengd

3000 Voor het eerst in 25 jaar zou het aantal inwoners van het Brussels Gewest in 2020 met drieduizend verminderd zijn.

Volgens het instituut BISA ligt de oorzaak bij de oversterfte door corona en deels bij de terugval van de internationale migratiestromen in 2020 door de sluiting van de Europese grenzen.

werd, hebben ze gevoeld dat dat echt een verschil maakt.

Een vakantieperiode is voor mensen in het onderwijs nooit volledig vakantie. Een deel van de tijd zijn ze altijd bezig met de voorbereiding van lessen. In die zin zou een nieuwe vakantieregeling ook een antwoord kunnen zijn op het grote ziekteverzuim bij leerkrachten.”

ZOMERVERLIES Vlaams minister Weyts is niet principieel gekant tegen een nieuwe indeling van het schooljaar. Hij staat open voor het debat, maar wil het nu, midden in de coronacrisis, niet voeren. De discussie is te ingrijpend, zegt hij, en overstijgt de onderwijswereld.

Nochtans is de kwestie al uitentreuren onderzocht in Vlaanderen en ligt er intussen al bijna een kwarteeuw een voorstel van VUB-socioloog Ignace Glorieux op tafel. “Wat de Franstaligen nu lanceren,

stelden wij toen al voor,” zegt Glorieux, die in 1997 drie rapporten uitbracht over de kwestie. Al die tijd is hij blijven pleiten voor een kortere zomervakantie. “Het belangrijkste argument is het zogenoemde zomerverlies, de leerstof die verloren gaat tijdens die lange onderbreking. Dat verlies is bovendien groter bij kinderen uit kwetsbare gezinnen, zodat de ongelijkheid nog vergroot wordt.”

“Nu zijn het tweede en derde trimester helemaal op Pasen geënt. Valt Pasen laat, dan heb je een lang tweede en uiterst kort derde trimester. Andere jaren heb je dan weer een lang derde trimester. Hoe moet je daar een leerprogramma op afstemmen? Daarom gingen ook wij uit van een systeem met zeven of acht weken les, gevolgd door twee weken vakantie.” Die langere tussentijdse vakanties bieden volgens Glorieux ook mogelijkheden om zwakkere

Geen afbraak art-decovilla De Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (KCML) vaardigt een negatief advies uit voor de afbraak van de art-decovilla in SintLambrechts-Woluwe.

Projectontwikkelaar Thomas & Piron had een bouwvergunning aangevraagd voor de bouw van twee appartemensgebouwen die in totaal goed zijn voor 29 appartementen in de Oeverstraat.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

BRUZZ | DE WEEK

leerlingen al tijdens het jaar bij te spijkeren. “Zo vermijd je dat aan het eind van het jaar pas blijkt dat het niet lukt met een kind.”

Zijn voorstel werd destijds grondig doorgepraat met iedereen. “Uiteindelijk was er een groot draagvlak, zelfs de vakbonden waren mee.” Toch deed de toenmalige socialistische onderwijsminister Luc Van den Bossche, die het onderzoek had gevraagd, er uiteindelijk niets mee.

Glorieux erkent dat een hertekening van het schooljaar een flinke impact heeft op de samenleving.

“Als je aan de schoolvakanties raakt, raak je aan veel meer, de vakantieregelingen van de ouders, het hoogseizoen van de toeristische sector, het vakantieregime van het openbaar vervoer, de planning van kampen en stages. Zo’n herindeling moet dan ook grondig voorbereid worden.”

Maar voorlopig springt Vlaanderen dus niet mee in het bad. In Brussel zal dat voor gevolg hebben dat de vakanties in de Franstalige en Nederlandstalige scholen niet meer synchroon verlopen, iets waar de onderwijsvakbonden moeite mee hebben. Glorieux: “Het wordt inderdaad puzzelen voor ouders met kinderen in beide systemen. En vervoersmaatschappij MIVB zal haar vakantieuurrooster moeten herbekijken.

Zo zullen er heel wat zaken moeten aangepast worden.”

KIM

Verfplanten in de bloemetjes

We moeten niet rouwig zijn om het mogelijke verdwijnen van een deel van die suffe Manneken Pis-verkopende winkeltjes Toerisme-expert JAN VAN DER BORG (KU Leuven) (in ‘Het Laatste Nieuws’)

In Vorst wordt er een Kaleidogarden geopend, een tuin gewijd aan verfplanten.

Verschillende flora die worden gebruikt om textielvezels te verven of dienst doen als pigment voor schilders zijn er terug te vinden. Wandelaars die door de tuin lopen, leren zo over de geschiedenis en het gebruik van de planten. De nieuwe tuin moet een eerbetoon worden aan het textielverleden van Brussel.

466 Het Brusselse Woningfonds wil drie wooncomplexen bouwen voor 466 gezinnen in de Klaverwijk in Anderlecht. Het hoopt de bouwvergunning voor midden 2022 binnen te halen. De nadruk zal liggen op zachte mobiliteit met één parkeerplaats voor twee woningen, maar wel meer fietsplaatsen en plaats voor deelauto’s.

26 MEI 2021

I 5

Ook BRUZZ zelf hangt in het kader van CurieuzenAir aan de ramen van het Flageygebouw meetbuisjes om de luchtkwaliteit te meten. © SASKIA VANDER-

BRUZZ | INTRO

STICHELE

BRUZZ MEET MEE Wie BRUZZ de jongste jaren volgde, weet hoe belangrijk de leefbaarheid van onze stad voor ons is. We moesten dan ook niet nadenken over de vraag om mee te stappen in CurieuzenAir. Dat onderzoek naar de invloed van het verkeer op de luchtvervuiling wordt een van de grootste burgeronderzoeken ooit opgezet in Brussel en daarvan willen we maar al te graag deel uitmaken. De volgende maanden zullen we u niet alleen informeren over CurieuzenAir, maar willen we luchtkwaliteit in het algemeen hoog op onze agenda houden. Omdat we ervan overtuigd zijn dat objectieve journalistiek én het streven naar een stad waarin het voor iedereen goed leven is, hand in hand kunnen gaan.

Lees het dossier over CurieuzenAir in het magazine en doe zelf ook mee.

NL

xxx —XXX

BRUZZ EST DE LA PARTIE Ceux qui ont suivi BRUZZ ces dernières années savent à quel point la qualité de vie dans notre ville est importante pour nous.

Nous n’avons donc pas longtemps hésité à participer à CurieuzenAir. Cette étude sur l’impact du trafic sur la pollution atmosphérique est l’un des plus grands projets de recherche citoyenne jamais mis en place à Bruxelles et nous nous réjouissons d’y prendre part. Dans les mois à venir, nous ne nous contenterons pas de vous informer sur CurieuzenAir, nous ferons de la qualité de l’air en général une priorité. Parce que nous sommes convaincus que le journalisme objectif et l’aspiration à une ville où il fait bon vivre pour tous peuvent aller de pair.

Lisez le dossieur sur CurieuzenAir dans le magazine et participez à votre tour.

FR

BRUZZ MEASURES UP Those who have followed BRUZZ in recent years know how important we think the quality of life in our city is. We did not have to think twice about applying to join CurieuzenAir. This research into the influence of traffic on air pollution will be one of the largest citizen research projects ever set up in Brussels and we are very happy to be part of it. In the coming months, not only do we want to inform you about CurieuzenAir, but we want to keep air quality in general high on our agenda. Because we are convinced that objective journalism and the pursuit of a city where life is good for everyone can go hand in hand. Read our report on CurieuzenAir in this magazine, and become part of the project.

EN

▼

xxx

30 SEPTEMBER 2020

I 7

CURIEUS NAAR DE LUCHT IN UW STRAAT?

Word een CurieuzenAir Hoe gezond is sporten, spelen, werken en wonen in Brussel? Met drieduizend meetbuisjes aan evenveel Brusselse huizen meten onderzoekers vanaf september de luchtkwaliteit in onze stad. Ook u kan meedoen. “Als meetpunt ben je een ambassadeur voor je buren en je straat.” — EVA CHRISTIAENS, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

W BRUZZ | INTRO

at zit er in de lucht van de Wetstraat tot het Warandepark, een kleine straat in Molenbeek of een steegje in Ukkel?

Eind september begint in Brussel het CurieuzenAir-onderzoek: een grootschalig onderzoek naar de kwaliteit van de Brusselse lucht. De onderzoekers willen drieduizend verschillende meetpunten in de stad installeren. Op elk van die punten zullen ze de concentratie stikstofdioxide (NO2) in de lucht meten. Dat is een giftig gas dat voornamelijk afkomstig is van verkeer. Hoe meer stikstofdioxide in de lucht, hoe minder gezond die is voor de Brusselaars. Het verhoogt de kans op luchtweginfecties, ademhalingsproblemen en astma.

“We verwachten in Brussel vooral een grote variatie te vinden. Ik ben zeker benieuwd naar de stikstofconcentraties in de drukke verkeersaders, zoals de Wetstraat, maar evengoed naar die in het Ter Kamerenbos. Hoe hoog of laag de pieken zijn, blijft voorlopig een open vraag.” Professor biochemie Filip Meysman (Universiteit Antwerpen) coördineert het CurieuzenAir-onderzoek. Hij is op zoek naar drieduizend burgers die hem willen helpen met de metingen. De onderzoekers meten de stikstofconcentraties namelijk niet zelf. Daarvoor kijken ze naar de Brusselaars.

“Mensen kunnen zich nu inschrijven als CurieuzenAir. Hopelijk zijn er heel veel kandidaten, zodat wij de beste drieduizend plekken in Brussel kunnen kiezen.

We hopen op een zo goed mogelijke spreiding van verschillende types straten en wijken,” zegt Meysman.

Inschrijven kan nog tot 13 juni. Wie geselecteerd wordt, krijgt midden

8

I

26 MEI 2021

september een meetpakket opgestuurd aan huis. Daarin zitten twee meetbuisjes, een makelaarsbord en een handleiding.

“Het is helemaal niet moeilijk om mee te doen,” legt Meysman uit. “Je moet de twee meetbuisjes in de neus van het makelaarsbord plaatsen. Die meetbuisjes zijn zoals onze neusgaten: stikstofmoleculen kleven zich eraan vast. Na vier weken haal je het bord van het raam en stuur je de buisjes op naar de universiteit.

Wij analyseren in het labo hoeveel stikstof er is blijven plakken.”

In februari volgend jaar moeten de eerste resultaten bekend zijn. Een meting van vier weken is voor de onderzoekers genoeg om een inschatting te maken van de gemiddelde stikstofconcentratie op die ene plek gedurende het jaar.

BURGERONDERZOEK Meysman deed hetzelfde onderzoek in 2018 al eens in Vlaanderen onder de naam CurieuzeNeuzen. Toen hingen twintigduizend Vlamingen meetbuisjes op om de luchtkwaliteit in hun straat te meten. “Over het algemeen trekken citizen science-projecten vaker hoogopgeleide, technische beroepen en voornamelijk mannen. Maar bij CurieuzeNeuzen waren de helft van de inschrijvingen vrouwen. Heel wat mensen zonder diploma hoger onderwijs schreven zich in,” zegt Meysman.

“Dat heeft te maken met de makkelijke meting, maar ook met de interesse. Het gaat over gezondheid.

Dat is voor iedereen belangrijk. Dit is absoluut geen project voor de happy few.”

Brussel kon destijds niet meedoen omdat leefmilieu en mobiliteit gewestelijke bevoegdheden zijn. Vlaanderen had de

Professor Filip Meysman met de meetbuisjes: “Die zijn zoals onze neusgaten: stikstofmoleculen kleven zich eraan vast.”

Brusselse kaarten niet ter beschikking. Deze keer werkt Leefmilieu Brussel wel mee. Stadsbeweging BRAL en de faculteit sociologie van de Université Libre de Bruxelles (ULB) moeten helpen om de meetpunten zo goed mogelijk te verdelen in de stad.

De uitdaging in Brussel is om voldoende anderstalige inwoners te betrekken, net als lagere-inkomensgroepen. In het dichtbevolkte Sint-Joost-ten-Node of Molenbeek moeten evenveel meetpunten komen als in het groenere Ukkel of Oudergem.

“We zullen kandidaten uit die wijken met voorrang selecteren,” zegt Meysman over Sint-Joost en Molenbeek. “We staan al in contact met medische centra en moskeeën en we zullen ook meetbuisjes aan

flatgebouwen hangen. Als meetpunt ben je een ambassadeur voor je buren en je straat.” In totaal willen de onderzoekers nog een honderdtal metingen organiseren in parken, pleinen, gemeenschapsinstellingen en kantoren. Je kan ook samen met collega’s een meetbuisje aan je werkplek hangen.

GOEDE VOORBEELDEN En wat als het resultaat tegenvalt?

Bij het CurieuzeNeuzen-onderzoek in 2018 bleken de stikstofconcentraties in de stad Antwerpen regelmatig boven de Europese maximumnorm van 40 microgram per kubieke meter te pieken. Ook in Brussel zijn zulke pieken bekend (zie ook de analyse p12-15). Enkele Vlaamse deelnemers zijn na het onderzoek verhuisd.

“Het is zeker niet de bedoeling om

INSCHRIJ VEN KAN TOT 13 JUNI

© Bart Dewaele

Hoe gaat het in zijn werk?

Word 1 van de 3.000 Brusselse CurieuzenAirs en meet de luchtkwaliteit in jouw straat.

Het bord dat de deelnemers aan hun raam moeten hangen. De meetbuisjes worden daaraan vastgemaakt.

Fietsen is zonder meer gezond. Veel gezonder te fietsen naar het werk dan dagelijks in de auto te stappen. Tijdens het fietsen adem je gemiddeld 30 liter lucht per minuut in. Maar hoe gezond is die lucht?

Inschrijven als CurieuzenAir kan nog tot 13 juni via de website curieuzenair.brussels.

Voorwaarde is dat u in Brussel woont en een raam hebt langs de straatkant tussen de eerste en derde verdieping. Appartementen op de benedenverdieping komen dus niet in aanmerking. Een meetpakket kost 5 euro, met een richtprijs

van 15 euro voor wie het kan betalen. Eind juni worden alle CurieuzenAirs gekozen en verwittigd. Ze krijgen hun meetpakketten in september.

De meting start op 25 september en duurt vier weken. Nadien stuurt iedereen zijn meetbuisjes naar het labo voor analyse.

Begin februari 2022 moet de digitale stippenkaart klaar zijn.

Dat meet CurieuzenAir, het grootste en meest fijnmazige burgeronderzoek naar luchtkwaliteit ooit in onze hoofdstad. Op 3.000 punten over heel Brussel meten we de concentratie aan stikstofdioxide en brengen zo de invloed van het verkeer op de luchtkwaliteit nauwkeurig in kaart. Daar hebben we jouw hulp voor nodig. Word CurieuzenAir en meet als burgeronderzoeker gedurende 1 maand de luchtkwaliteit in jouw straat. Je ontvangt ook een persoonlijk rapport met jouw meetresultaat.

“Het is zeker niet de bedoeling om de mensen de stad uit te jagen. We willen vooral het leven in de stad verbeteren” FILIP MEYSMAN Professor biochemie Universiteit Antwerpen

de mensen de stad uit te jagen,” zegt Meysman. “Wie op het platteland woont, maar elke dag in de file aanschuift naar het werk, ademt onderweg vaak hogere stikstofconcentraties in. We willen vooral het leven in de stad verbeteren.”

Stikstofdioxide is trouwens niet de enige stof die de lucht verontreinigt. Fijnstofdeeltjes zijn ook ongezond, maar worden niet gemeten in het CurieuzenAironderzoek. De meetbuisjes tonen vooral wat je in principe zou inademen, mocht het buisje je eigen neus zijn. “En als je stikstofdioxide meet, weet je dat er nog allerlei andere vervuilende stoffen in de lucht zitten,” zegt Meysman.

De resultaten komen uiteindelijk op een digitale stippenkaart, die zal aangeven in welke straten de lucht

zuiverder is dan elders. Via die kaart kan je dan de meest gezonde route kiezen om naar het werk te fietsen, te gaan winkelen of sporten. “Het blijft altijd gezonder om te joggen in de stad dan om niet te joggen. Al kan je wel denken: waar wil ik joggen?” zegt Meysman. Bovendien moet de kaart een beter zicht geven op goede voorbeelden van stadsontwikkeling.

“Verkeersarme wijken en grote groengebieden zijn enorm belangrijk voor propere lucht. Ik ben ook benieuwd naar het effect van extra windcirculatie in wijken met veel hoogbouw,” zegt Meysman. “We doen nu eigenlijk een volkstelling: we tellen de luchtkwaliteit. Dat geeft politici een zicht op de huidige situatie. En meten is weten. Het is de basis voor elk goed langetermijnbeleid.”

Schrijf je nu in op curieuzenair.brussels CurieuzenAir is een initiatief van de Universiteit Antwerpen, stadsbeweging BRAL en Université Libre de Bruxelles, in nauwe samenwerking met Bloomberg Philanthropies, Leefmilieu Brussel, De Standaard, Le Soir, en BRUZZ.

DEVENEZ UN CURIEUZENAIR

BECOME A CURIEUZENAIR

À quel point est-il sain de vivre, de travailler et de faire du sport à Bruxelles ? Le mois de septembre marquera le début d’une enquête citoyenne à grande échelle visant à répondre à cette question. Le professeur Filip Meysman (UAntwerpen), coordinateur de l’étude, recherche 3 000 Bruxellois pour mesurer la qualité de l’air. « J’espère qu’il y aura beaucoup de candidats, afin que nous puissions répartir au mieux les points de mesure dans différents types de rues et de quartiers. » Les inscriptions sont encore possibles jusqu’au 13 juin sur le site curieuzenair.brussels. « Mesurer, c’est savoir.

C’est la base d’une bonne politique à long terme. »

How healthy is it to live, work and exercise in Brussels? In September, a large-scale citizen survey to answer this question will start. Professor Filip Meysman (University of Antwerp), coordinator of the survey, is looking for 3,000 residents of Brussels to help measure the air quality. “Hopefully there will be a lot of candidates, so that we can spread the measuring points as much as possible across different types of streets and neighbourhoods.” Registration is open until 13 June via the website curieuzenair. brussels. The survey starts on 25 September. “Measuring is knowing.

It is the basis for a good long-term policy.”

FR

EN

26 MEI 2021

I 9

BINNENKORT MEETPUNTEN OP DRUKSTE PLEKKEN

De schonere lucht is nog lang niet proper genoeg

B R U Z Z | A N A LY S E

Luchtvervuiling doodde in 2018 naar schatting 950 Brusselaars vroegtijdig. Brussel overschrijdt – behalve in coronajaar 2020 – bijvoorbeeld al jaren de EU-grenswaarde voor stikstofdioxide (NO2), een reden waarom de Europese Commissie met een inbreukprocedure is gestart. Bovendien rapporteerde Brussel zijn meetstation met het drukste verkeer, Kunst-Wet, tot nu toe niet aan Europa. “Om op korte termijn overal in Brussel de grenswaarden te halen zal fors minder, of veel properder autoverkeer nodig zijn.” — SARA DE SLOOVER, FOTO’S BART DEWAELE

V

roeger was het niet altijd beter, en zeker niet als het op de Brusselse luchtkwaliteit aankomt. Hoewel veel mensen het omgekeerde denken, gaat het daar de laatste decennia almaar beter mee. Dat er veel meer wordt gepraat over luchtverontreiniging, speelt daar waarschijnlijk een rol in. Waarschijnlijk maken sommigen ook de associatie met de fors toenemende klimaatopwarming, wat een proces is dat zich op veel langere termijn afspeelt en vooral door broeikasgas koolstofdioxide (C02) wordt veroorzaakt.

“Luchtverontreiniging is de laatste twintig jaar een heel stuk bekender geworden,” ziet ook luchtkwaliteitsexpert Frans Fierens van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (Ircel).

“Toen ik in 1997 begon, hadden de media heel weinig aandacht voor de berichten rond smogepisodes die we uitstuurden. Nu is het thema veel bekender, zeker in Brussel.”

De aandacht is welkom, want de schonere lucht is nog lang niet proper genoeg. We overschrijden in Brussel nog altijd de bindende Europese grenswaarde voor stikstofdioxide (NO2) van 40 microgram/m³, en de gezondheidsadvieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor fijn stof (PM2,5). “De concentratie NO2 op een plek wordt sterk door het lokale verkeer bepaald, zeker in de stad,” beschrijft Fierens. “Meer specifiek: door dieselvoertuigen.”

Fijn stof (PM2,5) daarentegen is een mengelmoes van stoffen die vrijkomen in het verkeer,

10

I

26 MEI 2021

maar ook in de industrie, door verwarming en bij de landbouw. “Het bestaat uit rechtstreeks uitgestoten stoffen zoals dieselroet van wagens, maar er ontstaat ook nog eens heel veel fijn stof in de atmosfeer wanneer gassen met elkaar beginnen te reageren,” legt Fierens uit.

“Zo kunnen stikstofoxides in bepaalde weersomstandigheden reageren met zwaveldioxide en ammoniak in de lucht, afkomstig uit de landbouw, en dan krijg je secundair fijn stof. Er zijn in Brussel inderdaad weinig boeren, maar er zijn wel boeren rondom de stad. Lucht houdt zich niet aan gewestgrenzen.”

De Europese grenswaarde voor PM 2,5 is 25 microgram/m³, in Brussel is de concentratie ongeveer 15. Maar de WHO adviseert dat de concentratie niet boven de 10 mag uitkomen.

“Tijdens het toppunt van de lockdown in april vorig jaar hadden we zowat de hoogste fijnstofconcentraties van 2020, samen met november,” zegt Fierens. “Dat toont aan dat fijn stof niet alleen veroorzaakt wordt door verkeer.”

SCHOOLKINDEREN GEZOCHT “Fijn stof (PM2,5) hangt als een deken over België.

Ook op het platteland, niet enkel in de stad,” bevestigt milieu-epidemioloog Tim Nawrot (UHasselt), die de effecten van milieuvervuiling op de menselijke gezondheid bestudeert. Voor een onderzoek in september zoekt hij momenteel driehonderd Brusselse schoolkinderen uit het vijfde en zesde leerjaar.

Dankzij de lockdown vorig jaar was er 20 tot 30 procent minder verkeer aan Kunst-Wet ten opzichte van het jaar ervoor. Dat vertekende de metingen.

EVOLUTIE STIKSTOFDIOXIDE (NO2) AAN KUNST-WET Evolutie van het jaargemiddelde van het verkeersgerelateerde NO 2 in microgram per kubieke meter aan Kunst-Wet.

2017

56,2

2018

56,2

2019

51,6

2020

36,4

BRON: IRCILINE.

40

EU-grenswaarde WHO-grenswaarde

“We zullen hun bloed en urine testen, en een cardiovasculair en cognitief onderzoek doen. We zien in studies de negatieve gezondheidsconsequenties van fijn stof namelijk ook bij concentraties lager dan de Europese grenswaarde. De deeltjes komen niet alleen in je longen terecht, maar ook in hart en bloedvaten, en tasten in je hersenen de cognitieve functies aan.”

Het project CurieuzenAir zal de hoeveelheid stikstofdioxide in de lucht testen, niet de concentratie fijn stof. “De meettoestellen voor fijn stof zijn veel duurder,” zegt Nawrot. “Maar je kunt de NO2 ook prima als een indicator gebruiken: waar er te veel stikstofdioxide is, zijn er ook vaak te veel roetdeeltjes, de allerfijnste fractie aan fijn stof.

Bovendien veroorzaakt NO2 zelf ook ademhalingsproblemen, astma en luchtwegklachten. In Brussel wordt bij pieken van NO2 meer astmamedicatie verkocht.”

“De blootstelling aan fijn stof en stikstofdioxide zorgt ervoor dat we allemaal gemiddeld enkele maanden minder lang leven,” zegt Fierens. Ircel berekende het aantal Brusselaars dat in 2018 vanwege luchtverontreiniging naar schatting vroegtijdig overleed: door fijn stof waren dat er 625, door stikstofdioxide 320. “Dat is nog maar het topje van de ijsberg,” zegt Fierens. “Onderliggend leidt luchtvervuiling ook tot ziektelast en meer astma-aanvallen. Tijdens smogepisodes belanden meer mensen met ademhalingsklachten in ziekenhuizen.”

B R U Z Z | A N A LY S E

92,8

DIESELGATE Omdat Brussel en Antwerpen voor stikstofdioxide boven de Europese, wettelijk bindende grenswaarden uitkomen, is de Commissie een inbreukprocedure tegen België begonnen. “In februari heeft de Commissie een brief naar België gestuurd met de vraag om uitleg, en de gewesten hadden toen twee maanden de tijd om te antwoorden,” legt Fierens uit. “Als de Commissie nu niet tevreden is met de antwoorden, is de volgende stap een doorverwijzing naar het Europees Hof van Justitie, wat aanleiding kan geven tot een veroordeling. En die kan dan leiden tot boetes.”

De NO2-problematiek is niet specifiek voor Brussel. Ook steden als Antwerpen, Parijs, Londen of Madrid hebben dezelfde problemen. De ▼

2005

26 MEI 2021

I 11

▼

BINNENKORT MEETPUNTEN OP DRUKSTE PLEKKEN

B R U Z Z | A N A LY S E

NO2-concentraties daalden voor de coronacrisis wel al geleidelijk. Dat komt vooral omdat er nu minder dieselwagens rondrijden. “Een eerste reden was het Dieselgateschandaal in 2015,” zegt Fierens. “Toen werd duidelijk dat diesels in realistische rijomstandigheden veel meer NO2 uitstoten dan ze wettelijk mogen. Toen het grote publiek dat te weten kwam, is de verkoop van diesels fors naar beneden gegaan.”

Een tweede belangrijke reden was de invoering van lage-emissiezones (LEZ). “Terwijl zone-30’s vooral een effect hebben op de verkeersveiligheid en leefbaarheid in de stad, hebben lage-emissiezones een direct effect op de luchtkwaliteit, omdat ze de meest vervuilende wagens tegenhouden,” zegt Fierens. “Ze zorgen er ook voor dat mensen rondom de LEZ besluiten meer benzinewagens te kopen. Ze willen zo anticiperen op een mogelijke verstrenging of uitbreiding van de LEZ.” Volgens Leefmilieu Brussel verminderde tussen juni 2018 en december 2019 de uitstoot van het wegvervoer van dieselroet met 77 procent, die van stikstofoxide en fijn stof allebei met 11 procent.

“In de eerste jaren was de Brusselse lage-emissiezone niet geweldig ambitieus,” zegt Fierens.

“Maar als je de meest vervuilende auto’s uit de stad haalt, is het logisch dat dat een positief effect zal hebben. En dat zal alleen maar verbeteren naarmate de criteria strenger worden, zeker als Brussel effectief in 2030 een dieselban introduceert. Auto’s met de euronorm Euro 5 zijn bijvoorbeeld nog vrij recente dieselwagens met een efficiënte roetfilter, maar die zijn door Dieselgate wel de diesels met de hoogste koolstofoxide-emissies. Je zou ze dus zo snel mogelijk moeten weren.”

EFFECTEN LOCKDOWN Fierens stelde voor BRUZZ een grafiek op van de NO2-concentraties aan metrostation Kunst-Wet. “Dat is toch een van de meest verkeersbelaste meetstations in Brussel. Daar kun je dus verwachten dat de hoogste waarden van alle stations worden gemeten. In normale jaren – we vergeten nu even 2020 – lagen de concentraties er boven de Europese grenswaarde, terwijl je overal op het grondgebied onder de grenswaarde moet zitten.”

Dankzij de lockdown vorig jaar was er 20 tot 30 procent minder verkeer aan Kunst-Wet ten opzichte van het jaar ervoor. “Daardoor werden aan dat drukke kruispunt voor het eerst in lange

tijd de normen gerespecteerd. Tijdens de eerste lockdown met een verbod op niet-essentiële verplaatsingen was er een duidelijke daling van de concentratie NO2, maar daarna weer geleidelijk wat stijging. In september 2020 was er weer evenveel NO2 als in september 2019, en daarna opnieuw een afname. Het weer speelt ook altijd een rol, daarom het is op basis van metingen niet evident om het afzonderlijke effect in te schatten, maar dat de eerste lockdown een veel groter effect had dan de tweede is wel duidelijk. Het verkeer is nog altijd niet terug tot op het niveau van voor de lockdown, in januari-februari 2020.”

“Dankzij de lockdown werden aan het drukke kruispunt Kunst-Wet voor het eerst in lange tijd de normen voor NO2 gerespecteerd” FRANS FIERENS Luchtkwaliteitsexpert bij Ircel

12

I

26 MEI 2021

“Het jaargemiddelde NO2 in het meetpunt waar in België de hoogste concentraties worden gemeten, daalde zo van 52 µg/m³ in 2019 naar 36 µg/m³ in 2020. Dat is een ongeziene daling van zowat 30 procent in een jaar tijd. Om op basis van de huidige samenstelling van het wagenpark blijvend aan een concentratie onder de EU-grenswaarde van 40 te raken, zal het verkeersvolume dus moeten dalen zoals tijdens coronajaar 2020.

Je kan dat ook combineren met andere oplossingen: 30 procent zero-emissionwagens kan natuurlijk ook.”

