BRUZZ - editie 1742

#1742

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

+ BRUZZ CULTURE

TIPS

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

24 | 02 | 2021

A HEART FOR THE ARTS, ALSO DURING THE LOCKDOWN

BRUIDSJURKEN BLIJVEN AAN DE HAAK

WACHTEN OP BETERE TIJDEN SANS-PAPIERS STAAN WEER OP POLITIEKE AGENDA ‘GROTE REGULARISATIE HEEFT WEINIG KANS OP SLAGEN’

BLACK HISTORY MONTH ‘L’AFRIQUE FAIT PARTIE DE MON HISTOIRE’

BRUZZ PRESENTEERT

VANAF 19 JANUARI op BRUZZ tv en op BRUZZ.be

HET LAATSTE JAAR Bilal, Fahed, Nora en Reyhan zijn vier Brusselse laatstejaarsstudenten in het Imelda-Instituut in Molenbeek. BRUZZ volgt ze sinds het begin van dit schooljaar op de voet. Hoe beleven zij het laatste jaar van de middelbare school in volle coronacrisis?

Hoe ziet hun leven eruit, op school en in Brussel?

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito SCHRIJNEND Het gebrek aan daadkracht dat de Brusselse regering tentoonspreidde tijdens de eerste coronagolf is ronduit schrijnend, dat blijkt uit het rapport van de bijzondere coronacommissie van het Brussels parlement.

De roep naar éénheid van commando, heeft nog nooit zo luid geklonken. Zelfs Franstalige politici die in het verleden toch vooral het belang van de lokale baronieën verdedigden, beseffen dat het zo niet verder kan. En net op het moment dat de commissie haar rapport afwerkte, dropte minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) een constitutioneel bommetje tijdens een gastcollege aan de Gentse universiteit.

Volgens de minister is het tijd om na te denken over een nieuwe fase in de staatshervorming. Ze gaf alvast een voorzet: een model met vier evenwaardige deelstaten is bespreekbaar, net als een model van twee volwaardige deelstaten en twee deelgebieden, Brussel en de Oostkantons dus. De Brusselse regering en het Brussels parlement zouden in het voorstel van Verlinden minder bevoegdheden krijgen dan ze vandaag hebben. Dat net dit voorstel gelanceerd wordt op een moment dat de coronacommissie haar rapport voorstelt, is zo’n ironische toevalligheid waar de geschiedenis soms een patent op heeft. Lees ook de bijgedachte op p7 NL

SPREEKTIJD

“Hoe meer je bereikt, hoe beter het is om eigenzinnig te zijn” Red Flame en RSCA-spits Tessa Wullaert laat zich door niemand de les spellen 18 ANALYSE

“Wat de burgers beslissen, kan het parlement niet zomaar negeren” Het dossier rond 5G wordt een testcase voor verregaande burgerparticipatie 8 INTERVIEW

“Samenspelen opent nieuwe universums” De Brusselse saxofonist Toine Thys verkent de wereld met oedspeler Ihab Radwan 44

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7 COVER STORY De huwe-

lijkssector kijkt tegen nog een zwaar jaar aan 22 BRUZZ CULTURE Cabin Fever Adam Wiltzie 30, Flagey Piano Days Denis Kozhukhin 32, Black History Month 34, Live Ateliers Claus 40, Brussels Podcast Festival Mia Melvær 42, Kool Koor 48, Eat & Drink Yoka Tomo 50 ANALYSE Je e experimenteert met vernieuwend regenwaterbeheer 12 REPORTAGE Wie zijn de sans-papiers in de Begijnhofkerk? 14 BIG CITY Wat is het verhaal achter de verstopte gevel van La Bellone? 28 COLUMN Nick Trachet 52

NOG MEER BRUZZ NU VRIJDAG: DE GROTE BRUSSELQUIZ! Je kan je nog inschrijven voor De Grote Brusselquiz tot donderdag 25 februari 12 uur.

In deze huiskamereditie test je je kennis over Brussel, alleen of met je bubbel, vanuit je luie zetel.

Schrijf je snel in: bruzz.be/degrotebrusselquiz

AFFLIGEANT Le manque de capacité d’action dont le gouvernement bruxellois a fait preuve lors de la première vague de covid-19 est tout simplement affligeant, selon le rapport de la commission spéciale Covid du Parlement bruxellois. L’appel à une unité de commandement n’a jamais été aussi fort.

Même les politiques francophones, qui ont surtout défendu les intérêts des baronnies locales dans le passé, se rendent compte que les choses ne peuvent pas continuer ainsi. Et juste au moment où la commission terminait son rapport, la ministre Verlinden (CD&V) a lâché une bombe constitutionnelle lors d’une conférence à l’université de Gand. Selon la ministre de l’Intérieur, il est temps de réfléchir à une nouvelle phase de la réforme de l’État. Elle a déjà formulé une suggestion : un modèle à quatre entités fédérées ou un modèle avec deux entités fédérées et deux sous-entités: Bruxelles et les Cantons de l’Est. Dans la proposition de Verlinden, le gouvernement et le parlement bruxellois auraient moins de pouvoirs qu’aujourd’hui. Le fait que cette proposition soit lancée au moment où la commission Covid présente son rapport ressemble à une de ces coïncidences ironiques dont l’Histoire a le secret.

FR

SHOCKING The lack of decisiveness displayed by the Brussels government during the first corona wave was downright shocking, according to the report by the special corona committee of the Brussels parliament. The call for unity of command has never sounded so loud. Even French-speaking politicians who in the past mainly have defended the interests of the local “baronies”, realise that things cannot go on like this. Just as the Commission was finishing its report, Minister Annelies Verlinden (CD&V) dropped a constitutional bombshell during a guest lecture at Ghent University. According to the Minister of the Interior, it is time to think about a new phase in the reforming of the constitution. She already made her first move: a model with four equal-sized federated states is open to discussion, as is a model of two fully-fledged federated states and two subdivisions: Brussels and the East Cantons. In Verlinden’s proposal, the powers of the Brussels government and parliament would be reduced. The fact that this proposal is being launched at a time when the corona committee is presenting its report is one of those ironic coincidences that often only history can produce.

EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 24 FEBRUARI 2021

I

3

De week

POLITIEVAKBOND ACOD UIT ONGENOEGEN IN BRIEF AAN PHILIPPE CLOSE

Politieagenten rekenen eigen korps af op ‘brutaal optreden’ na betoging

Een tiental eigen politiemensen van de zone Brussel-Hoofdstad-Elsene hee melding gemaakt van wangedrag bij de arrestaties na een verboden betoging in januari. Hun getuigenissen leidden tot een brief van politievakbond ACOD aan Brussels burgemeester Philippe Close (PS). “Wij willen dat de procedures duidelijk zijn en zonder omwegen opgevolgd worden.” — EVA CHRISTIAENS omgeving te verlaten. Wie dat niet deed, werd opgepakt en naar de kazerne van Etterbeek gebracht.

Volgens getuigenissen bij onze redactie hadden sommige arrestanten niets met de betoging te maken of liepen zij toevallig voorbij.

Ook kwamen er getuigenissen over slagen in de cellen.

Zeker elf arrestanten dienden een klacht in bij het Comité P en het parket onderzoekt de feiten. Nu blijkt dat ook eigen politiemedewerkers wangedrag hebben gemeld.

NODELOOS POLITIEGEWELD “Enkele van onze leden waren getuige van gedrag dat volgens hen absoluut niet kan,” zegt Betty Masure

Verzet tegen parkeerverbod De Vereniging van Handelaars van de Bruegelwijk en de Marollen vraagt de Stad Brussel schriftelijk om het parkeerverbod aan de hellingen naar het Justitiepaleis tegen te houden. De handelaars vinden dat deze beslissing nadelig is voor zowel de buurtbewoners van het gerechtsgebouw en de Marollen, als voor de winkeliers uit de omgeving.

4

I

24 FEBRUARI 2021

van politievakbond ACOD. “Het gaat over slecht werkgedrag van meerdere agenten. Wij zullen niet zeggen of het lokale of federale agenten zijn. We kregen een tiental getuigenissen van leden die het zelf hebben zien gebeuren. Onze brief dient om erop te hameren dat alle procedures duidelijk moeten zijn en zonder omwegen opgevolgd moeten worden.”

In de brief is sprake van “nodeloos politiegeweld” tegen minderjarigen en verschillende procedurefouten. Zo kregen niet alle arrestanten een bandje rond de pols met de plaats van hun arrestatie. Er waren te weinig vrouwelijke agenten om de vrouwelijke arrestanten te fouilleren. En ondanks de coronamaatre-

349 De acht Brusselse ministers hebben samen 349 personeelsleden, 67 meer dan in 2019. Ministerpresident Rudi Vervoort (PS) voert de lijst aan met 82 medewerkers. Na Vervoort volgt Nawal Ben Hamou (PS), staatssecretaris voor Huisvesting en Gelijke kansen met 47 medewerkers.

gelen zaten mensen met veel samen in de cel of werden ze pas na de avondklok vrijgelaten.

Burgemeester Close bevestigt dat hij de brief ontvangen heeft en wil verder niet reageren. “Het onderzoek loopt en dat willen we niet bemoeilijken,” zegt zijn woordvoerster Carole Poncin.

Donderdag heeft Close een overleg met de verschillende politiebonden en met de korpschef.

INTERN ONDERZOEK Op veel bijstand van de andere vakbonden moet de ACOD daar voorlopig niet rekenen. De ACOD vertegenwoordigt ongeveer vijfhonderd medewerkers ofwel een kwart van de lokale politiezone. De andere

politiebonden willen niet reageren vooraleer het onderzoek is afgerond. “Als de feiten zwaar doorwegen, zou ik geen brief schrijven naar de burgemeester, maar een klacht indienen bij het gerecht,” zegt Rudy Harnie van het ACV. “Ik kan me niet ontdoen van de indruk dat hier een politiek manoeuvre achter zit,” zegt VSOA-ondervoorzitter Vincent Houssin. “Waarom kom je drie weken later plots met getuigenissen?

Als dingen echt niet door de beugel kunnen, moet je die meteen melden.”

Volgens de ACOD zijn die meldingen wel degelijk gemaakt. “Het duurde even voor onze leden met onze afgevaardigden konden praten. Zij hebben al intern melding gemaakt, maar we

Tuin niet volledig beschermd De aanvraag van de gemeente Vorst om de tuin van de beschermde Villa Dewin in zijn totaliteit op te nemen op de bewaarlijst van beschermd Brussels erfgoed, wordt niet goedgekeurd. Het wijkcomité hoopte daarop om bouwpromotoren voorgoed weg te slaan van de groene site. De groene long behoort toe aan ‘Huis Danckaert’, een art-decovilla gebouwd door Jean-Baptiste Dewin.

© PHOTONEWS

BRUZZ | DE WEEK

Minderjarigen die “brutaal geslagen” zijn in de cellen en urenlange arrestaties tot na de avondklok: in een brief aan Brussels burgemeester Philippe Close (PS), waarvan het bestaan aan onze redactie bevestigd wordt, schrijft de voorzitter van ACOD-Brussel dat er procedurefouten zijn gemaakt bij de betoging tegen klassenjustitie vorige maand. Toen werden 245 mensen opgepakt, onder wie 91 minderjarigen. De brief dateert van 15 februari. De feiten van drie weken daarvoor.

Op zondag 24 januari kwam een honderdtal mensen samen aan de Kunstberg om te betogen.

Die betoging was verboden.

De politie vroeg iedereen na drie kwartier om de

CARTOON Bij de betoging van 24 januari werden 245 mensen opgepakt, onder hen 91 minderjarigen. Nu melden politieagenten zelf wangedrag van de ordehandhavers.

KIJK OP DE WEEK

willen niet dat zij zich alleen voelen. Wij hopen dat er donderdag een grondige reflectie komt,” zegt Masure.

“Wij vragen dat er camera’s geïnstalleerd worden in de kazerne, om zo’n wangedrag in de toekomst te vermijden.”

De federale politie, eigenaar van de kazerne in Etterbeek, bevestigt dat er op dit moment geen camera’s in het gebouw hangen. “Er is een dossier geopend om er te installeren,” zegt woordvoerster Sandra Eyschen. Een eigen intern onderzoek naar de arrestaties op 24 januari voert de federale politie nog niet. “Wij hebben nog geen melding gekregen vanuit de lokale politiezone die ons daartoe aanzet,” klinkt het.

De politiezone BrusselHoofdstad-Elsene verkiest om niet te reageren.

BRUZZ | DE WEEK

© BRUZZ

WAUTER

Brandweer bevrijdt kat

De snuffelronde voor een nieuwe staatshervorming is begonnen: de Brusselaars zullen ook komen piepen BRUSSELS MINISTER GATZ reageert op de uitspraken van minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V) en wil van Brussel een volwaardig gewest maken (op ‘Radio 1’)

De brandweer van Brussel rukt vrijdag uit om een kat te redden die hoog in een boom gekropen is in de Poststraat in Schaarbeek. Omdat de boom op een binnenkoer ligt, kan een gewone brandladder er niet bij.

Een gespecialiseerde eenheid van het RISC-team komt ter plaatse. Het beestje springt zelf in een vangdeken en zet het na een duikvlucht vanop een tiental meter hoogte op een lopen.

44.221 Uit politiecijfers per provincie blijkt dat het Brussels Gewest koploper is in het aantal coronaovertredingen, zowel in absolute cijfers (44.221 pv’s) als in relatieve (36,4 pv’s per 1.000 inwoners). Na Brussel komt Luxemburg als tweede in rij met 20,9 pv’s per 1.000 inwoners, gevolgd door West-Vlaanderen met 20,7 pv’s per 1.000 inwoners.

24 FEBRUARI 2021

I 5

In beeld

ZONNEKLOPPERS NL/ Van een frisse min 8

naar een zonnige 18 graden: Brussel zag er in een week tijd plots helemaal anders uit. De eerste échte zonnestralen van het nieuwe jaar lokten dit weekend zowat elke stadsbewoner naar de parken. Of de nodige afstand altijd kon gerespecteerd worden?

6

I

24 FEBRUARI 2021

LE WEEK-END AU SOLEIL Wanneer zelfs de virologen er geen punt van maken, zullen de baten van een frisse neus wel opwegen tegen de impact op de curve.

En ook de politie trad, twee echte feestjes in het Park van Vorst en het Warandepark niet meegerekend, vooral sensibiliserend op.

FR/De - 8 degrés à 18 degrés en à peine une semaine, et Bruxelles a véritablement changé de visage. Les premières vraies journées ensoleillées de l’année ont attiré les Bruxellois en masse dans les parcs. La distanciation sociale a-t-elle pu être respectée ? Lorsque même les

virologues ne semblent pas perturbés, on se dit que les bénéfices d’un bon bol d’air frais compensent l’impact sur la courbe. Et la police aussi a surtout fait de la sensibilisation, hormis dans le cas de deux « vraies » fêtes organisées dans le parc de Forest et le Parc Royal.

SUN LOVERS EN/ From a chilly -8 to a

sunny 18 degrees: in the course of one week, Brussels looked completely different. The first real sunbeams of the new year lured just about every city dweller to the parks this weekend.

Whether the necessary distance always was respected? If even the

Bijgedachte

SENIOR WRITER STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

Hoe goed is de stad tegen een pandemie bestand?

Is de stad wel robuust genoeg om de virusverspreiding in te dijken? Of is ze juist de motor? En riskeert Brussel geen stadsvlucht en een massale delokalisatie van bedrijven? Het waren vragen die spontaan opdoken, net na de eerste golf van de corona-epidemie. Vandaag lijken die doembeelden toch redelijk ver weg.

Natuurlijk hakt de pandemie er diep in. Brussel heeft meer dan zijn deel gehad. Er waren, zo snel berekend, over de hele periode een twintig procent meer besmettingen in de hoofdstad dan in België in zijn geheel. Ook het aantal doden ligt hier bovengemiddeld hoog. En de stedelijke economie lijdt hard. Heel hard.

Maar de laatste maand zit Brussel met de besmettingscijfers bijna op het Belgische niveau. Wat wil zeggen dat, hoe erg de pandemie ook is voor het stedelijke weefsel, het ook wel mogelijk is om die onder controle te krijgen.

Wie de beelden zag van afgelopen weekend, met volle parken en fietsers alom, zag ook hoe de stad snel zal kunnen heropleven als de pandemie voorbij is. De stad toonde, weliswaar in een vreemde context, haar onstuitbare veerkracht. Maar hoe moet het nu verder? De regering-Vervoort stelde vlak na de eerste golf een internationaal wetenschappelijk comité aan om na te gaan wat de pandemie betekent voor het leven in de stad, en meer bepaald voor het woonbeleid. Dat rapport is net klaar. En dat is meer dan lezenswaard.

De experten kwamen tot de vaststelling dat er vandaag geen evidentie is dat een stad op zich, en de dichtheid van een stad, de motor is van de pandemie. Laat staan dat Covid-19 een gamechanger zal zijn die de stad en de stedelijkheid fundamenteel zal aantasten.

Alles hangt af van het feit of we het virus onder controle krijgen. “Als dat gebeurt, dan kunnen we snel terug naar de normale situatie. Maar als het virus structureel deel zal gaan uitmaken van ons leven, kan dat wel het economisch en maatschappelijk leven fors verstoren,” zo citeert het rapport een studie van de Franse stadssociologen Charmes & Rousseau.

Ervan uitgaande dat we het virus zullen kunnen uitschakelen, is dat alleen maar goed nieuws. De

(tijdelijke) nadelen die Brussel onmiskenbaar heeft in de virusbestrijding – meer interactie, meer internationaal verkeer, meer armoede – wegen niet op tegen de meer universele voordelen.

Wat dan weer niet wil zeggen dat er geen lessen moeten worden getrokken. Covid-19 was voor velen, die klein behuisd zijn en geen tuin hebben, geen pretje. Zeker niet tijdens de lockdown en vandaag met de avondklok van 22 uur.

De al bestaande ongelijkheden tussen arm en rijk zijn versterkt tot uiting gekomen in de woonsituatie. De experten houden een pleidooi voor een soepelere regelgeving, zodat innovatief wonen meer kansen kan krijgen. En ze vinden dat er verder werk moet worden gemaakt van grondige renovatie, zodat de ongezonde woningen definitief uit de stad verdwijnen. Een degelijke huisvesting is immers een grondrecht.

Maar dat zal niet volstaan, aldus de experten.

Ze pleiten ook voor één nieuw groot park, op gewestelijke schaal, zodat de Brusselaar geregeld van natuur en buitenlucht kan genieten. Het moet tegemoetkomen aan die andere doelstelling, dat elke Brusselaar op vijfhonderd meter van zijn woonplek een park moet kunnen vinden dat minstens een hectare groot is.

Vandaag telt Brussel al heel veel groen, maar, het is, zoals bekend, niet gelijkmatig verdeeld. Het zuidoosten van de stad is vandaag veel beter bediend dan het noorden. Een nieuw groot park zou soelaas moeten kunnen brengen. Die aanbeveling sluit als vanzelf aan bij de vijftien-minutenstad. Organiseer de Brusselse wijken zo dat scholen, winkels, parken en wijkgezondheidscentra op ten hoogste een kwartier stappen of fietsen bereikbaar zijn. Het is een wervend beeld, dat de voordelen van de stad in de verf zet, en ons de donkere pandemie snel zal kunnen doen vergeten.

En dan is er nog die andere dreiging, waar de experten ook gewag van maken: de klimaatopwarming. De voordelen voor de stad zijn legio, zolang de stad het klimaatbeleid mee in haar beleid opneemt. Zowel in energiebeleid als in waterbeheer heeft de stad structureel veel voordelen.

Isoleren gaat makkelijker, en de mobiliteit in een stad verloopt efficiënter. En een compacte stad kan de biodiversiteit in de rest van het land bevorderen.

In weerwil van de doembeelden van na de eerste pandemie, heeft de stad dus zeker niet afgedaan. De heropleving komt er, in de nabije toekomst. Maar nu eerst, samen, het virus uitroeien.

“Wie de beelden van afgelopen weekend zag, zag ook hoe de stad snel zal kunnen heropleven als de pandemie voorbij is”

© BELGA

virologists do not want to make a fuzz, the benefits of a breath of fresh air will probably outweigh the impact on the curve.

The police too, apart from two actual parties in the Park van Vorst/ Parc de Forest and the Warandepark/Parc de Bruxelles, mainly acted in a sensitizing way.

24 FEBRUARI 2021

BRUZZ | DE WEEK

De stad heeft niet afgedaan

I 7

EERSTE VORM VAN BURGERPARTICIPATIE IN DE STARTBLOKKEN

Parlement laat burgers mee beslissen over 5G Het parlement gaf vorige week groen licht voor de oprichting van een burgerassemblee die zich zal buigen over de stralingsnormen.

Dat project moet de weg vrijmaken voor de uitrol van 5G in Brussel. Of juist niet. “Wat de burgers beslissen, kan het parlement niet zomaar naast zich neerleggen.” — STEVEN VAN GARSSE

D

B R U Z Z | A N A LY S E

e tijd dringt. Eind dit jaar zal ons land de 5G-licenties veilen. Federaal minister Petra De Sutter (Groen) vraagt intussen dat de gewesten zich voorbereiden op de uitrol van het supersnelle internet. Hoe, dat zegt ze er niet bij. Dat laat ze aan de deelstaten. Ze hoopt wel in 2023 een dekkingsgraad te kunnen bereiken van zeventig procent.

De huidige stralingsnormen in Brussel zijn streng en maken die uitrol van 5G nagenoeg onmogelijk. De Brusselse meerderheid van socialisten, groenen, Open VLD en Défi beslisten om de Brusselaar hierover inspraak te geven.

Verregaande inspraak. 5G is een van de twee thema’s waarover een burgerassemblee zich zal buigen.

Daarvoor krijgen tienduizend Brusselaars binnenkort een brief in de bus waarbij ze uitgenodigd worden om aan een panel deel te nemen. Uit

de inzendingen zullen 45 burgers worden gekozen die eind april, begin mei samen met de leden van de commissie Leefmilieu in het Brussels parlement een week lang zullen debatteren over de invoering van 5G. Dat moet uitmonden in verschillende aanbevelingen.

Het initiatief is niet vrijblijvend, het zet in zekere zin het hele idee van de eeuwenlange parlementaire democratie op zijn kop. Die werkt met een getrapte representatie: parlementsleden worden verkozen om via een meerderheid wetten aan te nemen. Ze doen dat in naam van het volk.

Voor dit experiment zal een burgerassemblee, die via loting tot stand kwam, mee beslissen.

BRUZZ legt in vijf vragen uit hoe dat zal gebeuren. Parlementslid Magali Plovie (Ecolo) is onze gids. Zij is al jaren specialist in wat in meer wetenschappelijk termen de ‘deliberatieve democratie’ wordt genoemd.

Burgers zullen samen met de leden van de commissie Leefmilieu in het Brussels parlement debatteren over de invoering van 5G. © PHOTONEWS

8

I

24 FEBRUARI 2021

Waarom vult het Brussels parlement de parlementaire besluitvorming aan met burgerassemblees?

