BRUZZ - editie 1748

#1748

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

07 | 04 | 2021

+ BRUZZ CULTURE SIMON SPRUYT STRIPHELD EN AMBETANTERIK PINK SCREENS À LA CHASSE AUX PYRALES AVEC ROXANNE GAUCHERAND NOUVELLE BELGIQUE 3D, A NEW LIVE EXPERIENCE

‘DIT KRIJG JE ALS JE JONGEREN NEGEERT’

LA BOUM

International WEEKLY SHOW ON WHAT’S HOT AND HAPPENING IN BRUSSELS.

Meet the makers

SUNDAY 6 PM BRUZZ TV & BRUZZ.BE/INTERNATIONAL

MÉABH MC MAHON / Reporter BRUZZ International Brought up in Ireland, Méabh lived in Germany and Spain before settling in Brussels. When not out ‘n’ about for BRUZZ International, she’s an anchor for Euronews.

Wil je kinderen en jongeren laten kennismaken met de democratie? Heb je interesse in burgerparticipatie? Ben je een kei in communicatie?

Dan is deze vacature in het Parlement voor de Nederlandstaligen in Brussel vast iets voor jou.

De educatieve dienst Puzzel Brussel van de Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie zoekt: 1 VOLTIJDSE MEDEWERKER EDUCATIE, PARTICIPATIE EN COMMUNICATIE (m/v/x) 1 HALFTIJDSE MEDEWERKER EDUCATIE, PARTICIPATIE EN COMMUNICATIE (m/v/x) Educatie: ü Je werkt mee aan alle educatieve programma’s van Puzzel Brussel. ü Je vindt een overzicht op www.puzzelbrussel.be Participatie: ü Je bedenkt manieren om burgers beter te betrekken bij de politiek. ü Je zet de lijnen uit voor participatietrajecten en volgt ze van a tot z op.

Communicatie: ü Je schrijft berichten over de Raad en Puzzel Brussel voor de website (WordPress) en sociale media.

Wat bieden wij? ü Je werkt in een klein, enthousiast team. ü Je krijgt een contract van onbepaalde duur (niveau B). ü Je ontvangt voordelen bovenop je salaris: hospitalisatieverzekering, maaltijdcheques en terugbetaling woon-werkverkeer met het openbaar vervoer of met de fiets.

Een uitgebreide beschrijving vind je op www.raadvgc.be/vacature Heb je een bachelordiploma of de juiste EVC (erkenning van verworven competenties)?

Spreek en schrijf je vlot Nederlands? Stuur dan je cv en motivatiebrief vóór vrijdag 30 april naar dit adres: Raad Vlaamse Gemeenschapscommissie T.a.v. mevrouw Patricia Coppens Lombardstraat 67 1000 Brussel vacature@raadvgc.brussels De Raad van de Vlaamse Gemeenschapscommissie geeft iedereen gelijke kansen.

Jouw talent is belangrijker dan je gender, afkomst, levensfilosofie, leeftijd, seksuele voorkeur of beperking.

We verwachten wel dat je Brussel en de Vlaamse Gemeenschap een warm hart toedraagt.

Inhoud / Sommaire / Inside Inhoud / Sommaire / Inside

Edito EEN KAAKSLAG OPEN WONDE “Een kaakslag het gezicht iedereen die zich aan Er lijken dezerindagen weinigvan minder benijdenswaardige dejobs maatregelen houdt.”

Hetminister-president. was – ik zou zelfs zeggen dan die van Brussels Aan alle, alweer het eerste wat Vlaamse onze politici verklaarden nade dekritiek maar–toch vooral aan kanten, weerklinkt op een Rudi Vervoort.

Nu toonde dieEén de jaar na rellen die te hetafwezige Ter Kamerenbos op stelten zetten. wel enig initiatief.

Alleen was het weer niet hetafgelopen begin vandagen de coronacrisis klinkt die uitspraak steeds goed.

Eerstook vielalzijn beslissing om Ter de avondklok om 22 uur holler.

Want was de slag om Kameren één grote te handhaven op een koude Dan legde detegelijkerminisopgestoken middelvinger naarsteen. alles en iedereen, de deellimousines Uber door tijdter-president herinnerde het er ons nog eensvan aan dataan we –banden jongeren vragen dat zeaan de perspectief. wet en een arrest het en eenvoudig ouderen –te nood hebben En datvan lijkt deBrusselse overheidhof nogvan altijd niet beroep zouden respecteren.

Weer niet goed.

Zelfs zijn eigen regeringspartners te kunnen bieden. In de plaats daarvan krijgen we onduidelijke regels over aan hem ervan Brussel een tijd waarin alleen hetverdachten raam zitten in de trein, nadattejewillen eerst katapulteren als sardienennaar op elkaar hebt gewacht yuppies draadloze De wetrechter respecteren? maar! op rechtse het perron.

Eeneen week geledentelefoon beslistehadden. een Brusselse dat dieNeen coronaNochtans legde Vervoort de vinger op een wonde:En onze regels maatregelen op grondwettelijk drijfzand zijnopen gebaseerd. hetwetten zijn dieenmaatregeklaar voor deeleconomie gedicteerd door de smartphone.

Hoe lenzijn dieniet de politie meteen harde hand doet naleven.

Natuurlijk vergoelijkt dat alles sympathiek we diedoor deelplatformen ook mogen vinden,jongeren aan de andere kant van niet wat een aantal hun hormonen aangevuurde hebben het schermpje zich omdat niet zelden iemand die zonder veel aangericht.

Neen,bevindt het is niet je even niet kan feesten, datsociale je eenbescherregelming de eindjes aan elkaar knoopt.

En daarin schuilt de echte uitdaging voorik rechte oorlog met de politie moet ontketenen. Maar eerlijk, soms vraag ook onze politici.

De deelplatformen zijn blijvertjes, en dus moet de politiek ervoor me af wie hier de kaakslagen uitdeelt. zorgendedat ze kunnen opereren binnen Lees analyse over La Boum p8 -een 9 wettelijk kader én dat hun werknemers een minimum aan bescherming krijgen.

Lees de analyse over de platformeconomie p8 - 9 N L NL

REPORTAGE REPORTAGE

“Een park is als een breiwerk. Trek je één

Archeologen tienduizenden draad los,vinden dan ontrafelt ook de rest” overblijfselen uit het oude Brussel De vele wandelaars en fietsers doen parken naar adem happen

16

Werf aan Parking 58 geeft goedbewaarde geheimen prijs 14

PORTRET

REPORTAGE Jean Narcy, de man van

de clubliederen “Ik wil weer op de juiste van Union RWDM momenten de én juiste collecties Aanverkopen” de vooravond van de Zwanze-

PLAIE OUVERTE UNE GIFLE De nos jours, il semble y avoir peu de postes moins enviables que celui du C’est une gifle pour tous ceux qui respectent les mesures. » C’est la Ministre-Président bruxellois. De tous côtés, mais surtout du côté première chose que nos politiques ont déclarée après les émeutes qui ont flamand, on critique Rudi Vervoort sur le fait qu’il est trop absent. Il a beau secoué le Bois de la Cambre. Un an après le début de la crise du covid-19, avoir fait preuve d’initiative ces derniers jours, ce n’est toujours pas ça. Tout cette déclaration sonne de plus en plus creux. Parce que même si l’épisode du d’abord, sa décision de maintenir le couvre-feu à 22 heures est très mal Bois de la Cambre était un gros doigt d’honneur à tout et tout le monde, il tombée. Ensuite, le Ministre-Président a imposé des restrictions aux chaufnous a également rappelé que nous – jeunes et moins jeunes – avons besoin feurs « limousine » d’Uber en leur demandant simplement de respecter la loi de perspectives. Et le gouvernement ne semble toujours pas en mesure de et un arrêt de la Cour d’appel de Bruxelles. Encore une fois, ça ne va pas. nous en donner.

Au lieu de on nous impose des règlesdepeu claires comme Même ses partenaires au cela, gouvernement l’ont soupçonné vouloir catapulter s’asseoir du côté fenêtre dans les trains, après avoir attendu comme des Bruxelles à l’époque où seuls les yuppies de droite disposaient de téléphones sardines le quai. Illayloi a une juge de Vervoort Bruxellesaamis estimé quesur ces sans fil.sur Respecter ? Passemaine, question un ! Pourtant, le doigt mesures sanitaires reposent sur des sables mouvants constitutionnels.

Et ce une plaie : nos lois et règlements ne sont pas prêts pour une économie sont ces mesures quepar la police applique d’une main de fer. Bien cela ne collaborative dictée le smartphone.

Aussi sympathiques que sûr, soient ces justifie pas ce que quelques excités leurs hormones, ontafait.

Non,à plateformes, de l’autre côtéjeunes, de l’écran, il y apar souvent quelqu’un qui du mal ce joindre n’est pas que vous nevraiment pouvez pas faire la fêtesociale. que vous devez lesparce deux bouts, sans de couverture Et c’est là que déclencher une guerre la police.

MaisLes pour être honnête, je me réside le véritable déficontre pour nos politiques. plateformes collaboratives sont demande parfoisetqui distribue les coups. là pour rester il faut donc s’assurer que leurs activités ont un cadre juridique Lisez sur Labénéficient Boum en d’un p8 - minimum 9 et quel’analyse leurs employés de protection.

Lisez le reportage sur l’économie collaborative en p8 - 9 FR

derby die Union eerste klasse A Edouard Vermeulen heeft naar het gehad kan brengen 22 met de koopjes en de fast fashion 26

INTERVIEW

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Ter

“Wedonderdagavond moeten niet 8, INTERVIEW Pascal Smet is Kamerenbos, bescheiden nog altijdte even ongedurig 10,zijn” REPORTAGE Veel volk in de tuincentra 20, Vera ANALYSE Vergeefs opzoon zoek naar shoppers in Docks 24, Coomans en haar COLUMN Nick Trachet 53Madou blazen popgroep nieuw leven in 40

BRUZZ CULTURE

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7 COVER STORY Prostitu-

NLtie, Cabin Fever: Aili Maruyama 32, EN Nouvelle Belgique: een complex plaatje in de stad 24 BRUZZ CULTURE Cabin Fever

Rosine Mbakam 30, KlaraFestival: Musikaa Beeckman 42,32, FR Vincen Pink Screens: Zwangere di-Guy-taal 38, NL Simon Spruyt & Kasper Demeulemeester 34, Cécile 38, Ariane Loze 44, ChineMassart 50, Roxanne Gaucherand 46, NL Uma Vlieghe 48, Eat ENRandi Eat &De Drink Le Cocq 52 & Drink Le Dillens en bocal 50 ANALYSE Uber en de platformeconomie 8 INTERVIEW Vincent Vanpense Quickenqu’on borne 10, « Je lesMeron voitKnikman, voorzitster van de Vrouwenraad BIG CITY Waarom wordt de gemiddelde temperatuur tous les15jours, les signes ons land in l’aventure Ukkel gemeten? 28 COLUMN Nick Trachet 52 devan l’échec de

OPEN WOUND A PROPER SLAP

© BELGA

Volgende week is het exact vijf jaar geleden dat Brussel zwaar getroffen werd door de aanslagen in Maalbeek en Zaventem. In BRUZZ magazine MEER BRUZZ kijken we naar wat er de afgelopen vijf jaar veranderd is, zowel in goede als in slechte zin.

PAASPAUZE-KET Vijf jaar na de aanslagen, volgende week ook via BRUZZKet helpt onze ketten door de paaspauze met coole BRUZZ tv,Brusselse BRUZZ radio, bruzz.be KET-uitdagingen, niet te missen films en series en tips om die eindeloze wandelingen en fietstochten wat te pimpen. BRUZZket.be

These days, there seem to be few jobs less enviable than that of prime “A minister proper slap in the face to all those who follow theVervoort rules.” Itiswas I of the Brussels Region.

Criticism that Rudi too –absent would evenfrom say again – the thing our politicians declared after can be heard all sides, butfirst especially from the Flemish side. He didthe show riots thatinitiative rocked the la Cambre last Thursday. some the Ter pastKamerenbos/Bois few days, but to nodeone’s satisfaction.

First, his One decision to keep curfew at 10 p.m.that did statement not go down well.more Thenhollow the prime year after the start the of the corona crisis, rings than minister imposed restrictions on Uber’s car-sharing by simply asking middle them to ever.

Because even though the Battle of La Cambre was one massive respect the law and a ruling the Brussels Courtreminded of Appeal.usAgain, notofgood. finger pointed at everyone andbyeverything, it also that all us – Evenand his old own–government partners suspected him ofthe wanting to catapult young need perspective.

That is something government stillBrusdoes back timeto when only Instead, right-wing Respect notsels seem toto bea able provide. weyuppies end uphad withwireless messy phones. rules about the law?

Nowindow way! Yeton Vervoort putafter his finger onwaited an open wound: ouron laws sitting at the the train, having like sardines theand regulations are ago, not ready for a sharing economy by themeasures smartphone. platform.

A week a Brussels judge ruled that dictated these corona are No matter how sympathetic we may these platforms, there based on constitutional quicksand, andfind those aresharing the measures that the is police often with someone on the other of the screen justjustifies trying towhat make endsyoung meet enforce a heavy hand.

Of side course, none of this a few without much social Therein lies the real challenge ourcan’t people, fired up by theirprotection. hormones, have done.

No, just becausefor you politicians. sharing platforms arewar herewith to stay, so politicians ensure party doesn’t The mean you have to go to the police.

But to must be honest, that they Ican operate within a legal who. framework and that their employees are sometimes wonder who is slapping given our a minimum of protection.

Read analysislevel of La Boum on p8 - 9 Read our analysis of Brussels’ sharing economy on p8 - 9 EN

EN

humaine »

Adeline Dieudonné metBRUZZ le feu aux NOG MEER poudres avec son nouveau roman Kerozene 34JAAR NA DE AANSLAGEN VIJF

FR«

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 10 MAART 2021

I

3

7 APRIL 2021

I

3

De week

TIEN BESTAANDE PREMETROSTATIONS MOETEN AANGEPAST WORDEN OM DE METRO TE LATEN RIJDEN

Tunnel onder Noordstation luidt start in van metrolijn 3 Beliris start eerstdaags met het graven van een tunnel onder het Noordstation. Daarmee wordt de eerste stap gezet van de nieuwe metrotunnel naar Bordet, die 4,3 km lang zal worden. De metro zal de reizigers in tien minuten van Bordet naar De Brouckère brengen. — STEVEN VAN GARSSE

BRUZZ | DE WEEK

De MIVB is al volop bezig met het nieuwe metrostation Toots Thielemans aan de Stalingradlaan, als voorbereiding van de toekomstige metrolijn 3. Nu start ook Beliris, het federaal agentschap voor de samenwerking tussen Brussel en de federale overheid, met de eerste metrowerken. Er wordt een nieuwe tunnel gegraven onder de sporen van het Noordstation. Die zal ingericht worden als metrotunnel en nadien aangesloten op de bestaande premetrolijn NoordAlbert.

De tunnel is vrij kort, maar de werken zijn omvangrijk. De tunnel vertrekt aan de Vooruitgangstraat, meer precies aan het Solvayplein. Daar zal een bouwput van 15 meter diep komen. Aan de andere kant van de

spoorlijn, in de Aarschotstraat, komt een bouwput van 22 meter diep. Beide plekken worden met elkaar verbonden via een tunnel.

“Dit is een onomkeerbare stap in de bouw van de nieuwe metrolijn,” zegt staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet (one.brussels-Vooruit), die in mei vorig jaar de bouwvergunning afleverde.

De tunnel onder het Noordstation zal 47 miljoen euro kosten. Tram en trein zullen kunnen blijven rijden.

“De dienst moet niet onderbroken worden,” zegt Cédric Bossut, CEO van Beliris.

VAN BORDET NAAR DE BROUCKÈRE De nieuwe metrolijn 3 komt, zoals bekend, deels op de bestaande premetrolijn Noord-Albert, en wordt verder doorgetrokken van

Elsene is diervriendelijk Brussels minister van Dierenwelzijn Bernard Clerfayt (Défi) heeft het gouden label “Diervriendelijke gemeente” uitgereikt aan de gemeente Elsene. Met dit label beloont het Gewest de Brusselse gemeente die zich het meest heeft ingezet voor het dierenwelzijn. De inwoners van Elsene krijgen onder meer een premie als ze een dier uit een asiel adopteren en een premie om hun kat te steriliseren 4

I

7 APRIL 2021

Noord naar Bordet (Evere).

De totale metrolijn zal tien kilometer lang zijn. “Het is een fantastische opportuniteit om iedereen de stap te laten zetten van de auto naar het openbaar vervoer,” zegt Brieuc de Meeûs, CEO van de MIVB. “De metro zal je in tien minuten van Bordet naar de Brouckère brengen. Of in twintig minuten van Bordet naar Albert.”

Volgens Brieuc de Meeûs beantwoordt metro 3 aan de nieuwe mobiliteitsvraag.

“De metro komt er in een deel van Brussel dat vandaag onderbediend is.”

Minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) voegt daaraan toe dat de nieuwe metro niet alleen mensen sneller door de stad zal vervoeren, maar dat de metro ook een kans is om de leefbaarheid in de stad te vergroten. “We willen overal

1000

Op vrijdag 26 maart begon de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie een onlineplatform, met als doel een database van vrijwilligers op te bouwen die in geval van nood kunnen bijspringen in de vaccinatiecentra. Intussen hebben al meer dan 1.000 Brusselaars zich aangemeld.

autoluwe wijken in de stad.

De metro kan ons daarbij helpen.”

VERGUNNING EIND 2022 Tien bestaande premetrostations moeten aangepast worden om de metro te laten rijden. Er komen acht nieuwe stations bij, waarvan zeven langs de nieuw te graven tunnel. De bouw van die nieuwe stations in Schaarbeek en Evere zal voor elk zo’n twee jaar duren en riskeert nog de meeste hinder te veroorzaken. De gemeente Schaarbeek heeft daarom, bij monde van burgemeester Cecile Jodogne (Défi),

een nota opgesteld waarin Beliris en de Brusselse regering er attent op worden gemaakt dat de hinder tot een minimum beperkt moet blijven, en dat de openbare ruimte rond die nieuwe metrostations kwaliteitsvol zal moeten zijn.

Voor de metrotunnel van Noord naar Bordet en de nieuwe stations is nog een bouwvergunning nodig.

Momenteel is de milieueffectenstudie aan de gang.

Staatssecretaris Smet wil in januari volgend jaar het openbaar onderzoek starten. Eind 2022 kan de vergunning worden afgeleverd.

Planetarium gaat digitaal Het Planetarium aan de Heizel heropent op 3 april met een nieuw digitaal systeem. Het Planetarium was sinds begin maart gesloten vanwege die vernieuwing. Nu is het heelal weer in volle glorie te zien. Het oude systeem was meer dan elf jaar oud, terwijl de technologie sterk is veranderd.

Daarom oordeelde de Koninklijke Sterrenwacht dat het tijd was voor vernieuwing.

CARTOON

Volgens Brieuc de Meeûs, CEO van de MIVB beantwoordt metro 3 aan de nieuwe mobiliteitsvraag.

“De metro komt in een deel van Brussel dat vandaag onderbediend is.”

KIJK OP DE WEEK

© BELGA

BRUZZ | DE WEEK

AARSCHOTSTRAAT AFGESLOTEN De werken aan de kleinere metrotunnel onder het Noordstation die wel al vergund zijn, zullen duren tot 2024. Beliris benadrukt dat er alles aan is gedaan om de overlast te beperken. De Aarschotstraat zal deels afgesloten moeten worden, maar de werf zal plaatsvinden achter een hoge afsluiting. Het gros van de afvoer van zand zal via de bouwput aan het Solvayplein gebeuren, en vervolgens via het Kanaal. Er is ook een leefbaarheidsmanager aangesteld die ervoor moet zorgen dat de overlast tot een minimum beperkt is.

WAUTER

Trots staat in bloei

De woningprijzen in Brussel zijn zwaar ondergewaardeerd Op basis van de aantrekkelijkheid als stad zijn de woningprijzen in Brussel het laagst van alle Europese hoofdsteden, blijkt uit een analyse van KBC (in ‘De Tijd’)

“De trots van de Eeuwfeestsquare,” zo noemt Dominique Valcke de magnolia in haar tuin in Ganshoren. “Mijn partner had ergens gelezen dat je een boom kon laten beschermen. Hij is vijf maanden geleden overleden. Ook daarom ben ik zo begaan met de boom.”

45 jaar geleden, toen het nog haar ouderlijk huis was, plantte haar broer een boompje, dat uitgroeide tot een bron van trots en genot.

-3%

De gemiddelde verkoopprijs voor een huis in Brussel is in de eerste maanden van dit jaar licht gedaald (-3 procent) ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar.

Er waren ook 6 procent minder transacties. Appartementen werden wel iets duurder. De Federatie van het Belgisch Notariaat noemt het vele thuiswerk als oorzaak.

7 APRIL 2021

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

HOOG BEZOEK NL/ Indien u niet onder

de spreekwoordelijke steen leeft, had u het vast al opgevangen.

Steracteur Brad Pitt landde vorige week met een privéjet in Brussel. In de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten bezocht hij samen met zijn vriend en kunstenaar Thomas Houseage diens expo in opbouw. Pitt ging ook vrolijk op de foto met 6

I

7 APRIL 2021

UN VISITEUR DE MARQUE directeur Michel Draguet voor een werk van Bruegel. Maar daar bleef het niet bij: Pitt kreeg ook een rondleiding in het Hortamuseum in Sint-Gillis. Of een museumtripje vanuit LA allemaal wel te verantwoorden is in coronatijden, is één ding, maar van slechte smaak kan je de man hoegenaamd niet beschuldigen.

FR/Si vous ne vivez pas sur une autre planète, vous êtes probablement au courant que la star de cinéma Brad Pitt a atterri à Bruxelles en jet privé la semaine passée depuis Los Angeles. Il en a profité pour visiter les Musées Royaux des Beaux-Arts en compagnie de son ami artiste Thomas

Houseago qui y prépare une exposition. Pitt a aussi joyeusement posé sur une photo avec Michel Draguet devant une œuvre de Brueghel et a reçu une visite du Musée Horta. On peut certes douter de la stricte nécessité de ce voyage en plein covid, mais pas du bon goût de la star.

AN IMPORTANT VISI EN/ If you are not living

under the proverbial rock, you have most likely already heard about it. Star actor Brad Pitt arrived in Brussels last week by private jet.

In the Royal Museums of Fine Arts, he visited his friend and artist Thomas Houseage’s exhibition under construction. Pitt also had his photo taken

Bijgedachte

Voortschrijdend inzicht STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

© PASCAL SMET/TWITTER

TOR with director Michel Draguet in front of a work by Bruegel. But that was not all: Pitt was also given a guided tour of the Horta Museum in Saint-Gilles. Whether a museum trip from LA is justifiable in corona times is one thing, but you certainly cannot accuse the man of bad taste.

Wat een slakkengang. Als alles goed gaat, zal de verplichte inburgering in Brussel in 2022 van start kunnen gaan. Tweeduizendtweeëntwintig. Dat is bijna twintig jaar nadat het in Vlaanderen verplicht werd. En vijf jaar nadat het Brussels parlement een ordonnantie heeft aangenomen die de inburgering verplicht maakt.

In een interessante bijdrage van Jean-Paul Nassaux (onderzoeks- en informatiecentrum Crisp) wordt de hele evolutie in het Brusselse politieke landschap geschetst. Belangrijkste conclusie: Franstalig links is slechts mondjesmaat gaan inzien dat inburgering misschien toch niet zo’n slechte zaak is.

We herinneren ons zelf hoe Yaron Pesztat, toenmalig parlementslid van Ecolo in het begin van de jaren 2000, in het parlement een opmerkelijk pleidooi hield voor de inburgering. Maar hij stond binnen Ecolo vrijwel alleen met zijn standpunt. En bij PS en PTB stond men helemaal afkerig tegenover een verplichte inburgering. Te stigmatiserend. Te categoriaal.

Keerpunt is volgens Crisp-onderzoeker Nassaux misschien wel de migratiegolf geweest toen de oorlog in Syrië uitbrak. Die veroorzaakte in 2015 een aanzienlijke toestroom van asielzoekers, waarvan de beelden van slapende, vaak hoogopgeleide migranten in het Maximiliaanpark nog altijd beklijven. Minister-president Vervoort (PS) gaf zelf in het parlement toe dat een verplichte inburgering ook rechten en kansen kan geven. Bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt. En dat dat te lang onderschat is geweest. En dat asielzoekers soms ook vragende partij zijn.

Maar waarom moet het dat nog zo lang duren?

Het heeft zeker met financiële middelen te maken.

Brussel is een aankomststad. Veel van de migranten in België starten hun leven in de hoofdstad. Hoeveel het er zijn, is niet duidelijk.

Schattingen variëren van tien- tot dertigduizend per jaar. Als die allemaal verplicht worden om een inburgeringscursus te volgen, dan moet de overheid die verplichting ook kunnen waarmaken.

En dat kost geld.

De Cocof heeft nu drie Bapa’s (inburgeringsbureaus). Samen met het Brussels Onthaalbureau (BON), georganiseerd vanuit Vlaanderen, zouden die negenduizend inburgeraars moeten kunnen begeleiden. Elk ongeveer de helft. Vlaanderen, maar ook Cocof, heeft zich al geëngageerd om daar de middelen voor opzij te zetten.

BRUZZ | DE WEEK

SENIOR WRITER

Dat raakt meteen aan een tweede grote moeilijkheid. Toen Alain Maron (Ecolo) nog parlementslid was, heeft hij die opdeling tussen Cocof en Vlaamse Gemeenschap te vuur en te zwaard bestreden. Hij vreesde het begin van een subnationaliteit in Brussel. Waarbij Vlaamse en Franse Gemeenschap in Brussel nog eens in een concurrerende positie terechtkomen.

Vandaag is Alain Maron (Ecolo) ironisch genoeg minister bevoegd voor de inburgering. En moet hij die tweedeling goedschiks aanvaarden. Hij herhaalt wel dat hij tot een Brussels inburgeringsparcours wil komen, wars van de Vlaamse en Franse Gemeenschap. Maar dat is voor de lange termijn. Eerst moet de verplichte inburgering uitgevoerd worden. Zoals de wet dat vraagt.

Daar zijn nu zopas de eerste stappen voor gezet. De Brusselse regering besliste vorige week dat de overheid via de Kruispuntbank toegang zal kunnen krijgen tot de relevante gegevens over wie zich in de gemeente inschrijft. Dat moet voor een automatische detectie zorgen bij de lokale besturen van wie verplicht ingeburgerd moet worden.

Dat noopt wel tot één bedenking. De inburgeraar zal vervolgens zelf mogen kiezen of hij voor de Franstalige of Vlaamse inburgering kiest. Al dan niet ingefluisterd door de ambtenaar van de burgerlijke stand. Vraag is dus of de Vlaamse inburgering op termijn niet een stuk marktaandeel zal verliezen in Brussel. Dat risico bestaat zeker, en onderstreept in feite wel de stelling van Maron dat de tweedelige inburgering in Brussel tot een onnodige concurrentie zou kunnen leiden tussen de Cocof en de Vlaamse Gemeenschap.

De belangrijkste vaststelling is intussen wel dat de inburgering er in Brussel nu eindelijk komt. Dat de geesten geëvolueerd zijn. Noem het voortschrijdend inzicht. En als we de parallel trekken met het Nederlandstalig onderwijs, dan heeft het Brussels Onthaalbureau eigenlijk niet veel te vrezen. Het biedt al meer dan vijftien jaar kwaliteitsvolle inburgering. Als het uitgaat van die sterkte, kan het zeker een substantiële bijdrage blijven leveren tot de inburgering in Brussel.

“Als alle migranten verplicht worden om een inburgeringscursus te volgen, dan moet de overheid die verplichting ook kunnen waarmaken.

En dat kost geld” 7 APRIL 2021

I 7

LA BOUM IN TER KAMERENBOS

‘Dit gebeurt als je een groep lang negeert’ De confrontatie tussen jonge Brusselaars en politie in het Ter Kamerenbos donderdag doet heel wat vragen rijzen. Over de noodzaak van het politieoptreden, maar ook over wat duizenden mensen beweegt om in tijden van stijgende coronacijfers samen te troepen, voor een festival dat overduidelijk nep was. “Jongeren zijn dé vergeten groep van dit coronajaar. Ze lopen het minste risico, maar moesten het meeste opgeven.” — KRIS HENDRICKX

P B R U Z Z | A N A LY S E

olitie te paard die parkgangers achtervolgt. Waterkanonnen die samen oprukken om feestneuzen het park uit te spuiten. Jongeren die op hun beurt agenten bekogelen met flessen of met een skateboard het raam van een politiebusje ingooien: het zijn licht hallucinante beelden die ons donderdagavond bereikten uit het Ter Kamerenbos.