NIEUWE MEETSTATIONS OP DRUKKERE PLAATSEN Er zitten nog twee adders onder het gras. Hoewel Ircel de metingen aan Kunst-Wet wel voor analyses gebruikt, rapporteert Brussel de resultaten van dat meetstation niet aan Europa.

Het argument dat het Gewest gebruikt om de hoogste waarden in Brussel niet te door te geven, is dat het meetstation minder dan 25 meter van een druk kruispunt staat, wat in de Europese richtlijn staat. Een aantal burgers zijn daarover naar de rechtbank gestapt, en de rechter heeft ze onlangs uiteindelijk gelijk gegeven. Brussel werd verplicht minstens één meetstation op een druk verkeerspunt te installeren.

FIJN STOF (PM2,5) IN DE LUCHT Evolutie van het jaargemiddelde voor heel Brussel in microgram per kubieke meter.

2006

25,3

2017

15,2

2018

15,9

2019

14,7

2020

11,4 WHO-grenswaarde

25 EU-grenswaarde

De zone 30 heeft vooral effect op de verkeersveiligheid, de lage-emmissiezone op de luchtkwaliteit.

Bevoegd minister Alain Maron (Ecolo) (zie ook het interview op p14) laat weten dat er drie nieuwe meetstations gepland zijn, die ook aan de Europese plaatsingscriteria zullen voldoen, waardoor er geen argument meer zal zijn om die resultaten niet te rapporteren.

“De metingen van de luchtvervuiling die voortaan door Brussel gerapporteerd zullen worden aan Europa zullen sowieso hoger liggen dan wat tot nu wordt doorgegeven,” voorspelt Fierens.

“Kunst-Wet, het meetstation met het drukste verkeer, zit daar nu immers niet bij. Het valt af te wachten wat de resultaten zullen zijn van het nieuwe meetstation op de kleine Ring, en zeker dat aan de Keizer Karellaan, een rode as op luchtvervuilingskaarten. Daar is mogelijk nog een groter probleem dan aan Kunst-Wet. De verwachting is dus dat ze daar toch zeker nog een aantal jaar meer dan 40 microgram/m³ NO2 zullen meten.”

Door realistischere metingen en mogelijk weer meer autoverkeer zal Brussel volgend jaar dus waarschijnlijk opnieuw meer luchtvervuiling rapporteren. Bovendien zal de WHO haar normen ook nog eens strénger maken, vertelt Fierens. “De WHO komt in juli met nieuwe gezondheidsadvieswaarden. De huidige gelden sinds 2005,

Contrairement aux idées reçues, la qualité de l’air à Bruxelles et dans le reste de la Belgique n’a cessé de s’améliorer au cours des dernières décennies, même si l’impact sur notre santé reste important. En 2018, on estime à 950 le nombre de Bruxellois morts prématurément à cause de la pollution atmosphérique. En matière de particules fines, Bruxelles ne dépasse pas les normes européennes contraignantes, mais la région se situe toujours au-dessus des valeurs recommandées par l’Organisation mondiale de la santé (OMS), qui seront très certainement revues à la baisse en juillet. L’OMS va également abaisser ses normes pour le dioxyde d’azote (NO2), principalement émis par le trafic (diesel).

Bruxelles dépasse la valeur limite de l’UE pour le NO2 depuis des années - sauf pour 2020 - et c’est pourquoi la Commission européenne a lancé une procédure d’infraction contre la Belgique. Une zone de basses émissions de plus en plus stricte et un nombre croissant de voitures électriques devraient contribuer à ces efforts.

FR

10 BRON: IRCILINE

QUALITÉ DE L’AIR : BRUXELLES A ENCORE DU CHEMIN À FAIRE

intussen is er nog meer wetenschappelijke evidentie van de nadelige effecten van luchtvervuiling, zelfs onder de huidige WHO-normen. De advieswaarden voor NO2 en fijn stof zullen vrijwel zeker dalen. Als Brussel denkt dat het nu bijna de bestaande WHO-normen haalt (de regering heeft in haar beleidsverklaring opgenomen dat het de grenswaarden wil afstemmen op en doen samenvallen met de advieswaarden van de WHO, red.), dan is het nog maar de vraag of het ook kan voldoen aan de nieuwe, strengere drempelwaarden.”

“Europa heeft al laten weten dat de eigen (wettelijk bindende) luchtkwaliteitsnormen meer moeten aansluiten bij de nieuwe normen van de WHO. De Europese richtlijn is ook aan herziening toe. Dit is wel een project op de vrij lange termijn, eerder 2050 dan 2030.”

Het is nog afwachten wat de nieuwe EU-grenswaarden in de toekomst zullen worden, maar als die worden verlaagd, zal er dus nog minder verkeer moeten zijn, voorziet Fierens.

“Een properder wagenpark is natuurlijk een deel van de oplossing. Elektrische wagens stoten geen NO2 uit, enkel nog fijn stof via wielen en banden.

Maar om op korte termijn overal in Brussel de grenswaarden te halen, zal fors minder, of veel properder autoverkeer nodig zijn.”

AIR QUALITY: BRUSSELS STILL HAS A LONG WAY TO GO Contrary to what many people think, the air quality in Brussels and the rest of Belgium has been improving steadily over the past few decades. Despite this improvement, there remains a significant risk to our health. Estimates are that in 2018, 950 Brussels residents died prematurely due to air pollution. As far as particulate matter is concerned, Brussels meets the binding European standards, but the region is still above the advisory values of the World Health Organization (WHO), which will almost certainly be adjusted downwards in July. The WHO will also lower its standards for nitrogen dioxide (NO2), which is mainly emitted by (diesel) traffic. Brussels has been exceeding the EU limit value for NO2 for years – except in the Covid-19 year of 2020 – which is why the European Commission has started infringement proceedings against Belgium. An increasingly stringent low-emission zone and an increasing number of electric cars should help with the NO2 problem.

EN

26 MEI 2021

I 13

ALAIN MARON, MINISTER VAN LEEFMILIEU EN GEZONDHEID

‘Europa tikt ons terecht op de vingers’

“Iedereen moet propere lucht kunnen inademen in Brussel.” Alain Maron (Ecolo) moet de dieselban in wetgeving gieten, drie keer zoveel gebouwen isoleren en nieuwe meetstations voor de luchtkwaliteit installeren. De minister van Leefmilieu en Gezondheid hee­ zijn handen vol met de coronacrisis, maar moet ook de luchtkwaliteit binnen aanvaardbare grenzen zien te brengen. “CurieuzenAir moet de Brusselaar informeren en sensibiliseren over het probleem.” — EVA CHRISTIAENS EN SARA DE SLOOVER, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE 14

I

26 MEI 2021

A

lain Maron heeft met Leefmilieu, Klimaattransitie, Netheid, Energie, Haven en Gezondheid een grote ministerportefeuille. Een halfuurtje krijgen we maar, met de vraag om het alleen over de luchtkwaliteit en CurieuzenAir te hebben. Vanaf september zullen drieduizend Brusselaars meetbuisjes aan hun raam hangen om de hoeveelheid stikstofdioxide in de lucht te meten. Het wordt een

inventaris van de Brusselse luchtkwaliteit, die zowel een impact heeft op onze gezondheid als op het leefmilieu. Leefmilieu Brussel geeft wetenschappelijke en praktische steun.

Wat verwacht u zelf van CurieuzenAir? Ziet u dit als een instrument voor bewustwording of verwacht u ook lessen te kunnen trekken?

ALAIN MARON: Beide. Wij denken dat de samenwerking tussen

MARON: Er komt er een in de

Alain Maron kijkt uit over de stad: “We zullen wijk per wijk kijken of er belangrijke verschillen zijn in de metingen van CurieuzenAir en dan naar oplossingen zoeken.”

Regentlaan langs de kleine Ring en een in de Keizer Karellaan. Ter vergelijking willen we nog een derde meetstation in een voetgangerszone plaatsen. Idealiter komt die in de voetgangerszone in het centrum.

Wanneer moeten die er staan?

MARON: Ze zullen in de komende

maanden geïnstalleerd worden.

Europa verplicht ons daartoe, maar het was al voorzien in het regeerakkoord. Burgers willen meer informatie krijgen over de luchtkwaliteit op verschillende plaatsen. Maar je kan niet overal officiële meetstations plaatsen. Die zijn duur en bovendien groot.

De concentratie stikstofdioxide is al tien jaar te hoog in Brussel. De Europese Commissie is een inbreukprocedure gestart. U moest in april reageren. Welke maatregelen heeft u genomen om zeker te zijn dat er geen procedure volgt bij het Europees Hof? MARON: Europa heeft gelijk. De

burgers, onderzoekers en politiek de dialoog kan stimuleren over luchtvervuiling. Dat is belangrijk.

Burgers verwachten informatie over de luchtkwaliteit in hun wijk of in de school of crèche van hun kinderen. Slechte lucht is complex. Je ziet of ruikt die niet altijd. Daarvoor zijn meetinstrumenten nodig. Onze eerste doelstelling is de mensen sensibiliseren en informeren over het probleem.

De tweede doelstelling is om resultaten te kennen. Daarom is er begeleiding van universiteiten. We hebben al nauwkeurige meetstations van Leefmilieu Brussel, maar de informatie van CurieuzenAir zal veel beter verdeeld zijn over het hele gewest.

Hoe wil u de resultaten dan gebruiken?

MARON: We zullen wijk per wijk

kijken of er belangrijke verschillen

luchtkwaliteit is niet goed genoeg in Brussel. Het regeerakkoord voorziet er bovendien in dat we de normen van Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) nastreven, die nog strikter zijn dan de huidige Europese normen. Iedereen moet propere lucht kunnen inademen in Brussel.

We hebben verschillende argumenten om Europa te overtuigen, maar zekerheid hebben we niet. Ik vind dit vooral een opportuniteit. Europa kent de maatregelen die we al hebben ingevoerd: de lage-emissiezone (LEZ), het Good Move-plan en het isolatieplan voor gebouwen om de uitstoot van fijn stof te verlagen. Ik denk dat Europa ons nu zal vragen om die plannen te versnellen. Vanaf volgend jaar is de LEZ strenger en we zullen binnen-

De LEZ is al enkele jaren in werking.

Hoe heeft dat de luchtkwaliteit verbeterd?

MARON: We zien al een effect, maar

het probleem is dat de cijfers sinds maart 2020 vertekend zijn. Er is minder verkeer door de coronacrisis. Tussen juni 2018 en december 2019 is de uitstoot van stikstofdioxide met 11 procent verminderd.

De totale uitstoot van het verkeer zou volgens Brussel Leefmilieu in 2025 86 procent lager moeten liggen dan in 2015.

BRUZZ |INTERVIEW

Zoals u zegt, zijn er ook officiële meetstations. Het meetpunt aan Kunst-Wet wordt momenteel niet gebruikt voor rapportage aan Europa. Na een klacht van burgers is het Gewest door Europa veroordeeld om meetstations te installeren op drukke plaatsen. Waar komen die?

kort de nieuwe regels bepalen vanaf 2025. We investeren 350 miljoen euro in de isolatie van gebouwen.

Dat is beter voor het milieu en voor het klimaat, maar het is ook beter voor de vervuiling. Het zal het gebruik van fossiele energie – mazout, koolstof en gas – verlagen.

Verder investeren we 1 miljard euro, een zesde van onze totale begroting, in openbaar vervoer. Ik denk niet dat een ander gewest dat doet.

Hoeveel auto’s zullen vanaf januari volgend jaar niet meer binnen mogen?

MARON: 96.000 volgens cijfers van

begin dit jaar. Dat zijn er 36.000 uit Brussel. Dat cijfer zal nog dalen omdat mensen anticiperen op de nieuwe regels en al vroeger van auto veranderen. Tegen het einde van het jaar zullen we de Brussel’Air-premie verhogen en vernieuwen. Het wordt een cheque om alternatieve mobiliteitsoplossingen te vinden.

Hoe zit het met de geplande dieselban tegen 2030?

MARON: We werken momenteel aan

een nieuw besluit. Mijn administratie heeft op basis van impactstudies verschillende scenario’s uitgewerkt over wat er tussen 2025 en 2035 zou moeten gebeuren. Het is een grote omslag. Die vraagt goede sociale, economische en operationele begeleiding.

Tegen 2035 staat een verbod op benzinewagens in het regeerakkoord. Dat gaat ook zeker door. Wat nog niet vastligt, zijn de etappes om daar te geraken. Die zullen we de komende weken bespreken met de regering. Normaal gezien nemen we nog voor de zomer een besluit.

Een deel van het fijn stof komt ook van banden en remmen. Alleen minder auto’s kunnen dat verhelpen.

26 MEI 2021

▼

zijn. Hoe kunnen we die verklaren?

Als we zwarte punten ontdekken, met slechtere lucht dan elders, dan zijn we er tenminste van op de hoogte. Dan zullen we zien of er een specifieke oplossing bestaat.

I 15

▼

ALAIN MARON, MINISTER VAN LEEFMILIEU EN GEZONDHEID

MARON: Daarover onderhandelen we

nog met de andere gewesten en de taskforce vaccinatie. Het gaat voornamelijk om de dosissen voor andere beroepsgroepen zoals de politie. In de zorginstellingen is de verdeling aan het begin van de campagne realistisch ingeschat, die kosten vragen we niet terug.

“Tegen 2035 staat een verbod op benzinewagens in het regeerakkoord.

Dat gaat ook zeker door,“ zegt Alain Maron.

BRUZZ | INTERVIEW

Wat is de huidige timing voor het rekeningrijden?

MARON: De fiscale vragen bespreken

we tijdens het overlegcomité volgende week. Verder willen wij nog een advies van de Raad van State afwachten. Kunnen we dit alleen doorvoeren zonder samenwerkingsakkoord? Het is onmogelijk om een planning op te stellen zonder dit soort antwoorden.

Heeft u een doelstelling over het aantal groene ruimtes die u nog wil creëren? Dat speelt ook een rol in de luchtkwaliteit.

Zullen we tegen de zomer aan de vereiste 70 procent geraken voor groepsimmuniteit?

MARON: Ik hoop het. Het zal niet

heeft niet rond Covid gewerkt. Op mijn kabinet is de Cel Sociaal Beleid en Gezondheid sterk ingezet voor de crisis. Zij hebben inderdaad zes maanden tot een jaar vertraging opgelopen in andere projecten. Dat geldt ook voor de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) en zelfs voor Iriscare. Nu zijn we weer vertrokken. Op het milieubeleid is er geen impact geweest. Onze ambities zijn niet verminderd en de budgetten ongewijzigd. De begroting staat globaal onder druk, maar niet meer voor mij dan voor andere ministers. We werken voort.

is dat een aanzienlijke groep, die niet apart in de statistieken van Sciensano zit.

Brussel krijgt veel kritiek over de lagere vaccinatiegraad. Intussen blijkt dat we tienduizenden Vlamingen en Walen hebben gevaccineerd. Weet u hoeveel niet-Brusselaars er zijn gevaccineerd in Brussel?

Zal u een vergoeding vragen voor de Vlamingen en Walen die hier zijn gevaccineerd?

Dan zijn er nog niet-Brusselaars (illegaal) ingeënt. Ze vulden foutief een Brusselse postcode in op het inschrijvingsplatform Bruvax.

MARON: Dat zijn maar enkele

honderden personen, maximaal 2.000. Op de 100.000 dosissen die zijn toegediend aan niet-Brusselaars, is dat peanuts. Bovendien is het systeem nu aangepast en beveiligd. Het lukte misschien enkele dagen, maar nu is het voorbij.

MARON: Dat is een apart dossier. We

zullen dat in loop van de komende maanden voorstellen. Er zijn al een paar nieuwe parken aangekondigd, zoals het Becopark en de Neerpede.

Het is de bedoeling om een groen netwerk uit te bouwen, zeker in dichtbebouwde gebieden. Leefmilieu Brussel heeft al een kaart opgesteld met zones waar te weinig groen is.

Zonder twijfel zullen die voor een groot deel overeenkomen met de luchtkwaliteit. Dat wordt wel een bijkomend argument om er iets aan te doen.

U heeft grote plannen in alle domeinen, maar u heeft zoveel bevoegdheden, de meeste van alle ministers. Nu u zoveel tijd moet besteden aan gezondheid, is er dan nog tijd en geld om uw groene ambities te verwezenlijken?

MARON: Gelukkig wel (lacht). De

administratie van Leefmilieu Brussel 16

I

26 MEI 2021

MARON: We hebben tot en met

maandag (17 mei, red.) 506.000 dosissen toegediend sinds de start van de campagne. We vaccineren dus niet trager dan andere gewesten.

We weten wel dat er heel wat niet-Brusselaars hier zijn ingeënt.

Het verschil tussen het aantal toegediende dosissen en het aantal dosissen voor mensen die in Brussel wonen, is min of meer 100.000. Dat aantal blijft oplopen omdat sommige niet-Brusselaars nog een tweede dosis krijgen. Het zijn trouwens niet alleen Vlamingen of Walen, maar ook diplomaten, eurocraten en mensen zonder papieren. Opgeteld

DE L’AIR PUR POUR TOUS «Tout le monde à Bruxelles devrait pouvoir respirer de l’air pur. » Alain Maron (Ecolo) veut légiférer dans les semaines qui viennent sur l’interdiction du diesel à l’horizon 2030. Il a un plan pour isoler les bâtiments et promet de nouvelles stations de mesure pour contrôler la pollution de l’air. Le ministre de l’Environnement et de la Santé affirme que la crise sanitaire ne met pas en péril ses ambitions écologiques. Il voit dans l’étude CurieuzenAir une occasion d’informer et de sensibiliser les Bruxellois sur la qualité de l’air. « Nous verrons par la suite s’il existe des solutions pour les lieux très pollués. » FR

anders lopen in Brussel dan elders.

Momenteel is onze hoofdzorg het overtuigen van de 65-plussers die nog niet gevaccineerd zijn. We zitten nu boven de 75 procent. We doen ons best om boven de 80 procent te klimmen, maar we gaan ook voort met de jongere leeftijdsgroepen.

Vanaf vrijdag kunnen 40-plussers een afspraak maken en mogen 35-plussers zich inschrijven op de wachtlijst. Ondertussen blijven we sensibiliseren op het terrein. Er gebeuren veel acties door lokale overheden en via verschillende organisaties.

Dat zijn meestal kleinere, zeer gerichte acties voor niet al te veel mensen tegelijk.

MARON: Les petits ruisseaux font les

grandes rivières. Alle kleine beetjes helpen. Als het callcenter een telefonische rondvraag doet, zeggen mensen vaak: ‘Ik wacht.’ Ze willen eerst zien wat het geeft. Nu kennen we allemaal meer en meer mensen die gevaccineerd zijn en zien we dat er geen problemen zijn. Dat zal twijfelaars hopelijk helpen overtuigen.

CLEAN AIR FOR EVERYBODY ”Everyone in Brussels should be able to breathe clean air.” In the coming weeks, Alain Maron (Ecolo) wants to put down the diesel ban by 2030 in legislation. He has a plan to insulate buildings and promises new measuring stations to monitor air pollution. The Minister of Environment and Health has his hands full with the Covid-19 crisis, but he says that does not jeopardise his green ambitions. In the “CurieuzenAir” study, he sees an opportunity to inform and sensitise Brussels residents about air quality.

“We will analyse to see if there are solutions for highly polluted places.”

EN

GEEN ELEKTRISCH WAGENPARK ZONDER LAADPALEN

Brussel is nog lang niet klaar voor de elektrische revolutie Een van de grote gangmakers voor een betere luchtkwaliteit in de stad is de elektrische auto. Die fuel shi , de volledige omschakeling van het wagenpark van brandstofmotor naar elektriciteit, zou er weleens sneller kunnen komen dan gedacht. Maar is Brussel hier wel op voorbereid? “22.000 laadpunten tegen 2035? Dat is ‘too li le too late’,” zegt professor Joeri Van Mierlo (VUB).

— STEVEN VAN GARSSE, FOTO BART DEWAELE

J

B R U Z Z | A N A LY S E

anuari 2018. Brussel voert een Lage Emissiezone (LEZ) in. Er is wel wat protest in het begin, maar de grote verontwaardiging blijft uit. Brusselaars en pendelaars passen zich aan door nieuwe uitstootvriendelijke auto’s aan te schaffen, of over te stappen op openbaar vervoer of fiets.

In 2022 komt weer een belangrijke stap als de Euro 4-diesels de hoofdstad niet meer binnen mogen.

De LEZ is maar een voorsmaakje van een veel ingrijpendere evolutie.

De Brusselse regering legt de laatste hand aan het regeringsbesluit dat dieselauto’s volledig bant in de stad, in 2030, en benzinewagens in 2035.

Tegen dan zal de automobilist, maar ook het openbaar vervoer, grotendeels elektrisch moeten rijden.

De Europese landen willen in allerijl de CO2-uitstoot fors doen dalen, om zo een rem te zetten op de klimaatopwarming. Tegelijk dringt Europa er ook al langer op aan bij de Belgische overheden om wat aan de luchtkwaliteit te doen. Het drukke gemotoriseerde stadsverkeer is vandaag voor een groot deel verantwoordelijk voor de uitstoot van fijn stof en stikstofoxide (NOx).

De automobielsector heeft een tijd weerwerk geboden, maar beseft vandaag meer en meer dat de elektrische wagen de toekomst is.

Volgens Joeri Van Mierlo, professor aan de VUB, de autoriteit op het vlak van de ontwikkeling van elektrische wagen, zijn daar twee redenen voor.

Van Mierlo: “De automobielsector staat sowieso steeds meer onder druk om schone wagens te produceren met een steeds lagere CO2-uitstoot.”

“Maar er is meer. Voordien waren er al elektrische stadsauto’s, maar dat verhaal kwam maar moeilijk van de grond. De snelle omslag komt er omdat de automobielsector op de hogere marktsegmenten is gaan mikken. Denk aan Tesla.” Nu Tesla populair wordt, zijn we vertrokken voor een snelle elektrificering van het volledige wagenpark, gelooft Van Mierlo.

Een markt die een volledig nieuwe richting uitgaat, dat veroorzaakt in de beginfase onrust bij de consument. Van Mierlo maakt zich sterk dat het wantrouwen in de nieuwe technologie snel zal verdwijnen. “Er waren traditioneel drie grote obstakels voor de

“We hebben uitgerekend dat als alle auto’s elektrisch rijden, we twintig procent meer elektriciteit nodig hebben. Dat is behapbaar” JOERI VAN MIERLO Professor onderzoeksgroep Mobi (VUB) 18

I

26 MEI 2021

introductie van de elektrische auto.

Eerst is er de autonomie van de auto. Vroeger ging die tot 150 kilometer. Maar vandaag kan je al 450 kilometer ver rijden. Twee is de prijs, maar die is stevig aan het zakken. En drie, de laadinfrastructuur. Voor die laatste moet wél nog een stevig tandje worden bijgezet.

Zeker in Brussel, waar slechts elf procent van de gezinnen een vaste parkeerplaats of parking heeft en thuis opladen dus moeilijk is.”

We spreken twee early adopters, één in Schaarbeek, de andere in Jette. “We hadden voor een elektrische bedrijfswagen gekozen, maar zijn ervan afgestapt,” zegt Eric, die in Jette woont. “Waarom? De wagen opgeladen krijgen, was het een hele klus. We moesten kijken op de app of er een plaatsje vrij was aan de laadpaal. Als dat zo was, moesten we snel naar die plek. Dan moesten we zes uur later de auto met onze fiets halen. Op den duur waren we meer bezig met die auto dan met het leefmilieu.”

Het gezin rijdt nu met een hybride bedrijfswagen. Die oplossing is verre van ideaal: Eric wijst erop dat die auto, als die niet elektrisch rijdt, eigenlijk meer verbruikt dan een gewone auto, omdat hybridewagens erg zwaar zijn.

Ook het gezin van Jurgen in Schaarbeek kon voor een elektrische bedrijfswagen kiezen, maar ook daar werd het een hybride. Jurgen: “Thuis opladen kan je met een stekker doen vanuit je huis, maar dan moet er een kabel over het trottoir. Dat is lastig en gevaarlijk en het mag niet volgens het politiereglement. Laadpalen?

Daar zijn er gewoon te weinig van. Ik heb er vier in de omgeving van onze woning. En als er geen elektrische auto staat op te laden, dan staat er wel een wildparkeerder op.”

TE TRAAG De laadinfrastructuur in de stad blijft dus voorlopig het grootste probleem. De VUB werkt mee aan de uitrol van de laadpalen in Brussel.

Maar ook Van Mierlo kan alleen maar vaststellen dat het te traag gaat. “In Amsterdam zijn vandaag al 8.000 laadpunten. In Brussel minder dan 1.000. Of nog: Amsterdam wil er 80.000 tegen 2030.

Brussel mikt op 22.000 tegen 2035.

Dat is veel te weinig.”

Brussel gaf in oktober 2018 een concessie aan PitPoint, een bedrijf dat intussen is overgenomen door Total. Het kreeg de exclusiviteit om laadpalen te plaatsen. Dat gaat maar mondjesmaat. Vandaag zijn er amper 180 publieke laadpalen geïnstalleerd.

Het principe is paal volgt wagen.

Dus wie een elektrische auto of een hybride heeft, kan een laadpaal aanvragen. Zo hoopt Brussel op een comfortabele spreiding, volgens de behoefte. In het tweede stadium komt dan paal volgt paal. Hoe meer de laadpaal gebruikt wordt, hoe meer laadpalen er in de buurt zullen bijkomen.

Hiervan zijn we nog ver verwijderd in Brussel. Eric vroeg in oktober een laadpaal bij hem om de hoek. Hij krijgt regelmatig een bericht dat het dossier in behandeling is, maar van een laadpaal is nog niet veel te bespeuren.

Het blijkt moeilijk om te achterhalen waarom de publieke plaatsing zo traag verloopt. Er wordt telkens verwezen naar de administratieve lasten: de verschillende overheden die betrokken zijn en hun advies moeten geven.

Anderen wijzen naar voormalig minister van Vervoer Pascal Smet (Vooruit) die in 2018 op een nogal weinig overlegde manier PitPoint heeft opgedrongen, wat bij heel wat betrokken partijen (Sibelga, de lokale besturen) kwaad bloed zou hebben gezet. Er zijn nu wel stappen gedaan om het administratieve proces te versnellen. Maar dan nog duurt het zo’n zes maanden om een laadpaal te plaatsen.

Het exclusiviteitscontract met PitPoint loopt in oktober af. Daarna zal netbeheerder Sibelga een jaar lang overnemen. Het is de bedoeling dat Sibelga vierhonderd laadpalen bijplaatst. Dat geeft het Brussels Gewest de tijd om een nieuwe aanbesteding uit te schrijven, waarbij naar verschillende concessionarissen zal worden gekeken. Er zal ook gekeken worden hoe de

administratieve lasten voor de laadpaalaanbieders een stuk naar beneden kunnen.

Maar zal de markt wel volgen, als het tot nu toe met horten en stoten is gelopen? Onderzoeker Lieselot Vanhaverbeke (VUB), die Brussel mee begeleidt in de uitrol van laadpalen gelooft van wel. “Het klopt dat het in het begin een kwestie is van de kip of het ei. Als er geen wagens zijn, is er ook geen positieve business case. Maar als er geen laadpalen zijn, komen er ook geen auto’s. Dat stadium zijn we voorbij. En we zien dat bedrijven positief reageren. Zo biedt Lidl laadinfrastructuur aan, zodat wie winkelt, de auto kan opladen.”

PARKEERPLAATSEN Wat zeker ook meespeelt in de vertraagde uitrol in een dichtbebouwde stad als Brussel is het ruimtebeslag. Duizenden laadpalen plaatsen, gaat ten koste van zoveel parkeerplaatsen. Bovendien is het, dat beseft ook het Gewest, heel moeilijk om die kostbare parkeerplaatsen te vrijwaren van wildparkeerders. Hoe dat opgelost kan worden, is voorlopig een raadsel.

Brussel wil sowieso op middellange termijn wél veel meer geparkeerde auto’s van de straat weghalen, en die ondergronds of in bedrijfsparkings laten parkeren.

Daar ligt misschien een opportuniteit voor de uitrol van laadpalen.

Alleen is daar bij met name de brandweer weinig animo voor.

Elektrische wagens zijn moeilijk te blussen. En dus vormen ze een serieus brandgevaar. Van Mierlo: “Het klopt dat elektrische batterijen wat moeilijker te blussen zijn, maar er wordt ook onzin over verteld. Het komt erop aan om hier als brandweer mee te leren omgaan. De autoconstructeurs maken heel veilige batterijen. De elektrische wagens zijn tegenwoordig trouwens uitgerust met veiligheidssensoren.”

Voor Van Mierlo is er maar één weg, en dat is die van de elektrische auto. Voor de stad ziet hij een mooie toekomst weggelegd voor de elektrische deelauto, omdat die kan

LA ROUTE EST LONGUE

A LONG WAY TO GO

Bruxelles se prépare à interdire les voitures diesel et à essence sur son territoire d’ici 2035 au profit de la voiture électrique. Une transition de cette ampleur présuppose une adaptation en profondeur de la ville. Bruxelles veut pas moins de 22 000 bornes de recharge, une tâche presque impossible à réaliser. Et selon les experts, ce chiffre est encore trop faible pour donner toutes ses chances à la voiture électrique.

