BRUZZ - editie 1738

#1738

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR EN

+ BRUZZ CULTURE INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

A HEART FOR THE ARTS,

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

27 | 01 | 2021

ALSO DURING THE LOCKDOWN

HUMUS X HORTENSE, DE ‘GROENE STER’ VAN BRUSSEL

DUURZAAMHEID OP DE KAART DE MOKERSLAG VAN DE METRO STALINGRADLAAN KREUNT ONDER DE WERKEN

EXHIBITION ‘VERISIMILITUDE’ THE MIMA AFTER HUMANITY

BRUZZ PRESENTEERT

VANAF 19 JANUARI op BRUZZ tv en op BRUZZ.be

HET LAATSTE JAAR Bilal, Fahed, Nora en Reyhan zijn vier Brusselse laatstejaarsstudenten in het Imelda-Instituut in Molenbeek. BRUZZ volgt ze sinds het begin van dit schooljaar op de voet. Hoe beleven zij het laatste jaar van de middelbare school in volle coronacrisis?

Hoe ziet hun leven eruit, op school en in Brussel?

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito IRONISCH Een zondag in Brussel. In de ene hoek: een betoging die eerst verboden, dan weer gedoogd, opnieuw verboden en tot slot getolereerd werd. In de andere hoek – zo ongeveer ter hoogte van het Warandepark – een politiemacht zo groot dat men hoopt dat koning Filip niet voor de paleisvensters stond. Er zijn staatshoofden die bij minder een nakende staatsgreep vreesden. Ironisch omdat een deel van de manifestanten protesteerde tegen wat ze het buitensporige optreden van de ordediensten noemden. Nog ironie: net dan pakt de politie 245 mensen op tijdens een betoging met volgens de officiële politiecijfers 100 tot 200 deelnemers.

Ondertussen glijdt deze stad van het ene incident in het andere en daarbij steekt het niet respecteren van de coronamaatregelen vaak het vuur aan de lont. Adil sloeg op de vlucht voor een coronacontrole. Ibrahima werd opgepakt nadat hij een controle had gefilmd. Dat verontrust me. Omdat die maatregelen hun draagvlak verliezen en steeds meer met de voeten worden getreden. Maar ook omdat steeds meer mensen een hardere politiehand zien als het enige mogelijke antwoord hierop. In een complexe stad als de onze is de combinatie van beide een explosieve cocktail.

Lees meer over de betoging op p8 - 9 NL

REPORTAGE

“Het is nog nooit gebeurd dat iets niet lukte” Op bezoek bij de decor- en kostuumontwerpers van De Munt 36

REPORTAGE

“We hebben het gevoel dat we hier weg moeten” De metrowerken, een mokerslag voor de Stalingradlaan 10

ONDERNEMEN

“Ik word ziek van al die negativiteit over Brussel” Kwinten Lambrecht van Shirts in Brussels 20

IRONIQUE Un dimanche à Bruxelles. À ma gauche : une manifestation, d’abord interdite puis autorisée, pour être de nouveau interdite et pour finir tolérée. De l’autre côté : à peu près au niveau du Parc de Bruxelles, des forces de l’ordre en si grand nombre qu’on espère que le roi Philippe ne se tenait pas devant les fenêtres du Palais. Certains chefs d’État ont craint un coup d’État pour moins que cela. C’est ironique parce qu’une partie des manifestants protestait contre le recours excessif aux forces de l’ordre. Tout aussi ironique : la police a arrêté 245 personnes à la suite de cette manifestation qui a réuni, selon les chiffres officiels de la police, 100 à 200 participants. En attendant, cette ville enchaîne les incidents et le non-respect des mesures sanitaires est souvent le point de départ. Adil a fui un contrôle covid. Ibrahima a été arrêté après avoir filmé un contrôle. Cela m’inquiète. Parce que l’adhésion à ces mesures se fissure et qu’elles sont même foulées aux pieds. Mais aussi parce que de plus en plus de gens considèrent qu’une réponse policière plus dure est la solution. Dans une ville aussi complexe que la nôtre, la combinaison des deux est un cocktail explosif.

FR

Plus d’infos sur la manifestation en p8 - 9 DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7 COVER STORY

Humus x Hortense krijgt groene ster van Michelin 16 BRUZZ CULTURE Cabin Fever Fresco 32, Hydrogen Sea 34, VOIX.E.S 42,

Expo Félix Luque Sánchez 44 , BackBack 48, Eat & Drink Rambo 50 ACTUA Na de betoging van zondag 8, Wat nu met Bozar? 25 REEKS De Heyvaertwijk (3): Klaar voor een nieuwe wind 26, BIG CITY Waarom is het prachtige oude treinstation van Brussel-Zuid niet behouden? 30 COLUMN Nick Trachet 52

NOG MEER BRUZZ DE GROTE BRUSSELQUIZ Hij is terug van weggeweest, de Grote Brusselquiz, en dit keer in de vorm van een coronaproof ‘huiskamereditie’.

Speel op vrijdag 26/2 mee vanuit je luie zetel en maak kans op fantastische Brusselse prijzen!

Schrijf je NU in via bruzz.be/degrotebrusselquiz

IRONIC A Sunday in Brussels. In the left-hand corner, a demonstration that was first prohibited, then permitted, banned again and finally tolerated. In the other corner, more or less at the level of the Parc Royal, a police force so large that you would hope that King Philippe was not standing in front of the palace windows. There are heads of state who would fear an impending coup for less. It was ironic because some of the demonstrators were protesting against what they called the excessive action of the police. Even more ironic: at the same time, the police arrested 245 people during a demonstration with, according to official police figures, 100 to 200 participants. Meanwhile, this city slips from one incident to the next, and the fire is often set alight by a lack of compliance with the corona measures.

Adil fled from a corona check. Ibrahima was arrested after filming a check.

That worries me. Because support for those measures is dwindling and they are increasingly being flouted. But also because more and more people think that the only possible answer is a police acting with force. In a complex city like ours, the combination of these two would be an explosive cocktail.

Read more about the demonstration on p8 - 9 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 27 JANUARI 2021

I

3

De week

NIEUWE TESTSTRATEGIE VOOR NEDERLANDSTALIG ONDERWIJS OM BRITSE CORONAVARIANT AF TE BLOKKEN

Ongerustheid over nieuwe uitbraken stijgt in Brusselse scholen Nu het aantal coronabesme ingen in België weer toeneemt en de Britse variant oprukt, worden scholen expliciet als een bron van verspreiding van het virus gezien. Scholen zullen sneltests toepassen, en na een besme ing in het vijfde of zesde leerjaar moet ook daar het mondmasker op. De Brusselse Nederlandstalige scholen kennen voorlopig nog weinig besme ingen, maar wachten bang af.

— SARA DE SLOOVER

BRUZZ | DE WEEK

In verschillende Belgische scholen zijn intussen uitbraken van de besmettelijkere Britse variant van het coronavirus vastgesteld.

Ook in het Brusselse (Franstalige) onderwijs zijn onlangs uitbraken gesignaleerd. Onder meer het bekende Collège SaintMichel gaat voor een week dicht nadat er een coronauitbraak werd ontdekt.

Minstens één leerkracht testte er ook positief op de Britse variant. Aan Nederlandstalige kant in Brussel blijft het aantal besmettingen voorlopig vrij laag en zijn nog geen varianten gevonden.

Vanwege de stijgende

besmettingscurves zullen lagereschoolkinderen die in de klas vlak bij een besmet kind zaten, vanaf nu automatisch als een hoogrisicocontact beschouwd worden, meldde Sciensano zaterdag.

Hierdoor zullen veel meer kinderen getest moeten worden en in quarantaine moeten.

“Het schoolse leven kan op een bepaald moment ook een bron zijn van verspreiding,” legde minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) uit in het VRT-programma De zevende dag. “(...) En dan moet je nadenken hoe je dat aanpakt.” Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts

Brand in leegstaand gebouw Bij een brand in een leegstaand gebouw aan het Gesùklooster in Sint-Joostten-Node raken vrijdagnacht vier brandweermannen en een kraker gewond. Twee brandweerlieden raken gewond als een deel van het plafond naar beneden komt, een brandweerman zakt met een been door de vloer en een andere loopt verwondingen op aan de kuit. Een kraker raakt bevangen door de rook.

4

I

27 JANUARI 2021

(N-VA) kondigde nog dezelfde dag, na overleg met virologen, een nieuwe teststrategie voor het onderwijs aan.

Zodra er in een school een mogelijke besmetting wordt gemeld, zou op dag één een sneltest worden aangeboden aan alle hoogrisicocontacten. Bij een negatief resultaat zou op dag zeven een PCR-test worden afgenomen. De betrokken leerlingen of leerkrachten blijven intussen tien dagen in quarantaine.

Scholen kunnen een mondmaskerplicht invoeren. Dat doet de basisschool KA Etterbeek nu in in het vierde, vijfde en

900

Brussels Airlines schrapt in februari en maart negenhonderd vluchten, onder invloed van de coronamaatregelen en het feit dat steeds meer passagiers hun vlucht annuleren. Het zal in februari maar 7 procent van het aantal vluchten uitvoeren vergeleken met februari 2019, in maart 12 procent.

zesde leerjaar, als gevolg van de besmettingen in het Collège Saint-Michel.

BRITSE VARIANT “Bij hoogrisicocontacten zullen mensen snel getest kunnen worden,” bevestigt Elisabet Campforts, directeur van het Vrij CLB Pieter Breughel, het Centrum voor Leerlingenbegeleiding van de Brusselse Nederlandstalige vrije scholen. “De getroffen leerlingen zullen vanuit het CLB een testcode krijgen.”

Over de precieze details van de uitrol van de sneltests was maandag nog een overleg bezig.

“Twee weken afkoeling in de vorm van een

verlengde Allerheiligenvakantie hebben begin november geholpen, toen het onderwijs zeker in Brussel en Wallonië onder zware druk stond,” zegt biostatisticus Geert Molenberghs (KU Leuven/UHasselt).

“Sommigen grijpen dat aan om te zeggen dat een langere krokusvakantie nu ook soelaas zal brengen, maar we zitten toch in een fundamenteel andere situatie.”

“Tussen 10 en 25 procent van de besmette personen landelijk heeft intussen de Britse variant.