Het begrip basisdemocratie zit in het DNA van de groene partijen in ons land. Al lang trachten Ecolo en Groen de democratie met een andere blik te bekijken. Door cumul af te schaffen, of het rotatieprincipe toe te passen, zodat verkozenen niet decennialang in het parlement blijven hangen. Democratie, volgens de groene ideologie, mag niet verworden tot een machtsspel waarbij het algemeen belang ondergesneeuwd geraakt.

Dat een meer participatieve democratie al lang op het verlanglijstje staat van Ecolo en Groen hoeft dus niet te verbazen. Maar dat het zo snel na de laatste verkiezingen wordt ingevoerd, mag wel verbazen.

Amper enkele maanden na de inzwering van het Brussels parlement werd het reglement aangepast, zodat burgerassemblees voortaan mogelijk zijn. Die institutionele ingreep, in het hart van het parlement, is, volgens Magali Plovie, een unicum in de wereld.

Plovie: “We hebben hier hard voor gestreden, maar voor de invoering ervan was er weinig weerstand. Dat het parlement veel nieuwe gezichten telt, heeft daar zeker mee te maken.”

“De huidige democratie toont tekortkomingen die we te boven willen komen. Het parlement weerspiegelt niet

1,2 mln

Brusselaars iedereen met domicilie en ouder dan 16 jaar

10.000

Brusselaars

PARLEMENTSVERKIEZINGEN

15

altijd de samenleving, of de bevolking voelt er zich niet door vertegenwoordigd. Het parlement is voor veel mensen een ivoren toren.

Beslissingen worden op de lange baan geschoven, uit vrees voor een electorale afstraffing. Er wordt op korte termijn geredeneerd, terwijl de uitdagingen enorm zijn. Kijk maar naar het klimaat, de razendsnelle evolutie van de maatschappij, et cetera.”

Plovie benadrukt dat de burgerassemblees de representatieve democratie niet zullen vervangen. Ze zijn een aanvulling om de democratie te verrijken. En, geeft ze ook toe, het is een experiment waar lessen uit getrokken zullen kunnen worden. “Wat er nu in stelling wordt gebracht hoeft zeker niet de definitieve vorm te zijn. Het is wel een belangrijke stap naar een andere soort democratie.”

parlementsleden

REPRESENTATIEF geslacht, geografisch, socio-economisch

+

45

burgers

- Informatie - Hoorzittingen - Deliberatie

Aanbevelingen

Brussels parlement

“We willen zo inclusief mogelijk te werk gaan. Dat zijn we aan onszelf verplicht. Ik kom zelf uit de armoedebeweging. Ik weet hoe belangrijk de inbreng is van mensen die in armoede leven” MAGALI PLOVIE Parlementslid voor Ecolo

Hoe gaat het Brussels parlement hiermee aan de slag?

Ondanks de korte tijd waarin het is ingevoerd, gingen de parlementsleden niet over één nacht ijs. Een werkgroep heeft getracht alles zo goed mogelijk voor te bereiden.

Want uit ervaringen in het buitenland blijkt dat burgerdemocratie, zonder begeleiding en voorbereiding, gauw in een chaos kan eindigen.

Het parlement schreef een vademecum om het proces zo goed mogelijk te ontwikkelen, valkuilen te vermijden en op mogelijke problemen te anticiperen. Dat gebeurde in nauwe samenwerking met experten van de verschillende Belgische universiteiten.

Belangrijk daarbij is dat het Brussels parlement het hele proces uit handen geeft.

Een begeleidingscomité en een extern bureau zullen, ver weg van de gekozenen, de deliberaties van begin tot einde begeleiden. Ze hebben daarbij een zekere autonomie, maar moeten dat uiteraard in volledige transparantie doen.

Die hele organisatie komt uiteraard met een kostprijs.

Plovie schat die op grofweg 100.000 euro per burgerassemblee. Het Brussels parlement wil er twee per jaar organiseren. Behalve over 5G gaat een andere burgerassemblee later aan de slag met het onderwerp ‘dakloosheid’.

Hoe zal die burgerassemblee eruitzien?

Tienduizend Brusselaars worden via loting uit het bevolkingsregister gehaald.

Ze krijgen een brief van het parlement met een uitnodiging om zich kandidaat te stellen voor de burgerassemblee. Al wie ouder is dan zestien en een adres heeft in Brussel kan worden uitgenodigd. Ook expats bijvoorbeeld.

Uit de inzendingen worden 45 burgers gekozen, zodat een representatief staal van de Brusselse bevolking wordt samengesteld: voldoende vrouwen en mannen, een evenwichtige socio-economische verdeling, maar ook een geografische spreiding.

Wie een duidelijk belang heeft bij het thema – stel in dit geval: de CEO van Proximus of de voorzitter van Stopstraling. be – wordt uitgesloten voor deze assemblee.

De grote vraag is hoeveel aangeschreven Brusselaars effectief bereid zullen zijn om zich kandidaat te stellen voor het experiment. Plovie geeft toe dat het hele project staat of valt met de interesse uit de bevolking.

Communicatie wordt dus heel belangrijk. “We zullen het bestaan van de burgerassemblees zo goed mogelijk bekendmaken bij de bevolking, via de sociale media, via het middenveld …”

Om lobbying te vermijden, worden de uitgelote burgers door een

zekere graad van anonimiteit beschermd. Maar Plovie maakt zich niet al te veel zorgen over mogelijk misbruik tijdens de deliberatie. “Wie het spel niet correct speelt, maakt het zich binnen dergelijke debatgroepen al snel onmogelijk. Dat blijkt uit ervaringen in het buitenland.”

De burgerassemblee zal samen met vijftien parlementsleden vier tot zes dagen debatteren over het thema. Ze krijgen daarbij alle mogelijke informatie, en kunnen ook beslissen om hoorzittingen te organiseren. De debatten zullen in het weekend plaatsvinden, om iedereen de kans te geven om deel te nemen. Er staat een kleine vrijwilligersvergoeding tegenover.

Wie moeilijk uit zijn woorden komt, geen Frans of Nederlands spreekt, of niet of slecht kan lezen, wordt geholpen door de facilitators. Die zien erop toe dat iedereen gelijkmatig aan het woord komt.

Ook wordt er in vormingen voorzien, om de burgers uit te leggen wat er op het spel staat. “We willen zo inclusief mogelijk te werk gaan,” zegt Plovie. “Dat zijn we aan onszelf verplicht. Ik kom zelf uit de armoedebeweging. Ik weet hoe belangrijk de inbreng is van mensen die in armoede leven. We zullen er alles aan doen om ook hun de kans te geven om te praten.”

▼

LOTING

▼

EERSTE VORM VAN BURGERPARTICIPATIE IN DE STARTBLOKKEN

Met 5G kiest het Brussels parlement meteen voor een heel complex onderwerp. Is dat wel een goed idee?

Plovie is ervan overtuigd dat dat wel zo is. Hoe complexer, hoe beter. “Dat hebben we in buitenland ook gezien. In Ierland bijvoorbeeld. Polariserende onderwerpen als het homohuwelijk of abortus lenen zich goed tot dit soort debatten. We moeten er juist vanuit gaan dat iedereen het onderwerp goed begrijpt.

Anders zitten we weer in de democratie van de ivoren toren.”

Volgens Plovie is het de taak van de assemblee om 5G, de stralingsnormen, de effecten op gezondheid en economie zo goed als mogelijk vanuit wetenschappelijk en technisch oogpunt te bestuderen, er dan over te debatteren om vervolgens een standpunt in te nemen. Dat gebeurt door middel van stemming.

Als bij de stemming blijkt dat de 45 burgers fundamenteel anders

Kan de burgerassemblee ook echt een beslissing nemen?

Neen. Plovie heeft in 2017 een wetsvoorstel ingediend om de burgers ook formeel wetten te kunnen laten stemmen, maar dat is door de Raad van State ongrondwettelijk bevonden.

Is het risico dan niet groot dat de burgerassemblee een praatbarak wordt? Dat nu ook weer niet. De Brusselse regering heeft al te kennen gegeven rekening te zullen houden met de

aanbevelingen van de assemblee. En zes maanden nadat de aanbevelingen zijn goedgekeurd, komt de gemengde assemblee opnieuw samen. Plovie: “Op dat moment zal het parlement rekenschap moeten afleggen aan de burgers. De aanbevelingen kunnen we dus niet zomaar naast ons neerleggen.”

De grote (theoretische) kritiek op de deliberatieve

CHERS CITOYENS, QUE PENSEZ-VOUS DE LA 5G ?

De uitrol van 5G roept ook tegenstand op. © KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

tegen het onderwerp aankijken dan de 15 parlementsleden, dan kunnen de parlementariërs

de beslissing alsnog naast zich neerleggen. “Dat moet dan wel gemotiveerd worden,” zegt Plovie.

democratie is het gebrek aan legitimiteit. Beslissingen worden in handen gegeven van burgers die geen echte link hebben met de samenleving. Ze zijn dan wel via loting tot stand gekomen, maar het risico bestaat dat die samenleving zich niet vertegenwoordigd voelt door diegenen die over iets cruciaals als 5G hebben beslist. Precies wat de groene partijen wilden vermijden.

Volgens Plovie is aan die kritiek nu al verholpen door met een gemengde commissie te werken.

“Het is de bedoeling dat de burgers, samen met gekozenen, over de aanbevelingen beslissen.

Er is dus, als alles goed gaat, geen conflict tussen wat de burgers willen, en wat het parlement beslist.”

“Legitimiteit heeft verder ook een symbolisch belang. Wie zegt dat een beslissing genomen door een burgerassemblee niet even symbolisch kan zijn als beslissing genomen door een parlement? Legitimiteit is iets wat gaandeweg kan groeien.”

“Het parlement weerspiegelt niet altijd de samenleving, of de bevolking voelt er zich niet door vertegenwoordigd” MAGALI PLOVIE Parlementslid voor Ecolo

10

I

24 FEBRUARI 2021

La Belgique s’apprête à introduire la 5G, mais à Bruxelles, les esprits ne semblent pas encore mûrs.

Une partie de la population est opposée à la 5G car elle serait nocive pour la santé.

Mais de l’autre côté, l’intérêt économique est important.

Bruxelles doit-elle assouplir ses normes en matière d’émissions ? Le parlement bruxellois vient de décider d’organiser un débat entre 45 citoyens tirés au sort et 15 députés. En mai, ils formuleront des recommandations que le parlement et le gouvernement devront prendre en compte. Le parlement bruxellois fait tout pour anticiper les problèmes. Mais cela reste une expérience, de laquelle nous pourrons tirer des leçons. Pour la députée Magali Plovie (Ecolo), c’est quoi qu’il en soit une étape importante vers une nouvelle forme de démocratie.

FR

Het hele proces is vanaf eind deze maand te volgen op democratie.brussels

PARLIAMENT LETS CITIZENS TAKE PART IN DECISION ON 5G Belgium is getting ready to introduce 5G, but in Brussels the thinking is not yet quite ripe. There is much resistance from part of the population for fear that 5G could be harmful to their health. At the same time, the economic interests are great.

The question is whether Brussels should relax the radiation standards or not. The Brussels Parliament has just decided to let 45 citizens and 15 members of parliament debate the issue. They will come up with recommendations in May which the parliament and the government cannot simply ignore. The Brussels Parliament has already done everything possible to anticipate potential problems. It remains an experiment, from which lessons can be drawn, but for MP Magali Plovie (Ecolo) it is in any event an important step towards a new different form of democracy.

EN

Damaged by fire, uplifted by your support

belgisch

design

belge

PERMANENT EXHIBITION

bozar.be/togetherbozar

Klarafestival ©Maxim Verbueken

DONATE NOW #TogetherBOZAR

PLACE DE BELGIQUE 1 BELGIËPLEIN, 1020 BRUSSELS DESIGNMUSEUM.BRUSSELS

HOE JETTE DOOR WATEROVERLAST EXPERIMENTEERT MET VERNIEUWEND REGENWATERBEHEER

‘Regentuinen en grachten zijn goedkoper dan rioleringen’ Een reusachtig stormbekken zou de wateroverlast in Je e kunnen beperken, maar de aanleg dreigt lang hinder te veroorzaken. Daarom ging schepen Bernard Van Nuffel (Ecolo) op zoek naar alternatieve vormen van regenwaterbeheer. Intussen telt Je e regentuinen en waterdoorlaatbare stroken.

Zonet zijn twee projecten goedgekeurd waar bewoners mee oplossingen voor zochten. — NATHALIE CARPENTIER, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

J B R U Z Z | A N A LY S E

ette profileert zich als een “groene oase” in Brussel, gelegen in de vallei van de Molenbeek. In het Boudewijnpark is de rivier de voorbije jaren weer opengelegd, maar richting Laken verdwijnt ze nog steeds in de riolen. Een oude erfenis, decennialang werd het merendeel van de Brusselse rivieren en beken omgevormd tot collectoren. Terwijl Brusselse gemeenten met de toenemende verstedelijking verder verhardden en dus ook minder waterdoorlaatbaar werden, belandde regenwater meestal in de riolen.

“Dat is dubbel jammer,” zegt professor Stedelijke Hydrologie Boud Verbeiren van de VUB. “Enerzijds omdat zuiver regenwater dan belandt bij afvalwater, terwijl we het erg goed kunnen gebruiken.

Anderzijds belast dat regenwater de riolen onnodig. Bij hevige regenval in de zomer kunnen de rioleringen het water niet meer slikken en krijg je wateroverlast op straten en pleinen en ondergelopen kelders.”

Een risico dat ten gevolge van de klimaatopwarming alleen dreigt toe te nemen.

Overlast die erg zichtbaar werd toen een straat vlak bij de spoorbrug aan het Boudewijnpark enkele jaren geleden blank stond, maar bewoners van kwetsbare zones in de buurt van de Molenbeek al langer treft, verborgen in hun huizen. “Om een preciezere diagnose te maken van de situatie werkten de VUB en ULB de voorbije jaren in het kader van het Brusseau-project samen met bewoners om onze universitaire gegevens uit te breiden met hun lokale kennis.” Zonet is het vervolgproject, Brusseau-bis

12

I

24 FEBRUARI 2021

gestart, dat ook in Sint-Agatha-Berchem, Ganshoren, Laken en Vorst zal lopen, goedgekeurd door de gemeente Jette. “Nu zullen we samenwerken met gemeenten en het Gewest om enkele gedestilleerde oplossingen verder uit te werken en concreet te maken,” verduidelijkt Verbeiren. “Het is de bedoeling uit dit experiment te leren, en wat werkt te integreren in een standaardaanpak voor vergelijkbare realisaties in de toekomst.”

Zo zal in Jette het project ‘De buren van het Boudewijnpark’

infiltreren of verdampen, red.) en aangelegde valleien het reliëf van het park te reorganiseren om zo het regenwater aan de oppervlakte te beheren en weer een uitweg naar de Molenbeek te bieden.” Het bewonerscomité uit de Dupréstraat is alvast enthousiast, de komende jaren zullen ook bewoners uit andere straten nauwer betrokken worden.

Een tweede project wil een ‘Nieuwe Molenbeek’ creëren. “Tot aan het Boudewijnpark stroomt de Molenbeek weer aan de oppervlak-

“De bedding van de tram is nu overdekt met gras, vroeger was de Jetselaan grotendeels geasfalteerd” BERNARD VAN NUFFEL Schepen van Waterbeleid in Jette

uitgewerkt worden. “Om de straten rond het Boudewijnpark die regelmatig te kampen krijgen met wateroverlast te ontlasten, zou regenwateropvang ontkoppeld worden van de riolering,” schetst Verbeiren. “Het idee is om via regentuinen (regentuinen worden aangelegd om de functie van een tuin te verzekeren, het gaat om kleine grondverlagingen met planten, zodat regenwater tijdelijk gebufferd kan worden, of kan

te, maar vanaf het Jeugdpark wordt de rivier weer afgeleid naar de hoofdcollector en zo naar de riolering. Het is de bedoeling daar het regenwater weer te ontkoppelen en te verbinden op een ‘virtuele’ Molenbeek die aan de oppervlakte zou stromen. De vorm is nog onduidelijk, maar het kan een soort nieuwe stedelijke rivier, gracht of aaneenschakeling van groene infrastructuur zijn die water kan opslaan en geleidelijk

kan laten infiltreren. Een nieuwe Molenbeek dus.”

STORMBEKKEN Jette is een van de gemeenten uit de Molenbeekvallei die al langer inzet op alternatieve vormen van regenwaterbeheer. Dat heeft niet alleen te maken met het overstromingsrisico, maar ook met een oplossing die jaren geleden al naar voren werd geschoven, maar nog altijd niet is gerealiseerd: de bouw van een enorm stormbekken van vijftigduizend kubieke meter in de bodem van de Molenbeekvallei. Dat is een ondergrondse constructie om bij felle regen een deel van het water, vooral regenwater, op te slaan. Een uitbreiding op het rioleringsstelsel.

“Dat bekken was aanvankelijk gepland onder het Jeugdpark, maar ook de Leopoldsquare of een plek op Brussels grondgebied zijn opties,” verduidelijkt Bernard Van Nuffel (Ecolo), schepen van Waterbeleid in Jette. “Dat zijn enorme structurele werken die niet alleen erg veel geld kosten, maar het park ook voor jaren ontoegankelijk dreigen te maken. Bovendien krijg je dan ook nog de overlast van af- en aanrijdende vrachtwagens.

Omdat die aanleg heel wat problemen op sociaal en milieuvlak zou creëren voor Jette, zijn we op zoek gegaan naar alternatieve oplossingen die minder duur zijn.”

Dat sluit ook aan bij het Brusselse regeerakkoord, dat een vermindering van de bouw van spaarbekkens beoogt en een bevordering van meer geïntegreerd regenwaterbeheer.

Inspiratie zocht Van Nuffel daarvoor in Douai, een vroegere mijnwerkersstad in Noord-Frankrijk. “Omdat de riolering er volledig versleten was, hebben ze er de straten van de mijnwerkerswijk heraangelegd zonder riool voor regenwater. Alles wordt er beheerd met grachten en regentuintjes. Dat heeft minder dan de helft van de prijs van riolering gekost. Het is dus

B R U Z Z | A N A LY S E

xxxx

niet alleen op het vlak van biodiversiteit en landschap interessant, maar ook financieel.”

De resultaten van die denkoefening worden steeds meer zichtbaar in de straten van Jette. Zo is aan Pannenhuis de rotonde al heraangelegd met een regentuin in het midden, waarlangs het water van de verharde zone kan infiltreren in de grond. “Heel eenvoudig en het kost bijna niets. Het helpt bovendien om de aangeplante bomen en planten te bewateren.” Ook bij het wijkcontract in de Essegem- en Lahayestraat zijn er verschillende zones gepland zonder sterfput, waar het water van de straat rechtstreeks kan infiltreren in enkele kleine tuintjes.

Bij de aanleg van tramlijn 9 is eveneens een grote oppervlakte waterdoorlaatbaar gemaakt. “De bedding van de tram is nu overdekt met gras, vroeger was de Jetselaan grotendeels geasfalteerd,” aldus

Van Nuffel. Het vernieuwde Spiegelplein is weliswaar helemaal verhard, maar ook daar is in regenwaterrecuperatie voorzien.

“Het was aanvankelijk niet voorzien in de plannen, maar omdat we toen al gevoelig waren geworden voor de problematiek, is tijdens de werken een infiltratieput onder het plein toegevoegd,” verduidelijkt Van Nuffel. “Daardoor komt bij een normale regenbui het regenwater niet meer in de riool terecht, maar infiltreert het in de grond.”

Zelfs bij natte jaren, zoals in 2019, kende Jette daardoor minder overstromingen, verzekert de schepen. “Die ingrepen hebben dus echt een invloed en het potentieel ligt nog een stuk hoger. Waterinfiltratie wordt nu geïntegreerd in al onze projecten van stadsaanleg. Zo proberen we bij elke heraanleg van een straat telkens in een infiltratieparkeerstrook te voorzien. Dat is niet duurder dan een gewone

De rotonde aan Pannenhuis is heraangelegd met een regentuin, waarlangs het water kan infiltreren in de grond.

heraanleg, maar maakt wel een verschil.” Het is de bedoeling in voldoende alternatieven te voorzien zodat “als er al een stormbekken komt, het een stuk kleiner zal zijn,” aldus Van Nuffel. “Of nog liever: dat er helemaal geen stormbekken nodig is.”

INNOVATION EN MATIÈRE DE GESTION DES EAUX DE PLUIE

EXPERIMENT WITH INNOVATIVE RAINWATER MANAGEMENT

Un énorme bassin d’orage permettrait de limiter les risques d’inondation à Jette, mais aménager un tel bassin est cher et entraîne des perturbations à long terme.

L’échevin à la politique de l’eau Bernard Van Nuffel (Ecolo) est parti en quête de formes alternatives de gestion des eaux de pluie.

Entre-temps, Jette compte des jardins de pluie et des voiries perméables. Et deux nouveaux projets viennent d’être lancés pour lesquels les habitants aideront à trouver des solutions.

A gigantic storm basin could limit the risk of flooding in Jette, but this would be an expensive project and it would threaten to cause a long period of interruptions. Alderman for Water Bernard Van Nuffel (Ecolo) went in search of alternative forms of rainwater management. From this, Jette has gained rain gardens and permeable strips. Two projects, for which residents helped to find solutions, have just been approved.

FR

EN

24 FEBRUARI 2021

I 13

BEZETTINGEN SANS-PAPIERS BLAZEN BEWEGING NIEUW LEVEN IN

‘Het ís ooit gelukt’ Hoewel bezettingen in het verleden tot regularisatieoperaties hebben geleid, zijn experts er vandaag niet van overtuigd dat de ‘occupations’ van de Begijnhofkerk, de ULB en de VUB tot dat resultaat zullen leiden. “Maar zelfs indien het niet gebeurt, klimmen de sans-papiers een beetje hoger op de politieke agenda.” — TEKST EN FOTO’S ELLEN DEBACKERE

M B R U Z Z | R E P O R TA G E

et de bezetting van de Begijnhofkerk en de ULB door sans-papiers – en een dreigende hongerstaking – is Brussel niet aan zijn proefstuk toe. Een van de eerste hongerstakingen door mensen zonder papieren vond er wellicht plaats in 1974 in Schaarbeek. De eis tot regularisatie van de groep Marokkaanse en Tunesische mensen werd niet gehoord, en alle deelnemers werden het land uitgezet. Na protest van het middenveld kwam het nadien toch nog tot een collectieve regularisatie.

Het is wachten tot diep in de jaren 1990 vooraleer opnieuw sprake is van regularisatiecampagnes. Na verschillende kerkbezettingen en een actieve rol van middenveldorganisaties, kregen in 1999 meer dan dertigduizend destijds irregulier of precair verblijvende individuen of gezinnen de mogelijkheid om een volwaardig bestaan op te bouwen in ons land. Tien jaar later – in de zomer van 2009 – organiseerde de regering-Van Rompuy opnieuw een eenmalige regularisatie na een reeks acties en kerkbezettingen in onder meer Brussel-stad, Vorst en Elsene.

Mensen zonder papieren die konden aantonen dat ze al een bepaalde tijd in België woonden en zich goed geïntegreerd hadden, kregen drie maanden de tijd om uitzonderlijk kans te maken op regularisatie.

Met het beproefde recept streven de Brusselse sans-papiers vandaag een gelijkaardig doel na.