Brussels is preparing to ban diesel and petrol cars from its territory by 2035. Electric cars will be the norm but a mobility transition of that magnitude also presupposes a thorough adaptation of the city. But Brussels wants no fewer than 22,000 charging points by 2035, a task that is almost impossible to achieve and, according to experts, that would still not be enough to give the electric car every chance.

FR

B R U Z Z | A N A LY S E

Een auto opladen in de stad is niet evident. Joeri Van Mierlo: “Het gaat te traag. 22.000 laadpalen in Brussel tegen 2035? Dat is veel te weinig.”

opladen op momenten dat die niet gebruikt wordt en omdat die een vaste parkeerplaats heeft.

Kan België een volledig geëlektrificeerd wagenpark wel aan? Van Mierlo: “We hebben uitgerekend dat als alle auto’s elektrisch rijden, we twintig procent meer elektriciteit nodig hebben. Dat is behapbaar.” Hij draait het verhaal zelfs om. “Op een bepaald moment zullen we in België te veel groene stroom produceren.

Als er dán niet voldoende vraag is, dreigen de investeringen stil te vallen.”

De elektrische auto kan in die zin zelfs een bijdrage leveren tot de Energiewende in ons land. Aan de VUB doen ze onderzoek naar het gebruik van de auto als stockage voor de overtollige elektriciteit. Het idee is dat de auto niet alleen elektriciteit gebruikt om te rijden, maar dat de batterij van de geparkeerde auto de opgewekte elektriciteit opslaat als er veel zon of wind is.

Het is het principe van de vehicle to grid, waarbij op momenten dat er veel vraag is naar elektriciteit de wagen stroom teruggeeft aan je huis bijvoorbeeld. Het klinkt spectaculair, maar dat is het volgens Van Mierlo niet. “In Japan heb ik enkele jaren geleden al gezien hoe dat in één pakket wordt aangeboden. De auto die ook elektriciteit kan teruggeven aan je huis.”

En wat met de piekmomenten?

Amsterdam beperkt het opladen van de wagen tussen 18 en 21 uur, het moment dat de huishoudens veel elektriciteit gebruiken. Ook hier zijn oplossingen voor zegt Van Mierlo.

“Slimme laadpalen kunnen beginnen te laden als de piekmomenten voorbij zijn. Een andere mogelijkheid is de tariefdifferentiering. Laden zal dan duurder zijn op momenten van een piek. Technologisch valt dat allemaal te regelen.”

EN

26 MEI 2021

I 19

ZIJ DEDEN IN 2018 AL MEE AAN CURIEUZENEUZEN

De lucht meten in je eigen straat. Het kan verrassen, geruststellen, wakker schudden of zelfs doen verhuizen. Na het Vlaamse burgeronderzoek naar luchtkwaliteit in 2018, CurieuzeNeuzen, zei de helft van de deelnemers nadien hun gedrag te willen aanpassen. Een kwart deed dat ook. xxxx Drie ex-deelnemers uit de Vlaamse Rand vertellen wat zij ervan hebben onthouden. — EVA CHRISTIAENS, FOTO’S IVAN PUT

‘Het helpt zeker voor de bewustwording’ 20

I

26 MEI 2021

“We hebben ons daarna elektrische fietsen aangescha ”

“Luchtvervuiling is toch een beetje een stille ziekmaker”

KATRIJN STROOBANTS

TINA OELBRANDT

> BEERSEL

> GROENE SCORE

> GROENE SCORE

“

I

k herinner me nog dat je in eenzelfde straat heel verschillende resultaten had. Ons huis ligt wat verder van de straat, dus wij hadden een vrij goede score. Beter dan het schooltje, dat maar 100 meter verderop ligt. Ik denk dat het te maken heeft met de optrekkende auto’s die de kinderen komen afzetten. Nog wat verderop, in deelgemeente Lot, waren de resultaten veel slechter. Daar is meer industrie en vrachtverkeer.”

“Het onderzoek is supereenvoudig.

Onze kinderen waren al iets ouder, maar ze maakten het ook mee en waren ook benieuwd naar de resultaten. Dat helpt zeker voor de bewustwording.”

“Het houdt me wel bezig. Ik werk al heel mijn carrière in Brussel en ik heb nog nooit, tenzij uitzonderlijk, de auto genomen om naar de stad te gaan. Ik doe alles met de trein.

Misschien ben ik er nog meer mee

bezig sinds het onderzoek, ook al waren onze resultaten vrij goed. We hebben ons nadien elektrische fietsen aangeschaft. In onze tuin proberen we wat biodiversiteit te brengen. De zogezegd groene rand van Brussel is al lang niet meer zo groen. Alles wordt volgebouwd en er is alsmaar meer verkeer. Wij proberen dus te helpen waar we kunnen.”

“Uiteraard ben ik benieuwd naar de Brusselse resultaten. Ik werk in centrum-Brussel en ik vind de lucht niet zo aangenaam als ik tijdens mijn lunchpauze buitenloop. Gelukkig is er het park om mijn boterhammen op te eten. Wij voelen nu al een verschil op het De Brouckèreplein nu het autovrij is in vergelijking met vroeger. De delen van Brussel waar al meer moeite gedaan wordt om verkeersvrij te blijven, komen mogelijk beter uit het onderzoek. Dat kan interessant zijn voor plannen voor de toekomst.”

Katrijn Stroobants en Eddy Mostaert voor hun huis in Beersel: “Hier waren de resultaten goed, maar in deelgemeente Lot, waar er meer industrie en vrachtverkeer is, was dat anders.”

▼

ij ons was het resultaat goed.

Linkebeek is al niet meer echt de stad en we wonen in een doodlopende straat. Als mijn dochter uit Brussel in Linkebeek uitstapt van de trein, zegt ze dikwijls dat ze ruikt dat de lucht beter is. Het is wel iets dat me bezighoudt. Luchtvervuiling is toch een beetje een stille ziekmaker, soms voor ziektes met een dodelijke afloop. Er mag zeker meer aandacht voor komen. Ik had me toen kandidaat gesteld en we zijn uitgekozen.”

“Het is echt heel gemakkelijk. Ik kon het pakketje afhalen bij de krantenwinkel in onze buurt. Je krijgt twee buisjes die je aan een bord moet hangen waar ‘te koop’ op zou kunnen staan. We hebben dat aan een raam op de eerste verdieping gehangen. Ik kon het pakketje nadien terugbrengen naar dezelfde krantenwinkel. Dat was het eigenlijk.”

“Op dat moment ging ik nog elke dag met de trein of de fiets naar mijn werk in Brussel. Op de fiets merk je toch dat er meer uitlaatgassen zijn en dat de lucht minder gezond is. Ik fietste via de Lorrainedreef door het Ter Kamerenbos. Vanaf de Louizalaan voel je de lucht al meer drukken. Dan dook ik naar het Flageyplein en verder langs de Elsensesteenweg de stad in.

Er zijn waarschijnlijk straten die ongezonder zijn dan de weg die ik nam, want die was nog redelijk open.”

“Ik ben er nu niet harder mee bezig dan voor het onderzoek. Het heeft me nooit tegengehouden om te fietsen. Met de fiets zoek je toch altijd een weg die veilig is. Dat is meestal niet de weg met de meeste auto’s.”

BRUZZ | PORTRETTEN

> LINKEBEEK

B

“

EN EDDY MOSTAERT

26 MEI 2021

I 21

▼

ZIJ DEDEN IN 2018 AL MEE AAN CURIEUZENEUZEN

“Met dit soort onderzoek help je zowel je directe omgeving als de maatschappij” STEVEN SAENEN > BEIGEM (GRIMBERGEN) > GROENE SCORE

G

“ BRUZZ | PORTRETTEN

▼

rimbergen blijft de groene rand van Brussel, dus bij mij viel het goed mee qua luchtkwaliteit. Laat ons zeggen dat het toch een leuke bevestiging was van het groene karakter van de gemeente. Ik steun zulke onderzoeken ten volle, ik vind dat ze moeten gebeuren. We moeten ons veel meer bewust zijn van onze leefomgeving en er ook respect voor hebben. Met dit soort onderzoek help je zowel je directe omgeving als de maatschappij. Het helpt om de verschillen op te zoeken: waar is de lucht beter en waar niet, wat kan de oorzaak daarvan zijn? Dat is een manier om oplossingen te bedenken.”

“Naar de resultaten in Brussel ben ik echt wel benieuwd. Brussel heeft ook mooie, groene kanten. Anderzijds blijft de stad toch erg autogericht. Als je elke dag het verkeer ziet dat in en naar Brussel bolt: dat kan niet goed zijn. Pas op, ik ga ook regelmatig naar Brussel en doe dat met de auto als het kan. Maar zo alomtegenwoordig hoeft het misschien niet te zijn. Ik parkeer nu vaker aan de rand van de stad bij de dichtstbijzijnde metro of tram. Het nadeel van Grimbergen is dat de verbindingen er niet zo goed zijn.”

“Misschien heeft het onderzoek me daarin wel wat gestimuleerd of bevestigd.

Ik doe nu veel meer met de fiets. Als ik naar de markt ga of een kleine boodschap moet doen, gebruik ik de auto niet meer.

Is dat een zware gedragsverandering? Dat weet ik niet, maar elk stapje telt. Het kan interessant zijn om de mensen in Brussel bewust te maken van hoe gezond - of ongezond, vrees ik - de lucht in zo’n stad kan zijn. Daardoor realiseren ze zich hopelijk dat ze het allemaal samen beter moeten maken. Ik hoop zeker dat dat doordringt.”

22

I

26 MEI 2021

Steven Saenen woont in Beigem, een deelgemeente van Grimbergen: “Ik doe nu veel meer met de fiets. Als ik naar de markt ga of een kleine boodschap moet doen, gebruik ik de auto niet meer.”

DB623068I9

Deskundige personeel – Werving & Selectie (B1-B3) Lokaal bestuur Grimbergen is op zoek naar talentvolle collega’s

Voltijdse functie • contractueel dienstverband • onbepaalde duur • wervingsreserve 2 jaar

Deskundige GIS (B1-B3)

Deskundige lokale economie, toerisme en erfgoed (B1-B3)

Voltijdse functie • contractueel dienstverband • onbepaalde duur • wervingsreserve 2 jaar Functie: staat

in

voor

de

Functie:

Je

Ben jij een krak in het rekruteren van het

implementatie

juiste talent en heb je commerciële feeling?

informatiesysteem (GIS) in de organisatie

Dan ben jij de geschikte kandidaat om ons

zodat de verschillende diensten optimaal

personeelsteam te versterken! De collega die

gebruik kunnen maken van dit instrument

we zoeken voelt zich thuis in het domein van

bij het uitvoeren van hun taken.

Werving & Selectie. Daarnaast zet je jouw

Profiel:

aanbod in Grimbergen maximaal op de

commercieel talent in voor de ontwikkeling

Planmatig en nauwkeurig – overtuigings-

kaart te zetten en het historisch erfgoed

van een stevige employer brand voor lokaal

kracht – samenwerkingsgericht – bachelor-

in de kijker te plaatsen. Daarnaast ben je

bestuur Grimbergen.

diploma.

het centrale aanspreekpunt voor de lokale

van

coördinatie

het

en

Voltijdse functie • contractueel dienstverband • onbepaalde duur • wervingsreserve 2 jaar

geografisch

Functie: In deze functie zet je mee je schouders onder de verdere uitbouw van de domeinen lokale economie, toerisme en erfgoed in Grimbergen. Je doet dit door het toeristisch

Profiel:

handelaars.

Organisatorisch en communicatief sterk

Profiel:

– teamplayer – oplossingsgericht – bij

Een hart voor Grimbergen met kennis van

voorkeur ervaring met employer branding –

en interesse in de betreffende domeinen –

bachelordiploma.

klantgericht en communicatief – netwerker – bachelordiploma.

INTERESSE en MEER INFO: https://www.grimbergen.be/vacatures Solliciteren kan tot en met 08/06/2021.

DB716447E1

Aanbod: - Boeiende en uitdagende werkomgeving; - voltijdse contractuele tewerkstelling, onbepaalde duur met aanleg wervingsreserve van 2 jaar; - tal van extralegale voordelen: gunstige verlofregeling (35d bij voltijdse tewerkstelling), maaltijdcheques € 8, gratis hospitalisatieverzekering, opbouw 2de pensioenpijler, eindejaarspremie, opleidingsmogelijkheden, fietsvergoeding …

Het lokaal bestuur van Kraainem werft aan (m/v)

Medewerkers school

• • •

• • • • •

1 poets team - 1 vliegend

WERFT AAN: FIELD SERVICE TECHNIEKER KYOCERA Document Solutions Belgium, dat afhangt van KYOCERA Document Solutions Europe (zetel in Nederland) is het commerciële/ marketing- en dienstenfiliaal voor de Belux en verdeelt heel het gamma producten gaande van printers tot multifunctionele oplossingen (printen, kopiëren, scannen, faxen) en aanverwante softwareprogramma’s voor documentbeheer en audit. Het filiaal, gesitueerd in Zaventem, stelt 45 personen tewerk en wenst, gezien zijn continue groei, zijn team uit te breiden met een Field Service Technieker.

DE FUNCTIE Aan het einde van uw opleiding, bent u in staat om zelfstandig uw opdrachten uit te voeren met oog voor kwaliteit (onderhoud, herstellingen, installaties en aansluitingen).

Uw goede technische kennis van de producten laat u toe om de juiste oplossingen te leveren aan onze klanten.

U maakt graag deel uit van een team maar u bent tevens in staat op zelfstandige wijze te werken.

U laat u bijstaan door hulp en advies te vragen voor niet standaardproblemen.

U staat in contact met zowel de klanten als met de verschillende interne afdelingen van de onderneming teneinde de projecten die u werden toegewezen tot een goed einde te brengen.

HET IDEALE PROFIEL U bent precies, relationeel/communicatief, oplossingsgericht, georganiseerd, kan prioriteiten leggen, termijnen respecteren, autonoom werken terwijl u toch een teamspirit hebt en betrokken en professioneel bent.

U bent een dynamische en gemotiveerde persoon, vooral door de kwaliteit van de gegeven service.

Dankzij uw betrouwbaarheid, eerlijkheid en servicegerichtheid wordt u geapprecieerd en gerespecteerd door uw contactpersonen.

U dialogeert probleemloos in beide landstalen en spreekt een mondje Engels.

U bent nieuwsgierig naar nieuwe technologieën en informaticaoplossingen.

U werkt met de klassieke informaticaprogramma’s (Word, Excel,…) en leert gemakkelijk aan.

De kennis van netwerken en de competentie om printdrivers te installeren op werkstations en printservers is een plus.

KYOCERA BIEDT U

DB716480E1

Opleidingen zodat u kunt evolueren in uw functie.

Een functie die de nadruk legt op uw menselijke kwaliteiten en uw kennis en die u toelaat een echte toegevoegde waarde bij uw klanten uit te bouwen.

De mogelijkheid te werken voor een grote groep maar binnen een structuur met menselijke afmetingen Een werkkader waar een echte teamspirit heerst en waar de menselijke waarden, de ethiek en het respect voor het milieu primordiaal zijn binnen de basiswaarden van de onderneming.

Een stabiele, constant groeiende onderneming die kwaliteitsvolle en betrouwbare systemen verdeelt Een marktconform loon dat bestaat uit een vast loon, een bonus, een mooie bedrijfswagen, maaltijdcheques, een verzekeringspakket, een gsm en laptop.

Interesse om ons team te vervoegen ?

Solliciteer nog vandaag door uw CV te mailen naar HR@dbe.kyocera.com 2 6 M E I 2 0DB715096E1 21 I

23

OP STAP IN DE WIJK BON AIR, BIJNA HONDERD JAAR OUD

Goede Lucht, tussen razende Ring en groene velden Dat de lucht in de Wetstraat levensbedreigend vies is, weten we. Maar hoe zit het eigenlijk in de wijk Goede Lucht, tussen de groene velden van het Pajottenland en de razende Ring? Portret van een buurt die ook de meeste sociale woningen van het gewest telt. “Luchtkwaliteit?

Die vogelstront op onze auto’s door die grote bomen, dat ze dáár eens iets aan doen.”

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

A

an de Ferdinand Crapsstraat 2 in Anderlecht staat een wat merkwaardig gepositioneerd gebouw. Het tien verdiepingen tellende woonblok van de Anderlechtse Haard is zowat tegen de grote Ring gekleefd, op hooguit tien meter afstand van de rijweg. Het complex met sociale woningen is de enige hoogbouw in Goede Lucht, de wijk die vandaag het grootste aandeel sociale woningen van heel Brussel telt, liefst zestig procent. Maar daarover later meer.

Aan de ingang ontmoeten we de 87-jarige Maria. Ze is net terug van haar tweede vaccinprik en neemt ons mee naar haar woning op de tweede verdieping, aan de zijde van de snelweg. Zodra we

24

I

26 MEI 2021

binnen zijn, schuift ze voorzichtig langs kasten gevuld met engelenbeeldjes en muren vol familiefoto’s naar het woonkamertje. Daar staat een toestel dat ze tegenwoordig niet meer uit haar leven kan denken: een luchtzuiveraar.

“Ik had erg veel last van hoesten en slijm,” legt Maria uit, terwijl ze het toestel aanzet, een routine zodra ze binnenkomt. Het apparaat slaat meteen aan het meten en duidt het niveau van de luchtvervuiling aan. Maria fronst als ze het cijfer acht ziet verschijnen. “De dokter zei dat het aan de luchtvervuiling door de snelweg ligt en raadde zo’n toestel aan. Sindsdien gaat het beter. Ik kan weer slapen.”

Dat de nabijheid van de snelweg hier gezond-

heidsproblemen veroorzaakt, bevestigt ook haar dochter Nicole, die na de vaccinprik bij haar moeder logeert. “De tweede verdieping is net boven de afscheidingsmuur tussen de autoweg en dit blok, de plek waar de vervuiling misschien wel het grootst is.” Nicole wijst naar de dichtgemaakte luchtroosters. “In theorie moet daar de verse lucht uitkomen, maar in de praktijk bleek dat een soort zwart stof en rook het nog eens naar andermans eten. Dus heb ik dat dichtgeplakt.”

LAURIER MET ZWARTE BLAADJES Dat de problemen met luchtvervuiling zich niet tot de tweede verdieping beperken, merken we ook op de negende etage, als we binnenstappen

de resultaten,” vertelt directeur Anne-Marie De Roose. “Ik kan nu met een gerust hart meedelen: de lucht in basisschool Goede Lucht is goed!” De goede resultaten zijn niet alleen het gevolg van een gunstige ligging. De school kon de gemeente ook overtuigen om een sluiproute pal voor de school af te sluiten én experimenteert met een schoolstraat.

Wat we met eigen ogen vaststellen in de wijk,

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Gezondheid kreeg een belangrijke plaats bij woningprojecten voor arbeiders. Het was de eerste keer dat er grootschalig werd geïnvesteerd in kwaliteitsvolle woningen voor die groep” ROEL JACOBS Historicus

bij de dove Paul. Op tafel liggen een berg tabak en een halfopgerookte sigaret. Zodra de man het raam opent, slaat een golf van verkeerslawaai de kamer binnen, en wanen we ons plots midden op de Ring tussen het verkeer. Even over het stoffige profiel voor het raam vegen, levert hier een zwarte vinger op. Met gebaren geeft Paul te kennen dat hij het raam daarom niet opent. Ook niet om te roken? “Ah neen, dat is ongezond!”

Een kennis van Paul die op bezoek is en gebarentolk speelt, wijst naar de overkant van de snelweg. In de Scherdemaalwijk staan daar nog verschillende sociale flatgebouwen. “Daar ken ik ook mensen en de luchtvervuiling is er minstens even erg, zelfs bij blokken die wat verder van de

snelweg staan. Misschien doordat de wind vaak uit het westen komt? Ik herinner me een laurierstruik op een balkon, waarvan de achterkant van de blaadjes gewoon zwart was.”

Het Séverineplein, in het hart van de Goede Luchtwijk, een goede tweehonderd meter ten westen van de Ring. Zo problematisch de luchtkwaliteit vlak bij de Ring is, zo weinig klachten zijn er hier in het centrum van de tuinwijk. Dat is niet alleen buikgevoel van de bewoners, maar blijkt ook uit metingen die de gemeentelijke basisschool Goede Lucht uitvoerde samen met Leefmilieu Brussel. “Verschillende leerkrachten en ikzelf hebben twee periodes lang een meettoestel gedragen en we kregen onlangs

BOOM- EN DRUGOVERLAST Terug naar de bewoners van Goede Lucht of de Bon Air, zoals de Vlaamse Brusselaars hier zeggen. Behalve vlak naast de snelweg lijkt niemand hier echt wakker te liggen van luchtkwaliteit. Marie-Rose en Daniel (beide 63) horen het in Keulen donderen als we erover beginnen.

“Maar weet u wat wél een probleem is? Die grote bomen hier aan het plein, die voor duivenstront 26 MEI 2021

▼

Paul woont op de negende verdieping en opent zijn raam liever niet. “Aan de overkant ken ik ook mensen, daar is de luchtvervuiling even erg.”

strookt met wat de wetenschap zegt. Dat leert onder meer een blik op de kaarten van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (Ircel).

Die tonen de donkerrode concentraties aan stikstofdioxide op de Ring en vlak ernaast, die vervolgens heel snel overgaan in geel en zelfs donkergroen, dezelfde kleur van de Pajotse velden die aan de wijk grenzen. Diezelfde kaart toont ook hoe de vervuiling van de Ring vooral oostwaarts wordt geblazen, weg van Goede Lucht.

“Honderd meter kan voor luchtvervuiling al een heel groot verschil maken, zeker voor stikstofdioxide,” bevestigt Frans Fierens van Ircel.

En het hoeft zelfs lang geen honderd meter te zijn, zo weet VUB-professor Bas de Geus, die luchtkwaliteit tijdens het fietsen onderzocht. “Uit de metingen die we deden, bleek al een enorm verschil tussen de vervuiling die een fietser in het verkeer inademt en de luchtkwaliteit op een afgescheiden fietspad dat er een of twee meter naast ligt.”

I 25

26

zorgen op onze auto’s. Dat ze daar eens iets aan doen! Er staat zelfs al jaren een dode boom tussen, ronduit gevaarlijk!”

De boomoverlast is niet de enige zorg van het echtpaar. Ze zien ook met lede ogen aan hoe het plein ’s avonds wordt ingenomen door jongeren die er barbecueën, drugs gebruiken en ook dealen.

Vaak gaat het daarbij om bewoners uit de Peterboswijk enkele kilometers verderop, vertelt dochter Melissa (30). “De controles in de Peterboswijk zijn veel groter geworden, dus komen ze naar hier. Het is afgelegen en je kan hier ook naar alle kanten wegvluchten als er toch eens politie komt.”

Marie-Rose en Daniel – zij Nederlands-, hij Franstalig – wonen hier sinds de jaren tachtig en Marie-Rose groeide hier zelfs op. “Mijn grootmoeder, die eerst in de Marollen woonde, is hier al komen wonen. Men had haar opgeschreven voor een huisje, omdat ze te veel kinderen had.

Bijna iedereen in de wijk had toen zes tot acht kinderen. Wij hebben hier gekocht toen dat nog kon en hebben achteraan bijgebouwd. Voor mijn man was dat de voorwaarde om hier te komen wonen. Een eigen badkamer en zo. Zelf heb ik me mijn hele jeugd lang in de lavabo gewassen.”

Wellicht behoorde Marie-Roses grootmoeder tot de allereerste generatie bewoners van een tuinwijk die in 1923 werd ingehuldigd. De naam van de wijk, maar ook van de straten, is daarbij niet toevallig gekozen. Op onze tocht door de buurt lopen we ook door de Hygiënestraat, de Matigheidslaan, de Geestdrift- en de Gezondheidsstraat, waar Perfectus best wel I

26 MEI 2021

“Ik had veel last van hoesten en slijm. De dokter zei dat het aan de luchtvervuiling door de snelweg ligt en raadde een luchtzuiveraar aan. Sindsdien gaat het beter” MARIA (87) Woont in de Ferdinand Crapsstraat

even wil poseren voor het naambordje aan zijn gevel. Vlak naast zijn grondstuk vertrekt een van de vele binnenpaadjes, die zo typerend zijn voor dit type van wijken. En aan de andere zijde begint een gevelrij die ooit uniform moet zijn geweest, maar vandaag een hoog mozaïekgehalte heeft.

“Die namen zijn typisch voor de tuinwijken die vlak na de Eerste Wereldoorlog ontstonden,” zegt historicus Roel Jacobs. “Het is de tijd van het hygiënisme, waarbij gezondheid een belangrijke

plaats krijgt bij woningprojecten voor arbeiders.

Het is ook de eerste keer dat er grootschalig wordt geïnvesteerd in kwaliteitsvolle woningen voor die groep. Niet toevallig natuurlijk: de arbeiders waren nog maar net revoluties begonnen in Rusland en in Duitsland, en zoiets moest hier vermeden worden.”

SAMEN PINTELIEREN De aanwezigheid van Marie-Rose en Daniel toont dat er honderd jaar na de inhuldiging nog altijd nazaten van die eerste generatie in de wijk wonen. “Maar de voorbije 25 jaar of zo is de bevolking wel heel erg veranderd,” observeert dochter Melissa. “Vroeger kende iedereen elkaar hier en zaten de ouders te pintelieren op het trottoir, terwijl wij als kinderen samen op straat speelden. Die spirit is weg en er komen ook steeds meer nieuwe bewoners, vaak met een migratieachtergrond.”

Het fenomeen dat Melissa beschrijft, is typisch voor veel tuinwijken, zegt Jacobs. “De generatie die er start, heeft doorgaans dezelfde leeftijd en wordt samen oud tot er een collectieve generatiesprong volgt.” Het gevolg: veel samenhorigheid, maar ook een ouderdomsstructuur die lange tijd uit evenwicht blijft. “En dat er minder sociaal contact is? Daar hebben we als samenleving samen voor gekozen natuurlijk. Als we vrij hebben, zitten we voor de televisie of een ander scherm of gaan we naar een werelddeel dat we absoluut moeten gezien hebben. Dat geldt minstens evengoed voor de autochtone bevolking.” ▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

OP STAP IN DE WIJK BON AIR, BIJNA HONDERD JAAR OUD

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Stof dwarrelt de hele tijd neer op de balustrades van de terrassen van het woonblok aan de Ring.

Marie-Rose en Daniel wonen al sinds de jaren tachtig in de Goede Lucht.

26 MEI 2021

I 27

OP STAP IN DE WIJK BON AIR, BIJNA HONDERD JAAR OUD

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

Die samenhorigheid in de wijk had vele facetten. Zo konden veel mannen die niet in een Duits werkkamp wilden belanden, tijdens de Tweede Wereldoorlog in de wijk onderduiken.

Dat blijkt uit een hobbywerkstuk over de wijk, van de hand van oud-bewoner Zacharie De Neys. Maar hetzelfde document vertelt ook over regelmatige vechtpartijen, waarbij de jeugd van de Bon Air leeftijdsgenoten van andere sociale woonwijken eens een lesje ging leren. Het is een traditie die de bewoners die we spreken zich nog herinneren.

De auteur vertelt ook met smaak hoe de Anderlechtse burgemeester Henri Simonet in de jaren 1970 de nieuwe sportzaal aan het Séverineplein zou inhuldigen. Om alles vlot te laten verlopen, was de steen daags voordien alvast overgebracht naar de werflocatie. Groot was de verbazing van de gemeentediensten, toen bleek dat het prachtstuk ’s nachts was ontvreemd. Simonet zou uiteindelijk een inderhaast gezocht witte vervangsteen plaatsen.

Een andere, oudere anekdote getuigt dan weer over de armoede en zelfredzaamheid van

de bewoners van Goede Lucht. In het crisisjaar 1937 besloot het gemeentebestuur een vestiaire te bouwen voor de spelers van de lokale voetbalclub, die zich tot dan in hun stamcafé omkleedden. De gemeentearbeiders trokken overdag een mooie in hout uitgevoerde vestiaire op, die ’s nachts alweer werd ontmanteld door de buurtbewoners. De planken werden vervolgens verwerkt in tuinhuizen of konijnenhokken of gingen gewoon de kachel in.

De plek waar de vestiaire ooit werd uitgekleed is vandaag niet meer te zien en hetzelfde geldt ook voor het toenmalige voetbalterrein van de ploeg Bon Air, die verhuisde naar Dilbeek. Waar ooit het voetbalterrein was, ligt vandaag een asfaltstrook van ruim honderd meter breed.

Dagelijks passeren er ruim 140.000 voertuigen, vlak onder het raam van Maria. “Dat raam doe ik zo weinig mogelijk open, maar af en toe kan ik het niet laten,” geeft ze nog mee bij het afscheid. “Een mens heeft toch een beetje verse lucht nodig?”

“Vroeger kende iedereen elkaar hier en zaten de ouders te pintelieren op het tro oir, terwijl wij als kinderen samen op straat speelden. Die spirit is weg” MELISSA Woonde vroeger in de wijk Goede Lucht

LE QUARTIER BON AIR PORTE-T-IL BIEN SON NOM ?

Nous savons que l’air de la rue de la Loi est très mauvais.