Over de wenselijkheid van het politieoptreden en het geweld aan de andere kant vloeide de voorbije dagen al wat inkt. Maar op de achtergrond rijst nog een andere vraag. Wat drijft vooral jonge Brusselaars dezer dagen om elkaar zo massaal op te zoeken, in vaak onveilige omstandigheden? Want het nepfestival La Boum was donderdag geen alleenstaande gebeurtenis. De voorbije weken moest de politie al vaker tussenbeide komen in het Ter Kamerenbos, omdat de massa te groot werd. En ook andere parken stroomden eivol, zonder dat de ordediensten ingrepen.

“Of ik wist dat het een aprilgrap was? Jazeker, dat was al enkele dagen na de aankondiging duide-

lijk,” vertelt de Franse filmstudent Simon (21), die er donderdag bij was. “Ook zonder La Boum was ik misschien wel naar Ter Kameren gegaan, maar die aankondiging maakte me wel extra nieuwsgierig.”

Dat er veel politie zou zijn en het wellicht tot een confrontatie kon komen, had Simon eigenlijk verwacht. Toch ging hij. “Dat is nu al een jaar dat ik bijna niemand ontmoet, behalve de mensen uit mijn bubbel. Terwijl ik dat echt nodig heb: andere mensen zien en spreken, mensen die andere overtuigingen hebben, uit een ander milieu komen.” Angst voor het virus had Simon naar eigen zeggen niet.

“Ik leef dan ook in een speciale situatie: mijn oudere familieleden zitten in Frankrijk en die kan ik toch niet besmetten. Ik ontmoet hier ook geen oudere mensen, jammer genoeg trouwens.”

Simon geeft nog mee dat hij er na dit jaar voorlopig de brui aan geeft op zijn onlineschool. “Ik zit in het eerste jaar en heb nog niet één persoon leren kennen die ik thuis zou willen uitnodigen. Ik ga werken.” Bij Mabo-vierdejaars Sabine (15)*, die met enkele

“Eigenlijk is dit hetzelfde als volwassenen die nu massaal de trein naar zee willen nemen.

Ook daar kan je de regels trouwens niet meer afdwingen” INEZ GERMEYS Professor psychiatrie 8

I

7 APRIL 2021

vrienden naar het Ter Kamerenbos trok, klinkt een gelijkaardig verhaal.

“Het hele jaar al mogen we niets meer doen, ik ben dat kotsbeu en wil nieuwe mensen leren kennen. De sfeer was in het begin ook heel solidair en er waren trouwens niet alleen jongeren.”

GEORGANISEERDE UITLAATKLEP De getuigenissen van Simon en Sabine klinken Inez Germeys (KU Leuven) bekend in de oren. De professor psychiatrie legde zich het voorbije jaar toe op jongeren en Covid. “Bij 16- tot 25-jarigen zijn die ontmoetingen een echte basisbehoefte om zich te ontwikkelen. Ze ontwikkelen een netwerk, ontdekken zichzelf, experimenteren met relaties. En je eerste kus kan je moeilijk online geven. Wat we nu zien zijn de schadelijke effecten als je zo’n behoefte een lange tijd negeert. Kijk maar eens naar de maatregelen: het hoger onderwijs ging als enige niveau helemaal online en als het over hobby’s ging, dan stopten de regelingen ook bij 18 jaar. De groep daarboven, die je ook in het park zag samenkomen, is in werkelijkheid heel erg vergeten.”

Hoe moet het dan anders?

Germeys pleit voor veel meer georganiseerde uitlaatkleppen.

“We moeten bijvoorbeeld creatiever zijn met live-onderwijs.

Die omgeving heeft het voordeel dat het een heel gestructureerde context is, waar je makkelijk afspraken kan maken over maatregelen.”

Ook het recente dansexperiment in Nederland, waarbij 1.300 mensen in groepen van 250 uit de

VAN ONZE REDACTEUR TER

‘Het is een bevrijd “Tout le monde déteste la police!” Honderden jongeren schreeuwen hun woede uit tegen de politietroepen. We staan niet in de Brabantwijk of Kuregem, maar in het Ter Kamerenbos. Het is 1 april, iets na vijf wanneer we naast de kiosk van het Ter Kamerenbos staan, met zicht op het centrale grasveld, een slagveld in wording. Een uur geleden heeft de politie de duizenden aanwezige jongeren al gewaarschuwd met drones om het terrein te verlaten, tevergeefs. De jongeren feesten verder, dicht bij elkaar en meestal zonder mondmasker.

La Boum mag dan wel een nepfestival zijn, de jongeren zorgen zelf voor de festivalsfeer, die al snel explosief wordt.

Terwijl de paarden tussen de rebellerende feestvierders galopperen, proberen twee agenten een jongeman te arresteren. Meteen stormen enkele tientallen jongeren erop af in de hoop de jongeman te bevrijden, gevolgd door een regen aan projectielen. Eén agent houdt er een hoofdwon-

© KEVIN VANDENPANHUYZEN

PLAATSE

ingsfeest’ de aan over, en blijft de arrestant in bedwang houden, met handen en voeten op de grond, terwijl het bloed tot over zijn mondmasker druipt.

“De politie wil ons hier weg, terwijl wij, de studenten, gewoon van de zon wilden genieten voor de examens beginnen,” vertelt student Arthur in het midden van het tumult. “Sinds het begin van het mooie weer is de politie hier altijd aanwezig. Mogen we dan niets meer?” Bij elk maneuver van het waterkanon lijken tientallen jongeren de waterstralen zelf op te zoeken. De projectielenregen duurt verder.

“Nique la police,” roept een jongere voor hij de ruit van een waterkanon inslaat. “Dit lijkt wel GTA (een gewelddadig videospel, red.)!”

Het is een ongezien tafereel. Bij rellen na betogingen vormen de amokmakers meestal een kleine minderheid, hier gaat het om honderden. Ook tieners die de kiesleeftijd wellicht nog niet bereikt hebben en van een extra week paasvakantie kunnen

genieten, gooien met steen en glas naar al wat blauw is. “Het geweld van onze kant, maar ook van de politie is zinloos,” gaat Arthur verder. Volgens hem heeft de indrukwekkende politiemacht als een rode lap op een stier gewerkt. “Ik ken hier mensen die de politie altijd gesteund hebben, maar nu vol haat zijn.”

Het kat-en-muisspel duurt nog uren en volgt een patroon.

Jongeren bekogelen de politie, die antwoordt met waterkanon en traangasgranaten, waarop de relschoppers zich terugtrekken in de bosjes, en ruiten van geparkeerde politievoertuigen inslaan, als dat nog even kan.

Met barricades van bomen, fietsen- en deelsteps kopen ze nog wat tijd voor hun ‘feest’.

De rust keert pas terug bij het ingaan van de avondklok. “We zijn het beu om opgesloten te zijn. Voor jongeren is het moeilijk om alleen op kot te zijn,” zegt eerstejaarsstudente Chirine. “Ik verwachtte niet dat het zo uit de hand zou lopen, maar dit zijn geen rellen. Het is een bevrijdingsfeest.” KVDP

bol mochten gaan, vindt de professor een inspirerende aanpak.

Bij het Nederlandse experiment mochten alleen negatief geteste bezoekers binnen en golden verschillende regels al naargelang de dansbubbel waarin een deelnemer zat. “De belangstelling voor dat evenement was enorm, alleen al daaraan zie je hoe groot de behoefte is.”

Mensen die wat ouder zijn, reageren dan ook wat te makkelijk met verontwaardiging, vindt Germeys. “We lijken te vergeten dat dit de groep is die het meeste

LA BOUM : VOILÀ CE QUI ARRIVE QUAND ON IGNORE LA JEUNESSE

LA BOUM: THIS IS WHAT HAPPENS IF YOU IGNORE YOUNGSTERS

La confrontation de jeudi entre de jeunes Bruxellois et la police dans le Bois de la Cambre soulève de nombreuses questions. Sur la nécessité de l’intervention de la police, mais aussi sur ce qui motive des milliers de personnes à se rassembler en période d’augmentation des chiffres du covid, pour un festival qui était manifestement faux. « Les jeunes sont les grands oubliés de cette année corona.

Ils sont moins exposés, mais ont dû renoncer à plus de choses. C’est pareil que les adultes qui veulent prendre le train pour la mer en ce moment. »

Thursday’s confrontation between young people from Brussels and the police in the Ter Kamerenbos/Bois de la Cambre raises many questions. About the necessity of the police intervention, but also about what motivates thousands of people to gather in times of rising corona figures, for a festival that was obviously fake. “Young people are the forgotten group of this corona year. They are the least at risk, but had to give up the most. In fact, there is no difference between this and adults who want to take the train to the sea en masse.”

FR

B R U Z Z | A N A LY S E

La Boum begon als een aprilgrap, maar werd een confrontatie tussen feestende jongeren en de politie.

opoffert, terwijl ze tegelijk het laagste risico loopt. En eigenlijk is dit hetzelfde als volwassenen die nu massaal de trein naar zee willen nemen. Ook daar kan je de regels niet meer afdwingen trouwens.”

KVS-directeur Michael De Cock zit op dezelfde golflengte als Germeys. En hij is boos. “Het is echt hoog tijd dat men zegt op welke manier we elkaar wél legaal kunnen ontmoeten. Hoe het nu loopt is gewoon hypocriet. We duwen de treinen stampvol, maar een voorstelling voor vijftig man op het plein achter het theater? Nee hoor! Het Ter Kamerenbos toont vooral wat er gebeurt als je niet uitlegt hoe het wél veilig kan. De cultuursector wil daarbij graag bijspringen, we kunnen een hele batterij aan veiligheidsmaatregelen nemen.”

De Cock heeft ook wat te doen met de politie die moet ingrijpen in het Ter Kamerenbos. “Op het moment dat daar dan drieduizend man staat, is het eigenlijk te laat en kan het moeilijk nog goed lopen.”

Een kleine kanttekening tot slot.

Als we onze 20-jarige dochter – braaf thuisgebleven – porren om eens te horen in de verre vriendenkring, blijkt dat niemand de weg naar het Ter Kamerenbos vond. Een van de vriendinnen drukt erop dat dat misschien ook in het artikel mag. “Die paar duizend man in Ter Kameren zijn heel zichtbaar, maar de jongeren die gewoon de regels volgen zijn nog veel talrijker, ook al is het wel echt lastig.” * Sabine is een schuilnaam

EN

7 APRIL 2021

I 9

STAATSSECRETARIS VOOR STEDENBOUW PASCAL SMET

‘De roetstad ligt eindelijk achter ons’ BRUZZ | INTERVIEW

Gepokt en gemazeld in de politiek ja, maar een gelouterd man, dat is staatssecretaris voor Stedenbouw Pascal Smet (one.brussels-Vooruit) niet. Daarvoor is hij veel te ongedurig en nog altijd met de nodige Sturm und Drang op zoek naar hoe het verder moet met Brussel, zeker na de coronapandemie. “Een stad die niet groeit is een dode stad.” — STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S BART DEWAELE

S

taatssecretaris Pascal Smet (one.brussels-Vooruit) zit niet stil.

Ondanks corona probeert hij zoveel mogelijk internationaal de vinger aan de pols te houden als het over stedenbeleid gaat.

Zoomgesprekken met de experten en beleidsmakers uit de hele wereld geven hem inzicht in hoe Brussel zich moet positioneren. “We gaan een serieus tandje moeten bijzetten in de race tussen de steden. We hebben al een hele weg afgelegd, maar er is nog meer nodig.”

En zoals dat met Pascal Smet dan gaat: de ideeën blijven komen. Dat de redding van Brussel ook weleens zou kunnen bestaan uit de sluiting van de duizenden cafetaria’s in de Brusselse kantoorgebouwen, zodat de forenzen tenminste de stad in trekken voor een lunch en niet in het kantoor blijven hangen.

Of dat er in Leverhouse, symbool van de Belgische kolonisatie, gelegen aan het Congresplein, een plaats zou moet komen over die donkere bladzijde uit onze geschiedenis. “Ja, de MR valt me hierover aan. De partij noemt het aankondigingspolitiek. Terwijl we hier wel degelijk serieus naar kijken. Mogen we dan al geen ideeën meer hebben? Dat ergert me mateloos. Misschien komt het omdat de MR zelf geen ideeën meer heeft.”

Wat dacht u toen u in 2019 de bevoegdheid stedenbouw kreeg?

PASCAL SMET: Eindelijk! Na mobiliteit was dat voor mij the next level. Met stedenbouw werk je 8

I

7 APRIL 2021

misschien wat meer in de luwte, maar wel op de langere termijn. Bovendien heb ik met het afleveren van de vergunning een belangrijke sleutel in handen. Het laat me toe om bouwprojecten en inrichting van de publieke ruimte permanent te verbeteren.

De identiteit van een stad wordt door drie elementen bepaald: de bewoners, de publieke ruimte en de gebouwen. Rond publieke ruimte en mobiliteit heb ik al heel wat kunnen verwezenlijken. Op het vlak van gebouwen is meer ambitie nodig. Weg van het grijze compromis. Het kan tot polemiek leiden en tot debat, maar het uiteindelijke doel moet wel een betere integratie van de gebouwen in de stad zijn.

Wat ik met Good Move heb gedaan voor mobiliteit, wil ik herhalen voor stedenbouw. Met de hervorming van de Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) en het Brussels Wetboek voor de Ruimtelijke Ordening moeten we komen tot een Good Living. Dat is waar ik op het einde van de legislatuur op afgerekend mag worden.

Stedenbouw was in de Brusselse regering vroeger vooral de bevoegdheid om projecten tegen te houden. Vandaag niet meer?

SMET: Nee. Ik zit met minister Elke Van den Brandt

(Groen) zeer vaak op dezelfde lijn. Maar het klopt wel voor het verleden. Met voormalig staatssecretaris Françoise Dupuis (PS) heb ik (als mobiliteitsminister, red.) heroïsche gevechten uitgevochten.

Blokkeren en saboteren is niet mijn visie op

stedenbouw. Ik wil juist deblokkeren en proactief zijn. Zorgen dat het vooruit gaat.

Men verwijt u weleens dat u, vanuit uw dadendrang, te veel op het terrein van de andere ministers komt. Een staatssecretaris voor Stedenbouw zou vroeger nooit aanwezig geweest zijn op een persconferentie over de nieuwe metro. U draait er uw hand niet voor om.

SMET: Wie heeft ervoor gezorgd dat die metro er

komt? Ik toch, samen met (voormalig minister) Guy Vanhengel (Open VLD) en minister-president Rudi Vervoort (PS). En ten tweede: wie zal al de vergunningen afleveren? Dat ben ik ook. Natuurlijk moet ik daar aanwezig zijn.

U zegt: het moet vooruitgaan, maar u heeft de nieuwe Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening met twee jaar uitgesteld. Terwijl die al vijftien jaar oud is en dringend een update nodig heeft. Dat lijkt meer op een vertragingsmanoeuvre. openbaar onderzoek. Er is een probleem met het milieueffectenrapport. We móeten wel een nieuwe GSV maken. Dat zal zijn tijd nemen, maar dat geeft ons ook de kans om ze grondig te verbeteren. We hebben een fundamentele crisis gehad met Covid-19. Laat ons de tijd nemen om in de diepte te werken. Reculer pour mieux sauter.

Het doet wat denken aan de heraanleg van het Flageyplein. U kwam hier aan als minister in 2004 en maakte meteen tabula rasa met de plannen.

Gevolg: twee jaar vertraging.

BRUZZ | INTERVIEW

SMET: Er zijn tweeduizend opmerkingen na het

SMET: Perfect voorbeeld. Vandaag is het een goed

plein zonder auto’s. Dankzij de internationale wedstrijd die ik ervoor heb uitgeschreven. Dat was een primeur.

“Ik ben voor maximaal groen, maar je kan ook niet overal graspleinen aanleggen. We moeten ople en voor te veel greenwashing” PASCAL SMET Staatssecretaris voor Stedenbouw

Minister Elke Van Den Brandt heeft wel beslist om een stuk van het Flageyplein te ontharden en te vergroenen. Het is één en al steen en slecht voor het klimaat. Misschien was het toch niet zo ‘futureproof’.

SMET: Dat het één groot plein is, komt omdat de

▼

gemeente er de markt en een circus wou blijven organiseren, en de parking niet diep genoeg zit. Er is gewoon geen plaats voor grote bomen. Vandaag kan het blijkbaar wel, omdat er genetisch gemanipuleerde bomen zijn, waarbij de wortels meer horizontaal groeien.

7 APRIL 2021

I 9

STAATSSECRETARIS VOOR STEDENBOUW PASCAL SMET

▼

Kijk ook naar het Fernand Cocqplein in Elsene.

Waar het mogelijk is, leggen we groen aan.

Anderzijds: er moet evenwicht zijn. Ik ben voor maximaal groen, maar je kan niet overal graspleinen aanleggen. We leven in een land met veel regen. Niemand gaat in een natte grasvlakte stappen. Een stad is een plek voor ontmoetingen en heeft, hoe je het ook draait of keert, minerale ruimte nodig. We moeten opletten voor te veel greenwashing.

Brussel is de laatste tien jaar jaarlijks een procent groen kwijtgespeeld, zo bleek uit een studie.

SMET: Dat gaat voornamelijk over privébebou-

wing. Die valt moeilijk tegen te houden. Als het terrein ingekleurd staat als bouwgrond, valt daar juridisch weinig aan te doen. Je kan onteigenen, maar dat komt met een kostprijs. Om dezelfde reden loopt de betonstop zo moeilijk in Vlaanderen.

Het Brussels Gewest heeft le Marais Wiels gekocht.

Een mooi stukje natuur. Het Gewest zal er tachtig woningen bouwen. Kon dat geen moeras blijven?

We horen daar weinig over.

SMET: Als woningen leeg blijven staan, moeten we

de sancties opdrijven. Ik spreek minister-president Rudi Vervoort (PS) daar geregeld over aan.

U hebt erfgoed in uw portefeuille. U beschermt met de regelmaat van de klok, maar uw visie op erfgoed kennen we niet. Hoe ziet u erfgoed, in de relatie tot de evoluerende stad?

SMET: We hebben twee grote pijlers: art nouveau

en de naoorlogse architectuur. Wat de eerste pijler betreft: we hebben Barcelona te veel ruimte gegeven om zich als art-nouveaustad te profileren. We moeten die positie terugnemen. Met de hotels Hannon, Van Eetvelde, Solvay en het Hortamuseum hebben we voldoende troeven.

Voor de modernistische gebouwen stellen we een inventaris op. Daarna moet daar een publiek debat over komen: wat houden we, wat breken we af, wat passen we aan?

Kijk, erfgoed is voor mij een onderdeel van de identiteit van de stad. Veel Brusselaars koesteren dat erfgoed. Ze zijn er trots op. Dat moeten we nog meer gebruiken.

SMET: Het heeft veel geld gekost. De Brusselse kas BRUZZ | INTERVIEW

is zo goed als leeg, hé. Natuurlijk moeten er woningen komen.

Hoe zit het met de werkgroep over de dekolonisering van de openbare ruimte?

SMET: De werkgroep is bezig en zal eind dit jaar

U heeft het over de budgettaire gevolgen van meer groen, maar speelt dat financiële wel zo? Wil een partij als de PS niet vooral meer woningen?

SMET: Terecht. In San Francisco bijvoorbeeld is

een bouwstop uitgevaardigd. Dat is een van de meest onleefbare steden geworden! De woningen zijn peperduur geworden. Alleen de hyperrijken kunnen die nog betalen. De armen liggen te creperen op straat. Dat is niet mijn stadsbeeld.

Denkt u niet dat de Brusselaar soms vindt dat het genoeg is geweest. Dat er niet nog eens 200.000 bewoners moeten bijkomen de komende tien jaar?

SMET: Laten we wel wezen: we zijn een medium-

sized city. Sint-Joost is dichtbevolkt, maar Watermaal is dat al heel wat minder. Een stad die niet groeit, is een dode stad. We moeten er ook voor uitkijken dat we niet in het egoïsme van de nimby terechtkomen. Dat er in de eigen leefomgeving niets mag veranderen. Zo maak je de stad stuk en hou je geen rekening met de toekomstige generaties, die hier ook willen wonen. Dus verdichten ja, maar op een intelligente manier.

haar rapport afleveren.

Is dit geen moeilijk verhaal? Nog maar net is de Leopold II-tunnel veranderd in Annie Cordy-tunnel of het blijkt al dat Cordy zelf kolonialistische liedjes heeft gezongen in de jaren vijftig.

SMET: (Ontwijkend) Nee, dat is niet zo moeilijk.

Wat wil je bereiken? Dat iedereen aanvaardt dat er grote vergissingen zijn gebeurd in de koloniale tijd. Dat dat tot de dag van vandaag nog gevolgen heeft, en dat we dat stuk Belgische geschiedenis niet mogen vergeten. Je kan contextualiseren en uitleg geven, of je kan de standbeelden bewerken, of je kan ze weghalen.

En dan kan je je inderdaad ook afvragen of mensen die een misdaad hebben begaan een standbeeld verdienen. Ik wacht het advies van de experten hierover af.

Iets helemaal anders. Kent u de tweetaccount Velodossier?

SMET: U zegt?

SMET: Helemaal akkoord. Ook daar werken

Kwatongen beweren dat uw kabinet die tweetaccount beheert. Het fietsbeleid van Groen wordt hier geregeld mee op de korrel genomen. Dat is niet zo bijzonder loyaal.

we aan.

SMET: Is dat zo? Ik ben niet zo’n twitteraar.

Je zou de stad ook kunnen laten groeien door de leegstand aan te pakken.

Laatst was er kritiek op de heraanleg van de Azalealaan in Schaarbeek. Adelheid Byttebier (Groen) is er schepen van Mobiliteit.

SMET: De lokale afdeling Vooruit heeft daarop

gereageerd. Die zit daar in de oppositie. Maar ik kan er zelf ook wel wat over zeggen. Die aanleg is gebeurd zonder bouwvergunning. Ik heb dat zo aan de gemeente laten weten. Er hadden ook afgescheiden fietspaden moeten komen. De gemeente loopt een grote verantwoordelijkheid als er een ongeluk gebeurt.

(Op dreef) Ik weet waarover ik spreek. Ik heb tien jaar lang fietspaden aangelegd. Neem nu dat nieuwe fietspad in de Paleizenstraat in Schaarbeek. Daar heb ik voor gevochten. Dat wordt te snel vergeten.

Is dat niet het lot van elke Brusselse minister dat zijn of haar opvolger de vruchten plukt van het vorige beleid?

SMET: Ik vind dat in een democratie fundamenteel

oneerlijk. Als het misloopt, krijgt de vorige minister de volle laag. Als het goed is, zou dat ook gevaloriseerd moeten worden. Het draait om erkentelijkheid. Ik heb ook mijn voorgangers in de schijnwerpers gezet als ze goed werk hebben geleverd. Dat is een zaak van politieke hygiëne.

Is die er te weinig?

SMET: Als je in een politieke coalitie zit, moet je

“We hebben Barcelona te veel ruimte gegeven om zich als art-nouveaustad te profileren.

We moeten die positie terugnemen” PASCAL SMET Staatssecretaris voor Stedenbouw 10

I

7 APRIL 2021

samen vooruit willen, en niet proberen elkaars vliegen af te vangen. Dat is oude politieke cultuur.

Nog even terug naar het pandemieproof maken van de stad. Hoe wil u dat doen?

SMET: Heel veel mensen zijn tijdens de lockdown

op hun dak gekropen om buiten te kunnen zijn.

Dat zegt alles. Woningen moeten terrassen en

Pascal Smet wil de stad pandemieproof maken: “Woningen moeten terrassen en balkons krijgen.

Daken moeten stadstuinen worden, ontmoetingsplaatsen.”

balkons krijgen. Dat wordt een belangrijk punt in de GSV. Daken moeten stadstuinen worden, ontmoetingsplaatsen. We lopen in vergelijking met andere steden erg achter met het aantal rooftops.

ningen. Waar we trouwens absoluut vanaf moeten zijn cafetaria’s.

Hoe bedoelt u?

SMET: Ja. Cafetaria’s zijn een concept van de jaren

Na de eerste golf was er een moment dat velen dachten: de stad heeft afgedaan. Dit komt niet meer goed. Het platteland is het walhalla. Dat is vandaag gelukkig wat minder, maar heeft de stad desondanks toch geen knauw gekregen?

SMET: Neen. Integendeel. Als de pandemie een zaak

heeft aangetoond, is het dat mensen elkaar willen ontmoeten. Dat we sociale wezens zijn, die behoefte hebben aan bars en restaurants. Die vind je nu eenmaal in de stad. Dat wil niet zeggen dat ik neerkijk op mensen die niet in de stad willen wonen. Dat kan perfect. En je houding kan ook tijdens je leven veranderen. Het is geen waardeoordeel.

Wat wel zal veranderen door corona is de monofunctionele wijk. Met alleen kantoren. Dat soort wijk behoort definitief tot het verleden.

Is dat geen eufemisme om te zeggen: de kantoormarkt zal het na corona heel moeilijk krijgen?

SMET: Ook dat is te snel gezegd. We zullen meer van

thuis uit werken, maar dat zal beperkt zijn. En dus gaan we naar kantoren met meer collectieve ruimtes, waar de kwaliteitseisen hoger zullen zijn.

Proximus trekt wel weg uit de Noordwijk. Er komen zo twee grote kantoortorens leeg te staan. Dreigt dat geen zaak van leegstand en speculatie te worden?

SMET: We zijn al naar Proximus gestapt. Ze kennen

de krijtlijnen, alvorens ze verkopen. Ze weten hoe we de toekomst van de torens zien. Er mogen nog kantoren blijven, maar er zullen ook woningen moeten komen in de torens en collectieve voorzie-

vijftig. Elk kantoorgebouw moest er een hebben.

Dat is het meest antistedelijke wat je kan doen.

Vanuit de goeie Belgische traditie: ‘we mogen de plattelandsmensen niet in contact brengen met de gevaarlijke stedelingen’, heeft men het concept cafetaria bedacht. Zodat de forenzen binnen blijven.

Dat moet anders. De mensen moeten juist de stad ingaan. Om te gaan lunchen, en na het werk.

Eigenlijk heeft de pandemie niets nieuws gebracht. Het versterkt tendensen die er al waren.

Kijk naar de fiets en het ander gebruik van de openbare ruimte. Daar moeten we nog ambitieuzer zijn. Het regeerakkoord zegt dat we 60.000 bovengrondse parkeerplaatsen zullen schrappen.

Daar kijk ik naar uit.

Ook in de citymarketing heeft corona de bestaande tendensen versterkt. Op een van mijn weinige buitenlandse missies heb ik gemerkt dat Brussel te weinig bekend is. We moeten Brussel beter positioneren. Samen met Sven Gatz (Open VLD) en Rudi Vervoort (PS) werken we daaraan. Dat is niet in een-twee-drie gefikst. Zeker in de armoede en ongelijkheid is er nog veel werk aan de winkel. Het gebrek aan opleiding van jongeren hypothekeert de stad.

Ik ben niet zo pessimistisch, hoor. Vergelijk Brussel eens met de stad van twintig jaar geleden, een wereld van verschil. In de publieke ruimte, in de beleving, in het uitzicht van de gebouwen. Toen ik hier kwam wonen, waren de gebouwen zwart.

Nu zijn we de gevel van de Sint-Katelijnekerk aan het poetsen. Het laatste restant van de roetstad wordt weggewerkt. Mooi toch?

FINI, LA VILLE VIEILLE ET SALE Quiconque pensait que le secrétaire d’État Pascal Smet (One.Brussels-Vooruit) allait se plaindre d’avoir perdu le portefeuille de la Mobilité ou de l’Espace Public se trompe.

Désormais, Smet est responsable de l’Urbanisme et selon lui, il s’agit du niveau supérieur. Il peut travailler davantage en profondeur et comme c’est lui qui délivre les permis de construction, il tient vraiment une clé importante en main. Smet veut également réformer la loi urbanistique et créer Good Living, comme il l’a fait pour la mobilité.