Tarik, die als woordvoerder optreedt voor de mensen zonder wettig verblijf in de Begijnhofkerk, verwijst naar 2009. “Het ís ooit gelukt. We hebben intussen al betogingen en manifestaties georganiseerd, maar die zijn op niets uitgedraaid.

Vandaar dat we nu deze kerk bezetten. We willen tijdens een pandemie niet overgaan tot een hongerstaking, maar zonder regularisatie zal er voor ons geen vaccin zijn.”

PUBLIEKE OPINIE Ondanks de voorbeelden uit het verleden, resulteerden bezettingen en hongerstakingen echter vaker niet dan wel in een regularisatie, weet Didier Vanderslycke van Orbit vzw, die zowel de aanloop naar, als de regularisatiecampagnes van 1999 en van 2009 van dichtbij volgde.

“Procentueel weinig van deze acties hebben tot resultaat geleid omdat daarvoor een samenspel nodig is tussen het middenveld, actievoerders en oplossingen die ook in de politiek gedragen worden. Vandaag is de algemene teneur dat we nooit meer tot regularisatiecampagnes zullen overgaan. Maar anderzijds blijkt uit het Vivaldi-regeerakkoord dat er in de onderhandelingsfase wel stemmen te horen waren die meer open stonden tegenover mensen zonder wettig verblijf.

Ik ga er dus van uit dat wat nu gebeurt, een belangrijk signaal kan zijn, maar dat het onder de noemer van collectieve regularisatie weinig kans op slagen heeft. Als ik lid zou zijn van de collectieven van sans-papiers, zou ik elk voorstel tot dialoog vanuit het kabinet van staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi ernstig nemen.”

Dat zegt ook Sotieta Ngo van vluchtelingenorganisatie Ciré. “Zelfs als de regering niet kan overgaan tot een collectieve regularisatie, wordt het bestaan van de sans-papiers nog eens in herinnering gebracht en klimmen ze een beetje

“Wat ik het meest betreur, is dat de verantwoordelijkheid van de regeringen in het produceren van onwe ig verblijf, niet aan bod komt” PASCAL DEBRUYNE Asiel- en migratieonderzoeker (Odisee Hogeschool) 14

I

24 FEBRUARI 2021

hoger op de politieke agenda. Met de actie laten ze zien dat er oplossingen nodig zijn. Maar om de politiek een positieve houding te laten aannemen tegenover sans-papiers, moet ook de publieke opinie zich erachter scharen. Het middenveld heeft een belangrijke rol te spelen in het sensibiliseren, net als universiteiten en cultuurhuizen.”

Voor asiel- en migratieonderzoeker Pascal Debruyne (Odisee Hogeschool) spelen bezettingen een belangrijke rol omdat het een vorm van politiek is waarbij degene die aan het woord is, zelf ook de onzekerheid ondergaat. “Ik respecteer dat omdat we hen voor de rest te weinig horen.

Maar of de bezettingen zullen volstaan, is een andere vraag. Om resultaat te behalen is er een grotere coalitie van middenveldorganisaties nodig.”

“Het grote probleem vandaag is dat het politieke gesternte niet goed zit. De hele migratiekwestie is zodanig ideologisch opgeklopt dat men in de luwte misschien zal proberen om een aantal zaken die in het regeerakkoord staan, zoals onder andere oplossingen zoeken voor niet-repatrieerbare mensen en staatlozen, uit te voeren.

Samen zullen die misschien zelfs eenzelfde impact hebben als een collectieve regularisatie.

Maar of er meer marge is dan dit, weet ik niet.

Wat ik het meest betreur, is dat de verantwoordelijkheid van de regeringen in het produceren van onwettig verblijf, niet aan bod komt. Voor veel van de groepen die bij vorige regularisatierondes uit de boot vielen, is er nog steeds geen duurzame oplossing gevonden.”

In 2009 hielden sans-papiers een hongerstaking in de Begijnhofkerk. Er volgde een regularisatiecampagne. © BELGA NIKON PRESS FOTO AWARDS

PORTRET

“Mijn werkgever wou me geen contract geven” NAHIZA (61 )

N

STEM NIET ONTNEMEN Volgens Thomas Swerts (Erasmus Universiteit Rotterdam), die onderzoek deed naar het activisme van ongedocumenteerde migranten in Brussel, is het onvoorspelbaar wat de bezettingen zullen opleveren, maar blazen ze de beweging van de sans-papiers in ieder geval nieuw leven in. “Naar dergelijke acties teruggrijpen is ook symbolisch: de Begijnhofkerk is de plek waar de eerste bezettingen gebeurden. De kracht van de acties ligt bovendien in de kwetsbaarheid waaraan de actievoerders zich blootstellen. Ze riskeren immers steeds uit het land te worden gezet.” Ter herinnering: in 2016 nog werd onder anderen Hamed Karimi, woordvoerder van de Afghaanse sans-papiers, het land uitgezet.

“Bovendien is het van belang dat de sans-papiers zelf het initiatief nemen,” aldus Swerts. “In

B R U Z Z | R E P O R TA G E

het verleden waren er ook veel problemen met het middenveld en speelde er wantrouwen. Dat neemt niet weg dat steun belangrijk zal zijn om impact te verwerven. Als die steun een versterking betekent van hun eisen, en organisaties hun stem niet ontnemen, kan dat een goede zaak zijn.”

Toen staatssecretaris Sammy Mahdi (CD&V) liet weten dat hij zich niet zou laten chanteren door een actie als die van de sans-papiers, kwam daar veel reactie op. “Het is een manier om legitieme eisen te delegitimiseren,” aldus Swerts.

“Als er geen dialoog is, blijven de sans-papiers tegen een muur botsen. Het verleden toonde al aan dat stilte vanwege een overheid soms effectiever kan zijn dan grootschalige repressie om bewegingen in de kiem te smoren. Vandaag wachten sans-papiers al heel lang op een signaal van de regering.”

Het kabinet-Mahdi laat weten dat er een tweetal weken geleden overleg is geweest met de Coördinatie van Mensen zonder Papieren België, en er vorige week een voorstel werd gedaan aan de vertegenwoordigers van de bezetting van de Begijnhofkerk voor een onderhoud op het kabinet. Voorlopig zou daar nog geen antwoord op zijn geformuleerd. Het kabinet stelt structureler te werk te willen gaan in het beleid ten aanzien van mensen in onwettig verblijf. “Er zijn mensen die recht hebben op een regularisatie, maar dat wordt op een individuele basis gedaan en niet collectief omdat dat geen duurzame regeling is.”

▼

Debruyne wijst erop dat zo’n regularisatie vanuit academisch standpunt overigens niet absurd is. Een publicatie van migratiecentrum Myria toont op basis van een onderzoek naar de effecten van de regularisatiecampagne van 1999-2000 immers aan dat bijna 70 procent van de mensen die geregulariseerd werden, na zeven jaar formeel was tewerkgesteld. Zeven jaar na de regularisatieoperatie in 2009-2010 was volgens het socio-economisch monitoringverslag van de FOD Werkgelegenheid en gelijkekansencentrum Unia 56 procent van de geregulariseerden aan de slag.

aziha A. (61) verliet in 2003 Nador, een stad in het noordoosten van Marokko. Ze trok naar België om bij haar familie te zijn.

Onder anderen haar broer – die vandaag de Belgische nationaliteit heeft – woonde er al.

Tijdens de regularisatiecampagne van 2009 diende ze een dossier in, maar dat werd geweigerd. “Om geregulariseerd te raken, moest ik een arbeidscontract kunnen voorleggen. Ik werkte op dat moment, maar mijn werkgever kon of wou me geen contract geven,” vertelt ze. “Ik begrijp het nog steeds niet.” Naziha doet er alles aan om te werken.

Sinds ze in België woont, is ze hoofdzakelijk actief in de schoonmaaksector. Maar ook andere klusjes neemt ze aan.

“Ik kan niet kieskeurig zijn,” klinkt het. Ze woont in een kleine studio in Schaarbeek.

“Ik ben niet getrouwd en heb geen kinderen. Sinds de coronapandemie losbrak, zie ik enkel nog mijn broer,” aldus Naziha. “Ik heb papieren nodig om mijn leven te kunnen starten. Sinds we samenkomen in deze kerk, is er voor de eerste keer in achttien jaar hoop op een toekomst.”

24 FEBRUARI 2021

I 15

BEZETTINGEN SANS-PAPIERS BLAZEN BEWEGING NIEUW LEVEN IN

▼

Hassan had ooit een verblijfsvergunning, maar verloor die weer.

PORTRET

“Mijn kinderen doen het erg goed op school” KARIMA (40 )

K B R U Z Z | R E P O R TA G E

arima S. (40) ruilde in 2013 samen met haar man en drie kinderen haar geboorteland Marokko in voor België. Sindsdien diende ze driemaal een nieuw dossier in om geregulariseerd te raken. “Telkens werd het geweigerd zonder reden,” vertelt ze. “We zijn naar hier gekomen omdat mijn man erg ziek was geworden. Hij moest naar het ziekenhuis. Ik ben hem met de kinderen gevolgd omdat hij in zijn toestand niet voor zichzelf kan zorgen.” Karima werkt van bij aankomst in België in de schoonmaaksector. Maar het laatste jaar heeft ze niet altijd werk gehad. Met haar gezin woont ze in een huurappartementje in Sint-Jans-Molenbeek.

Haar oudste dochter trouwde en raakte geregulariseerd. “Maar mijn kinderen van zeventien en vijftien jaar oud wacht een uitzichtloze situatie,” vertelt ze. “Ze doen het erg goed op school. De oudste wordt steevast in de beste klas gestopt.

Maar zonder papieren zullen ze wellicht niet naar de universiteit kunnen gaan. Ze vragen me dan waarom ze niet dezelfde kansen krijgen als de Belgen. Als moeder is het erg moeilijk om dat telkens opnieuw uit te leggen.”

PORTRET

“Het leven is triest.

Ik zie al 23 jaar af” HASSAN ( 41 )

H Karima wil graag dat haar kinderen studeren. “Maar zonder papieren is dat niet mogelijk.”

16

I

24 FEBRUARI 2021

assan (41) kwam 23 jaar geleden vanuit het Marokkaanse Marrakesh in België aan. Hij deed een aanvraag tot regularisatie in 2001, maar die werd geweigerd.

Ook de regularisatiecampagne van 2009 draaide voor Hassan

op niets uit. “Ik werk al heel mijn leven als straatacrobaat en als fietshersteller,” vertelt hij. “Soms werk ik ook op de vlooienmarkt.

Negen maanden geleden ben ik echter gevallen en brak ik mijn arm. Er zit nu een metalen staaf in mijn arm die het me

bemoeilijkt om aan acrobatie te doen.”

Hassan trouwde in 2009 in Sint-Gillis.

Zijn vrouw en hun drie kinderen van negen, zeven en één jaar oud hebben papieren. Enkel Hassan valt uit de boot. “Ze hebben me verteld dat mijn vrouw

PORTRET

“Mijn asielaanvraag werd driemaal geweigerd. Ik bleek geen correct verhaal te vertellen” AHMAD KHALIL (52)

maandelijks minstens 1.560 euro netto moet verdienen. Pas dan zou ik geregulariseerd kunnen worden.

Maar mijn vrouw krijgt nu een vervangingsinkomen van de ziekenkas. Na haar laatste bevalling werd ze ziek.” Nadat

hij in 2009 had deelgenomen aan een hongerstaking heeft Hassan gedurende één jaar papieren gehad. “Maar nadien hebben ze die opnieuw afgenomen.

Ik hoop dat er een oplossing komt, want het leven is triest. Ik zie al 23 jaar af.”

mijn vergunning opnieuw af.” Ahmad heeft in Brussel nooit kunnen werken. “Af en toe helpen mijn vrienden me. Of andere mensen geven me spulletjes.

Zo overleef ik dag per dag. Ik hoop dat deze actie iets in beweging kan brengen.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

A

in die periode verlamd,” zegt hij, terwijl hij zijn masker even afdoet om de gevolgen ervan op zijn kaak te laten zien. “Maar toen Maggie De Block (Open VLD) staatssecretaris werd voor Asiel en Migratie, nam ze

hmad Khalil (52) verhuisde dertien jaar geleden van Pakistan naar België op zoek naar een beter leven. Sinds 2008 vroeg hij driemaal asiel aan.

Telkens werd hem dat geweigerd. “Ik kreeg niet zoveel uitleg. Ik bleek geen correct verhaal te brengen,” vertelt hij.

In 2009 waagde hij zijn kans opnieuw tijdens de collectieve regularisatiecampagne. Maar ook die leverde Ahmad niets op. “Ik herinner me de reden niet meer.

Het is al zo lang geleden. Korte tijd erna kreeg ik wel gedurende twee jaar een tijdelijke verblijfsvergunning.

Die kreeg ik omdat ik ziek was: de helft van mijn gezicht raakte

Ahmad Khalil in de Begijnhofkerk, die ook eerder al werd bezet door sans-papiers.

LES OCCUPATIONS PEUVENT-ELLES AIDER LES SANS-PAPIERS ?

CAN OCCUPATIONS HELP THE PAPERLESS?

Même si par le passé, certaines occupations ont mené à des opérations de régularisation, des experts sont d’avis que les occupations actuelles de l’église du Béguinage et de l’ULB ne mèneront probablement pas au même résultat. Car pour ce faire, il faut une interaction avec la société civile et le politique. Mais cela n’empêche que ce type d’actions peut entraîner des résultats positifs. Même s’il n’y a pas de régularisation massive, les sans-papiers gravissent l’agenda politique, et une nouvelle vie est insufflée au mouvement.

Although in the past, occupations have led to regularisation measures, experts now are not convinced that the occupations’ of the Beguinage Church and ULB immediately will have the same result. That requires an interplay between civil society and politics.

Nevertheless, the actions could have a positive outcome. Even if the government cannot proceed to collective regularisation, the paperless rise on the political agenda, and the movement is revived.

FR

EN

24 FEBRUARI 2021

I 17

Spreektijd DE EIGENZINNIGE GIRLPOWER VAN RSCA-TOPSPITS TESSA WULLAERT

‘Ik kies altijd mijn weg’ Na avonturen bij de Europese topclubs Wolfsburg en Manchester City keerde Tessa Wullaert begin dit seizoen terug naar de Belgische vrouwencompetitie.

Onder leiding van ‘Tess the Princess’ verovert RSCA Women sindsdien elk vijandig strafschopgebied op weg naar de titel. — MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT

BRUZZ | SPREEKTIJD

D

veel betere omkadering terecht. Ook tactisch hebben we stappen gezet, maar om onze doelstelling van de top acht van Europa te halen, zal er nog tijd nodig zijn. Nederland speelde gisteren voortdurend snel en in één of twee tijden, draaide vooruit, liep diep … zo leek het alsof ze altijd een vrouw meer hadden. En dan is er het fysieke aspect. Daar is de achterstand het grootst. Maar heel veel mensen beseffen niet dat tachtig procent van onze nationale ploeg geen profspeelster is.

Tijdens oefenwedstrijden tegen zo’n sterke tegenstander kan je zien waar je staat als je vrijuit voetbalt. Op een toernooi kan je tegen Nederland misschien meer halen door ‘realistischer’ spelen.

Ook u moet zich bij Anderlecht schikken naar een trainingsschema op maat van niet-profs.

Wat zijn de stappen die de Red Flames al hebben gezet en nog moeten zetten?

WULLAERT: Ik draai nu ongeveer tien jaar mee, en

toen we gisteren voorbij het Koning Boudewijnstadion reden, sprak ik nog met Janice (Cayman, red.) over dat oefenveldje ernaast (Heizel B, red.), waar we vroeger nog met de nationale ploeg trainden.

De jeugd komt nu echt wel op alle vlakken in een 18

I

24 FEBRUARI 2021

Na deze interlands zal de vraag weer opduiken of het niveau van de Belgische Super League Vrouwenvoetbal wel voldoende is voor onze speelsters. Het is voor RSCA Women misschien ook niet altijd leuk om met 6-0 te winnen?

WULLAERT: Wij als aanvallers hebben veel werk bij

an stáát RSCA Women aan de leiding van de Belgische Super League met dertien overwinningen op dertien wedstrijden, met een doelpuntensaldo van 81 voor en 3 tegen. Dan hééft Tessa Wullaert in die dertien wedstrijden liefst dertig goals gescoord, en nog eens negen in de campagne waarmee de Red Flames zich kwalificeerden voor het EK 2022. En dan komt BRUZZ uitgerekend langs op de dag nadat de Red Flames met 1-6 hebben verloren van Nederland, in een vriendschappelijke interland die de kandidatuur van België, Nederland en Duitsland voor de organisatie van het WK 2027 kracht moet bij zetten. De paars-witte Red Flame die een hekel heeft aan verliezen, heeft dan ook maar kort geslapen wanneer ze ons in het hotel van de Belgische voetbalbond op het oefencomplex in Tubeke te woord staat.

“Ik ben iemand die veel analyseert, misschien overanalyseert,” zegt Wullaert. “Dat er een niveauverschil is met Nederland, wisten we op voorhand. Ze hebben meer speelsters met ervaring, ze hebben het EK gewonnen, en waren tweede op het WK. Maar we hadden er toch meer van verwacht, en we zijn teleurgesteld dat we daar niets tegenover hebben kunnen zetten.”

TESSA WULLAERT: Vroeger ‘parkeerden we vaker de bus’, maar dat willen we nu niet meer. We willen elke wedstrijd winnen. Maar misschien moeten we af en toe nog eens op de counter spelen tegen ploegen die echt wel beter zijn. Zo hebben we nu ook ons doelpunt gemaakt.

trainer, ik ben benieuwd wie dat zal worden. En verder is het dit seizoen blijkbaar het eerste jaar dat we bij Anderlecht een vaste kleedkamer hebben en dat de was wordt gedaan. We mogen ook in de fitness die de mannen gebruiken. Dat is allemaal vrij uniek in België.

“Vijf jaar in het buitenland, uit je koffer leven en een relatie op afstand onderhouden … het is niet allemaal rozengeur en maneschijn” TESSA WULLAERT RSCA-spits

WULLAERT: Ik heb tijdens die vijf jaar in het

buitenland altijd overdag getraind, maar bij Anderlecht trainen we om acht uur ’s avonds. Het heeft een paar maanden geduurd eer mijn lichaam daaraan was aangepast. Daarom doe ik twee keer per week overdag nog iets extra’s. Omdat vier keer trainen per week te weinig is, en omdat je uit een training ’s avonds minder haalt dan uit één om elf uur ’s ochtends.

RSCA. Voor mij is het goed voor het vertrouwen, en ik amuseer mij. Maar voor de verdediging en de keeper is het minder leuk. En Nederland is duidelijk niet hetzelfde als Charleroi of Aalst als tegenstander. In de Super League heb je veel meer tijd, tijd die we gisteren niet hadden. Een BeNeLeague (met clubs uit België en Nederland, red.) zou beter zijn, maar de Voetbalbond (KBVB) doet er alles aan, en je kan ook geen clubs bij toveren.

Uw positie op het veld bij RSCA Women verschilt van die bij de Flames. Al uw Anderlecht-goals scoorde u van de rechterkant, bij de nationale ploeg bent u ook rechts en links, en haakt u ook meer af.

WULLAERT: Bij Anderlecht moet ik bijna niet mee

verdedigen. Met Laura Deloose achter mij weet ik dat dat wel in orde komt. De flank is niet mijn lievelingspositie, maar uiteindelijk heeft de coach mij daar geposteerd en zijn gelijk gehaald, omdat mijn statistieken goed zijn. Ook al hebben we veel de bal en krijgen we sowieso veel kansen.

Bij de Flames wil ik inderdaad meer overal zijn.

Zeker tegen betere ploegen start ik liever wat lager in de opbouw. Ik ben iemand die graag de bal heeft. Als er vooraan niet veel te doen is, dan is dat frustrerend. Misschien moeten we daar nog eens over praten, maar ik luister uiteindelijk natuurlijk naar de coach.

Hebt u lang getwijfeld voor u naar Anderlecht kwam? Er was ook sprake van Atlético Madrid.

WULLAERT: Nee. Ik denk dat corona veel geholpen

WULLAERT: Meer en meer in ieder geval. We

heeft. Al in januari toen er nog geen corona was, voelde ik dat het te veel aan het worden was. Vijf jaar van alles weg zijn, uit je koffer leven en een relatie op afstand onderhouden … het is niet allemaal rozengeur en maneschijn. Het is mooi om voor ploegen als Wolfsburg en Manchester City te spelen. Echte topwedstrijden voor veel volk en met veel druk zijn leuk, en ik ben blij dat ik die heb meegemaakt, maar zoveel zijn het er nu ook weer niet in een seizoen.

hebben nu met Jos Donvil een nieuwe CEO met wie we al gesprekken hebben gehad. Die hadden we ook al met voorzitter Wouter Vandenhaute.

We krijgen volgend seizoen ook een nieuwe

Geld zou dan wel een rol kunnen spelen. Mannelijke profs kunnen bijvoorbeeld vaker hun familie laten overkomen.

Vindt u dat het vrouwenvoetbal bij Anderlecht nu de nodige omkadering krijgt?

BRUZZ | SPREEKTIJD ▼ 24 FEBRUARI 2021

I 19

▼

DE EIGENZINNIGE GIRLPOWER VAN RSCA-TOPSPITS TESSA WULLAERT

WULLAERT: Als mijn vriend in Manchester had kun-

nen blijven, dan zat ik daar misschien nog. Maar als ik nu terugdenk aan hoe ik het vijf jaar heb volgehouden in het buitenland, dan krijg ik al de zenuwen. Het was ook eenzaam. Sommige mensen zullen misschien niet snappen dat ik ben teruggekeerd, maar daar heb ik mij weinig van aangetrokken. Ik heb mijn gevoel gevolgd, en we zien wel wat de toekomst brengt.

GEEN VIERDE GOUDEN SCHOEN

BRUZZ | SPREEKTIJD

Haar gevoel volgen heeft Wullaert altijd al gedaan. Als we vragen of ze vroeger een idool had in het voetbal, antwoordt ze gewoon van niet. Ze voetbalde omdat ze het zelf graag deed.

Wullaert staat ook bekend als een winnaarstype dat elke wedstrijd het onderste uit de kan wil, en dat emotioneel kan zijn als het tegenzit. Even verrassend als verfrissend was haar reactie op haar tweede plaats in de verkiezing van de Gouden Schoen in januari, na haar ploegmaat bij RSCA en de Red Flames Tine De Caigny. Hoewel De Caigny in de voor haar nieuwe positie als diepe spits veel doelpunten maakte voor club en land, maakte Wullaert er nog altijd meer, en leverde ze ook meer assists af. Uit een Instagrambericht na de verkiezing bleek dan ook haar ontgoocheling dat ze na overwinningen in 2016, 2018 en 2019 geen vierde Schoen had gewonnen.

Bent u eigenzinnig?

WULLAERT: Ja. Ik kies mijn weg en zal me weinig

aantrekken van iemand anders. Zelfs mijn ouders gingen er niet mee akkoord dat ik weer in België kwam voetballen. Ik heb het toch gedaan, en ik heb er geen spijt van.

berichten die ik kreeg van mensen die me steunden.