Mais qu’en est-il dans le quartier de Bon Air, entre les champs verts du Pajottenland et le Ring effréné ?

Une visite dans le bâtiment du Foyer Anderlechtois, à quelques mètres du Ring, n’augure rien de bon. Maria (88 ans) avait tellement de problèmes de toux que le médecin lui a recommandé un purificateur d’air. Plus loin dans la cité-jardin, c’est une autre histoire. L’école primaire Goede Lucht a fait le test avec des appareils de mesure, et la directrice est formelle : « L’air est bon. » Ce n’est pas une coïncidence.

L’école a œuvré pour réduire la circulation automobile devant ses locaux. Aujourd’hui, les habitants de la cité-jardin ont d’autres préoccupations : les jeunes du quartier Peterbos qui dealent et se droguent.

Et un quartier où la cohésion sociale s’est perdue. « Boire un verre en rue avec les voisins pendant que les enfants jouent ensemble, cela ne se fait plus. » FR

THE BON AIR DISTRICT: WHAT’S IN A NAME? We know that the air in Wetstraat/rue de la Loi is dangerously dirty. But what about the air in the Goede Lucht (Bon Air) neighbourhood, between the green fields of the Pajottenland and the raging Ring? A visit to the building of the Anderlecht hearth, only a few metres from the Ring, does not bode well. Maria (88) has had so many problems with her coughing that the doctor recommended an air cleaner. She lives on the motorway side. Deeper into the garden suburb, whose name was intended to attract city centre inhabitants, the story is different. The Goede Lucht primary school carried out tests with measuring devices, and the headmistress is formal: “The air in Goede Lucht is good, which is not entirely by coincidence. We are committed to reducing car traffic around the school, among other things, by means of a so-called school street. Today, the residents of the suburb have other concerns: dealing and drug-using youths from Peterbos, a neighbourhood where social cohesion has been lost in recent decades. “The days of a game of ping-pong in the street with neighbours while the children play together are long gone.”

EN

De Gezondheidsstraat, geen toevallig gekozen naam. Perfectus wil best even poseren.

28

I

26 MEI 2021

Ik zoek.

Ik vind mijn opleiding.

27& 28.05.2021 09.00 - 16.00

www.opleidingsbeurs.brussels

DIGITALE OPLEIDINGSBEURS BOURSE DIGITALE DE LA FORMATION DIGITAL TRAINING FAIR GEORGANISEERD DOOR

– ORGANISÉE PAR – ORGANIZED BY

MET DE STEUN VAN

– AVEC LE SOUTIEN DE – WITH THE SUPPORT OF RGB

NTOU OO

RS

Ga mee op woontour en ontdek groene ruimtes, betaalbare buurten en kindvriendelijke plekjes in de stad.

W

Verhuisplannen?

Verkennen hoe wonen in Brussel is?

2021

Schrijf je in via www.woneninbrussel.be.

Onze woontours zijn coronaproof.

CMY

Big BigCity City Big City Big Big City City Big Big City City toen toennog noglandelijke landelijkeenen ErErvalt valtheel heelwat wattetevertellen vertellen hoger hogergelegen gelegenUkkel.

Ukkel.InIn over overhet hetweer weerininBelgië.

België.Dat Dat STEL STELZELF ZELFJE JEVRAAG VRAAG eerste eersteinstantie instantiewerden werdendede besefte besefteook ookastronoom astronoomenen EN ENSTEM STEMOP OPBRUZZ.BE BRUZZ.BE ontwerp symmetrisch Het Warandepark metingen metingen zowel zowelininis, statisticus statisticus Adolphe Adolphe is met Zes Zes maanden maanden na haar haar Op Op het het eerste eerste gezicht gezicht lijkt lijkt Zes Zes maanden maanden na na haar Op Op het het eerste eerste gezicht gezicht lijkt lijkt is er nog eenna rechtse zijn strakke lanen misschien Sint-Joost Sint-Joost als als inhaar inUkkel Ukkel Quetelet.

Quetelet.

Al Alvoor voor het het huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel dit dit een een absurde absurde vraag. vraag.

Het Het huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel dit dit een een absurde absurde vraag. vraag.

Het Het diagonale dreef die uitgeeft wel het meest symmetrische STEL ZELF JE JE VRAAG VRAAG STEL ZELF uitgevoerd. uitgevoerd.

Zo Zo kon kon ook ook het het ontstaan ontstaan van van ons ons land, land, in in STEL STEL ZELF ZELF JE JE VRAAG VRAAG ze ze al al van van haar haar eerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ is is voor voor zeze alalvan vanhaar haareerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ isisvoor voor op het Troonplein en het park van Brussel.

Dat is heel verschil verschil in in temperatuur temperatuur 1827 1827 overtuigde overtuigde hij hij koning koning EN STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE EN STEM EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man deze deze smalle smalle straat straat alalal Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man deze deze smalle smalle straat straat Academiënpaleis. duidelijk teNederlanden zien inalhet binnen binnen enen buiten buiten de destad stad Willem Willem I der I derNederlanden niet niet de de vader vader van van het het kind, kind, overschat, overschat, laat laat staan staan dat dat er er niet niet de de vader vader van van het het kind, kind, overschat, overschat, laat laat staan staan dat dat erer bovenaanzicht.

Sommigen worden worden bestudeerd. bestudeerd.

Maar Maar ervan ervan om om een een Sterrenwacht Sterrenwacht maar maar wel wel dede Zonnekoning Zonnekoning op op deze deze plek plek ruimte ruimte zou zou INSPIRATIE maar maar wel wel de de Zonnekoning Zonnekoning op op deze plek plek ruimte ruimte zou zou zien erdeze een ganzenpoot in, toen toen de de activiteiten activiteiten zo zo goed goed tetebouwen bouwen in in Sint-Joost.

Sint-Joost. zelve. zelve.

ZeZe was was een een van van zijn zijn zijn zijn voor voor een een stadspaleis. stadspaleis. zelve. zelve.

Ze Ze was was een een van van zijn zijn zijn zijn voor voor een een stadspaleis. voor anderen isstadspaleis. het iets veel Maar zou wat van bovenaf als als volledig volledig werden werden Het Het werd werd een een ObservatoriObservatorimaîtresses maîtresses en en werd werd door door En En toch. toch.

Brussel Brussel zou zou maîtresses maîtresses enenwerd werdextra door door EnEntoch. toch.Brussel Brussel zou zoude mysterieuzers.

Vanuit een passer lijkt, een overgenomen overgenomen inin Ukkel, Ukkel, um um voor voor Sterrenkunde, Sterrenkunde, hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot tot Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, mochten lucht gezien lijken demochten lijnen dimensie hebben en tot een raakte raakte het hetoude oude gebouw gebouw maar maar er er werden werden ook ook eerste eerste hofdame, hofdame, dede hoogste hoogste erer hier hier enen daar daar geen geen eerste eerste hofdame, hofdame, de de hoogste hoogste er er hier hier en en daar daar geen geen en van het park een passer, symbolische verwijzing zijn vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan aan het het verdoken verdoken architecturale architecturale van van dede Sterrenwacht Sterrenwacht in in dagelijks dagelijks meteorologische meteorologische vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan aan het het verdoken verdoken architecturale architecturale laat die nu net een van de naar de vrijmetselarij?

Die Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies opop die die Sint-Joost Sint-Joost in in verval. verval.

Op Op het waarnemingen waarnemingen gehouden, gehouden, Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies op op die die symbolen zijn van de hypothese is nooit volledighet Steeg Steeg het het haar allemaal allemaal plek plek waar waar je jeze het het minst minst plateau plateau in inhaar Ukkel Ukkel daarentedaarentezoals zoals onder onder meer meer temperatemperaSteeg Steeg het het haar haar allemaal allemaal plek plek waar waar jeze jeze ze het het minst minst vrijmetselarij.

Het werd eind bevestigd.

Het is bekend ——BART BARTUIT UITSINT-AGATHA-BERCHEM SINT-AGATHA-BERCHEM naar naar het het hoofd? hoofd?

Misschien Misschien verwacht. verwacht. gen gen kon kon de deSterrenwacht Sterrenwacht tuurmetingen. tuurmetingen.

Quetelet Quetelet mat mat naar naar het het hoofd? hoofd?

Misschien Misschien verwacht. verwacht. achttiende eeuw aangelegd, dat architecten en op— — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, want want zeze raakte raakte InIn deIn de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, want want ze ze raakte raakte In de de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg uitbreiden uitbreiden en en inin1913 1913 enennoteerde noteerde vier vier keer keer per per de periode waarin de drachtgevers elkaar vaak verwikkeld verwikkeld in in verschillende verschillende wacht wacht die die verrassing verrassing verwikkeld verwikkeld in in verschillende verschillende wacht wacht die die verrassing verrassing splitste splitste de de organisatie organisatie inin dag dag hoe hoe warm warm het het was. was.

Dat Dat ANNE-SOPHIE UIT LAKEN vrijmetselarij opkwam in ontmoetten in de vrijmetsemoordschandalen. moordschandalen.

ZeZe werd werd achter achter de de gevel gevel van van moordschandalen. moordschandalen.

Ze Ze werd werd achter achter de de gevel gevel van van twee: twee:dedeKoninklijke Koninklijke was was voor voor die die tijd tijd ongebruiongebruiBrussel. laarsloges, maar of dat ook niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van dede nummer nummer 46, 46, waar waar het het niet niet enkel enkel verdacht van van dede nummer nummer 46, 46, waar waar het het Sterrenwacht Sterrenwacht enenhet het kelijk. kelijk.

Daardoor Daardoor behoren behoren dede In principe mag iedereen zo was voorverdacht de verantwoormoord moord opop haar haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten moord moord op op haar haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Koninklijk Koninklijk MeteorologiMeteorologiBrusselse Brusselse temperatuurtemperatuurzich aansluiten bij een delijken van het Warandemaar maar ook ook van van die die op op andere andere LaLa Bellone Bellone tete vinden vinden is.is. maar maar ook ook van van die die op op andere andere La La Bellone Bellone te te vinden is.is. vrijmetselaarsloge, park kunnen we niet met sche sche Instituut, Instituut, het het KMI. KMI. waarnemingen waarnemingen tot tot devinden de maar maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk Langs Langs de de straatkant straatkant straalt straalt maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk Langs Langs de de straatkant straatkant straalt straalt toch zijn het opvallend veel zekerheid stellen.

Het is De De dagelijkse dagelijkse temperatemperaoudste oudste ter ter wereld wereld en en was was XIV. XIV. ZeZe werd werd verbannen verbannen van van het het gebouw gebouw weinig weinig XIV. XIV. Ze Ze werd werd verbannen verbannen van van het het gebouw gebouw weinig weinig bekende figuren met een wel mogelijk, want tuurmetingen tuurmetingen inkwam inUkkel Ukkel zijn zijn België België een een van van de de eerste eerste het het Franse Franse hof hof en en kwam inin bijzonders bijzonders uit: uit: een een het het Franse Franse hof hof en en kwam kwam in bijzonders bijzonders uit: uit: een een hoge functie die er door de architecten lieten zich in in nog nog altijd altijd de de referentie referentie landen landen die die de de meteorologie meteorologie Brussel Brussel terecht. terecht.

Eerst Eerst zou zou kleurloze kleurloze gevel gevel met met Brussel Brussel terecht. terecht.

Eerst Eerst zou zou kleurloze kleurloze gevel gevel met met jaren inbestudeerden. vertegenwoordigd die tijd België. wel vaker inspireren voor voor België.

Omdat Omdat die diealal uitgebreid uitgebreid bestudeerden. zeze een een tijdje tijdje inin het het kasteel kasteel weliswaar weliswaar een een mooie mooie ze ze een een tijdje tijdje in in het het kasteel kasteel weliswaar weliswaar een een mooie mooie zijn.

Koning Leopold I zou door het gedachtegoed van zo zo lang langvanaf vanaf dat datplateau plateau Quetelet Quetelet was wassterk sterk van van Tervuren Tervuren gewoond gewoond omkadering omkadering rond rond de de van van Tervuren Tervurengewoond gewoond omkadering omkadering rond ronddedezijn, vrijmetselaar geweest de vrijmetselarij.

Die gebeuren, gebeuren, zal zal daar daar ook ook niet niet overtuigd overtuigd van van verregaande verregaande hebben, hebben, maar maar omdat omdat zeze het het voordeur. voordeur.

Achter Achter die die hebben, hebben, maar maar omdat omdat ze ze het het voordeur. voordeur.

Achter Achter die die al liet hij dat in de praktijk veronderstelling leidt al snel snel verandering verandering in in komen, komen, samenwerking samenwerking tussen tussen ook ook daar daar te te bont bont maakte, maakte, voordeur voordeur ligt ligt een een nauwe nauwe ook ookdaar daar tetebont bontmaakte, maakte, voordeur voordeur ligt ligteen eennauwe nauwe niet blijken.

Behalve de jaren tot speculatie.

Zo is er want want dat dat zou zoude de nauwkeunauwkeuverschillende verschillende landen. landen.

Dan Dan werd werd zeze verplaatst verplaatst naar naar het het gang, gang, enen wie wie die die neemt, neemt, werd werd ze ze verplaatst verplaatst naar naar het het gang, gang, en en wie wie die die neemt, neemt, koning waren er ook heel in 1991 een kunstenaar die Bellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar woonde woonde ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ righeid righeid van van de de langeterlangeterkonden konden immers immers gegevens gegevens Bellonahuis.

Bellonahuis.

Daar Daar woonde woonde ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ wat Brusselse burgemeesdepaar muur aan de zeop ze een een paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen.

Het Het valt valt te te mijnstudies mijnstudies ininhet hetgedrang gedrang worden worden uitgewisseld uitgewisseld en en de de ze ze een een paar paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen.

Het Het valt valt tete ters, zoals Karel Buls, Paleizenstraat V.I.T.R.I.O.L. Na Na haar haar volgden volgden bestempelen bestempelen als een een kunnen kunnen brengen. brengen.

TempeTempeveranderingen veranderingen inals inde de Na Na haar haar volgden volgden bestempelen bestempelen als als een een Nicolas Rouppe en Jules schrijft, een letterwoord in welgestelde welgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar maar het het ratuurmetingen ratuurmetingen zijn zijn atmosfeer atmosfeer voorspeld. voorspeld. welgestelde welgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar maar het het Anspach, lidstedenbouwvan een het Latijn dat letterlijk elkaar elkaar op. op.

In In 1913 1913 liet liet is is ook ook een een stedenbouwelkaar elkaar op. op.

Inprecisiewerk.

In 1913 1913 liet liet isisook ook een een stedenbouwstedenbouwimmers immers precisiewerk.

Dankzij Dankzij de de inspanningen inspanningen maçonnieke kring.

Die betekent ‘Bezoek het burgemeester burgemeester Karel Karel Buls Buls kundige kundige flater. flflater.

ErBelgië Er werd werd burgemeester burgemeester Karel Karel Buls Buls kundige kundige ater. flater.

Er Er werd werd Vandaag Vandaag gebeuren gebeuren de de van van Quetelet Quetelet had had België in in benaming verwijst naar het binnenste van dedoor aarde, het het huis huis opkopen opkopen door dede immers immers volledig volledig rond rond het het huis huis opkopen opkopen door door dede immers immers volledig volledig rond rond metingen metingen met met automatiautomati1876 1876 al al weerbulletins. weerbulletins.

Franse werkwoord verbeter jezelf en je zal de stad stad Brussel.

Brussel.

DeDe politie politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor het het stad stad Brussel.

Brussel.

De De politie politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor het het sche schethermometers, thermometers, maar maar Naarmate Naarmate dedejaren jaren ‘maçonner’, metselen, verborgen steen vinden’.

In heeft heeft erer een een bureau bureau gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar is.is. heeft heeft er er een een bureau bureau gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar elke elke dag, dag, stipt stipt om om acht acht uur vorderden, vorderden, werden werden die die is.is. zeker in de fi guurlijke het kort: ‘Ken uzelf’.

Het isuur dede kostuums kostuums van van dede Dat Dat Bellonahuis Bellonahuis had had net net de de kostuums kostuums van van dede erernog Dat Dat Bellonahuis Bellonahuis had had net net ’s ’s morgens, morgens, wandelt wandelt nog steeds steeds accurater, accurater, ook ook omdat omdat betekenis, want de leden een passage dieeraan bod Vanuit de lucht gezien lijken de lijnen van het Warandepark op een passer, het symbool Ommegang Ommegang zijn zijn er bewaard bewaard zo zo goed goed opop de de Grote Grote Markt Markt Ommegang Ommegang zijn zijn er er bewaard bewaard zo zo goed goed op op de de Grote Grote Markt Markt iemand iemand het het grasveld grasveld van van ereraltijd altijd meer meer samenwersamenwerbouwen met hun lidmaatwanneer een van de vrijmetselarij. © PHOTONEWS enkomt en het het was was ook ook een een kunnen kunnen staan, staan, want want en en het het was was ook ook een een kunnen kunnen staan, staan, want want het het KMI KMI op, op, naar naar een eenvan van king king was wastussen tussen landen. landen. schap aan zichzelf en kijken kandidaat vrijmetselaar bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architect Jan Jan Cosijn Cosijn DeDe site site van van het het KMI KMI inin Ukkel, Ukkel, hier hier gefotografeerd gefotografeerd inin dede jaren jaren 1920.

1920. bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architectJan JanCosijn Cosijn de de witte witte houten houten bakken, bakken, Quetelet Quetelet beperkte beperkte zich zich ook kritisch naar de afscheid neemt van zijn Expo Expo 58.

58.

In In deIn de jaren jaren 1980 1980 tekende tekende ook ook het het BakkersBakkers©© PHOTONEWS PHOTONEWS Expo Expo 58.

58.

In de de jaren jaren 1980 1980 tekende tekende ook ook het het BakkersBakkersuiteinden van het middelste werd van het afgebrande zal verbazen dat in zijn bouwstenen van de leven tot dan toe, om om om opop een een kwikthermomekwikthermomeechter echter niet niet tot tot de de meteorometeorowerd het het een een huis huis voor voor huis, huis, waar waar nu nu het het café café LeLe Het Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uit uit de de late late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. werd werd het het een een huis huis voor voor huis, huis, waar waar nu nu het het café café LeLe Het Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uituit dede late late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. pad ligt aan de ene kant het Koudenbergpaleis een bouwwerken af en toe een samenleving.

Maar ook vervolgens ingewijd te ter terteteobserveren observeren in inwelke welke logie, logie, hijhij verrichtte verrichtte ook ook inin iets podiumkunsten. podiumkunsten.

DeDe ruimte ruimte Roy Roy d’Espagne d’Espagne wordt wordt ©© BELGA BELGA podiumkunsten. podiumkunsten.

De De ruimte ruimte Roy Roy d’Espagne d’Espagne wordt wordt ©© BELGA BELGA koninklijk paleis, dat openbaar park te maken. knipoog verscholen zal letterlijker: in de architecworden inoude de vrijmetselarij. stemming stemming de de temperatuur temperatuur bestuderen bestuderen en en gebruikte gebruikte andere andere domeinen domeinen pionierspioniersbestuderen. bestuderen.

Ook Ook de de steeds steeds meer. meer.

Ook Ook de de wijken wijken tussen tussen het het oude huis huis en en het het uitgebaat. uitgebaat.

Het Het Bellonahuis Bellonahuis tussen tussenhet hetoude oudehuis huisenenhet het uitgebaat. uitgebaat.Het HetBellonahuis Bellonahuis symbool staat voor de Voor het ontwerp lieten ze zitten. om tuur van de stad zijn Of er echt een link isbrengen. tussen ons ons die die dag dag zal zal brengen. statistiek ombijvoorbeeld bijvoorbeeld werk. werk.

Zo Zo paste paste hij hij de de temperatuurmetingen temperatuurmetingen rond rondde deSterrenwacht, Sterrenwacht, die die nieuwe nieuwe huis huis werd werd een een ontwierp ontwierp hij hij voor voor Nicolaas Nicolaas nieuwe nieuwe huis huis werd werd een een ontwierp ontwierp hij hij voor voor Nicolaas Nicolaas statistiek uitvoerende macht.

Aan het zich inspireren door Rest nu huwelijksdehuwelijksvraag of en deen geregeld vrijmetselaarshet ontwerp van het park Het Het oude oude gebouw gebouw van van dede criminaliteit, criminaliteit, kansberekening kansberekening enen een waren warenminder minder accuraat. accuraat.

De De overdekte toen toenaan aandedeSchaarbeekseSchaarbeekseoverdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een een andere uiteinde ligthield de Frankrijk, met vaak architecten van het symbolen terug te vinden. en de groepering zullen we weer weer symbool symbool voor voor de de culturele culturele instelling instelling La La de de centrale centrale poort. poort.

Er Er zijn zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar.

Dat Dat zou zou zijn zijn opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia Sterrenwacht Sterrenwacht staat staat er er zelfmoordcijfers zelfmoordcijfers in in kaart kaart te te statistiek, statistiek, die die tot tot dan dan toe toe dichte dichte bebouwing bebouwing hield – – poort poort lag, lag, raakten raakten dichter dichter weer weersymbool symboolvoor voor dedeculturele cultureleinstelling instellingLaLa dedecentrale centralepoort. poort.ErErzijn zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar.Dat Datzou zou zijn zijnopvolgster: opvolgster:Olympia Olympia ingang van het federaal geometrische vormen Warandepark dat ooknaar Zo zijn er verstopt ininin allicht nooit weten, net het opoffering. opoffering.

Bellone nu nu geregeld geregeld nog nog andere andere indicaties indicaties naar een een verklaring verklaring kunnen kunnen zijn zijn Mancini, Mancini, een bekend bekend maar maar trouwens trouwens nog nogaltijd, altijd, het brengen. vooral vooral werden werden gebruikt gebruikt toen toen alal – een –de de warmte warmte vast vast enen Bellone bebouwd.

De Deeerste eerste in opoffering. opoffering.

Bellone Bellone nu nu geregeld geregeld nog nog andere andere indicaties indicaties naar naar bebouwd. een een verklaring verklaring kunnen kunnen zijn zijn brengen.

Mancini, Mancini, een een bekend bekend maar maar parlement, de wetgevende het ontwerp van een park. waren.

De Oostenrijker verschillende bouwwerken zoals de vrijmetselarij optredens, ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogsoorlogsenen het het voor voor dede verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht figuur fifiguur aan aan ligt ligtaan aan het het naar naardedezelf stichter stichter dedeastronomie, astronomie, toe toeinindede dat dat beïnvloedde beïnvloedde de de straatverlichting straatverlichtingmaakte maakte optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogsoorlogsen en het het voor voor de de verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht guur figuur aan aan optredens, MINNARES MINNARES VAN VAN DE DE macht.

Dehof, linkse schuine Op het grondplan zijn Joachim Zinner en de van de ULB, die op de fontein een beetje geheim zal enaltijd en culturele culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven tete vinden vinden inin dein de verwijzingen verwijzingen die in in de de het het Franse Franse hof, inin de de tijd tijd VERHUIZING VERHUIZING MINNARES MINNARES VAN VAN DE DE genoemde genoemde Queteletplein, Queteletplein, sociale sociale wetenschappen. wetenschappen.

Hij Hij waarnemingen. waarnemingen.

De De het voor voor het hetinstituut instituut en en culturele culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven te te vinden vinden in dede het verwijzingen verwijzingen die die in in de de het het Franse Franse hof, hof, in in de de tijd tijd ZONNEKONING ZONNEKONING dreef ligt dan weer in een verschillende rechte assen Fransman Barnabé op deverscholen Vismarkt en op de blijven voorDe een buitenorganiseert. organiseert.

De schoonheid schoonheid façade, façade, maar maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen zitten. zitten.

Zo Zo van van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodeZONNEKONING ZONNEKONING organiseert. organiseert.

DeDeschoonheid schoonheid maar maarevengoed evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten.ZoZo InIndefaçade, van vanZonnekoning Zonnekoning LodeLodein indedeschaduw schaduw van vandede wou woude de variabelen variabelen van van Sterrenwacht Sterrenwacht verhuisde verhuisde moeilijker moeilijkerom omdedesterren sterren defaçade, negentiende negentiende eeuw eeuw rechte lijn met het te zien, met op de middelGuimard kregen de gevel van het Justitiepaleis. staander. mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, zijn, staat staat er er op op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze ze Het Het is is niet niet duidelijk duidelijk welke welke mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, zijn, staat staat er er op op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze ze Het Het is is niet niet duidelijk duidelijk welke welke Astro AstroTower.

Tower. sociale socialefenomenen fenomenen daarom daarominin1890 1890naar naarhet het goed goedwaar waartetenemen nemenenentete verstedelijkte verstedelijkteBrussel Brussel — Justitiepaleis, de rechterlijste as twee cirkels dieBally opdracht invan 1776 om Ook Victor Horta was een LUANA DIFFICILE wordt wordt gelukkig gelukkig wel wel nog nog standbeeld standbeeld van een een Bellona, Bellona, dede Romeinse Romeinse terecht toen toen zeze trouwde trouwde met met versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally er er wordt wordt gelukkig gelukkig wel wel nog nog standbeeld standbeeld van van een eenvan Bellona, Bellona, de de Romeinse Romeinse terecht terecht toen toen ze ze trouwde trouwde met met erer versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally terecht macht.

Doordat het fonteinen werden.

Aan de de restanten van de tuinen maçon, waardoor het niet EN OA VREBOS altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. pelikaan.

Die Die staat staat dan dan godin godin van van dede oorlog, oorlog, boven boven deke de graaf graaf Eugène Eugène dede Savoie.

Savoie. liet liet aanbrengen aanbrengen enen welke welke altijd altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. pelikaan. pelikaan.

Die Die staat staat dan dan godin godin van van de de oorlog, oorlog, boven boven pelikaan. de de graaf graaf Eugène Eugène de de Savoie.

Savoie. altijd liet liet aanbrengen aanbrengen en en welke welke

Waarom Waaromwordt wordt de degemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur Wat Wat is is het het verhaal verhaal Wat is het verhaal Wat is de link tussen van van ons ons land land gemeten gemeten achter achter de de verstopte achter deverstopte verstopte het Warandepark en in in Ukkel?

Ukkel? gevel gevel van La Bellone? gevelvan vanLa LaBellone?

Bellone?

BBRRUUZZZZ | |BBI G I GCCI TI TY Y BBRRUUZZZZ | | BBI IGG CCI ITTYY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY

de vrijmetselarij?

Lees Lees enen bekij bekij k de k de

Lees Lees enen bekij k de k de Lees en bekij k de Lees en bekij kbekij de Lees en bekij k de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden opop de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via via op op de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen via via de Big-Cityvragen via opop de Big-Cityvragen via op de Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity AE R A TE RER T2BE 2BA 2U 0R2RA 12A 4A F4FB U R U 0222I0012220112 1 20R 0 1IR1R 28 2 823I 820 FIB U A2I IR 2I 818 20I18I0IMI22M I2624F42M

Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal.

Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal.

City-verhaal.

VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDEWEEK WEEK Waarom Waarom wordt wordt de de VOLGENDE WEEK Waarom Waarom wordt wordt dede Wat Watgebeurt gebeurt ererals alsereronder onder gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur Hoe ziet het kanaal er mij mij n n huis huis een een metrolij metrolij nin n van van ons ons land land gemeten gemeten in van van ons ons land land gemeten gemeten in onder water uit? in wordt wordt gebouwd? gebouwd?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Ukkel?

Culture.

NL | FR | EN LET’S TURN THE PAGE TO A NEW ERA FOR CULTURE

MARKA EST TOUJOURS LÀ

‘Ça n’a pas d’intérêt de comparer ma carrière à celle d’Angèle et Roméo’

POP PIERRE LEROY LAAT ALLE PIERRES IN ZICH LOS

‘Wat er mis is met die enorme ta oo? Dat verklap ik niet’

EXHIBITION ELISE PEROI ON THE NATURE OF TEXTILE ART

‘In a way, we are all gardeners and architects’

Culture. Cabin Fever

‘Comment peindre le portrait de quelqu’un sans visage?’

FR

Les artistes du Kunstenfestivaldesarts continuent à faire vibrer la ville. Parmi ceux-ci, le Bruxellois Hamza Halloubi, dont l’exposition chez Argos invoque la poésie pour modifier la destinée des «perdants» de l’Histoire.

Focus sur les sources d’inspiration d’un artiste hautement inspirant.

— SOPHIE SOUKIAS

Qui raconte les histoires et quels sont les récits qui nous parviennent ? Artiste bruxellois originaire de Tanger, Hamza Halloubi s’est fait un nom à l’international avec des peintures et de courts formats vidéo dont le dispositif, d’apparence simple et spontanée, dégage une intense poésie empreinte d’une gravité, tout aussi profonde. Tant l’artiste est conscient de la brutalité des mécanismes qui régissent le monde des humains. Dans You left me my lips, and they shape words, even in silence, son nouveau travail, accompagnant le Kunstenfestivaldesarts, Hamza Halloubi pose son regard concerné sur les vies broyées par ces rouages, se faisant l’écho de toutes ces voix déformées, quand elles ne furent pas carrément réduites au silence.