Ce plan doit permettre à la ville de mieux répondre aux pandémies. Pour ce faire, il sera assisté par un groupe d’experts. Il pourrait par exemple être question de rendre les terrasses obligatoires pour les projets de nouvelle construction. De l’autre côté, Smet est convaincu que la ville et le côté urbain ne souffriront pas après la pandémie, car celle-ci a prouvé que les humains sont des êtres sociaux et veulent continuer à se rencontrer. Et la ville est l’endroit idéal pour cela.

FR

“THE DIRTY, OLD CITY IS NO MORE” Those who thought that State Secretary Pascal Smet (One.Brussels-Vooruit) would be sitting around moping because he no longer is in charge of mobility or the public space, were mistaken. Smet is now responsible for urban development, which he calls “the next level”. He can work more in-depth and by issuing building permits, he plays a key role. Smet also wants to reform urban planning law to achieve “Good Living”, just as he did earlier with mobility. It should make the city more resistant to pandemics like the one we are currently experiencing. An expert group will assist him in this. It could, for example, make terraces compulsory in construction projects. On the other hand, Smet does not believe that the city and urbanity will suffer after the pandemic. It has just proven that people are social beings and want to continue meeting each other. The city is the best place for that.

EN

7 APRIL 2021

I 11

HOE HET EINDE VAN PARKING 58 HET BEGIN VAN BRUSSEL BLOOTLEGT

Wie zoekt, die vindt de rijkdom van de oude stad

I

n het laboratorium van Urban.Brussels op de Kunstberg haalt archeoloog Jef Pinceel behoedzaam een staaf aarde met kiezelstenen en mosselschelpen uit een zak. “Op röntgenfoto”s zien we dat onder deze laag een klotendolk zit,” lacht hij. “Een mes dus, waarvan het gevest met twee teelballen lijkt op een fallus. Dat was een gebruiksvoorwerp dat veel burgers in de vijftiende eeuw op zich droegen.”

De aarden klomp illustreert het titanenwerk.

Elk gevonden voorwerp moet worden proper gemaakt, genummerd, gedateerd en zo nodig gerestaureerd. Veel organisch materiaal, zoals hout en textiel, is nog doordrongen van water en wordt in koelkasten en waterbakken bewaard.

“Als we het zo zouden laten opdrogen, dan verschrompelt de materie in enkele uren tijd.

Eerst moeten we het vocht in de cellen door een soort van was vervangen,” duidt Pinceel, terwijl hij de ene na de andere stockageruimte opent.

De oogst is gigantisch: tienduizenden dierlijke botten, scherven aardewerk en stukken metaal.

Het gaat om wapens, kraantjes, schrijfmateriaal, sleutels, pelgrimsinsignes, dobbelstenen, schaakstukken, slachtafval, drinkschalen, bloempotten, visfuiken, specerijen, verfstoffen, restanten van tropisch hout, heipalen, lederen schoenen of eetbakjes voor zangvogels. En om

14

I

7 APRIL 2021

niets over het hoofd te zien, vulde het archeologische team nog eens een honderdtal emmers met aarde vol met microscopisch materiaal. “De bacteriën, pollen en plantenresten die we daarin zullen terugvinden, informeren ons bijvoorbeeld over de hygiëneomstandigheden en de evolutie van het stadslandschap.”

“Het gaat om een van de grootste opgravingen ooit in het Brussels gewest,” zegt Ann Degraeve, de verantwoordelijke voor het departement archeologisch erfgoed van Urban.Brussels. “We zijn zeker nog vijf jaar zoet met de technische analyse. De resultaten zijn nog niet afgetoetst aan de geschreven historische bronnen, maar toch zitten we op een scharniermoment, waarbij we in alle voorzichtigheid alvast enkele hogere inzichten durven te poneren.” Dat de opgravingen ons erg veel over het dagelijkse leven in het middeleeuwse Brussel zullen leren, staat vast.

Maar wat vertellen ze ons nu al over de stadsontwikkeling?

HET ONTSTAAN VAN BRUSSEL De stukken die van voor de negende eeuw dateren, zijn te gering in aantal om te besluiten dat er rond dit deel van de Zenne al activiteiten waren. Daar zijn zowel Ann Degraeve als haar collega’s archeologen Julie Timmermans en

▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De sloop van het mastodontgebouw Parking 58 legde de bedding van de voormalige Zennehaven bloot. In 2019 dook een legertje archeologen en natuurwetenschappers onder massale publieksbelangstelling zes maanden lang de bouwput in. Ze stootten er op een archeologisch walhalla. Maar hoe ver staat het anderhalf jaar later met de ontsluiting van de vondsten en geeft deze oerplek van Brussel al geheimen prijs? — HANS VANDECANDELAERE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Jef Pinceel toont een met kiezelstenen en mosselschelpen bedekte ‘klotendolk’ uit de vijftiende eeuw.

Geduldig zoeken en graven in de bouwput van Parking 58 leverde tienduizenden vondsten op.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

© BELGA

Tijdens de opgravingen werd ook onder meer deze visfuik gevonden. © BELGA

7 APRIL 2021

I 15

▼

HOE HET EINDE VAN PARKING 58 HET BEGIN VAN BRUSSEL BLOOTLEGT

Alle vondsten worden schoongemaakt, genummerd en gedateerd.

Archeologe Julie Timmermans diept enkele dierlijke botten op.

“Er was een markteconomie die het pure agrarische niveau oversteeg. We vonden keramiek uit de regio Keulen terug, wat wijst op internationale handel” JULIE TIMMERMANS Archeologe

©URBAN BRUSSELS

16

I

7 APRIL 2021

B R U Z Z | R E P O R TA G E

PRONKSTUK Een opgegraven pronkstuk uit die tijd is een laattiende-eeuwse molensteen. Zeshonderd kilo zwaar, peperduur en waarschijnlijk bij het laden of het lossen van een boot per ongeluk in het water gevallen. “We weten dat het gesteente niet uit de lokale steengroeves komt,” aldus An Degraeve. “Zowel de materie als de vorm wijst mogelijk opnieuw in de richting van de regio Keulen. We kunnen hoe dan ook zeggen dat er rond het jaar 1000 in de haven kwaliteitsproducten passeren, die bovendien gelinkt zijn aan complexe (politieke) organisatievormen. Molens bouwen was immers het voorrecht van de machthebbers.”

In afwachting van verdere analyse houden de archeologen zich liever op de vlakte. ULB-professor-emeritus Claire Billen en auteur Roel Jacobs associëren die molensteen alvast met een andere zeldzame geschreven bron uit die periode, de zogenoemde schenking van dame Angela. Die had haar domein in Sint-PietersLeeuw weggeschonken aan het aartsbisdom Keulen. Het document spreekt niet alleen over graan dat vanuit de Zennehaven naar het Rijnland werd verscheept, ook over molenstenen. “Het zou weleens kunnen dat Brussel in de handel van molenstenen een schakel was tussen het Rijnland en het Maasbekken enerzijds, en Vlaanderen anderzijds,” aldus Billen. “Vlaande-

▼

Bij de opgravingen werden heel kleine, maar ook erg grote vondsten gedaan: hier enkele houten heipalen die boven werden gehaald.

Valerie Ghesquière het over eens. Het gaat vooral om Gallo-Romeinse, Merovingische en Karolingische scherven aardewerk. Licht materiaal dat waarschijnlijk door de stroming van elders werd aangevoerd. Anderlecht behoort tot de opties.

Pas vanaf de tiende en elfde eeuw zijn de vondsten talrijker. Dat matcht met de eerste geschreven bron die rond het jaar 1000 over Brosella (Brussel) en een portus (een aanlegplaats langs de Zenne) spreekt. “We kunnen we nu met zekerheid beweren dat er rond die tijd een permanente bewoning was,” zegt Julie Timmermans.

Tot diep in de twintigste eeuw linkten generaties historici de portus aan het bestaan van een ‘kasteel’, even verderop stroomopwaarts, ter hoogte van het huidige Sint-Goriksplein. Van daaruit zou Brussel zijn ontstaan.

Al dertig jaar wordt die veronderstelling sterk in twijfel getrokken. De moderne geschiedschrijving over het ontstaan van de stad vertrekt nu veel meer vanuit het vermoeden van verschillende bewoningskernen die uiteindelijk naar elkaar zijn toegegroeid. Daarbij is men trouwens steeds meer geneigd om een eerste kasteel meteen op de Koudenberg, dus op de huidige Kunstberg, te situeren. Maar de Zennehaven kan nu in elk geval wel als een van die oerplekken van Brussel worden beschouwd.

“Er was een markteconomie aanwezig die het pure agrarische niveau oversteeg,” vervolgt Timmermans. “Meer nog, we vonden er keramiek uit de regio Keulen terug, wat wijst op internationale handel.”

7 APRIL 2021

I 17

▼

HOE HET EINDE VAN PARKING 58 HET BEGIN VAN BRUSSEL BLOOTLEGT

B R U Z Z | R E P O R TA G E

In het depot wordt alles opgeslagen en genummerd, zo laat verantwoordelijke Ann Degraeve zien.

ren had geen hard gesteente en was afhankelijk van import uit het oosten.”

Een andere opmerkelijke vondst voert ons naar de dertiende eeuw. Het gaat om een dubbele rij van palen die met puin is opgevuld.

Ze diende om de oevers van de Zennehaven te versterken. “Die verstevigingswerken duiden op een haven in ontwikkeling,” zegt Valerie Ghesquière. “Als de overslag van goederen toeneemt, heb je een aangepaste infrastructuur nodig, en dus een rivierbedding die niet geregeld van plaats verschuift. De boten konden gemakkelijker aanmeren en door de waterloop te controleren, kwamen in de directe omgeving terreinen vrij. Dat kan dan weer leiden tot de verdichting van de stad.”

“De gele amber die we vonden is a omstig uit de Baltische regio.

Amber was een luxeproduct. Je zit dus duidelijk in een rijke stad” ANN DEGRAEVE Departement archeologisch erfgoed van Urban.Brussels

18

I

30 SEPTEMBERI 2020

Ook hier blijft de archeologische ploeg voorzichtig met al te snelle conclusies. Maar zouden we die ontdekking niet kunnen koppelen aan het baanbrekende werk van ULB-historica Chloé Deligne? Zij stelt dat de stad al vanaf de twaalfde eeuw overging tot grote waterhuishoudingswerken. Zo zou de Zenne zijn omgeleid om rond het huidige Sint-Goriks- en het Anneessensplein respectievelijk een groot en een klein eiland te creëren.

Langs die artificiële vertakkingen konden vervolgens verschillende hertogelijke molens worden gebouwd.

In elk geval past de oeverversterking van de Zennehaven in het grotere plaatje van een belangrijke stad in opmars. De eerste omwal-

ling wordt gebouwd. De lakenproductie staat op het punt van een internationale doorbraak.

Er is een handelsbourgeoisie aanwezig die via opstanden politieke invloed tracht te verwerven. En ook het ambachtswezen is al in hoge mate georganiseerd. Dat laatste wordt door een unieke vondst extra bevestigd. “We vonden op de site van Parking 58 voor het eerst in Brussel een grote hoeveelheid gele amber terug,” vertelt Ann Degraeve. “Die gefossiliseerde hars van naaldbomen is afkomstig uit de Baltische regio en werd gebruikt voor de vervaardiging van sieraden. De teruggevonden stukjes wijzen duidelijk op weggeworpen productieafval. Er moet dus een atelier geweest zijn en dat onderstreept de ambachtelijke status van Brussel. Amber was een luxeproduct. Je zit dus duidelijk in een rijke stad.”

Die motoriek valt niet stil, zo blijkt uit teruggevonden fragmenten van een stenen kademuur van het einde van de veertiende eeuw, of anders uit de vijftiende eeuw. “Toen ging het om een echte kanalisering van de rivier,” zegt Ann Degraeve. “De diepe graafwerken moeten indrukwekkend geweest zijn. Ze duiden op een haven waarvan de organisatie steeds complexer en moderner wordt. Door de hoge muur kon men boten voortaan gemakkelijker lossen. In de kade was ook een hellend vlak geïntegreerd om de schuiten op het droge te trekken.”

Daarna stopt het verhaal. Door de afzetting van slib verhoogde de bodem van de Zenne. De hogere zestiende-eeuwse lagen verdwenen in de jaren 1870 door de bouw van de voormalige Centrale Hallen en nadien van de Parking 58.

Na de sloop van de parking konden Brusselaars twee jaar lang genieten van een fantastisch ruimtegevoel tussen de Anspachlaan en de Oude Graanmarkt. Ondertussen is het administratief gebouw Brucity bijna klaar. Of hoe de ene mastodont werd vervangen door de andere.

HISTOIRE ANCIENNE SOUS LE PARKING 58

ANCIENT HISTORY UNDER THE OLD PARKING 58

La démolition du bâtiment mastodonte Parking 58 a mis à nu l’ancien port de la Senne.

En 2019, une armée d’archéologues et de spécialistes des sciences naturelles plongeait dans le chantier de construction pendant six mois, suscitant un immense intérêt public. Ils sont tombés sur une Mecque archéologique. Un an et demi plus tard, les trouvailles révèlent leurs premiers secrets. Le site peut être considéré comme l’un des endroits les plus anciens de Bruxelles. Vers l’an 1000, on y habitait et commerçait à l’échelle internationale. Dans les siècles qui suivirent, le port de la Senne fut encore rénové. Les berges furent renforcées au XIIIe siècle et des murs de quai ajoutés au XVe siècle. Tout indique une organisation portuaire de plus en plus moderne et une ville riche en plein développement.

The demolition of the mastodon building Parking 58 laid the former Zenne harbour bare. In 2019, an army of archaeologists and natural scientists spent six months in the construction pit amid massive public interest. They stumbled upon an archaeological Valhalla. A year and a half later, the finds are giving away their first secrets.

The site can be considered as one of the archeological gems of Brussels. Around the year 1000, it was inhabited and busy with international trade. In the centuries that followed, the Zenne harbour was further rebuilt. In the thirteenth century, the banks were reinforced and in the fifteenth century quay walls were built. It points to a port organisation that became increasingly modern and to a rich city in full development

FR

EN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

LES PÉPINIÈRES EN LA FERME NOS PILIFS: TWEE TUINCENTRA MET EEN VERHAAL

20

I

7 APRIL 2021

‘Mensen willen minder kil beton en meer bloemen in huis’ Met Les Pépinières in het zuiden en La Ferme nos Pilifs in het noorden beschikt de stad over twee uit de kluiten gewassen tuincentra die misschien niet bij iedereen bekend zijn. Nochtans hebben beide een geschiedenis, zijn ze gesitueerd in een aangename omgeving, en maken ze alle groene dromen waar die u blijkbaar meer dan ooit koestert. — MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT Ook de moestuin inzaaien kan al, zolang u de bedjes tijdens vriesnachten nog even toedekt. Voor een bezoek aan een tuincentrum hoeft u overigens nog altijd niet te reserveren.

GROENE POLEN La Ferme Nos Pilifs in Neder-Over-Heembeek is een beetje een buitenbeentje. Het is in wezen een maatwerkbedrijf, waar meer dan honderdveertig werknemers met een beperking bezoldigd werk doen, samen met een dertigtal collega’s en begeleiders. De wat vreemde naam Nos Pilifs is een anagram van de achternaam van Nelly Filipson, die Centre Nos Pilifs in 1971 oprichtte voor kinderen met een mentale handicap. Het tuincentrum is dus verbonden aan een gratis kinderboerderij en een park van vijf hectare, waar kinderen kunnen spelen, de behaarde Schotse hooglanders Gonda en Moses of de trekpaarden Marco en Polka kunnen begroeten, en waar ze kunnen leren dat een konijn een zicht van 360 graden heeft en zijn eigen keutels opeet. Die kinderboerderij is onderdeel van de educatieve pool van de boerderij, waar ook de ateliers, de kinderstages en de boekenwinkel deel van uitmaken.

“Mensen hebben de smaak van het tuinieren al te pakken vanaf de eerste lockdown,” zegt Brigitte De Taffe van Les Pépinières over de grote opkomst in de tuincentra.

▼

T

oen de tuincentra tijdens de eerste lockdown bij de eerste ‘niet-essentiële’ winkels waren die weer de deuren mochten openen, werd daar zeker in stedelijke middens nogal eens smalend over gedaan. Niet helemaal onterecht, want zo’n groen paradijs is niet meteen een prioritaire bestemming voor mensen die nauwelijks over (groene) ruimte beschikken, en dus wel andere zaken aan hun hoofd hebben. Maar ook wie over weinig mogelijkheden beschikt om wat groen de privésfeer binnen te brengen, kan toch vrolijk worden van een bezoek en een troostaankoop in zo’n zuurstofrijk bloemenhof.

Ook al is de oppervlakte van je stadstuin aan de kleine kant, heb je slechts een middelmatige moestuin of een basic balkon, je moet niet per se met je groene vingers zitten te draaien. Voor wie wat plant- en potgrondprojecten tot een goed einde wil brengen, is de paasvakantie een goede periode om met opgestroopte mouwen elleboogdiep in de aarde te wroeten. Eerst nog om vaste meerjarige planten en struiken aan te planten, straks ook om eenjarige zomerbloeiers zoals de geraniums of petunia’s te verslepen naar balkons en terrassen.

7 APRIL 2021

I 21

LES PÉPINIÈRES EN LA FERME NOS PILIFS: TWEE TUINCENTRA MET EEN VERHAAL

Het tuincentrum Nos Pilifs is verbonden aan een gratis kinderboerderij, waar kinderen de Schotse hooglanders Gonda en Moses kunnen groeten.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

Daarnaast heeft Nos Pilifs nog twee polen, legt monitor Benoît Van Eyll ons uit. “Een groene pool met ploegen die ter plekke tuinieren, telen en composteren, maar die ook tuinen, siertuinen, boomgaarden, moestuinen, groendaken en zelfs natuurlijke zwembaden onderhouden en aanleggen bij privépersonen of bedrijven. Een belangrijk departement in die pool is ook het houtatelier, dat hout recupereert van grote werven en daarvan bakken, hutten, kippenhokken en vogelkastjes maakt.

Ten derde is er de pool duurzame voeding, met een koekjesfabriek die de Made in Pilifs-koekjes maakt, met het Estaminet dat normaal zeven dagen per week is geopend, met de kruidenier die eigen producten aanbiedt en waar nu ook producten in bulk te koop zijn, en een biobakker met brood en gebak dat ter plaatse is gebakken.

Van Eyll: “We proberen hier dus een coherent verhaal te brengen en zelf ook te doen wat we preken. We verkopen niet alleen wat duurzaam en biologisch is, onze eigen werkwijze is dat ook.”

BLOEMEN VOOR HET MOREEL Les Pépinières in Watermaal-Bosvoorde van zijn kant is wel alleen een tuincentrum, maar heeft een hele geschiedenis. De kwekerij bestaat al sinds het einde van de jaren twintig, toen ze werd aangelegd in de zandgroeve die dienst had gedaan voor de bouw van de aanpalende tuinwijken Le Logis en Floréal. Brigitte De Taffe die vandaag samen met haar man Thierry Smedt uitbater is, is de kleindochter van Albert De Taffe die al in 1949 de zaak runde. Drie generaties later staan hier 1.600 vierkante meter serres en 1,5 hectare bomen en struiken in de buitenruimte in bloei.

Die oppervlakte is niet te groot, want zowel in Watermaal-Bosvoorde als in Neder-Over-Heembeek voelen ze al meer dan een jaar de fors toegenomen belangstelling. Les Pépinières opent om acht uur, en om negen uur loopt het er al vol 22

I

7 APRIL 2021

Groot en klein, jong en oud, op het platteland of in de stad: bijna iedereen koestert vandaag een groene droom.

klanten. “Mensen vermijden gelukkig vanzelf een beetje de drukte en spreiden hun bezoek over de dag. En mocht het toch te druk worden, dan reguleren we de bezoekersstroom,” zegt Brigitte De Taffe, die tijdens ons korte gesprekje constant door klanten wordt gebeld op haar mobiele telefoon.

“Hier aan de rand van Brussel zitten we natuurlijk met een gemengd publiek van mensen die grote tuinen hebben en mensen die minder plaats hebben voor groen. Maar de toename van de interesse is algemeen sinds de eerste lockdown.

Mensen konden toen niets doen, tenzij eten kopen, naar de doe-het-zelfzaak gaan of met hun tuin bezig zijn. Sommige mensen waren zelfs al voor de lockdown bang dat ze niet meer alles zouden vinden in de supermarkt of winkel, en zijn daarom met een moestuin begonnen. Toen wij na een maand open mochten, stonden hier om acht uur al files voor de deur. Vandaag hebben veel van die mensen de smaak te pakken en doen ze verder.”

Problemen bij de leveranciers waren het gevolg.

“Omdat de Duitsers net iets eerder uit de volledige lockdown kwamen, hebben zij meteen heel veel stekken opgekocht, zodat er voor ons niet veel meer over waren. Wat in de herfst is bijgekweekt voor de lente is ook al grotendeels in de herfst verkocht. Het is duidelijk dat onze klanten echt planten en bloemen in huis willen halen om het moreel op te krikken. Ze vragen nu, eind maart, al naar eenjarige planten, terwijl dat normaal pas half april is. Dus verwacht ik dat er eind mei niet veel meer zal over zijn.”

In de tuinafdeling van Nos Pilifs horen we hetzelfde verhaal. “Ook hier hadden we bij het begin van de crisis files voor de deur, en sindsdien is de verkoop is geëxplodeerd,” zegt Nathalie Rambaud. “Dat merken we ook bij sommige leveranciers, zeker uit het buitenland van wie de stock is uitgeput. Wij hebben zelf net een grote

uitbreiding achter de rug, waardoor we nu een groter gamma aanbieden, maar we kunnen niet altijd volgen.”

VAN KIPPENHOK TOT APICULTUUR Zowel Les Pépinières als Nos Pilifs zijn nogal Franstalig, al zijn bij Nos Pilifs meer vertalingen aanwezig. In ieder geval hebben ze er zowat alles, van (kamer)planten, fruitbomen en groenten, over bloembollen, struiken en biozaadjes voor (moes) tuinen of balkon, tot potgrond voor waterlelies, barbecuebenodighdeden, en beelden van Boeddha of van het Paaseiland.

Maar wat hebben de tuincentra te bieden aan wie maar weinig ruimte ter beschikking heeft? Van Eyll van Nos Pilifs wijst onder meer naar de oerdegelijke moestuinvierkanten en bloembakken die in het houtatelier uit gerecycleerd hout worden gemaakt, eventueel op maat. Maar ook naar de kippenhokken die hij in de aanbieding heeft als deel van een pakket waar ook de kippen zelf en hun granen bij horen. “Kippen zijn sociale dieren en hebben een beetje ruimte nodig om te scharrelen, maar in een stadstuin is het zeker mogelijk om twee tot drie kippen te houden. Ze werken je organische afval weg en je hebt het hele jaar eieren.” Ook wie wil fermenteren, confituur maken of bier brouwen, vindt hier de toebehoren. Zelfs wie ambities heeft in de apicultuur vindt hier alles: van bijenkasten in alle maten tot honingpotten voor de oogst.

Wie in het park rondloopt, kan ook ideeën opdoen in de Jard’inspiration. Over hoe je biodiversiteit in de stad kan brengen met prairietuinen of schaduwtuinen, hoe je met terraswerking aan waterbeheer kan doen, over tuinafsluitingen die ook als insectenhotel dienen, of over groendaken die verduurzamen tegen ultravioletstraling en temperatuur, en die ook water- en luchtzuiverend kunnen zijn. “Ecosystemen zijn broos en van veel afhankelijk,” zegt Van Eyll,

TENDANCE VERTE Avec les Pépinières de Boitsfort au Sud, à Watermael-Boitsfort, et La Ferme Nos Pilifs, au Nord, à Neder-OverHeembeek, la ville dispose de deux centres horticoles qui ne sont peut-être pas assez connus du grand public. La Pépinière de Boitsfort date des années 1920 et a été aménagée dans la carrière de sable pour la construction des cités-jardins avoisinantes, Le Logis et Floréal. La Ferme Nos Pilifs à Neder-Over-Heembeek est un atelier protégé qui emploie des personnes ayant un handicap dans le parc, la pépinière, la ferme pour enfants, l’épicerie et la boulangerie. Pendant le premier confinement déjà, ils ont vu le nombre de clients augmenter, et leurs stocks s’épuisaient de plus en plus vite. Car même en ville, il est possible de profiter de l’espace (vert) limité à notre disposition. Des plantes sur le balcon aux petits potagers, en passant par les poulaillers et les ruches d’abeilles : ces centres vendent le matériel nécessaire et peuvent vous expliquer comment s’y prendre de façon intelligente et durable.

FR

Les Pépinières telt anderhalve hectare bomen en struiken. “Nu ze niet kunnen reizen, willen mensen de natuur in huis.”

“maar je kan heel veel in de stad. Veel kleine tuinen kunnen samen een netwerk vormen waar de insecten kunnen migreren, wat hoognodig is.

Voor de bevruchting van planten kunnen ook solitaire bijen en hommels zorgen. Wie veel zon heeft, kan wat tomaten kweken, wie meer schaduw heeft salade. En daarna kan je delen en ruilen. Zo kan tuinieren mensen van verschillende leeftijden en achtergronden samenbrengen. Zodat we een beetje leren om met de seizoenen te leven en onszelf te voorzien. Want we beleven nu wel een gezondheidscrisis, later volgen nog een economische crisis en een klimaatcrisis.”

TIJD NEMEN Ook De Taffe van de Pépinières en haar vele collega’s in oranje polo die het tuincentrum bevolken, zullen de stadsbewoner met groene ambities kunnen bijstaan. Ook hier zijn accessoires om op het balkon te hangen of te zetten te vinden, en moestuinbakken waar je elke week opnieuw rijtjes radijzen of wortelen kan inzaaien.

Zelfs exotische planten zijn geen gek idee in een stadsomgeving waar het sowieso altijd wat warmer is. “De modes veranderen natuurlijk de hele tijd,” zegt De Taffe. “Wat je tegenwoordig ziet, is dat er steeds meer kamerplanten worden verkocht, met name ook vetplanten en cactussen die je zowat overal in huis kan zetten, al dan niet in een terrarium. Het gaat er de mensen om om leven in huis te brengen. De tijd van een industrië-

le of strakke zwart-witte binnenhuisinrichting, is stilaan voorbij. Mensen willen weg van het koude beton. Ze willen kleur, zuivere lucht en niet zomaar ergens één plant in een hoek, maar overal veel planten en bloemen. Dat merkte je al voor Covid, maar Covid heeft het versterkt. Nu ze niet kunnen reizen, willen de mensen de natuur in huis.”

Tot slot toch nog een kleine oproep tot realisme, want ook in huis of in de tuin is natuurbeheer een stiel. Op de vraag of mensen door internet veel sneller weg zijn met de kneepjes van het tuinieren, antwoordt De Taffe zeer voorzichtig. “Op internet staat ook veel onzin, en ondanks de overvloed aan informatie krijg je er vaak niet het hele verhaal. Ecologisch werken vraagt ook veel voorbereiding, waar mensen niet altijd de tijd voor nemen. Een rozelaar kan bijvoorbeeld ziek worden of heeft al eens last van luizen. Dat kan liggen aan een gebrek aan luchtverplaatsing tussen de planten, waardoor de vochtigheid lager wordt. Voeding is ook belangrijk.

Anders worden rozenblaadjes zacht en hebben de insecten het makkelijker. Dat kan je dan oplossen door een stukje prairie met jonge planten aan te leggen, dat de insecten aantrekt. Tegen slakken moet je ook al optreden voor je aanplant, door voor het seizoen al vallen uit te zetten, zodat je pesticiden kan vermijden.” Om maar te zeggen dat tuinplezier en duurzaamheid ook tijd en geduld vragen. Profiteer ervan zolang u beide nog heeft.

“Sommigen waren bang dat ze niet meer alles zouden vinden in de supermarkt en begonnen daarom met een moestuin” BRIGITTE DE TAFFE Les Pépinières

GREEN IS IN With Les Pépinières in Watermaal-Bosvoorde/ Watermael-Boitsfort in the south and La Ferme Nos Pilifs in Nederover-Heembeek in the north, the city has two large garden centres that perhaps not everyone knowns about. The Les Pépinières plant nursery was set up in the late 1920s in the sand pit servicing the construction of the adjacent garden suburbs of Le Logis and Floréal. La Ferme Nos Pilifs in Neder-over-Heembeek is a sheltered workshop where employees with disabilities work in the park, garden centre, children’s farm, grocery shop and bakery. The number of customers grew enormously already during the first lockdown, so much so that that stocks sold out quicker and quicker. It seems that, even in the city, you can do something with the limited (green) space you have at your disposal. From plants on the balcony to small vegetable gardens to chicken coops and bee hives: the garden centres have it all, and they can tell you how you go about it all in a sensible and somewhat sustainable manner.