Die gaat het overnemen, dat staat vast. Elke patiënt wordt daar 30 tot 40 procent besmettelijker

Sans-papiers betogen Een tweehonderdtal mensen zonder papieren protesteert vrijdagmiddag voor de kantoren van de Dienst Vreemdelingenzaken. De sans-papiers vragen een collectieve regularisatie. Het protest is daarnaast gericht tegen politiegeweld, omdat eerder een 29-jarige man zonder papieren in een Brusselse politicel stierf. De doodsoorzaak is nog niet duidelijk.

CARTOON

Door de stijgende besmettingscurves zullen lagereschoolkinderen die in de klas vlak bij een besmet kind zaten, vanaf nu automatisch als een hoogrisicocontact beschouwd worden.

KIJK OP DE WEEK

ARCHIEFBEELD

door. Dat kan leiden tot meer uitbraken in scholen.”

“Zoals we in Bekkevoort zagen, kunnen sociale activiteiten na schooltijd een ideale brug zijn voor de Britse variant van het virus.

Ik hoop echt dat we kunnen vermijden dat de scholen moeten sluiten.

Met de huidige maatregelen komen we er niet, vandaar dat wij, experts, pleiten voor een beperking van naschoolse activiteiten, misschien tot die veilig in de openlucht kunnen worden georganiseerd. Dat kan dan zelfs misschien ook weer voor de tieners van de middelbare scholen.”

BRUZZ | DE WEEK

© PHOTONEWS

WAUTER

Grégor Chapelle weg bij Actiris

Het verplichten van een mondmasker, altijd en overal, is in strijd met de grondwet Politierechter LIONEL VAN DAMME schold de boete kwijt van iemand die zijn mondmasker niet droeg in Brussel. Het parket gaat in beroep.

Grégor Chapelle, algemeen directeur van Actiris, zet in juni een punt achter zijn tienjarige loopbaan bij de Brusselse dienst voor arbeidsbemiddeling Actiris.

Zijn tweede mandaat loopt nog tot 31 mei, maar hij zal zich geen kandidaat stellen voor een derde. Chapelle zegt zijn taken te hebben vervuld. “De diensten werden vernieuwd en de nieuwe ploegen zijn klaar voor de nieuwe uitdagingen,” verklaart Chapelle.

9

In een gebouw aan de Houba de Strooperlaan in Laken raken zondagavond negen mensen bevangen door een CO-vergiftiging.

Een van hen verliest het bewustzijn. Alle slachtoffers worden naar het ziekenhuis gebracht, maar geen van hen verkeert in levensgevaar. De twintig bewoners worden geëvacueerd met zes ziekenwagens.

27 JANUARI 2021

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

AFSCHEID VAN EEN ICOON NL/ Het einde van een

tijdperk: de sloopwerken aan de Citroëngarage zijn begonnen. Het landmark aan het Saincteletteplein wordt voor een groot deel afgebroken om plaats te maken voor de kunsttempel Kanal – Centre Pompidou. In het ontwerp is 12.000 m² voorbehouden voor het 6

I 27 JANUARI 2021

museum hedendaagse kunst, 7.000 m² voor het architectuurcentrum, en 13.000 m² voor een ontmoetingsplek vol cultuur en animatie.

Daarmee zet Kanal de definitieve stap richting toekomst. In de zomer van 2024 moet de nieuwe cultuurpool opengaan.

ADIEU À UNE ICÔNE FR/La fin d’une époque : les travaux de démolition du garage Citroën ont commencé. L’emblème de la place Sainctelette sera en grande partie détruit pour faire place au temple de l’art contemporain Kanal - Centre Pompidou.

D’après les plans, 12 000 m² seront

FAREWELL TO AN consacrés au musée d’art contemporain, 7 000 m² au centre d’architecture et 13 000 m² à un lieu de rencontre culturel riche en activités. Kanal franchit ainsi un cap définitif vers l’avenir.

Le nouveau centre culturel devrait ouvrir à l’été 2024.

EN/ The end of an

era: demolition work on the Citroën garage has begun. The landmark on Place Sainctelette will be largely demolished to make way for the art temple Kanal - Centre Pompidou. In the design, 12,000 m² is intended for the

Bijgedachte

SENIOR WRITER STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

© SASKIA VANDERSTICHELE

ICON contemporary art museum, 7,000 m² for the architecture centre and 13,000 m² for a meeting place full of culture and animation.

With this, Kanal is taking the final step towards the future. The new cultural centre should open in the summer of 2024.

Het is een belangrijke vaststelling in deze vreemde coronatijden. Het beleid wordt gemaakt op het ritme waarmee de pandemie zich aandient. Dat was in de eerste golf zo, en dat is nu ook zo.

De overheden kunnen zich vandaag moeilijk baseren op politieke gewoontes, uit de lessen getrokken uit het verleden, uit wel overwogen afspraken en voorbije ervaringen. Precies omdat het allemaal nieuw is. Ze moeten voortdurend schakelen. Zelfs de bestaande wetgeving volstaat niet. Die moet soms in allerijl aangepast worden, waarbij ze – dit terzijde – niet altijd de toets van de grondwet kan doorstaan.

Dat de rolverdeling tussen de overheden niet altijd even duidelijk is, blijkt nu ook weer met de uitbraak in Etterbeek. Burgemeester Vincent De Wolf (MR) gaat voluit voor zijn rol als hoeder van de openbare orde door verregaande maatregelen te nemen om de verdere verspreiding van het virus tegen te houden. Ook burgemeester van Sint-Joost Emir Kir (PS) komt graag op het voorplan in de bestrijding van de pandemie.

Maar de andere burgemeesters? Daar horen we veel minder van. Ze scharen zich netjes achter het gewestelijke beleid. Dat blijkt zelfs uit de communicatie van de Conferentie van Burgemeesters. Het instituut staat bekend voor zijn eensgezinde uitspraken en soms wel forse communiqués. Maar vandaag zien we er vooral een verdeelde slagorde.

Sommige burgemeesters willen zich zo weinig mogelijk met de pandemiebestrijding inlaten, andere, zoals Kir en De Wolf, laten maar al te graag de spierballen rollen.

Het maakt het voor het Brussels Gewest, dat hierin de lead neemt, niet altijd even makkelijk.

Want behalve het bestrijden van dit vreselijke virus, moet het ook nog eens de lokale besturen te vriend houden. Vincent De Wolf stuurde zelfs een gerechtsdeurwaarder naar de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) omdat hij gegevens uit de Passagier Locatisatieformulieren wou krijgen om zo de quarantaine van balorige burgers zelf te kunnen laten respecteren.

Heeft de Etterbeekse burgemeester een punt?

Ja en neen. De ordonnantie voor de bestrijding van

epidemieën uit 2007 is duidelijk genoeg: het is de GGC die de volle bevoegdheid heeft om de quarantaine te laten respecteren. Eventueel in samenwerking met de lokale besturen.

Minister-president Rudi Vervoort (PS) en gezondheidsminister Alain Maron (Ecolo) hebben ervoor gekozen om dat beleid zoveel mogelijk voor negentien gemeentes gezamenlijk te voeren. Zodat er geen al te grote verschillen zijn tussen de Brusselse gemeenten onderling in de handhaving.

Ze doen dat – dat moet gezegd – ook wel op een eerder vriendelijke manier. De politie klopt niet aan bij wie in quarantaine gaat. Het Brussels Gewest doet vooral een beroep op de burgerzin.

Maar burgemeester De Wolf, die nu met een lokale uitbraak te maken krijgt, kan daar moeilijk mee leven. Hij wil vanuit de openbare orde zelf maatregelen nemen. Wettelijk gezien is dat niet helemaal onzinnig. De burgemeesters hebben hierin verregaande bevoegdheden vanuit de gemeentewet. Maar, in tegenstelling tot in Vlaanderen, krijgt De Wolf geen privégegevens van zijn bewoners. En moet hij, tot zijn grote frustratie, deels blind varen.

Omdat de Conferentie van Burgemeesters er niet uit is geraakt wat de burgemeesters nu wel of niet mogen, hebben ze hierover een brief gestuurd naar minister van Gezondheid Maron. Die heeft hen zopas geantwoord dat dat juridisch wordt uitgezocht. Concreet is er een soort van protocol in de maak dat burgemeesters, naargelang ze meer of minder proactief willen optreden, de kans geeft om in samenwerking met het Gewest de strijd tegen het virus te voeren.

Dat is, gezien de derde golf die op ons lijkt af te komen, niets te vroeg. Maar het doet ook wel de vraag rijzen of de politiek haar energie niet beter in andere zaken zou steken dan ruzie te maken over wie wat moet doen.

BRUZZ | DE WEEK

Ruzie in tijden van corona

“Sommige burgemeesters willen zich zo weinig mogelijk met de pandemiebestrijding inlaten, andere laten maar al te graag de spierballen rollen”

Lees via bruzz.be alle updates over het coronavirus en de maatregelen 27 JANUARI 2021

I 7

BRUZZ | NIEUWS

ARRESTANTEN EN GETUIGEN NOEMEN HET POLITIEOPTREDEN BUITEN PROPORTIE

‘Vier mensen in mijn cel hadden alleen maar frietjes besteld’ Een betoging met een honderdtal aanwezigen die uitloopt op wel 245 arrestaties. Vorige zondag gebeurde het aan de Kunstberg, na een manifestatie die eigenlijk niet toegelaten was. Verschillende arrestanten noemen het politieoptreden buiten proportie.

— EVA CHRISTIAENS, FOTO’S KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

“

8

I

I

k deed niet mee aan de betoging, maar zoveel politieagenten had ik nog nooit gezien.” Lucas (20) was met een paar vriendinnen op wandel toen hij zondag langs het Centraal-Station passeerde. “We gingen kijken wat er gaande was.

Niet van heel dichtbij – en gewoon omdat het intrigerend was. Ik had zelfs bij de Black Lives Matter-betoging niet zoveel politie gezien.”

Al die politie was er omdat er eerder die zondagmiddag, vanaf 14

27 JANUARI 2021

uur, een statische betoging plaatsvond vlak bij het station. Een honderdtal manifestanten kwam samen op het Albertinaplein om te protesteren tegen wat zij ‘klassenjustitie’ noemen. Ze vinden dat de Belgische justitie soms racistisch te werk gaat en wilden dat aanklagen.

Maar de betoging was niet toegelaten en werd dus maar drie kwartier gedoogd. Om 14.45 uur vroeg de politie iedereen om de Kunstberg te verlaten.

“Ik heb niet geprovoceerd,” zegt Jade (23), een studente die deelnam aan de betoging. “Ik had geen zin om opgepakt te worden, dus ben ik rustig vertrokken toen ze dat vroegen. Maar ik hoorde mensen roepen dat ze slachtoffer waren van politiegeweld en wou wel zien wat er gebeurde. Ik ben dan verder weg van de politie gaan staan.”