Omdat u door uw statistieken en prestaties gedoodverfd favoriet was, leek de toekenning van de Gouden Schoen voor de vrouwen inderdaad meer op een promotie-evenement dat ook eens een andere naam voor het voetlicht wilde plaatsen.

WULLAERT: Dat heb ik uiteindelijk ook op Insta-

gram gezet. Als je als uitleg krijgt dat er anders metaalmoeheid optreedt, dan vind ik dat jammer.

Onze huidige coach bij Anderlecht (Patrick Wachel, red.) zei me nog dat hij berichten kreeg van mensen die aan hém vroegen voor wie zij moesten stemmen. Het is wel al veel beter dan vroeger, maar nog te weinig mensen die iets te zeggen hebben of hun mening mogen geven, volgen het vrouwenvoetbal voldoende, en dat is jammer. Dat zijn de kinderschoenen waar we met het vrouwenvoetbal nog altijd in staan. We moeten iedereen een beetje tevreden houden.

Maar goed, ik heb het bijna verteerd (lacht). En ik gun het Tine zeker!

WULLAERT: Ik denk wel dat mijn karakter me

gebracht heeft waar ik nu ben. En hoe meer je bereikt, hoe beter het ook is om eigenzinnig te zijn en je niet te veel aan te trekken van andermans mening. Want anders kraakt dat je.

Met al die mediatraining tegenwoordig is de kans klein dat een mannelijke prof na de Gouden Schoen zijn teleurstelling op Instagram zal laten blijken.

WULLAERT: Ik vind dat jammer, omdat je op die

manier veel wegneemt van iemands persoonlijkheid. Ik trek me daar weinig van aan. Ik zal niemand afbreken, maar ik zal altijd uitkomen voor mijn mening en mijn gevoel, en ik denk dat daar niets mis mee is. Dat blijkt ook uit de

Wullaert is nog tot 19 maart even oud als haar rugnummer bij RSCA Women aangeeft: 27.

Ze is afkomstig uit West-Vlaanderen en behaalde een diploma Toerisme.

In clubverband speelde ze achtereenvolgens voor Zulte Waregem (2008-2012), Standard (20132015), Wolfsburg (2015-2018) en Manchester City (2018-2020).

Sinds dit seizoen komt ze uit voor RSCA Women waar ze ook in het seizoen 2012-2013 al even speelde.

Ze veroverde bekers in drie landen, kampioenschappen in België en Duitsland, en speelde twee Champions League-finales met Wolfsburg.

Met de Red Flames speelde ze het EK 2017 en plaatste ze zich voor het EK 2021 dat in 2022 in Engeland wordt gespeeld.

Komt u vaak in Brussel?

WULLAERT: Nee, alleen om te voetballen.

Is er veel contact met de mannenploeg?

WULLAERT: Niet zoveel, omdat hun dag al voorbij is

als wij ’s avonds aankomen. Bij City deden we bijvoorbeeld wel meer dingen samen in media en marketing. Dat heb ik wel al doorgegeven aan ons marketingteam. Dat ‘One Team’-gevoel uitdragen kan belangrijk zijn.

Vertel eens wat meer over de GRLPWR-voetbalkampen die u organiseert?

WULLAERT: GRLPWR was de eerste tattoo die ik

Is die eigenzinnigheid nodig om aan topsport te doen?

TESSA WULLAERT

heb laten zetten toen ik in het buitenland speelde.

Het is ook een beetje de rode draad door mijn carrière. Het zit in mijn karakter om te gaan voor wat ik wil en me niet te laten tegenhouden om beslissingen te nemen die mij gelukkig maken.

Toen ik de voorbije zomer in België was en wat meer tijd had, hebben we eens vier trainingen georganiseerd voor meisjes die meteen uitverkocht waren. Ik ben bezig met mijn trainerscursus Uefa A, dat kwam dus goed uit. En omdat ik in België blijf, zijn we een bedrijfje begonnen. Ik geef nu elke woensdag en zondag training en we zullen nog uitbreiden. Het slaat aan bij sponsors en voor de zomer zijn er al vragen uit heel het land.

Hoe kan die girlpower zich uiten bij jonge speelsters?

WULLAERT: Er zijn meisjes die mij op training

komen vragen wat ze moeten doen als ze bij een jongensploeg spelen en nooit een pass krijgen. ‘Ga naar een andere club,’ zeg ik dan. Het is goed om samen te spelen met jongens, maar je moet het ook tof vinden. Het draait om fun en plezier, anders hou je het toch niet vol.

Ook in de discussie over equal pay voor vrouwen en mannen pleit u ervoor om de passie niet uit het oog te verliezen.

WULLAERT: Passie hebben wij, speelsters sowieso,

want voor het geld moeten we het niet doen. Al vind ik natuurlijk ook dat het verschil in verloning niet zo groot mag zijn als nu.

De Flames worden al heel lang gecoacht door Ives Serneels. Zou u graag eens een vrouwelijke coach hebben?

WULLAERT: Dat maakt uiteindelijk niet veel uit. Een

coach moet de juiste capaciteiten hebben en ik denk dat er in België gewoon nog te weinig goede vrouwelijke coaches zijn. Maar die zullen er wel snel komen.

Zoals u na uw spelerscarrière.

WULLAERT: Ik zie mezelf niet als hoofdcoach,

“Er is bij Anderlecht niet veel contact met de mannenploeg. Bij Manchester City deden we wel meer dingen samen, in media en marketing” TESSA WULLAERT RSCA-spits 20

I

24 FEBRUARI 2021

omdat ik denk dat daar te veel bij komt kijken. Je moet dan met veel mensen rekening houden en iedereen tevreden houden, en ik ben nogal recht door zee. (Droog) Als T1 zou ik een T2 nodig hebben die goed is in people management. Ik zou me liever specialiseren als T2 of aanvalstrainer om dichter bij de speelsters te staan en meer aan te sturen op details en techniek. Of overkoepelend in de organisatie van de club.

TESS LA PRINCESSE

TESS THE PRINCESS

Après des aventures dans les grands clubs européens Wolfsburg et Manchester City, la footballeuse Tessa Wullaert est retournée dans la Super League féminine belge en début de saison. Depuis, le RSCA Women conquiert chaque surface de réparation ennemie ainsi que le titre, sous la direction de « Tess the Princess ». RSCA Women est en tête du classement avec treize victoires en treize rencontres, et 81 buts marqués contre 3 encaissés. En treize rencontres, Wullaert a marqué pas moins de 30 buts, ainsi que 9 buts pendant la campagne de qualification des Red Flames pour l’Euro 2022. Wullaert se sent bien à Anderlecht, où le football féminin bénéficie de plus en plus de facilités. Même si les entraînements ne peuvent commencer qu’à 20 heures parce que la majorité des joueuses ne sont pas professionnelles. Le parcours sera encore long avant que les joueuses belges atteignent véritablement le sommet. Mais une chose est sûre, Wullaert y veille en organisant les camps foot GRLPWR et en suivant la formation d’entraîneuse UEFA A à l’URBSFA.

After adventures with European top clubs Wolfsburg and Manchester City, footballer Tessa Wullaert returned to the Belgian Super League women’s competition early this season. Led by “Tess the Princess”, RSCA Women have since conquered every enemy penalty area on their way to the title. RSCA Women leads the league with thirteen wins in thirteen matches, with a goal difference of 81 for and three against. Wullaert has already scored 30 goals in those thirteen games, as well as nine in the campaign that saw the Red Flames qualify for the 2022 European Championship. Wullaert feels good in Anderlecht where the facilities for women’s football are getting better and better. But training only starts at 8pm because most players are not professionals and there is still a long way to go before the Belgian players can count themselves to the absolute top. In any event, the self-willed and driven Wullaert contributes by organising the GRLPWR football camps and by following the UEFA A trainer course at the URBSFA.

FR

EN

D E G LO I R E S C H I L D E R I J E N

S TO R M E S T R A AT 1 2 0 - 8 7 9 0 WA R E G E M - 0 4 9 5 5 0 8 9 2 7 - C O L C O N @ S K Y N E T. B E - W W W. D E N I S D E G L O I R E . B E O P E N E L K E Z AT E R DAG E N Z O N DAG VA N 1 4 U TOT 1 9 U O F O P A F S P R A A K

2021 DREIGT OPNIEUW EEN VERLOREN JAAR TE WORDEN VOOR DE HUWELIJKSSECTOR

Au Louvre in de Vlaamsesteenweg begon in 1916 als stoffenwinkel en werd daarna een bruidswinkel.

Ook aan de Adolphe Maxlaan vestigden zich in de loop der jaren enkele trouwwinkels.

‘Zonder feest koopt niemand prinsessenjurk’

▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Door de coronapandemie wordt er minder getrouwd. Grote feesten zijn er al helemaal niet. Voor winkels en bedrijven die leven van trouwpartijen is het een ramp. “Af en toe verkoop ik een heel eenvoudig jurkje.” — BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

24 FEBRUARI 2021

I 23

2021 DREIGT OPNIEUW EEN VERLOREN JAAR TE WORDEN VOOR DE HUWELIJKSSECTOR

▼

I

B R U Z Z | R E P O R TA G E

n 2019 gaven ruim zevenhonderd paren elkaar het jawoord in het Brusselse stadhuis, vorig jaar waren het er minder dan vijfhonderd.

2020 begon nochtans met een flinke stijging van het aantal Brusselse huwelijken. Maar toen brak in maart de pandemie uit en namen de trouwcijfers een duik.

Ook in 2021 wordt er voorlopig maar mondjesmaat getrouwd. Burgerlijke en kerkelijke huwelijken zijn weliswaar toegelaten, maar er mogen volgens de huidige coronaregels maximaal vijftien mensen aanwezig zijn, het bruidspaar inbegrepen. Een receptie achteraf of een feestje is verboden. “We krijgen momenteel dan ook veel minder trouwaanvragen,” klinkt het op de dienst Huwelijken van de Stad Brussel. “Ook stellen veel koppels die al een datum hadden, hun huwelijk uit nu er zo weinig genodigden toegelaten zijn in onze trouwzaal, waar makkelijk honderd man in kan.”

Minder huwelijken, geen trouwfeesten. Dat laat zich voelen in de huwelijkssector, de bedrijven die actief zijn in de branche van huwelijksceremonieën en trouwpartijen.

Zo bijvoorbeeld in de bruidswinkel Au Louvre in de Vlaamsesteenweg, de straat die lang de place to be was voor Brusselse bruiden op zoek naar een trouwjapon. “Zeven trouwwinkels waren er ooit,” vertelt Stephanie Leocata. Toen zijzelf een kwarteeuw geleden Au Louvre overnam van haar moeder waren het er nog vijf, nu resten er nog twee.

Naast de vele hippe winkels in de Vlaamsesteenweg oogt Au Louvre als een relict uit vervlogen tijden. In de royale etalages springen de sprookjesachtige Sissi-jurken met de uitwaaierende lagen tule in het oog. De inrichting van de zaak is barok, met karmijnrode tapis-plain op de vloer, antieke kroonluchters aan het plafond, doeken van brokaat tegen de muur en overal goudomrande spiegels en vergulde meubeltjes. In dit nostalgische decor kunnen jonge en minder jonge bruiden alvast fantaseren over de grote dag.

Talrijk zijn ze dezer dagen echter niet. “We zijn open, maar er daagt nauwelijks volk op, zeker niet tijdens de week,” zegt Leocata. “De mensen hebben geen perspectief, ze weten niet wanneer de restaurants opnieuw opengaan en wanneer ze weer een groot feest mogen geven. Ze willen nu geen geld verspillen aan een prachtige, dure prinsessenjurk. Daarvoor moet je een feest met honderd of honderdvijftig genodigden kunnen geven.”

Af en toe verkoopt ze een jurk aan vrouwen die besluiten hun burgerlijke huwelijk op het gemeentehuis toch te laten doorgaan. “Daarvoor

heb ik zelfs een speciale Covid-collectie ingedaan.” Ze haalt een sober, lang, wit kleed uit de rekken. “Heel simpel en ook heel budgetvriendelijk, driehonderd euro. Een echt mooie prinsessenjurk kost tussen de duizend en de tweeduizend euro. Met de verkoop van die paar petites robes zullen we ons seizoen niet kunnen redden. En aan de moeder en de zussen van de bruid verkopen we momenteel ook niets. Die halen gewoon iets uit hun kast.”

BESTELD IN OKTOBER 2019 Zure tijden dus voor Leocata, die vorig jaar ook al negentig procent minder omzet draaide en ondertussen haar spaargeld moet aanspreken om uit de kosten te komen. “Half maart 2020 viel alles stil. Het trouwseizoen begon net op gang te komen. Heel veel koppels besloten hun huwelijk uit te stellen. Normaal gezien bestellen de dames hun bruidskleed enkele maanden op voorhand en laten het in de winkel hangen zodat we, vlak voor het huwelijk, de laatste retouches kunnen doen.

Er hangen nu jurken die besteld werden in oktober 2019.”

De Vlaamsesteenweg is, historisch gezien, niet de enige trouwwinkelstraat in het stadscentrum.

Ook aan de Adolphe Maxlaan, die vanwege de vele herenkledingzaken soms de boulevard des hommes wordt genoemd, vestigde zich in de loop der jaren een reeks winkels met een aanbod zowel voor de bruidegom als voor de bruid: Pierre-Yves, Brussels Ceremony, Chris & Chris.

Van dit rijtje houdt vandaag alleen de laatste winkel nog echt stand. Pierre-Yves stopte al een tijd geleden – de vitrine staat leeg – en Brussels Ceremony is maanden geleden overgegaan tot een totale uitverkoop. In grote rode letters staat het geafficheerd op de etalageruit: -70%. Brussels Ceremony werd in de jaren tachtig geopend door textielondernemer Manuel Bautista. Hij zag een mooie toekomst in de verkoop en de verhuur van ceremoniekleding voor heren. “Jarenlang kwamen diplomaten hier hun jacquet of rokkostuum huren als ze hun geloofsbrieven moesten overhandigen aan de koning,” vertelt zijn dochter Katia Bautista.

Zij kwam er in 2004 bij toen haar vader besliste om op de verdieping ook een damesafdeling te maken. “Iedere bruidswinkel in de straat had zijn eigen stijl. Wij hadden de jurken met pit, dat wil zeggen, wat strass, pareltjes en franjes, minder stijf dan die van Pierre-Yves.”

Al voor corona zocht haar vader een overnemer. “Hij was 74 en wilde in 2020 stoppen. Maar hij werd ziek, de pandemie brak uit en mijn vader overleed.”

Nu probeert Katia Bautista de hele voorraad te

“Ik heb zelfs een speciale Covid-collectie van heel simpele jurkjes voor de burgerlijke trouw ingedaan” STEPHANIE LEOCATA, Bruidswinkel Au Louvre 24

I

24 FEBRUARI 2021

verkopen. Alles moet weg. Cocktailjurkjes zijn te koop voor vijftig euro. “Maar desondanks hebben we amper klanten. De facturen daarentegen stapelen zich op.”

Ook Christine Gunay, eigenaar van bruidsboetiek Chris & Chris aan de overkant, heeft een catastrofaal jaar achter de rug. Zij verkoopt op de gelijkvloerse verdieping bruids-, cocktail- en avondjurken, en boven op de etage trouwkostuums voor heren. Al voor de pandemie losbarstte, moest Gunay vaststellen dat veel toekomstige bruiden met een steeds kleiner budget naar de winkel kwamen. “Sinds 2008, toen ik mijn zaak opende, is het almaar minder geworden, soms hebben ze amper vijfhonderd euro te besteden.

Terwijl hun dromen en wensen steeds groter worden. Iedereen wil schitteren op Instagram.”

Door corona is de koopkracht van een groot deel van haar cliënteel nog gedaald. En ook bij Gunay belde de ene klant na de andere met de mededeling dat het trouwfeest was uitgesteld en er voorlopig dus geen trouwjapon nodig was.

Stephanie Leocata van Au Louvre krijgt haar prinsessenjurken nauwelijks verkocht.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

xxx

“Anderzijds merk ik dat sommige vrouwen nu iets meer aandacht dan vroeger schenken aan hun outfit voor het burgerlijke huwelijk.”

TROUWEN IN CONGO

Een Kameroense koopt een bruidsjapon in Brussel om over twee maanden te trouwen in haar thuisland.

▼

Een vrouw van Afrikaanse origine komt de zaak binnenlopen, ze kijkt rond op de herenafdeling en bestelt vervolgens een driedelig herenjacquet, kostprijs 1.600 euro. Het pak is bedoeld voor een huwelijksfeest eind mei in Congo en zal worden opgestuurd. “Dat gebeurt vaak,” zegt Gunay. “Gelukkig heb ik een trouw Afrikaans cliënteel. Dat helpt me dezer dagen. In Afrika wordt sowieso veel meer gefeest dan hier, en zij die het kunnen betalen, spenderen behoorlijk wat geld aan trouw- en feestkledij. Ik heb klanten die als ze naar Brussel komen meteen vier of vijf lange jurken kopen. Momenteel gaan alle trouw- en andere feesten ginder gewoon door. Sommigen laten zich door verwanten in Brussel een pak of een kleed opsturen. Ook zijn er klanten die hier hun jurk kopen om daar te gaan trouwen.”

24 FEBRUARI 2021

I 25

2021 DREIGT OPNIEUW EEN VERLOREN JAAR TE WORDEN VOOR DE HUWELIJKSSECTOR

▼

De huwelijksbranche is natuurlijk meer dan de verkopers van trouwkleding. Er zijn ook de uitbaters van feestzalen, de traiteurs, de huwelijksfotografen, de bloemisten, de decorateurs, de verhuurders van stoelen, tafels en partytenten, de dj’s en de leveranciers van geluidsinstallaties.

AL VIER KEER VERPLAATST

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Een relatief jong huwelijksberoep is dat van wedding planner, die verloofden helpt bij de organisatie van hun huwelijk. De Brusselse Isabelle Ghosez doet het al vijftien jaar en stak in die tijdspanne om en nabij de 250 trouwfeesten in elkaar. “Soms regel ik alles van a tot z. Dat is dan meestal voor mensen die er echt geen tijd voor hebben of voor buitenlanders die hier hun weg niet kennen of de taal niet spreken. Andere keren ben ik alleen ceremoniemeester op de trouwdag zelf of geef ik op voorhand enkele tips en wat inspiratie, bijvoorbeeld voor de keuze van een thema, een huwelijk in James Bondstijl, of punk- of klassiek-landelijke stijl.”

Vorig jaar stonden er twintig trouwfeesten op het programma van Ghosez. “Uiteindelijk heb ik er één kunnen organiseren, in oktober. Toen mochten er vijftig mensen aanwezig zijn. Het was een heel geregel. Als een ouvreuse van de cinema moest ik in de kerk en bij het diner iedereen naar zijn plaats brengen, de trouwfoto’s werden per bubbel gemaakt, een dansfeest mocht niet, zelfs geen openingsdans, en tijdens de speeches moest de microfoon telkens ontsmet worden. Maar het was mooi weer en het is een leuk feest geworden.”

Twee van de geplande feesten werden geannuleerd, de andere verplaatst. “Sommige zijn ondertussen al vier keer verzet. Ik heb veel gewerkt om bijna niets te verdienen,” verzucht Ghosez.

Zij is niet alleen. Veel ondernemers uit de huwelijkssector kampen met financiële moeilijkheden en voelen zich door de overheid in de steek gelaten. Ghosez: “Probleem is dat wij een heel uiteenlopende sector zijn. Het gaat van verkopers van bruidskleding over zaaluitbaters tot traiteurs.

En er is geen minister van Huwelijken die het voor ons opneemt.”

Daarom werd in juni vorig jaar, in navolging van een Vlaams initiatief, de Fédération Belge des

“Vorig jaar stonden er twintig huwelijksfeesten op mijn programma. Ik heb er één kunnen organiseren” ISABELLE GHOSEZ Weddingplanner 26

I

24 FEBRUARI 2021

Prestataires de Mariage opgericht, die de Brusselse en Waalse huwelijksleveranciers verenigt en verdedigt. Ghosez is vicevoorzitter. “We ijveren voor meer steun aan de sector, maar vooral voor wat perspectief. Dat is het belangrijkste.”

Momenteel gaat ze ervan uit dat er tegen oktober wel weer trouwpartijen kunnen plaatsvinden, hopelijk met dansfeest. “Maar veel kandidaat-trouwers hebben voor alle zekerheid hun huwelijk al doorgeschoven naar 2022.”

Ook dat zal een moeilijk jaar worden, voorspelt Ghosez. “Met al die uitgestelde huwelijken staat er ons wellicht een boom te wachten. Dan zal het de moeilijkheid zijn een vrije zaal te vinden en de nodige leveranciers, cateraars bijvoorbeeld. Want er zullen zeker bedrijven over de kop gaan en andere ondernemers zijn intussen van beroep geswitcht.”

Joëlle en Alexandre willen

Terwijl veel koppels hun trouwplannen al verzet hebben naar 2022 zijn er ook geliefden die nog hopen om deze lente

in het huwelijksbootje te kunnen stappen, met feest en al.

Joëlle Luytenhoven is al een hele tijd samen met Alexandre. Het koppel uit Anderlecht heeft ondertussen drie kindjes. Nu willen ze trouwen en wel

op 21 mei trouwen over drie maanden, op 21 mei. Het burgerlijke huwelijk ligt vast, het trouwkleed is gekocht, de zaal is gehuurd, en toch is het niet zeker dat het hele feest doorgaat. “We hebben ruim vijftig man op onze genodigdenlijst staan. Als er, zoals

nu, maar vijftien mensen aanwezig kunnen zijn, dan doen we het niet.

Dan schuiven we zowel ons burgerlijke huwelijk als het feest op. We hopen dus dat de regels tegen die tijd versoepeld zijn.”

Omdat alles nog onzeker is, heeft

Luytenhoven, die zichzelf de madame organisateur van het koppel noemt, de uitnodigingen nog niet verstuurd.

“Volgens de etiquette moet dat zes maanden op voorhand gebeuren.

Dat zal bij ons niet lukken. Wij zullen iedereen op het laatste nippertje telefonisch moeten

uitnodigen.”

Voor het feest reserveerde ze een gelegenheid in Watermaal-Bosvoorde, die ook de catering verzorgt en hotelkamers verhuurt voor de gasten die van ver komen. “Met de eigenaar heb ik de afspraak gemaakt dat ik de datum indien nodig kan verplaatsen of zelfs het

voorschot terugkrijg.”

Met de bloemist, de dj en de fotograaf maakte ze soortgelijke afspraken.

Haar droomjurk is gekocht, maar hangt nog in Au Louvre, in afwachting van de laatste retouches.

“Die trouwjurk heb ik gewoon gekocht.