EN

7 APRIL 2021

I 23

HANDELAREN MISNOEGD OVER NIEUWE REGEL VOOR WINKELEN

‘Shoppen is flaneren, zonder plan vooraf’ Winkelen op afspraak is voorlopig geen succes, zo blijkt uit een rondgang in het shoppingcentrum Docks. “Als het op afspraak moet, komen de klanten niet,” zeggen de ontgoochelde winkeliers, die zich de speelbal voelen van het federale coronabeleid. — BETTINA HUBO, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

H B R U Z Z | A N A LY S E

et is vijf uur ’s middags en de assistent-zaakvoerder van herenkledingszaak Jules, gevestigd op de onderste verdieping van Docks, heeft welgeteld drie klanten over de vloer gehad. Hij toont de lijst met de beschikbare tijdslots voor de dag: vrijwel leeg.

Sinds 27 maart moeten nietessentiële winkels op afspraak werken. Het is een van de maatregelen die het Overlegcomité heeft genomen om de derde coronaopstoot te bestrijden. De betrokken winkels in Docks hebben inmiddels elk hun eigen reservatiesysteem opgezet: via telefoon, mail, sociale media of met een QR-code.

Gewoon langsgaan zonder afspraak kan ook. Als de winkel nog plek heeft, mag je, na opgave van je identiteitsgegevens, gewoon naar binnen. Maar nergens staan rijen wachtenden aan de ingang. De winkels lijken uitgestorven, op een enkel personeelslid na.

Kousenwinkel Calzedonia probeert het afsprakensysteem nog te verbloemen met de affiche ‘boek uw personal shopper’ op de ruit, maar ook daar komt weinig reactie op. “Er bellen alleen mensen om iets te ruilen of een bestelling op te halen,” zegt de verkoopster.

“De overheid doet alsof de winkels open mogen blijven, maar op

afspraak werkt het niet. We verkopen nauwelijks iets. Het is een catastrofe.”

Dat verhaal weerklinkt ook bij modezaak IKKS. “De mensen hebben niet de mentaliteit om een afspraak te maken voor ze gaan winkelen. En er komt ook nauwelijks iemand op goed geluk langs, aangezien de winkels hier allemaal hun eigen openingsregeling hebben.

Sommige zijn alleen ’s namiddags open, andere sluiten vroeger, nog andere zijn helemaal dicht. Er is geen harmonie.”

DEELS ESSENTIEEL Voor de klant is het inderdaad verwarrend. Winkels als Veritas en Sports Direct hebben de deuren tijdelijk gesloten, Maisons du Monde is slechts twee dagen per week open. En dan is er nog het soms onduidelijke onderscheid tussen essentiële en niet-essentiële winkels. Bij pralinewinkel Leonidas, cosmeticazaak Rituals en kantoorboekhandel Club hoef je bijvoorbeeld geen afspraak te maken omdat ze in de categorie ‘essentieel’ vallen.

Club heeft het voor alle duidelijkheid geafficheerd op de vitrine: ‘vrije ingang zonder afspraak’.

Maar door de nieuwe regeling komt er ook bij de essentiële winkels haast niemand meer opdagen. Dat vertelt de uitbater van kookwinkel

Les Secrets du Chef, voor wie het allemaal nog ingewikkelder is. Want hij verkoopt zowel thee en chocolade, voeding dus, als theedoeken en barbecues, en is dus deels essentieel, deels niet-essentieel. “In principe zouden de mensen een afspraak moeten maken als ze een fruitpers willen kopen en niet als ze een doosje thee willen. Dat slaat toch nergens op.” Zijn zaak draaide de afgelopen maanden behoorlijk goed – met dank aan de horecasluiting. Maar nu blijven de klanten weg. “Normaal zien we op zaterdag zo’n honderd mensen, afgelopen zaterdag waren het er twintig.”

Robert Byloos, eigenaar van kinderschoenenzaak Récré, loopt te ijsberen in de gang voor zijn winkel.

Hij is erg boos over de nieuwe maatregel. “Mensen houden niet van shoppen op afspraak, dan stellen ze hun aankopen gewoon uit.

Waarom licht het Overlegcomité zich niet beter in alvorens zoiets te beslissen?”

Volgens Byloos is het bovendien een maat voor niets. “Beter een harde lockdown dan deze halve maatregelen die de crisis alleen maar laten aanslepen. De overheid weet trouwens heel goed dat het virus niet verspreid wordt via de winkels, wel via de scholen, de bedrijven en de gezinnen. Maar wij, handelaren, zijn de speelbal van het

“De overheid sluit of beperkt liever dat wat ze kan controleren, winkels en cafés dus. In die zin is het een gemakkelijkheidsoplossing” ANTON VAN ASSCHE Coördinator Unizo-Brussel 24

I

7 APRIL 2021

federale coronabeleid. Waarom?

Omdat wij politiek weinig gewicht in de schaal leggen, wij gaan ook niet de straat op en leggen het land niet lam. Met zelfstandigen kan je alles doen. En nu is men ons aan het dooddrukken.”

Byloos zit al 25 jaar in de kinderschoenenbranche. Zoals steeds heeft hij voor het nieuwe lenteseizoen een ruime collectie kwaliteitsschoentjes aangekocht.

“Mijn stock reikt tot aan het plafond.

Wanneer ga ik die verkopen? Met deze steeds wisselende maatregelen kun je echt geen onderneming runnen.”

GEBREK AAN LOGICA Anton Van Assche, Brussel-coördinator van ondernemersorganisatie Unizo, heeft begrip voor het ongenoegen van de handelaars en hij benadrukt: “Het idee om op afspraak te werken komt echt niet uit de koker van de ondernemersorganisaties. Het Overlegcomité wilde crowdcontrol, men wou een grote toeloop vermijden. Wij hebben erop aangedrongen de winkels niet te sluiten. In de Nieuwstraat bestaat al een systeem voor druktebeheer en in heel wat andere winkelstraten zijn er

beperkingen en looplijnen. Daar kon eventueel een tandje bijgestoken worden. Maar de overheid koos voor een andere regeling: winkelen op afspraak.”

Van Assche is niet opgezet met de maatregel. “Er is om te beginnen een gebrek aan logica in het verhaal, want de klant kan in theorie nog ter plekke een afspraak maken. Vreemd, als je juist wachtrijen voor de winkels wil vermijden.”

Maar bovenal heeft de overheid volgens Van Assche geen rekening gehouden met de psychologische impact van de nieuwe regel.

“Winkelen is flaneren, op ontdekking gaan, binnen en buiten lopen.

Dat staat haaks op de idee dat je alles op voorhand moet plannen.

Dan hebben de klanten ook het gevoel dat ze iets moeten kopen, wat natuurlijk niet zo is.”

Alles hangt weliswaar af van het type product en de locatie. “Je hebt runshoppen, het snel aankopen van noodzakelijke producten, en funshoppen, wat een amusant tijdverdrijf is. Vooral dat laatste is moeilijk te verenigen met afspraken.

De winkels in shoppingcentra moeten het meer hebben van funshoppers. Zij lijden nu dan ook

veel meer dan zaken die toch al vaker op afspraak werkten, zoals meubelwinkels. Die zijn blij dat ze kunnen voortdoen.”

Van Assche verzet zich voorts tegen het afsprakensysteem omdat het weinig zoden aan de dijk zet.

“De winkels hebben alle mogelijke maatregelen genomen om veilig te werken. Hun impact op de verspreiding van het virus is marginaal. De schoolvakantie verlengen heeft veel meer effect.”

Dat de winkels in deze gezondheidscrisis toch telkens in het vizier van de overheid komen, is volgens hem omdat zij een zeer zichtbaar en makkelijk te controleren doelwit vormen. “Als je wilt nagaan wat er binnen de gezinnen gebeurt, dan bots je gauw op privacyregels. De overheid sluit of beperkt liever dat wat ze kan controleren, winkels en cafés dus. In die zin is het dus een gemakkelijkheidsoplossing. De overheid zocht ook naar een minder ingrijpende maatregel dan bijvoorbeeld alle verplaatsingen verbieden.

Maar voor de getroffen handelaren is de nieuwe regeling wel zeer ingrijpend.”

Van Assche blijft zich intussen verbazen over de veerkracht van de

meeste ondernemers. “Binnen een dag hadden de handelaars een afsprakensysteem klaar, iets waar de NMBS na maanden nog niet in is geslaagd. De handelaars doen dat gewoon, goed wetende dat het eigenlijk niet zal werken.”

Die veerkracht is niet eindeloos rekbaar. Uit de jongste Barometer voor Brusselse Zelfstandigen blijkt

dat de ondernemers behoorlijk somber en gelaten zijn en vooral lijden onder het ‘niet meer kunnen ondernemen’, meer nog dan onder de financiële gevolgen ervan. En dat elf procent van plan is om het faillissement aan te vragen. Van Assche: “Deze gedeeltelijke lockdown is er voor hen echt te veel aan.”

« FAIRE DU SHOPPING, C’EST FLÂNER SANS PLANIFIER »

“SHOPPING IS ABOUT EXPLORING, WITHOUT PLANNING IN ADVANCE”

Depuis peu, les magasins non essentiels sont à nouveau uniquement ouverts sur rendez-vous, mais ceci est loin d’être un succès, comme on a pu le constater après un passage au centre commercial Docks. « S’ils doivent venir sur rendez-vous, les clients ne viennent pas », expliquent les commerçants déçus, qui se sentent dupés par le gouvernement fédéral. Anton Van Assche, de l’association d’entrepreneurs Unizo, n’apprécie pas la nouvelle règle non plus. « Faire du shopping, c’est partir à la découverte, flâner. Le fait de devoir tout planifier à l’avance est à l’opposé de cela. »

Since last week, non-essential shops have had to work by appointment, but this has so far not been a success, as was evident from a tour of the Docks shopping centre. “If it has to be by appointment, the customers won’t come,” disappointed shopkeepers explain, who feel they are the dupes of the federal corona policy. Anton Van Assche of the entrepreneurs’ organisation Unizo is also not happy with the new rule. “Shopping is about exploring, about strolling.

That is at odds with the idea that you have to plan everything in advance.”

FR

B R U Z Z | A N A LY S E

Robert Byloos voor zijn kinderschoenenzaak Récré: “Men is ons aan het dooddrukken.”

EN

7 APRIL 2021

I 25

B R U Z Z | R E P O R TA G E

MODEONTWERPER EDOUARD VERMEULEN WIL MINDER KOOPJES EN MEER RECYCLAGE

Onze reporter past een blouse uit de capsulecollectie van Natan, gemaakt uit een rok die door corona niet verkocht raakte.

26

I

7 APRIL 2021

Een trui die een rok wordt of een rok die plots een blouse is. De nieuwe capsulecollectie van Natan speelt met de overstock die door corona de deur nog niet uit raakte.

Edouard Vermeulen ziet de modewereld veranderen en doet zelf mee. “Basics zal ik niet meer in solden zetten.”

— EVA CHRISTIAENS, FOTO’S HELEEN RODIERS

begrip in de modewereld en hofleverancier van koningin Mathilde. “Ik denk dat zij misschien wel een van de nieuwe stukken zal dragen, ja,” zegt Vermeulen. “Vroeger droeg ze nooit twee keer dezelfde outfit op een feest of evenement. Dat vond ze onbeleefd ten opzichte van wie haar uitnodigde. Maar nu doet ze dat wel. Je hoeft niet altijd iets nieuws te dragen.”

RECYCLEREN KAN JE LEREN

▼

Een shift van de grote productie naar minder en meer duurzame stukken, vraagt ook een ander businessmodel. Natan is niet het enige modehuis dat de coronacrisis aangrijpt om anders te werken. In een open brief van Antwerps ontwerper Dries Van Noten pleitten meer dan veertig merken vorige lente voor een “meer realistische modekalender” en geen te vroege koopjes. Walter Van Beirendonck noemde corona rond datzelfde moment “de reset waarop we al jaren wachtten” in De Standaard.

“Zowel het luxesegment als de fast fashion zal lessen moeten trekken uit wat er nu gebeurt,” zei de modeontwerper. ▼

V

oor modeontwerper Edouard Vermeulen is het een creatief plezier.

Hij glundert als hij zijn herwerkte blouse die ooit een rok was, uitstalt. “Kijk,” zegt hij en hij toont de twee mouwgaten die uit de naad van de oorspronkelijke rok zijn geknipt. “Trek maar eens aan.” De groene blouse is een van de zeven modellen uit zijn nieuwe capsulecollectie voor deze zomer.

Allemaal gemaakt met stukken uit de zomercollectie van vorig jaar.

“Wij hadden twintig procent meer stock over na de koopjesperiode dan andere jaren,” zegt Vermeulen. “Dus beslisten we om er iets leuks mee te doen en die kledij te herwerken tot een nieuwe collectie. Tegelijkertijd is het sensibilisering. Er is veel te veel fast fashion. Ik wil opnieuw op de juiste momenten de juiste collecties verkopen en daarvoor niet moeten wachten op grote solden.”

Edouard Vermeulen staat sinds 1983 aan het hoofd van modehuis Natan. Hij nam de winkel van couturier Paul Natan over op de Louizalaan en gaf het merk de naam Natan. Intussen is hij een

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Brusselse mode krijgt nieuw leven

7 APRIL 2021

I 27

MODEONTWERPER EDOUARD VERMEULEN WIL MINDER KOOPJES EN MEER RECYCLAGE

is het voor ons extra werk zonder extra inkomsten. We gaan dus stap per stap. Piano, piano.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

STEEDS MEER LOKAAL

28

Modehuis Natan is hofleverancier. “Vroeger droeg koningin Mathilde nooit twee keer dezelfde outfit op een feest of evenement. Nu doet ze dat wel. Je hoeft niet altijd iets nieuws te dragen,” vertelt Edouard Vermeulen.

▼

Een jaar later zoeken de grote huizen elk naar hun eigen manier om te herbronnen. “Mensen komen nog vaak de winkel binnen en vragen meteen: ‘Is er iets nieuws?’,” zegt Vermeulen, die zelf al langer pleit voor een trager ritme in de mode. “Waarom moet er altijd iets nieuws zijn? Een gewone zwarte broek van vorig jaar kan ik dit jaar nog altijd voor dezelfde prijs verkopen. Als ze in solden niet verkoopt, waarom zou ik er dan nog korting op geven?”

Het idee dat kledij goedkoper zou moeten zijn als ze niet gloednieuw is, daar wil Vermeulen van af. Alle gerecycleerde stukken uit zijn nieuwe collectie behouden dan ook hun oorspronkelijke prijs.

De groene blouse – ooit een rok – kost 600 euro, net zoals de rok vroeger. Een trui die nu een rok is, blijft 450 euro kosten. “De kledij is nooit gedragen en er is extra werk in gekropen,” zegt Vermeulen, want voor alle zeven modellen is er een creatief proces en nieuw naaiwerk gebeurd. “Ik wil graag meer toegankelijk werken, maar de kledij kan niet goedkoper.”

Vermeulen laat al zijn stoffen in Italië maken en werkt verder volledig in België.

Natans cliënteel bestaat gemiddeld uit vijftigers, volgens

I

7 APRIL 2021

“Veertigers en jongeren zijn meer bezig met recyclage.

Ze verkopen hun kledij of herwerken tweedehandskledij tot iets nieuws” EDOUARD VERMEULEN Modehuis Natan

Vermeulen een groep die nog niet helemaal warm wordt van het recyclageverhaal. “Mensen staan open voor recyclage, maar voor kledij blijft het moeilijk,” zegt de ontwerper. “Ik merk wel dat veertigers en jongeren er meer mee bezig zijn. Zij verkopen meer en meer via platformen als Vinted of ze herwerken tweedehandskledij tot iets nieuws. Ik moet zelf ook verjongen. Mijn klanten zijn gemiddeld vijftig jaar, maar dat schuift verder op. Dus wil ik ook jongere mensen aantrekken.”

“Natuurlijk is het ook financieel gestuurd,” zegt Vermeulen over zijn recyclage-collectie. “We konden 2020 nog een beetje winstgevend afsluiten, maar 2021 zal zeker even moeilijk zijn. We hopen vanaf juni weer op te starten, maar dan bedoel ik ook dat de horeca kan heropenen.

Zonder horeca hebben mensen geen reden om naar de stad te komen en te winkelen.” Alle onverkochte stukken die hij nu – op afspraak – alsnog kan verkopen, zijn ‘gewonnen’. Voor zijn minicollectie start Vermeulen voorlopig met zestig stuks. “We zullen eerst testen of het aanslaat,” zegt hij. Nadien wil hij tot twintig stuks van alle zeven modellen produceren. “Als het niet aanslaat,

Verder beslist Vermeulen nu al dat hij niet meer alle stukken uit zijn huidige zomercollectie zal solderen.

“Basics ga ik niet meer in solden zetten. Een gewone mantel bijvoorbeeld, die kan je nog elk jaar dragen,” zegt hij, en hij wijst naar een groene mantel uit cactusleer.

“Het zijn de prints die het seizoen maken, dus alleen die kleren moeten nog in de koopjes,” vindt hij.

Vorig jaar boekten de meeste winkels gemiddeld 35 procent minder omzet tijdens de zomerkoopjes dan andere jaren, door de coronabeperkingen. Dat bleek uit cijfers van handelsfederatie Comeos.

Of de kleinere huizen en grote winkelketens de tragere trend zullen volgen, weet Vermeulen niet. “Ik denk dat veel Europese merken wel meer en meer lokaal zullen produceren de komende jaren,” zegt hij. En eventueel minder maken. “Ik zie jongere ontwerpers die beginnen met een kleine, handgemaakte collectie via Instagram. Daar was in mijn tijd geen sprake van: je moest meteen een eigen atelier hebben, vier collecties per jaar en de grote defilés doen. Nu kan je al starten met tien stuks.”

Uit voorzorg produceert Natan nu ook twintig procent minder zomerkledij dan andere jaren.

“Hopelijk valt onze overstock dan mee,” zegt Vermeulen. “Ik denk dat iedereen hoopt op tenminste één feest deze zomer, dus komen mensen weer graag mooie kleren kopen.” In de winkel op de gelijkvloerse verdieping hangen de kleurrijke zomerjurken al uitgestald.

Vermeulen groet de vaste klanten met de elleboog. In zijn atelier op de eerste verdieping werken ze ondertussen al aan een volgende minicollectie met de overstock van deze winter. Een onverkochte winterjurk hangt er opengeknipt op een mannequin. “De collectie is een extraatje,” glimlacht Vermeulen.

“We zijn nog aan het zoeken, maar het is leuk.”

De capsulecollectie van Natan ligt vanaf dinsdag in de winkel in de Louizalaan 158. Op afspraak.

“Een gewone mantel, die kan je nog elk jaar dragen.

De prints maken het seizoen, dus alleen die kleren moeten nog in de koopjes” EDOUARD VERMEULEN Modehuis Natan

LE RECYCLAGE SELON NATAN Un pull qui devient une jupe ou une jupe transformée en chemisier. La maison de haute couture Natan lance une nouvelle collection capsule réalisée à partir de l’excédent de stock qui n’a pas été vendu à cause du covid-19. C’est ainsi qu’Edouard Vermeulen entre dans la course du recyclage. « C’est un challenge », dit le styliste dont la moyenne d’âge de la clientèle est de cinquante ans. «Mais je constate que les jeunes sont plus ouverts à l’idée. » Avec la nouvelle collection et moins de soldes, Vermeulen espère tenir le coup cette année.

FR

xxx

RECYCLING WITH NATAN A jumper that becomes a skirt or a skirt that becomes a blouse. Fashion house Natan is showing off a new capsule collection, made from the overstock that did not sell because of corona. With this, designer Edouard Vermeulen jumps on the recycling bandwagon.

“It is still a challenge,” he says to his customers, who are on average around 50 years old, “but I see that younger people are more open to it.

Why do you always have to wear something new?” With the extra collection and fewer sales, Vermeulen hopes to stay afloat financially.

EN

Edouard Vermeulen in zijn winkel: “Iedereen hoopt op minstens één feest deze zomer. Daar horen nieuwe kleren bij.”

7 APRIL 2021

I 29

SECRETS

ARTIFICIAL INTELLIGENCE AND LUC TUYMANS 3 APR. - 2 MAY ’21 #AIandART

#BOZARLAB

#SCIENTISTINRESIDENCY

PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL Rue Ravensteinstraat 23 1000 Brussels +32 2 507 82 00 / bozar.be Secrets, Luc Tuymans. Photo Paul Hester, Courtesy Zeno X Gallery, Antwerp / Algorithmic images and semantic network: Luc Steels, Studio Stelluti.

D E G LO I R E S C H I L D E R I J E N

S TO R M E S T R A AT 1 2 0 - 8 7 9 0 WA R E G E M - 0 4 9 5 5 0 8 9 2 7 C O L C O N @ S K Y N E T. B E - W W W. D E N I S D E G L O I R E . B E O P E N E L K E Z AT E R DAG E N Z O N DAG VA N 1 4 U TOT 1 9 U O F O P A F S P R A A K

Culture.

NL | FR | EN A HEART FOR THE ARTS, ALSO DURING THE LOCKDOWN

ROXANNE GAUCHERAND ÉCLAIRE LA NUIT AU FESTIVAL DU CINÉMA PINK SCREENS

‘Même dans le chaos, les gens continuent de s’aimer’

3D CONCERT ZWANGERE DI-GUY-TAAL

The hip-hop king of Brussels puts on his motion capture suit

STRIP SIMON SPRUYT VERVOEGT DE GESLEPEN POTLODEN

‘De mensen geven wat ze willen, wat is daar de meerwaarde van?’

Culture. Cabin Fever

‘Onze westerse visie is veel te eenzijdig’ NL

Ook al zijn de dansvloeren dicht, niemand kon de voorbije weken blijven stilstaan op ‘Dansu’, de eerste single van het Brussels-Gentse duo Aili & Transistorcake. Voor wie na het shaken even wil verpozen, raadt Aili podcasts, series, films en albums aan. “En petanque!”

ook internationaal. In het Westen krijg je een te eenzijdige weergave van de geschiedenis, Throughline doorbreekt dat door mensen ter plekke het woord te geven. Nog eentje waar ik aan verslingerd ben, is Lost Notes, ook van NPR. Daarin krijg je over de muziekgeschiedenis verhalen te horen die je nog niet kende.”

— TOM ZONDERMAN, FOTO IVAN PUT

De voorbije maanden werd de Vox-lijst van Radio 1 gedomineerd door ‘Dansu’, een half in het Japans, half in het Engels gezongen popsong met een elektronisch skelet waar Soulwax jaloers op mag zijn. Verantwoordelijk voor die krachttoer zijn de Brusselse Aili Maruyama en haar Gentse muzikale partner Orson Wouters alias Transistorcake. Het duo maakt al acht jaar samen muziek, maar ‘Dansu’ is hun eerste single. Vorige vrijdag verscheen het nagelnieuwe ‘Pari pari’, een ep volgt in juni. “Hopelijk wordt onze nieuwe muziek ook zo goed opgepikt,” lacht Aili, die via een omweg in het buitenland Antwerpen twee jaar geleden inruilde voor Laken.

Tussen het muziek maken door trekt Aili graag naar buiten. “Om niet altijd op je telefoon te moeten kijken of wegwijzers te volgen, ben ik beginnen te wandelen langs spoorwegen en kanalen,” vertelt ze terwijl de vogels op de achtergrond hun eigen gesprek voeren. “Je vertrekt in de ene richting, en keert gewoon terug in de andere. Het is meteen een prima alternatief voor al die Zoom-vergaderingen, waarbij je snel afgeleid wordt door je laptop. Zonder dat scherm kan ik beter focussen op het gesprek. Ook fijn zijn de Groene Halte-wandelingen van de NMBS: je neemt de trein naar een station en wandelt naar het volgende. Je hebt geen bus of auto nodig.”

Aili houdt van beweging. Nu ligt de competitie stil, maar normaal gezien speelt ze rugby in Antwerpen. Minder heftig, maar ook iets met ballen: petanque. “Zeker nu het mooi weer begint te worden, is dat ideaal om te ontspannen. Er zijn verschillende plekken in Brussel waar je een balletje kan werpen, zoals aan Thurn & Taxis. Pastis 32

REUZENGOLVEN

Aili Maruyama: “Kijken naar adrenalinekicks, daar kan ik even bij wegdromen.”

drinken we wel niet, we houden het op bier.”

Wanneer Aili onderweg is, of in de zon ligt in een park, vult ze haar hoofd graag met podcasts. “Ik ben ernaar beginnen te luisteren toen ik een tijdje in de VS woonde.

Podcasts zijn een gratis leerschool, je kan er zo diep mee in een onderwerp duiken.

Ze leren je ook gefocust luisteren en verplichten je om even niets te doen. Radiolab, een New Yorks platform, belicht de meest uiteenlopende onderwerpen. Miniseries over gender bijvoorbeeld, of over IQ en degenkrabben. Megagoed verteld, en met coole sound design. Throughline van NPR is ook geweldig, ze brengen verhalen over Amerika maar gaan

Aili was zeven toen ze van Japan naar België verhuisde. Om haar Japans te onderhouden, luistert ze naar Bilingual News - nieuwsberichten in het Engels en Japans. Of ze kijkt naar Japanse series en films. “Alles van Studio Ghibli, dat is niet te moeilijk en het staat op Netflix. Met een bijzondere vermelding voor de maffe wereld van Princess Mononoke, dat was de eerste anime die ik ooit las. Mét een vrouwelijke hoofdfiguur, daarin was Studio Ghibli zijn tijd ver vooruit. Om mij helemaal weer in Japan onder te dompelen – ik probeer ook één keer per jaar terug te keren – kijk ik naar de films van Hirokazu Kore-eda.

Shoplifters is de laatste film waarbij ik heb gehuild.”

Series die niets met Japan te maken hebben, maar waar Aili zich mee heeft vermaakt, zijn verder Broad city, waarin twee actrices/makers relevante thema’s aansnijden met het scherpe scalpel van de humor, Chef’s table, topchefs aan het werk die Aili dan “op een cheape manier” imiteert, en I may destroy you, de ontwrichtende kijk op grensoverschrijdend gedrag door de ogen van de Britse

Quarantoon NOÉMIE MARSILY Michaela Coel, zelf slachtoffer van verkrachting. “Je bekijkt dat thema vanuit het standpunt van een zwarte vrouw, zo’n nieuw perspectief is heel verrijkend.”

Aili is dan wel muzikante, in een ander leven zou ze professionele surfer of snowboarder zijn.

“Ik kan mij op YouTube helemaal verliezen in docu’s als The big wave project, over surfers die gigantische golven opzoeken, of North of the sun, over twee jonge surfers en snowboarders die negen maanden koude en donkerte trotseren in het noorden van Noorwegen. Ze bouwen een onderkomen met wrakhout en aangespoeld plastic, en overleven met vervallen etenswaren uit de supermarkt. Under an Arctic sky toont dat je niet naar tropische wateren moet om geweldig te surfen. Ook waanzinnig is de docu Free solo, over hoe Alex Honnold de 900 meter hoge rotswand El Capitan bedwingt in het Yosemite National Park. Dat soort adrenalinekicks doet je even wegdromen.”

Natuurlijk laat Aili ook wel eens gewoon muziek door haar oortjes stromen. “Spotify ben ik intussen beu, het lijkt alsof iedereen naar dezelfde dingen luistert. Dan scrol ik liever door SoundCloud, of luister ik naar NTS Radio. Daar hoor je genres waarvan je niet wist dat ze bestonden. Ook The Word Radio en Kiosk Radio hebben een open blik, met heel veel engagement. Je leert er nieuwe stemmen kennen, die via hun muziek hun kijk op de actualiteit meegeven.”

Aili vertraagt verder graag de tijd met vinylplaten, zoals de fragiele pianoklanken van de Ethiopische non Emahoy Tsegué-Maryam Guèbrou.

Of Promises, de symbiose tussen de Britse elektronicaproducer Floating Points en de Amerikaanse spirituelejazzgigant Pharoah Sanders.

“Sinds die plaat uit is, luister ik er elke dag naar.” Voor pure meditatie zorgt Music for nine postcards van de Japanse ambientpionier Hiroshi Yoshimura. “En als ik ga fietsen, verplaats ik mij graag op de beats van Kelly Lee Owens.”

AILI & TRANSISTORCAKE De singles ‘Dansu’ en ‘Pari pari’ zijn nu uit (Eskimo Recordings).