Ook Lucas stond wat verderop te kijken. “Een van de agenten riep iets naar ons van ver, maar we hadden het niet goed begrepen,” vertelt hij.

“De agent riep dan nog eens: ‘Ga achteruit’. Wij trokken ons terug, maar werden toch nog opgepakt. Ze fouilleerden ons, we moesten onze gsm, portefeuille en sleutels afgeven. Een vriendin vroeg de agenten waarom wij werden opgepakt. Ze zei dat we het recht hadden om dat te weten. Een agent

antwoordde ons dat wij geen rechten meer hadden.”

Lucas moest met zijn vier vriendinnen mee in een politiebusje naar de kazerne van Etterbeek. Een vijfde vriendin werd niet opgepakt omdat ze haar hond bij zich had. In de kazerne moest Lucas in zijn eentje naar de mannencel. “Ik was in shock. Plots zat ik in een cel met een dertigtal mannen, allemaal hypergeënerveerd. Enkele waren echt kwaad. Ik kan dat gevoel begrijpen, maar voor mij was het enorm angstaanjagend.” Hij mocht er pas acht uur later, om middernacht, weer uit.

‘INGESLOTEN’ Behalve Lucas zijn er nog andere voorbijgangers opgepakt na de betoging. Dat blijkt uit getuigenissen op sociale media en uit verhalen die

“Een vriendin zei tegen de agenten dat we het recht hadden om te weten waarom wij werden opgepakt. Een agent antwoordde dat wij geen rechten meer hadden” LUCAS Zat enkele uren in de cel

de BRUZZ-redactie te horen kreeg.

Sommige arrestanten waren inderdaad komen kijken naar de politie. Andere zaten naar eigen zeggen gewoon op hun bus te wachten. Onder anderen activist Yassine Boubout kreeg pepperspray in het gezicht en moest mee naar de cel.

“We communiceren niet over individuele arrestaties,” reageert de politie Brussel-Hoofdstad-Elsene op die getuigenissen. Volgens politiewoordvoerster Ilse Van de Keere gebeurden alle aanhoudingen pas na de betoging. “Het ging om mensen die de plaats niet wilden verlaten en daar bleven. Er waren ook personen die ‘On va tout casser’ riepen,” zegt Van de Keere. Zij heeft naar eigen zeggen geen zicht op hoelang er is gewacht om over te gaan tot arrestaties.

Een BRUZZ-reporter kon ter plaatse vaststellen dat een tiental jongeren na de betoging vanaf de Kunstberg richting de Grote Markt wandelde. Nabij de Grasmarkt kwam de oproerpolitie hen tegemoet. De jongeren probeerden weg te raken via de straat van concertzaal La Madeleine, maar daar kwamen

twee politievoertuigen aangereden.

Een tiental agenten stapte uit met politiehonden. Na dat alles moet de commotie zijn ontstaan. De politie had nog een helikopter en zes waterkanonnen mee.

Ook Jade vertelt hoe ze vanaf het Albertinaplein naar de kerk liep, maar daar afsloeg naar het Europaplein toen ze de politie zag. “Daar pakte de politie vijf mensen op, dus moest ik weer omlopen. Agenten zeiden me om de ene richting uit te gaan, maar telkens stonden er andere agenten die me weer een andere richting uit stuurden.

Iedereen was nerveus. Ik raakte ingesloten.” Uiteindelijk werd Jade gearresteerd ter hoogte van de bushaltes aan het Centraal-Station.

Ze moest er twee uur wachten in de koude vooraleer ze naar de politiecel in Etterbeek werd gebracht. Pas om kwart voor negen ’s avonds was ze weer vrij.

MINDERJARIGEN Uiteindelijk sloten 245 personen hun zondagmiddag af in een politiecel. Het gaat om de arrestaties in de zone BrusselHoofdstad-Elsene en de politie-

zone Brussel-Noord. Van hen waren er 91 minderjarig. Lucas en andere getuigen zeggen onze redactie dat er een meisje van twaalf jaar in de vrouwencel zat. Er zijn ook getuigenissen van politiegeweld in de cel, waarbij agenten “zonder directe aanleiding” enkele celgenoten zouden geslagen hebben.

“Ik ben opgepakt aan de Grasmarkt, waar ik heel veel arrestaties zag gebeuren van jonge gastjes,” vertelt César (21). Hij was zelf van plan om naar de betoging te gaan, maar was te laat en trok zich terug toen hij de politie zag staan.

“Maar ik heb wel mijn mening geuit toen ik die arrestaties zag gebeuren.

Ik heb wat ironisch geklapt en gezegd dat ze goed bezig waren om minderjarigen op te pakken. En gewoon door daar te staan, ben ik opgepakt.” César zegt dat zijn vriendin op haar beurt werd gearresteerd omdat ze vroeg

waarom de politie hem oppakte. “In mijn cel zaten vier mensen die zijn opgepakt, terwijl ze alleen maar frietjes bestelden,” zegt César, die met 35 mannen in de cel in Etterbeek belandde. “Andere mensen waren gewoon op hun bus of trein aan het wachten.”

Door die en nog andere getuigenissen wil de Brusselse PVDA burgemeester Philippe Close (PS) om uitleg en verantwoording vragen.

Close had de betoging eerst toegelaten, maar werd dan teruggefloten door federaal minister voor Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V). De PVDA organiseerde net voor de start van de gemeenteraad maandag al een actie met enkele getuigen buiten voor het stadhuis. Close wilde bij aanvang van de gemeenteraad nog niet reageren. Aan BRUZZ wilde Close ook geen reactie kwijt bij het ter perse gaan van dit artikel, ondanks herhaaldelijk aandringen.

« C’ÉTAIT DISPROPORTIONNÉ »

“THAT WAS OUT OF PROPORTION”

Après une manifestation dimanche dernier au Mont des Arts, 245 personnes ont été arrêtées, dont 91 mineures. Certaines d’entre elles ont déclaré qu’elles ne faisaient que passer, qu’elles attendaient le bus ou qu’elles étaient en train de commander des frites. Elles trouvent l’intervention de la police tout à fait disproportionnée. Les policiers disent qu’ils n’ont arrêté que les personnes qui refusaient de quitter les lieux. Le bourgmestre de Bruxelles, Philippe Close (PS), n’a pas souhaité directement commenter ces arrestations.

“Four people in my cell had simply been ordering chips.”

After a demonstration last Sunday at Kunstberg/Mont des Arts, 245 people were arrested with 91 of them minors.

Some of them testify that they were just passing by, waiting for the bus or ordering chips. They find the police action disproportionate. The police themselves say that they only arrested people who refused to leave the neighbourhood when asked to.

Brussels Mayor Philippe Close (PS) does not want to comment on the arrests at this point.

FR

BRUZZ | NIEUWS

Bijna 250 mensen werden opgepakt, onder hen ook 91 minderjarigen.

EN

27 JANUARI 2021

I 9

DE METROWERKEN, EEN MOKERSLAG VOOR DE HANDELSWIJK ROND DE STALINGRADLAAN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

‘Hier is een stille gentrificatie bezig’

Bakker Samir Aarab: “Weet u wat me nog het meest pijn doet? Dat mijn zoon me straks misschien ziet failliet gaan.”

De werken voor metrostation Toots Thielemans zouden een voorbeeldwerf worden, het steunpakket voor de lokale handelaars ongezien. Maar een tocht door Brussels meest mediterrane buurt toont vooral een kwetsbare aankomstwijk die slecht opgewassen is tegen twee mokerslagen: corona én de grootste werf van Brussel. “De steunpremies zijn net genoeg om een koord te kopen.” ▼

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S BART DEWAELE

10

I

27 JANUARI 2021

27 JANUARI 2021

I 11

DE METROWERKEN, EEN MOKERSLAG VOOR DE HANDELSWIJK ROND DE STALINGRADLAAN

▼

W

eet u hoeveel we vandaag al hebben verdiend?” Bakker Samir Aarab werpt een snelle blik op zijn kassa. “40 euro, terwijl we al uren open zijn. En weet u hoeveel ik maandelijks betaal?

7.000 euro aan huur en kosten.

Voor de werken had ik negentien mensen in dienst, vandaag zijn dat er nog drie, van wie twee familieleden die ik niet kan betalen.”

We bevinden ons in bakkerij Tazaghine aan de Stalingradlaan en Aarab heeft alle tijd van de wereld om zijn verhaal te doen.

Klanten zijn er toch amper. Van achter zijn toonbank – denk aan de bekende mix van Belgische

nieuwe Stalingradlaan in 2027 af zijn. De ‘als’ in de vorige zin is daarbij geen detail.

Maar diezelfde werken veranderden een groot deel van de Stalingradlaan ook in één grote werfzone.

Het gevolg: geen auto- of fietsverkeer meer, geen parkeermogelijkheid en veel minder klanten. En dan moeten de zware ingrepen voor de deur, waar het eigenlijke station komt, nog beginnen. “Overheidssteun?” Er glijdt een donkere blik over Aarabs gezicht. “Zo’n 800 euro per maand, genoeg om een koord te kopen waarmee ik me kan ophangen. Terwijl de handelaars hiernaast, die huurder van de Stad zijn, hun hele huur kwijtgescholden

krijgen. Et nous, on n’est pas des humains?”

Zomaar stoppen en iets anders doen is geen optie, legt Aarab uit.

“Ik heb al mijn spaargeld in de zaak gestopt. Weet u wat me nog het meest pijn doet? Dat mijn zoon me straks misschien ziet failliet gaan.

Wat zal dat doen met zijn zelfvertrouwen, met zijn blik op het leven?”

PACT MET DE HANDELAARS Aarab is niet de enige die de toekomst vandaag somber inziet.

Een groenteverkoper verderop bezweert ons dat hij vandaag nog geen enkele klant zag. Zijn rijkelijke aanbod – met onder meer verse absint – wacht onaangeroerd. En de

“De financiële reserves van de handelaars hier zijn lang niet zo groot als die van grote ketens. Dat fragiele weefsel wordt nu bedreigd door de werken”

B R U Z Z | R E P O R TA G E 12

patisserie en Maghrebijnse specialiteiten – vertelt de 42-jarige hoe hij twintig jaar geleden van Marokko naar België kwam en nog maar onlangs met zijn bakkerij begon. De zaak draaide uitstekend, benadrukt hij, tot de werken aan de metro begonnen.