Want of het nu op 21 mei is of later, trouwen doen we.”

xxx

UNE ANNÉE PERDUE POUR LE SECTEUR DES MARIAGES Pour les magasins et entreprises qui vivent des fêtes de mariage, la pandémie est une catastrophe. Stephanie Leocata, propriétaire de la boutique de mariage Au Louvre, rue de Flandre témoigne: « Nous sommes ouverts, mais accueillons à peine des clients ». « Les gens n’ont pas de perspectives, ils ne savent pas quand ils pourront à nouveau organiser de grandes fêtes. Ils ne vont pas dépenser leur argent pour une magnifique robe de princesse très chère. Pour cela, il faut pouvoir organiser une fête pour cent ou cent cinquante convives. » Il y a aussi les exploitants des salles de fête, les traiteurs, les photographes de mariages, les fleuristes, les décorateurs, les loueurs de chaises, de tables et de tentes, les DJs et les planificateurs de mariage. « L’année passée, j’avais vingt mariages dans mon agenda », explique la planificatrice bruxelloise Isabelle Ghosez. « Je n’ai pu en organiser qu’un seul. Deux mariages ont été annulés, les autres ont tous été reportés. » FR

LOST YEAR FOR THE BRIDAL INDUSTRY Because of the corona pandemic, fewer people are getting married and all big parties have been cancelled. This is a disaster for shops and companies that make a living out of weddings.

For example, the bridal shop Au Louvre in Vlaamsesteenweg/rue de Flandre. “We are open, but hardly any people show up,” says owner Stephanie Leocata. “People have no perspective, they don’t know when they can have another big party. They are not going to waste money on a beautiful, expensive princess dress. For that, you have to be able to throw a party with a hundred or a hundred and fifty guests.” The wedding industry is of course more than just those selling wedding clothes.

There are also managers of banquet halls, caterers, wedding photographers, florists, decorators, firms hiring out chairs, tables and party tents, there are DJs and wedding planners. “Last year, I had twenty weddings planned,” says the Brussels wedding planner Isabelle Ghosez. “I was only able to organise one. Two weddings were cancelled, the others were all postponed.”

EN

Trouwfeesten zijn dezer dagen vanwege corona niet toegelaten.

24 FEBRUARI 2021

I 27

Big City

BRUZZ | BIG CITY

Op het eerste gezicht lijkt dit een absurde vraag. Het woord ‘steenweg’ is voor deze smalle straat al overschat, laat staan dat er op deze plek ruimte zou zijn voor een stadspaleis.

En toch. Brussel zou Brussel niet zijn, mochten er hier en daar geen verdoken architecturale parels zijn, precies op die plek waar je ze het minst verwacht.

In de Vlaamsesteenweg wacht die verrassing achter de gevel van nummer 46, waar het Huis voor Podiumkunsten La Bellone te vinden is.

Langs de straatkant straalt het gebouw weinig bijzonders uit: een kleurloze gevel met weliswaar een mooie omkadering rond de voordeur. Achter die voordeur ligt een nauwe gang, en wie die neemt, ziet het ‘Bellonahuis’ verschijnen. Het valt te bestempelen als een verborgen parel, maar het is ook een stedenbouwkundige flater. Er werd immers volledig rond gebouwd, waardoor het vrijwel onzichtbaar is.

Dat Bellonahuis had net zo goed op de Grote Markt kunnen staan, want architect Jan Cosijn tekende ook het Bakkershuis, waar nu het café Le Roy d’Espagne wordt uitgebaat. Het Bellonahuis ontwierp hij voor Nicolaas Bally, vermoedelijk een wapenhandelaar. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de verschillende verwijzingen die in de gevel verscholen zitten. Zo prijkt het beeld van Bellona, de Romeinse godin van de oorlog, boven

Lees en bekijk de antwoorden op de Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity

28

I

24 FEBRUARI 2021

STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

Wat is het verhaal achter de verstopte gevel van La Bellone?

— JULIAN UIT SINT-JOOST-TEN-NODE

Het Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. © BELGA

de centrale poort. Er zijn nog andere indicaties naar het oorlogs- en het jachtleven te vinden in de façade, maar evengoed staat er op het dak een standbeeld van een pelikaan. Die staat dan

weer symbool voor opoffering.

MINNARES VAN DE ZONNEKONING Het is niet duidelijk welke versieringen Nicolaas Bally liet aanbrengen en welke

zijn opvolgster: Olympia Mancini, een bekend maar vooral berucht figuur aan het Franse hof, in de tijd van Zonnekoning Lodewijk XIV. Daar kwam ze terecht toen ze trouwde met de graaf Eugène de Savoie.

Zes maanden na haar huwelijk met de graaf beviel ze al van haar eerste zoon.

Vermoedelijk was haar man niet de vader van het kind, maar wel de Zonnekoning zelve. Ze was een van zijn maîtresses en werd door hem zelfs benoemd tot eerste hofdame, de hoogste vrouwelijke positie aan het Franse hof.

Steeg het haar allemaal naar het hoofd? Misschien wel, want ze raakte verwikkeld in verschillende moordschandalen. Ze werd niet enkel verdacht van de moord op haar eigen man, maar ook van die op andere maîtresses van Lodewijk XIV. Ze werd verbannen van het Franse hof en kwam in Brussel terecht. Eerst zou ze een tijdje in het kasteel van Tervuren gewoond hebben, maar omdat ze het ook daar te bont maakte, werd ze verplaatst naar het Bellonahuis. Daar woonde ze een paar jaar.

Na haar volgden welgestelde bewoners elkaar op. In 1913 liet burgemeester Karel Buls het huis opkopen door de stad Brussel. De politie heeft er een bureau gehad, de kostuums van de Ommegang zijn er bewaard en het was ook een bezienswaardigheid tijdens Expo 58. In de jaren 1980 werd het een huis voor podiumkunsten. De ruimte tussen het oude huis en het nieuwe huis werd een overdekte binnenkoer, waar de culturele instelling La Bellone nu geregeld optredens, ontmoetingen en culturele activiteiten organiseert. De schoonheid mag dan wel verdoken zijn, er wordt gelukkig wel nog altijd mee uitgepakt.

VOLGENDE KEER Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Waarom wordt de gemiddelde temperatuur van ons land gemeten in Ukkel?

Culture.

NL | FR | EN A HEART FOR THE ARTS, ALSO DURING THE LOCKDOWN

BLACK HISTORY MONTH

‘Je devais maintenir les liens avec mon héritage africain’ FLAGEY PIANO DAYS DENIS KOZHUKHIN

‘I am still very proud of my Belgian passport’

JAZZ TOINE THYS & IHAB RADWAN

‘We hebben een echte muzikale meltingpot gecreëerd’

Culture. Cabin Fever

‘I am a real film lover, I often imagine my albums as soundtracks’ EN

Together with the pianist Dustin O’Halloran, former Stars of the Lid member Adam Wiltzie is releasing a new album for A Winged Victory for the Sullen.

While waiting for real life to resume, the musician shares his top tips for coming out of the lockdown stronger.

This week, A Winged Victory for the Sullen are releasing the album Invisible Cities. It is derived from a book entitled Le città invisibili. Written in 1972 by Italo Calvino, the novel was published by Giulio Einaudi’s publishing house. From the original story to the grandfather of the Italian composer Ludovico Einaudi, inextricable connections exist that lead, today, to Adam Wiltzie in Brussels. The American musician became acclimatised to the Belgian weather a long time ago. This is where he lives and where he constructs his musical world.

A Winged Victory for the Sullen, a band that Wiltzie leads alongside the pianist Dustin O’Halloran, is at home in ambient, classical music and the creation of cinema moods. They thus seem like the perfect group to create the soundtrack for the show Invisible Cities by Leo Warner, a video-designer known for designing the opening ceremony for the London 2012 Olympic Games. Adapted from the original manuscript, this production combines dance, theatre, design and audio-visual performance.

“In spring 2019, we were putting the finishing touches to an album with A Winged Victory for the Sullen,” recalls Adam Wiltzie. “At the same time, we received an unbelievable offer: to compose the music for a transdisciplinary piece devised by Leo Warner. He thought of us when he was adapting the work by Italo Calvino. It tells the story of different cities from a utopian perspective. It’s quite a psychedelic novel.”

When it comes to talking about literature, 30

© JÓNATAN GRÉTARSSON

— NICOLAS ALSTEEN

Adam Wiltzie from A Winged Victory for the Sullen: “When I was on tour, I never had time to watch TV. During the lockdown, I got a Netflix subscription.”

Adam Wiltzie is also eager to recommend a book

by Robert Evans.

“He was a big film producer, known for films such as The Godfather, Serpico, and The Great Gatsby. He wrote a book entitled The Kid Stays in the Picture. It’s an autobiographical behind-the-scenes look at Hollywood. That book helped me to get through the lockdown. It’s about the 1970s and the epic saga of American cinema. I am a real film lover. In fact, I often imagine my albums as soundtracks.”

THE MAN WITH A HORSE’S HEAD It’s only a small step from the world of film to on-demand video platforms. A step that Adam Wiltizie has hastened to take during the long months spent away from the stage. “When I

was on tour, I never had time to watch TV. During the lockdown, I got a Netflix subscription... I loved the series Mindhunter. It’s an excellent retrospective of the emergence of criminal profiling. Over the course of the episodes, it shows how the FBI studied the behaviour of serial killers and, eventually, invented a science for studying them. You should watch it. Straight away. Finally, I also loved the animated series BoJack Horseman.

The main character is an anthropomorphic horse, a human with a horse’s head, who is living off the remains of his success in the film industry. He is attempting to return to

Quarantoon NOÉMIE MARSILY stardom, while leading a life of debauchery with a completely sordid entourage. I became very fond of that horse. He is funny, a bit pathetic, melancholic, really touching. His story is a device for exploring the problems of adult life. It’s very sombre and incredibly cutting.”

When he isn’t recording albums with his band, Adam Wiltzie is listening to those of others. “There is one vinyl in particular that I just have to recommend: An Empty Bliss Beyond This World, an album recorded by the electronics engineer Leyland James Kirby under his alias The Caretaker.

You can easily listen to it on YouTube but it’s hard to find in record shops. In my opinion, it’s one of the most beautiful recordings of all time.

The music is a mixture of ambient, musique concrète, and sound samples from a mysterious collection of 78s. The Caretaker’s work reflects the capacity of patients suffering from Alzheimer’s disease to remember songs from their past.”

“In a different style, there is an R&B album that I would like to recommend: Pleasure, Joy and Happiness by Eddie Chacon. In the early 1990s, he played in a fairly cheesy duo called Charles & Eddie. Then, he vanished into thin air for more than twenty years. Last year, in the middle of the lockdown, he returned out of the blue with this album. Sensational!” Not stingy with his cultural recommendations, Adam Wiltzie withdraws into his Brussels pad, but not before proclaiming his love for independent graphic novels.

“I highly recommend every book by Chris Ware and Adrian Tomine. I love everything about them: the plots, the emotions, and, of course, the graphic style!”

31

Culture. Classical music

‘Returning to Belgium is like going home’ EN

At 23, Denis Kozhukhin won the Queen Elisabeth Competition, a turning point for the Russian pianist, who later acquired Belgian nationality. He is eagerly looking forward to his appearance at the streaming edition of the Flagey Piano Days.

— TOM PEETERS

Denis Kozhukhin was born in 1986 in Nizhny Novgorod, which in the Soviet years was known as Gorky. He started playing the piano at age five and because of his undeniable talent, he moved to Madrid at age fourteen, where he studied at the Escuela Superior de Música Reina Sofía from 2000 to 2007. There, he received his diploma from the hands of the Spanish queen. A few years later, he won First Prize at the Queen Elisabeth Piano Competition, the real ticket to a generous career as an international concert pianist. The cosmopolitan existence of hopping between concert hotspots came to an abrupt end in March 2020.

The pianist is very enthusiastic about the fact that his familiar life is gradually getting back on track and he is breaking a lance for the sector that is doing everything in its power to share his ravishing interpretations of Tchaikovsky, Prokofiev, Grieg, Bartók and many others. “A musician without an audience is sad,” he says when we call him in Bilbao, where he will play four times in two days, for four hundred listeners each time. “Whether it is for a limited live audience or for an online festival, we passionate professional musicians are simply thrilled to be able to do our job again. Something is always better than nothing.”

32

How bad was the initial shock?

DENIS KOZHUKHIN: It felt like a big

hammer falling from nowhere. After the shock there was disbelief, and then even rage for a while. As a concert pianist you are used to living to the rhythm of your schedule, and suddenly it was empty. That is why I have a deep admiration for everyone who does everything possible and impossible to organise concerts again. It is not easy, because travelling is also a nightmare. It takes four Covid-tests to go somewhere and then return home, and of course you have to take all the other measures into account.

Was your childhood tough given the many lonely hours in front of your piano and your training abroad?

KOZHUKHIN: Not at all, people tend

to exaggerate the difficulties and lack of free time of young piano talents. Sure, I had a special childhood. But in my eyes it was comparable to someone who is preparing for a professional sports career. I had to practise a lot and make sacrifices, but I never had the feeling that I missed out on anything. I also just love to play the piano. So I would not want to change anything about my childhood. My parents never put pressure on me. It was my choice, even when, as a 14-year-old, I went to Madrid without them. That was a great learning experience, but it was only possible because my parents were my first teachers.

Is it true that your mother once tied you to a chair with a scarf so that she could give piano lessons without being distracted?

KOZHUKHIN: Yes, at least according to my father, because I swear I do not remember it myself. My mother gave private piano lessons in our small flat. There was no space to put me in a separate room. I guess I was

Denis Kozhukhin: “As a child, I had to make sacrifices, but I never had the feeling that I missed out on anything.”

The theme of the Flagey Piano Days is “the reverie”, loosely inspired by Gustave Flaubert, the author of Madame Bovary, who would have celebrated his 200th birthday this year. How did you incorporate that into your programme?

© JOHAN JACOBS

KOZHUKHIN: By putting together a programme around children. They are our future, and in these extraordinary times, are we not constantly thinking about the future? Specifically, I chose composers who reminisce about their early years. In “Kinderszenen”, Robert Schumann evokes impressions and scenes of children’s everyday life. In “Childhood Memories”, Alexey Shor wrote a kind of autobiography of his early years. You can hear, as it were, his first dance steps, laughter and memories of his mother passing by.

With “Sonatine”, I am also performing a masterpiece by Ravel. A sonatina is a sonata in a simplified form that is also suitable for children. Yet with this short piece, Ravel succeeded in creating a musically very ingenious piano work.

I would have liked to link it to “Sonatine pour Yvette” by Montsalvatge, which was also composed specifically for children. But that, like Tchaikovsky’s “Album for the Youth”, has been omitted because the original programme had to be shortened.

What have your own children taught you and what are your dreams for them?

KOZHUKHIN: The youngest two are

still only one, but my six-year-old son is already a worthy pianist himself. (Laughs) They taught me to see the world again from a more

naive and pure perspective, from the child’s point of view. That was a life-changing experience. I will probably do for them what my parents did for me and my brother (also a gifted pianist, Ed.). I would never force them to become musicians, but if they have enough talent and want to persevere, I will be a proud father. On the other hand, the current Covid crisis shows once again how fragile the world and life are. Music is not the only thing that can make you happy or successful.

I liked living in the political and cultural centre of Europe. If you travel a lot, Brussels is the best city in Europe. Everything is close by.

The flight and train connections are great, as is the atmosphere, the multicultural vibe and the landscape – I lived in La Hulpe. After a while, I moved to Lausanne for professional reasons, but when I return, it is invariably like going home. You can take that literally, because when I lived here, I was able to become a Belgian citizen. Even though it is my

“Studio 4 at Flagey, where I am now artist in residence, is one of the best acoustic halls in the world” DENIS KOZHUKHIN

How do you look back on winning the Queen Elisabeth Competition, now over ten years ago?

KOZHUKHIN: With lots of gratitude. It

turned out to be a turning point, both an arrival and a start. It was the last competition I took part in and the most important one I won. After that, the real artist life started. What I was asked to do for the competition – rehearse a large repertoire in a short space of time – then became a permanent feature of my life, along with travelling, meetings with conductors and orchestras, and so on. Moreover, my successful introduction to Brussels meant that I stayed in Belgium for a while.

second passport, I am very proud of it. Moreover, Studio 4 at Flagey, where I am now artist in residence, remains one of the best acoustic halls in the world. Last summer I gave my first public concert there after the lockdown.

So, when the Belgian football team plays against Russia, you support...

KOZHUKHIN: (Laughs) It happened to

me once at a rehearsal and I remember that it was quite difficult to choose sides. So I do not do that: whoever wins, it is always good!

FLAGEY PIANO DAYS 27/2, 19.00, www.flagey.be (streaming)

KLINKT DAAR EEN PIANO?

SERAIT-CE DU PIANO ?

Op zijn 23e won Denis Kozhukhin de Koningin Elisabethwedstrijd, een kantelpunt voor de Russische pianist die later de Belgische nationaliteit verwierf.

Hij kijkt uit naar zijn passage op de ‘streamingeditie’ van de Flagey Piano Days. “Een muzikant zonder publiek is toch maar treurig,” zegt hij wanneer we hem opbellen in Bilbao, waar hij vier keer mag spelen, voor telkens vierhonderd luisteraars. “Of het nu voor een beperkt livepubliek is of voor een online festival, wij beroepsmusici zijn gewoon opgetogen dat we onze job opnieuw kunnen doen.”

À 23 ans, Denis Kozhukhin remportait le Concours Reine Élisabeth, un moment charnière pour ce pianiste russe qui a, depuis, acquis la nationalité belge.

Il se réjouit de son passage dans l’édition streaming des Flagey Piano Days. « Un musicien sans public, c’est triste », a-t-il confié lorsque nous l’avons appelé à Bilbao, où il peut donner quatre concerts devant un public de 400 personnes. « Qu’il s’agisse d’un concert devant un public restreint ou d’un festival en ligne, nous sommes ravis de pouvoir à nouveau exercer notre métier de musicien professionnel. »

NL

BRUZZ | INTERVIEW

disturbing her when she intervened with that scarf. (Laughs) I was quite social. I still am. I owe that also to the nine years I was in my father’s choir. Once my voice had broken as a teenager, my voice was not strong enough to become a singer, but I still find a choir one of the most stimulating learning environments for young people. You work together with other children and learn to keep your ears open at the same time.

Especially if you then become a solo instrumentalist, that experience is not to be sniffed at. Because of my love for chamber music, I still cooperate with other musicians.

FR

33

Culture. Histoire

LE BLACK HISTORY MONTH FAIT PARLER LES VIEUX ALBUMS DE FAMILLE

‘Comment n’ai-je pas pu voir la beauté de cette photo?’

FR

Si de l’autre côté de l’Atlantique, le Black History Month se fête en février, la Belgique a coutume de célébrer la place des Noirs dans l’Histoire au mois de mars. L’occasion pour BRUZZ de demander à quatre personnalités du monde artistique bruxellois de fouiller leurs vieux albums de famille à la recherche d’une photo qu’ils et elles portent tout particulièrement dans leur cœur.

— MICHAËL BELLON & SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS IVAN PUT

34

BRUZZ | HISTOIRE La curatrice Anne Wetsi Mpoma nous raconte l’histoire derrière cette vieille photographie de sa mère et sa grandmère, prise il y a septante ans environ. « Aujourd’hui quand je la regarde, avec mon regard ‘décolonisé’, je me dis que cette photo est magnifique. »

35

BRUZZ

| HISTOIRE

LE BLACK HISTORY MONTH FAIT PARLER LES VIEUX ALBUMS DE FAMILLE

CHRYSTEL MUKEBA, PHOTOGRAPHE

‘C’était la première fois que je découvrais mon père enfant’ « Mon papa est le plus petit dans son costume noir », dit Chrystel Mukeba. « Ça n’a pas été facile d’arracher l’information parce que mon père s’est toujours montré évasif au sujet de cette photo et de l’Afrique en général. Je pense qu’elle le renvoie à une période qui n’était pas facile pour lui. » L’image date de 1969, année où André Mukeba Kafuka est envoyé, à l’âge de sept ans à peine, poursuivre sa scolarité dans un collège de jésuites en Belgique – « Enfants, mon père nous rappelait à quel point lui, avait eu une éducation à la dure ! » À l’exception de voyages au 36

Congo (Zaïre à l’époque) pendant les grandes vacances, il ne quittera plus le plat pays où il fera plus tard sa vie avec une infirmière bruxelloise, la mère de Chrystel Mukeba. « Ça devait être une des dernières fois où ils étaient réunis avec ses frères », dit Mukeba en contemplant le cliché familial en noir et blanc. Les frères d’André s’envolent dans des directions opposées, l’un pour le Canada, l’autre pour la France.

Entouré de ses trois fils, se tient Léon Mukeba Kafuka. « Je l’associe vraiment à un patriarche. On sent le côté autoritaire. Je sais qu’il était très vénéré dans la famille. Je pense

qu’il voulait offrir à ses enfants la meilleure éducation possible et qu’il en avait les moyens. Je sais qu’il tenait un restaurant dans le Kasaï et qu’il était un homme d’affaires.

Dans une période trouble marquée

« L’idée que les photos de ma famille soient perdues à jamais m’a toujours angoissée »

par une révolution, les pillages et un climat politique incertain, je crois qu’il ne voyait pas d’avenir pour eux », dit Mukeba. « Mais quand même, je me dis que ça a dû être un traumatisme pour mon père de quitter seul son pays, si jeune. Il a été complètement déraciné. »

UNE ENVELOPPE DU PASSÉ Il y a dix ans environ, une enveloppe contenant de vieilles photos des Mukeba Kafuka circule dans la famille. Elle atterrit via un oncle, entre les mains du père de Chrystel Mukeba qui charge sa fille de scanner les images. L’enveloppe contient une dizaine d’images avec des photos des cousins, de mariages et autres fêtes de famille. Parmi les images, le fameux portrait du petit André prenant la pose solennellement avec ses frères et son père.

ANNE WETSI MPOMA, CURATRICE INDÉPENDANTE

« Je crois que c’était la première fois que je découvrais mon père enfant. » À nouveau, le père de Chrystel manifeste très peu d’enthousiasme pour ces fragments du passé ayant soudainement refait surface. « Pour ma part, je n’avais jamais eu entre les mains des photos de la famille de mon père. J’étais confrontée au fait qu’ils étaient des étrangers pour moi. La plupart des informations que j’ai rassemblées sur eux, je les ai glanées via Facebook. L’enveloppe contenait les seules photos de famille qu’ils avaient réussi à sauver de l’oubli », dit Mukeba en ajoutant : « L’idée que tout soit perdu à jamais m’a toujours angoissée. » Une peur qui se traduit par la hantise viscérale des albums photos sombrant dans l’anonymat du marché de la Place du Jeu de Balle, séparés à jamais de leur famille.

Rien d’étonnant à ce que le travail artistique de Chrystel Mukeba s’attache à figer des lieux et des êtres, souvent des membres de sa famille, par la photographie, afin que leur souvenir conjure la mort. « Je pense que c’est de l’ordre de l’inconscient. J’ai commencé à prendre mes proches en photo avec l’obsession de laisser une trace.»

COUPURE AVEC LE CONGO « Je me souviens que ma mère m’a dit que mon père avait été très affecté par la mort de mon grandpère un peu avant ma naissance. Et que cette perte a sans doute joué un rôle dans sa coupure avec le Congo.