33

Culture. Li érature

« Ce qui nous mobilise dans la vie, c’est ce qui nous rend triste, c’est ce qui nous révolte. C’est ce qu’on a envie de fuir », dit l’autrice Adeline Dieudonné.

34

ADELINE DIEUDONNÉ REVIENT AVEC UN ROMAN DANGEREUSEMENT INCISIF

‘J’ai du mal à écrire sur le bonheur’

S

on premier roman La Vraie Vie a été un succès critique et public, couronné de nombreux prix et traduit dans plus de vingt langues. C’est dire si la nouvelle publication d’Adeline Dieudonné était attendue avec impatience. Écrit pendant la pandémie, Kerozene déjoue les attentes en prenant la forme d’un roman choral. Une douzaine de personnages, des hommes, des femmes et un cheval, se croisent par une nuit d’été dans une station-service plantée le long d’une autoroute en Ardenne.

L’autrice nous y cueille avec son écriture incisive, en équilibre entre le drame et la farce, la tendresse et l’ironie acide.

« Les signes qui démontrent la faillite de l’aventure humaine ne manquent pas » pense Alika, cela pourrait être le sous-texte de toute votre galerie de personnages ?

BRUZZ | INTERVIEW

Après le succès planétaire de La Vraie Vie, Adeline Dieudonné signe un retour enflammé. Avec son nouveau roman Kerozene, l’autrice bruxelloise suit une galerie de personnages guidés par leurs émotions et pris au piège de leurs illusions ou du rôle que leur fait jouer la société. « Je pense qu’on les voit tous les jours, les signes de l’échec de l’aventure humaine. » — GILLES BECHET, PHOTOS SASKIA VANDERSTICHELE C’est vrai qu’on a là un petit côté fin de civilisation.

Beaucoup de personnages cherchent une issue qu’ils ne trouvent pas ?

DIEUDONNÉ: Ils sont tous en lutte, en prise avec des rapports de domination qui déterminent leur vie, qu’ils en soient les auteurs ou les victimes.

Certains ont la capacité de lutter, je pense par exemple à Chelly qui a tous les moyens en sa possession, et d’autres comme Alika qui, elle, est complètement prisonnière de sa condition et ne va pas pouvoir y échapper. Certains sont en lutte avec leur folie, ce qui est le cas d’Antoine, d’autres avec leur condition sociale, comme Pupute qui est complètement prisonnier de sa misère et de cette femme dont il dépend complètement. Tous sont dans une impasse et luttent pour en sortir.

ADELINE DIEUDONNÉ: Oui effectivement. Cette

station-service où se retrouvent tous les personnages, c’est là où l’humanité va s’échouer. Je pense qu’on les voit tous les jours, les signes de l’échec de l’aventure humaine. La pandémie en est un, de toute évidence. De tous les points de vue, on voit bien qu’on arrive au bout de quelque chose et qu’on ne va pas pouvoir continuer comme ça très longtemps.

La plupart de vos personnages sont partagés entre colère et tristesse ?

DIEUDONNÉ: Je pense que les émotions négatives sont des meilleurs moteurs d’écriture. J’ai du mal à écrire sur le bonheur. En général, ce qui nous mobilise dans la vie, c’est ce qui nous rend triste, c’est ce qui nous révolte. C’est ce qu’on a envie de fuir.

▼

FR

35

▼

ADELINE DIEUDONNÉ REVIENT AVEC UN ROMAN DANGEREUSEMENT INCISIF

Le bonheur ne fait pas de la bonne littérature, parce qu’on a besoin de s’identifier au malheur des autres ?

DIEUDONNÉ: Peut-être bien. Il y a certainement chez moi une dimension cathartique. On vit dans un monde qui est extrêmement difficile et extrêmement douloureux. Pour moi, la littérature est un bon moyen d’y échapper. C’est un endroit où on se défoule où on peut exorciser toutes ses émotions négatives. Une littérature où on raconterait un monde idéalisé, je n’y croirais pas beaucoup, parce qu’on ne vit pas dans ce monde-là, malheureusement.

BRUZZ

| INTERVIEW

Vous vous permettez dans votre écriture la liberté d’aborder différentes tonalités avec aussi un humour qui va jusqu’à la farce ?

DIEUDONNÉ: Je me suis bien amusée dans l’écriture de Kerozene et j’ai poussé le curseur assez loin dans certaines situations. Il y a cette famille de gynécos complètement dingues. Il y a ce moment sur l’aire d’autoroute avec Monica qui regarde Chelly et Loïc s’envoyer en l’air en mangeant des cerises. Il y a des moments où ça va tellement loin que ça en devient absurde et drôle. J’aime bien me balader au bord de la falaise dans cet exercice d’équilibriste. Tester jusqu’où je peux aller plus loin sans tomber et sans que l’histoire verse dans le ridicule et l’invraisemblable.

Adeline Dieudonné 1982: naissance 2001-2004: formation au Conservatoire Royal de Bruxelles, puis au Cours Florent à Paris.

2017: parution de la nouvelle ‘Amarula’ dans le recueil Pousse-café.

2017: sortie du monologue théâtral Bonobo Moussaka.

2018: publication de son premier roman La Vraie Vie, couronné entre autres du Prix Renaudot des Lycéens, du Prix Victor Rossel et du Prix Goncourt, choix de la Belgique 2020: participe à l’écriture de L’injuste destin du pangolin.

2021: parution de Kerozene.

2021: adaptation de La Vraie Vie dans une mise en scène de Georges Lini au Théâtre des Martyrs.

La liberté d’écriture, ça va jusqu’à se glisser dans la peau d’un cheval de course ?

DIEUDONNÉ: Ce qui est super gai, c’est qu’il n’y a pas de limite. Je peux aller où je veux. ‘Red Apple’, est une des dernières histoires que j’ai écrites. À un moment je me suis dit que ce cheval il est là, c’est aussi un personnage et on ne sait pas quelle était sa vie, quelle était son histoire. Oui, c’est très gai de ne pas s’interdire.

Aujourd’hui, en littérature se pose de plus en plus la question de la légitimité dans l’écriture. C’est aussi un pied de nez à ça ?

DIEUDONNÉ: Je ne sais pas si c’est un pied de nez.

Déjà, a priori, je ne vole pas le travail d’un cheval donc la question ne se pose pas de ce point de vue là. Ce n’est pas un pied de nez parce que c’est une question très pertinente que je me pose beaucoup. On s’est trop approprié la parole de l’autre et je pense qu’il est temps de laisser la

parole aux personnes concernées. Ça ne me viendrait pas à l’idée d’écrire l’histoire d’un ou d’une réfugiée, du point de vue de cette personne-là, de parler de la traversée de l’Afrique, de la Méditerranée et de l’arrivée en

« Il y a certainement chez moi une dimension cathartique. On vit dans un monde qui est extrêmement difficile et extrêmement douloureux »

Europe. Je ne le ferais pas parce que je sais que je ne suis pas légitime à cet endroit-là. Si je le fais, je sais que je vais m’accaparer une parole qui n’est pas la mienne et que je ne peux être que maladroite parce que c’est une réalité qui est tellement loin de la mienne que je ne peux pas l’appréhender. Mais si on prend l’extrême inverse alors, je ne pourrais écrire que mon histoire à moi. Je ne pourrais écrire qu’en tant qu’Adeline Dieudonné, et n’écrire que de l’autofiction, ce qui n’est pas juste non plus. Évidemment, la littérature, c’est se mettre à la place des autres et imaginer des histoires. Le défi, c’est arriver à trouver le juste curseur entre les deux.

C’est pour ça que l’histoire d’Alika, la nounou philippine, n’est pas à la première personne ?

36

DIEUDONNÉ: C’est le personnage qui m’a posé le plus de problèmes parce que je me suis demandé si j’étais à la bonne place pour la raconter et essayer de me mettre dans sa tête. En même temps, moi je viens de cette bourgeoisie-là. J’en ai connu beaucoup des nounous, chez des copains et plus tard chez des gens chez qui je travaillais. Je les ai côtoyées de près. Même si je n’ai jamais été à sa place, je me suis sentie autorisée. Je crois que je connais suffisamment la situation dans laquelle elle se trouve pour pouvoir la raconter, même si je ne l’ai pas vécue de l’intérieur.

Dans le roman, on devine Bruxelles quand vous évoquez « la ville » sans plus de précision. Quel est votre rapport fictionnel avec cette ville où vous vivez ?

DIEUDONNÉ: Si je n’ai pas nommé Bruxelles, c’est sans doute inconscient. Je n’ai aucune envie de raconter une histoire qui se passe en ville alors que j’y vis et que j’y vis très bien. Mon imaginaire s’évade tout de suite vers les grands espaces.

Dans Kerozene, on est dans une station-service quelque part dans les Ardennes. Un décor de montagne est présent dans plusieurs histoires, il y a la lande anglaise qu’on retrouve dans ‘Red Apple’. Je ne sais pas pourquoi, c’est comme si le béton et les immeubles refermaient mon imaginaire. J’ai besoin des grands espaces, de la nature et de la montagne pour me faire rêver.

Les animaux sont souvent présents de manière positive et parfois moins positive, cela traduit chez vous une approche non spéciste de la nature ?

DIEUDONNÉ: Oui, je pense qu’on peut aller jusque-

là. Dans ce roman, les animaux sont très présents, c’était déjà le cas dans La Vraie Vie. Les animaux sont très présents parce qu’ils sont très présents dans ma vie. J’ai grandi à la campagne avec des animaux. A la maison il y avait des chiens, des chats et des chevaux et il y avait des vaches dans les prairies aux alentours. Les animaux sont donc très importants pour moi.

Après, pour la vision non spéciste, c’est vrai que je m’en approche mais ce sont des questions qui sont très, très vastes et je ne prétends pas avoir des certitudes très arrêtées là-dessus. Ma seule certitude, c’est que les animaux ressentent des émotions, en tout cas les mammifères. Ils s’attachent, ils ont peur, ils ont mal et ce qu’on leur fait subir aujourd’hui, c’est complètement inhumain. Si l’humanité survit encore quelque

temps, je crois qu’on va se réveiller un jour et se demander comment on a pu tolérer ça. J’espère que quand nos petits-enfants verront des images d’élevage industriel, ils se diront : « Nos grands-parents étaient vraiment des barbares.

Comment ont-ils pu faire des choses pareilles ? »

Vous avez eu une formation de comédienne. Vous allez bientôt jouer dans l’adaptation théâtrale de La Vraie Vie, est-ce que ça vous manquait de revenir sur les planches ?

DIEUDONNÉ: J’avais envie et j’avais aussi le sentiment de ne pas avoir dit mon dernier mot avec cette petite fille. Elle existe toujours en moi, il y a toujours quelque chose de très émotionnel entre elle et moi, je ne sais pas bien pourquoi.

J’ai encore envie de la porter, de raconter son histoire. J’ai suivi une formation de comédienne, mais je n’ai pas beaucoup d’expérience. Du coup, le travail a été très intense, parce que j’étais dans des conditions professionnelles. On attendait de moi une vraie performance parce que j’ai énormément de texte dans la pièce et que Georges Lini a été vraiment très exigeant avec moi. Ça a été beaucoup, beaucoup, de boulot, mais ça a été une aventure superbe. J’étais aussi portée par des comédiens plus expérimentés que moi comme Isabelle Defossé et Riton Liebman.

On formait vraiment une super équipe et ils m’ont vraiment bien accompagnée.

Ça doit être magique de voir son roman prendre vie autrement DIEUDONNÉ: Mon incarnation à moi, je ne la vois pas puisque je suis dedans, mais de voir tout à coup autour de moi mes personnages incarnés par des comédiens était assez dingue. Pour incarner les différents personnages que joue Isabelle, ils ont créé des masques et c’était très émouvant. C’est un peu schizophrénique parce que sur scène, je suis confrontée à ces personnages, j’ai vraiment peur du père. Du coup, je revis les sensations que j’éprouvais en écrivant parce que j’ai une écriture très incarnée aussi. Au moment où j’écris, je ressens vraiment les émotions de mes personnages. C’était fou de les revivre sur un plateau de théâtre. Je suis impatiente parce qu’il manque l’élément essentiel qu’est le public. Pour le moment, c’est un peu s’entraîner à faire l’amour tout seul. À un moment, il faut un partenaire pour partager ça.

KEROZENE L’Iconoclaste, 257p., 20 €

“SCHRIJVEN OVER GELUK VIND IK MOEILIJK” Haar eerste roman Het echte leven was een succes bij critici en publiek, behaalde verschillende prijzen en werd vertaald naar meer dan twintig talen. Het nieuwe boek van de Brusselse Adeline Dieudonné schept dus hoge verwachtingen.

Kerozene is opgevat als een koorroman: een twaalftal personages – mannen, vrouwen en een paard – kruisen elkaars pad tijdens een zomernacht in een pompstation langs een Ardense weg. De auteur snijdt in de ziel met een perfect evenwicht tussen drama en farce, tederheid en bijtende ironie. “In het tankstation waar de personages elkaar vinden, gaat de mensheid ten onder,” zegt Adeline Dieudonné. “Ik denk dat we elke dag tekenen zien van het falen van het menselijke avontuur. De pandemie is er één, uiteraard. Vanuit alle invalshoeken zien we hoe we een zeker einde naderen, en dat we zo niet veel langer voort zullen kunnen.”

NL

BRUZZ | INTERVIEW

« Je suis impatiente parce qu’il manque l’élément essentiel qu’est le public. Pour le moment, c’est un peu s’entraîner à faire l’amour tout seul »

“I FIND WRITIG ABOUT HAPPINESS DIFFICULT” Her first novel Real Life was a success with critics and the public, won several prizes and was translated into more than twenty languages. The expectations on the new book

by Brussels own Adeline Dieudonné are therefore high.

Kerozene is conceived as a choral novel: a dozen characters – men, women and a horse – cross paths during a summer night in a pumping station along an Ardennes road. The author cuts into the soul with a perfect balance of drama and farce, tenderness and biting irony. “In the petrol station where the characters meet, mankind is going under,” says Adeline Dieudonné.

“I think we see signs of the failure of the human adventure every day. The pandemic is one, of course. From all angles, we see how we are approaching a certain end, and that we won’t be able to carry on like this much longer.”

EN

37

Culture. Hip hop

ZWANGERE GUY IS IN THE ( VIRTUAL ) BUILDING!

Rapping forward at the Nouvelle Belgique Zwangere Guy’s avatar will next week launch the Nouvelle Belgique, the Ancienne Belgique’s virtual leg. You can attend disguised as your virtual self to dance along to the rhythm of the keys of your personal keyboard, hand out coronaproof highfives and go through the roof of the digitally recreated AB. “For now, it will be without VR glasses or a freshly tapped pint, but the potential is infinite,” the 3D studio behind the digital version of Zwangere Guy announces. — TOM PEETERS

T

he Covid crisis has hit the Ancienne Belgique hard. They have had to give up also on the spring of 2020. But even without performances with live audiences, the concert hall wanted to innovate, despite having no budget for it. But that was before a Brussels technology company came along and wanted to invest in a platform that would bring fans and artists together in a virtual AB environment. During the second lockdown, this created a perfect mix. Necessary ingredients: a corona subsidy from Visit.

Brussels, an enthusiastic telecom sponsor and – to crown it all – the “jefe” of Brussels hip hop wanting to grab the spirit of the times by the scruff of the neck in the 1.5-metre society and, following a handful of foreign examples, will soon blur the boundaries between live music and gaming. Enter Nouvelle Belgique.

No, this was not on Tom Bonte’s wish list when he applied to become AB director.

“Without lockdown, this would not have been a priority. But in the current crisis situation, it is our job to think about what our future could look

38

like and where there are opportunities. We have been bringing ABtv for 15 years, online streaming before Covid. Trying to see if we can have an impact also in the 3D world sounded like a logical next step.”

Even before the summer, the AB contacted the Howest school in Kortrijk to find out if their students could recreate the concert hall in a gaming environment. “But that turned out to be too expensive and very difficult,” says AB commercial director Ward Cannaerts. “Via the accelerator network Walifornia, Poolpio came into sight. In collaboration with the Liège festival Les Ardentes, the small 3D company from Elsene/Ixelles had already set up a virtual performance last summer with the Brussels rapper ICO. Their experiment convinced me.

When Hervé Verloes, one of the founders of the immersive content studio, dropped by the AB headquarters last autumn, the collaboration was quickly set up.”

Both Cannaerts and Verloes are believers in the crossover of music and gaming. Both saw the ground-breaking virtual performances by

American rapper Travis Scott and singer-songwriter John Legend last year, the first at the end of April via the online computer game Fortnite, the second at the end of June via the platform Wave. “What appeals to us in particular is the possibility for artists to create and develop their own universe from scratch,” says Cannaerts.

“Travis Scott’s virtual concert was so innovative that it turned the classical relationship between artist and audience on its head. In the set of John Legend, I saw for the first time how such a motion-capture costume works and we will soon be putting Zwangere Guy in one. Rather something like that than a virtual Tomorrowland – which is equally impressive, but a lot of things were recorded beforehand.”

“We also put ICO in such a suit last summer,” says Verloes. “But the technology is even better now.” For Nouvelle Belgique, Poolpio uses the same Unreal gaming engine – a real-time 3D creation platform - as Fortnite, and for IT, network and server it relies on GranolaXR and their platform Yabal. “The fact that Sony also recently did a motion capture

▼

EN

“At some point, you have to dare to jump” “The world is too beautiful to stare at a screen,” declares Gorik van Oudheusden aka Zwangere Guy when we call him just before the dress rehearsal of Zwangere di-GUY-taal.

Whether his own avatar and the avatars of his fans will agree remains to be seen. As far as the target audience is concerned, the first Nouvelle Belgique poster is certainly spot-on. Zwangere Guy reaches relatively young music fans who are familiar with a gaming environment.

On the other hand: he has not seen any foreign examples that have tried out the new immersive technology, nor is he a gamer – “I am inclined to smash controllers against television screens.”

A good two years ago, the former AB kitchen assistant sold out the main hall for the first time. Last year, he did the “Ceci n’est pas un livestream” and at the end of April, he was supposed to play three postponed sold-out concerts in a row. The 6,000 fans who had tickets could attend the virtual show for free instead. “That charm offensive convinced me, as well as the question ‘What will this give you?’

Because let’s face it: at home, you won’t smell the venue, you won’t meet a nice lady or mate, there won’t be a joint to pass around and no one will collapse after ten minutes because they are ham-

mered. People will still be looking at a fucking screen, which they are already doing too much.”

The Brussels-based rapper realises that the technology is still in its infancy. “There are advantages and disadvantages to being the first with something. I’m a control freak, but have resigned myself to making beginner’s mistakes.” He does hope that his avatar will become more powerful than the “screenshot” that is currently everywhere. But: “At some point you have to dare to jump.

It won’t be a flop, because if you write AB and Zwangere Guy on a sheet of paper in thick, you are already half-way to success. The other half is what we are working on now.”

BRUZZ | INTERVIEW

ZWANGERE GUY

AN ARM AND A LEG And working it is. Van Oudheusden does not care that he has to put on a mocap suit later. “That suit will not change who I am. The greatest challenge is to throw myself into something I do not know, and to rehearse everything again. We normally perform 65 to 70 times a year and I know everything by heart.

Now, it is like I am facing the same exam every six months. Since my album BRUTAAL, I have made about 60 new songs. Then you forget other things. Keeping it fresh will be important.”

That is also true for his musicians, who play along live but cannot be seen in the virtual show. “A suit like that costs an arm and a leg, and there are only two of them! But I am on edge. For me, this is a diversion from getting back on a real stage as soon as possible and play like never before.” (TP)

39

▼

ZWANGERE GUY IS IN THE ( VIRTUAL ) BUILDING!

BRUZZ

| INTERVIEW

project with the American singer Madison Beer was a confirmation for us that we are on the right track.”

“The biggest challenge is the technical part,” explains Hervé Verloes of Poolpio. He says the creative process, including rebuilding the virtual AB and creating Zwangere Guy’s avatar, is easier, also because the cooperation with the concert hall and the entourage of the artist went flawlessly.

“Zwangere Guy was not entirely convinced at the start, but when we showed him our models and especially when we put him in his ‘mocap’ suit for the first time, he was totally on board.

His avatar looks photo-realistic, thanks to the smooth interaction with our designers. We recreated all his merchandising in 3D and thought about his outfit. Above all, the decor had to retain AB’s DNA. The red armchairs, the

40

dancing, as in Fortnite. You can try a coronaproof high-five and putting your arms in the air, but do try out the flight function. That’s really fun!”

PERFORMING FROM HOME? The fact that the Sold Out sign never has to be pulled out for virtual concerts is another boost, which organisers and artists also see as a viable option. “We start with a certain capacity and then, if necessary, we can scale up to a larger server in real time,” explains Verloes. The unlimited potential should enable Poolpio gradually to earn back its investments in IT and network infrastructure. According to Verloes, these have now risen to half a million euros. For a specific project such as Nouvelle Belgique, with a customised virtual environment including an avatar and mocap suit, he estimates the costs at just under 50,000 euros.

Hervé Verloes: “Zwangere Guy was not entirely convinced at the start, but when we put him in his ‘mocap’ suit for the first time, he was totally on board.”

“You can try a coronaproof high-five and pu ing your arms in the air, but do try out the flight function. That’s really fun!”

HERVÉ VERLOES co-founder of Poolpio

bar, the merchandise stand: you recognise them all from the physical live concerts. The only thing you have to sort out yourself is the freshly tapped pint. Merchandising can only be ordered via the link to ZG’s website.”

The advantage of such a virtual environment is that things that surpass reality become possible. Verloes remains mysterious about some of the “magical” interventions of his design team, but he can confirm that it will be possible to step outside the walls (and roof ?) of the concert hall and that there will also be experiments with scale, as with Travis Scott’s virtual concert. As with ICO, there is a chat channel, which allows fans to communicate in real time with the artist on stage. “There is also a screen there, on which Zwangere Guy can read the messages.

That way he can immediately respond to the audience at the Nouvelle Belgique.”

Once they have a ticket, the audience must first create their own avatar via a standard configurator and choose an outfit. “You can go for trainers, a T-shirt and a cap or you can go crazy and give yourself blue skin, for example,” Verloes continues. “Once you’re in the room, you can use your keyboard keys to move lazily along to the music, but you can also perform a little choreography or start

“As our finances have been destroyed thanks to Covid, we could never pay even that amount,” says Bonte. A grant of 21,000 euros from the city and about the same amount from AB’s sponsor Proximus were a godsend. During ICO’s virtual Les Ardentes concert, we could see high buildings with advertising panels in the distance.

Will they be there too? “No, there are no sponsor logos in our virtual concert hall,” says

Cannaerts resolutely. “We don’t have any on stage in the real world either. You do see the logos of our sponsors when you pass the bar.”

Bonte hopes that, with time, the price will come down. “ABtv also started with limited resources and a lot of staff. With a limited team and high-tech equipment, the costs are now considerably lower. We will also have to look for partners in the near future to finance new Nouvelle Belgique concerts.”

A VIRTUAL BALCONY Yet Cannaerts realises that the future potential is great. “Imagine that an important international artist cannot come to Belgium for a physical show in the Ancienne Belgique, for example, because it does not fit in the calendar, then we could give a virtual concert in the Nouvelle Belgique. The fact that someone can also put on one of these motion capture suits at home to perform for his Belgian fans appeals to the imagination: it is not only more sustainable, it can also put us on the map as a virtual meeting place and community. Studies from the United States, where virtual concerts are well on their way to becoming a new business model, were one of the deciding factors in starting this experiment.

ZWANGERE GUY GAAT VIRTUEEL De avatar van Zwangere Guy mag volgende week de virtuele poot van de Ancienne Belgique lanceren en u kan er vermomd als uw virtuele zelf bij zijn.

“Voorlopig nog zonder VR-bril of fris getapte pint, maar het potentieel is oneindig,” klinkt het bij Poolpio, de Elsense 3D-studio achter Zwangere di-GUY-taal. “Dit virtuele experiment kan een nieuw businessmodel voor concerthuizen inluiden.” De Nouvelle Belgique nodigt u uit om mee door het dak van de digitaal nagebouwde AB te gaan. “Zonder lockdown was dit geen prioriteit geweest,” geeft AB-directeur Tom Bonte toe. “Maar in de huidige crisissituatie is het onze taak om na te denken over hoe onze toekomst er zou kunnen uitzien en waar er kansen liggen. We brengen al 15 jaar ABtv. Kijken of we ook in de 3D-wereld iets kunnen betekenen, klonk als een logische stap.” “Mensen zullen nog steeds kijken naar een fokking scherm,” pikt Zwangere Guy in, “en dat doen ze al te veel. Maar op een bepaald moment moet je durven te springen.”

“We have been bringing ABtv for 15 years, online streaming before Covid.

Trying to see if we can have an impact also in the 3D world sounded like a logical next step” TOM BONTE director of AB

The viewing figures for the virtual concerts of Travis Scott or, more recently, Lil Nas X on platform Roblox are already in the millions.

This is another reason why Bonte sees a (distant) future in Nouvelle Belgique as a digital balcony. “Compare it to the function of the balcony in the opera. If you pay the full price, you can watch from the parterre with the best conditions. But students who find the ticket price

too high, or others who cannot be there physically, could go to the concert virtually, provided a limited contribution is made, as with streaming services. If those numbers increase, that can generate new income and usher in a new business model.”

For the time being, Bonte expects that the experiment will mainly appeal to young fans who are familiar with gaming. “The technological threshold is easier for them.” For his part, Verloes is already dreaming of immersive theatre and concerts with VR glasses. “Right now you can only access our platform with a laptop or desktop, but Covid has boomed the market for VR glasses, and we hope soon to implement them in the platforms we offer, maybe as early as the end of this year.”

If this experiment succeeds, Cannaerts hopes to announce other artists at the Nouvelle Belgique in the more immediate future. “Stepby-step. We have to realise that those artists who sell out the ‘analogue’ AB are not necessarily the most popular virtually. At first, our sights are set on solo acts that appeal to a young audience, because having several avatars created simultaneously is still too expensive.” Cannaerts mentions ICO and Hamza as possible future posters, but also a rapper like Frenetik can be considered, because putting young talent in the spotlight remains a mission.

NOUVELLE BELGIQUE: ZWANGERE DI-GUY-TAAL 12/4, 19.00, www.abconcerts.be

BRUZZ | INTERVIEW

NL

ZWANGERE GUY PASSE AU VIRTUEL L’avatar de Zwangere Guy inaugurera la saison virtuelle de l’Ancienne Belgique et vous pourrez y assister avec votre moi virtuel. « Pour l’instant, sans casques VR ni bière servie au fût, mais le potentiel est infini », nous dit-on chez Poolpio, le studio 3D ixellois à l’origine de Zwangere di-GUY-taal. « Cette expérience virtuelle peut ouvrir la voie à de nouveaux modèles pour les salles de concert. » La Nouvelle Belgique vous invite à profiter pleinement d’une AB recréée numériquement. « S’il n’y avait pas eu le confinement, cela n’aurait pas été une priorité », admet le directeur de l’AB, Tom Bonte. « Mais dans la situation actuelle, il nous appartient de réfléchir aux possibilités qui s’offrent à nous. Nous diffusons sur notre canal ABtv depuis 15 ans.

S’inscrire dans le monde de la 3D semblait être une étape logique. » « Les gens regarderont encore un fokking écran », ajoute ZG, « et ils le font déjà trop souvent. Mais à un moment donné, il faut oser sauter le pas. » FR

41

Culture. Strip

STRIPMAKER SIMON SPRUYT SLIJPT ZIJN POTLODEN

‘Waarom?

Omdat ik een ambetanterik ben, zeker’

42

Zone 02 zou hem kunnen kennen als Zlatan Magazurski, de Vlaamse ambtenaar als inside jokende diender die aan de haal gaat met uw belastinggeld, en de meerwaardezoeker als de meedogenloze stripindustrialist SGF. De Geslepen Potloden kennen Simon Spruyt als hun nieuwste aanwinst. Hoog tijd om de meest kameleontische aller stripmakers welkom te heten in stripstad Brussel.

E

en reconstructie: een Schaarbeekse vesting, het jaar 2020, putje van de nazomer. Simon Spruyt: “Gabri, jij verdient al het licht van de wereld. Je plaats is hier aan het raam, in het zicht van de gulle, laag brandende zon.” Gabri Molist: “Oké, Simon, we doen een position switch. Ik zal schitteren en jij eist eindelijk je rechtmatige plek op aan de dark side. Dit is jouw moment, duistere held, don’t fuck up.”