Die werf, met de constructie van een gloednieuw metrostation onder de Stalingradlaan, is noodzakelijk om van de premetrotunnel onder het centrum een volwaardige metro te maken en zo de capaciteit van het openbaar vervoer in het gewest te verhogen. Het station moet in 2025 in gebruik gaan en dan moet de bovengrondse heraanleg nog beginnen. Als alles vlot gaat, kan de

NOUR EDDINE LAYACHI Voorzitter lokale handelaarsvereniging Stalem

I

27 JANUARI 2021

failliet gingen: computerzaken bijvoorbeeld of winkels in voeding of doe-het-zelfmateriaal. Ze verloren klanten, maar ook leveranciers, want laden en lossen is amper nog mogelijk.” Layachi heeft een goed overzicht, benadrukt hij. Zijn vereniging telt 120 leden, van de snackbars en groentehandelaars in le bas tot Kaffabar en Comme chez Soi in le haut du quartier. De grote hinder is daarbij vooral voor le bas, waar het nieuwe station komt. En dan moeten de zwaarste werken aan het eigenlijke station nog beginnen.

Zo bedrukt de handelaars vandaag ogen, zo optimistisch klonken de verschillende overheden

nochtans bij het begin van de titanenwerf voor het metrostation.

“Ja, in het verleden waren de lokale handelaars wel eens les grands oubliés van metrowerken, maar deze keer wordt het anders,” is de teneur in een promofilmpje dat burgemeester Philippe Close (PS) verspreidde.

Schepen van Handel Fabian Maingain (Défi) was niet weinig trots over een ‘ongezien’ steunpakket van 16 miljoen euro, een bedrag dat vooral het Gewest vrijmaakt.

In een gemeenschappelijke mededeling van de Stad Brussel, de MIVB en mobiliteitsminister Elke Van den Brandt (Groen) heet het ook dat de werken aan Toots Thielemans een ‘voorbeeldwerf’ moeten worden.

Het pakket aan maatregelen in het pact dat met de buurt werd ondertekend, oogt ook best fors, met behalve miljoenensteun ook een lokale ombudsman, regelmatige infovergaderingen en een kleurig containerdorp voor de zeven zaken die uit het Zuidpaleis moesten verhuizen.

WARME AANKOMSTWIJK “Formidabel toch, dat pact?” De voorzitter van de handelsvereniging zwaait met het document, terwijl hij ons ontvangt in zijn woonst op de Stalingradlaan. Het is een van die majestueuze panden die de brede laan telt. Die breedte is overigens niet toevallig. Waar straks een ▼

voorzitter van de lokale handelaarsvereniging Stalem, die ons vergezelt door de wijk, toont steeds weer zaken die de boeken definitief dicht hebben gedaan. “Kijk, daar heb je er vier naast elkaar.” Nour Eddine Layachi wijst naar de zijde waar de werfzone zich bevindt: “Een snackbar, een reisagentschap en twee restaurants.”

Dat die sluitingen ook door corona kunnen komen, werpen we op. De voorzitter gaat maar deels akkoord. “Voor sommige horecazaken klopt dat, maar er zijn ook ondernemingen die het tijdens de eerste lockdown prima deden en pas met de intensieve fase van de werken naar adem snakten of

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“De MIVB stuurt ook wat aan op een heroriëntatie van de handel, ze brengen consultants uit Parijs mee, die er hier een soort Sint-Gillis willen van maken” NOUR EDDINE LAYACHI Voorzitter lokale handelaarsvereniging Stalem

27 JANUARI 2021

I 13

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Grote werken leiden bijna altijd tot een verandering van de lokale handel, zeker als ze zo lang duren. Kijk naar de voetgangerszone” ERIC CORIJN

▼

Stadsgeograaf VUB

ondergronds station komt, liepen de treinsporen tot 1864 bovengronds, naar het allereerste Zuidstation of Bogaardenstation aan het Rouppeplein (zie ook onze Big Cityvraag op p30).

Maar terug naar vandaag. Het pact, legt Layachi uit, moest ervoor zorgen dat het unieke karakter van de wijk behouden blijft. De voorzitter vertelt met gloed over zijn quartier, waar hij nu al veertig jaar woont, sinds hij uit Marokko kwam.

“Dit is een buurt van menselijke contacten, die de voorbije jaren geëvolueerd is van wat oubollig naar steeds meer kosmopolitisch. Je vindt hier nu Mexicaanse, Indische, Japanse of Franse keuken, allemaal halal, ja. Het publiek is ook steeds gemengder, je ziet vaker vrouwen en homo’s dan vroeger. U herinnert zich de video van Sofie Peeters wel (Femme de la rue, over machisme en seksisme op straat in de wijk, red.)?

Ze had gelijk, maar het verandert 14

I

27 JANUARI 2021

geleidelijk. En dit is een warme buurt gebleven. Het is nog steeds zo dat wie honger heeft hier wel altijd iets te eten zal krijgen.”

De handelszaken zijn daarbij nog steeds in handen van de lokale gemeenschap, benadrukt Layachi.

“Het zijn familiebedrijven, waar de grootouders, ouders en kinderen langzaam de ladder zijn opgeklommen en zelf nieuwe concepten hebben gerealiseerd, zoals die wereldkeuken. Vaak hebben ze ook eigenhandig hun korte keten opgezet met Vlaamse producenten uit het ommeland, terwijl een Carrefour veel meer uit Spanje importeert. De evolutie komt hier uit de wijk zelf !

Maar dat betekent ook dat de financiële reserves lang niet zo groot zijn als die van grote ketens. Dat fragiele weefsel wordt nu bedreigd door de werken.”

Layachis betoog kon zo uit Arrival City geplukt zijn, het boek van journalist Doug Saunders, waarin hij

het potentieel en de veerkracht van aankomstwijken beschrijft. Die wijken, door overheden vaak als probleem bestempeld, zijn in werkelijkheid onwaarschijnlijk efficiënte sociale liften, argumenteert de Canadese auteur.

‘GEVOEL DAT WE HIER WEG MOETEN’ Zo’n aankomstwijk is tegelijk echter ook erg kwetsbaar, weet onze gastheer. Gaandeweg gingen de handelaars beseffen dat de miljoenen van de overheden voor velen niet eens genoeg zouden zijn om te overleven. Wie aan de Lemonnierlaan woont, met nochtans een werfzone voor de deur, krijgt trouwens zelfs geen enkele steun.

“Men wil de wijk renoveren en verbeteren, maar vernietigt ondertussen wel de bestaande structuren,” analyseert Layachi. “Bovendien stuurt de MIVB ook wat aan op een heroriëntatie van de handel, ze

brengen consultants uit Parijs mee, die er hier een soort Sint-Gillis willen van maken. Het klinkt allemaal als une gentrification qui ne dit pas son nom, een gentrificatie die niet zo mag heten.”

Dat achter de grote werken ook een plan steekt om het Maghrebijnse karakter van de wijk te veranderen, is een gevoel dat bij verschillende handelaars leeft. Ook onze bakker begint er spontaan over. “Iedereen zegt dat hier: men wil af van een buurt waar de aanwezigheid van één gemeenschap zo groot is. We hebben het gevoel dat we hier weg moeten.”

Die dreigende gentrificatie en het kwetsbare weefsel zijn ook het onderwerp van een film die het Centre Vidéo de Bruxelles aan het draaien is over de wijk. De documentaire komt wellicht in het najaar uit.

“De MIVB is uiteindelijk een grote silo, die vooral op zichzelf gericht is,” legt Liévin Chemin, een van de

Burgemeester Philippe Close en mobiliteitsminister Elke Van den Brandt bij het begin van de werken: toen nog niets dan vrolijkheid.

AN

© PHOTONEWS

Kazern

LA AN

CA

estraa

W oe

rin

ge

ns

ZU

ID

LA

IN PO

Verbindt lijnen 51 en 82 onder Zuidlaan

RÉ

TRAMSTATION

tra

Fonteinstraat

<

NNIERLAAN

METROSTATION te bouwen onder Stalingradlaan

RICHTING ZUIDSTATION

makers uit. “Als die machine voorbijkomt, dan verwaarloost ze makkelijk de neveneffecten van die grote werken.”

Als we de burgemeester en schepen van Handel met de wanhoop van de handelaars willen confronteren, geven ze niet thuis. Close verwijst door naar Maingain, die op zijn beurt niet op telefoontjes reageert. De Stad heeft deze dagen trouwens ook de handen vol met het uittekenen van de toekomstige Stalingradlaan, een onderwerp waarover binnen de wijk nogal verschillende visies bestaan. Bewonerscomité Stalingrad pleit voor een autovrij plein voor het Zuidpaleis, veel handelaars voelen dat als een bedreiging, horen we. Maar dat is een ander verhaal.

Bij minister Van den Brandt krijgen we evenmin gehoor. Alleen de MIVB reageert. De woordvoerster herinnert aan het uitgebreide pakket met maatregelen en wijst nog eens op de dubbele klap voor de wijk. “Ook de impact van corona is erg groot en het is niet eenvoudig om zomaar de invloed van de werken en die van de epidemie te onderscheiden. We

De premetrolijn wordt een volwaardige metrolijn, zodat de capaciteit van het openbaar vervoer verhoogt.

at LEMO

Verbindingsgang twee stations

t

© BRUZZ

STALINGRADLAAN

vinden het erg vervelend als handelaars in moeilijkheden komen en natuurlijk willen we ze niet weg.

Daarom juist hebben we dat pact afgesloten, dat echt uitzonderlijk omvangrijk is.”

VOLKSE UITZONDERING Ook stadsgeograaf Eric Corijn (VUB) ziet geen gentrificatiecomplot achter de metrowerken.

“Maar het is natuurlijk wel zo dat grote werken bijna altijd tot een verandering van de lokale handel leiden, zeker als ze zo lang duren.

Kijk naar de voetgangerszone.” Of hij op de verhamburgering doelt?

“Jazeker. Of neem het Flageyplein, dat jaren openlag. Voor de werken was de handel en de markt volkser, sindsdien is die veel meer op de middenklasse gericht.”

Corijn situeert de wijk ook in een breder geheel. “De wijken rond Anneessens en Stalingrad zijn een stedelijke uitzondering: arme buurten pal in het centrum vind je amper in andere hoofdsteden.

Zeker als het Zuidstation aantrekkelijker wordt, zal de druk op die wijken alleen maar groeien. De vraag is vooral welke handelaars

erin zullen slagen een culturele upgrade te doen naar meer stedelijkheid. De regen zelf kunnen we niet tegenhouden, maar we kunnen de mensen een paraplu geven. Gewestadministratie Hub. brussels doet dat soort begeleiding vandaag te weinig.”