Je me demande souvent si j’aurais eu un autre rapport à l’Afrique si j’avais connu mon grand-père. Il y aurait sans doute eu davantage de transmission », dit Mukeba. « Quand j’étais enfant, on me renvoyait à mes origines congolaises par mon métissage. Je n’arrivais pas pour autant à me sentir Congolaise. Mais je sentais un manque dans la construction de mon identité. » Ce n’est que lorsqu’elle devient mère à son tour que Chrystel Mukeba ressent le besoin grandissant et essentiel d’obtenir davantage de réponses à ses questions. « Je veux me rendre là où mon père est né et où il a vécu, rencontrer les gens qu’il a connus et faire des images. Je veux combler cette partie du passé familial car, même si je ne me sens pas Congolaise, l’Afrique fait partie de mon histoire. » (SOS)

‘Les devins ont vu que ma mère allait vivre ailleurs’ Regardant droit devant elles, la mère (Mado de son prénom) et la grand-mère (Bongele) d’Anne Wetsi Mpoma s’apprêtent à être englouties par les ravages du temps infligés au papier photographique. Les bords sont déchirés, la surface est rayée voire trouée à certains endroits.

Comme si l’image avait entrepris un voyage aux multiples péripéties et qu’il s’en était fallu de peu qu’elle n’arrive pas à bon port. « Je ne connaissais pas l’existence de cette photo », dit Anne Wetsi Mpoma, curatrice indépendante à la tête de la Wetsi Art Gallery à Anderlecht. « Je viens de la trouver par hasard dans un album de famille que je connais pourtant bien, glissée entre deux pages de photos de mes frère et sœurs et moi lorsque nous étions enfants. Je ne sais pas pourquoi, je ne l’ai jamais remarquée. »

PHOTOGRAPHE AMBULANT « C’est pour vous dire, je n’ai pas reconnu ma maman sur les genoux de ma grand-mère », dit Mpoma.

Mère et fille prenaient la pose il y a septante ans, devant l’appareil d’un photographe ambulant et cousin de la famille en visite dans leur maison à Mbandaka – ville portuaire de la province de l’Équateur au Congo, Mbandaka s’appelait alors Coquilhatville, avant d’être débaptisée par le président Mobutu en 1966. « Je n’ai pas reconnu ma maman parce que je n’ai jamais vu de photos d’elle enfant », explique Mpoma. À y regarder à deux fois, pas de doute, il s’agit bien de la femme qui l’a mise au monde et qui l’a élevée. « On reconnaît surtout ses yeux. Sur la plupart des photos, y compris celles prises en Belgique, elle a le regard triste », dit Mpoma. « Elle m’a toujours dit qu’elle avait été exemptée de certains rituels et participations à la vie spirituelle du village parce que les devins auraient vu qu’elle allait très vite aller vivre ailleurs, très loin, et ça n’était donc pas la peine de la former à parler avec les ancêtres. C’est peut-être ça qu’il y a dans son regard. » – Une forme d’absence ? « Oui, quelque

l’apanage des hommes. Et jusqu’à un certain niveau car avant la création de l’université Lovanium en 1954, il n’était pas question de les faire entrer à l’université. Ma mère avait une certaine ambition qu’elle n’a pas pu mener à bien en Belgique, mais elle m’a toujours encouragée à étudier et à être indépendante.»

UNE ÉTRANGÈRE

« En tant que personne racisée, on apprend à ne pas respecter notre culture d’origine »

chose comme ça. » Mado s’envole pour la Belgique à 20 ans, venue rejoindre son mari et accompagnée de leur bébé en bas âge, la grande sœur d’Anne Wetsi.

Mado ne reviendra jamais s’installer au Congo. « Ma mère est venue en Belgique pour étudier. Ce que seul mon père a fini par faire. Au Congo, elle était institutrice, ce qui était le nec plus ultra pour une femme noire, sachant que sous le gouvernement colonial, l’instruction était

Née à Bruxelles en 1976, Anne Wetsi Mpoma grandit loin de sa grand-mère restée au village. « Je lui ai rendu visite lorsque j’avais 7 ou 8 ans. Pour moi, c’était une étrangère.

On pouvait difficilement communiquer parce que je ne parlais pas le kimongo et que je ne comprenais pas très bien son lingala. Je me souviens que j’avais des a priori négatifs sur elle parce qu’en tant que personne racisée, on apprend à ne pas respecter nos parents et notre culture d’origine. On apprend même à en avoir honte », déplore Mpoma. « Il a fallu que je devienne maman à mon tour pour comprendre l’importance de la grand-mère dans la vie d’un enfant.»

C’est dans les années 2000, lorsqu’elle entame des études à l’Université Libre de Bruxelles, qu’Anne Wetsi Mpoma renoue avec sa grand-mère Bongele et son héritage. « Elle était au village et arrivait en fin de vie. Je me souviens que j’hésitais entre la communication et l’histoire de l’art. À l’époque, je faisais beaucoup de méditation et on a eu un échange tout à fait spirituel où elle m’appelait à revenir aux origines. J’ai eu le sentiment qu’elle voulait me transmettre quelque chose. » Mpoma opte pour l’histoire de l’art avec une spécialisation dans les civilisations non européennes. « En montrant la photo à ma mère, elle m’a encore dit à quel point ma grand-mère avait de beaux cheveux, abondants et très souples », dit Mpoma. « C’est peut-être aussi pour ça que je ne me souviens pas de cette photo. C’était peut-être difficile pour moi de voir la beauté d’une femme noire sur une photo vieillie.

Et aujourd’hui quand je la regarde, avec mon regard ‘décolonisé’, je me dis que cette photo est magnifique, que les personnes qui sont dessus sont très belles et pleines de noblesse. Je me demande comment j’ai fait pour ne pas le voir. » (SOS) 37

LE BLACK HISTORY MONTH FAIT PARLER LES VIEUX ALBUMS DE FAMILLE

BRUZZ

| HISTOIRE

mon grand-père, elle a maintenu la famille unie et en est restée le pilier.

Elle était un exemple pour moi. » La mort de sa grand-mère en 2013 a été un choc d’autant plus grand, qui a poussé Esinam à retourner encore plus souvent à Accra, la capitale. « Elle est enterrée dans son village natal un peu plus loin, mais la maison d’Accra est restée la maison familiale. Au Ghana, les funérailles sont l’un des rituels les plus importants. C’est une fête qui dure trois jours et se déroule en trois étapes. Le premier jour, les personnes en deuil expriment leur chagrin en pleurant, en priant et en chantant. C’est aussi le jour où l’on fait ses derniers adieux au corps. Le deuxième jour, le corps est transporté au cimetière, et le troisième jour est un jour de fête avec de la musique, de la danse et des percussions, où la douleur se transforme en force pour continuer à vivre. Je n’ai jamais rien vécu de tel ailleurs, et même en tant que musicienne, les funérailles de mes grands-parents ont été des événements inoubliables avec une dimension culturelle et une ambiance que l’on ne trouve nulle part ailleurs. »

ESINAM DOGBATSE, MUSICIENNE

VALEUR AJOUTÉE

‘C’est l’une des seules photos de mes grands-parents ensemble’ « C’est à l’occasion de l’enterrement de mon grand-père en 2009 que j’ai vu pour la première fois cette photo », dit la musicienne bruxelloise Esinam Dogbatse dite Esinam. « L’image doit remonter à la fin des années cinquante, ma grand-mère y a entre 20 et 25 ans. C’est l’une des seules photos de mes grands-parents ensemble, des personnes inspirantes desquelles émane une certaine force, de la joie et de la classe. Cette photo montre un peu la base de ce que nous sommes devenus en tant que famille. » Née en Belgique, le Ghana est une composante de l’identité d’Esinam et c’est dans ce lien avec ses grands-parents qu’elle se manifeste. « Je suis née en Belgique, mais nous allions très souvent au Ghana 38

quand j’étais petite, justement pour rendre visite à ma grand-mère, qui était la mère de mon père. Le lien avec elle est toujours resté fort, jusqu’à qu’à mon adolescence, où je suis à peine allée lui rendre visite.

Quand mon grand-père est décédé, j’ai eu un choc et j’ai réalisé qu’il était important de maintenir les liens avec mon héritage africain et d’y aller plus souvent », dit Esinam.

PILIER DE LA FAMILLE « J’admirais ma grand-mère. Je me souviens d’elle comme d’une femme au caractère fort, mais aussi avec beaucoup d’humour et d’affection pour ses sept enfants et ses petits-enfants. Elle avait aussi un côté féministe implicite, en ce sens que lorsqu’elle a vécu séparée de

« J’admirais ma grand-mère. Je me souviens d’elle comme d’une femme au caractère fort »

Retourner au Ghana rappelle de nombreux souvenirs de jeunesse à l’artiste et complète sa vie et son identité. Le Black History Month offre-t-il l’occasion de mettre en lumière cette partie de son histoire ? « Tout d’abord, la communauté ghanéenne en Belgique et à Bruxelles est plutôt petite par rapport aux autres communautés africaines. Et puis, il y a aussi le fait que nous, enfants d’un père ghanéen et d’une mère belge, n’étions pas nombreux à l’époque. Je ne connaissais pas beaucoup d’enfants issus de couples mixtes avant. Dans certaines situations, quand vous êtes enfant, vous remarquez que l’on vous regarde un peu différemment. Mais heureusement, nous vivions généralement dans des environnements où cela ne posait pas de problème et nous avons toujours considéré notre ascendance ghanéenne comme une valeur ajoutée. Mes origines ghanéennes influencent qui je suis en tant que musicienne et c’est clairement une grande inspiration pour créer ma musique. » (MB)

JUNIOR MTHOMBENI, ACTEUR ET METTEUR EN SCÈNE

‘C’était mon rêve de devenir à mon tour un guérillero’

FAMILLE DE TERRORISTES 45 ans plus tard, cela nécessite des explications. Junior Mthombeni : « Jeune homme, mon père a quitté l’Afrique du Sud pour un camp d’entraînement à Nairobi dans le but de devenir guérillero. Avec l’intention de retourner en Afrique du Sud

CAFÉ JAMBO

par la suite pour libérer le pays du régime de l’Apartheid par la lutte armée. Mais il s’est finalement retrouvé en Belgique pour devenir une sorte de porte-parole non officiel du Congrès national africain ou ANC. À l’époque, l’ANC était encore considéré comme une organisation terroriste, même en Belgique, et Nelson Mandela comme un terroriste. C’était donc une époque où notre famille était également considérée comme une famille de terroristes. » La famille Mthombeni constituait l’un des pions avancés par l’ANC pour exposer la situation en Afrique du Sud et attiser la lutte. Était-ce excitant ou troublant pour un enfant de quatre ans ? « Le régime de l’Apartheid a essayé de malmener mon père en menaçant de le ramener là-bas, par exemple. Donc la menace planait toujours. Mais nous n’étions pas ciblés comme les terroristes le sont maintenant. Nous étions juste surveillés. Et je trouvais ça plutôt excitant. Je sais que j’étais très fier de ce mouvement anti-Apartheid. Nous avions encore des contacts avec notre famille en Afrique du Sud qui comprenait de nombreux membres de l’ANC, et c’était mon rêve de devenir à mon tour un guérillero et d’aller là-bas. »

« Nous étions sous surveillance et je trouvais ça plutôt excitant »

CELEBRATING BLACK HISTORY MONTH

CELEBRATING BLACK HISTORY MONTH

Terwijl aan de andere kant van de Oceaan Black History Month in februari valt, viert België de plek van zwarte mensen in de geschiedenis in maart.

BRUZZ vroeg vier prominente figuren uit de Brusselse kunstwereld – fotografe Chrystel Mukeba, curatrice Anne Wetsi Mpoma, muzikante Esinam Dogbatse en acteur Junior Mthombeni – welke foto uit hun oude familiealbums ze in hun hart dragen. De krachtige beelden zeggen evenveel over het familieverleden als over Geschiedenis met een grote G.

While on the other side of the Atlantic Black History Month falls in February, Belgium has the habit of celebrating black people’s place in history in March. BRUZZ asked four leading figures from the Brussels art world – photographer Chrystel Mukeba, curator Anne Wetsi Mpoma, musician Esinam Dogbatse and actor Junior Mthombeni – which picture from their old family albums they carry in their hearts. The powerful images say as much about the family past as about History with a capital H.

NL

Il régnait une atmosphère particulière autour de la famille Mthombeni. « Nous tenions le café Jambo à la maison, qui était en fait plutôt un quartier général. Tous ceux qui débarquaient d’Afrique du Sud en Europe passaient par là. Toute une bande de militants de gauche, d’artistes, d’écrivains et de journalistes s’y réunissaient pour faire des projets avec mon père. Le dessin que vous voyez sur la photo de la tête d’un enfant que l’on presse comme une orange a été réalisé par Gerard Alsteens dit Gal. » Le père de Junior est mort il y a six ans, mais la lutte a fini par porter ses fruits. « Les mentalités ont évolué lentement mais sûrement.

Mon père, ma mère et beaucoup d’autres y ont contribué en consacrant leur vie à la lutte. Aujourd’hui, il y a encore de beaux mouvements et avec Black Lives Matter, je constate que la lutte pour la décolonisation se poursuit. » (MB)

| HISTOIRE

Junior – qui tient également un panneau de protestation. Junior Mthombeni est né en 1972 et situe cette photo en 1976, lors d’un défilé du 1er mai à Malines, où les quatre participaient à une campagne de boycott de la marque Outspan.

BRUZZ

Voici une photo de famille un peu inhabituelle. On ne sait pas qui l’a prise. Elle semble provenir d’un journal papier. En tout cas, elle montre la famille nouvellement formée de Junior Mthombeni, homme de théâtre et musicien aux racines sud-africaines, alors âgé d’environ quatre ans. C’est le petit garçon à droite au premier plan, assis à côté de son père Sephunyane Mthombeni, qui tient une affiche pour libérer la Namibie de la colonisation sud-africaine. Derrière à gauche, on peut voir sa mère avec à côté d’elle sa fille – la demi-sœur de

EN

39

Culture. Experimentele muziek

Liveplaten die snijden, hakken en schuren NL

Tijdens de quarantainemaanden dook Les Ateliers Claus in de bodemloze put van zijn geluidsbestanden, om er weer uit te kruipen met een unieke reeks livealbums. — TOM ZONDERMAN

Les Ateliers Claus hoopt tegen september zijn concertwerking weer op de rails te krijgen zoals voorheen, met tussendoor mogelijk al wat optredens in beperkte huishouding.

Maar tot zolang is er alvast geen tijd voor gejammer noch verveling.

Tijdens de voorbije elf en een halve maand is de concertzaal annex kunstenvrijplaats in Sint-Gillis immers verveld tot artiestenresidentie, studio en platenlabel.

Oké, die werking in de diepte sudderde al langer, Les Ateliers Claus werd in 2006 ook opgericht als artistieke werkplaats. Maar door de luwte die corona met zich meebracht, raakten die ‘bijwerkingen’ in een stroomversnelling.

“Normaal plannen we een achttal residenties per jaar,” zegt Tommy De Nys, die de boel runt samen met 40

geluidstechnicus Christophe Albertijn. “Maar vorig jaar waren dat er een stuk of twintig. En nu zit het ook al goed vol tot aan de zomer.”

Les Ateliers Claus is niet de enige concertzaal die zich in coronatijden concentreert op residenties, ook de AB en de Botanique stelden hun ruimtes open voor artiesten. Maar bij Les Ateliers Claus mondt het resideren ook uit in opnames, zeker nu de shows stilliggen. Opnemen gebeurt in de concertzaal, daarboven zijn er twee appartementen. De muzikanten kunnen tijdens hun verblijf echt in een cocon kruipen.

“We proberen die residenties wel kort te houden, een week, tien dagen. Als de residenten meer tijd krijgen, werken ze doorgaans trager,” legt De Nys uit. “Het kan ook wel in meerdere etappes. Op dit moment zit de Luikse bassiste Farida Amadou bij ons. Ze werkt er samen met de audiovisuele kunstenaar Floris Vanhoof. Nu is dat voornamelijk schrijven. Binnen een maand komt ze terug om aan de composities te werken, nog een maand later komt ze opnemen. De Franse band Humbros heeft hier in december dingen ingeblikt, en ze wilden nog een keer terugkeren om hun opnames af te werken. Maar dat

zal nu via Skype moeten gebeuren.”

Voor zijn concerten is Les Ateliers Claus zelfbedruipend dankzij de ticketverkoop en de inkomsten van de bar, voor de verloning van De Nys en Albertijn en de residentiewerking zijn er structurele subsidies van de VGC en de Vlaamse Gemeenschap.

In 2020 gingen ze even in het rood omdat ze net voor corona alles lamlegde een nieuwe geluidsinstallatie hadden aangeschaft. Maar door over te schakelen op technische werkloosheid en een besparing op de werkingsmiddelen, werd dat verlies weggewerkt. En er kwam extra steun van de VGC en Visit Brussels. “Wij helpen de artiesten die bij ons resideren dan weer door met hun dossier,” zegt De Nys. “Dat is steun die je onrechtstreeks terugkrijgt.”

IN DE RIJ VOOR VINYL De vruchten van de opnames tijdens de residenties worden geoogst in de vorm van vinyluitgaven. Daartoe heeft Les Ateliers Claus zijn eigen label gecreëerd, Les Albums Claus, waarvan de opbrengsten volledig naar de artiesten terugvloeien. De voorbije maanden verscheen daarop werk van onder meer Senyawa, João

Lobo en Ignatz & De Stervende Honden, een van de groepen waar De Nys zelf bij speelt.

“Voor corona brachten we af en toe iets uit, bijna als fait divers,” vertelt De Nys, die de ervaring die hij vroeger opdeed bij de labels Aim en KRAAK vandaag goed kan gebruiken. “Nu is het echt een deel van onze werking. Dat is goed, want ik miste dat aspect toen ik hier terechtkwam. Het is ook niet zomaar een bevlieging, we willen hiermee doorgaan wanneer de concerten weer op gang komen.”

De Nys gebruikte de vrijgekomen tijd van de voorbije maanden om wereldwijd distributeurs te zoeken.

“Dat is gelukt. Alleen duurt het heel lang om een album fysiek in de winkel te krijgen, je moet rekenen op zes maanden. Vinyl is zo populair, het wordt zelfs verkocht in de Aldi.” (Lacht) In Tsjechië, waar de grootste perserij van Europa zich bevindt, draaien de machines intussen 24/7. “Maar met een bestelling van 500 exemplaren kom je in de wachtrij sowieso achter iemand die 10.000 stuks van Bruce Springsteen bestelt,” zegt De Nys, die met Les Albums Claus naar Record Industry in Haarlem trekt.

Waar hij niet op moet wachten, zijn de uitgaven die gebundeld zijn onder de banier Live Ateliers Claus, want die zijn voorlopig enkel als download verkrijgbaar op de Bandcamp-pagina van Les Ateliers Claus. “Corona bleek een goed moment om onze archieven uit te pluizen,” zegt De Nys. Dat is een

klus, want vanaf het begin heeft Les Ateliers Claus elke show geregistreerd. “Elk jaar zijn er ongeveer vijftig concertavonden, met twee à drie bands per keer, reken dus maar uit.” (Lacht) De Nys en Albertijn tapen de optredens aanvankelijk om de artiesten na afloop de opname van hun set mee te geven. “In het begin waren dat mp3’s, maar ondertussen nemen we meteen op meerdere sporen op op onze server. Niet alle opnames zijn bruikbaar, natuurlijk.

Soms joelt het publiek te hard, of valt er een glas dat je er niet uitgefilterd krijgt.”

SLAGERSMES OF SIKKEL? Sinds midden december zijn er elf Live Ateliers Claus-albums verschenen, onder meer van de net tachtig geworden Britse folkzanger Michael Chapman, het Nederlandse jazzdrumwonder Han Bennink samen met onze Belgische blueshond Roland, en de Japanse experimentele muzikant Keiji Haino.

Opnames met een hoog in-het-momentgevoel, want Live Ateliers Claus koestert unieke, niet zelden experimentele avonden met ‘levende’ muziek. Zoals de Amerikaanse band Bitchin’ Bajas, die een prachtig concert speelde op een snel bij elkaar geraapt instrumentarium nadat ze tijdens hun tournee in Italië bestolen waren.

Het idee voor die uitgaves groeide onder meer ook uit de samenwerking met de Londense haven voor experimentele muziek

“Het is de bedoeling om met het label even intensief door te gaan na corona” TOMMY DE NYS Programmator bij Les Ateliers Claus

Cafe OTO, die liveregistraties uitbrengt op zijn eigen label, Otoroku. Een van de graag geziene gasten bij Cafe OTO is de Amerikaanse noisekoning Thurston Moore. Hij is eveneens kind aan huis bij Les Ateliers Claus en nam er al (een deel van) een album op. “We hebben overwogen om ook een van zijn shows uit te brengen, maar hij wil liever iets nieuws komen inblikken. Eens de concerten weer kunnen, zal hij hier wellicht als eerste staan.” (Lacht) “I like to be back, I like this place,” hoor je Michael Chapman zeggen bij het begin van zijn show.

Les Ateliers Claus gaat prat op de

warme, directe band met zijn gasten. “We zijn één kleine familie, van de programmator tot de barverantwoordelijke,” zegt De Nys. “Ik denk dat artiesten snel die nestwarmte voelen. Vóór zijn concert heeft Michael Chapman er al een fijne avond op zitten. Ik vraag ook altijd of hij nog optredens wil doen en dan vul ik zijn tourkalender verder aan. Dat soort boekingen wil ik in de toekomst ook zichtbaarder maken, zodat het ook een onderdeel van onze werking wordt.”

Ook deel van het nestgevoel zijn de kookkunsten van kunstenaar en bezieler Frans Claus, de oprichter van Les Ateliers Claus die nog steeds in het gebouw woont. “Elke concertavond kookt Frans voor de hele entourage, en dan zitten we hier allemaal rond de tafel,” zegt De Nys. Claus’ kookkunsten leverden de inspiratie voor het opvallende artwork van Live Ateliers Claus: op elke hoes staat een voorwerp uit zijn uitgebreide verzameling keuken- en werkgerei, van een robuust slagersmes over een vlijmscherpe sikkel tot een houten lepel.

“Frans is een echte verzamelaar, zijn hele woonst hangt vol. Die voorwerpen op de hoes zijn een eerbetoon aan hem, en ze dragen de spirit van Les Ateliers Claus uit. We hebben er nu 200 geselecteerd, maar ik weet niet of we ze allemaal zullen gebruiken.” (Lacht) LIVE ATELIERS CLAUS uit bij Les Albums Claus, lesalbumsclaus.com

DES LIVES À FAIRE SALIVER Depuis onze mois et demi, la salle de concert et espace artistique libre Les Ateliers Claus s’est transformé en résidence pour artistes, studio et label de production. Un fonctionnement qui existait déjà mais qui a été approfondi. Les nombreuses résidences ont donné lieu à de nouveaux albums, et c’est dans les impressionnantes archives d’enregistrements en live – chaque show à Les Ateliers Claus a été enregistré – que Tommy De Nys et ses comparses ont puisé pour la série Live Ateliers Claus, avec des enregistrements de Michael Chapman, Han Bennink ou encore Keija Haino.

FR

BRUZZ | INTERVIEW

Voor de reeks Live Ateliers Claus dook het team van Les Ateliers Claus, de Brusselse vrijhaven voor experimentele muziek, in zijn uitgebreide archieven. Het keukenassortiment van oprichter Frans Claus siert de covers.

LIVE CUTS THAT MAKE YOUR MOUTH WATER Corona was something of a game-changer for Les Ateliers Claus: over the past eleven and a half months, the concert hall cum arts sanctuary has been transformed into an artist’s residence, studio and label. They already did all this before, but have now taken it a step further.