En zo belandde Simon Spruyt aan de dark si…

Ahum! Enkele mineure details niet te na gesproken, greep dit gesprek geheel en al in de werkelijkheid plaats. Die werkelijkheid neemt de tastbare vorm aan van De Geslepen Potloden, het stilaan legendarische atelier dat in lang vervlogen dagen door Judith Vanistendael en Wauter Mannaert in Molenbeek in het leven werd geroepen, en vandaag in Schaarbeek gelijkgestemde zielen als Gabri Molist, Pieter Fannes, Bram Algoed, Max de Radiguès, Floris De Smedt, Wauter Mannaert en sinds vorige zomer dus ook Simon Spruyt verzamelt.

“Simons reputatie is hem vooruitgesneld,” vertelt Wauter Mannaert. “Toen ik in 2007 mijn eerste stappen zette als stripmaker, waren hij en Olivier Schrauwen lichtende voorbeelden. En via Maarten De Saeger, die indertijd nog zijn tweeluik De Furox heeft ingekleurd, en Judith Vanistendael, met wie hij aan Sint-Lukas heeft gestudeerd, wist ik al wat voor een noeste werker hij was. De dag dat hij hier in het atelier binnenkwam, was dat meteen duidelijk. Hij heeft zich achter zijn bureau gezet en is aan het werk gegaan. Een machine, heel intimiderend. Ik maak al even strips en heb hier al wat mensen zien passeren, maar Simon is onnavolgbaar.”

Onnavolgbaar, ongrijpbaar. De Mechelaar die zich van een plek aan de schaduwkant van De Geslepen Potloden verzekerde – louter om praktische redenen, benadrukt hij, de lichtbak, weet je wel –, heeft zich in de loop der jaren een fameuze naam bij elkaar geschreven en getekend. Eerst als tekenaar van het drieluik De Bamburgers (2006-2012), naar een scenario van

Fritz Van den Heuvel, later als alleenschepper van het tweedelige De Furox (2007-2008), het ‘autobiografische’ SGF (2010), Willy Vandersteenprijs-winnaar Junker. Een Pruisische blues (2014), het glorieuze koeienprinsenreisverslag Papa Zoglu (2017), de niet-Rubens-biografie Bouvaert. Elegie voor een ezel (2019) en het kakelverse De tamboer van Borodino. Samen een oeuvre dat even consistent hoogstaand is als stilistisch veranderlijk.

Zo veranderlijk dat je zou zeggen dat je streeft naar een zekere vorm van ongrijpbaarheid, beste Simon. Of moet ik zeggen: Zlatan Magazurski?!

BRUZZ | INTERVIEW

— KURT SNOEKX, FOTO’S IVAN PUT

SIMON SPRUYT: (Lacht) Dat was mijn pseudoniem

als cartoonist bj Zone 02, mijn eerste professionele opdracht. Nix, mijn lesgever aan SintLukas, had mij gesuggereerd als zijn vervanger.

Vanwaar die naam? Euh… Ik heb heel lang role playing games gespeeld, Dungeons & Dragons en dat soort dingen. Zlatan Magazurski, een soort pedofiele Nosferatu-vampier, was een van mijn personages in het spel Vampire. Ik had zelfs een theme song, het deuntje van The Addams family.

Euh, niets megalomaans is je vreemd! Je eerste one shot was SGF. Het lef om meteen een autobiografie de wereld in te gooien waarin je verschijnt als een middels een pact met de duivel razendsnel gecanoniseerde stripindustrialist.

SPRUYT: Die korte verhaaltjes ben ik aan Sint-Lukas beginnen te maken, voor de fun.

Toen ik daarmee de Focus Knack Stripstrijd won en een jaar een pagina mocht vullen in het magazine, heb ik ze herwerkt en aan elkaar geschreven. Als een levensverhaal, de rise to fame en dan de retraite in de Provence… (Lacht)

Simon Godfried Frederik Spruyt maakt ook nog eens korte, fatale metten met een getalenteerde stripmaker die verdacht veel weg heeft van jezelf.

SPRUYT: (Lacht) SGF is een extreme uitvergroting van al mijn negatieve karaktertrekken. Zoals bij de meeste mensen zijn zowel hoogmoed als extreme twijfel mijn deel. Het is voortdurend ▼

NL

43

▼

STRIPMAKER SIMON SPRUYT SLIJPT ZIJN POTLODEN

schipperen tussen het trippen op een afgewerkte, gelukte pagina en het gevoel dat het allemaal geen nut heeft, dat niemand hierop zit te wachten. Ik heb soms de neiging om iets te pessimistisch te zijn. (Lacht) Nu, ergens moet je als kunstenaar wel gewoon de hoogmoed hebben om te zeggen: “Foert, wat ik maak, heeft recht op bestaan en is het waard om gelezen te worden.” Maar evident is dat niet altijd.

Helpt het dan om in een gedeeld atelier te zitten?

Ben jij iemand die openstaat voor feedback?

SPRUYT: Normaal apprecieer ik dat niet zo, nee.

(Lacht) Maar hier begint dat te lukken. Ergens voelt het ook professioneler, met dat gependel en al die mensen rond je die hetzelfde doen.

BRUZZ

| INTERVIEW

En op de trein ontmoet je ook nog eens je vrienden, de ambtenaren. Maak je nog steeds die ‘En dat met ons belastinggeld’-cartoons?

SPRUYT: Ja. Ik werk intussen al tien jaar in een of andere vorm voor de Vlaamse overheid. Eerst maakte ik voor het personeelsmagazine de paginastrip ‘In de goede oude tijd van de Vlaamse overheid’. Later is dat ‘De dienders’ geworden, een scifistrip over superambtenaren, en nu voor de nieuwsbrief ‘En dat met ons belastinggeld’. Blijkbaar overleef ik al die veranderingen. Het is een goeie oefening om uit je eigen wereld te treden, je in te werken in iets als de nieuwe cafetaria… en daar dan een mop over te verzinnen. Dat houdt je scherp. (Lacht)

EPIEK VAN EEN AMBETANTERIK “Voor mij is het ook best intimiderend, hoor, te worden omringd door al die getalenteerde mensen,” vertelt Simon Spruyt beneden aan de steile buitentrap die leidt naar zijn dagtaak. Maar het gat dat het vertrek van – de al even onvergelijkbare schepper van Hubert en Aaron – Ben Gijsemans naar Gent in de constellatie van De Geslepen Potloden sloeg, blijkt hij nogal letterlijk te vullen. “Ben poseerde ook voor de camera, ja.

Als personage, soms gehuld in vrouwenkleren.

Maar hij deed dat verdoken,” lacht Wauter Mannaert. “Simon doet dat, wel, op een heel organische manier. En aangezien ik net naast hem zit, gebeurt het weleens dat hij plots in een of andere idiote houding, met zijn wireless muis in de hand, voor mijn bureau staat. Ook voor de meest pikante scènes. Die fotoposeurs...

We gaan een hoekske moeten maken.”

In dat hoekske broeit het van de buitenissigheid en genialiteit. Simon Spruyt is er de man niet naar om twee keer dezelfde stijl te hanteren – “om mezelf te verrassen” – en durft zijn eigen lezers al eens ongegeneerd neer te zetten als verdoken tettenzotten, onophoudelijk en genadeloos te wijzen op de kleine kantjes van de mens die zich op de tast een weg baant door grote verhalen, of zijn Rubens-biografie te vatten onder de commercieel wellicht iets minder hoog springende titel Bouvaert. Elegie voor een ezel. “Ik heb hem daarnaar gevraagd,” vertelt Wauter Mannaert. “Het is een steengoed boek, het wint prijzen en het is duidelijk geïnspireerd op Rubens. Het internationale potentieel van dat boek is immens. Waarom dan Rubens niet benoemen? ‘Omdat ik dat grappig vind,’ was zijn antwoord.” (Lacht) Is het radicale artistieke vrijheid? Non-conformisme? Vanwaar komt toch die onstuitbare drang om stoorzender te spelen, totaal vrij en onafhankelijk te zijn? “Omdat ik een ambetanterik ben, zeker,” wuift Simon Spruyt de vraag eerst wat lacherig weg. “Wat die kleine kantjes betreft, ergens vind ik dat ook gewoon eerlijker. Je mag dat ook niet verwarren met mijn mening. Ik speel bewust de advocaat van de duivel, omdat ik dat interessant vind, maar dat druist dus even vaak in tegen mijn eigen impliciete meningen. Alleen op voor de hand liggende dingen kappen, wat is de meerwaarde daarvan? Dan werk je voor een publiek, geef je de mensen wat ze willen. Ik vind het niet erg om een publiek af en toe tegen de haren in te strijken. En het is hopelijk slim genoeg om het verschil te zien tussen een stem in een boek en de auteur.”

En wat met de grilligheid van de auteur?

SPRUYT: Ik geef toe: aan storyboards doe ik niet, soms tot ergernis van mijn uitgevers. (Lacht) Ik heb wel een synopsis voor ik begin, maar die is vaag en verandert snel als er clichés in zicht komen. Maar de meeste uitgevers weten ook hoe ik werk en hebben vertrouwen in de goede afloop.

Ik krijg nooit een blanco cheque, hè. Die variatie aan stijlen is commercieel wel niet de beste move, hoor ik af en toe. Maar dat is mijn manier om te vermijden dat ik verzand in automatismen. Je creëert snel maniërismen, en zo verdwijnt er altijd wat leven uit een boek.

“Die variatie aan stijlen is commercieel niet de beste move, besef ik. Maar het is mijn manier om te vermijden dat ik verzand in automatismen. Zo verdwijnt snel het leven uit een boek” 44

Simon Spruyt Geboren in Perk in 1978 Verdwaalt na een serieuze studie, Germaanse talen aan de KU Leuven, in het atelier beeldverhaal aan Sint-Lukas Maakt daar verhaaltjes rond een megalomane stripindustrialist, waarmee hij de Stripstrijd van Focus Knack wint en die uitvloeien in zijn eerste one shot SGF (2010) Volgt Nix op als illustrator bij Zone 02 onder het pseudoniem Zlatan Magazurski en maakt strips voor de Vlaamse overheid Tekent De Bamburgers (2006-2012, Stripschappenning), naar een scenario van Fritz Van den Heuvel, en debuteert als alleenheerser met De Furox (2007-2008) Later volgen Junker. Een Pruisische blues (2014, Willy Vandersteenprijs), Papa Zoglu (2017), Bouvaert.

Elegie voor een ezel (2019, Prix littéraire Prince Alexandre de Belgique) en De tamboer van Borodino (2021), dat hij afwerkte in het Schaarbeekse atelier De Geslepen Potloden

Simon Spruyt in het atelier De Geslepen Potloden: “Dat stripimperium is nog altijd een ambitie.

Alleen blijkt de weg ernaartoe langer dan verwacht.”

Jezelf verrassen, is bij jou redelijk letterlijk te nemen, krijg ik de indruk.

SPRUYT: Ja, dat is toch de bedoeling. Vooral grafisch en in de manier van vertellen. Voor wat betreft de inhoud niet zozeer. Ik ken mezelf, ik weet dat ik vaak rond dezelfde onoplosbare thema’s cirkel en dat die cynische ondertoon er altijd wel wat in zal zitten. Een andere stijl staat me dan toe om er toch andere boeken van te maken. Om verhalen heb ik nog nooit verlegen gezeten. Meestal begin ik al aan iets nieuws voor een boek af is, als de stijl in mijn hand zit en ik op automatische piloot kan overschakelen. Dat is vooral omdat ik dan de nood voel om die frisheid van het begin te voelen, de materialen die me nog ontsnappen en de tekening gaan dicteren. Dat eerste moment is zalig. Alles is

blanco, de mogelijkheden zijn eindeloos en de meest epische ideeën dringen zich op. Met elke lijn die je zet, schrap je een mogelijkheid.

En schep je orde in de chaos?

SPRUYT: Daar zit het verschil tussen een verhaal

en de naakte werkelijkheid. Het eerste is samenhangend, chronologisch en causaal, het tweede is chaos. Mijn verhalen gaan vaak over personages die in die chaos structuren proberen te zien, maar daar niet in slagen. Of die de structuren wel zien, maar er geen betekenis aan kunnen vastknopen.

TAMBOEREN VOOR VETZAKKEN Dat spel met verhalen en structuren lukt het best vanaf een afstand, vertelt Simon Spruyt. “Wat

“Dat eerste moment is zalig. Alles is blanco, de mogelijkheden zijn eindeloos en de meest epische ideeën dringen zich op”

Spruyt wroet en graaft en peutert in de geschiedenis, in de mensheid, in de grote verhalen die de kleine mens doen ontsporen, en in de verhalen die we onszelf vertellen om voort te kunnen. Of het nu via een ultiemeschurkenbio is als SGF, een briljante parodie op een middeleeuwse queeste als Papa Zoglu, een ontluisterende blik achter de schermen van de schone kunsten als Bouvaert, of een dissectie van een modelmaatschappij in verval als Junker, steeds gaat het evenveel over het maken als over de inhoud.

Evenveel over de schepping als de daad van het scheppen. Evenveel over wat wordt gezegd als over taal, beeldtaal, stijl, patronen en structuren, die misleiden en verdichten, vatten en onvatbaar zijn, scheuren en in elkaar stuiken.

Het is die dark side waarin Simon Spruyt zich beweegt. Met de lichtbak als onnavolgbaar dwaallicht en ongrijpbare vlam. “Als tegelijk regisseur, caster, schrijver, acteur… (Fluistert) De volledige controle!”

Was dat stripimperium van SGF dan toch ooit een ambitie?

SPRUYT: Nog altijd! Alleen blijkt de weg ernaartoe veel langer dan verwacht. (Lacht)

SIMON SPRUYT: DE TAMBOER VAN BORODINO Uitgegeven bij Le Lombard, 152 p., €29,95

SIMON SPRUYT TAILLE SES CRAYONS

SIMON SPRUYT SHARPENS HIS PENCILS

Les lecteurs néerlandophones le connaissent peut-être sous le nom de Zlatan Magazurski, les fonctionnaires flamands comme le gai luron qui se débarrasse de vos impôts et les fans de BD comme l’impitoyable industriel de la BD SGF. Le collectif d’artistes De Geslepen Potloden connaissent Simon Spruyt depuis peu, en tant que nouvelle recrue. Le plus caméléonesque des bédéastes revient à Bruxelles où il avait répondu à sa vocation à l’école Sint-Lukas. Une vocation qui se confirme à ce jour par une œuvre brillante, consistante et diversifiée. Après Junker: Blues de Prusse, Bouvaert: Élégie pour un âne et Papa Zoglu, la preuve la plus récente de son talent est Le Tambour de la Moskova, qui baigne dans une superbe aquarelle.

Dutch-speaking readers might know him as Zlatan Magazurski, Flemish civil servants as the inside joker who makes off with our tax money, and comics lovers as the ruthless comic-book industrialist SGF. And the artists collective De Geslepen Potloden have recently come to know Simon Spruyt as their shuttling poseur, free radical and newest recruit. The most chameleonic of all comic strip creators returns to Brussels, where he surrendered to the lure of comic strips whilst studying at Sint-Lukas. A call that delights the comic-strip fan with a sparkling oeuvre that is as consistently high quality as it is stylistically variable. The most recent piece of evidence: his De tamboer van Borodino (The tambour of Borodino), drenched in beautiful watercolour.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

zijn vandaag de grote verhalen? Je kan wel ideeën hebben, maar vaste grond is er nog niet. Terwijl de geschiedenis die verhalen wel kan aanreiken, samen met talloze interpretaties en weerleggingen waarop je kan voortbouwen.” En die je kan ondermijnen. “Daar komt het in mijn werk vaak op neer, ja. Proberen die grote, zingevende verhalen, die ideologieën net te ontkrachten, te relativeren. Te tonen dat ze niet vol te houden zijn, omdat ze zo absurd zijn. Dat is wat de geschiedenis zichtbaar maakt: het zijn maar verhalen. Op zich hebben ze niet veel te maken met de werkelijkheid, en de werkelijkheid zal er altijd wel ergens tussen kruipen en er een gat in slaan. Je hebt altijd van die momenten dat je je in je eigen megalomanie verliest, je door waanideeen laat leiden, in het kader van een greater scheme denkt te functioneren en uit het oog verliest dat je ook maar wat aan het aanmodderen bent. Dat is normaal, denk ik, dat is geen verhaal dat je bewust schrijft, het is iets waar je in opgroeit. En je hebt die verhalen ook nodig om als samenleving te functioneren. Alleen helpt het misschien om het fictieve aspect ervan niet geheel uit het oog te verliezen.”

“Een mens heeft iets nodig om de afgrond te bezweren,” klinkt het van op het randje van de wroeging uit de mond van Vincent Bosse in het in bloedmooi, vloeibaar aquarel gedrenkte De tamboer van Borodino. Een verhaal dat Simon Spruyt wikkelt rond de as van een onooglijk nevenpersonage uit Tolstojs Oorlog en vrede, een in maagdelijk wit schitterende jonge tamboer die zichzelf staande houdt (of wordt gehouden) in de setting van de Russische veldtocht van Napoleon in 1812. Als de idee van onschuld in omstandigheden die te concreet, te vleselijk zijn voor bloedeloze concepten.

Het is niet voor niets dat De tamboer van Borodino leentjebuur speelt bij Jheronimus Bosch, de zestiende-eeuwse meester van de menselijke conditie, en een van diens door Het Peulengaleis ontvreemde ‘vetzakken’ uit De kruisdraging als contrapunt opwerpt. Simon

EN

45

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Culture. Cinéma

Postée sur un promontoire de faux rochers donnant sur un étang argenté, Roxanne Gaucherand éclaire le paysage avec son smartphone, comme on tiendrait une bougie dans la nuit.

46

À LA CHASSE AUX PAPILLONS DE NUIT AVEC ROXANNE GAUCHERAND

A

Après avoir reporté une première fois sa nouvelle édition, le festival du cinéma queer Pink Screens répond au confinement par une belle programmation en ligne. À ne pas manquer : Pyrale, le film de la Franco-Bruxelloise Roxanne Gaucherand. Un moyen-métrage ardent sur fond d’invasion de papillons de nuit. Que nous sommes allée chasser avec elle dans le parc Josaphat à Schaerbeek. — TEXTE ET PHOTOS: SOPHIE SOUKIAS

u-dessus du parc Josaphat à Schaerbeek, une lune presque pleine éclaire la nuit sur le point de tomber.

De gros rats brunâtres ont déjà quitté leur planque pour vaquer à leurs occupations nocturnes sans tellement se soucier de la présence humaine que les premiers beaux jours font s’attarder. « On a tendance à penser que les papillons de nuit se dirigent vers la lumière, mais en réalité les lumières artificielles de la ville les désorientent complètement. Les pyrales sont des insectes qui s’orientent avec la lumière de la lune, qui est un point fixe dans leur vision et qui leur permet d’aller en ligne droite », dit Roxanne Gaucherand en fixant l’astre scintillant. « Les éclairages de la ville perturbent les papillons en les exposant aux prédateurs comme les chauves-souris. » Munie d’une lampe torche, la jeune réalisatrice (30 ans) sortie de l’INSAS a accepté de partir avec nous à la chasse aux papillons de nuit, le sujet ou plutôt l’intrigue de son moyen-métrage Pyrale, récompensé par le Prix du Jury au renommé festival international Visions du Réel 2020 et un des films phares du festival bruxellois Pink Screens de ce mois d’avril 2021. Le récit, une fusion organique très réussie entre documentaire et fiction, prend place en été 2016 dans la Drôme (sud-est de la France) natale de Roxanne Gaucherand. Alors qu’une nuée de pyrales du buis envahit la région, ravageant le paysage sur son passage, Lou, 16

ans, découvre ses sentiments pour son amie Sam. Au-delà du désastre écologique qu’ils annoncent, les milliers d’insectes aux ailes blanches et aux pattes d’araignées, tourbillonnant frénétiquement dans la nuit noire, deviennent alors la métaphore du feu brûlant ayant envahi le cœur et le corps de la jeune fille.

LA BEAUTÉ DES INSECTES « On représente généralement le papillon au stade destiné à sa reproduction sexuelle, après les phases de l’œuf, la chenille ou la chrysalide.

C’est intéressant que ça soit ce stade qui l’emporte », dit Roxanne Gaucherand en scrutant le parc à la recherche de buddleias, ces « arbres à papillons » qui ressemblent à s’y méprendre à des lilas. « C’est une espèce invasive qui attire les papillons. Même dans un chantier avec deux centimètres de terre et le reste de béton, elles vont pousser et proliférer. » « Que ce soient les buddleias ou les pyrales, il y a cette volonté dans mon film de se pencher sur les espèces nuisibles qui arrivent à survivre sur une planète abîmée. Je cherche peut-être aussi à interroger les paradigmes de beauté, de ce qui nous émeut ou pas. Parce que de toute façon, tout est déréglé et il va falloir s’y faire. » Au milieu des nuages de papillons invasifs qu’elle a côtoyés et attirés trois étés durant pour en faire les figurants poétiques de son film, la réalisatrice ne s’est pas laissé déstabiliser, au contraire. « C’est vrai que c’est assez flippant,

parce que les pyrales se posent sur toi, pénètrent tes cheveux. Mais cette expérience m’a appris à connaître les insectes et à les trouver moins repoussants. Un peu comme avec les araignées.»

Dans Pyrale, le règne des insectes semble reprendre ses droits, menaçant de se venger en faisant du royaume des humains un enfer. « Il y a quelque chose de très inquiétant chez les insectes parce que c’est minuscule et que ça évolue dans un univers gigantesque et invisible.

Il y a beaucoup plus d’insectes que d’humains.

C’est à la fois vertigineux et sublime de voir comment des formes de créatures s’organisent pour survivre. » À l’intérieur du parc, perché sur de grands arbres encore dénudés, un autre nuisible gouverne en maître. « J’adore les perruches ! », s’exclame Roxanne Gaucherand. Leur cri strident est entremêlé de chants d’oiseaux mélodieux annonçant le printemps. Avec les beaux jours, les lapins ont fait leur grand retour en même temps que les fleurs des cerisiers du Japon, roses et blanches, qui nous servent de repères dans l’obscurité croissante. Au milieu de ce paysage champêtre en clair-obscur, la ville, pourtant à deux pas, semble si lointaine.

Attirée par un mimosa aux fleurs d’un jaune intense, la réalisatrice pénètre le massif, lampe torche la première. « C’est la base de la chasse aux papillons, c’est de fouiller pour voir s’il y en a dans les plantes qui butinent. Les pyrales n’apparaissent pas avant avril, mais on a des ▼

FR

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Sa majesté des pyrales

47

Pink tips

À LA CHASSE AUX PAPILLONS DE NUIT AVEC ROXANNE GAUCHERAND

LINGUA FRANCA Ce qui aurait été le film d’ouverture du festival Pink Screens en présentiel est signé Isabel Sandoval, réalisatrice philippine. Dans Lingua Franca, elle livre son propre portrait d’artiste transgenre à Brooklyn.

FUTUR DREI

CYRILLE Cyrille est le raccourci du documentaire intitulé Cyrille, agriculteur, 30 ans, 20 vaches, du lait, du beurre, des dettes. Le réalisateur français Rodolphe Marconi livre un portrait touchant et sensible d’un jeune agriculteur gay en Auvergne.

▼

BRUZZ

| R E P O R TA G E

Un récit semi-autographique de l’Allemand Faraz Shariat. L’histoire d’un premier amour intense entre un fils d’immigrés iranien et un migrant ayant quitté l’Iran avec sa sœur pour tout recommencer en Allemagne.

chances de tomber sur d’autres papillons de nuit. J’en ai déjà repéré ce week-end dans les Ardennes. » Totalement immergée dans l’arbuste touffu, Roxanne Gaucherand semble dans son élément.

MADE IN BELGIUM Comme le veut la tradition, le festival Pink Screens est l’occasion de mettre les projecteurs sur les meilleurs courts-métrages belges du genre. Une véritable pépinière de talents émergents.

THIS IS US Place aux courts -métrages internationaux axés sur des personnes trans, fluides et non binaires.

Avec, entre autres, de belles célébrations des corps trans, de la France aux USA en passant par le Royaume-Uni.

48

PINK SCREENS. 8 > 18/4, Sooner, www.pinkscreens.org & www.sooner.be

PETITES ÉCHELLES « Ça n’est pas toujours facile de vivre à Bruxelles, loin de la nature », confie-t-elle. « Bruxelles, ça n’est pas le sud de la France et je pense que je me sentirai toujours un peu étrangère ici. Cela étant dit, ça peut être agréable d’être étranger dans une ville. Ce qui me manque, c’est la nature mais aussi la petite échelle des choses. J’aime les petites échelles d’une ville où on fait partie d’une communauté d’une autre manière. À Bruxelles, on est plus vite dans nos propres milieux qu’avec nos voisins. » Alors qu’elle nous entraîne vers un des points de vue les plus féeriques du fond du parc Josaphat, Roxanne Gaucherand décide d’opter pour les grands moyens : la lampe torche de son smartphone. « C’est un jeu que l’on faisait beaucoup pendant le tournage du film pour attirer les pyrales. » Postée sur un promontoire de faux rochers donnant sur un étang argenté, la

« C’est à la fois vertigineux et sublime de voir comment des formes de créatures s’organisent pour survivre » jeune réalisatrice éclaire le paysage comme on tiendrait une bougie dans la nuit, la masse de ses cheveux bouclés noirs se mêlant poétiquement aux branches désolées des arbres en arrière-plan. « Je ne suis pas certaine qu’on verra des papillons cette nuit », dit Roxanne Gaucherand en rangeant son smartphone. Sur le dos de ce dernier, entre l’appareil et sa protection, son signe astrologique (Gémeaux) a été glissé. « Je m’intéresse à l’astrologie comme toutes les gouines (rires). Dans le film, Lou et Sam en parlent parce que c’est vraiment un langage

Au sein de l’équipe de réalisation, c’est le même état d’esprit qui est de mise. « Je pense vraiment Pyrale comme un travail collectif, c’est un film de propositions entre nous à travers les différentes étapes de production. Je bosse toujours avec des équipes en parité de genre très bienveillantes, donc on n’a pas de gros égos masculins dans notre travail (rires). Ça fait aussi partie de notre démarche. » À 20 heures passées, une nuit épaisse s’est abattue sur le parc Josaphat. Dans l’obscurité, on distingue quelques rares passants à leurs masques chirurgicaux dansant à la lumière de la lune. Un spectacle hanté qui n’est pas sans rappeler le climat apocalyptique dans lequel évoluent les amantes de Pyrale : la menace terrifiante d’un parasite dont la prolifération est hors de contrôle, les sirènes stridentes des ambulances, et l’impuissance. Beaucoup d’impuissance. Difficile alors de ne pas voir dans l’invasion des papillons de nuit un phénomène annonciateur. « Les pyrales sont apparues avec le réchauffement climatique et le boom des échanges commerciaux, le coronavirus a des origines similaires », dit Roxanne Gaucherand. « C’est fou de voir qu’il y a moyen de prévenir des phénomènes majeurs en regardant à d’autres échelles, comme l’échelle des insectes. Ce qui affecte un maillon du règne de la vie, affecte tout le règne de la vie. » Si pour la jeune réalisatrice le grand désastre est une bombe à retardement qu’il est impossible de désamorcer – « on peut seulement se contenter de rattraper certaines choses », la vie vaut tout de même la peine d’être vécue « parce que comme le dit le philosophe Georges Didi-Huberman : il faut chercher la lumière (ce qu’il appelle les lucioles) où elle est. Je pense que même dans la chute, il y a un mouvement et ça vaut la peine de le filmer ». Et puis, il y a l’amour aussi. Si ces deux vertiges ne sont pas intrinsèquement liés. « Il y aura toujours de l’amour.

Même quand le monde est chaotique, les gens continuent de s’aimer. Encore davantage, je pense ? »

Na vorig jaar zijn nieuwe editie te hebben uitgesteld, gaat nu ook het festival voor queer cinema Pink Screens voor een mooi onlineprogramma. Zeker niet te missen: Pyrale van de Frans-Brusselse Roxanne Gaucherand, die aan de haal ging met de Prix du Jury op het Zwitserse festival Visions du Réel in 2020. Het verhaal, een mix van docu en fictie, speelt zich af in de zomer van 2016 in het zuidoosten van Frankrijk. Een zwerm buxusmotten teistert de streek terwijl de zestienjarige Lou ontdekt dat ze gevoelens koestert voor haar vriendin Sam. De apocalyptische sfeer waarin hun verkenning van die gevoelens baadt, is niet zonder gelijkenissen met de situatie waarin we nu leven. “Het is maf om te zien hoe we ingrijpende fenomenen kunnen voorspellen door naar andere grootteordes te kijken, zoals die van de insecten. Wat één schakel beïnvloedt, heeft een effect op de hele ketting van het leven,” zegt de regisseur. Samen met haar openden we de jacht op nachtvlinders in het Schaarbeekse Josaphatpark.