Ook Corijns ULB-collega Benjamin Wayens is kritisch over de begeleiding van de werken.

“Werfplanning blijft een groot probleem in Brussel. In het buitenland zijn er voorbeelden van des chantiers furtifs, onzichtbare werven met minimale impact, maar zover zijn we hier nog niet.” De flankerende maatregelen vindt Wayens evenmin voldoende. “Dat toont het voorbeeld van uw bakker wel. Maar ik heb eerlijk gezegd nog geen enkele werf geweten in Brussel waar de maatregelen echt afdoende waren.”

Is alles dan kommer en kwel rond de Stalingradlaan? Niet helemaal. De lange uren voor een lege winkel hebben bakker Samir Aarab ondertussen op andere plannen gebracht. “Van opleiding ben ik bewakingstechnicus, ik heb ondertussen weer een eigen website. We zullen zien.”

LE COUP DE TROP DU MÉTRO Les travaux de la nouvelle station de métro Toots Thielemans se profilaient comme un chantier modèle, le soutien apporté aux commerçants locaux étant sans précédent. Mais un tour dans la partie la plus méditerranéenne de Bruxelles révèle surtout un quartier fragilisé qui ne peut pas supporter deux coups de butoir en même temps : le coronavirus et le plus grand chantier de Bruxelles. Le boulanger Samir Aarab n’a presque pas de clients, mais il a 7 000 euros de frais fixes. Le soutien qu’il reçoit du gouvernement représente des cacahuètes. Ce commerçant n’est qu’un des nombreux entrepreneurs de l’avenue de Stalingrad qui ne voient pas comment ils vont pouvoir survivre les sept prochaines années. De plus en plus de commerces sont déjà en faillite. Les travaux y sont pour quelque chose, mais la crise sanitaire assène le coup de grâce. Le quartier de Stalingrad est un quartier d’immigration unique, où les nouveaux arrivants peuvent gravir l’échelle sociale. Mais de nombreux commerçants craignent que les travaux du métro ne changent radicalement le visage du quartier, intentionnellement ou non.

FR

TWO SLEDGEHAMMER BLOWS FOR THE STALINGRAD DISTRICT The work on the new Toots Thielemans metro station was supposed to be a model site with a support package for local traders like never seen before. But a tour of Brussels’ most Mediterranean neighbourhood reveals a vulnerable arrivals district that can ill-afford two sledgehammer blows: corona and the largest construction site in Brussels. The baker Samir Aarab has hardly any customers but does have 7,000 euros in fixed costs. The government support he receives is a pittance. This trader is just one of the many entrepreneurs around Stalingradlaan who do not see how they can survive the next seven years. More and more businesses are already going bankrupt. The works play a role but the corona crisis is a double blow. The Stalingrad district is a unique area where newly arrived migrants can climb the social ladder. But many traders fear that the metro works could thoroughly change the face of the district, intentionally or otherwise.

EN

Spreektijd

HUMUS X HORTENSE ZET DUURZAAMHEID OP DE MENUKAART

‘We mikken op gastronomen, niet op vegetariërs’ BRUZZ | SPREEKTIJD

Groenterestaurant Humus x Hortense werd in volle coronatijd bekroond met een green star, een nieuw ereteken waarmee Michelin de meest duurzame restaurants beloont. Chef-kok Nicolas Decloedt en zijn vriendin Caroline Baerten zijn blij, maar hebben ook bedenkingen. “Een aparte ster? Alsof duurzaam en lekker niet samengaan.”

— BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

16

I

27 JANUARI 2021

chef-kok kan een restaurant nooit in zijn eentje runnen.”

Vanwaar de keuze om groentechef te worden?

NICOLAS DECLOEDT: Ik ben al 24 jaar vegetariër en voel me daar heel goed bij. Ik heb zoveel meer energie dan vroeger. Logisch dus dat ik geen vlees- en visrestaurant begon. Hoe kun je nu iets koken dat je zelf niet eet?

In Koksijde genoot u nochtans een klassieke opleiding, met vlees en vis?

DECLOEDT: Klopt, maar ze hebben mij nooit

verplicht om vlees of vis te eten, wel om het te bereiden.

beeld alleen lokale seizoensproducten gebruiken en een zerowastefilosofie hanteren, is bijna belangrijker.

Voor mij gaat gastronomie om lekker eten, een leuke beleving. Als je fantastische rode biet maakt, heeft dat voor mij evenveel waarde als een geweldige coquille St-Jacques of een stukje kalfsvlees.

BAERTEN: Ons doelpubliek zijn niet de vegetariërs en de veganisten. Zij vormen maar een klein deel van ons cliënteel. De meerderheid zijn gastronomen. Ook daarom willen we ons onderscheiden van het klassieke vegetarische restaurant met de Tibetaanse vlaggetjes waar, althans vroeger, de bloemkool platgekookt was. Wat wij doen, noemen we liever botanische gastronomie.

Is Humus x Hortense vegetarisch of veganistisch?

CAROLINE BAERTEN: We bieden beide aan. We worden niet graag als vegan of vegetariër gelabeld omdat voor ons duurzaamheid de leidraad is. Het gaat er niet enkel om dat bepaalde ingrediënten er niet in zitten, voor ons dient het hele traject, van de bodem tot op het bord en alles daaromheen, duurzaam te zijn.

We hebben ook niet zoveel affiniteit met de wereld van vegetariërs en veganisten. Het zijn mensen die heel erg met dierenwelzijn bezig zijn, terecht, maar leven in harmonie met de aarde is meer dan dierenwelzijn.

DECLOEDT: Het feit dat we zonder vis en vlees werken, noem ik vaak een detail. Dat we bijvoor-

Zijn jullie dit restaurant begonnen omdat botanische gastronomie een commercieel interessante niche leek?

BAERTEN: Absoluut niet. We hebben als onderne-

mer een enorm risico genomen om een plantaardig restaurant te beginnen, en wel in Brussel, niet in Gent of Antwerpen. Brussel was vier jaar geleden niet echt klaar om ons te omarmen.

Hoe uitte zich dat?

BAERTEN: In het begin was er heel wat kritiek, dat

we konijnenvoer serveerden bijvoorbeeld. Er is nu eenmaal een groep van mensen die vindt dat als je naar een gastronomisch restaurant gaat, er ▼

H

et gesprek vindt plaats in de Jetse rijwoning van Decloedt en Baerten, niet in hun barokke eethuis in Elsene. Hier, in de witgeschilderde kamer op één hoog, stond de wieg van Humus x Hortense. Acht jaar geleden begon de West-Vlaming Decloedt er met een table d’hôtes onder de naam Humus Botanical Gastronomy. Een paar keer per maand kookte hij voor een klein gezelschap de heerlijkste groentegerechten.

Voor die tijd had hij andere waters doorzwommen. Hij studeerde na de middelbare school kunstfotografie en zwierf vervolgens de wereld rond, waarbij hij onder meer als kok aan de kost kwam.

Uiteindelijk volgde hij in Koksijde een volwaardige koksopleiding. Daar leerde hij de Limburgse Caroline Baerten kennen, die eerder kunstgeschiedenis had gestudeerd. Terwijl Decloedt na afloop ging werken in de keuken van enkele gastronomische restaurants, specialiseerde Baerten zich verder in de voedingsleer en de psychotherapie en opende ze een praktijk voor mindful eating.

Vier jaar geleden – de table d’hôtes was een succes – waagde Decloedt de sprong naar een echt restaurant. Baerten zette haar schouders mee onder het project en staat intussen in voor de wijn en de cocktails, en ook voor de zaal, een rol die niet onderschat mag worden, vindt ze. “Een

BRUZZ | SPREEKTIJD Nicolas Decloedt en Caroline Baerten: “Het mooiste compliment? Mensen die na afloop zeggen dat ze het vlees of de vis totaal niet gemist hebben.”

27 JANUARI 2021

I 17

▼

HUMUS X HORTENSE ZET DUURZAAMHEID OP DE MENUKAART

BRUZZ | SPREEKTIJD

bepaalde ingrediënten moeten worden opgediend, kreeft, tarbot of bepaalde vleesstukken.

DECLOEDT: Sommigen toonden zich op sociale media ook verontwaardigd over de prijs: schandalig hoeveel jullie durven te vragen voor wat groenten. Mensen vergeten dat de grote kosten niet in de ingrediënten zitten, maar in de arbeid, die zeer duur is in België. En een groentekeuken is bijzonder arbeidsintensief, veel arbeidsintensiever dan een keuken met vis of vlees.

BAERTEN: Voor ons was het de uitdaging om te tonen dat je een gastronomische ervaring kunt hebben zonder dat er vis of vlees bij komt kijken.

We kregen mensen over de vloer, carnivoren, die zich erover verbaasden dat er geen vlees of vis in het menu zat, maar die na afloop zeiden dat ze het totaal niet gemist hadden. Voor ons natuurlijk het mooiste compliment.

DECLOEDT: Het is in de loop der jaren veel verbeterd. Ons publiek is breder geworden. Ook het aantal zakenlunches neemt toe, hoewel het voor een aantal bedrijven nog een brug te ver is.

BAERTEN: Er blijft een staartje van mensen dat ons extreem vindt omdat we niet met vis of vlees koken.

Groenten hadden natuurlijk lang een moeilijke reputatie: goed voor de gezondheid, maar niet altijd lekker, zeker niet in de ogen van kinderen.

Werden ze niet goed klaargemaakt?

DECLOEDT: Vaak niet, maar dat geldt ook voor vlees

en vis, de cuisson van vlees en vis zit er bij de mensen thuis soms ook compleet naast.

BAERTEN: Het is ook cultureel bepaald. Vlees is duurder en schaarser, een luxeproduct. Ik kreeg thuis ook te horen: laat de groenten maar liggen, maar eet uw vlees op. Ik vrees dat groenten, ondanks de vele gezondheidscampagnes, vandaag nog steeds niet volledig van hun imagoprobleem verlost zijn.

Is koken met groenten moeilijker dan koken met vlees of vis?

DECLOEDT: Ja, het is veel meer werk. Bovendien is

het niet simpel om in onze maatschappij, die zo verweven is met vlees en vis, de meerwaarde, het feestelijke van groenten te laten zien.