The many residencies resulted in brand new albums, and programmer Tommy De Nys and co drew from his dazzling archive of live recordings – every show at Les Ateliers Claus is recorded – for the Live Ateliers Claus series, which includes recordings of the British experimental folk hero Michael Chapman, jazz drummer Han Bennink, and Keiji Haino.

EN

41

Culture. Sound art

Go your own feminist way EN

The Brussels Podcast Festival is back. As part of the event, the Norwegian artist Mia Melvær presents an intuitive sound walk that invites you to rediscover the city while retracing the steps of feminist and queer legends of Brussels. — GILLES BECHET Like all cities, Brussels is full of sounds, stories, characters, and soundscapes. Stories that belong to the ephemera of memory, seldom captured by other media because they were never recorded. All these stories provide the raw material for Sonorama, presented by BNA-BBOT (Bruxelles Nous Appartient – Brussel Behoort Ons Toe). The bilingual community platform set itself the task of putting together a “sound history” of the city using accounts, conversations, and soundscapes.

Over time, it has compiled a collection of 23,000 accounts and 600 field recordings describing, for example, the evolution over time of places such as de Beurs/la Bourse.

To showcase these archives, it has drawn on this wealth of material to create sound walks and has commissioned artists and creators to produce original podcasts, which can be listened to at home or while wandering through Brussels wearing headphones.

Choose your own fragmenture is the first of these walks and will be launched during the Brussels Podcast Festival. Created by the Norwegian artist Mia Melvær, who chose Brussels as her adoptive

home, this podcast explores places and characters from the queer and lesbian history of Brussels. “It’s a part of what I discovered in Brussels. And that’s what I want to show the audience. This history was shaped by people who were driven by a lot of love for the city, by a mix of activism and protest, and the will to make it a joyful place.” The title of the podcast, Choose your own fragmenture, is a nod of the head to the Choose your own adventure interactive book series.

LGBT PIONEER It works a bit like a jigsaw puzzle.

Once you have registered, you receive the first fragment of a map.

The starting point is on Place Fontainas, a focal point for the LGBT community. Then, Mia Melvær, who has assumed the role of the narrator, takes the audience by the ears and guides them step by step. At the first junction, you have a choice of turning right or left and discovering different stories. By making intuitive choices, each person creates their own walk for themselves, like in a video game.

The walk involves places, people, and events. It touches upon Suzan

“I was surprised that in the 1930s there were four or five lesbian bars in the city” MIA MELVAER Artist

42

Daniel, for example, a film critic and militant lesbian, who founded the first gay cultural centre in Brussels in 1953. Mention is also made of the International Tribunal on Crimes Against Women that met in Brussels in March 1976, organised by Diana E.H. Russell and the Belgian journalist Nicole Van Den Ven. It also features bars and other meeting places. “I was surprised that in the 1930s there were four or five lesbian bars in the city. At the time, it was hardly accepted for a woman to walk alone in the streets, so it was important for them to have a place where they could find protection and a sense of joyful community.”

The fragments of sound that you hear are very diverse, ranging from background noises to accounts such as that of Suzan Daniel who, at 87, describes the time a woman invited her to dance in a bar. At times, it might be simple song that accompanies the walk for a few minutes suspended in time. It all unfolds very organically. There is nothing systematic about it. “Some things are left up to interpretation. I want there to be some room for people to make their own connections, just like I want them to choose between options of where to go, instead of falling into a purely receiving mode.”

In her artistic work, Mia Melvær is very interested in what can be

HISTORIES AND VOICES

Mia Melvær in her studio: “With sound, as with painting, you can go from the descriptive to the abstract.”

produced at the intersection of art and ephemeral archives; that is why she likes to work with sound. “There is a similarity between painting and sound. With both mediums you can go from the descriptive to the abstract.”

JOYFUL GOSSIP From the outset, she warns that she has leaned heavily on gossip, which is truly ephemeral. “What is referred to us as gossip has often been a secret language of friendship and resistance among women. Gossip is something joyful that evolves and depends on the person who possesses it. I think it is not to be taken literally but as a fragment of a

whole.” Just like the walk that reveals itself, fragment of map by fragment of map.

Mia Melvær has used fragments of sound in her artistic projects several times, but this is the first time she has created a walk. “It’s interesting because you’re listening differently. First, because I give people direction and because it implies activation and because you’re not isolated. The way you’re listening is impacted by the choices you make and by the urban environment.”

SONORAMA SOUND WALKS Register for free, www.brusselspodcastfestival.be/experiences-sonorama

Reine Elisabeth Nkiambote and Tracy Bibo Tansia, two women in their twenties of Congolese origin, launched their podcast to talk about life and societal issues.

Like two big sisters, they came together to create Yaya Talks (25/2, 20 > 21.00), yaya meaning “eldest” in Lingala. For the festival, they invited Emmanuelle Nsunda to join them, a conserver/ restorer of works of art, archeometrist by training, and creator of the podcast Les Absentes, which highlights the “little” chores and great victories of racialised women who have had to, at one time, renounce their dreams

in the name of so-called “integration”.

Voices and sounds, documentaries, dramas, new work from all over the world: you can hear it all in the Internal Listening Session (26/2, 15 > 16.00), a one-hour mix, released in video format with subtitles in English. The podcasts were selected and edited by Eleanor McDowall from Radio Atlas.

In MurMur (27/2, 14.15 > 15.15), Ambre Ciselet imagines a justice system that includes rather than excludes, with accounts by four men who have experienced an alternative form of justice that favours mediation over punishment.

With Game Lovers (28/2, 13 > 14.00), Annabelle Martella and Emilie Mendy have created a piece of fiction inspired by the observations of people who play fantasy games online.

BRUSSELS PODCAST FESTIVAL 25 > 28/2, www.brusselspodcastfestival.be

BRUSSEL, MEERSTEMMIGE STAD

BRUXELLES, VILLE POLYPHONIQUE

In deze tijden zijn menselijke stemmen meer dan ooit belangrijk om een connectie te bieden met de buitenwereld, een gedeelde menselijke ervaring. De tweede editie van het Brussels Podcast Festival zet podcasts in de spotlight die diversiteit, inclusiviteit, engagement, participatie en reflectie stimuleren. In het Sonorama Sound Walks-luik presenteert de Noors-Brusselse kunstenares Mia Melvær een auditieve stadswandeling die de queer kant van onze stad toont én een ode is aan haar lgbt-pioniers.

Dans un présent semi-confiné, les voix des autres sont plus que jamais un lien avec le monde extérieur, un partage d’humanité. Pour sa deuxième édition cet événement multilingue et inclusif qu’est le Brussels Podcast Festival a tendu ses micros vers les singularités plurielles.

Dans le volet Sonorama Sound Walks, l’artiste norvégienne basée à Bruxelles Mia Melvær propose une ballade sonore intuitive qui invite à redécouvrir la ville sur les traces des légendes féministes et queer de Bruxelles.

NL

BRUZZ | INTERVIEW

In this time of semi-lockdown, more than ever, other people’s voices provide a connection to the outside world, a shared human experience. For its second edition, the multilingual and inclusive Brussels Podcast Festival has pointed its microphones at the theme of “plural singularities”.

FR

43

Culture. Jazz

TOINE THYS EN IHAB RADWAN BOUWEN MUZIKALE BRUGGEN TUSSEN OOST EN WEST

‘We zijn zo elastisch als kauwgum’ NL

Een Belg, een Nederlander, een Luxemburger, een Egyptenaar en een Braziliaan nemen een plaat op in Brussel. Het zou het begin van een grap kunnen zijn, maar voor saxofonist Toine Thys en oedvirtuoos Ihab Radwan is de ontmoeting belangrijker dan de clou of het land dat toevallig op je paspoort staat.

— TOM PEETERS

H

et begon met een reeks concerten in Le Cercle des Voyageurs in centrum Brussel. Toine Thys inviteerde daar enkele jaren geleden muzikanten uit alle hoeken van de wereld. Onder de noemer ‘Overseas’ concerteerde de Brusselse saxofonist, basklarinettist en componist er met gasten uit de Balkan, Turkije, Benin, Pakistan enzovoort. “De ontmoetingen typeerden de artistieke hotspot die Brussel is,” zegt Thys in de woonkamer van een Schaarbeeks rijhuis in de buurt van het Josaphatpark. “De stad heeft de ideale omvang:

44

niet te groot, niet te klein. Ook al leven we in de Europese hoofdstad en heerst er een kosmopolitische sfeer, het blijft een erg behapbare stad waar kleinschalige projecten zonder al te veel druk kunnen groeien.”

Concreet heeft hij het over zijn samenwerking met de Egyptische muzikant Ihab Radwan, een virtuoos op de oed, de Arabische luit. “De concertreeks in kwestie had als doel om telkens één avond iets nieuws uit te proberen.

Wat er daarna gebeurt, weet je als muzikant nooit op voorhand, maar mijn avontuur met

Ihab is een blijver geworden.” Zijn toenmalige gast, die intussen al jaren in Frankrijk woont, is erbij komen zitten en tovert meteen een kamerbrede glimlach op zijn gezicht. “Eigenlijk was er vanaf die eerste ontmoeting een wederzijdse bewondering,” zegt hij.

Thys omschrijft het album Tamam morning, dat het duo in een niet-alledaagse bezetting met ook percussie, cello en piano opnam onder de naam Overseas, als “bruggen bouwen, reizen, risico’s nemen, op zoek gaan naar het onbekende”, toevallig allemaal zaken die tijdens de pandemie niet mochten. De opnames vonden al plaats in januari 2020, dus een lockdownalbum is het niet. Het dozijn bijbehorende optredens, die begin maart in België, Luxemburg, Frankrijk en Duitsland voorzien waren, werd intussen wel

viool. Als adolescent was ik bovendien fan van rock en hardrock – Deep Purple, Pink Floyd, The Doors – en ben ik gitaar beginnen te spelen. Zo had ik op mijn twintigste voorbeelden uit zowat alle genres en belandde ik in de meest diverse projecten. Ik kon niet kiezen. Ik speelde filmmuziek, zat in een barokproject en in ensembles die traditionele Egyptische muziek en jazz brachten. Ik denk dat ik in mijn hart altijd de nieuwsgierigheid van een kind heb behouden.

Als om middernacht de Egyptische radio stopte met traditionele muziek, zette ik Iron Maiden op.

THYS: Bij Overseas hebben we een meltingpot gecreëerd waarin iedereen kleuren en verhalen uit zijn cultuur en zijn leven kwijt kon. Maar het is geen wereldmuziek of jazz, geen traditionele Egyptische muziek, Braziliaanse bossanova of samba, of Luxemburgse folk, Hollandse schlager of kleinkunst. Het is muziek van de diversiteit, die de rijkdom van het reizen en ontmoetingen benadrukt.

Hoe hebben jullie de groep samengesteld?

uitgesteld naar volgend jaar. Gelukkig laat de muziek op Tamam morning je reizen in je hoofd.

Thys zal tijdens het interview verwijzen naar de Franse auteur Louis-Ferdinand Céline, die schreef over verre buitenlanden terwijl hij er nooit geweest was. “Neem nu de driedelige suite ‘Istanbul kidz’. Die componeerde ik gewoon thuis. Een reis kan een droombeeld zijn. Zonder me willen te vergelijken met Céline pas ik af en toe dezelfde strategie toe.”

Toine, wat sprak je aan in het geluid van Ihab?

TOINE THYS: Ik viel voor zijn virtuositeit op de oed,

waaruit een diepe kennis van oriëntaalse muziek spreekt. Maar ik wist ook dat hij klassieke gitaar speelde en dus op de hoogte moest zijn van de Europese muziektraditie. Op dat kruispunt van

twee werelden konden we elkaar ontmoeten.

IHAB RADWAN: Op de oed had ik leermeesters als Mohammed Abdel Wahab, Sayed Darwish en Riad Al Sunbati, maar daarvoor speelde ik al werk van Bach, Mozart en Monteverdi op mijn

“Ik vind het geweldig om de zachtste klanken uit mijn sopraansaxofoon te persen” TOINE THYS

Voor de opnames in Brussel van start gingen, hadden jullie nog nooit met zijn vijven samengespeeld. Spannend?

THYS: Ja, het was een geweldige uitdaging. We hadden dus al drie concerten met Zé Luis afgewerkt, maar dan zonder de pianist, en toen

▼

Het gezelschap van Overseas: pianist Harmen Fraanje (Nederland), percussionist Zé Luis Nascimento (Brazilië), saxofonist Toine Thys (België), oedspeler Ihab Radwan (Egypte) en celliste Annemie Osborne (Luxemburg).

THYS: Voor we bij de huidige bezetting uitkwamen, hebben we verschillende formules geprobeerd: van kwartet tot zelfs een septet, met danseressen en Emre Gültekin op saz. Uiteindelijk kozen we voor een kwartet, met een gastpianist. Dat biedt mogelijkheden.

RADWAN: Het mocht vooral geen déjà vu worden.

Daarom zijn we begonnen met een concept zonder bas en drums. Toine dacht dat een cello een goede ambassadeur kon worden voor ons breekbare samenspel.

THYS: Het is een kwestie van frequentie. We hebben ook veel percussionisten uitgeprobeerd om uiteindelijk uit te komen bij Ihabs Braziliaanse vriend Zé Luis Nascimento. Hij werd me voorgesteld als een gamechanger, en toen we hem ontmoetten voor een kleine tournee van drie concerten, bleek hij zich heel goed voorbereid te hebben. Het klikte vanaf de eerste seconde.

RADWAN: Ik had me al vaker door hem laten verrassen en wist dus dat het goed zat. In dit project staan naast de muzikale creativiteit ook de menselijke ontmoetingen centraal. Ook met celliste Annemie Osborne was er direct een persoonlijke klik.

THYS: Voor mij was het een verrassing dat gastpianist Harmen Fraanje toezegde. Ik ken hem al sinds mijn studies in Nederland, maar tegenwoordig was hij toch vooral met vrije improvisatie bezig, terwijl de muziek van Overseas net veel geschreven arrangementen heeft.

45

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

TOINE THYS EN IHAB RADWAN BOUWEN MUZIKALE BRUGGEN TUSSEN OOST EN WEST

46

we met Harmen speelden, was Toine Thys Ihab Radwan Zé Luis er niet bij. Maar tijdens de drie opnamedagen zijn we Geboren in 1972 in Brussel Geboren in 1969 in Caïro naar elkaar toegegroeid, en Is vooral bekend als tenor- en Is vooral bekend als virtuoos intussen heeft iedereen enorm sopraansaxofonist op de oed en zanger, maar veel zin om de anderen begon op zijn vijfde aan de Studeerde in 2002 af in academie van Caïro als violist, opnieuw te verrassen op het Nederland en reisde als muzikaal leerde later ook gitaar en haalde podium. globetrotter de wereld rond een ingenieursdiploma RADWAN: Ook al klinkt de plaat Bracht met het Toine Thys Richtte 20 jaar geleden de heel goed, het is live dat het Trio drie albums uit: The end of Académie d’Oud op in Parijs verdere avontuur zich zal certainty, Grizzly en The optimist Doceert oed, oriëntaalse zang voltrekken en de groep zich zal Veelgevraagd sideman, bij en modale muziek in Montpellier ontwikkelen. Pas daarna kan er onder meer Antoine Pierre’s UReen tweede album komen, en BEX, Bram Weijters’ Crazy Men Met projecten als Mozart en Zouratié Koné Ensemble l’Égyptien, OrientaLiszt en Magic hopelijk ook een derde.

Lutes is hij een bruggenbouTHYS: We zijn aan het onderStichtte met Laurent Blondiau wer tussen Oost en West handelen over een koffer met de school Les Ventistes du Faso in Burkina Faso Vormt sinds 2015 een duo met acht albums. (Lacht) Voor mij is de Franse jazzmuzikant en tubahet onderscheid met mijn Bracht in november 2020 virtuoos Michel Godard andere projecten de belangrijkhet eerste album uit van zijn Frans-Belgische kwartet Brengt traditionele Egyptische ste bestaansreden van Orlando muziek met het kwartet Takht Overseas. We hebben iets heel lichts gecreëerd, zonder contrabas en drums. Het heeft meer weg van kamermuziek dan van jazz, maar ik vind het geweldig om de we erin een echte band te smeden. Iets heeft pas RADWAN: ‘Tamam’ betekent in Egypte: ‘alles gaat zachtste klanken uit mijn sopraansaxofoon te echt betekenis als je elkaar ontmoet op dezelfde goed’. Het nummer start optimistisch, zoals elke persen. Als Ihab oed speelt of zingt, of Annemie frequentie. Dat geldt ook voor Overseas. ochtend. Maar dan ontvang je een nieuwtje en pizzicato speelt op haar cello, dan opent dat een voel je misschien een angst, en die klinkt ook RADWAN: Iedereen heeft zijn manier om een heel nieuw universum voor mij en krijg ik ineens door in de muziek, die wat melancholischer van verhaal te vertellen. Het gaat om elkaar gezelheel andere ideeën voor arrangementen. Onze toon wordt. Daarna gaat het op en neer, om te schap houden op een betekenisvolle manier. gastpianist kan musiceren in functie van mijn eindigen met: ‘het zal wel lukken’. Het nummer Daarbij moet je bereid zijn om je eigen paradigbasklarinet of ons net heel discreet vergezellen. is als een cyclus, die altijd goed eindigt, de ideale ma’s even opzij te schuiven en mee te gaan in Zé Luis stuift dan weer alle richtingen uit. We slotnoot. het verhaal van de andere, benieuwd naar waar zijn kortom even elastisch als kauwgum, un dat leiden kan. Ik denk niet dat Toine en ik een THYS: Ik herken me er wel in. Het laatste album groupe plasticine. (Lacht) bepaalde stijl verdedigen, veeleer een manier van van mijn trio heette niet voor niets The optimist. schrijven. Het doet er niet toe of we nu onder Het nummer is positief, ondanks de melancholie jazzmannen, traditionele muzikanten of die opduikt. Ik hou van het idee dat je ’s Wanneer stonden jullie in deze meltingpot het klassieke componisten zijn. Wat denk jij, Toine? ochtends nooit weet hoe de dag zal aflopen. Dat verst van jullie comfortzone? geldt overal ter wereld, maar zeker in Afrika, RADWAN: Traditionele Egyptische muziek is THYS: Ik zat met mijn gedachten bij mijn waar mensen vaak niets kunnen veranderen aan gecomponeerd en melodieus. Ik kan me bovenbuur, een vrijgezel van vijftig jaar, een erg de problemen waarmee ze overdag geconfronmakkelijk laten meedrijven met haar melodieën. timide kerel. Maar hij danst graag. Tijdens de teerd worden. Alles is er onvoorzien, maar ook Maar in het Midden-Oosten gebruiken we geen lockdown volgt hij een onlinecursus en hoor ik dan breekt er de volgende akkoorden, of harmonie, zoals in het Westen. Ik zijn gestamp soms door het plafond. Ik was me ochtend gewoon een nieuwe moest dus altijd op zoek naar een muzikaal aan het inbeelden hoe hij zijn vrije expressie dag aan. bindmiddel. beleefde… (Hilariteit) THYS: Bij mij is het net omgekeerd. Met akkoorden voel ik me op mijn gemak. Ze geven me Jullie eerste album is genoemd naar de afsluitenOVERSEAS: TAMAM MORNING www.igloorecords.be ideeën. Maar in de modale muziek, zoals dat de compositie ‘Tamam morning’. Waarom? heet, zijn er dus geen akkoorden. Dan is het de uitdaging om daar met mijn sax iets zinvols te ondernemen dat de aandacht vasthoudt en de luisteraar de weg toont. Ik zou mijn vertrouwde jazzding kunnen doen tijdens het samenspel met ÉLASTIQUE TEL DU CHEWING-GUM AS ELASTIC AS CHEWING GUM Ihab en op die manier de oriëntaalse traditie incorporeren in mijn palet. Maar dat zou Le saxophoniste Toine Thys et le virtuose de l’oud Ihab The Brussels-based saxophonist Toine Thys and the FR EN Radwan se sont rencontrés pendant une série de oud virtuoso Ihab Radwan met each other during a ongepast zijn. Ik herinner me de eerste Afrikaanconcerts au Cercle des Voyageurs. Il y a quelques années, concert series in Le Cercle des Voyageurs. A few years ago, se groep waarmee ik ooit speelde: Afrikän Thys y invitait des musiciens des quatre coins du globe.

Thys invited musicians from all corners of the world. “My Protoköl. Het liep vanaf het eerste concert goed. « Mon aventure avec Ihab est faite pour durer », dit-il. Ihab adventure with Ihab has become a lasting one,” he says.

Althans, dat dacht ik. De groep speelde haar Radwan : « En réalité, il y a eu une admiration réciproque Ihab Radwan adds, smiling: “Actually, there was a mutual grooves, ik mijn solo’s en het publiek applaudisdès la première rencontre. » Thys décrit l’album Tamam admiration from that first meeting.” Thys describes the seerde. Maar na enkele concerten kreeg ik het Morning – enregistré avec une distribution particulière, album Tamam Morning – recorded in an unusual and intergevoel dat de Afrikanen niet begrepen wat ik comprenant des percussions, du violoncelle et du piano – national line-up including percussion, cello and piano – as deed, en ik had geen idee waar hun muziek comme « construire des ponts, voyager, prendre des “building bridges, travelling, taking risks, searching for the naartoe ging. Pas na dertig concerten slaagden risques, partir à la recherche de l’inconnu. » unknown.”

MASCULINITIES

SEITI N IL UCSA M

E.R. : D.LAURENT, RUE DU POIVRE 1, 1000 BRUXELLES GRAPHIC DESIGN: KIDNAP YOUR DESIGNER SHIRT: WALTER VAN BEIRENDONCK

MUSÉE MODE & DENTELLE MODE & KANT MUSEUM FASHION & LACE MUSEUM

MASCULINITIES

MASCULINITIES

EXPO 28.08.20 › 13.06.21 RUE DE LA VIOLETTE 12 VIOLETSTRAAT 1000 BRUXELLES | BRUSSEL(S) WWW.FASHIONANDLACEMUSEUM.BRUSSELS

©ANDREA ANONi - RENAUD SCHROBiLTGEN

RENÉ MAGRiTTE MUSEUM

ABSTRACT ART MUSEUM

135-137 RUE ESSEGHEMSTRAAT 1090 JETTE - BRUSSELS

iNFO@MAGRiTTEMUSEUM.BE / 02 428 26 26

WWW.MAGRiTTEMUSEUM.BE

Culture. Exhibition

‘This is an opportunity to reset and tell a different story’ EN

With one powerful work of art, graffiti pioneer Kool Koor turns the tables on history and tranforms the Halles Saint-Géry into an iconoclastic sanctuary for untold stories. “Here it is. It’s on the table, either you eat it or you don’t.” — KURT SNOEKX “The oppressor writes the story,” Kool Koor says while elaborating on the origins of his new piece in the Halles Saint-Géry, where the exhibition “Saint-Géry: le passé présent” is nearing its end. Over the course of months, that dynamic, permanently evolving show has been delving deep into the history of the popular square and the Église Saint-Géry – founded in the tenth century, elevated to a parish church by Pope Leo X 500 years ago and finally demolished between 1798 and 1801 – in particular. A turbulent history that echoes in contemporary Brussels.