NL

HUNTING FOR MOTHS

PYRALE 8 > 18/4, Sooner, www.pinkscreens.org & www.sooner.be

After having postponed its new edition last year, the festival for queer cinema Pink Screens is now also opting for an interesting online programme.

Make sure not to miss it: Pyrale, by the French-born, Brusselsbased director Roxanne Gaucherand, won the Prix du Jury at the 2020 Visions du Réel festival in Switzerland. The story, a mix of docu and fiction, is set in the summer of 2016 in the southeast of France. A swarm of boxwood moths ravages the region while sixteen-year-old Lou discovers she has feelings for her friend Sam. The apocalyptic atmosphere that embraces both their explorations is not without similarities to the situation we live in today. “It’s crazy to see how we can predict radical phenomena by looking at other orders of magnitude, like those of insects. What affects one link has an effect on the whole chain of life,” says the director.

Together with her, we opened the hunt for moths in Schaarbeek/ Schaerbeek’s Josaphat Park.

EN

Pyrale raconte la naissance d’une histoire d’amour sur fond de désastre écologique.

LA VALSE DES CATACLYSMES Pour Pyrale, il n’était plus question de faire des concessions. Pour ce premier moyen-métrage en dehors de l’école de cinéma, la réalisatrice s’est accordé une liberté totale, et ça se ressent. « Je pense que des mouvements comme le mouvement Queer ont suscité un engouement qui nous encourage à assumer les identités que l’on porte.

J’ai eu la chance de travailler avec Quartett (basés à Paris, NDLR) qui sont des producteurs géniaux et qui veulent des recherches très fortes dans leurs films. Ils ont plein de réalisatrices femmes et queer parce qu’ils ne cherchent pas à entrer dans un moule et ne se mettent aucune barrière. »

DE JACHT OP DE NACHTVLINDER

B R U Z Z | R E P O R TA G E

crypto pour savoir si quelqu’un est lesbienne ou pas. Il y a un compte Instagram qui s’appelle Atrologouine et qui parle bien de ça. Il y a clairement un lien entre les queers et la sorcellerie mais l’astrologie, c’est aussi super pratique pour draguer (rires).»

Autrefois dégradant et insultant, le qualificatif de sorcière est aujourd’hui porteur de vertus écologiques, subversives et d’empuissancement. « Ça n’est pas pour rien que l’on revient à la figure de la sorcière », poursuit la réalisatrice. « Dans nos sociétés, il y a un manque de connexion à la nature. On a besoin de recréer un autre type de lien et de sensualité avec elle. Dans le film, l’écoféminisme est un peu abordé via un rituel que font les filles. Je ne sais pas si je peux moi-même me dire sorcière c ar j’ai un rapport assez ambigu et fort à la technologie. Mais, au fond, l’un n’empêche peut-être pas l’autre ? » « Ce qui est certain, c’est que les sorcières, c’est un pan qui n’est pas dans l’Histoire telle qu’on nous la raconte et on nous la transmet. On se construit à travers les récits. Et on a un sacré paquet d’histoires qui sont racontées par des hommes blancs hétéros », dit Roxanne Gaucherand dont le cinéma agit plus ou moins consciemment pour proposer d’autres scénarios que ceux rabâchés par les normes sociales et genrées. « Je sais qu’étant gamine à la campagne, j’ai beaucoup manqué de représentations et c’est une des raisons qui ont fait que j’ai absolument voulu qu’il y en ait. C’est vraiment un statut à part d’être queer en milieu rural, tu te retrouves queer mais sans ta communauté, si ça n’est avec internet mais ça n’est pas pareil. Je ne l’ai pas vécu longtemps, mais je me souviens ce que c’était d’avoir été la seule lesbienne dans un lycée catholique, avec un type qui vient faire une conférence pour expliquer que tu ne peux pas être heureux quand tu es gay. » L’entrée en école de cinéma n’a pas spécialement aidé Roxanne Gaucherand à se déconstruire. « J’avais un peu ce complexe où j’étais souvent ramenée au fait que je faisais juste des films avec des lesbiennes dedans. Si bien que je me suis forcée pour mon film de fin d’études à mettre des personnages hétérosexuels parce que je pensais que c’était comme ça qu’on faisait un vrai film, un film légitime. »

49

Culture. Pop

NL

Op zijn tweede album bezingt het GentsBrusselse collectief Uma Chine de kracht van verandering.

“De obstakels die mij vroeger tegenhielden, leren me nu evolueren.”

— TOM ZONDERMAN

Zoals Uma Chine een samentrekking is van ‘human’ en ‘machine’, zo is de band een kruispunt van achtergronden, invloeden en identiteiten. Frontvrouw Nele De Gussem speelt of speelde toetsen en gitaar bij onder meer Maya’s Moving Castle, Future Old People Are Wizards, Billie King en BRNS. De half-Egyptische tweelingzussen Sherien en Rana Holail Mohamed vormen met hun andere vier zussen de vocal group Binti.

Toetsenist Gilles VandecaveyePinoy maakt herrie met Peenoise, vernieuwt jazz met Steiger en zit ook bij PJDS en Future Old People Are Wizards. Simon Raman drumt bij Ivy Falls en Steiger. En Nils Vermeulen speelt in tig bands

(contra)bas. Rana Holail Mohamed en Gilles Vandecaveye-Pinoy wonen in Brussel, de rest van de band huist in Gent.

De sound die uit deze kruising opwelt, heeft zich op Changes, de tweede plaat van Uma Chine, gekristalliseerd in een dromerig niemandsland van etherische synths en ijle harmonieën, ergens halverwege tussen Beach House en Angelo ‘Twin Peaks’ Badalamenti. “Tja, als je zo’n Roland Juno-60 gebruikt, zit je snel bij die zweverige, analoge sound van pakweg Stranger things,” knikt Nele De Gussem vanachter haar laptop terwijl Rana Holail Mohamed even later ook inlogt.

“Maar ik ben niet zo bezig met muzikale invloeden. Beach House heb ik bijvoorbeeld pas leren kennen toen mensen ons daarmee vergeleken nadat onze nieuwe single ‘Hold’ uitkwam.”

WITTE PAARDEN ‘Hold’ is een nummer over dingen kunnen vasthouden, zonder dat ze stukgaan. Zoals de vlinder die in de videoclip rondfladdert. De vlinder staat natuurlijk ook voor verpoppen en veranderen, en dan

© GRÉGOIRE VERBEKE

‘Wij zijn altijd gul met de saus’

zitten we bij het thema van de plaat. “Long ago these changes frightened me,” klinkt het in de titeltrack. “Vroeger waren er altijd obstakels die mij tegenhielden,” legt De Gussem uit. “Nu zie ik dat soort beangstigende dingen als stadia waar je door moet om te evolueren.”

Veel van de liedjes op Changes gaan over het magischer maken van de realiteit. “Ik heb vorig jaar veel aandacht besteed aan het onderbewuste, en hoe bijvoorbeeld ook dromen ons dagelijkse leven beïnvloeden. Ik heb een tijd last gehad van slapeloosheid, en tegelijk had ik heel heftige

Select.

A new perspective

FR/ Pour sa première expo à Bruxelles, l’artiste française Laure Prouvost, lauréate du Turner Prize en 2013 et représentante de la France à la Biennale de Venise en 2019, s’abandonne aux forces de renouveau de la nature. Son œuvre multifacettes navigue entre fiction onirique et récit personnel. Dans un environnement ponctué de plantes grimpantes et de nids d’oiseaux, on verra une tapisserie, des peintures, un chandelier vénitien, des reliques en résine et une installation sonore. (GB)

NL/ Werkplaats Walter

EN/ Do we really want more online film screenings

8/4 > 29/5, Nathalie Obadia, www.nathalieobadia.com 50

blijft op muzikaal gebied een van de go to-spots tijdens corona. Deze week stelt het Brussels Vocal Project er Modern tales voor, een album waarvoor Elsa Grégoire, Anu Junnonen en François Vaiana samen met de Amerikaanse drummer John Hollenbeck volksverhalen een nieuwe, moderne invulling geven. Tijdens de livestream krijgt het trio versterking van de vocalisten Sarah Klenes en Gabriel Hahn en de drummer Moritz Baumgärtner. Maria Vaiana verzorgde de dramaturgie. (TZ) 9/4, 20.00, www.werkplaatswalter.be

© STEFANIE MARCUS

Stemmenpracht

© PHOTONEWS

Retour à la nature

during this seemingly endless pandemic? Yes we do!

Certainly now that a cold front is covering the budding Brussels spring in a gloomy grey blanket. So we welcome the sun-drenched film Sublet, the first English-spoken film by the Israeli director Eytan Fox. It tells the story of a New York-based journalist travelling to Israel to write an article and to recover from a personal tragedy. The bond he develops with a young Israeli gives him a new perspective on life. Isn’t that what we all need?

(GVDH) 9 > 11/4, www.bozar.be

Nele De Gussem geflankeerd door Rana (links) en Sherien Holail Mohamed: “De Rock Rally voelde aan als een examen.”

tig, magisch, het flatgebouw staat voor de werkelijkheid.”

Sprookjes, literatuur... Het geschreven woord inspireert De Gussem nog meer dan muziek. “Ik ben een veellezer. Nu ben ik bezig in Een klein leven van Hanya Yanagihara, maar ik heb bijvoorbeeld ook alle boeken van Gabriel García Márquez verslonden. Mijn favoriete boek is Over de liefde en andere duivels, waarin donkere tovenarij het gewone leven binnensluipt.”

Terwijl de vorige plaat nog wat

“Ik haal veel symboliek uit dromen” NELE DE GUSSEM

dromen. Ik sta redelijk sceptisch tegenover alles wat zweverig is, maar ik zag daar veel symboliek in waaruit ik besluiten kon trekken.”

De hoes van Changes zet dat magisch realisme voort: een vrouw waarvan je schouders en hoofd niet ziet in een kleurrijk, weelderig gewaad, zittend op een wit paard.

“Dat ben ik,” lacht De Gussem.

“Eigenlijk wilden we met de drie vrouwen op drie witte paarden zitten voor een supermarkt, en de mannen daar dan naast. Maar zoveel volk op één foto was te moeilijk. Nu is het één wit paard voor een flatgebouw geworden.

Witte paarden zijn sprookjesach-

alle kanten uitging qua thematiek en sound, vormt alles nu meer één geheel. Een dromerig geheel, met dank aan de ijle synths, maar ook aan de sirene-achtige samenzang van Sherien en Rana Holail Mohamed. “Wij zijn altijd gul met de saus,” lacht De Gussem. “We werken graag met van die

UMA CHINE: CHANGES Album op 9/4, concertfilm op 17/4

Retour vers les 90’s

The gate to eternity

that the club scene will not have to be consigned to the museum forever. (TZ)

FR/ Cette année, le festival Bruxelles Babel se décline en une exposition audiovisuelle qui invite 150 jeunes bruxellois à explorer les années nonante pour mieux décoder notre présent. À travers de multiples capsules vidéo, le parcours revient sur des moments forts de cette décennie. Que ce soit la libération de Nelson Mandela, le génocide des Tutsis au Rwanda, la Marche blanche ou la consécration du rap et du hip-hop, différents phénomènes sociaux, culturels et artistiques sont revisités avec lucidité, et optimisme par le prisme du théâtre, de la musique, de la danse ou des arts plastiques. (GB)

9 > 18/4, Fuse, www.fuse.be

7 > 10/4, Centre Tour à Plomb, www.bruxellesbabel.be

© SASKIA VNADERSTICHELE

EN/ Whilst the dance floors remain unused, the

Brussels techno temple Fuse is opening as a... museum. The nightclub has dug up the archives for the exhibition “Echoing Through Eternity”. You can amuse yourself with tall tales from 27 years of nightlife, discover the artwork through the years or find out the various shapes of the building over the past century – this place used to be one of the many neighbourhood cinemas in Brussels. Those who would like to taste the shaking basses and crackling stroboscope of the past can comfort themselves with the installation 3 Minutes of a Club Experience. For the first time, even the DJ’s backstage and turntable are accessible to the public. Let’s hope

langgerekte reverb. De stemmen van Sherien en Rana zijn nu ook beter uitgebalanceerd.” De Gussem schreef nummers speciaal met dat ‘stereo-effect’ voor ogen: op het podium staan de identieke tweelingzussen naast haar gepositioneerd. “Als we achteraf naar opnames kijken, zien we dat we vaak alles gelijk doen,” lacht Rana Holail Mohamed. “Dat doen we onbewust, wij voelen elkaar ook gewoon perfect aan.”

‘Changes’ was de laatste song die David Bowie speelde voor hij stopte met toeren. De laatste song die Uma Chine op een podium bracht voor corona de levensader van de livesector doorsneed, weten Nele De Gussem en Rana Holail Mohamed zelfs niet meer. “De laatste keer dat we hebben opgetreden, was in de finale van de Rock Rally, afgelopen najaar,” vertelt Rana Holail Mohamed. “En dat was dan nog zonder publiek.”

“Een wedstrijd is sowieso een beetje absurd, maar deze keer voelde het als een examen,” vult De Gussem aan. “Er was geen concertgevoel, we kregen zelfs geen pintje.” (Lacht) “Wat zou ik graag opnieuw de energie van het publiek voelen,” droomt Rana Holail Mohamed weg. “Ik kijk er énorm hard naar uit om onze nieuwe songs te delen.”

51

Culture. Eat & Drink

Horeca visionary Frédéric Nicolay’s latest offering functions as a cafe-chipshop-­laundro­ mat.

The Cocq is crowing EN

Cafe, chip-shop, and laundromat… Le Cocq can do everything. A bruised and battered Frédéric Nicolay makes a triumphant return with a delightful Swiss eatery.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE

LE COCQ place Fernand Cocqplein 12, Elsene/Ixelles, Instagram: @lecocq_bruxelles, 7/7, 7.30 > 21.30

Customers of the brand new Le Cocq place and collect their orders through a sash window.

The sliding mechanism resembles a guillotine – an apt metaphor at a time when a blade hangs over hotels, cafes, and restaurants. Frédéric Nicolay, who represents the sector better than anyone in Brussels, knows a thing or two about that. Kumiko, Robinet, and Potemkine, which shows no signs of rising from its

ashes: the venue creator has been hit hard by the pandemic.

Because we are loyal customers of his, we can confirm that Nicolay is a new man, more mindful of what is happening around him.

That new attitude shines through in Le Cocq. The place exudes a desire to please coupled with an evident fear of failure. Rather than presenting a radical concept, as he did before, the visionary has taken

care to ensure that he plays all his trump cards. That much is clear if you take a moment to appreciate the decor, which, due to the pandemic, can unfortunately only be viewed from the exterior. An oldfashioned pewter counter from the Nectoux studios, extravagant light fittings, a ceramic wood-burning stove that appears to be an antique, a gilded ceiling, tables with a chess board pattern burned into them, cladding made of reclaimed pyramid-shaped wooden tiles from Jester…

Bursting with architectural references, this place already has the makings of a classic.

The same is true of the cafe-chip-shop-laundromat formula itself (though the latter is not yet physically

connected to the rest of the building), which perhaps arose from a desire to be more in touch with people’s lives. The menu is equally appealing. Nothing has been left to chance: burgers (€9 to €10), croquettes (€4.50 to €7.50), chicken wings (€5.50), and pistolets (€5.50) made with bread from the Renard Bakery. The fries (€3), in particular, are excellent, handmade from A to Z. They also have natural wines and cured meats supplied by Tortue, speciality coffees from Café Capitale (€1 to €3.50), and outstanding plant-based cakes from Cokoa (€4 a portion). Such a selection could only be put together by a keen observer of the Brussels food scene.

HIGH FIVE

52

FINE BAKERY

YOKA TOMO

MINE MADEH

STREETFOOD BOX

MÀLOMA

Hartig, fijngevoelig en krokant.

Tartes salées fines et croquantes.

Crisp and delicious savoury tarts.

(Instagram: @finebakery.bxl)

Een bento onder vrienden.

Petits bentos entre amis.

A little bento with friends.

(Facebook: yokatomo.bxl)

Syrische keuken die je warm houdt.

La chaleur de la cuisine syrienne.

Syrian cuisine to keep you warm.

Tussen fastfood en gastronomie.

Entre fast-food et gastronomie.

Between fastfood and gastronomy. (info@boxstreetfood.com)

Takeaway met toeters en bellen.

Le take-away le plus élaboré.

Sophisticated take-away. (comptoir-maloma.squarespace.com)

Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

COLOFON ABONNEMENTEN COLOFON ABONNEMENTEN

Nick Trachet Nick Trachet

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 COLOFON Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Nick Trachet BRUZZ Gratis in Brussels Hoofdstedelijk BRUZZ

Gratis02-650.10.65 in Brussels Hoofdstedelijk Flageyplein 18,Gewest.

1050 Brussel, BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gewest.

Harde kip Pistolets Harde kip Pistolets Yoghurt

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

Harde kip Pistolets

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde Ik liet de stukken rustig bakken in ruime olie NickTrachet Trachet ik even om de maten te kunnen nemen.

Het voor nader onderzoek.

Ik kwam terug met een Nick en ik voegde er behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding moet je er al een hele hoop tegelijk slachten!

Brusselaardie diededestad stad forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde gram, bolrond met diameter van Brusselaar komst van de Turkse gastarbeiders isolie er ook Ikwoog liet de45 stukken rustig bakken ineen ruime toe, wat pepertjes en look.

Na anderhalf uur was Nick Trachet ikiktwaalf even om debehoorlijk maten tede kunnen nemen. ding en dewereld wereld culinair Nick Trachet ende voegde er wat gehakte ajuinHet aan en de culinair centimeter, hoogte bedroeg zeven Nick Trachet smakelijke yoghurt in ons land ingevoerd.

Koop kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, Brusselaar die stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van Brusselaar die dedestad ontdekt toe, wat pepertjes en look.

Na anderhalf uur was ontdekt Brusselaar die de stad eens een emmertje van Süzme yo ğurt.

“En centimeter.

Zo’n raspistolet is met een ergvooral dan eten we wat later.

In de tropen zijn maaltijden en dede wereld culinair voor nader onderzoek.

Ik kwam terug en de wereld culinair twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven detrouwens kip nog steeds oneetbaar taai!

Maakt niet uit, moet je er al een hele hoop tegelijk slachten! en wereld culinair geen suiker toevoegen,” zoals de winkelier mij krokante, dunne korstkrijgt omhuld eenmet een ergmaar relatief, iedereen een rond bord ontdekt ontdekt forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde centimeter.

Zo’n raspistolet is met een erg dan eten we wat later.

In de tropen zijn maaltijden Ik liet de stukken rustig in ruime ontdekt met opgeheven vinger vermaande.

Die yoghurt wanneer hij of zij thuiskomt, het etenbakken mag dan al is olie vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van NickTrachet Trachettrouwens ikikdunne even om debehoorlijk maten tewat kunnen nemen.

Het ding krokante, maar korst omhuld rond een erg relatief, iedereen krijgt een bord Nick en voegde er gehakte ajuin niet ontvet, integendeel, ervoor is room aan toege- of aan zijn, er iswoog altijd genoeg iedereen. nieuwlichterij alspepertjes sesamzaadjes, slaapbollen Brusselaardie diedewanneer delauw stad gram, bolrond met een van Brusselaar stad hij of zij thuiskomt, het eten mag dan al diameter toe, wat 45 en look.

Na anderhalf uur was vederlicht wit broodkruim.

Geen spoor van voegd!

Metwat de mode van de fermentatie die nu Ik deed water bij om het stoven rustig Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt culinair ende dewereld wereld culinair en twaalf centimeter, de hoogte zeven kipsesamzaadjes, nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, lauw zijn, er iserde altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als slaapbollen of broodje aan het razen is, zijn erZo’n ook elders waarschijnlijk ontdekt verder laten lopen.

Nu had ik al met ajuin het zeker zijn opgevallen: opgeleden de vitrine hangt ontdekt zote groot dat jepuur er niet onmiddellijk kunt kleiner teualworden.

Niet lang kwam het centimeter. raspistolet isin met een erg dan eten we wat later.

In kip derustig tropen zijn maaltijden Ikisdeed er wat water bij om het stoven Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: gladde korst.

Het broodje Is het ook Alles inwandelt, de voeding lijkt interessante yoghurts op de markt te vinden.

Als het al niet warmer wordt, deze dagen, dan (het écht naar kip in deal keuken), maar ikeen had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. krokante, maar dunne korst omhuld trouwens erg relatief, iedereen krijgt bord een verder tegroot laten lopen. had ik kip met ajuin daarvoor is het te hoog.

Je het inrond het zeker alworden. zijn opgevallen: de vitrine hangt nieuws dat kleinere potten opkwam de markt isbijten, zorook dat je erNu niet onmiddellijk inmoet kunt kleiner teNutella Niet langop geleden het Cacık: velen kennen dit recept alshet de goedkoop kunnen toch al doen alsof.gezicht Een ontbijt met wanneer zij thuiskomt, eten mag dan al vederlicht wit broodkruim. spoor van het nog graag wat Afrikaanser. jullie Meestal staat er het lachende van (het rook écht naar kip inhijte deof keuken), maar ikGeen had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. twee breken of lichtelijk pletten.

Om het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs alspotten de vroegere bijten, daarvoor is het hoog.

JeKennen moet het in nieuws Nutella kleinere op deeen markt afgekeken tzatziki uit de Griekse restaurants.

Hak of yoghurt,staat bijvoorbeeld?

Altijd een goed begin. lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen het nog graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal er het lachende gezicht van een agussi?

Agussi – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. twee breken of lichtelijk Om te breken brengt.

Voor dezelfde als de vroegere kent een pistolet eenpletten. snede in dehet bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja, deprijs hazelnoten zijn duurder Ik deed erkleine wat bij om Wie langs de Afrikaanse winkels wandelt, moet een in dobbelsteentjes.

Nietrustig Ik grijp hetdiepvrieskip. emmertje dubbelvette yoghurt van zonnebloempitten: puur gladde korst.

Het broodje Isop, het u ook opgevallen?

Alles de voeding lijkt agussi?

Agussi – ook bekend alsinwater egusi, agushi of stoven Afrikaanse mama kleurrijke hoofddoek. egushi –komkommer wordt voornamelijk gebruikt inhet Het gaat over Maar niet deinnu kent een pistolet een snede de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijnom duurder Technisch is dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer!

En de mensen houden niet verder tegroot laten lopen.

Nu had iklaat al kip met het zeker alIk zijn opgevallen: op de vitrine hangt schillen!

Bestrooi met zout, meng en bij de Turk om de hoek. schep er een kommetje is zo dat je er niet onmiddellijk inajuin kunt kleiner te worden.

Niet lang geleden kwam het egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu West-Afrika.

Het zijn de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen Technisch is dat om het zwellen het deeg in geworden meneer!

En de mensen houden niet de hete oven op tedaarvoor vangen.

Maar een leraar van mee prijsverhoging, duswel doen ze het via volume(het rook écht naar kip in meloende keuken), maar ik had vaker dan niet een reclame voor en pluvera. bijten, is het te hoog.

Je moet het nieuws dat Nutella kleinere potten op de markt uitdruppen in een zeef onder een gewichtje, een vol.

Dan sprenkel ik er een snuif zout over West-Afrika.

Het zijn de zaden van een overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen degeschiedenis hete op te vangen.

Maar een leraar soort, ofoven vanhet vele pompoensoorten, gepeld en julliedatin vanoud prijsverhoging, dus doen ze het via die te zijn volgens de normen van de volumeop rust vertelde mij lang geleden verkleining. nog graag wat Afrikaanser.

Kennen Meestal staat er het lachende gezicht van een twee breken of lichtelijk pletten.

Om het te breken brengt.

Voor dezelfde prijs als de vroegere soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de bordje Het metop daarop een potwat confituur, bijvoorik roer watZulke om. Vervolgens versgemalen zwarte geschiedenis rustAgussi vertelde mij lang geleden dat verkleining. gemalen. resultaat lijkt op amandelpoeeierindustrie. dieren gaan uiteraard niet agussi?

– ook bekend alsinegusi, agushi Afrikaanse mama op, kleurrijke die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de of Laatst kwam mijn huisgenote terug demoethoofddoek. kent een pistolet een snede de bovenkant. grotere, uiteraard!

Ja,met devan hazelnoten zijn duurder gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet peper en een sprenkel goede olijfolie.

Meer beeld.

Laat een kwartuurtje uitdruppen.

Spoel die de snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; Laatst kwam huisgenote terug van der.

Je nu vindt vandaag agussi in vrijwelgebruikt elkede in verloren, maar zijn mijn ook niet meer gepast voorde egushi – wordt voornamelijk Het gaat over diepvrieskip.

Maarhouden niet om Technisch is dat om het van… het deeg in geworden meneer!

En de mensen niet genitaliën van de godin Ceres.

Se non èverder vero dagelijkse naar voedsel met de der.

Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maarMaar zijn ook niet meer gepast voor datmoderne nietzoektocht zijn. een fijngewreven ansjovis, daarna het overtollige zout weg enèzwellen laat genitaliën van de godin Ceres.

Se non vero … een meloendagelijkse zoektocht naar voedsel met demet Afrikaanse winkel. ‘onze’ smaak die liever kip heeft de West-Afrika.

Het zijn de zaden van overal dominerende ‘plofkip’.

Het zijn legkippen de hete oven op te vangen.

Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeAfrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de Pistolets zijn per defi nitie wit.

Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje dat meer enkele olijven en gerookte zijn natuurlijk uitdruppen, zonder gewicht. nu yoghurt.

Is Pistolets zijn per nitie wit.Neem Ze staan ‘vogels-zonder-kop’.

Ik kreeg een pakje meer soort, of defi van vele‘soep’. pompoensoorten, gepeld en die teDus oud zijnpaprika volgens de dat normen Van agussi maakt men Eigenlijk dikke textuur vanvan tandpasta. gaan deze vogels naarvan de Van geschiedenis op rust vertelde mij langzijn. geleden dat verkleining. agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar symbool voor de godin en moeten dus puur leektextuur alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin ook alsof welkom.

Het is een ontbijt dat je wakker het slappe yoghurt, doe die danlijkt ook inop een zeef, symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek het broodbeleg moest bevatten.

Daarin gemalen.

Het resultaat wat amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet saus. bindt erg mooi en geeft eenverzinnebeeldt; romig AziëAzië en Afrika.

Men isLaatst verzot op. Bij Bijons onsterug die snee de vruchtbaarheid de kwam mijn huisgenote vanAgussi deAgussi saus. bindt erg mooi en geeft een romig en Afrika.

Men isererginder ginder verzot op.

Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zat zat wat dusdus moet doorgaan voor koploos maakt. bekleed met een (schone) zakdoek.

Het werkt nog Volkorenpistolets een ontheiliging!

Pistolets moet doorgaan voor koploos der.enkele Jezijn vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer voor resultaat.

Laat scheppen rustig meestoven waswas kipwat vroeger iets voor en tot gepast genitaliën van de godin Ceres.

Se non è vero … dagelijkse zoektocht naar voedsel metresultaat. de Laat enkele scheppen rustig meestoven kip vroeger iets voorzonzonenfeestdagen, feestdagen, tot Afrikaanse winkel. worden het fijnste meel gebakken, ‘onze’ moderne smaakvoor die liever kip heeftworden met de uituit pluimgedierte.

Het leken wel porties Yoghurt is naar Europa met de oude efficiënter wanneer je de zakdoek dichtknoopt en de het fijnste meel gebakken, similasimila bij de bij pluimgedierte.

Het leken welgekomen porties voor Pistolets zijn nitiekunnen wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg een pakje dat meer met dede kipkip en en roer regelmatig om.per Hier kunnen fenomenale ontwikkeling debrave braveIkkip met roer regelmatig om.defi Hier eeneen fenomenale ontwikkeling de kip Van agussi maakt men ‘soep’.

Eigenlijk dikke textuur van tandpasta.

Dus gaan deze vogels naar Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepsteppevolkeren, nomadische herders.

De Turken, ophangt.

Wanneer je de gewenste dikte hebt, doe Romeinen.

Dat gaf in het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, maar chocoladereepsymbool voor godin en okra’s, moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten.