Umami, die volle en hartige smaak die een gerecht lengte en volheid geeft, is veel moeilijker te vinden in groenten dan in vlees of vis. Als

“We worden niet graag als vegan of vegetariër gelabeld omdat voor ons duurzaamheid de leidraad is” CAROLINE BAERTEN Humus x Hortense 18

I

27 JANUARI 2021

groentechef moet je dus sowieso iets sterker uit de hoek komen om diezelfde diepgang in smaken te creëren. Daarom fermenteren wij veel. Daarmee kun je echte, diepe smaken creëren die we niet kennen of die we vergeten zijn.

geen lekker eten serveren. Voor een klassieke ster gelden er vandaag vijf criteria, zoals de kwaliteit van de producten, de persoonlijkheid van de kok.

Ik heb Michelin uitgenodigd om er een zesde criterium aan toe te voegen: duurzaamheid.

Jullie werken uitsluitend met groenten gekweekt door Dries Delanote, een bioboer uit Ieper.

Waarom?

Hebt u hen dat laten weten?

DECLOEDT: Hij heeft ongelofelijk veel variëteiten,

klassieke groenten, vergeten groenten. Zijn producten zijn geniaal, zoveel beter dan wat je ergens anders kunt vinden. Waar hem dat in zit?

Hij denkt veel na over hoe hij zijn grond elk jaar gezonder en krachtiger kan maken, waardoor de planten ook gezonder en krachtiger worden. En lekkerder.

Een verse ananas komt de keuken niet in?

DECLOEDT: Nee, tenzij iemand hier in België plots

ananas gaat telen. Zo hebben we iemand leren kennen die in Wallonië citrus kweekt. Met hem gaan we samenwerken.

Alles kan, zolang het maar lokaal is en op de juiste manier gebeurt. Op dit moment zijn er lokale tomaten, maar ze worden geteeld in verwarmde serres. Dat is niet onze filosofie. Wij wachten wel tot de zomer.

Zero waste is belangrijk voor jullie. Wat belandt er nog in de vuilniszak?

BAERTEN: Bijna niets, we proberen voedselver-

spilling in het hele voedselsysteem tegen te gaan, te beginnen op het veld. Dagelijks informeren we bij Dries naar zijn aanbod en we passen ons ook aan hem aan. Als hij van een groente te veel heeft, kopen we dat op, zodat hij geen verlies heeft. Wij maken wij er dan gerechtjes mee. Onlangs hebben we met het overschot van een Japans aromatisch blad een praline gemaakt.

Door de korte keten – Ieper-Brussel is een uurtje – zijn er geen producten die slecht worden tijdens het transport.

Voorts kopen we niet meer dan noodzakelijk en gebruiken we ook het afval van de groenten, de schillen bijvoorbeeld. Die zijn soms zeer smakelijk, maar te vezelig voor de keuken. We verwerken ze in de bouillon of maken er een infusie van voor in de cocktails. Alleen de vezels schieten dan nog over en die gaan naar de compostbak. Een volledig gesloten systeem dus.

Jullie aanpak is nu beloond met een green star van Michelin, een nieuwe ster die duurzame restaurants beloont. Schuurt het niet een beetje dat het geen volwaardige, klassieke ster is?

DECLOEDT: (Lacht naar Baerten) Vertel jij het

maar.

BAERTEN: Ik heb de knuppel in het hoenderhok

gegooid en via sociale media onze bedenkingen bij die ster geuit. Want wat betekent zo’n groene ster? Wat beschouwen zij als duurzaam? Bovendien, doordat duurzame restaurants geen gewone ster krijgen, lijkt het alsof ze

BAERTEN: Ik heb geprobeerd contact op te nemen,

maar zij hullen zich zoals gewoonlijk in stilzwijgen.

Denkt u dat Michelin klaar is om een groentekeuken een klassieke ster te geven?

DECLOEDT: Wat Michelin ook beweert, er is geen

consequentie wereldwijd, ieder land quoteert op zijn manier. In Duitsland, Oostenrijk, Italië en ook in Scandinavië is er een open manier van kijken. Daar hebben restaurants zoals het onze al een ster gekregen. In België en Frankrijk daarentegen hanteert Michelin een zeer conservatief beleid.

Hebt u desondanks de ambitie om een ster te veroveren?

DECLOEDT: Wij waarderen elke appreciatie, maar

we zullen ons niet aanpassen. We zullen niet toch vis of vlees serveren, geen tafelkleden opleggen, we zullen onze wijnkaart niet anders bekijken.

BAERTEN: Ik werk vooral met natuurlijke wijnen

“Het is niet simpel om in onze maatschappij, die zo verweven is met vlees en vis, de meerwaarde, het feestelijke van groenten te laten zien” NICOLAS DECLOEDT Humus x Hortense

afkomstig van kleinschalige producenten, geen grote namen. Buveurs d’étiquettes komen bij ons niet aan hun trekken. Dat is ook iets wat Michelin minder apprecieert. Maar wij houden vast aan onze waarden, we hebben die ster ook niet per se nodig, ons restaurant zit altijd vol.

Tot slot: hoe overleven jullie deze coronatijd en de maandenlange sluiting van het restaurant?

DECLOEDT: Wij hebben de luxe dat we voorheen

altijd goed gewerkt hebben. Doordat we het verstandig aangepakt hebben, staat het water ons voorlopig niet aan de lippen.

Op vrijdag en zaterdag doen we takeaway. Het is niet echt ons ding, we houden veel meer van de restaurantformule. Maar we doen het om voor onszelf en ons team een beetje structuur in de week te stoppen en elkaar te kunnen zien. Meer voor het mentale welzijn dus.

De afgelopen maanden hadden Caroline en ik wat meer tijd voor elkaar, we hebben wat meer geslapen. Het deed ons beseffen dat we ook een leven naast het restaurant willen. We hebben dan ook beslist om na de lockdown een dag minder in de week open te zijn, vier dagen in de plaats van vijf. Dan zullen we nog altijd zes dagen van de zeven in touw zijn.

Nicolas Decloedt Studeerde fotografie in Gent Volgde hotelschool in Koksijde Vervolmaakte zich bij In de Wulf, Mugaritz (Baskenland) en Bon Bon Chef-kok en mede-eigenaar van groenterestaurant Humus x Hortense Werd door Gault&Millau uitgeroepen tot groentechef van 2019

Caroline Baerten Studeerde kunstgeschiedenis in Leuven Volgde hotelschool in Koksijde Studeerde voedingsleer en psychotherapie en begon praktijk voor mindful eating Gastvrouw, sommelier en mede-eigenaar van groenterestaurant Humus x Hortense

HUMUS X HORTENSE: LE CHOIX DE LA DURABILITÉ Il y a quatre ans, Nicolas Decloedt et Caroline Baerten faisaient le pas en ouvrant le restaurant végétal Humus x Hortense à Ixelles. Decloedt devenait chef, Baerten assurait l’accueil et était sommelière. L’objectif? Utiliser exclusivement des produits de saison et faire entrer la durabilité dans chaque aspect du restaurant. Au début, l’absence de viande ou de poisson dans un restaurant gastronomique a essuyé pas mal de critiques, mais depuis, le duo est plutôt acclamé. Avant le confinement, le restaurant était rempli chaque soir: « Et pas uniquement avec des végétariens ou des végétaliens, la majorité de notre clientèle sont des gastronomes », expliquent-ils.

Récemment, Humus x Hortense a remporté une étoile verte, un nouveau label décerné par Michelin aux restaurants les plus durables.

Decloedt et Baerten sont à la fois heureux et mitigés. « Pourquoi une étoile séparée ? Comme si bien manger et manger de façon durable ne pouvaient aller de pair. » FR

AT HUMUS X HORTENSE, SUSTAINABILITY IS TOP PRIORITY Although Brussels was not quite ready for it, Nicolas Decloedt and Caroline Baerten took the gamble four years ago and opened their vegetarian restaurant Humus x Hortense in Ixelles. Decloedt became head chef, Baerten hostess and sommelier. Their aim was to use only local seasonal products and to work in a sustainable way in every respect. There was criticism in the beginning that they, as a gastronomic restaurant, did not serve meat or fish, but now the duo is getting a lot of praise. Before the lockdown, the restaurant was full every night. “Not only with vegetarians and vegans, the majority of our customers are gastronomes,” they say. Humus x Hortense has also recently been awarded a green star, a new distinction used by Michelin to reward the most sustainable restaurants. Decloedt and Baerten are happy with the award, but also have their doubts.

“Why a separate star? As if sustainable and tasty do not go together.”

EN

27 JANUARI 2021

I 19

T-SHIRTS BRENGEN EEN ODE AAN DE GELAAGDHEID VAN BRUSSELSE WIJKEN

‘Hier kan en mag alles’

BRUZZ | ONDERNEMEN

En of wandelen inspirerend kan zijn. Vraag dat maar aan Kwinten Lambrecht. Om zich tijdens de eerste lockdown te ontdoen van een creatieve blokkade kuierde hij uren door de Brusselse ‘quartiers’. Al stappend ontdekte Lambrecht verborgen parels in zijn Vorst. Het bracht hem op het idee om gemeenten te eren met een eigen T-shirt. “Ik word ziek van die negativiteit over Brussel.” — TEKST EN FOTO’S TIM DE NEVE

Kwinten Lambrecht in het Dudenpark: “Voor Covid-19 stonden mijn antennes altijd naar het stadscentrum gericht, maar tijdens de lockdown verdiepte ik me in de eigen buurt.”

20

I

27 JANUARI 2021

EIGEN PERSPECTIEF We verlaten de Messidorwijk langs de Kersbeeklaan en trekken via een omweg in de romantische Jacques Breltuin naar het Bemptpark.

Onderweg wisselen statige herenhuizen, oude industrieloodsen en banale rijhuizen elkaar af. “In ons portfolio zitten intussen zeven T-shirts, elk van een andere gemeente en een andere illustrator.

De lokale verankering is belangrijk,” benadrukt Lambrecht. Elke tekenaar beeldt zijn of haar Brussel af vanuit een eigen perspectief. “Op die manier kan je de stad, haar creativiteit en diversiteit in de kijker zetten. En door al die creatievelingen te verenigen in een project, creëer je ook een soort van Brussels Creative Lobby.”