Ainsi du destin de Cherifa. Fréquentant dans les années quarante le cercle des intellectuels occidentaux installés à Tanger, elle devient l’amante de la romancière et dramaturge américaine Jane Bowles, épouse du compositeur et écrivain Paul Bowles. C’est avec Cherifa que Jane partagera les dernières années de sa vie. «En dehors des écrits de Jane elle-même et quelques écrivains américains, il ne subsiste aucune trace de Cherifa, si ce n’est 2 ou 3 photos où elle est représentée avec un voile intégral », dit Hamza Halloubi. « La littérature produite par les écrivains installés à Tanger la décrit comme une femme très méchante, faisant souffrir Jane.

Elle est représentée comme une sorcière et accusée d’avoir administré du poison à Jane.

Seulement, quand on lit la très belle biographie de Jane Bowles (Une femme accompagnée, signé Dillon Millicent), on comprend la subjectivité de ces propos. » Figée dans une version unilatérale des faits, Cherifa est condamnée à rester aux yeux de l’Histoire le démon d’une écrivaine américaine 32

« J’aime l’idée que l’on retrouve dans la poésie de Mahmoud Darwich, celle d’une force émanant de la faiblesse », dit Hamza Halloubi posant devant une de ses installations au centre d’arts Argos. © IVAN PUT

à la vie mouvementée. Rien de plus. Déterminé à modifier la trajectoire de sa destinée posthume, Hamza Halloubi s’efforce de lire entre les lignes. « Je regarde cette histoire avec mon point de vue de Marocain issu de la classe moyenne et j’y découvre la stratégie de protection, très intéressante et peu étudiée, d’une femme analphabète évoluant dans ce groupe d’écrivains américains », dit Halloubi. « Dans cette littérature des années cinquante, que j’aime beaucoup d’ailleurs, les auteur.ice.s n’imaginent pas une seconde que leurs écrits atterriront un jour entre les mains de lecteurs maghrébins. C’est comme les peintres orientalistes qui s’adressent aux Occidentaux. »

LES DAMNÉS DE LA TERRE Décentrer son regard, c’est ce que n’a cessé de préconiser l’écrivain et penseur américano-palestinien, auteur de l’essai de référence L’Orientalisme, Edward Saïd. Son ouvrage, Réflexions sur l’exil, sert de livre de chevet à Hamza Halloubi depuis le jour où il se l’est procuré. « Lire Edward Saïd a d’autant plus de sens

avec ce qui se passe à Gaza en ce moment.

C’est quelqu’un qui prenait des risques en affichant ses convictions. Il va choisir de quitter son confort pour rejoindre la défense des groupes minoritaires, ces ‘damnés de la terre’, comme les appelle Frantz Fanon ».

Ces « perdants » de l’Histoire comme lui les nomme, Halloubi tente de les sortir du silence avec les moyens qui sont les siens : l’art. « C’est cette idée que l’on retrouve dans la poésie de l’auteur palestinien Mahmoud Darwich : cette force qui émane de la faiblesse. Malgré tout, la poésie parvient à s’élever contre les machines de guerre et d’oppression. » Car dans le travail de Hamza Halloubi, il est aussi et avant tout question d’art. « Comme disait Walter Benjamin, une œuvre littéraire ne peut être politiquement juste que si elle est également juste au sens littéraire. » « Ma problématique est donc artistique : comment peindre le portrait de quelqu’un qui n’a pas de visage ? » Aux côtés de Cherifa, Hamza Halloubi propose, entre autres installations visuelles exposées au centre d’arts visuels Argos, une deuxième vidéo, se

Quarantoon STEVE MICHIELS déclinant sous la forme d’un dialogue entre une sculpture congolaise expatriée au Musée d’Afrique centrale à Tervuren et une immigrée congolaise. Encore une fois, la littérature coloniale est la seule à en livrer une description, la seule à produire un discours à son égard. « Les savoirs et la technologie africains entourant la sculpture ont été emportés avec elle. Elle est comme prise en otage. »

NOUVELLES VAGUES Si beaucoup d’objets et de récits ont perdu à jamais leur mode d’emploi originel, de nouvelles créations émergent chaque jour un peu plus pour raconter des histoires décentrées et en laisser des traces. À l’instar du réalisateur algérien Tariq Teguia dont le premier long-métrage sorti en 2006, Rome plutôt que vous fut primé dans de nombreux festivals internationaux.

Au beau milieu de la décennie noire algérienne, Zina et Kamel cherchent un « marchand d’espoir » qui pourrait les aider à quitter le territoire. « C’est un film très radical, tourné de manière brute et sobre avec quelques plans très poétiques », dit Halloubi. « Tariq Teguia a beaucoup de choses à dire de notre contemporanéité. » Autre réalisateur maghrébin à suivre à la trace : le Tunisien Ala Eddine Slim dont le film Sortilège fut sélectionné à la Quinzaine des Réalisateurs cannoise en 2019. « J’aime ce film surprenant qui mélange conte populaire, science-fiction et pensée mystique. J’en retiens des images sublimes dont un plan séquence magnifique de 15 minutes mettant en scène une course de police à travers la nuit de Tunis. » Des récits puissants, il s’en raconte aussi à la pelle du côté du nouveau cinéma asiatique, dont Hamza Halloubi raffole. Du Chinois Bi Gan et son Kaili Blues (2006) à son compatriote Wang Bing en passant par le Sud-Coréen Hong Sang-soo. « C’est un momentum qui fait que ces voix émergent, comme elles ont émergé en Italie, par exemple, dans les années soixante avec des cinéastes comme Pasolini, Visconti, Rosselini, … », dit Halloubi. « Pour moi, aujourd’hui, c’est là que se trouvent les histoires. » YOU LEFT ME MY LIPS, AND THEY SHAPE WORDS, EVEN IN SILENCE 29/5 > 18/7, Argos, www.kfda.be 33

Culture. Pop

MARKA FAIT DE SES 60 ANS UNE FÊTE

‘Rien n’est jamais fini’ Retour sur le devant de la scène pour Marka, papa d’Angèle et de Roméo Elvis. À l’occasion de son entrée dans la soixantaine, qu’il fêtera le 27 mai à la faveur d’un livestream en direct de l’AB, le chanteur sort Terminé bonsoir ainsi qu’une version augmentée de sa biographie parue en 2013. — MICHEL VERLINDEN

L

’homme est du genre tenace. Pour s’en convaincre, il suffit de se plonger dans le récit autobiographique drôle et touchant qu’il vient de faire paraître aux éditions Lamiroy – en réalité, l’ouvrage se découvre comme une version allongée, en ce qu’elle inclut la période 2013-2020, de Marka se reprend (pas au sérieux), opus qui égrenait année par année la vie de l’intéressé jusqu’à ses 52 ans. Bien sûr, celui qui a grandi à Molenbeek a connu ses heures de gloire, depuis sa participation au groupe culte Allez Allez - notamment la ligne de bass sur le morceau ‘African Queen’ - jusqu’à ses succès notoires sur la scène des Francofolies… mais il a aussi « bien galéré » et s’est retrouvé plusieurs fois « au fond du sac », qu’il s’agisse de sa carrière qui s’est interrompue, de rendez-vous manqués avec le public ou de la volonté de sa descendance (Angèle et Roméo Elvis pour qui vivrait sur une autre planète) de ne pas le voir s’occuper de leurs carrières respectives. « Je me sentais comme une merde.

Même mes enfants ne voulaient pas de moi », écrit en toute sincérité le chanteur dans le chapitre consacré à 2017.

Montagnes russes ou pas, il reste que, solide, ce touche-à-tout a fait de la résilience une seconde nature. Il continue de s’accrocher à un métier lui ayant donné des joies incommensurables, surtout les concerts qui lui permettent de « prendre son pied ». La preuve, à l’heure de

34

fêter ses 60 ans, l’homme signe un nouvel album de 12 titres Terminé bonsoir qui est tout sauf une façon de tirer sa révérence. Nous l’avons rencontré en charentaises et bourré d’énergie, se trémoussant sur un fauteuil de sa maison de la périphérie bruxelloise, juste sous une magnifique photo d’Eddy Merckx prise par Stephan Vanfleteren. Au-dessus de lui trônait également, vénérable icône du passé signée Charles van Hoorick, un cliché noir et blanc d’Allez Allez du temps de sa splendeur.

Il y a cette phrase qui dit « Dans tout sexagénaire, il y a un jeune homme qui se demande ce qui a bien pu se passer »…

MARKA: Ma perspective n’est pas celle-là. Je ne

regarde pas trop en arrière. Ce que je vois surtout, c’est qu’il ne me reste pas longtemps.

Dans le meilleur des cas, si on s’en tient aux statistiques, j’ai 18-20 ans devant moi. C’est peu. Pour le reste, j’ai vécu intensément, j’ai beaucoup voyagé. Une existence bien remplie. Et surtout, j’ai touché à beaucoup de domaines.

Ce que je trouve terrible, ce sont les gens qui font la même chose toute leur vie. Je me demande comment ils font. Moi, j’étais pas fait pour ça.

Avez-vous encore de grandes envies pour ces années qui viennent ?

MARKA: Je me fixe des objectifs. Là, j’en atteins

un qui me tient à cœur. Dans quelques jours, j’enregistre un Taratata (émission musicale française de référence présentée par Nagui, NDLR), c’est quelque chose que je voulais depuis longtemps. J’ai quelques autres targets de ce type mais je vais plutôt m’appliquer à les faire qu’à les dire. Avant, je ne me projetais pas de la sorte, c’est arrivé récemment. J’ai absolument voulu sortir un nouvel album, signer sur un label français et que l’on parle de moi dans la presse française. C’est réussi. J’ai également des petits trucs imbéciles qui m’obsèdent comme faire une tournée en tourbus, cela ne m’est jamais arrivé.

Pour le reste, j’aimerais vraiment devenir grand-père.

Lorsqu’on lit votre biographie, on se rend compte que la chance n’est pas toujours à vos côtés. Dans la préface, l’humoriste Guillermo Guiz ose le mot « poissard »…

MARKA: Je suis partagé entre deux visions des choses. Dans mon métier, il y a des rendez-vous ratés pour lesquels la poisse a joué un rôle mais ma vie n’est pas inscrite sous le signe de la déveine. J’ai une maison, j’ai une chouette femme, des enfants qui réussissent, je pars en vacances quand je veux, je m’achète ce que je veux… C’est beaucoup.

Vous qui avez grandi à Molenbeek, vivez désormais à la périphérie de Bruxelles. Est-ce que vous êtes toujours attaché à cette ville ?

MARKA: J’ai un lien très fort avec la mentalité bruxelloise, cet esprit qui consiste à se moquer de soi-même. Je suis attaché à la langue bruxelloise, moi qui viens d’une famille où l’on parlait mal le flamand et encore plus mal le français. En revanche, je trouve que la ville en tant que telle souffre politiquement, elle manque d’argent. C’est dommage parce qu’elle mérite beaucoup mieux. Pour le moment, je n’y vais plus.

Dans votre livre, on sent une nostalgie pour votre enfance…

MARKA: Le Molenbeek des années soixante était pénard. Je me souviens d’une tournée en 1992 à

▼

FR

© FRED PAUWELS

Marka 1961 : Serge Van Laeken, Molenbeekois, naît le 27 mai à Watermael-Boitsfort 1974-75 : RWD Molenbeek est champion. Un moment unique – once in a lifetime ? – gravé dans le cœur de Marka 1981 : rejoint le groupe Allez Allez en tant que bassiste 1988 : rencontre la comédienne et humoriste Laurence Bibot 1992 : sort son premier album sous le pseudonyme de Marka.

Naissance de Roméo 1995 : signe un contrat chez Sony/Columbia, sort le hit ‘Accouplés’. Naissance d’Angèle 2008: tourne à Cuba, y réalise le film Señor Marka 2011: s’entoure de musiciens jazz (le Blue Orchestra)

« Je ne suis sans doute pas allé au bout de ce que je pouvais faire mais je suis toujours en couple… et j’ai mes enfants », dit Marka.

35

▼

MARKA FAIT DE SES 60 ANS UNE FÊTE

Sofia, en Bulgarie. J’ai ouvert la fenêtre de la chambre et il régnait un grand calme dans la ville. Cela m’a touché. J’ai compris que cela me ramenait au Bruxelles de mon enfance qui était très tranquille. Cette atmosphère de capitale sans agitation m’émeut beaucoup.

Aujourd’hui, ce calme je le trouve en périphérie.

En sortant un album intitulé Terminé bonsoir, on pourrait croire que vous tirez un trait sur votre carrière…

BRUZZ

| INTERVIEW

MARKA: C’est mon premier album en France depuis 19 ans. En Belgique, cela faisait 5 ans que je n’avais plus rien sorti. Ces 5 dernières années, on n’a parlé que de mes enfants. Ce que je dis, c’est « Terminé bonsoir », c’est à mon tour maintenant. Il faut le comprendre comme « on passe à autre chose » et pas « on va dormir, il n’y a plus rien à faire ». Il y a un geste qui va avec (Il accomplit un mouvement du bras de droite à gauche, façon « au suivant », NDLR). Je suis prêt pour d’autres choses : le déconfinement, l’été, les festivals et encore un nouvel album.

Quel bilan faites-vous à 60 ans de votre carrière ?

MARKA: Si je regarde ma carrière, c’est vrai que je ne suis pas très connu. Je pense que ce n’est pas cela qui compte. Ce qui importe, c’est d’où je suis parti. Serge Van Laeken (son vrai nom, NDLR) est originaire d’une famille dont le papa conduisait un camion poubelle et dont la maman amenait le courrier dans les bureaux d’un ministère. Je viens de là. Mes parents parlaient flamand, ils m’ont mis à l’école en français et n’étaient pas capables de m’aider… J’ai rencontré une femme de bonne famille (la comédienne Laurence Bibot, NDLR), elle a consenti à épouser un « malheureux » de Molenbeek. On a fait des enfants. Les gens ont l’habitude de regarder la carrière de Marka mais en réalité le voyage de Serge Van Laeken est beaucoup plus important.

Quand je pense à ce chemin parcouru, je suis content de moi. Mes enfants ne sont pas partis du même endroit, je ne dis pas qu’ils n’ont pas eu des difficultés à percer, mais le terrain était mieux préparé pour ce qu’ils souhaitaient devenir.

Vous avez eu des moments difficiles ?

MARKA: À plusieurs reprises, j’étais au fond du sac, très mal. J’ai eu une femme qui a eu beaucoup de succès parfois quand je n’en avais pas du tout. C’est terrible quand on fait un métier dans lequel le but est la notoriété. Cela renvoie brutalement à soi-même. Je pense qu’il y a des gens taillés pour la réussite. Je suis conscient de mes forces et de mes faiblesses.

Aujourd’hui, je vais me concentrer sur les domaines dans lesquels je me sens à l’aise et les faire le mieux possible.

MARKA: J’ai un regret. Quand j’ai signé chez Sony, ils ont tout fait sauf me trouver un tourneur, ce qui était la seule chose dont j’avais besoin. Avec un vrai tourneur, je me serais mis tout le monde dans la poche. J’aurais eu une autre carrière. J’expliquais cela à ma femme qui m’a dit « oui… mais on ne serait peut-être plus ensemble ». Et c’est vrai, j’aurais été parti tout le temps. Je ne suis sans doute pas allé au bout de ce que je pouvais faire mais je suis toujours en couple… et j’ai mes enfants.

Roméo Elvis et Angèle vous ont demandé de ne pas vous occuper de leur carrière. Cela a été dur à vivre ?

MARKA: Très dur. 6 mois horribles de ma vie, entre janvier et juin 2017. C’est d’abord Roméo qui m’a dit « on arrête ». Deux mois plus tard, c’était Angèle. Cela m’a beaucoup touché car je n’ai rien senti venir. J’essayais de comprendre et je ne parvenais pas. Il a fallu qu’un copain m’explique que j’avais grandi avec un père qui

36

En ce moment avec son projet de Musée du Chat, Philippe Geluck, longtemps considéré comme anticonformiste, passe aux yeux de beaucoup de jeunes pour un « vieux con ». Est-ce que vous ne craignez pas ce type de renversement ?

MARKA: Si, car je me rends compte que je fais un métier réservé aux jeunes. Aujourd’hui, il n’y a plus de place pour moi en radio. La seule différence, c’est que je ne jette jamais l’éponge, du moins en ce qui concerne la musique. Mon père était boxeur amateur, j’en ai gardé quelque chose. Je suis encore là même si ce métier n’a cessé d’évoluer. Notamment la technologie qui, de Spotify à la nécessité de faire ses clips soi-même, ne cesse de challenger les artistes. Je vais faire Taratata à 60 ans, cela fait 26 ans que j’attends ce moment. Mes deux enfants y ont participé avant moi, je pense que c’est un cas de figure unique.

« Les gens ont l’habitude de regarder la carrière de Marka mais en réalité le voyage de Serge Van Laeken est beaucoup plus important »

« Je me rends compte que je fais un métier réservé aux jeunes »

me laissait toute la place, tandis que moi, je les étouffais, j’étais trop protecteur, je les empêchais d’être libres.

Dans cet esprit, votre nouveau single ‘Le Daron’ évoque avec humour le fait de se voir pousser vers la sortie par les nouvelles générations. Vous riez pour ne pas en pleurer ?

Est-ce que cela vous arrive de comparer les carrières de vos enfants à la vôtre ?

MARKA: Si j’ai choisi de chanter en français, c’est notamment pour pouvoir me permettre d’avoir des textes décalés liés à ma façon de voir le monde. Depuis le début, je garde cet esprit d’humour. Je n’arrive pas à chanter des trucs sérieux. C’est sans doute une distance salutaire que je m’impose. C’est à la mesure de ce que je suis.

MARKA: C’est le genre de choses que l’on peut faire quand on est au plus mal. Cela n’a pas d’intérêt. C’est mieux de se dire que s’ils sont là où ils sont, c’est que Laurence et moi leur avons donné la possibilité de le faire. Quand ils ont terminé leurs études secondaires, nous n’avons pas poussé à ce qu’ils aillent à l’université. On voulait qu’ils fassent leur truc, qu’ils aillent jusqu’au bout. Beaucoup d’amis ne comprenaient pas.

Leur exposition ne vous fait pas peur ? Éprouvez-vous des regrets par rapport à la façon dont les choses se sont passées pour vous ?

beurre. Honnêtement qui n’a pas peur pour ses enfants ?

MARKA: Oui… mais ils doivent s’en accommoder, on ne peut pas avoir le beurre et l’argent du

Le clip du ‘Daron’ fait place à des images d’archives. C’est vous ?

MARKA: Oui, le gars torse nu, c’est moi avec Les Cactus. Je suis tombé là-dessus et j’ai été frappé par le fait d’une ressemblance à côté de laquelle tout le monde est passé jusqu’ici : Roméo termine toujours torse nu sur scène. Quand

© RUDY LAMBORAY

MARKA: PEETVADER VAN DE MUZIKALE VAN LAEKEN-CLAN Op zijn zestigste denkt de papa van Angèle en Roméo Elvis niet aan ophouden. Naast een livestream vanuit de AB op 27 mei heeft de Molenbeekse ket ook een biografie op stapel staan én een nieuwe plaat met de titel Terminé bonsoir. Het album is allesbehalve een zwanenzang. De plaat toont een zanger die met alles kan lachen, vooral met zichzelf. In ‘Le daron’ observeert hij hoe de jonge generaties de oude naar de uitgang duwen. “Ze doen wat ze willen, de jonge wolven, terwijl de oudjes vooral doen wat ze kunnen,” zingt hij in het Frans. De hete adem van de jonge wolven voelt hij ook thuis in de nek: zijn kinderen beleven successen die zijn eigen bescheiden carrière moeiteloos overschaduwen. Maar wanneer hij terugkijkt op veertig jaar op het podium, is Marka toch blij met het parcours dat hij heeft afgelegd, “enorm voor iemand wiens vader rondreed als vuilnisophaler.” Hij is trots op de successen van Angèle en Roméo, en benadrukt dat hij en zijn vrouw, actrice Laurence Bibot, erin geslaagd zijn hun kinderen te leren hun dromen nooit op te geven.

Marka a fait de la résilience une seconde nature. Il continue de s’accrocher à un métier lui ayant donné des joies incommensurables, surtout les concerts, confie-t-il.

BRUZZ | INTERVIEW

NL

MARKA: GODFATHER OF THE MUSICAL VAN LAEKEN CLAN At sixty, the father of Angèle and Roméo Elvis has no plans of stopping. In addition to a live stream from the AB on 27 May, the boy who was raised in Molenbeek also has a biography in the pipeline and a new album entitled Terminé bonsoir. The album, anything but a swansong, shows a singer who can laugh at anything, especially at himself. In “Le daron”, he observes how the younger generations push their predecessors out. “They do what they want, the young wolves, while the old ones mainly do what they can,” he sings in French. He also feels the hot breath of the young wolves at home: his children experience successes that effortlessly overshadow his own modest career. But when he looks back on forty years on the stage, Marka is nonetheless pleased with the course he has taken, “enormous for someone whose father drove around as a rubbish collector.” He is proud of Angèle and Roméo’s successes, emphasising that he and his wife, actress Laurence Bibot, have succeeded in teaching their children never to give up on their dreams.

EN

j’avais son âge je faisais pareil, je ne pense pas qu’il ait été au courant de cela.

Le rap pour Roméo est-il ce que le punk a été pour vous ?

MARKA: Oui. Roméo et moi on se ressemble très fort. C’est pour cela que c’est parfois compliqué entre nous. Je n’ai pas vu cela parce que pendant longtemps il a ressemblé physiquement à ma femme. Aujourd’hui, je me retrouve en lui.

Si vous deviez entrer au dictionnaire, qu’aimeriez-vous voir écrit à côté de Marka ?

MARKA: « Rien n’est jamais fini. »

Ça ressemble plutôt à une épitaphe…

MARKA: « Chanteur festif » ou alors « peï qui prend son pied sur scène ». Je dois vraiment faire gaffe à quelque chose : quand je suis sur scène, la moindre de mes chansons peut se transformer en fête du boudin. Un de mes albums s’intitule L’Homme qui aimait la scène, c’est peut-être mieux pour le Larousse.

MARKA : LIVESTREAM POUR SON 60 E ANNIVERSAIRE !

27/5, 20.00, Facebook & YouTube, www.abconcerts.be

37

Culture. Pop

‘Met de Pierres in mij hoef ik het niet op een akkoordje te gooien’ NL

In zijn vorige projecten voelde Pierre Leroy zich altijd een beetje beknot.

Daar brengt hij nu verandering, met Pierres laat hij al de face en van zijn persoonlijkheid los en bewijst de chansonnier dat hij, nu ja, un caractère singulier is. — TOM ZONDERMAN “Of ik een meervoudige persoonlijkheid heb?” Pierre Leroy heeft net zijn laptop opengeklapt in zijn woonst in Etterbeek en kijkt me met guitige glimlach en glinsterende ogen aan. Die vraag dringt zich namelijk onherroepelijk op bij zijn artiestennaam: “Pierres, avec un ‘s’,” zoals Leroy zichzelf in het interview meerdere keren omschrijft. Hoeveel Pierres zitten er zoal in hem, behalve de Joaquin Phoenix uit Her? “Haha, die snor, dat brilletje – à fond,” grinnikt Leroy. “Ik krijg die opmerking af en toe weleens. Goeie film, hè, een unieke kijk op de liefde, prachtige esthetiek.”

Pierres, zijn, euh, alter ego’s, hebben met die film niets te maken, wuift Leroy. “Het zit zo: in andere projecten waarin ik betrokken was, had ik het idee dat ik telkens een stukje van mezelf op ‘off’ switchte.

Zo zat ik voor Pierres twee jaar geleden geboren werd in Azerty, een folkduo met twee gitaren en twee

stemmen, à la Kings of Convenience. Toen we een meer elektronische weg in wilden slaan, liep het spaak.

Met iemand samenwerken is fijn, je wisselt ideeën uit en verdeelt de koek, maar uiteindelijk sluit je altijd een compromis. Ik had het gevoel dat ik er nooit mijn hele zijn in kon stoppen. Met de Pierres in mij hoef ik het niet op een akkoordje te gooien. Er zijn geen grenzen, alleen maar totale vrijheid. Wil de Pierre die van rock houdt zijn ding doen?

Dat kan. Een song van een minuut zonder refrein? Geen probleem.

Pierre de rapper, waarom niet?”

TEGENVOETS De Pierre die Leroy ontbloot op zijn debuut-ep Disque de platine (titre temporaire) is die van de weemoedige Franse chansonnier. De druiloor die het ziet beginnen te plenzen terwijl hij zich net vol verwachting op een pas geopend terras genesteld heeft, zoals het beeld dat hij schetst in ‘Il m’a manqué quelqu’un’, met op de achtergrond “le léger bruit d’une heure qui passe.”

“Ik hou van contrepieds,” beaamt Leroy met een sfinxachtige glimlach.

“De muziek kan vrolijk kwetteren, terwijl de ondergrond donker is.

Donkerte en lichtheid die elkaar zo opheffen, en die je ook in staat stellen om verschillende dingen tegelijk te voelen. Als ik zeg dat ik het loodje leg terwijl ik op een xylofoon sta te tikken, lach je, maar het blijft natuurlijk wel een tragische

“Natuurlijk kan je denken dat wat ik doe tongue in cheek is, maar ik probeer vooral zo eerlijk mogelijk te zijn” 38

Met Pierres omarmt Pierre Leroy de Franse taal: “Vroeger vond ik het Franse variété maar niets, dankzij rap heb ik de rijkdom ervan ontdekt.”

mededeling. Zo ontstaat er een dubbele laag, een soort van onthechting ook. Ik zing over serieuze onderwerpen, maar ik hou tegelijk van spontane, lichte, bijna kinderlijke dingen. Muziek is voor mij in de eerste plaats een spel. Als ik naar een concert ga, wil ik verrast worden met onverwachte ritmepatronen, verrassende toonsoorten, bizarre akkoorden. Muziek moet me amuseren, niet mijn wenkbrauwen doen fronsen.”

Kijkt hij op de hoes van zijn plaat nu net niet met een diepe frons in de lens? “Die foto heb ik genomen met mijn telefoon. Ik vond dat een goede smoel. Het is ook dat contrast met de muziek die licht is, en zo’n tronie

onthoud je gewoon makkelijker dan iemand die lacht.” (Lacht) Leroy zegt het zonder ironie, en dat is ook hoe we Pierres, ondanks alle kwinkslagen, moeten bekijken.

“Natuurlijk kan je denken dat wat ik doe tongue in cheek is, maar ik probeer net zo eerlijk mogelijk te zijn. Dit zijn liedjes die heel dicht bij mij staan, dus breng ik ze ongeveinsd. Met humor, dat wel.” Zijn aanpak doet een beetje denken aan de Franse cultzanger Philippe Katerine, of dichter bij huis, het kleurrijke Brusselse poptalent David Numwami: het Franse chanson een nieuwe gloed geven, maar wel flirten met die door hen geliefde second degré. Een beetje zoals de Ameri-

Geboren als Pierre Leroy in 1993, groeit op in Aarlen en woont sinds vijf jaar in Etterbeek Volgt een klassieke opleiding als pianist, schakelt daarna over op gitaar en leert zingen in de kerk Studeert Romaanse talen en literatuur in Louvain-la-Neuve, geeft deeltijds Frans in het middelbaar onderwijs Maakt met het duo Azerty Engelstalige folkpop, kiest begin 2019 het solopad als Pierres Valt op in het Franstalige popconcours Du F. dans le texte en het festival Francofaune, en maakt indruk in Canada Wint in 2020 met zijn clip voor ‘Un énorme tattoo x Nuages’ de eerste prijs op de tweede editie van het videoclipfestival VKRS

PLATINA DROMEN

© ALICE KHOL

Debuteert met zijn ep Disque de platine (titre temporaire), waarmee hij tegelijk zijn tekentalent ontplooit

kaanse singer-songwriter Mac DeMarco meesmuilend pop benadert. En toch is het geen pastiche, benadrukt Leroy, de liefde voor Franse pop is oprecht. “Als jonge gast vond ik het Franse variété verschrikkelijk. He was iets cheesy, ik negeerde het compleet. Maar intussen is de Franstalige pop geherwaardeerd, en zie ik er zelf ook de schoonheid van in. Dat heeft veel met rap te maken, rappers hebben getoond dat je creatief kan zijn met de Franse taal. Rappers zijn ook steeds meer beginnen te zingen, kijk naar de hybride van artiesten als Roméo Elvis en Lomepal. Daar zitten refreinen in die iedereen kan meezingen. En nu zie je dat

artiesten als Flavien Berger en Clara Luciana die Franse pop ook weer bij een jong publiek populair hebben gemaakt.”

Vroeger zong Leroy, een romanist die halftijds Frans geeft in het middelbaar onderwijs, in het Engels.