Daarin nunu ook nog groene groenten bij,de zoals okra’s, degradeerde goedkoopste proteïne op de ook nog groene groenten bij, zoals degradeerde tottot dede goedkoopste proteïne op de verzot saus. bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is erwij ginder op.

Bij ons Semmel, nog steeds deook naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop! zeg maar.

Ons woord yoghurt halen uit de koploos jezeker de yoghurt inAgussi een kom, samen met de komSemmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun.

Kolibries zonder kop!

Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!

Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor maar bijvoorbeeld spinazie.

Een markt.

Hetzelfde in Afrika.

Met vreugde bezingen maartot zeker bijvoorbeeld ook spinazie.

Een markt. Hetzelfde inwas Afrika.

Met vreugde bezingen resultaat.

Laat enkele scheppen rustig meestoven kipdevroeger iets zonfeestdagen, inin het zuiden van dat land.

In het museum van forse Er was een tijd dat portie vanvoor de werkman Turkse taal, hun woord isuit yoğonze kommer.

Pers er een teen look over, enkele urt, en als ik en niet het zuiden van dat land.

In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte.

Het leken wel porties voor tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die contreien per tomaatjezag zorgt ervoor je jeregelmatig kan vergissen met ze daar demoest goedkope kip die uit onze contreiendeper de kip dat enpistolets roer om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling brave kip ikmet verkoolde die dedie uitbargroot zijn.

Dat wastoen toen de ‘terrassiers’ draaien van de pepermolen enin meng erde ook nog verkeerd ben geïnformeerd, wordt die ğmaar niet uitgeRomeinen.

Datpistolets gaf het Duits het woord lilliputters.

Niet vuistdik, chocoladereepdeNapels hete pepers, tot jolijt vangroene iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk Napels zag ik verkoolde uitbargroot moest zijn.

Dat was de ‘terrassiers’ nu ook nog groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de de hete pepers, tot jolijt van iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk sting van tijd de Vesuvius in hetsteeds jaar hebben nog met dedenk schop werkten.

Vandaag doen ze dat gehakte en alle verse kruiden sproken, aan Erdo ğan.

Dus hebben deerg Semmel, nog deook naam voor broodjes verder sudderen.

De 79 agussisaus is deze dun.

Kolibries zonder kop!wel subsidies van de EU. Die handel moet sting vanpijpajuin de Vesuvius in gehakte het jaar hebben nogmet met de schop werkten.

Vandaag doen ze dat onbepaalde maar zeker bijvoorbeeld spinazie.

Een markt. in Afrika.

Met vreugde bezingen onbepaalde tijd verder sudderen.

De 79 agussisaus is met subsidies vanofde EU.Hetzelfde Die handel moet wel erg overleefd. met de Bobcat Kubota en moeten ze na hun erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar in het zuiden van dat land.

In het museum van winstgevend zijn, want de eigenaars van het merk Er was een tijd dat de portie van de werkman die je graag hebt.

Het zout zit al in de komkomFransen al meer gelijk met hun yaourt.

Ik heb tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per overleefd. met de Bobcat of want Kubota en moetenvan ze het na hun erg Het vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, de eigenaars binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren de fitness.

Greppels ismerk een ook wat muskusachtig.

Te eten met devan vingers, staan denaar top vijfhonderd van de Belgische Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn.

Dat wasNederlands toen de ‘terrassiers’ mer.

Goed Laat enkele uren kouddoorbakstaan nooitinbegrepen waarom wij dat in graven het demengen hete pepers, tot jolijt iedereen!

Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk Het binnenste is soms niet helemaal werkuren naar de fi tness.

Greppels graven is een ook wat muskusachtig.

TeVesuvius eten met vingers, staan in deberoep top vijfhonderd van de Belgische kenvooraleer endat de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend geworden. ”Tu sais où esthleertusboven een rijst. fortuinen. sting van tijd de inde het jaar hebben is nog subsidies met de schop werkten.

Vandaag doen ze op te Smakelijk. dienen.

Je magsudderen. dan nog versieren schrijven met zo’n zonevreemde letter verder De 79 agussisaus met van de EU. Die handel moet wel ergbordonbepaalde ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où est lemoeten boven een bord rijst.

Smakelijk. fortuinen. kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de Ik kocht zo’n kip en de winkelier waarschuwoverleefd. met de Bobcat of Kubota en ze na hun erg vullend, paprikapoeder smaakt een klein…beetje bitter, maar zijn,als want merk komijnzaadjes, yucca? sen? Ik voel mijwinstgevend altijd onzeker ik de dateigenaars woord van hetmet kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de Ik kocht zo’n enStrong de winkelier waarschuwbeleg.

Smakelijk. vroegmarkt inkip Rungis mij ooit zuchtend. de mij:neertoetsen.

“Poulet dur!” chicken lees je“C’est Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fitness.

Greppels graven is een ook wat Te eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd van de Belgische Smakelijk. moet beleg. Smakelijk. vroegmarkt Rungis mijrecepten. ooit zuchtend.

“C’est que “Poulet les gens ne mangent plus.”

Een groot deelin de mij: dur!”

Strong chicken lees je”Tu weleens ininEngelstalige Surinamers ken een en de ware pistoletoloog zittend beroep geworden. sais boven bord rijst.

Smakelijk. trekt eerst dat natte Yoghurt is infortuinen. onze ontbijtkeuken geslopen viaoù est le hebben het over “harde kip”, ja van loopt rond in een elfenlijfje, kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar op de queNederland lesde gens ne mangent plus.”

Een groot deelin waarschuwweleens inbevolking Engelstalige recepten.

Surinamers Ik kocht en deenwinkelier de vermageringscultus vanzo’n de kip jaren 1960. dat zijnloopt ze ook.

Als je Rungis de oude recepten beleg. Smakelijk. vroegmarkt in mij ooit onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl vanzuchtend. de lees je“C’est de mij: “Poulet dur!”

Strong chicken Nederland hebben het over “harde kip”, en ja vanmensen, de bevolking rond in een elfenlijfje, Allemaal de schuld van Twiggy. Het spul heeft het van mwamba voor de kolonialen) leest, que les gens ne mangent plus.”

Een groot deelin weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers boekskes.

Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel mensen, dat zijn ze ook.

Als je de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar de stijl van de fortuin van Catalaans-Franse ondernemoet diegemaakt kip uren ende uren sudderen in de Nederland hebben het “harde en ja van bevolking loopt rond in eenkip”, elfenlijfje, voedsel.

Impressions d’une paupiette deover veau. van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij virtuele lichamen hoort virtueel mer Daniel bijgenaamd Danone palmolie.

EenCarasso, moderne kip kan daar niet tegen, mensen, dat zijn zezo ook.

Als je de oude onthaard, gegomd en gekneed naar de recepten stijl van de De zondagse broodjes zijn ook geëvolueerd. moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.

Impressions d’une paupiette de veau.

(1905–2009).

Zijn familie kwam Ottomaans van (moambe voor de leest, die smelt halfmwamba uurtjeBij al totfieen hoopje boekskes. virtuele lichamen hoort virtueel Hoe kleinna dieeen viennoiserieën en jnuit gebak zijnkolonialen) palmolie.

EenDe moderne kipzijn kan daar tegen, De zondagse broodjes ook zoniet geëvolueerd.

Saloniki. man is dus op yoghurt meer dande100 moet die kip uren en uren in miserabele prut. voedsel.

Impressions d’une paupiette dede veau. geworden! De boterkoeken (koffiekoeken sudderen voor die na half uurtje al tot een hoopje Hoesmelt klein die viennoiserieën en fibroodjes jn beest. gebak zijn palmolie.

Een moderne kipvervankan daar tegen, oud geworden!

Maar ikeen kwam dus thuis met zo’n Het De zondagse zijn ook zoniet geëvolueerd.

Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en miserabele prut. die smelt na een half uurtje al totfide een hoopje woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte In België was een ander roemrijk geslacht geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor Hoe klein die viennoiserieën en jn gebak zijn gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge miserabele prut.

Maar ikin kwam dus thuis met zo’n beest.

Het de kip, zodra ze ontdooid was, in handige geworden!

De boterkoeken (koffi ekoeken voor de actief de yoghurt: de familie Vaxelaire.

Zij Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanjaren kon je met die dingen nog een kleine Maarelke ikop kwam duskilo. thuis met zo’n beest.

Het woog overigens niet eens zoveel: 1,2 Ik hakte idealiter moet eter een krijgen Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanrichtten de Bon Marché in Brussel (de genstukken: door petieterige ‘croissants’.

In stuk mijn jonge politieagent ko slaan.

Vandaag passen ze ineerste een woog overigens niet zoveel: hakte met een evenredig deel van vlees, veleens en been.

Het1,2 de kip, zodra ze was, in handige gen door petieterige In kilo. mijn Ik jonge ‘department store’ ofpistolets: ‘groot magazijn’ inomdat ons holle kies.

Enontdooid dan de het nietwas, jaren kon je met die dingen nog eenis‘croissants’. kleine de kip, zodra ze ontdooid in handige vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en jaren kon je met diestuk dingen nog een kleine stukken: idealiter moet elke eter een land).

Later kregen ze filialen, ook ze broodjes datVandaag zeverschillende klein moeten zijn.

Ineen politieagent koheten slaan. passen zekrijgen in idealiter moetwat elke eter een stukzekrijgen been erinstukken: kan je niet peuzelen, politieagent ko slaan.

Vandaag passen in een metzonder een evenredig deel van vlees, vel en been.

Het in het buitenland.

Het was de derde generatie, mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met “Op de vitrine van met een evenredig van vlees, vel en been. Het holle kies. Enals dan de pistolets: hetdeel isVerder niet omdat wereldwijd droevig wordt ervaren. was holle kies.

En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste indie een en in een kip en François Vaxelaire (1921–1990), in kip melkvarkensgehakt ofdat leverworst, versierd met Belgian issmaakdrager de klein voornaamste smaakdrager ze broodjes ze moeten zijn. ook de nekheten erbij, vel hetbroodjes ultieme peuzelstuk en in In het ze heten dat ze klein moeten zijn.

In Afrikaanse winkels zonder beenVandaag erin kanzie je niet peuzelen, wat pickles. ik nog broodjes, maar daar producten begon.

Hun fabriek kwam in Baasrode erin kan je niet peuzelen, wat karkas vond ik dezonder eierstokken terug. mijn betere tijden at ik erbeen maximaal twee, met mijn betere tijden atLang ik er geleden maximaal twee, met wereldwijd droevig wordt ervaren.

Verder was kan ik erals misschien wel vijfals van op? En ikheb ben niet Verder was wereldwijd droevig wordt ervaren. te staan en hun merk luidde ‘Jacky’.

Ik mij hangt vaker wel dan las ik een authentiek Italiaansversierd recept voor varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian varkensgehakt of leverworst, met Belgian ookultieme de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het zo’n grote etereierstokken meer. ookspaghetti de nek erbij, het peuzelstuk en in het laten vertellen dat dat (Jacqueline waarschijnlijk) met van kip,zie maar daarvoor pickles.

Vandaag ikmaar nog broodjes, maar daar pickles.

Vandaag zie ik nog broodjes, daar niet een reclame karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden hoorde ik van een slager die nog karkas vond ik devan eierstokken terug.

Lang geleden de Onlangs naam was een vriendin ‘with benefits’. kan ik er wel vijf van niet op? En ik ben niet kanouderwetse ik er misschien wel vijfmisschien van op?

En ik ben las ik een authentiek Italiaans recept voor pistolets met gekapt verkoopt, “van las ik een het authentiek Italiaans recept Maar kan evengoed zijn echtgenote zijn voor pluvera” zo’n grotemet eter meer.voor van spaghetti eierstokken kip, maar daarvoor zo’ndie grote eter meer. échte, grote”.

Ik heb van mij daarheen gespoed geweest. spaghetti met eierstokken kip, maar daarvoor Onlangs hoorde ik van een slager die nog De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet Onlangs hoorde ikkalkachtige van een slager die nog Het imago van magere is ouderwetse pistolets metyoghurt gekapt verkoopt, “van ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van gaan tanen, het is dan ook droevig eten.

Vandaar die échte, grote”.

Ik heb mij daarheen gespoed 5 2 I 2 8 O K T O B E R 2 0 2 0 De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet die échte, grote”. heb mij daarheen gespoed Deiedereen hele reeksIk nalezen? bruzz.be/trachet dat suiker door ging mengen.

Met de De hele reeks er nalezen? bruzz.be/trachet )

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Rest van België: 25 euro per jaar; Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3393 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josianevan DeVlaams Troyer (abo@bruzz.be), ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 6044 Brusselse Media02-650.10.80 vzw 3393 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Josiane Troyer van Vlaams Brusselse Media Gewest.

BuitenBRUZZ België: 30De euro per(abo@bruzz.be), jaar. vzw 02-650.10.80 Gewest. in Brussels Hoofdstedelijk BRUZZ België: 30 euro per jaar.

Rest van België: 25 Buiten euroGratis per jaar; Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Rest van België: 25 euro per jaar; Gewest.

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 OPLAGE IBAN: BE98 3631 6044 3393 IBAN: BE98 3631 6044 3393 OPLAGE Rest België: 25 euro per jaar; van Vlaams Brusselse Media vzw van OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Vlaams vzw OPLAGE : BE98 62.609 exemplaren.

IBAN: 3631 6044 3393 Buitenvan België: 30 Brusselse euro per jaar.

Josiane DeMedia Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josianeper De jaar.

Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Buiten België: 30 euro ADVERTEREN? Gratis Brussels Hoofdstedelijk vaninVlaams Brusselse Media vzw Gratis in Brussels Hoofdstedelijk OPLAGE MartheGewest.

ADVERTEREN? Paklons, 02-650 10 61 Buiten België: 30 euro per jaar.

Gewest.

OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

Rest van België: 2502-650 euro per Marthe Paklons, 10jaar; 61 sales@bruzz.be OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 OPLAGE sales@bruzz.be ADVERTEREN? IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE exemplaren.

Marthe ADVERTEREN? Paklons, 02-650 1062.609 61 van Vlaams Buiten België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Buiten België: 30 euro per jaar.

ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be sales@bruzz.be OPLAGE ALGEMENE DIRECTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 DISTRIBUTIE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

Dirk De Clippeleir sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE ALGEMENE OPLAGE :DIRECTIE 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Dirk De Clippeleir ALGEMENE DIRECTIE DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Dirk De ALGEMENE Clippeleir Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Kristof sales@bruzz.be Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), DIRECTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 HOOFDREDACTIE Dirk De Clippeleir sales@bruzz.be Mathias Declercq Kristof Pitteurs (algemeen HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE ALGEMENE DIRECTIEhoofdredacteur), Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq Ute Otten, 02-650.10.63, HOOFDREDACTIE Dirk De Clippeleir ute.otten@bruzz.be CULTUUR &DISTRIBUTIE UIT MathiasKristof Declercq Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Gerd Hendrickx ALGEMENE DIRECTIE CULTUUR & UIT Mathias Declercq HOOFDREDACTIE CULTUUR & UIT Dirk DeHendrickx Clippeleir ALGEMENE Gerd Kristof Pitteurs DIRECTIE (algemeen hoofdredacteur), Gerd HendrickxREDACTIE Dirk De Clippeleir CULTUUR &HOOFDREDACTIE UIT Mathias Declercq Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De REDACTIE Gerd Hendrickx REDACTIE Sloover,Kristof Pitteurs (algemeen Kris Hendrickx, Bettinahoofdredacteur), Hubo, Jasmijn HOOFDREDACTIE CULTUUR UITEva Christiaens, Sara De Nathalie Carpentier, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara&De Mathias Declercq Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roanhoofdredacteur), Van Kristof Pitteurs (algemeen REDACTIE GerdHubo, Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Jasmijn Mathias Declercq Eyck, Steven Van Maarten Verdoodt, Tom Nathalie Carpentier, EvaGarsse, Christiaens, Sara De CULTUUR & UIT Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan VanSophie Soukias, Roan Van Post, Kurt Snoekx, Zonderman Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Gerd Hendrickx REDACTIE Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Maarten Verdoodt, Tom CULTUUR UIT Eyck, Steven Van&Garsse, Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eva Christiaens, Zonderman Gerd HendrickxSara De Sloover, Kris Hendrickx, REDACTIE Zonderman MEDEWERKERS Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, TomKurt Snoekx, Sophie Bettina Hubo,Eva Jasmijn Post, Nathalie Carpentier, Sara De Nicolas Alsteen, Gilles Bechet,Christiaens, Michaël Bellon, Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Soukias, Roan Van Eyck,Hubo, Steven Van Garsse, Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Jasmijn MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Sara De Nicolas Alsteen, Gilles Jordens, Bechet, Michaël Bellon, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Bellon, Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël MEDEWERKERS Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Tom Gilles Bechet, Bellon,Verdoodt, Patrick Jordens, TomMaarten Peeters, Niels Ruëll, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert, Michel Verlinden Post, Kurt Michaël Snoekx, Sophie Soukias, RoanNick Van MEDEWERKERS Zonderman PatrickEINDREDACTIE Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom VanVan Bogaert, Michel Verlinden Eyck, Steven Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, EINDREDACTIE Trachet, TomDe Van Bogaert, Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Zonderman MEDEWERKERS Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Karen De Becker, GeertNicolas VanPatrick der Hallen, Sophie EINDREDACTIE Soukias Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Soukias EINDREDACTIE MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Nielsder Ruëll, Nick Sophie KarenJordens, De Becker, Geert Van Hallen, KarenVORMGEVING De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Soukias VORMGEVING Soukias Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Heleen Rodiers, Plaizier Geert Van der Hallen, KarenRuth De Becker, Sophie Heleen Rodiers, Ruth EINDREDACTIE Plaizier Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden VORMGEVING VERTALING Soukias VORMGEVING VERTALING Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Arblaster, Frédérique Beuzon, HeleenJohn Rodiers, Ruth Plaizier EINDREDACTIE John Arblaster, Frédérique Beuzon, Soukias VORMGEVING Martin Laura Jones Geert Van der Hallen, Sophie Karen De Becker, Martin McGarry, LauraMcGarry, Jones VERTALING VERTALING VORMGEVING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Soukias Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Heleen Rodiers, Ruth Plaizier FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry VORMGEVING Bart Dewaele,Bart Kim, Dewaele, Wauter Mannaert, Noémie VERTALING Kim, Wauter Mannaert, Frédérique Beuzon, George Noémie Holmer, Greta Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Marsily, FOTOGRAFIE Steve Marsily, Michiels, Ivan Put, John Frédérique Beuzon, &Arblaster, ILLUSTRATIE Steve Michiels, Ivan Put, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Martin McGarry, Laura Jones VERTALING Bart Dewaele, Kim, Dewaele, Wauter Mannaert, Noémie Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Bart Kim, Wauter Mannaert, Noémie Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Marsily, SteveFOTOGRAFIE Michiels, Ivan Put, ILLUSTRATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve&Michiels, IvanJones, Put, Martin McGarry Holmer-Arblaster, Laura VERANTWOORDELIJKE UITGEVER BartWide Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Saskia Vanderstichele, Vercnocke Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Noémie Kristof Pitteurs Saskia Vanderstichele, WideIvan Vercnocke Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Put, Steve Michiels, Ivan Put, Flageyplein 18,Kristof 1050 Marsily, Elsene.

FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Vanderstichele, WideMannaert, VercnockeNoémie SaskiaSaskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Bart Dewaele, UITGEVER Bruzz is Kristof een uitgave vanVERANTWOORDELIJKE de Vlaams BrusselseKim, Wauter Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Bruzz isVERANTWOORDELIJKE een uitgave van deEco Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Kristof Pitteurs UITGEVER Flageyplein 18, 1050 Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Saskia Vanderstichele, Widevan Vercnocke Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen Eco Print Center (DPG Media) Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Kristof Bruzz is een uitgave van dePitteurs Vlaams Brusselse en wordt gesubsidieerd door(DPG18, Print Center Media) Flageyplein 1050 Elsene.

Flageyplein 18, 1050 Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Bruzz is en eendeuitgave van de Vlaams Brusselse de Vlaamse en Gemeenschap Vlaamse wordt gesubsidieerd door Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Brusselse Pitteurs Print Center (DPG Media) Media vzw, iswordt gedrukt op de persenBrusselse van Eco BRUZZ een uitgave van de Vlaams Gemeenschapscommissie. de gesubsidieerd Vlaamse Gemeenschap de Vlaamse Media vzw, wordt gedrukt open deElsene. persen van Eco Flageyplein 18, 1050 en wordt door Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco PrintCenter Center (DPG Media) Print (DPG Media) Gemeenschapscommissie. de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Print Center (DPG Media) wordt gesubsidieerd door enenwordt gesubsidieerd door Gemeenschapscommissie. vzw, wordt gedrukt op persen van Eco enMedia wordtGemeenschap gesubsidieerd door deVlaamse Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse de en dede Vlaamse Print Center (DPG Media) de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door Gemeenschapscommissie. de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via NIEUWS bruzz.be/meldnieuws MELDMELD NIEUWS MELDvia NIEUWS Persberichten Zelfkunnen nieuws gespot?zijn Tips zijn altijd Zelf nieuws gespot?

Zelf nieuwsTips gespot? altijd Tips zijn altijd redactie@bruzz.be welkom via welkom viawelkom via bruzz.be/meldnieuws bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen viaviaTips zijn altijd Persberichten kunnen via MELD NIEUWS Persberichten kunnen Zelf nieuws gespot?

Zelf nieuws gespot?

Tips zijn altijd redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd VOER UW EVENEMENT INwelkom OP via via welkom welkom via ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR bruzz.be/meldnieuws bruzz.be/meldnieuws ENTER YOUR EVENTPersberichten ON Persberichten BRUZZ.be/meldnieuws kunnen kunnen viavia www.agenda.brussels Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be redactie@bruzz.be VOER UW EVENEMENT VOERVOER UW EVENEMENT IN OP IN IN UW EVENEMENT OPOP redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT ENTER YOUR ON ENTER YOUR EVENT ONEVENT ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels www.agenda.brussels VOER UW EVENEMENT IN OP www.agenda.brussels VOERENCODEZ UW EVENEMENT IN OP VOTRE ÉVÉNEMENT VOER UW EVENEMENT IN OP SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTERVOTRE YOUR EVENT ON ENCODEZ ÉVÉNEMENT SUR WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels ENTER YOUR EVENTON ON WWW.BRUZZ.BE ENTER YOUR EVENT

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Op de vitrine vannitie “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dan Afrikaanse winkels wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame “Pistolets zijn per “Pistolets zijndefi per definitie hangt vaker wel dannitie devoor godin en moeten dus pluvera” Ze staan symbool voor wit.

Zewit. staan symbool voor niet een reclame “Yoghurt isVolkorenpistolets naar Europa puur zijn. de godin moeten devoor godin en moeten dusdus pluvera” gekomen met deenoude zijn een ontheiliging!” puurVolkorenpistolets zijn. Volkorenpistolets puur zijn. steppevolkeren, nomadische zijn een ontheiliging!”

zijn eenDe ontheiliging!” herders.

Turken, zeg maar”

52

I

5 2 5 I2 2 8 O K T O B E R 2 0 2 0

28 OKTOBER 2020

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet De hele reeks nalezen?

BRUZZ.be/trachet 52

52

WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE

WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE

Luxury resale store — Pre-owned kleding en accessoires van Belgische en buitenlandse designers.

Dépot-vente de vêtements et accessoires de créateurs belges et bien d’autres.

Rue Léon Lepage 5 1000 Bruxelles 02 503 69 93 vetue@skynet.be vetuestore vetuefemmes vetuestore.com

DB623068I9

Proeven?

Smaken?

Genieten!

22/04

DB620632H9

08/04

Overijse

DB708780C1

Kom proeven van een job als (Assistent) Afdelingsverantwoordelijke in Overijse.

Op zoek naar passende kandidaten voor je bedrijf?

Wij staan voor je klaar

hallo@regiotalent.be

tel. 051 26 67 89

DB623070I9

L k Lokaal bestuur Wemmel zoekt een DESKUNDIGE ICT & EEN COMMUNICATIEMEDEWERKER Deskundige ICT (voltijds, onbepaalde duur): • Je helpt je collega’s op ICT-vlak uit de nood door hen te adviseren, informeren en te begeleiden • Je onderhoudt servers en netwerken • Je bent op de hoogte van recente ICT-technieken en ICTsystemen.

Deskundige communicatie (voltijds, bepaalde duur, mogelijkheid tot onbepaalde duur): • Je helpt mee aan de interne en externe communicatie.

• Je hebt een vlotte schrijfstijl.

• Je bent sociaal vaardig.

Wij bieden: • Minstens 30 verlofdagen.

• Maaltijdcheques van 8 euro.

• Gratis hospitalisatieverzekering.

Meer weten? Voor meer info over de functies kan je contact opnemen met de personeelsdienst via personeelsdienst@wemmel.be of 02/462.05.43. Neem een kijkje op www.wemmel.be/nl/vacatures.

Solliciteren kan t.e.m. zondag 09/05/2021 Ontmoet een deel van het team:

DB709573C1

DB709568C1

VACATURE

Dworp, Vlaams-Brabant

www.comap.be

Lokaal bestuur Kraainem werft aan! Heb jij zin om samen te werken met enthousiaste, innovatieve en positieve collega's? Hecht je ook belang aan de modernisering van de overheid en wil je graag een bijdrage leveren aan een positieve beeldvorming van Kraainem, een gemeente in volle verandering en vernieuwing?

Vind je ook dat plezier maken op de werkplek erbij hoort? Dan kijken wij uit naar jouw kandidatuur!

Sinds 1947 behoren COMAP en FLAMCO, onder Hydronic Flow Control, tot de meest gerenommeerde merken op het vlak van verwarming, sanitair en koeling. Elke dag is de missie

Om ons ondernemend, commercieel ondersteunend team te versterken, zoeken wij

JUNIOR PROJECT ENGINEER COMMERCIAL SUPPORT oplevering van projecten te garanderen.

• Service-aanvragen en klachten verwerken en opvolgen.

• Meedenken aan het dagelijks verbeteren van werkmethodes.

MEDEWERKERS TECHNISCHE TEAMS

COÖRDINATOR TEAM WEGEN

• Je wordt ingeschakeld als technisch medewerker voor jouw specifieke team waarbij je jouw verantwoordelijkheden niet uit de weg gaat.

• Je zorgt samen met je collega’s voor het correcte gebruik, beheer en onderhoud van de materialen en machines.

• Een diploma hoger middelbaar onderwijs is een must; een technische richting of relevante (werk)ervaring is een pluspunt.

• Je bent in het bezit van een rijbewijs B.

• Je neemt met veel enthousiasme de dagelijkse coördinatie van het technische team wegen voor je rekening.

• Een diploma hoger middelbaar onderwijs is een must; een technische richting of relevante (werk)ervaring is een pluspunt.

• Je bent in het bezit van een rijbewijs B, C is een pluspunt.

TEAM GROEN(3)/ TEAM SPORTHAL(2) STATUTAIR – VOLTIJDS - C1-C3

STATUTAIR – VOLTIJDS - C1-C3

• Statutaire voltijdse aanstelling (38u).

• Bezoldiging volgens salarisschaal C1-C3, voltijds min. brutomaandsalaris = € 1965,88 (0 jaar ervaring), max. brutomaandsalaris = € 3184,58 (27 jaar ervaring), alle relevante ervaring wordt meegerekend.

• Maaltijdcheques van 8 euro, gratis hospitalisatieverzekering (basispremie).

• Fietsvergoeding of terugbetaling abonnement openbaar vervoer voor woonwerkverkeer.

• Flexibel uurrooster, gunstige vakantieregeling (30 vakantiedagen, 14 feestdagen).

• • Tweetalig (Frans en Nederlands), zowel gesproken als geschreven.

Ons aanbod • Contacten met een veelheid aan klanten.

Voor een meer specifieke en uitgebreide beschrijving van de verantwoordelijkheden en de gezochte profielen per team, surf naar www.kraainem.be/nl/vacatures.

Solliciteren kan tot en met 21 april 2021. Overtuig ons met jouw motivatiebrief en CV in het

Herken je jezelf in dit profiel en ben je gemotiveerd om te werken in een dynamisch en innoverend team?

Neem dan contact op met Noémie De Goÿ via ndegoy@comap.be

Nederlands via vacature@kraainem.be. Bezorg ons ook onmiddellijk jouw diploma en recent uittreksel uit het strafregister om zo jouw kandidatuur als volledig te kunnen beschouwen.

Heb je nog vragen alvorens te solliciteren? Neem gerust contact op via 02 719 20 45 of stel jouw vraag via vacature@kraainem.be. Er wordt een wervingsreserve aangelegd voor 2 jaar.

DB710155C1 DB710536D1