Algoed knikt instemmend. “Ik vind het bijvoorbeeld heel interessant om het dorp in de stad te ontdekken,” zegt de illustrator van het Vorstse shirt. “Niemand spreekt over hetzelfde Brussel. Waar je

“Als geboren Brusselaar zat het mij altijd dwars hoeveel mensen niets met de hoofdstad te maken willen hebben” KWINTEN LAMBRECHT Shirts in Brussels

woont, of waar je werkt of waar je vandaan komt, bepaalt voor een heel groot deel je beeld over de stad. Het centrum rond de Beurs brengt bepaalde delen van de bevolking wel samen, maar de eigen wijk is heel persoonlijk. Ik heb lang moeten nadenken over wat Vorstenaren of mensen uit onze wijk bindt. Dat was een goede oefening. We gaan in onze maatschappij te vaak uit van hetgeen ons differentieert. Er is een natuurlijke aversie voor het onbekende, maar ontmoeting kan veel van die angst wegnemen.”

In het Bemptpark maak ik kennis met het kleine stoomtreintje van Vorst. “De mooiste spoorlijn van het land,” grinnikt Algoed. “De mensen die deze attractie uitbaten, kleden zich als echte conducteurs. Ze zijn zelf nooit volwassen geworden. Dat is de sleutel tot succes,” valt Lambrecht hem bij. Achter ons doemt de zielloze fabriek van autofabrikant Audi als een enorme stalen muur op, maar wij trekken de andere richting uit en volgen het traject van de Groene Wandeling.

Via het tramdepot Marconi steken we de gemeentegrens naar Ukkel over.

De coronawandelingen die Lambrecht en Algoed samen deden, wakkerden hun liefde voor Brussel opnieuw aan. “Als geboren Brusselaar zat het mij altijd dwars hoeveel mensen niets met de hoofdstad te maken willen hebben,” vertelt Lambrecht. “De media voeden die negatieve perceptie en de platte oneliners van bepaalde politici

BRUZZ | ONDERNEMEN

Brussels chauvinisme de contouren van drie herkenbare gebouwen: het museum Wiels, het gemeentehuis en de witte Sint-Augustinuskerk die op heldere dagen als een stralende ster van mijlenver te spotten valt.

“Die landmarks roepen herinneringen op aan de voornaamste wijken in Vorst,” licht hij toe. “Nog typerend zijn de parken. Die beeld ik heel strak af waardoor je het idee oproept dat ze op wolken zweven.

Het leuke was dat ik volledig carte blanche kreeg.”

▼

A

fspreken doen we op een grijze dag aan het stadion van Union Saint-Gilloise.

De hoog opgetrokken art-decogevel van de Vorstse voetbaltempel kijkt uit over de woonwijk waar communicatieadviseur Lambrecht en illustrator Bram Algoed zich vestigden.

De dertigers leverden samen het eerste ontwerp van Shirts in Brussels af. “Dat was een impulsieve reactie op een creatieve dip,” geeft Lambrecht met aanstekelijk enthousiasme mee. Of ik mijn wandelbenen meegenomen heb, vraagt hij nog. “We hebben een stevig toerke voor u in petto.”

Via de rand van het Dudenpark en langs het desolate treinstation Vorst-Oost gidsen Lambrecht en Algoed me naar het idyllische Messidor, een sociale tuinwijk gebouwd in de jaren zestig op een oud kasteel- en wijndomein. Hier passeerden ze vaak in de eerste lockdown. “Dit is zo’n magnifieke plek waar ik voordien geen aandacht voor had. Het is pas als je zuurstof krijgt om ernaar te kijken dat je de schoonheid ziet,” vertelt Lambrecht.

“Voor Covid-19 stonden mijn antennes altijd naar het stadscentrum gericht, maar tijdens de lockdown verdiepte ik me in de eigen buurt. Zo is het project Shirts in Brussels ontstaan, als een ode aan de Brusselse wijken.”

Lambrecht verzon voor het T-shirt van Vorst de slogan ‘Find me in the Forest’. Algoed, een bevriende illustrator, schetste met een zeker

Het Vorstse T-shirt toont het museum Wiels, het gemeentehuis en de SintAugustinuskerk. © KWINTEN LAMBRECHT

Wandelen langs de Nekkergatsmolen in Ukkel. Het gebouw werd beschermd als monument, de omgeving als dorpsgezicht.

27 JANUARI 2021

I 21

▼

T-SHIRTS BRENGEN EEN ODE AAN DE GELAAGDHEID VAN BRUSSELSE WIJKEN

doen er ook geen goed aan. Ik probeer dat een beetje te counteren.

Die negativiteit zal ik met een paar T-shirts niet wegnemen, maar ik hoop wel dat het mensen aanzet tot nadenken. Brussel is meer dan het Atomium, Manneken Pis, frieten en chocolade. De Brusselse diversiteit op het vlak van architectuur, cultuur en de inwoners vind je nergens anders. Daar zijn we niet trots genoeg op.”

T-SHIRTS

BRUZZ | ONDERNEMEN

TEGENBEWEGING Intussen verkocht Lambrecht bijna zeshonderd T-shirts. De meeste kopers delen zijn visie. “Heel wat Brusselaars zijn immigranten. Ze komen niet alleen uit het buitenland, maar ook uit pakweg Hasselt of Kortrijk. Bij hun familie worden ze telkens geconfronteerd met die clichématige negativiteit over Brussel: het is er lelijk, vuil en gevaarlijk. Brussel staat ook symbool voor de EU en alle restricties die aan lidstaten worden opgelegd. Je hebt als Brusselaar altijd het gevoel dat je je moet verantwoorden. Dat creëert ook fierheid. Omdat er zoveel nonbelievers zijn, wil de Brusselaar een tegenbeweging zijn. Ik denk dat ons concept daarom zo goed aanslaat.

Bovendien zijn we de anti-toeristenwinkel. Enkel de Brusselaar begrijpt de inside jokes die in de shirts verwerkt zijn.”

We lopen de onweerstaanbare geur van frietjes achterna tot bij Friterie Stalle, maar bedwingen onze goesting en slaan af op een onverharde weg die de stroom van

Tot dusver zijn Vorst, Jette, Molenbeek, de stad Brussel, Etterbeek, Schaarbeek en Elsene opgenomen in het aanbod. Lambrecht stort voor elk verkocht exemplaar in de maand januari tien procent door aan Les Hirond’elles. Dat project van MolemBike wil mobiliteitsarmoede bij vrouwen tegengaan door de fiets te promoten. Er worden fietsinitiaties gegeven, maar ook fietstoertjes georganiseerd en materiaal uitgeleend.

T-shirts zijn voor net geen 30 euro te bestellen via www.shirts.brussels

Tijdens de wandeling naar het Bemptpark duiken deze moestuintjes op. © KWINTEN LAMBRECHT

22

I 27 JANUARI 2021

de Geleytsbeek volgt. Plots staan we op de rand van het moeras van Ukkel met uitzicht op moestuintjes en de Nekkersgatmolen. In deze landelijke omgeving barst een discussie los over de Brusselse identiteit. “Veel mensen geloven in een soort van multi-identiteit, waarbij je zowel Europeaan, Belg als Brusselaar bent,” poneert Algoed.

“Maar voor mij gebeurt verankering van de identiteit vooral op microscopische schaal. Vanuit de wijken dus, maar je kan het soms zelfs vernauwen tot de straat. Denk bijvoorbeeld aan verenigingen die ervoor ijveren om hun straat autoluw te maken, zoals bij ons in de Brusselsesteenweg. Die mensen identificeren zich sterk met elkaar.

Maar als je verhuist naar een straat verder, ga je bij wijze van spreken al door een identiteitscrisis.”

Lambrecht gelooft niet in dé Brusselse identiteit. “Iedereen geeft zijn eigen definitie aan wat het betekent om Brusselaar te zijn,” vertelt hij. “Dat brengt grote uitdagingen met zich mee. Zeker in de communicatiesector. Probeer maar eens een campagne op poten te zetten voor héél het gewest. Dat is onmogelijk.” In één adem maant hij aan om de drukke Stallestraat over te steken. Via de steil oplopende Gatti De Gamondstraat wandelen we richting Hoogte 100. “Brussel is zo meerlagig. Een Ukkelaar op de grens met Linkebeek met uitzicht op de grazende koeien kan zich onmogelijk identificeren met slager Bilal op de Gentsesteenweg. Anderzijds heb ik wel het gevoel dat Brusselaars

elkaar altijd zullen omarmen, van welke wijk ze ook zijn. Exclusiviteit typeert een Brusselaar niet.”

Dat er geen Brusselse identiteit is, ziet Lambrecht vooral als een troef. “Brussel is bij uitstek een plaats waar iedereen gewoon zichzelf kan zijn. Alles kan en mag hier, tot in het excentrieke,” meent hij. “Waar ik me soms wel aan stoor, is het gebrek aan homogeniteit. Ik ben geboren en getogen in Brussel, en worstel al heel lang met het feit dat er heel weinig respect is voor de medemens. Ik denk aan het vuil op de straat. Een gezamenlijke identiteit zou het makkelijker maken om elkaar te respecteren. Ik klink misschien als een bomma, maar met sociaal respect valt of staat een samenleving. Als ik uit mijn eigen bubbel treed, is het soms wel schrijnend om te zien wat er allemaal in de eigen achtertuin gebeurt.”

Na het betere klimwerk verschijnt in de verte de Sint-Antoniuskerk al aan de horizon. “Als we in de gemeenschap wat dichter bij elkaar zouden staan, kunnen we al heel wat problemen verhelpen,” besluit Lambrecht. We slalommen tussen de woonblokken op de Domeinlaan om vervolgens het sterk hellende Dudenpark te betreden. Met een panoramisch zicht op de koeltoren van Drogenbos gaat het pijlsnel bergaf tot we opnieuw het stadion van Union tegenkomen. Na twee uur wandelen, is de cirkel rond en zeg ik Lambrecht en Algoed met een aangewakkerd wijkgevoel vaarwel.

Het kleine stoomtreintje van Vorst in het Bemptpark. “De mooiste spoorlijn van het land,” zegt illustrator Bram Algoed.