Tot hij de Franse zanger Bertrand Belin ontdekte. “Dat was in 2013 of zo. Toen ik naar zijn liedjes luisterde, besefte ik dat je ook mooi kan vertellen in het Frans. Wat me bij hem zo aansprak, was zijn zuinige taalgebruik. Met heel weinig woorden schildert hij de prachtigste beelden. Ik besliste meteen om dat Engels overboord te kieperen, in het Frans kon ik veel onbeschroomder en eerlijker zijn. De link tussen wat

Een van de songs waarin Leroy met die andere stem zingt, is ‘Un énorme tattoo’. Hij past er de economie van Bertrand Belin toe en croont slechts anderhalf zinnetje: “Je me suis fait un énorme tattoo,” herhaalt hij altijd maar weer, tot hij er op het einde “et je le déteste” aan toevoegt. “De Auto-Tune daarin zorgt voor iets klaaglijks, maar tegelijk heeft het ook iets agressiefs.

Wat er mis is met die tattoo? Dat verklap ik niet. Maar je kan Pierres, met een ‘s’, wel zien als een tatoeage die ik me heb laten zetten. En nu moet ik ermee zien te leven. Ik moet ervoor knokken dat Pierres in leven blijft. Hij is deel van mij, maar soms maakt hij me ook ongelukkig. Het is een haat-liefdeverhouding.”

Zijn project is niettemin zwanger van ambitie, zoals de titel Disque de platine (titre temporaire) met een knipoog aangeeft. “Het is als grap bedoeld, maar ik wil natuurlijk dat zoveel mogelijk mensen naar mijn

muziek luisteren. Ik besef wel dat dit mijn eerste wapenfeit als soloartiest is, dus bescheidenheid dringt zich op. (Lacht) Ach, er is niks mis met gezonde ambitie. Als je dingen voor jezelf projecteert, geef je jezelf de sporen om ergens te raken.

Met Pierres heb ik mezelf verplicht om echt tot het uiterste te gaan.”

Leroy houdt zijn Pierres boven de doopvont met twee concerten in LaVallée, tijdens een driedaagse waarin hij ook de tekeningen tentoonstelt die hij maakte bij de liedjes, en die in een apart boekje verschijnen. Dat tekenen begon hij spontaan te doen tijdens de lockdown. “Ik heb nooit een opleiding in die richting gevolgd. Zie je, Pierres gaat niet alleen maar over muziek, Pierres gaat over mezelf ontplooien en uitdagen. Dat tekenen doe ik zoals met mijn teksten, in een soort van klare lijn, heel simpel, maar heel suggestief. Ik doe ook improvisatietheater, muziek maken is in zekere zin ook een vorm van improviseren en acteren. Artiesten die koketteren met hun timiditeit begrijp ik niet zo goed. Ik wil net dingen delen, verhalen vertellen, entertainen. Een concert is meer dan alleen de muziek.”

Die driedaagse in LaVallée, daar kijkt hij echt naar uit, zegt hij voor hij zijn laptop weer dichtklapt. “Een album releasen voelt soms als trouwen: één dag feesten en het is voorbij. Dit feest duurt drie dagen, zoals het altijd zou moeten. En ik beloof je, alle Pierres zullen er zijn.”

PIERRES Disque de platine (titre temporaire) verschijnt op 28/5 Pierres exposé(s), 4 > 6/6, LaVallée

PERSONNALITÉ MULTIPLE

MULTIPLE PERSONALITY

Plusieurs Pierres coexistent chez Pierre Leroy, musicien pop bruxellois avec une prédilection pour la chanson, l’humour, la langue et le dessin. Un homme avec une moustache à la Joaquin Phoenix et des lunettes de prof – il est prof de français – qui produit comme par enchantement des chansons pop légères, ensoleillées et à la fois mélancoliques, comme si vous étiez assis sur une terrasse récemment ouverte par un jour de bruine.

Chansons qu’il a réunies sous le titre prometteur, non dénué de grands rêves, de Disque de Platine (Titre Temporaire).

There are several Pierres inside Pierre Leroy, a pop musician from Brussels with a penchant for chanson, humour, language and drawing. A man with a Joaquin Phoenix moustache and teacher glasses – he really is a French teacher – who conjures up light-footed, sunny but at the same time melancholy pop songs from his shirt sleeves, as if you were sitting on a recently opened terrasse on a drizzly day. Songs that he now collects under the promising title Disque de platine (titre temporaire), which is not devoid of grandiose dreams.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

ik zong en wat ik dacht, was gewoon veel directer. Zo belandde ik bij Philippe Katerine, en Laurent Voulzy, en zo ben ik helemaal in die Franse pop gerold.”

Die directheid van zijn liedjes verdoezelt Leroy soms met AutoTune, de bij rappers erg geliefde stemvervormer. “Mijn liefde voor Auto-Tune is ontstaan door het Franse rapduo PNL, zij gebruiken het op een heel melodische manier.

Voor mij is Auto-Tune een echt instrument: als ik mijn stem erdoor stuur, begeef ik mij in landschappen waar ik anders niet in was terechtgekomen. Ik moet ook anders zingen als ik die tool gebruik.”

PIERRES

EN

39

Culture. Exhibition

WELCOME TO THE DELICATE UNIVERSE OF WEAVER-GARDENER ELISE PEROI

‘Did you know that the meridian of our body also is a tissue?’

40

— TOM PEETERS, PHOTOS IVAN PUT

I

Elise Peroi in her studio. She is pleased that it is so spacious. No wonder, if you consider that she once made a 72 square metre piece.

n the exhibition at the Botanique and, soon also at the Centre Tour à Plomb, Elise Peroi crosses the passion of a gardener for their seeds and an architect for space with her multilayered weaving designs. Whether they lie horizontally on the ground, as in the heyday of the Flemish tapestry, are fixed vertically to a wall, or whether they occupy the space hanging at an angle like a contemporary installation, they invariably give you the feeling of leaning on nature itself and thus bring you a little closer to the source.

Peroi got the idea that the world is her garden from her compatriot, the gardener and landscape architect Gilles Clément. “In a way, we’re all gardeners and architects,” she makes it sound like an expert by experience. “The foundation of my work is determined by materials from that ‘garden’: flax, silk, wool. When I work on a piece of textile, I can’t help but think about architecture. A fabric, like a house, should be well made and sturdy enough. That requires an underlying architectural structure.”

Peroi invited us to her studio, for almost two years now located in Area 42 in Schaarbeek/ Schaerbeek. These were once office buildings of the former RTT, now (in non-Covid times) the events taking place here are mostly corporate.

The fact that it was erected by Michel Polak, the architect of Villa Empain, also surprised the textile artist. “I discovered the place when I got to do a summer residency here about four years ago and I am particularly pleased that it is so spacious.”

Just how monumental her carpets can be became clear earlier at the Kunstenfestivaldesarts where the 72 square metre Monolithe appeared in atla, a performance by Brussels choreographer Louise Vanneste. Textile architecture was also used here, with a gigantic piece of fabric in which you could enter as if in a cave and become one with nature. “The funny thing is that I made that very carpet (which consists of several pieces, ed.) in a very small studio. I’ve only seen it completely rolled out twice in my life!”

In her master’s studies at the Académie Royale des Beaux-Arts, she delved into the work of Mexican architect Luis Barragán. “He talks about the ‘emotional architecture’ of a building, how a certain architecture makes us feel. With many windows that let light through, it cumulates inside and outside. I try to do that in my work, too.”

POETRY Peroi only found out when she was eighteen that there were courses for what she does now. But there has always been a penchant for a combination of artisanal labour and beauty. “My grandmother was a luminous calligrapher,” she says proudly. “She taught me to write with a feather and ink. As a child, I impressed my classmates with it. When I was thirteen, I produced poetry books in which I incorporated pieces of fabric in addition to poems that echoed what I had written down.”

After spending her youth in her native city of Nantes and briefly studying in the Breton cities of Quimper and Lorient, Peroi came to Brussels at the age of twenty with great expectations to study textile design. “At the time, I was hardly familiar with the pioneering role that Belgium and Flanders had once played in the textile arts and industry, which still seeps through in the quality of training and knowledge of materials. I did regret that in 2015, when I finished my studies, I had immediately bought my last spool of yarn still spun in Flanders itself. There is still flax cultivation, but nowadays the spinning is outsourced to foreign countries. This has made the material a little more expensive.” Earlier she also told us that her loom has cost her about 3,000 euros.

She hopes that the exhibition in the Botanique can arouse even more interest in her work, which, because of its fragility, also exudes primal strength. “There is a bit of demand already, but mainly for small works.

The large ones are more museum-like and harder to market.” In the meantime she has been picked up by Maria Lund’s gallery in Paris, where she debuted with the solo show “Close to the Sun” after the exhibition at the Botanique was postponed last year.

BRUZZ | INTERVIEW

With fine fingers and a delightfully associative mind, Elise Peroi delicately breathes new life into a discipline that was once world-class in our part of the world. “I make the age-old link between garden and carpet,” says the French-Brussels textile artist about her most recent weaving, on display at two intercommunicating exhibitions.

FROM SEED TO FOREST The pieces that now remain in her studio are destined for the exhibition that opens in June at the Centre Tour à Plomb in the Bloemenhof/ Jardin aux Fleurs district. One of them – Faire sillons – communicates with the exhibition in the Botanique. “I compare how the gardener makes grooves in the soil with their rake or thumb to how I use a comb in weaving to do basically just the same thing.”

Even more than by Gilles Clément, her practice is inspired by the philosopher Michel Foucault, more specifically by his heterotopias. “These are places, call them in-between or mediation spaces, that take us out of our day-to-day and allow us to

▼

EN

41

WELCOME TO THE DELICATE UNIVERSE OF WEAVER-GARDENER ELISE PEROI

ELISE PEROI THROUGH THE EYES OF FELLOW TEXTILE ARTIST JOT FAU

BRUZZ

| INTERVIEW 42

“Elise’s work is very accessible as it uses simple materials that we all know but with it, she expresses something very noble and otherwordly.” Jot Fau has already outed herself as a fan, but the admiration is mutual. You could say that the Flemish textile artist has travelled almost the opposite way from Peroi to arrive at something similar and yet different. Originally from Ypres, the former Mecca of the Flemish textile industry, but educated in Marseille, she met Peroi in Brussels, where both occasionally end up at the same group exhibitions, such as last year’s expo of emerging talent at the Brussels Gallery Weekend.

“Elise exhibited a part of Monolithe, which I really like because it is so large and dark, but especially because it sucks you in, as if it were another world in which you can disappear. The rest of her work also often creates a parallel world, the result of a practice that is at once 3D and pictorial.

As women and contemporaries who use textiles in a sculptural way, a link is often made between us,” concludes the artist whose work can currently be seen in Veurne and in Mons.

In September, the two will exhibit together again, at the tenth Triennial of Contemporary Art in Ottignies-Louvain-la-Neuve.

▼

‘She creates a parallel world’

connect with our deeper selves, such as maternities and cemeteries, but also vacation centres.

One of the oldest heterotopias is the garden.

Foucault also referred to the age-old link between garden and carpet. A garden was often depicted on tapestries. I feel that link too.”

This becomes clear when we walk through the herb garden on our way to her new exhibition.

Peroi’s eyes suddenly start to glitter. “This is where I started to pick up and collect grass and later seeds just before the lockdown. Look, there’s a mulberry, the habitat of the silkworm.” We can imagine how mesmerized she was listening when she was shown around by the gardener a year ago and he told her about the plan to grow silk in the future. Moral of the story: there is always something that can germinate and she has captured this in the exhibition “Là où se trouve la forêt”, which is under construction a little further on in the Gallery.

Retrieved seeds may serve as extensions and additional grounding for works suspended from panels. Some are woven between textiles, others cast in bronze. She is not yet sure whether she will just scatter the latter on the ground or not.

“When I work on a piece of textile, I can’t help but think about architecture.

A fabric, like a house, should be well made and sturdy enough”

“There’s also black cumin in there. If that gets trampled... But wait, an exhibition is allowed to evolve. Maybe some seed will stick to a shoe.”

Maybe it will end up right back on the spot she collected it from.

The cycle of life is immanently present in Peroi’s work. Pour faire un prairie combines textiles with dried grass and will soon be hanging out like a flag. “Those grassy knolls also say something about waiting, being suspended, suspending time. After all, a dense forest allows only a limited amount of light through. At the bottom, seeds are in waiting mode: is the natural cycle just pulling itself together or not?”

Four large panels called Forêt and also show just that form the core of the exhibition. If she is efficient, she works on such a panel for two to three weeks, Peroi says. This weaving technique is ingenious: “Paintings on silk are cut into very small fragments and rewoven together with flax yarn according to the principle of the double chain. That’s how the works get volume.” A carpenter made the frames. The wood comes from beech from the Sonian Forest.

WEAVING, DANCING AND THINKING A final work with the working title La marcheuse is more mystical. You recognise a figure in it that looks like a weaver, but Peroi’s carpets usually do not have any human figures. They do move around sometimes, as a performance. “More specifically since I discovered the work of the French philosopher Paul Valéry at the end of my studies,” she specifies. “He explains that the act of creating is a piece of work in itself. In everyday, often repetitive actions and movements, there is, according to him, a beauty that I appreciate very much myself. I can even enjoy watching my brother play a video game. I let the time I spend in my studio seep into my work by intentionally leaving voids.”

ELISE PEROI Exhibitions: Là où se trouve la forêt: 27/5 > 11/7, Botanique, www.botanique.be & Faire sillons: 9/6 > 3/7, Centre Tour à Plomb, www.touraplomb.be Book: Elise Peroi – Ce qu’il reste de gestes, www.maisoncfc.be www.eliseperoi.com

Elise Peroi: “The act of creating is a piece of work in itself, as the writer Paul Valéry explained.”

ELISE PEROI THROUGH THE EYES OF MUSICIAN CABANE

‘What binds us is that we both need to work in solitude’ The musician Thomas Jean Henri, also known as Cabane, first came into contact with the work of his girlfriend Elise Peroi during her performance with choreographer Mui Cheuk-yin at the Hallen van Schaarbeek/Halles de Schaerbeek.

“I was immediately very moved, and later I was very happy that she could do some joint performances.

In these, she always takes the lead whereas I am more of a compagnon de route.”

There are, he says, some similarities between her textile art and his music, both of which draw energy from their fragility. The two creation processes – from idea to composition – require patience and a lot of planning. “What binds us is that we both need to work in solitude. Élise is not a talker anyway, she communicates through her work.

Musicians throw away a lot and often end up with only three minutes left. Elise succeeds in making the hidden, elapsed studio work visible, and thus in capturing the passing of time. In that sense, her work is also an homage to what the yarn she weaves with was before it became yarn.”

“Of course, I am not entirely objective, but what strikes me most about the two new exhibitions is that she continues to take risks. Her urge to explore is stimulating, all the more so because it contains a lot of depth. She does not limit herself to one message, there are always several underlying layers, whether it concerns the very delicate, minute works, or the larger pieces that radiate an enormous power.”

ELISE PEROI, WEVER-TUINIER

ELISE PEROI, TISSERANDE-JARDINIÈRE

Met fijne vingers en een heerlijk associatieve geest blaast Elise Peroi een discipline die in onze contreien ooit wereldtop was, delicaat nieuw leven in. “Ik leg de eeuwenoude link tussen tuin en tapijt,” zegt de Frans-Brusselse textielkunstenares. Op de tentoonstelling in de Botanique en, straks ook, in het Centre Tour à Plomb kruist Élise Peroi de passie van een tuinier voor zijn zaadjes en een architect voor ruimte met haar meerlagige weefontwerpen. Of ze nu horizontaal op de grond liggen, zoals in de hoogdagen van het Vlaamse wandtapijt verticaal aan een muur plakken, of schuin hangend de ruimte innemen zoals een hedendaagse installatie, ze geven je steevast het gevoel bij de natuur zelf aan te leunen en je zo een beetje dichter bij de bron te brengen. Hoe monumentaal haar tapijten kunnen zijn, werd eerder al duidelijk op het Kunstenfestivaldesarts, waar het 72 vierkante meter grote Monolithe opdook in een voorstelling van de Brusselse choreografe Louise Vanneste. Peroi hoopt dat de expo in de Botanique nog wat meer belangstelling kan opwekken voor haar werk, dat door zijn fragiliteit toch ook oerkracht uitademt.

Avec des doigts fins et un esprit délicieusement associatif, Elise Peroi insuffle délicatement une nouvelle vie à une discipline qui atteignait autrefois des sommets dans nos contrées. « Je tisse le lien ancestral entre le jardin et la tapisserie », explique l’artiste textile franco-bruxelloise. Dans l’exposition au Botanique et bientôt au Centre Tour à Plomb, Elise Peroi croise la passion d’une jardinière pour ses graines et celle d’une architecte pour l’espace avec ses œuvres textiles à plusieurs niveaux. Qu’elles soient posées horizontalement sur le sol, accrochées verticalement sur un mur comme à l’époque de la tapisserie flamande, ou suspendues dans l’espace comme une installation contemporaine, elles donnent invariablement le sentiment de se pencher sur la nature elle-même, de s’approcher un peu plus de la source. Le caractère monumental de ses tapisseries était déjà visible au Kunstenfestivaldesarts, où son Monolithe de 72 mètres carrés apparaissait dans une performance de la chorégraphe bruxelloise Louise Vanneste.

Une œuvre qui, par sa fragilité, dégage aussi une force primaire.

NL

BRUZZ | INTERVIEW

These are filled in live by musicians or dancers.

At the Artonov Festival, for example, she let her weaving cross over into the heavenly sounds of cellist Roel Dieltiens. A collaboration with Mui Cheuk-yin, the Hong-Kong choreographer who used to dance for Pina Bausch, also led to a memorable encounter between bamboo branches.

For example, Peroi illustrates how a work tool – whether a rake, a loom or a computer – can be an extension of the body. “In those performances, I wanted to intersect the body with the grid of my tissues and give an extension to my movements in the studio... By the way, do you know that the meridian of our body also is a tissue?”

Peroi has an associative brain, with which she constantly tries to anchor her work. She is still thinking about possible interventions for the two new exhibitions, but meetings with philosopher Camille Laura Villet, who has just published her book Les aventuriers de l’abstraction, and radio producer Christine Van Acker, author of L’en vert de nos corps, are already providing depth. A trail with the Botanique’s gardener counters with grounding, and a walk in collaboration with the Midis de la Poésie, probably between the two exhibitions, including visits and poetry that connects the two places, may awaken the young teenager in the thirtysomething.

FR

43

Culture. Erfgoed

44

© IVAN PUT

Een greep uit het archief van Theo Hoogstijns en Jeanine Vanden Broeck, is ook te zien in het nieuwe cultuurcentrum. Hieronder staan de pas getrouwden in 1958 op hun erf.

Zin om te leren hoe je schapen houdt en verzorgt?

Stadsherder David D’Hondt heeft met zijn zwartblesschapen een stek in de boerderij.

VOORMALIGE BOERDERIJ WORDT TIJDELIJKE BROEDPLAATS VOOR CULTUUR, AMBACHT EN PLEZIER

Dit weekend opent in Ganshoren een nieuw tijdelijk cultureel centrum mét buvette in de voormalige boerderij van Theo Hoogstijns en zijn vrouw Jeanine Vanden Broeck. Bij/Chez Theo & Jeanine kan je de komende twee jaar terecht voor expo’s, ateliers, een collectieve moestuin en nog veel meer. — MICHAËL BELLON

H

et is in de Dendermondestraat, een zijstraat van de drukke Keizer Karellaan op de grens van Ganshoren met Sint-Agatha-Berchem, dat de bekende Brusselse boer Theo Hoogstijns tot aan zijn overlijden op 11 juli 2018 zijn boerderij had, samen met zijn vrouw Jeanine. Boer Hoogstijns werd weleens ‘de laatste boer van Brussel’ genoemd. Dat was hij niet echt, maar zijn koeien, die vaak op de naburige wei aan de Zavelenberg stonden te grazen, waren zichtbaar voor iedereen die via de Keizer Karellaan Brussel in of uit reed.

De boerderij werd inmiddels opgekocht door de gewestelijke ontwikkelingsmaatschappij Citydev, dat op de percelen een project plant met koopwoningen, en met een klein referentiecentrum voor stadslandbouw, met productie- en handelsactiviteit. Daarbij zal de boerderij bewaard blijven, maar zullen koterijen, stallen en schuren worden gesloopt. In afwachting worden ze nu door de Frans- en Nederlandstalige cultuurdiensten van Ganshoren opengesteld voor het publiek, dat er kan proeven van culturele activiteiten met aandacht voor (landbouw)erfgoed.

Wie binnenloopt langs de grote poort aan de straatkant staat meteen op een grote binnenkoer. Die kan plaats bieden aan een groot,

zonnig terras. Links is de collectieve moestuin al in aanbouw, die later door buurtbewoners zal worden geëxploiteerd en nog meer allure zal krijgen door een natuurlijke sculptuur van de Limburgse kunstenares Yvonne Knevels. In de voormalige koeienstal, die ook uitgeeft op de binnenplaats, ontmoeten we het hoofd van de Franstalige cultuurdienst van Ganshoren, Sylvie Ferrandi, en haar Nederlandstalige collega, Philippe Debroe. Volgens Ferrandi is het een primeur dat de twee cultuurdiensten zo intens aan een nieuw project samenwerken, maar het zal niet de laatste keer zijn. Zij en Debroe kunnen het goed met elkaar vinden.

tot buvette annex tentoonstellingsruimte.

Daarnaast is ook het logo van Bij/Chez Theo & Jeanine, ontworpen door vormgever Jean Goovaerts, gebaseerd op die oude erfgoedbeelden. Debroe: “Het logo toont Theo en Jeanine niet zoals we ze op het laatst gekend hebben, maar zoals ze in hun jonge jaren met energieke tred op de grens tussen stad en platteland opereerden. Jeanine met haar melkkan, omdat ze ook een melkronde verzorgde, en Theo als verwoed paardenliefhebber met zijn Brabants trekpaard.”

Theo en Jeanine bleven met hun tijd mee evolueren, tot ze merkten dat de stad hun steeds minder plaats toebedeelde. Debroe: “Op een dag kreeg Theo eens een boete, omdat hij met zijn tractor te traag had gereden op de Keizer Karellaan. Daar was hij niet over te spreken.”

Weduwe Jeanine verblijft momenteel in een rusthuis in het Pajottenland in de nabijheid van haar kinderen, en volgt de gebeurtenissen in haar vroegere woonst nog steeds. “Ze is tachtig maar nog heel goed te been. Ze vindt het

▼

NL

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De boer op met Theo en Jeanine

MELKKAN EN TREKPAARD Debroe kwam in 2016 al aankloppen bij Theo en Jeanine en digitaliseerde met de Erfgoedbank van Ganshoren, onder de vleugels van de Erfgoedcel van de VGC, al een zeventigtal privéfoto’s uit het archief van de boerenfamilie.

Die kunnen door iedereen geraadpleegd worden op de site van de Erfgoedbank. Ook op de Facebook-pagina van Bij/Chez Theo & Jeanine staan al enkele van die unieke foto’s – met onder meer dekstier ‘Olivier de Bemont’ en Brabants trekpaard ‘Rita van de Witte Gevel’. Een selectie krijgt nu ook een vaste plaats op een van de muren in de koeienstal, die wordt omgetoverd

“Met dit project ontsluiten we een buurt in Ganshoren die weleens over het hoofd wordt gezien” SYLVIE FERRANDI Franstalige cultuurdienst Ganshoren

45

BRUZZ

| R E P O R TA G E

▼

VOORMALIGE BOERDERIJ WORDT TIJDELIJKE BROEDPLAATS VOOR CULTUUR, AMBACHT EN PLEZIER

fantastisch dat er nog een staartje komt aan hun verhaal.”

In de winter is het iets te koud in de boerderij, maar Bij/Chez Theo & Jeanine rolt een lente- en zomerprogramma uit dat dit jaar loopt van 29 mei tot en met midden september.

Als initiatiefnemer van onder meer Alles es Just! in Schaarbeek en het Witlooffestival in Haren heeft Debroe ervaring zat met het weer levend en toegankelijk maken van Brussels erfgoed. Debroe: “Het is tegelijk een mooie uitdaging om maatschappelijke problemen op het vlak van klimaat, natuur en landbouw in de stad, of het verdwijnen van de ambachten, te linken aan een cultureel programma op locatie.”

“Met dit project ontsluiten we ook een buurt in Ganshoren die weleens over het hoofd wordt gezien,” vult Ferrandi aan. “En voor onze cultuurdiensten was het een manier om corona te trotseren en iets te doen in de openlucht.”

Ganshoren kijkt overigens ook naar het aangrenzende Sint-Agatha-Berchem om op termijn misschien iets samen te doen.

Met de tegelijk landelijke als culturele buvette in de voormalige schuur – die op woensdag, zaterdag en zondagnamiddag open zal zijn – beschikt het project alvast over een laagdrempelige troef. Debroe: “Die buvette is een knipoog naar de verdwenen melkerijen en staminees die vroeger bestemmingen waren voor stedelijke uitstapjes.”

Mark Verraes en Werner De Jonge van Wing Nuts Decor hebben zich voor het ontwerp van de buvette gebaseerd op stedelijke estaminets, zonder aan de sfeer van de boerderij te raken.

Terwijl de lammetjes in de naburige schuur stonden te blaten, maakten ze met multiplex een indrukwekkende toog met retrodetails onder een verlaagd plafond. Ook de bakken voor de sanseveria’s staan al klaar. Met sjablonen werd de typische vloerbetegeling van vroeger gesuggereerd. Laat de bieren van Brasserie de la Senne nu maar aanrukken, of ook het blonde Super Deluxe bier dat de buren van Houblons de Bruxelles met hun hop uit het Laarbeekbos bij

“We willen issues zoals klimaat, natuur, ambachten en stadslandbouw linken aan een cultureel programma op locatie” PHILIPPE DEBROE Nederlandstalige cultuurdienst Ganshoren

46

En Stoemelings lieten brouwen.

De buvette kan je ook los van de activiteiten bezoeken, maar altijd pik je iets mee van de tentoonstellingen in dezelfde ruimte, waar ook oud landbouwalaam te bewonderen zal zijn, en spelletjes kunnen worden gespeeld. De uitbating gebeurt met een ploeg van vrijwilligers, die zich nog altijd mogen melden. Ook het publiek dat in het weekend langskomt via de Groene Wandeling, op vijfhonderd meter hiervandaan, is welkom.

WOLLIG OPENINGSWEEKEND Zaterdag 29 en zondag 30 mei vindt dus het openingsweekend plaats – een doeweekend met allerlei workshops, demonstraties en een expo met een focus op het thema ‘wol’. Vooral dankzij David D’Hondt van Les Moutons bruxellois, die zijn stek heeft in de boerderij. “Moins de haine, plus de laine” staat er te lezen op zijn kleine stadstractor, die op het erf staat. David laat een twintigtal schapen op de Zavelenberg grazen en haalt ze in de winter naar de boerderij om te lammeren. Zijn bruine schapen zijn van het zwartblesras, legt hij uit. “Een gemengd ras, dat zowel vlees als melk levert, en dat een meegaande aard heeft die in een stad van pas komt.” De mooie bruine wol verkoopt hij in zijn winkeltje aan de straatkant, waar je ook honing, zuivel, vlees en andere natuurlijke producten kan kopen. Twee keer per jaar geniet de kudde er een weldadige hoefverzorging, en dit weekend komt daar nog een hoognodige publieke scheerbeurt bij. Nadien wordt de wol van de schapen gesorteerd, gekaard, gevilt en geverfd onder leiding van twee animatoren. Op zondag volgt het fileren en het breien. Nog op zondag is er een concert van de straffe Brussels-Franse punky ‘accordeonfeministe’ Emeline Tout Court.

Er zijn voorleesmomenten voor de kinderen door de Nederlandstalige en Franstalige bibliotheken. In een van de voormalige paardenboxen wordt ook een boekenbox ingericht waar je gratis boeken kan achterlaten, meenemen en lezen.

Voor het openingsweekend moet je reserveren, maar de expo over wol blijft drie weekends te bezichtigen. In juli volgt een zomertentoonstelling over de monumentale vlechtwerkkunst van kunstenares Yvonne Knevels. Zeker voor de Nederlandstalige vormingssessies van de collectieve moestuin, een participatieproject met Staycation-middelen dat zal worden beheerd samen met Skyfarms, zijn er nog kandidaten welkom. Het weekend van 12 en 13 september zal met een expo, een voorstelling en initiaties in het teken staan van de Ganshorense circusfamilie van Circus Chabri.

BIJ/CHEZ THEO & JEANINE Openingsweekend ‘Wol/Laine’: 29 & 30/5, 13 > 19.00, nederlandse.cultuur@ganshoren.brussels, 02-464.95.75, Facebook: Bij/Chez Theo & Jeanine, www.lesmoutonsbruxellois.be, www.erfgoedbankbrussel.be

DEZE MAAND IN

FOTO’S © IVAN PUT

Van links naar rechts: stadsherder David D’Hondt, Philippe Debroe en Sylvie Ferrandi (cultuurdienst Ganshoren) en decorbouwer Mark Verraes.

Onder: de collectieve moestuin.