The oppressor writes the history, but here, in this powerful piece, the American-born, Brussels-based graffiti legend weaves the many narrative threads written from that surviving

story back into the conversation. Not by creating a vibrant mural or canvas, but a Plexiglas installation, inspired by a stained glass window from the former Église SaintGéry.

“I have been working on this concept called Sanctuary for quite some time,” Kool Koor says.

“It’s a project where I reappropriate windows from industrial sites and transform those sites into calm, solemn spaces that allow for meditation and contemplation. For years I have had the idea, but I haven’t yet done a full installation. So when Anne (Wetsi Mpoma, founder of the Wetsi Art Gallery and figurehead of Brussels’s art scene, Ed.) contacted me about this project and told me it was on a reproduction of a stained glass window, within the concept of iconoclasm, all the pieces fell into place.”

The artist who began to do graffiti in the South Bronx in 1976 as a 13-year-old, who along with the likes of Crash, Daze, A-One, Toxic, Futura 2000, Keith Haring and Rammellzee made the graffiti scene spill out into the gallery circuit in the early 1980s, and who, as a member of the Tag Master Killers, practised “Ikonoklast Panzerism” – “taking the letter, re-appropriating and arming it, with the goal of destroying the other letters” – immediately saw something of a link in the iconoclasm

Select.

48

L’avenir est féministe

Some light in dark times

Livestream 2.0

FR/ Officiellement, la Journée Internationale de la Femme a lieu le 8 mars, mais permettez-nous de nous en balancer.

Pendant les deux semaines précédant cette minuscule île sur le calendrier patriarcal, notre Sterput bien-aimé ouvre ses portes souterraines à Fémixion Fanzine, qui se sert depuis un peu moins de deux ans de science-fiction féministe mordante pour redresser des situations saugrenues. Parce qu’il le faut, et avec comme objectif un avenir plus rose qui n’est pas de la science-fiction. (KS)

EN/ “I believe in the

NL/ De Botanique werkt voor

positive power that emanates from art, and its direct and indirect impact on society.” These are words we have always loved hearing, but which are now being translated into very concrete action. With Candle Up!, Brussels Gallery Weekend and Quintessence LAB have developed a project selling scented candles, designed by three artists with a heart for the city: Pieter Vermeersch (who is quoted above), Lionel Estève and Sanam Khatibi. The profits will be donated to the foodbank Feed The Culture. (KS)

zijn livestreams doorgaans met residenten, die er op het einde van hun tijdelijke verblijf een concert geven. Anders verloopt het met de Spaanse celliste en experimentele producer Yamila: haar multidisciplinaire liveperformance Eyelidless streamt ze vanuit haar eigen huis. Dat huis speelt een actieve rol tijdens haar ‘concert’, waarbij ze een mysterieus klanktapijt rond de verschillende ruimtes in haar woonst én de uithoek van haar computer weeft en zo een intieme, magische wereld creëert. (TZ)

25/2 > 7/3, Sterput, sterput.org

Pre-order before 14/3 on brusselsgalleryweekend.com

27/2, 19.00, www.botanique.be

Kool Koor in front of his Plexiglas installation, “a twist on Saint Michael slaying the dragon and the colonial catastrophe.”

that ravaged through the Low Countries in the sixteenth century. “It’s a philosophy that I have founded my career and my way of life on! I’m very diplomatic about a lot of things, but there are times when you think: ‘You know what?

Here it is. It’s on the table, either you eat it or you don’t.’ This was such a moment, an opportunity to pass a message.”

THE TRUTH IS OUT That message echoes ever stronger today. “I wanted to bring that stained glass window to the 21st century. So I did a twist on the iconography of Saint Michael slaying the dragon, turning it to the colonial catastrophe.

The central figure in blue is in the same colour as the flag of the Congo, and represents the diaspora. The entity to the side, with his hands covered in blood, being squashed, is a representation of the whole system of oppression, colonialism and even religion. It’s telling another version of the story, for a future where things maybe can be levelled.”

“This isn’t my personal story,” Kool Koor says, “but it does touch me deeply. I adopted Belgium as my new residence long ago. Over the course of more than thirty years, I got to know its history and its complications. A lot of people here are lost in their African identity, a lot of people deny that certain things happened.

When given an opportunity I thought it was my responsibility to not just do something for the sake of art, but to do something that would have substance.”

Still departing from his abstract core, this sort of labyrinthine, automatic writing and highly intoxicating mesh of organic lines and bold colours, but also opening up to a slightly more figurative approach. Up close and personal. “My very early work was figurative, you

“A lot of young people are fed up, they refuse to be silent and they want justice” position. A lot of them are fed up, they refuse to be silent and they want justice. Every generation wants justice, but this mass movement, this mass necessity to be heard and understood, is new. Times are changing. A black art gallery like Wetsi’s didn’t exist when I started out, though contemporary African artists have always existed, it wasn’t all tingatinga art. That all makes for an opportunity to reset, to tell a different story.”

SAINT-GÉRY: LE PASSÉ PRÉSENT > 4/3, Halles Saint-Géry, hallessaintgery.be

Les Arabes du futur

Vossenstreken in Jette

geschikt voor deugnieten vanaf vier jaar. Starten doe je aan de ingang van het Boudewijnpark, aan de Jules Lorgesquare achter het station. (GH)

FR/ Parce que le monde arabe c’est les révolutions, les tensions, les désillusions, ... mais pas que ! Bozar poursuit sa collaboration avec la Chaire Mahmoud Darwich pour explorer de nouveaux récits du monde arabe via le merveilleux prisme du cinéma. Fin février, Arabfuturism revient avec deux perles du cinéma expérimental à streamer. Tout d’abord, Before I forget (photo) de l’Égyptienne basée à Hambourg Mariam Mekiwi. Une science-fiction se déroulant au-dessus et en dessous de la surface terrestre. Ensuite, The Wardrobe Man, du réalisateur algérien Bassem Yousri. Un récit conté depuis l’intérieur de son armoire au Caire. Bienvenue chez les Arabes du futur. (SOS)

www.annassteen.com

26/2 > 3/3, www.bozar.be

NL/ Met Voila! zei de vos (en

andere dierenpraat) bedacht het gezelschap Anna’s Steen in een regie van Greet Vissers twee jaar geleden een beestige jeugdtheatervoorstelling. Nu corona de spelers samen met de kippen op stok houdt, staken de makers hun verhalen over een hongerige vos, een verliefde vlieg en soep kokende kip in een nieuw kleedje. Het kleedje van een zesdelige videofilm die je al wandelend kan ontdekken in Jette via het scannen van QR-codes op wegwijzers.

De videowandeling De vos... in het bos duurt ongeveer anderhalf uur, is 2,7 kilometer lang en

know. I can draw. But if I do that today, I would feel like I’m stepping away from myself. With stained glass you have all of these threads of lead holding everything together, and I just figured that they could be that mesh, allowing me to then tell the story through colours, to be more figurative and see it as a conversation for addressing subjects like identity, roots, history, truth.”

“That truth is out, you know, and it isn’t going anywhere. I see this as the time of the truth wars, of people realizing that what they have been force-fed for generations is not the whole story, that a lot of those ‘facts’ they were taught were in fact lies. Young people nowadays have really embraced their power and

49

Culture. Eat & Drink

En attendant d’ouvrir son restaurant, Tomo distille son savoir-faire à la faveur d’un take-away à glaner dans le bistro Copain.

Tout bon, le bento !

FR

On ne le répétera jamais assez la cuisine japonaise ne se limite pas aux sushis et aux ramen. Envie de découvrir ?

Yoka Tomo signe des préparations nippones familiales à tomber. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE YOKA TOMO Take-away bij/chez/at Copain, avenue Rogierlaan 262, Schaarbeek/ Schaerbeek, Facebook: yokatomo.bxl, wo/me/We > zo/di/Su voor/ avant/before 17.30

50

Il y a un peu plus de deux ans, on louait dans ces colonnes une petite adresse japonaise du quartier européen : le Sake Bar. Ouverte par une jeune femme avisée, Saori, cette enseigne compte malheureusement parmi les premières tombées au champ d’honneur de la crise sanitaire. Un coup dur dans la mesure où le lieu proposait une cuisine simple mais travaillée avec beaucoup de soin.

Derrière ces préparations se

cachait un jeune homme, Tomo. Bonne nouvelle, il est encore possible de goûter aux compositions de ce talentueux chef. En attendant d’ouvrir son restaurant, en compagnie des deux associés derrière le bar schaerbeekois Copain, Tomo distille son savoir-faire à la faveur d’un take-away à glaner dans le bistro de ses compères.

La commande se passe sur Facebook où l’on effectue son choix parmi trois entrées, cinq

sortes de bentos, et trois accompagnements à 4,50 euros (fèves de soja, salade d’algues et concombre au miso, salade de salsifis et carottes). Il ne reste plus ensuite qu’à stipuler le moment du retrait ou opter pour la livraison gratuite si l’on habite dans la commune. Notre choix ? Pour deux personnes : 6 pièces de gyozas végétariens (6 euros), ainsi que des beignets « ganmodoki » (14 euros) et une portion de « pork katsu curry » (14 euros). La farce des gyozas végétariens est consistante et savoureuse, marquée par des notes fraîches de gingembre. On est séduit

par les beignets « ganmodoki », soit du tofu en beignets accompagné de pickles de concombre, d’un morceau fondant d’aubergine, de riz et d’une rondelle de racine de lotus. Mais le coup de grâce arrive avec le curry dont la texture est redoutable. La préparation convainc d’autant plus qu’elle évolue sur le fil du piquant, sans jamais sombrer du côté obscur. On notera que le lieu propose aussi une série de boissons finement choisies, entre bières (La Saison Cazeau à 3,80 euros) et vins (l’excellent blanc portugais à base d’Alvarinho de la Quinta do Regueiro à 14 euros).

HIGH FIVE

RAMBO

••••

Brusselse burgers die je doen watertanden.

Le nouveau burger bruxellois dont on a envie.

Irresistible burgers from Brussels.

(Facebook: RamboSnackamericain)

LA FOURNA

••••

Brood gemaakt door sterke vrouwen.

Du pain signé par des femmes puissantes.

Bread made by strong women. (www.lafourna.be)

MINE MADEH

••••

Syrische keuken die je verwarmt in de winter.

La chaleur de la cuisine syrienne en plein hiver.

Syrian cuisine to keep you warm in winter.

GAUFRES & WAFFLES

•••

De Brusselse wafel, heruitgevonden door chef Yves Mattagne.

Le chef Yves Mattagne réinvente la gaufre de Bruxelles.

Chef Yves Mattagne reinvents the Brussels Waffle. (www.gaufresandwaffles.be)

LÉZZET

•••

Een Turkse, familiale traiteur om te ontdekken.

Un traiteur familial turc à découvrir.

A Turkish family-run caterer still to discover.

(Facebook: Lézzet Brussels)

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Harde kip Pistolets NickTrachet Trachet Nick Brusselaar diededestad stad Brusselaar die endedewereld wereldculinair culinair en ontdekt ontdekt

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

52

52

I

28 OKTOBER 2020

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

)

Wie langs deopgevallen?

Afrikaanse winkels moet Is het u ook Alles inwandelt, de voeding lijkt het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt kleiner tealworden.

Niet langopgeleden kwam het vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. nieuws Nutella kleinere potten op de markt Meestal staat dezelfde er het lachende gezicht van een brengt. Voor prijs als de vroegere Afrikaanse mama op, kleurrijke hoofddoek. grotere, uiteraard!

Ja,met de hazelnoten zijn duurder Het gaatmeneer! over diepvrieskip.

Maarhouden niet om niet de nu geworden En de mensen overal dominerende ‘plofkip’. zijnvia legkippen van prijsverhoging, dus doenHet ze het volumedie te oud zijn volgens de normen van de verkleining. eierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard nietde Laatst kwam mijn huisgenote terug van verloren, maar zijn ook niet meer gepast voor dagelijkse zoektocht naar voedsel met de ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg een pakje dat meer textuur van tandpasta. Dus gaan deze vogels naar leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin Azië en Afrika. Men is er ginder verzot op. Bij ons zat wat dus moet doorgaan voor koploos was kip vroeger iets voor zon- en feestdagen, tot pluimgedierte. Het leken wel porties voor een fenomenale ontwikkeling de brave kip lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepdegradeerde tot de goedkoopste proteïne op de dun. Kolibries zonder kop!Met vreugde bezingen markt.

Hetzelfde in Afrika.

Er was een tijd dat de portie van contreien de werkman ze daar de goedkope kip die uit onze per groot moest Datwordt was toen de ‘terrassiers’ vliegtuig naarzijn. ginder gevlogen, mogelijk nog subsidies met de schop werkten. doenwel ze erg dat met van de EU. DieVandaag handel moet met de Bobcat of Kubota en moeten ze na hun winstgevend zijn, want de eigenaars van het merk werkuren de fitness. Greppels graven is een staan in denaar top vijfhonderd van de Belgische zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le fortuinen. problème?” zei een op de Ik kocht zo’n kip groothandelaar en de winkelier waarschuwvroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est que les gens ne mangent plus.” Een groot deelin weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers Nederland hebbenloopt het over en ja van de bevolking rond“harde in eenkip”, elfenlijfje, mensen, zijn zeen ook.

Als je de oude onthaard,dat gegomd gekneed naar de recepten stijl van de van mwamba voor de kolonialen) leest, boekskes.

Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel moet die Impressions kip uren en d’une uren sudderen voedsel. paupiette in dede veau. palmolie.

Een moderne kipzijn kanook daar tegen, De zondagse broodjes zoniet geëvolueerd. die half uurtje alen totfieen hoopje Hoesmelt kleinna dieeen viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffiekoeken voor de Maar ik kwamzijn dus bijna thuis verdwenen met zo’n beest.

Het Antwerpenaars) en vervanwoog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge de kip,kon zodra ze ontdooid was, in handige jaren je met die dingen nog een kleine stukken: idealiter moetVandaag elke eter passen een stukzekrijgen politieagent ko slaan. in een met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het holle kies. En dan de pistolets: het is niet omdat vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn. In zonder been erin kan je niet peuzelen, wat mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het pickles. Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden kan ik er misschien wel vijf van op? En ik ben niet las ik een authentiek Italiaans recept voor zo’n grotemet etereierstokken meer. spaghetti van kip, maar daarvoor Onlangs hoorde ik van een slager die nog ouderwetse pistolets met gekapt verkoopt, “van die échte, grote”. Ik heb mij daarheen gespoed

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk forse met rustig inhoud, dat laatste verwijderde Ik lietpistolet de stukken bakken in ruime olie omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen. enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding woog gram, en bolrond metanderhalf een diameter van toe, wat 45 pepertjes look. Na uur was centimeter, de hoogte zeven detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai!bedroeg Maakt niet uit, centimeter.

Zo’n raspistolet is met erg dan eten we wat later.

In de tropen zijneen maaltijden krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mag van dan al vederlicht wit Geen lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of Ik deed er wat waterpuur bij om het stoven zonnebloempitten: gladde korst. rustig Het broodje verder latendat lopen. ik al kip met is zotegroot je erNu niethad onmiddellijk inajuin kunt (het rook daarvoor écht naar is kiphet in te dehoog. keuken), maarhet ik had bijten, Je moet in hettwee nog breken graag wat Afrikaanser.

Kennen of lichtelijk pletten.

Omjullie het te breken agussi?

Agussi – ookeen bekend alsinegusi, agushi of kent een pistolet snede de bovenkant. egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Technisch is dat om het zwellen van het deeg in West-Afrika.

Het de zadenMaar van een de hete oven opzijn te vangen. eenmeloenleraar soort, of van veleop pompoensoorten, en geschiedenis rust vertelde mijgepeld lang geleden dat gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoedie snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke genitaliën van de godin Ceres. Se non è vero …

Afrikaanse winkel.

Pistolets zijn per definitie wit. Ze staan Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. saus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven worden uit het fijnste meel gebakken, simila bij de met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, Semmel, steeds deook naam voor deze maar zeker nog bijvoorbeeld spinazie.

Een broodjes in het zuiden van dat land.

In het museum van tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met zag iktot verkoolde de uitbardeNapels hete pepers, jolijt vanpistolets iedereen!die Laat sting van tijd de Vesuvius in het jaar hebben is onbepaalde verder sudderen.

De 79 agussisaus overleefd. erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakook wat Te eten met de vingers, ken een en de ware pistoletoloog boven bord rijst.

Smakelijk. trekt eerst dat natte kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra beleg. Smakelijk.

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Pistolets zijn per hangt vaker weldefi dannitie wit.

Zeeen staan symbool voor niet reclame devoor godin en moeten dus pluvera” puur zijn. Volkorenpistolets zijn een ontheiliging!”

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

Mathias Declercq CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De REDACTIE Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING Soukias Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VORMGEVING VERTALING HeleenFrédérique Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, & ILLUSTRATIE Saskia Vanderstichele, Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie

Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Brusselse Pitteurs Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen van Eco Flageyplein 18, 1050 Print Center (DPG Media) Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse en wordt gesubsidieerd door MediaGemeenschap vzw, wordt gedrukt persen van Eco de Vlaamse en op dede Vlaamse Print Center (DPG Media) Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Zelf nieuws gespot? redactie@bruzz.be welkom via

bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels

WWW.BRUZZ.BE

Zakelijk verantwoordelijke (m/v/x)

De Taalwetwijzer maakt je wegwijs in de taalwetgeving.

Huis van het Nederlands Brussel zoekt een zakelijk verantwoordelijke #Brussel #financiering #engagement #infrastructuur #enthousiasme Huis van het Nederlands Brussel, dat is •

het aanspreekpunt voor alle Brusselaars die Nederlands willen leren of gebruiken

•

een leer- en ontmoetingsplek voor Brusselaars en hun organisaties

•

een partner in een breed netwerk van Brusselse organisaties, instellingen, scholen en werkgevers

•

een team van 85 medewerkers en meer dan 60 vrijwilligers

Alle info: www.huisnederlandsbrussel.be/vacatures Solliciteren kan tot 14 maart 2021

mee rd 18. 0 an 00 per jaar

Meer weten over de Taalwetwijzer?

Ga naar www.vlaanderen.be/taalwetwijzer of bel 1700

A LA CARTE LUCKAS VANDER TAELEN en MELINA VERBEECK nodigen in A La Carte elke week de m/v/x uit die mee het nieuws heeft bepaald.

Deze week ontvangt Luckas

BEN WEYTS (N-VA) A LA CARTE, elke donderdag, omstreeks 18u15, op BRUZZ tv en op BRUZZ.be

SCHOOLJAAR

2021-2022 Vind alle info op:

INSCHRIJVENINBRUSSEL.BE

Naar een Nederlandstalige basisschool in Brussel?

Voor wie?

• Is je kind geboren in 2019?

• Is je kind ouder, maar gaat het nog niet naar school?

• Verandert je kind van school?

KLEUTER- EN LAGER ONDERWIJS

Je kind inschrijven in een Nederlandstalige kleuter- of lagere school in Brussel?

Meld je kind aan op inschrijveninbrussel.be, tussen 1 maart (9 u.) en 26 maart 2021 (16 u.).

Meld ook kinderen aan die geboren zijn in 2019. Zelfs als ze pas naar school gaan vanaf september 2022.

Meer informatie over de procedure?

Informatie over het kleuter-, lager en secundair onderwijs? Surf naar inschrijveninbrussel.be.

SCHOOL

inschrijveninbrussel.be

DB623070I9

Toegankelijke gezondheid voor iedereen.

De Federatie van Socialistische Mutualiteiten van Brabant geniet het vertrouwen van meer dan 615.000 leden. Wij zoeken voor spoedige aanwerving een (m/v):

Cammaert Trucks is hoofdleverancier van Iveco en Fiat bedrijfsvoertuigen met vestigingen te Gooik, Antwerpen,Temse en St-Lievens-Houtem

Mutualistisch raadgever regio’s Liedekerke, Halle-Vilvoorde, Diest en Tienen Jobomschrijving: als mutualistisch raadgever wordt u tewerkgesteld in de agentschappen gelegen in het Brussels

Voor onze vestiging te Gooik zijn wij dringend op zoek naar:

Hoofdstedelijk Gewest en in de arrondissementen Halle-Vilvoorde. U zal instaan voor het onthaal, informeren en adviseren van de leden. U zal eveneens de terugbetaling van gezondheidszorgverstrekkingen en diverse administratieve taken uitvoeren.

Een uitgebreide opleiding is voorzien op de werkvloer.

Senior Magazijnmedewerker

Profiel: u volbracht het hoger secundair onderwijs en bent sociaal vaardig. Een administratief gerichte vorming op

Profiel: • Minstens 5 jaar relevante ervaring • Computervaardig • Hands-on, punctueel, stressbestendig, teamspeler • 2-taligheid is een pluspunt • A2 automechanica of equivalent door ervaring

HOKT-niveau is een pluspunt. U hebt goede noties van het Frans en bent bereid de inspanning te leveren om de toepasselijke regelgeving te assimileren.

De mutualistisch raadgever wordt in functie van de noden tewerkgesteld in een van onze agentschappen in de regio’s Liedekerke, Halle-Vilvoorde, Diest of Tienen.

Wij bieden een marktconform loon, tewerkstelling in een 35-urenweek, een goede balans tussen werk en privé, maaltijdcheques, dertiende maand en groeps- en hospitalisatieverzekering.

Interesse? Richt uw kandidatuur en CV met vermelding van de referentie “raadgever” aan FSMB, www.fsmb.be

directie Human Resources, Zuidstraat 111, 1000 Brussel. E-mail: jobs@fsmb.be.

De selectieproeven voor de weerhouden kandidaten vinden op 11 en 18 maart 2021 plaats.

DB620563H9

Federatie van Socialistische Mutualiteiten van Brabant

DB703415B1

Functieomschrijving: Als magazijnier ben jij het aanspreekpunt voor wisselstukken zowel voor externe klanten als intern binnen de onderneming. Je neemt de bestellingen op, verwerkt ze en zet ze klaar. Dit proces moet administratief worden vastgelegd door middel van het opmaken van offertes, facturen, bestel- en leveringsbonnen. Opdat dit proces optimaal kan verlopen, dient er op continue basis gewerkt te worden aan het voorraadbeheer, orde en netheid.

Tewerkstelling: Voltijds 38 uren werkweek – 1 zaterdagvoormiddag om de 2 weken Aanbod en voordelen: • Opleiding en procedures volgens de standaarden van de invoerder worden door ons voorzien • Een boeiende, gevarieerde job in een aangename kmo-sfeer • Aantrekkelijke verloning volgens ervaring Solliciteren met cv en motivatiebrief naar vernaillen.sabine@cammaertnv.be

Je vacature in deze rubriek?

Wij staan voor je klaar

hallo@regiotalent.be

DB700854B1

tel. 051 26 67 89

Nog steeds in ons kot, helaas. Maar BRUZZ biedt iets om naar uit te kijken: de Grote Brusselquiz! Speel mee vanuit je luie zetel, en win leuke Brusselse prijzen.

VRIJDAG 26 FEBRUARI, 20U LAATSTE KANS!

SCHRIJF JE IN VOOR DONDERDAG 25.02, 12U Deelnemen kost 5 €.

Het aantal plaatsen is beperkt.