Ce week-end à Ganshoren, un FR espace culturel temporaire avec une buvette ouvre ses portes dans l’ancienne ferme de Theo Hoogstijns et de sa femme Jeanine Vanden Broeck. Bij/Chez Théo & Jeanine, vous pourrez visiter des expositions, participer à des ateliers, à un potager collectif et bien plus encore au cours des deux prochaines années. Le projet a été mis sur pied par Sylvie Ferrandi, responsable du service culturel francophone de Ganshoren, et son collègue néerlandophone Philippe Debroe. Selon Mme Ferrandi, c’est une première que les deux services Culture travaillent aussi intensément sur un nouveau projet, mais ce ne sera pas la dernière. M. Debroe : « C’est un beau défi que de relier les problèmes sociaux liés au climat, à la nature et à l’agriculture en ville, ou à la disparition de l’artisanat, à un programme culturel sur place. » « Nous ouvrons également un quartier de Ganshoren qu’on oublie souvent », ajoute Mme Ferrandi. « Et pour nos services culturels, c’est une façon de défier le Covid-19 et de faire quelque chose en plein air. »

OLD FARMHOUSE BECOMES BREEDING GROUND FOR CULTURE, HERITAGE AND FUN

Book Voyage!

ZA 05.06

STORYTELLING / 10:00 - 19:00

Mega Zine Club In the Belly of the Whale ZA 05.06

WORKSHOP / 14:00 - 17:00

Brussels, Womxn, Other: Hyster-X Meets Snug Harbor ZA 05.06

BOEKEN / 19:30 - 21:00

1 Stad, 19 Boeken LIVE DO 17.06

BOEKEN / 19:00 - 21:00

Pim Pam Praat DI 08.06 & 22.06

SPEL / 14:00 - 15:00 / ONLINE

Samen Lezen NL Online DI 15.06 & 29.06

BOEKEN / 14:00 - 15:00 / ONLINE

Infopunt Vrijwilligerswerk

elke maandag, woensdag & donderdag INFOSESSIE / MA, WOE, DO 12:00 - 14:00

IN DE KIJKER

1 Stad, 19 Boeken Met 1 Stad, 19 Boeken zetten de Brusselse bibliotheken van half juni tot half september 19 topboeken in de kijker. Gekozen door 19 Brusselaars die graag lezen.

VOLGENDE MAAND

Brussel Danst

De Vlaamse feestdag in Brussel, dat is een vaste afspraak voor iedereen die houdt van muziek, dansen, wandelen en ontdekken.

Zondag 11 juli, overal in de stad.

Het volledige programma vind je binnenkort op www.brusseldanst.be.

WWW.MUNTPUNT.BE

This weekend, a temporary cultural centre with a tavern opens in Ganshoren in an old farmhouse that once belonged to Theo Hoogstijns and his wife Jeanine Vanden Broeck. Over the next two years, you can visit exhibitions, studios, a collective vegetable garden and much more Bij/Chez Theo & Jeanine.

The project was set up by Sylvie Ferrandi, the head of Ganshoren’s French-speaking culture department, and her Dutch-speaking colleague Philippe Debroe. According to Ferrandi, it is a first that the two culture departments are working so intensively on a new project, but it will not be the last. The two get along well. Debroe: “It is a nice challenge to link social problems in the area of climate, nature and agriculture in the city, or the disappearance of handicrafts, to a cultural programme on location.” “With this project we are also opening up a part of Ganshoren that is sometimes overlooked,” adds Ferrandi. “And for our cultural services it is a way to defy corona and do something outdoors.”

EN

JUNI

UNE ANCIENNE FERME DEVIENT UN TERREAU FERTILE DE CULTURE ET DE PLAISIR

Culture. Jazz/folk

Fantastic beasts, you have found them EN

The brand-new Brussels label blickwinkel debuts with Schreel Van De Velde, the merger of two musical wolverines and animal lovers: guitarist Lucas Schreel and drummer Casper Van De Velde.

— TOM ZONDERMAN

Is there a drummer with more poetry in his fingers than Casper Van De Velde? He caresses, paints, colours and grinds with SCHNTZL, Donder and countless other bands.

Always thoughtful, with much wonder. The same sense of wonder can be heard in Balts, Schreel Van De Velde’s debut album, the new duo he shares with guitarist Lucas Schreel, who has just moved to Brussels.

Schreel Van De Velde came into being when Lucas Schreel was looking for a drummer for his solo debut We’re Never Afraid of Getting Up Every Morning, a lofi craft pop record sung in an invented language which was released last year. “At the time, it still felt a bit like I just came to add a few fills,” says Casper Van

De Velde. “In Balts there’s a lot more interaction, this is really a dialogue between Lucas and me.”

This dialogue now takes place instrumentally, in a language with the spirit of jazz and the aesthetics of folk. A language that was shaped a few decades ago by American primitive guitarists like John Fahey and Robbie Basho, and more recently refined by the likes of William Tyler and Ryley Walker.

“That’s totally the trip I’m in,” agrees Schreel. “But of course, you also try to find your own identity.”

BALANCE AND TENSION That is an identity that he certainly has found. Balts is a beautiful record that seeks out tranquillity in tingling guitar sounds, shuffling drum rolls and gurgling cymbals. A hybrid resulting from two musicians with very broad musical tastes, and who are used to improvising, anticipating and reacting. The classically trained Schreel shared many an evening of free improvisation with Mattias De Craene and Teun Verbruggen, among others. With the Ghent band Kloothommel he plays “alternative indie rock”, but starting around a year and a half ago, he also manifests himself as a songwriter.

The songs that ended up on Balts germinated early last year, when Covid-19 was still a distant nightmare. But with their quiet, meditative nature, they seem tailor-made for the pandemic. “I don’t think Covid-19 has had an influence on the music,” counters Schreel. “That’s simply what happens when you throw both of our personalities together.” A harmonious blend that is already

“Maybe it could have been all citrus fruits too. But that appeals somewhat less to the imagination” LUCAS SCHREEL

Select.

48

Loutering zonder portkosten

Échanger du lien

Collect & go

NL/ Een bijzonder kleinood

FR/ Dans une société socialement fracturée par le rouleau compresseur de l’économie marchande, le troc représente une alternative viable, solidaire et génératrice de liens. Il est aussi au cœur de Zone de Troc II, l’espace imaginé par l’artiste béninoise Pélagie Gbaguidi, désormais établie à Bruxelles. Dans un ancien salon de coiffure de la Place Sainte-Catherine, le public est invité à déposer des objets et des récits personnels. Il pourra en ressortir avec d’autres. L’artiste y a invité Célia Lutangu, lectrice de tarot et Filip Van Dingenen qui a développé un processus pédagogique basé sur l’étude des algues. (GB)

NL/ Collectible zou de enige beurs

dat deze week wordt ontbloot, heet Muted songs for piano. De gedempte toetsaanslagen, verstilde baslijnen en zachte woorden komen recht uit de zielen van de Amerikaans-Brusselse songwriter Matt Watts en de Antwerpenaar Nicolas Rombouts. Zielen die gekwetst werden door het vroegtijdige heengaan van hun vriend, striptekenaar Ward Zwart, door de scherven van een gefaald huwelijk, verslaving en depressie. Wie een vinyl bestelt, krijgt die door de artiesten zelf geleverd.

Loutering zonder portkosten. (TZ) www.starmanrecords.com

26 > 30/5, Place Sainte-Catherine, www.kfda.be

26 > 30/5, collectible.design

ter wereld zijn die alleen oog heeft voor 21e-eeuws design. Het is niet de enige beurs die heeft af te rekenen met een pandemie en dus op zoek gaat naar alternatieve levensvormen. Tijdens de Collectible Week vertaalt de speelse kijk op het beursgegeven − als een open, immersieve ruimte − zich enerzijds naar het online platform Collectible Salon.

Tegelijk waaiert de beurs in de tastbare wereld uit naar plekken overal in de stad, waar onder meer Xavier Lust, Bela Silva en Maniera & Thierry Struvay zich van hun meest collectioneerbare kant laten zien. (KS)

VANTAGE POINT

Casper Van De Velde (left) and Lucas Schreel: “We are both amazed by a lot of things, like ripples in the water or how the light falls on a building.” © IVAN PUT

term for the behaviour certain animals exhibit to attract a mate, but the title of the record is more layered than that to me. The album is mostly a motley collection of energies.”

NOAH’S ARK

present in the exotic sounding group name, Schreel Van De Velde. “I had been thinking for a while about adding a bass player,” Schreel says.

“But then you have a classical jazz trio. Not doing that grows the challenge, and Casper’s role becomes more important. The space in Schreel Van De Velde is democratically divided.” “Democratic sounds a bit too cautious,” thinks Van De Velde. “I prefer searching for

a balance.”

That balance is an area of tension, between attraction and repulsion, love and broken love.

Calling a record Balts (“Courtship”), it should be about love. “Music is always a reflection of where you are in your life, but that is of itself irrelevant,” Schreel says. “Anyway, love in its glory and in its bad times was definitely a theme at the time I wrote the music. ‘Baltsen’ is a Dutch

Balts also houses a tension between culture and nature. It is probably no coincidence that two city boys fill their record with songs with animal names like “Luiaard” (“Sloth”), “Otter” and “Zeebeer” (“Sea Bear”).

“Maybe not, no,” Van De Velde laughingly agrees. “I recently moved to a house with a small garden and I had already noticed that I can’t miss this oasis in the city. I’m thinking a lot about that right now. Where do I want to be the most? In the hustle and bustle of the city or the peace and quiet of nature?”

“I like to be inspired by art,” Schreel picks up, “but nature can do that just as well. Recently, from a bridge, I looked at the ripples in the water of the canal below and thought: this is contemporary art, this image would fit so well at Wiels.” “It’s about that being amazed,” Van De Velde nods. “We both have that with a lot of things.”

“That is indeed how I know you,” says Schreel about his partner. “You can be moved by how the light falls on a building.”

Actually, those titles were also a pragmatic thing, Van De Velde admits. “Lucas’ working titles were,

Weekend takes place just a little too early to take advantage of the relaxed Covid-19 rules, so it has to be creative. That is what the jazz weekend does with a balcony edition of the festival. One for sports fans, because every hour, there is a concert on an iconic balcony in one of the nineteen municipalities of Brussels.

With a handy map and your built-in GPS, you can cycle from balcony to balcony on Saturday and Sunday, where the jazz cats will perform their most

well, hard to remember, and then suddenly those animals came up as the perfect capstones for the emotion that was in the songs, and the playful feel. I just like that it’s not overly laboured.” “We both work in a very intuitive way,” Schreel says.

“Maybe it could have been all citrus fruits too. But that still appeals somewhat less to the imagination.”

There is one odd duck among all the animal names: “Alva”. Schreel smiles. “That is a small animal that is particularly close to my heart.

That ensures that humankind is also represented on the record. It’s my godson. There had to be a human on Noah’s ark, too.”

SCHREEL VAN DE VELDE: BALTS Release: 28/5, www.blickwinkel.be

L’illustration, c’est passionnant

Jazz by GPS EN/ The Brussels Jazz

Balts is the first release on the new Brussels-Ghent-based label blickwinkel, a collaboration between Pieter Dudal and visual artist Jelle Martens.

“Blickwinkel focuses on the dialogue between image and sound, averse to genres,” says Pieter Dudal. “Hence the name: Blickwinkel is German for ‘point-of-view’. With our label, we want to make you see from a different perspective.”

But the word also brings to mind a factory of sound experiments, he says. “We are very interested in the playful ways in which musicians can make us look at sound differently. Together with the musicians, we want to develop a visual language that reflects the character of the music.”

beautiful serenades. Those who want to spot the steaming Trance Turbine should head for Sint-Gillis/Saint-Gilles, Nicolas Kummert & Fatou Traoré pop up on a balcony in Etterbeek, Jordi Grognard will make it swing in Molenbeek. The Brussels Jazz Orchestra does a double bill on the Grote Markt/Grand-Place and closes both nights. (TZ)

FR/ La première édition du Picture! Festival à l’automne 2019 a été un vrai succès. La fête gratuite de la scène de l’illustration belge et européenne si riche a enchanté le quartier du Mont des Arts avec un programme généreux, une énergie pétillante et une chaleur émouvante. La deuxième édition poursuivra sur cette lancée et rendra hommage à cette joie furieuse de l’illustration avec des performances, des workshops, un salon de la microédition et des expositions de Dominique Goblet, ATAK, Kitty Crowther, Fanny Dreyer, Sarah Cheveau, Julie Stephen Chheng, Saehan Parc et Jina Choi, entre autres. (KS)

29 & 30/5, 12.00, www.brusselsjazzweekend.be

29/5 > 20/6, divers lieux, www.picturefestival.be 49

Culture. Eat & Drink

La spécialité de Kaki Cake Bar consiste en une pâtisserie inédite : le Kao Ba, mêlant le roll cake chinois et le bao taïwanais.

KO par Kaki FR

Connaissez-vous le Ka Bao ? Elle a beau avoir un nom et une apparence asiatiques, ce e pâtisserie a vu le jour à Bruxelles.

Miracle, elle enroule le palais dans le duvet.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE

KAKI CAKE BAR chaussée de Waterloosesteenweg 394, Sint-Gillis/ Saint-Gilles, Instagram: kaki.cakebar, di/ma/Tu > vr/ve/Fr 8.30 > 18.00 za/sa/Sa 10 > 18.00

On a vite fait de passer devant la petite vitrine de Kaki Cake Bar sans s’y arrêter. Cela nous est arrivé plusieurs fois. Puis, un jour, on remarque une petite terrasse avec des chaises en osier. La mise en scène est si joliment léchée que l’on ne peut s’empêcher d’entrer afin de voir si « le ramage s’apparente au plumage ». Ce qui est sûr, c’est que l’intérieur n’a rien à envier au dehors. Soit, une adorable petite « dînette »

aménagée avec soin – prolongée par une autre terrasse à l’arrière.

Le décor affiche en vrac un beau plancher en bois que préface un magnifique carrelage ancien, des rayonnages omniprésents, quelque part entre la pharmacie et la librairie, ainsi qu’un comptoir de bois brut sur lequel trône un « maneki-neko » doré, du nom de cette petite statuette censée porter bonheur.

Derrière ledit comptoir, une

jeune femme nous tourne le dos et son t-shirt « Bake the world a better place » nous fait littéralement craquer.

Comment résister à un tel programme ? C’est d’autant plus alléchant que l’intéressée joint le geste à la parole, la spécialité de Kaki Cake Bar consistant en une pâtisserie inédite : le Kao Bao (5,50 euros pièce). Celle-ci, comme nous l’apprend le site Brussels’Kitchen fait valoir une double influence : le roll cake chinois et le bao taïwanais. On opte pour un tiercé : fraise-thé matcha, caramel beurre salé-banane, et dans la foulée azuki (la fameuse pâte de haricot rouge japonaise). La sensation en bouche est remarquable.

Basés sur un principe de génoise soufflé, ces délices s’affichent aériens. Enrobant

le palais, ils incarnent parfaitement cette quête du fluffy, cette texture duveteuse prisée, dont l’époque s’est entichée.

Avant de s’adonner à ces plaisirs sucrés, on s’est offert en guise de lunch un très futé Avokkaido Toast (7,90 euros), cette préparation un peu tarte à la crème, on la voit partout, est ici revisitée à la faveur d’une brioche toastée marquée de petits raisins secs, de sauce soja, de graines de chia et d’une généreuse dose de feuilles de coriandre. Le tout s’arrose d’un dash de citron pour un en-cas plein de fraîcheur. On n’a pas eu le temps de tester mais on pointera que l’enseigne propose des cafés vietnamiens (4,50 euros) et autres matcha latte (4,50 euros) que l’on se réjouit de découvrir lors d’un prochain passage.

HIGH FIVE

50

LES FILLES

STANDARD

L’ALTITUDE

LE COCQ

JONATHAN SALOMON

Traiteur/takeaway voor food lovers.

Comptoir traiteur sain et gourmand.

Healthy deli/takeaway for food lovers. (www.lesfilles.be)

Zuurdesempizza’s zoals het hoort.

Des pizzas au levain exemplaires.

Sourdough pizza like it should be. (www.standardpizza.be)

Een bar waar muziek in zit.

Le son des bières et de la musique.

The sound of drinks and music. (www.laltitude.be)

Frietkot, café én wasserette!

Friterie, bar et wasserette !

Café, chip-shop and laundromat!

De koning van de Insta-patisserie.

Le roi de la patisserie Instagram.

Long live the king of Insta pastries! (@jonathansalomonpatisserie)

Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Nick Trachet Nick Trachet

Nick Trachet

is een ware circustoer” zijn een ontheiliging!”

I

28 OKTOBER 2020

28 OKTOBER 2020

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet De hele reeks nalezen?

BRUZZ.be/trachet 52

52

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd

“Op de vitrine van welkom via bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS MELD NIEUWS MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Afrikaanse winkels Zelf nieuws gespot? nieuwsgespot? gespot?Tips Tips zijn ZelfZelf nieuws zijnaltijd altijd redactie@bruzz.be welkom via welkom “Op de vitrine van welkom viavia “Pistolets zijn per defi nitie bruzz.be/meldnieuws hangt vaker wel dan bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Persberichten kunnen via “Backesgrumbeeren, Zelf nieuws gespot?

Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Afrikaanse winkels wit.

Zeeen staan symbool voor MELD redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be Zelf niet reclame VOER UW EVENEMENT INnieuws OP NIEUWS welkom via gespot? Tips zijn altijd redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd “Pistolets zijn per defi nitie ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT welkom via SUR bruzz.be/meldnieuws Bauchstecherla, Knödeln, “Pistolets zijn per defi nitie welkom via kunnen via de godin envaker moeten dus ENTER YOUR EVENT bruzz.be/meldnieuws ONPersberichten hangt wel dan voor pluvera” BRUZZ.be/meldnieuws wit....Ze staan symbool voor www.agenda.brussels redactie@bruzz.be Persberichten kunnen UW EVENEMENT OP via VOER UWVOER EVENEMENT IN OP IN Zampe Wat ze in Persberichten kunnen via wit.

Zeeen staan symbool voor puur zijn.

Volkorenpistolets redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT niet reclame VOER UWredactie@bruzz.be EVENEMENT IN OP SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR de godin en moeten dus ENTER YOUR EVENT ON ENTERENCODEZ YOUR EVENT ON VOTRE ÉVÉNEMENT SUR het land vanmoeten Humboldt WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels zijn een ontheiliging!” de godin en dus www.agenda.brussels ENTER YOUR ON VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP voor pluvera” puur zijn. Volkorenpistolets www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR uithalen met patatjes VOER UW EVENEMENT OP ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP puur zijn.een Volkorenpistolets WWW.BRUZZ.BE ENCODEZ VOTRE zijn ontheiliging!” www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE ENCODEZ VOTREÉVÉNEMENT ÉVÉNEMENTSUR SUR

52

I

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde Haal een grote rustig ajuin door de grove rasp.

Rasp Iknader liet deonderzoek. stukken bakken in ruime olie voor kwam terug met een moet jeeven er al een hele hoopIktegelijk slachten!

NickTrachet Trachet ikik omer de maten tewat kunnen nemen.

Het ding vervolgens ook (veel) geschilde aardappelen met Nick en voegde behoorlijk gehakte ajuin aan forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde Ik liet de stukken rustig bakken in ruime olie Brusselaar die de stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van Nick Trachet Brusselaar die de stad dezelfde rasp.

Pers het sap van de aardappelen toe, wat pepertjes en look.

Na anderhalf uur was NickTrachet Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding en dewereld wereld culinair Brusselaar die de stad en de culinair twaalf centimeter, bedroeg zeven goed uit (nuen welook. aande dehoogte laatste ‘oude’ aardappelen de kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, Brusselaar die destad stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar die de toe, wat pepertjes Na anderhalf uur was ontdekt en de wereld culinair ontdekt zijn, valt dat nogal mee, die bevatten minder centimeter.

Zo’n raspistolet is Ik met een erg met een ende dewereld wereld culinair voor nader onderzoek. kwam terug eten we wat later.

In de tropen zijn maaltijden en culinair twaalf centimeter, deal hoogte bedroeg zeven dedan kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, moet je er een hele hoop tegelijk slachten! ontdekt ontdekt forse pistolet met inhoud, dat verwijderde water).

Doe alles een kom met geraspte ontdekt krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bord centimeter.

Zo’n raspistolet is met een erg laatste Ik liet dein stukken rustig bakken in ruime olie dan eten we wat later.

In de tropen zijn maaltijden NickTrachet Trachet trouwens ik omkorst maten teeten kunnen nemen. nootmuskaat, gehakte peterselie en enkele lepels Nick en ikeven voegde erdebehoorlijk wat gehakte ajuin aan ding krokante, maar dunne omhuld rond een erghij relatief, iedereen krijgt een bord wanneer of zij thuiskomt, het mag dan al Het vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van Brusselaardie diedede stad woog 45 gram, bolrond met een van Brusselaar stad toe, wat pepertjes en look.

Na anderhalf paneermeel.

Voeg ookhet een eispoor of twee toe.

Enuur een wanneer hij of zij thuiskomt, eten mag dan aldiameter vederlicht wit broodkruim.

Geen van lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen ofwas endedewereld wereldculinair culinair en twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven de kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. snuif zout.

Goed mengen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of broodje Ik deed er wat water bij om het stoven Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst. rustig Het Is het u ook Alles inwandelt, de ontdekt voeding lijkt ontdekt centimeter.

Zo’n raspistolet is broodje met dan eten we later.

In de tropen zijneen maaltijden Ik deed erlaten wat water bijwat om hetin stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels wandelt, moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het Iszeker het ualworden. ook Alles inin de voeding lijkt dit mengsel nu een energ Een Franse kennis, woont Grenoble, is een verder tegroot lopen.

Nu had ik al ovenschotel kip met ajuin het zijn opgevallen: opgeleden de vitrine hangt is zoSchep dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te Nietzelang kwam het krokante, maar dunne korst omhuld trouwens erghad relatief, iedereen krijgt een rond bord een verder tegroot laten lopen.

Nu ikde al oven kip met ajuin het zeker alworden. zijn opgevallen: op de vitrine hangt is zo dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te Niet lang geleden kwam het druk wat aan, schuif in bij 200 graden ware reisduif.

Ze heeft op verschillende plekken in (het rook daarvoor écht naarhij kip in de keuken), maarspoor ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, is het te hoog.

Jehet moet het invan nieuws Nutella kleinere potten op de markt (het of zij thuiskomt, mag dan al vederlicht wit broodkruim.

Geen rook échtwanneer naar kiphet in te de keuken), maar ik eten had vaker weldat dan niet een reclame voorwat pluvera. bijten, is hoog.

Je Kennen moet het in nieuws Nutella kleinere op de markt gedurende zo’n 40 minuten.

Tot alles een kleurtje de wereld gewoond en welpotten heel landen het nogdaarvoor graag wat Afrikaanser. jullie Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een twee breken of lichtelijk pletten.

Om het te brekenof brengt.

Voor prijs als de vroegere lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een twee breken of lichtelijk pletten.

Om het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere heeft.Agussi bezocht.

EenWie tijd langs geleden trok ze hoofddoek. in winkels haar stad naar agussi?

–deed ook alsin egusi, agushi ofrustig Afrikaanse mama met kleurrijke Ik erbekend wat water bij om het de Afrikaanse moet gladde korst.

Het broodje Isop, het ook opgevallen?

Alles inwandelt, de voeding lijkt kent een pistolet een snede de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja, de hazelnoten zijn duurder agussi?

Agussi –zonnebloempitten: ook bekend als agushi ofstoven Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. kent een pistolet een snede inegusi, depuur bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,umet de hazelnoten zijn duurder Je kan datvoornamelijk aardappelbaksel nu in vierkanten hetgaat plaatselijke reisbureau met de vraag of ze egushi – wordt gebruikt in Het over diepvrieskip.

Maar niet om de nu verder te laten lopen.

Nu had ik al kip met het zeker al zijn opgevallen: op vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk inajuin kunt kleiner te worden.

Niet lang geleden kwam het egushi – wordtisvoornamelijk gebruikt in het Het gaat over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu Technisch is dat omzwellen het zwellen van hetindeeg in geworden meneer!

En de mensen houden niet Technisch dat om het van deeg geworden meneer!

En de mensen snijden(het enbijten, opdienen bij het eten in plaats van het informatie hadden over Duitsland.

De Franse rookzijn écht naar kiphet in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera.

West-Afrika.

Het de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen daarvoor is te hoog.

Je moet in nieuws dat Nutella kleinere potten op de markt West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen de hete oven op te vangen.

Maar een leraar vanvan prijsverhoging, dus doen ze het via volumede hete oven op te vangen.

Maar een leraar prijsverhoging, dus doen ze het via volumekroketten of frietjes.

Het is in Duitsland ook reisbureaucraat keek vreemd en sprak: hettwee nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat er hetop lachende gezicht vansoort, een breken of lichtelijk pletten.

Om het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de geschiedenis op rust mijgeleden lang geleden verkleining. geschiedenis op vieruurtje rust vertelde mij lang dat verkleining. agussi?

Agussi –vertelde ook bekend als agushi dat of Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. populair als bij een kinderfeestje, “Duitsland?

Wie wil daar nu uiteraard heen? valt niets te gemalen. kent een pistolet een snede inegusi, de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met deEr hazelnoten zijn duurder Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan niet resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet diede snee deHet vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de in de Laatst kwam mijn huisgenote terug van dede nietgemalen. die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; Laatst kwam mijn huisgenote terug van egushi – wordt voornamelijk gebruikt Het gaat over diepvrieskip.

Maar om nu opgediend met appelmoes of perzikenconfituur. zien en men eet er alleen maar worst.”

Technisch isin dat om het zwellen geworden meneer!

En de voor mensen niet der.

Je vindt vandaag agussi vrijwel elke verloren, maarzijn zijn ookniet niet meer gepast der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke…van het deeg in verloren, maar ook meer gepast voor houden genitaliën van de godin Ceres.

Se non è non vero dagelijkse zoektocht naar voedsel met de genitaliën van deoven godin Ceres.

Se vero …

West-Afrika.

Het de zaden vanèeen dagelijkse voedsel met de overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijnal legkippen Ofwinkel. wacht, Schupfnudeln, ook populair in meloenIsmoderne ditzoektocht racisme ofnaar xenofobie?

Ik ben nu toch de hete opzijn te vangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze via volumeAfrikaanse ‘onze’ smaak dieliever liever kip heeft met dehet Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die kip heeft met de Pistolets zijnzijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ikkreeg kreeg een pakje dat meer soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de Pistolets per defi nitie wit.

Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik een pakje dat meer geschiedenis op rust vertelde mijin lang geleden dat verkleining.

Oostenrijk: kook geschilde aardappelen licht meerdere malen door Duitsland getrokken en Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar Van agussi men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar symbool voor demaakt godin en moeten dus puur zijn. leek alsof hetbroodbeleg broodbeleg moest bevatten.

Daarin gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het moest bevatten.

Daarin die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; Laatst kwam mijn huisgenote terug van de water.

Wanneer ze een zijnromig afgekoeld meng de steeds werd ik aangenaam saus. gezouten Agussi bindt erg mooi en geeft Azië en Afrika.

Men is er ginderverrast verzot door op. Bijdeons saus. Agussi ergeen mooi en geeftineen romig Azië Afrika.

Men is er maar ginder verzot op.meer Bij ons der.bindt Je vindt vandaag agussi vrijwel elke verloren, zijn ook niet gepast voor zijn ontheiliging!

Pistolets zatenwat dus moet doorgaan voor koploos genitaliën vanscheppen derustig godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel met resultaat. deVolkorenpistolets Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zatwas wat dus moet doorgaan voor koploos enkele scheppen meestoven kip vroeger iets voor zonen plaatselijke feestdagen, tot jedeerLaat eenAfrikaanse ei en enkele bloem door en rijkdom en creativiteit van de keuken. ‘onze’ moderne smaak die liever tot kip heeft resultaat. met scheppen rustig meestoven waspluimgedierte. kip vroeger iets zonfeestdagen, worden uitLaat het fienkele jnste winkel. meel gebakken, simila bij de Hetvoor leken wel en porties voor Pistolets zijn per defi nitie wit.

Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje dat meer met de kip en roerhet regelmatig om.

Hier kunnen een ontwikkeling de brave kip worden uit fi jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. leken wel porties voor daar kneed je een stevig deeg van.

Rol met Ik fenomenale denk dan Het voornamelijk aan burgerlijke of Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van maar tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar Romeinen. gaf in het Duits het woord met de kip Dat ensymbool roer regelmatig om.okra’s, Hier kunnen lilliputters.

Niet vuistdik, chocoladereepeendegradeerde fenomenale ontwikkeling deproteïne brave kip voor de godin moeten dus puur zijn. alsof het broodbeleg Daarin nu ook nog groene groenten bij, zoals totleek deSterrenkeukens goedkoopste opoverigens de bevatten. bebloemde handen het deeg uiten tot lange, boerenkeuken. zijn ermoest Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepsaus.

Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika.

Men is er ginder verzot op.

Bij ons Semmel, nog steeds de naam voor broodjes dun. Kolibries zonder kop! nu ook groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de koploos Volkorenpistolets zijndeze een Pistolets zat wat dus Met moet doorgaan voor maar zekernog bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika. vreugde bezingen vingerdikke worsten.

Snij deze tot ontheiliging! vingerlange ook: in deeen Michelin voor Duitsland 2021 resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zonen feestdagen, tot nog steeds de naam voor deze dun.

Kolibries zonder kop! in Semmel, het zuiden van dat land.

In het museum vanbroodjes ErHetzelfde was tijd dat de portie van devoor werkman maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt. in Afrika.

Met vreugde bezingen worden uit het fijnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het leken wel porties voor tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met zestaan daar de goedkope kip die uit onze contreien per met de kip en roer regelmatig om.

Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip noedels en gooi ze in ziedend water.

Ze zijn gaar er 10 restaurants met drie sterren, 41 met in hetzag zuiden van dat land.

In het museum van Er was een zijn. tijd dat de portie van de werkman Napels iktot verkoolde pistolets die de uitbargroot moest Dat was toen de ‘terrassiers’ tomaatje zorgt ervoor dat jegaf je in kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per deop Romeinen.

Dat het Duits hetokra’s, woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar proteïne chocoladereephete pepers, jolijt iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk nuze ook nogvan groene groenten bij, zoals degradeerde tot de goedkoopste dewanneer komen bovendrijven.

Als het etenstijd twee ende 259 ‘gewone’ sterrenrestaurants.

Alleen Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn.

Dat was toen de ‘terrassiers’ sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met schop werkten.

Vandaag doen ze dat Semmel, nog steeds de naam voor deze dun.

Kolibries zonder kop! de hete pepers, tot jolijt van iedereen!

Laat onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus is vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk met subsidies van de EU. Die handel moetMet welvreugde erg maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een broodjes markt.

Hetzelfde in Afrika. bezingen is, bak je die noedels aan in de boter en serveer je van maar worst? overleefd. met dede Bobcat ofde Kubota en moeten zedoen na wel hun sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog met schop werkten.

Vandaag ze dat in het zuiden van dat land.

In het museum Er was een tijd dat de portie van de werkman erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van het merk onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus ismet met subsidies van EU. Die handel moet erg tomaatje zorgt ervoor datofjepasta. je kan Of vergissen ze daar de goedkope kip die uit onze contreienin per de plaats van aardappelen waarom De Duitsers hebben honger geleden vanaf Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn.

Dat was toen de ‘terrassiers’ overleefd. met de Bobcat Kubota en moeten ze het na hun ook wat muskusachtig.

Te eten met de vingers, staan in de zijn, topofvliegtuig vijfhonderd van de Belgische erg vullend, een klein beetje bitter, maar winstgevend want denaar eigenaars van merk mogelijk desmaakt hete pepers, tot jolijt van iedereen!

Laat ginder wordt gevlogen, als dessert met suiker endat maanzaad? pakweg de vereniging van het land in 1870 tot de ken en de ware pistoletoloog trekt eerst natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où est lehandel sting van deboter, Vesuvius inhelemaal het 79 hebben is nog met de schop werkten. doen zeniet dat boven een bord rijst.

Smakelijk. fortuinen.

Het binnenste is soms niet doorbakwerkuren de fitness.

Greppels graven is een onbepaalde tijd verder sudderen.

De agussisaus met subsidies van EU. DieVandaag moet wel erg ook wat muskusachtig.

Te eten met dejaar vingers, staan in denaar top vijfhonderd van dede Belgische Smakelijk, guten heropbouw van 1950. oorlogen hadden dehet uit zijn broodje, zoAppetit! is ereen plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de overleefd. met de ofsais Kubota en moeten ze nakruim hun Ik kocht zo’n kip enBobcat deZoveel winkelier waarschuwerg vullend, smaakt klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van merk ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu où est le boven een bord rijst. Smakelijk. fortuinen. bodem uit in hun panin geslagen, voor zover ze nog beleg.

Smakelijk. vroegmarkt Rungis mij ooit zuchtend.

“C’est Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fitness.

Greppels graven is een de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je ook wat Te plaats eten met de vingers, staan de top vijfhonderd van de Belgische kruim uit zijn broodje, zo is er voor extra problème?” zei een groothandelaar op de Ikeen kocht zo’n kip en de na winkelier waarschuwpan Maar 1950 kwam er heel snel ken een en de ware pistoletoloog zittend beroep geworden. ”Tu sais est le que les gens nefortuinen. mangent plus.”

Een groot deel weleens inhadden.

Engelstalige recepten.

Surinamers in où boven bord rijst.

Smakelijk. trekt eerst dat natte beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken lees je“C’est kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei op de welvaart, wat uitdraaide op wat de Duitsers Nederland hebben over “harde kip”, en ja dewaarschuwvan de bevolking loopt rond ineen eengroothandelaar elfenlijfje, Ikhet kocht zo’n kip en de winkelier que les gens ne mangent plus.”

Een groot deel weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in beleg. Smakelijk. vroegmarkt injeRungis mijrecepten ooit zuchtend. mensen, dat zijn ze ook.

Als de oude mij: “Poulet dur!”

Strong chicken onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van delees je“C’est Fresswelle, dede Vreetgolf noemen.

En nog vandaag Nederland hebben over “harde kip”, en jazeEen vanvan demwamba bevolking loopt rond een elfenlijfje, que les gens ne mangent plus.” voor de kolonialen) leest, weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers boekskes.

Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel zijn de porties erhet – ahum –inruim, iets wat zelfgroot deelin mensen, dat zijn ze ook.

Als jeherinner de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl de en ja Nederland hebben het over “harde van ded’une bevolking loopt rond in van een elfenlijfje, moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions paupiette de veau.

Deftiges Essen noemen.

Zo ik mij eenkip”, mensen, dat zijn ze ook.

Als jeleest, de oude onthaard, gegomd en naar de recepten stijl van de van mwamba (moambe voor de palmolie.

Een moderne kip kan daar niet tegen, boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel De zondagse broodjes zijn ook zogekneed geëvolueerd. portie ‘gewone’ puree in hetkolonialen) Paulaner Brauhaus van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel die smelt na een half uurtje al tot een hoopje moet die kip uren en uren sudderen in de Hoe klein die viennoiserieën en fijnoverheen gebak zijnkon voedsel.

Impressions de veau. in München waar d’une ik metpaupiette moeite moet diekip kip kan uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau. miserabele prut. palmolie.

Een moderne daar niet tegen, geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de De zondagse broodjes zijn ook geëvolueerd. kijken en die palmolie. leek te bestaan uit zo halfkip aardappel en tegen, Eenmet moderne kan daar Deuurtje zondagse broodjes ook zoniet geëvolueerd.

Maarna ik kwam dus thuis zo’n beest.

Het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen enzijn vervandie smelt half alen tot hoopje Hoe klein dieeen viennoiserieën fieen jn gebak zijn half boter.

Tot opsmelt mijn sterfbed zal ik mij dieeen met die na een half uurtje al tot hoopje Hoe klein die viennoiserieën en fi jn gebak zijn woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte gen door De petieterige ‘croissants’.

In Het mijnEisbein jonge miserabele prut. een glimlach herinneren. geworden! boterkoeken (koffi ekoeken voorekoeken de miserabele prut. de kip,warme zodra ze ontdooid was, in handige geworden!

De boterkoeken (koffi voor de jaren kon je met die dingen nog een kleine Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het ernaast was tot een anekdote gekrompen.

Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen vervanstukken: idealiter moet elke eterzijn een stuken Antwerpenaars) bijna verdwenen en vervanpolitieagent slaan.

Vandaag passen zekrijgen in hakte een woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik woog overigens niet eens zoveel: 1,2 hakte Maar zoko zijn bij devlees, aardappel aanbeland. genmet door petieterige ‘croissants’.

In mijn jonge een evenredig deel van vel en been.

Het genwe door petieterige ‘croissants’.

In kilo. mijn Ik jonge hollezodra kies. En dan de zodra pistolets: het is niet omdat de kip, ze was, in handige de kip, ze ontdooid was, inenhandige Duitsland is ontdooid het ware Kartoffelland.

Inkip 2003 vel is de je voornaamste smaakdrager in een jaren kon je met die dingen nog een kleine jaren kon met die dingen nog een kleine ze broodjes heten dat elke zeidealiter klein moeten zijn.

Ineen stuk krijgen stukken: moet elke stukken: idealiter moet een stuk krijgen hadden zij daar trouwens een officieel Jaar zonder been erin kan je niet eter peuzelen, watzeeter politieagent ko slaan.

Vandaag politieagent ko slaan.

Vandaag passen in passen een ze in een mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met “Op de vitrine van met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het metwereldwijd een de evenredig deelAntoine van vlees, velpistolets: en been.

Het droevig wordt ervaren.

Verder was van Parmentier, die de holle kies.

En dan de het is niet omdat holle kies. aardappel.

Enalsdan de pistolets: het is niet omdat varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en velook isFransen de smaakdrager inzeeen kip en devoornaamste nekvereenzelvigen erbij,zehet ultieme peuzelstuk en in moeten het broodjes heten klein zijn. In met dedat knol, heeft zijn Afrikaanse winkels ze pickles. broodjes heten dat ze klein moeten zijn.

In Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar zonder been erin kan je niet peuzelen, wat karkas vonderin ik de eierstokken terug.

Lang geleden twee, met mijn betere at ik er maximaal zonder been kan je niet tijden peuzelen, wat patattenkennis opgedaan in Duitse gevangenwereldwijd alsvan droevig wordt ervaren. kanbetere ik er misschien welervijf op? En ik ben niet Verder was mijn tijden at ik maximaal twee, met hangt vaker wel dan las ik eenWat authentiek Italiaans recept voor varkensgehakt of leverworst, versierd Belgian wereldwijd als droevig ervaren.

Verder was met schap. daar in het land Humboldt de wordt nek erbij, hetvan ultieme peuzelstuk en in het zo’n grotemet eterzij meer. varkensgehakt ofook leverworst, versierd met Belgianmaar spaghetti eierstokken van kip, maar daarvoor pickles.

Vandaag zie ik nog broodjes, daar ook uithalen deOnlangs nek erbij, het ultieme en in hetLang geleden met patatjes is een een ware circustoer. niet een reclame karkas vond ikpeuzelstuk deslager eierstokken terug. hoorde van die nog pickles.

Vandaag zieikik iker nog broodjes, maar kan misschien wel vijf vandaar op? En ik ben niet karkas vond ik de eierstokken terug.

Lang geleden Alleen al de namen van die recepten: Backesgrumlas ik een authentiek Italiaans recept voor pistolets met gekapt verkoopt, “vanniet voor pluvera” kanouderwetse ik er misschien vijf van op?

Envan ik ben zo’nwel grote eter meer. spaghetti eierstokken kip, maar daarvoor las die ikbeeren, een authentiek Italiaans recept voor Bauchstecherla, Erdapfelcrêpes, Herbstlaub, échte, grote”.

Ik hebmet mij daarheen gespoed Onlangs hoorde ik van een slager die nog zo’n grote meer.

De heleeter reeks nalezen? bruzz.be/trachet Klösse,met Knödeln, Reiberdatschi, … et j’en spaghetti eierstokken van kip,Zampe maar daarvoor ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van Onlangs passe. hoorde ik van een slager die nog die échte, grote”.

Ikverkoopt, heb mij daarheen gespoed ouderwetse gekapt “van T O B Epistolets R 2 0 2 0De hele I 28 OK nalezen? bruzz.be/trachet recept?

Danmet datreeks van Dicker Hannes uit het DeEen hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet die échte, grote”. Ik heb mij daarheen gespoed DeRijnland: hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet )

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Harde kip Pistolets

52

ABONNEMENTEN Gewest.

ABONNEMENTEN Rest van België: 25 18, euro perBrussel, jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 1050 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), Rest van02-650.10.80 België: 25 euro per jaar; JosianeIBAN: De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 BE98 3631 6044 3393 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 Gratisvan in Vlaams Brussels Hoofdstedelijk Brusselse Media6044 vzw 3393 Gewest.

BRUZZ Josiane DeBrusselse Troyerper (abo@bruzz.be), van Vlaams Media Gewest.

BRUZZ Buiten België: 30 euro jaar. vzw 02-650.10.80 Rest van België: 25 euro per jaar; Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis inper Brussels Hoofdstedelijk Rest3631 van 6044 België: 25 euro jaar; Buiten België: 30 euro per02-650.10.65 jaar.

Flageyplein 18, 1050 Brussel, IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 6044 OPLAGE ABONNEMENTEN van Vlaams Brusselse MediaGewest. vzw 3393 ABONNEMENTEN OPLAGE Rest van België: 25 euro per jaar; Vlaams Brusselse Media vzw OPLAGE : 62.609 exemplaren.

De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Buitenvan België: 30Josiane euro per jaar.

Josiane (abo@bruzz.be), Buiten België: 30 euro perTroyer jaar.

OPLAGE :De 62.609 exemplaren.

IBAN: BE98 3631 6044 3393 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk OPLAGE ADVERTEREN? van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest.

Gewest.

OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe 02-650 1030 61 RestPaklons, van België: 25 euro per jaar;per jaar.

Buiten België: euro Rest3631 van 6044 België: 25 euro OPLAGE : 62.609 exemplaren.

IBAN:Marthe BE98 3393 Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be ADVERTEREN? van Vlaams IBAN: BE98 3631 OPLAGE Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE Buiten62.609 België:exemplaren.

30 euro per jaar.

Marthe Paklons, 02-650 10België: 61 30 euro per jaar. sales@bruzz.be Buiten Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE sales@bruzz.be OPLAGE ADVERTEREN? UteOPLAGE Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ALGEMENE DIRECTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Dirk De Clippeleir sales@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Ute Otten, ADVERTEREN? 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE ADVERTEREN? Marthe 02-650 10 61 DirkPaklons, De Clippeleir DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DIRECTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), sales@bruzz.be Dirk DeKristof Clippeleir HOOFDREDACTIE HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE Mathias Declercq Kristof Pitteurs DIRECTIE (algemeen hoofdredacteur), Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Mathias MathiasKristof Declercq Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), ALGEMENE DIRECTIE Mathias Declercq Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT Dirk De HOOFDREDACTIE Clippeleir CULTUUR & ALGEMENE UIT DIRECTIE Gerd Hendrickx DirkHendrickx DePitteurs Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Kristof CULTUUR & UIT REDACTIE HOOFDREDACTIE Gerd Hendrickx Mathias(algemeen Declercq Nathalie Eva Christiaens, Sara De KristofCarpentier, Pitteurs hoofdredacteur), REDACTIE HOOFDREDACTIE REDACTIE Mathias Declercq Nathalie Carpentier, Eva Kris Christiaens, SaraBettina De Sloover, Hendrickx, Hubo, Jasmijn Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), REDACTIE Nathalie CULTUUR & UIT Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post,CULTUUR Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Mathias Declercq Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara Bettina De &Hendrickx UIT Gerd Sloover, Kris Hendrickx, Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Gerd Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Jasmijn Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van CULTUUR &Hubo, UIT Eyck, Steven Van Garsse,Post, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman Post, Kurt Snoekx, REDACTIE Sophie Soukias, Roan Van Gerd Hendrickx Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Kris Hendrickx, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Zonderman MEDEWERKERS Sloover, Kris Hendrickx, BettinaMichaël Hubo, Jasmijn NicolasBechet, Alsteen, Gilles Bechet, Bellon,Sara De Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Nicolas Alsteen, Gilles Michaël Bellon, Soukias, Roan Van Eyck, Roan Steven Van Garsse, Post,Jordens, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll,Van Nick Jasmijn MEDEWERKERS Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Patrick Jordens, TomEyck, Peeters, Niels Ruëll, Nick Maarten Verdoodt, Tom Zonderman Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Van Trachet,Nicolas Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman Jordens, Tom Peeters, NielsRoan Ruëll, Nick Patrick Jordens,Patrick Tom Peeters, Eyck, StevenNiels Van Ruëll, Garsse,Nick Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS EINDREDACTIE EINDREDACTIE Trachet, Tom VanVerlinden Bogaert, Michel Verlinden Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nicolas Patrick Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Tom Michaël Peeters,Bellon, Niels Ruëll, Nick MEDEWERKERS Soukias EINDREDACTIE EINDREDACTIE Soukias Patrick Jordens, Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet,Tom TomPeeters, Van Bogaert, Michel Karen De Becker, Geert VanAlsteen, der Hallen, Sophie Nicolas Gilles Bechet, Bellon, Trachet, TomDe Van Bogaert, Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie VORMGEVING Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick SoukiasVORMGEVING EINDREDACTIE Soukias Heleen Rodiers, Ruth Plaizier EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, VORMGEVING Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VERTALING VORMGEVING VERTALING Sophie Soukias EINDREDACTIE Soukias HeleenFrédérique Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Martin McGarry, Laura JonesKarenFrédérique VERTALING VORMGEVING VORMGEVING Martin McGarry, Laura Jones Soukias VERTALING Frédérique Heleen Beuzon, George Holmer, Greta Rodiers, Plaizier Heleen Ruth Rodiers, Ruth Plaizier FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Frédérique Beuzon, Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, MartinGeorge McGarry VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING Bart Dewaele, Kim, WauterVERTALING Mannaert, Noémie Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Arblaster, Frédérique Beuzon, Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, BartJohn Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, NoémieGreta Beuzon, George Holmer, &Frédérique ILLUSTRATIE Martin McGarry, Laura Ivan JonesPut, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERTALING Marsily, Steve Michiels, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Vanderstichele, Wide Marsily,Saskia Steve Michiels, Ivan Put, BartUITGEVER Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERANTWOORDELIJKE Holmer-Arblaster, Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE &Laura ILLUSTRATIE Saskia Vanderstichele, Wide Bart Marsily, Dewaele, Kim,Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie Steve Michiels, Ivan Put, Kristof Pitteurs VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bart Dewaele, Kim,Put, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, SteveVanderstichele, Michiels, Ivan Flageyplein 18, 1050 Elsene.

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Marsily, SteveWide Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie Bruzz is Kristof een uitgave van de Saskia Vlaams Brusselse Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene. Wide Vercnocke Vanderstichele, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve Ivan Put, Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen vanMichiels, EcoUITGEVER VERANTWOORDELIJKE Flageyplein 18, 1050 Bruzz is een uitgave van de Vlaams Saskia Vanderstichele, WideBrusselse Vercnocke Kristof Pitteurs Print Center (DPG Media) Kristof Pitteurs VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bruzz isMedia een uitgave van degedrukt Vlaams Brusselse vzw, wordt op deElsene. persen van Eco Flageyplein 18,Elsene.

1050 en wordt gesubsidieerd door Flageyplein 18, Pitteurs 1050 Kristof VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse 18,de1050 Bruzz is Flageyplein een van Vlaams Kristof Pitteurs Bruzz isuitgave een uitgave vanElsene. deBrusselse Vlaams Brusselse Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd doorop de persen van Eco Gemeenschapscommissie.

Media vzw, wordt Flageyplein 18,uitgave 1050 Elsene.

Media vzw, wordt gedrukt persenBrusselse van Eco en wordt door BRUZZ isgedrukt een vanop dede Vlaams degesubsidieerd Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Print Center (DPG Media) de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Media wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center Media) Bruzz isvzw, een(DPG uitgave van de Vlaams Brusselse Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door Gemeenschapscommissie.

Media vzw, wordt op persen van Eco (DPGgedrukt Media) en Print wordtCenter gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en dede Vlaamse Print Center (DPG Media) wordt gesubsidieerd door en de Vlaamse deen Vlaamse Gemeenschap Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Gemeenschapscommissie.

COLOFON COLOFON

Harde kip Pistolets Harde kip Pistolets Kartoffeln

52

COLOFON

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 BRUZZ BRUZZ Josiane02-650.10.65 De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Flageyplein 18,Gratis 1050 Brussel, Brussels Hoofdstedelijk Flageyplein 18,in 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest. BRUZZ

Nick Trachet Nick Trachet

52

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 COLOFON COLOFON ABONNEMENTEN

© SHUTTERSTOCK

ENTER YOUR ENTER YOUREVENT EVENTON ON WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE

WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE

DB623070I9

6

31/05-04/0

WEVAENKDE TECHNInEs &KBEruRssel altijd boosten!

Omdat ze o

DB715558E1

Deskundige communicatie (B1-B3) Lokaal bestuur Grimbergen is op zoek naar talentvolle collega’s

Functie: Samen met je collega’s zet je mee je schouders onder de uitbouw van een professionele communicatiedienst. Daarnaast schrijf je persberichten en publicaties, werk je mee aan de redactie van het gemeentelijk infoblad, ondersteun je de implementatie, uitbouw en het onderhoud van het e-gouvernement in de hele organisatie.

Profiel: Bachelordiploma – 2 jaar relevante beroepservaring – in bezit van rijbewijs B – goede mondelinge en schriftelijke vaardigheden – creatief en klantgericht.

Subsidiecoördinator (A1a-A3a)

Deskundige aankoop (B1-B3)

Stafmedewerker (B4-B5)

Ook laatstejaarsstudenten welkom!

Functie:

Voor WZC Ter Biest

Je neemt een uitdagende rol aan in een veranderende organisatie. Je werkt op de dienst Aankoop & Facility die instaat voor alle aankopen van het lokaal bestuur Grimbergen.

Je maakt in samenwerking met de klant bestekken op en volgt het procedurele aspect per opdracht van A tot Z op. Je analyseert de offertes en stelt de gunningsdocumenten op op basis van de technische input van de interne klant.

Functie:

Functie: Je staat in voor de uitwerking en opvolging van een gecoördineerd subsidiebeleid binnen het lokaal bestuur. Je bouwt een netwerk uit van interne en externe contacten en bewaakt de voortgang van de subsidiedossiers.

Profiel: Masterdiploma – analytisch – vertrouwd met rapporteringen – sterke communicatieve vaardigheden – ervaring met het schrijven van subsidiedossiers is een plus.

Profiel: Bachelordiploma – leergierig en gemotiveerd – klantgericht en communicatief – analytisch en oplossingsgericht – ook mensen zonder gerichte ervaring, maar met de juiste competenties zeer welkom!

Aanbod: - Boeiende en uitdagende werkomgeving; - voltijdse contractuele tewerkstelling, onbepaalde duur met aanleg wervingsreserve van 2 jaar; - tal van extralegale voordelen: gunstige verlofregeling, maaltijdcheques € 8, gratis hospitalisatieverzekering, opbouw 2de pensioenpijler, eindejaarspremie, opleidingsmogelijkheden, fietsvergoeding …

Als stafmedewerker ben je de rechterhand van de directeur en treed je ook op als vervanger bij diens afwezigheid.

Je wordt nauw betrokken bij de dagelijkse werking van het WZC. Inhoudelijk is je takenpakket zeer uiteenlopend. Je komt terecht in een familiale werkomgeving, waar zorg, warmte en respect voorop staan.

Profiel: Bachelordiploma – reeds enkele jaren werkervaring, bij voorkeur in de ouderenzorg – brede interesse – kan eigen projecten, taken en verantwoordelijkheden opnemen – heeft overtuigingskracht en is communicatief sterk.

INTERESSE en MEER INFO: https://www.grimbergen.be/vacatures Solliciteren kan tot en met 26/05/2021 (deskundige communicatie) of tot 1/06/2021 (subsidiecoördinator, deskundige aankoop en stafmedewerker).

DB715200E1

DB623070I9

More than a job, stand up for the environment.

Ben jij net als ons gepassioneerd door milieu en duurzaamheid? Dan ben jij de persoon die we zoeken!

Met bijna 90.000 collega’s op vijf continenten is SUEZ een wereldleider in slim en duurzaam afvalbeheer. Op het gebied van water- en afvalmanagement bieden wij overheden, gemeenten en bedrijven slimme oplossingen ter verbetering van hun economische en omgevingsdoelstellingen.

Voor ons grondreinigingscentrum te Grimbergen zijn we op zoek naar :

OPERATOREN & PLOEGBAZEN (SHIFT LEADS) TECHNIEKERS & ELEKTRICIENS

SUEZ RR IWS Remediation NV maakt deel uit van de groep SUEZ binnen de Europees georganiseerde business unit IWS (Industrial Waste Specialties) en is al meer dan 20 jaar een belangrijke referentie op het vlak van grondreiniging en bodem- en grondwatersaneringen, iets waar we zeer trots op zijn.

SUPERVISOR LABO - SUPERVISOR EXPLOITATIE WERFLEIDERS

Ons bedrijf staat garant voor een open en respectvolle werksfeer waar je de kans krijgt om je te ontplooien.

CONTROLLER

Wij bieden je een stabiele, afwisselende werkomgeving met internationaal karakter waarbij milieu en veiligheid hoog in het vaandel worden gedragen.

DB716374E1

Spreekt één van deze functies je aan en wil je graag meer te weten komen over de inhoud?

Aarzel dan niet en surf naar www.suez.com/careers (land: België - stad: Grimbergen) of stuur een e-mail met je cv naar jobs.remediation.iws.be@suez.com.

Lokaal L k lb bestuur t Wemmel zoekt een DESKUNDIGE GROEN EN DUURZAAMHEID GROENLOO

Jobinhoud: • Je bereidt dossiers voor rond strategische duurzaamheid, natuur, dierenwelzijn...

• Je bedenkt acties die passen in een strategisch klimaatactieplan (burgemeestersconvenant).

• Je staat in voor de opmaak van landinrichtings- en natuurontwikkelingsprojecten.

• Je werkt voltijds, voor onbepaalde duur.

Wij bieden: • Minstens 30 verlofdagen.

• Maaltijdcheques van 8 euro.

• Gratis hospitalisatieverzekering.

• Flexibele werkuren en opleidingsmogelijkheden.

Meer weten? Voor meer info over de functie kan je contact opnemen met de personeelsdienst via personeelsdienst@wemmel.be of 02/462.05.43.

Neem een kijkje op www.wemmel.be/nl/vacatures.

KONINGSLO - STEENSTRAAT 20

VERLAAGD BTW-TARIEF

6%

MOGELIJK

LANCERINGSWEEKEND VRIJDAG 28 MEI | 16 - 19 U ZATERDAG 29 & ZONDAG 30 MEI | 10 - 16 U ONTVANGST TER PLAATSE • MAAK NU UW AFSPRAAK VIA INFO@ACASA.BE

Welkom in

Solliciteren kan t.e.m. zondag 13/06/2021 Duurzaam wonen in een groene wijk RUIME GEZINSWONINGEN MET 3 OF 4 SLAAPKAMERS EN TUIN LICHTRIJKE LEEFAPPARTEMENTEN MET 1, 2 OF 3 SLAAPKAMERS EN TERRAS

VACATURE DB716555E1

BIJNA-ENERGIENEUTRAAL WONEN IN GROEN PARK

www.acasa.be PROJECTONTWIKKELING

Je vacature in deze rubriek?

hallo@regiotalent.be

Wij staan voor je klaar

tel. 051 26 67 89

DB620559H9

DB715484E1

09 321 03 00

DB715335E1

> Modern en energiezuinig wonen > Wonen in een groene long van 1,9 ha > Rustig wonen nabij Brussel > Kies zelf nog indeling en afwerking > De zorgeloosheid van nieuwbouw

Venez vous informer sur les alternatives pour le réaménagement du Ring Nord

Neem daarom deel aan een van onze digitale infoen participatiemomenten

Participez dès lors à nos moments d’information et de participation numériques

Hoever staat het met Werken aan de Ring?

Où en sont les travaux sur le Ring?

Tweetalige plenaire toelichting met mogelijkheid om vragen te stellen via chat

Explication plénière bilingue avec possibilité de poser des questions via chat

Maandag 7 juni, om 19u

Lundi 7 juin à 19h

Inschrijven is noodzakelijk en kan via werkenaandering.be/agenda of telefonisch tijdens de kantooruren op 0800 79915

Inscription nécessaire via werkenaandering.be/agenda ou par téléphone, pendant les heures de bureau, au 0800 79915

DB716424E1

Kom je informeren over de alternatieven voor de herinrichting van Ring Noord

Vanaf 30 mei 2021

DIGITAAL

en de hele maand juni

initiatief van

SURF NAAR OPENWERVENDAG.BE

1000 Brussel - ZIN - BPC-VMA-VAN LAERE-BEFIMMO

1020 Laken - Houten Paviljoenen - VALENS-LAMCOL

1030 Brussel – nieuw hoofdkantoor voor RTBF - VALENS SSM IN ADVANCE - ELDW - BESIX © Artefactorylab

1040 Brussel - Jardins de la chasse - BPC-CIT BLATON

1050 Brussel - Balmoral - BPC

1070 Brussel - City Dockx - BPC

1070 Brussel - Erasmus metro depot - BPC-CIT BLATON

DB715541E1

1000 Brussel - Quatuor - BESIX-BEFIMMO

DB716294E1

Hoe gezond is de lucht waarin onze kinderen BUITEN spelen?

© Merlin Meuris

Word 1 van de 3.000 Brusselse CurieuzenAirs en meet de luchtkwaliteit in jouw straat.

Kinderen die geregeld buiten spelen, zitten beter in hun vel. Tijdens het spelen ademen ze gemiddeld 20 liter lucht per minuut in. Maar hoe gezond is die lucht?

Dat meet CurieuzenAir, het grootste en meest fijnmazige burgeronderzoek naar luchtkwaliteit ooit in onze hoofdstad. Op 3.000 punten over heel Brussel meten we de concentratie aan stikstofdioxide en brengen zo de invloed van het verkeer op de luchtkwaliteit nauwkeurig in kaart. Daar hebben we jouw hulp voor nodig. Word CurieuzenAir en meet als burgeronderzoeker gedurende 1 maand de luchtkwaliteit in jouw straat. Je ontvangt ook een persoonlijk rapport met jouw meetresultaat.

Schrijf je nu in op curieuzenair.brussels