UN T-SHIRT AUX COULEURS DES COMMUNES BRUXELLOISES Pour se libérer d’un blocage créatif lors du premier confinement, Kwinten Lambrecht a flâné pendant des heures dans les quartiers de Bruxelles. En se promenant, il a découvert des joyaux cachés de sa commune: Forest. Ce qui lui a donné l’idée de rendre hommage aux communes en leur créant un T-shirt personnalisé. En collaboration avec des illustrateurs locaux, il a déjà conçu des dessins pour sept communes. À Forest, il a travaillé avec l’illustrateur Bram Algoed, qui a parcouru Forest avec nous. « C’est seulement quand on peut respirer qu’on remarque la beauté de son propre quartier », dit Lambrecht, qui estime qu’on devrait être plus fiers de Bruxelles, de sa diversité et de sa créativité. « On ne retrouve cette stratification nulle part ailleurs. La négativité qui règne sur la capitale me dérange », dit Lambrecht. « Un T-shirt n’est pas la solution, mais j’espère qu’il fera réfléchir. Bruxelles, c’est plus que l’Atomium, les frites, le MannekenPis, et le chocolat. » FR

BRUSSELS NEIGHBOURHOODS GET THEIR OWN T-SHIRTS Walking can be inspiring, just ask Kwinten Lambrecht. To deal with a creative block during the first lockdown, he strolled for hours through Brussels. Lambrecht discovered hidden gems in his own neighbourhood. It gave him the idea of honouring the municipalities that make up the city with their own T-shirt. Together with local illustrators, he came up with a design for seven municipalities. “It actually started as an impulsive reaction to a creative dip and the amount of spare time I had during the first corona months,” says Lambrecht. “It is only when you get fresh oxygen that you notice the beauty of your own neighbourhood.” According to the resident of Vorst/Forest, there should be more pride for Brussels, its diversity and its creativity. “You don’t find this layering anywhere else. The negativity that prevails about the capital bothers me,” says Lambrecht. “A T-shirt is not the solution, but I hope it will make people think. Brussels is more than the Atomium, Manneken Pis, fries and chocolate.”

EN

“Ik heb lang moeten nadenken over wat Vorstenaren of mensen uit onze wijk bindt.

Dat was een goede oefening” BRAM ALGOED Illustrator

27 JANUARI 2021

I 23

EXACTE SCHADE ZAL PAS DE VOLGENDE WEKEN BEKEND ZIJN

In de loges vielen stukken plafond naar beneden, en is er schade aan het parket en aan de zetels. © BELGA

Fingers crossed en drogen maar. Want het kan nog weken duren voor Bozar de schade aan het gebouw kan opmeten na de zware dakbrand die de Horta-parel teisterde. Vooral het binnengedrongen bluswater veroorzaakt nog kopzorgen.

Daarom gaan de expo’s in Bozar pas tegen het einde van de week weer open.

— MATHIAS DECLERCQ

De brand ontstond vorige week maandag aan het dak en veroorzaakte ook intern heel wat waterschade. De brandweer kon wel voorkomen dat de brand zich uitbreidde naar de rest van het gebouw. In totaal werden er 99 brandweermannen/vrouwen (aflossing inbegrepen) ingezet om de brand te bestrijden. “Dankzij hun inspanningen valt de schade heel goed mee,” zegt Johan Vanderborght van de Regie der Gebouwen. “Het interieur en de structuur van het gebouw zijn intact gebleven. Dat is het voornaamste.” Ook de aanwezige kunstwerken, waaronder werken van kunstschilder Philippe Vandenberg, bleven gelukkig gespaard.

De brand is ontstaan in een technisch lokaal, waarschijnlijk door een technisch defect. Kwaad opzet lijkt uitgesloten.”Door de brand is een deel van het dak uitgebrand boven een aantal tentoonstellingszalen en de grote zaal Henri Le Boeuf,” vertelt Stéphane Van-

reppelen, directeur investeringen bij Bozar. De buitenschil van het dak is in beperkte mate aangetast door de vlammen. “De schade is heel lokaal en bedekt slechts vijf procent van het totale dakoppervlak,” zegt Vanderborght.

Het is dan ook vooral de schade door het bluswater die nog zorgen baart. Zo stortte in een drietal tentoonstellingsruimten de bepleistering in. In de Henri Le Boeufzaal waren de balkons en loges “ware watervallen”. “Er is veel schade aan de plafonds zelf. In de loges vielen stukken plafond naar beneden, en er is schade aan het parket en aan de zetels.” Ook het orgel in de Henry Le Boeufzaal liep averij op, maar daar is vanuit de concertzaal zelf niets van te merken. “De pijpen van het orgel zijn beschadigd langs de binnenkant. Dat zullen we manueel moeten onderzoeken en herstellen,” licht Vanderborght toe.

Wanneer de herstellingswerken

zullen beginnen, hoeveel de kosten bedragen en wie de kosten voor zijn rekening neemt, is nog niet duidelijk. De exacte schade zal ook pas de volgende weken bekend zijn.

“Het water dringt verder in de muren en het parket. We moeten het de tijd geven om op te drogen.

Dat kan weken tot zelfs maanden duren,” legt Vanderborght uit.

BRUZZ | NIEUWS

Bluswater blijft Bozar parten spelen

GEEN BEETHOVEN MEER

“We moeten het de tijd geven om op te drogen.

Dat kan weken tot zelfs maanden duren” JOHAN VANDERBORGHT Regie der Gebouwen

Maandag besliste het directiecomité van de cultuurtempel om de Bozar nog wat langer dicht te houden. De deuren van de expo’s zullen ten vroegste donderdag opnieuw kunnen openzwaaien voor het publiek. De tentoonstelling Hotel Beethoven, die zou lopen tot 14 februari, wordt afgebouwd. Niet dat er schade aan de werken is, maar uit voorzorg werd er geopteerd om de werken uit de zalen te verwijderen.

Of de resterende tentoonstellingen deze week heropend kunnen worden, was bij het schrijven nog niet duidelijk. Het gaat om Facing Van Eyck, Primordial Earth van Léonard Pongo en Beethoven: Theatre of the World, een video-installatie van Hotel Beethoven in de Horta Hall. De online-evenementen die door de coronacrisis opgezet werden, worden ook geannuleerd.

27 JANUARI 2021

I 25

Reeks

DE HEYVAERTWIJK De diagnose De plannen voor de wijkontwikkeling Lopende projecten

De Heyvaertwijk tussen de Bergensesteenweg en het Kanaal van Charleroi staat al veertig jaar bekend om haar intercontinentale handel in tweedehands-

HUISVESTING, NIEUWE BEDRIJVEN EN MEER GROEN ZIJN SPEERPUNTEN IN HEYVAERTWIJK

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Klaar voor een nieuwe wind Er beweegt wat in de Heyvaertbuurt. Sommige autohandelaars tonen interesse in vastgoedinvesteringen. Er zijn de eerste, kleinschalige projecten op het vlak van huisvesting, heraanleg van de publieke ruimte en nieuwe economische bedrijvigheid. En het Gewest legde een langetermijnvisie op tafel. “Evolutie, geen revolutie,” zo klinkt het. — HANS VANDECANDELAERE,

N

ieuwe bedrijven voor de Heyvaertwijk. Zo wil het gewestelijk Richtplan van Aanleg het graag. En liefst bedrijven die producten maken en ook kortgeschoolden tewerkstellen. De autohandelaars gaan geleidelijk aan weg.

Dat is zeker. En Stedenbouw is duidelijk.

Ze mogen van hun panden appartementen maken, maar de gelijkvloerse verdieping moet bedrijfsruimte blijven.

26

I

27 JANUARI 2021

Zelfs de plafondhoogte is bepaald.

Bestelwagens moeten kunnen laden en lossen. “Als je productie wil, moet je eerst zorgen dat daar plaats voor is,” stelt bouwmeester Kristiaan Borret.

Maar hoe je die nieuwe vormen van productie naar de wijk zuigt, blijft in het Richtplan zeer vaag. “De invulling van de ruimtes is inderdaad iets om in de gaten te houden,” zegt de bouwmeester bezorgd. “Straks komt er misschien wel

▼

FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

wagens. Nu lijken ambitieuze plannen de zwanenzang van de sector in te luiden. In drie reportages kijkt BRUZZ naar een wijk in transitie.

B R U Z Z | R E P O R TA G E Het vooralsnog grootste woningbouwproject van Citydev in de Passerstraat (links).

Een deel van de braakliggende grond wordt onderdeel van het Kleine Zennepark.

27 JANUARI 2021

I 27

â&#x2013;ź

HUISVESTING, NIEUWE BEDRIJVEN EN MEER GROEN ZIJN SPEERPUNTEN IN HEYVAERTWIJK

niets in of zien we kleine kantoortjes die er eigenlijk niet zouden mogen zitten. Hoe we dat zullen sturen, zijn vragen voor de toekomst.

Daarom is het goed dat de autohandelaars geleidelijk, en niet bruusk zouden wegtrekken.

Idealiter moeten we bereiken dat de bedrijven die er komen ook de bedrijven zijn die we willen.â&#x20AC;?

Sarah De Boeck van de onderzoekscel Cosmopolis van de VUB concretiseert: â&#x20AC;&#x153;Wie in de stad woont, heeft nood aan een economie die het dagelijkse leven ondersteunt. We moeten daarom inzetten op bedrijven in sectoren zoals voeding, bouw, zorg en onderhoud. Iedereen heeft vroeg of laat een elektricien of een loodgieter nodig en die moeten betaalbare ruimte kunnen vinden in de stad.â&#x20AC;?

NIEUWE BEDRIJVIGHEID

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Gerd De Wilde geeft een rondleiding door de site van de voormalige garage Dâ&#x20AC;&#x2122;Ieteren. Met 20.000 vierkante meter bestrijkt ze tussen de Bergensesteenweg en de Heyvaertstraat een enorme oppervlakte in de wijk. Dâ&#x20AC;&#x2122;Ieteren Immo wil de komende vijf jaar nagaan of hier een circulaire maakeconomie van de grond kan komen en doopte de garage om in Circularium. Wat vandaag nog leeg oogt, moet zich de komende tijd vullen met tientallen huurders. De eerste zijn er al.

Fruitcollect plukt in stadstuinen tonnen fruit om er sap van te maken. Link Up recupereert oude laptops en tablets. Om de digitale kloof te dichten, worden ze na een onderhoudsbeurt aan scholen ter beschikking gesteld. Vzw Lâ&#x20AC;&#x2122;ilĂ´t verzamelt afgedankte meubels en toestellen om er appartementen mee in te richten voor daklozen die van de straat raken. Grootschaliger? Micro Factory is een collectief dat toestellen aankoopt die voor een individu peperduur zijn: zaagmachines, 3D-printers, lasersnijders. Zeg maar een materialenbank waar iedereen die lidgeld betaalt welkom is.

In een hangar langs de Heyvaertstraat zou een grote opslagplaats komen voor het hergebruik van bouwmaterialen. â&#x20AC;&#x153;Vandaag leggen eerder langgeschoolde mensen de basis voor deze innovatieve markt,â&#x20AC;? zegt De Wilde. â&#x20AC;&#x153;In het beste geval kunnen ze er ook van leven. Als we hier later ook tewerkstellingsprojecten voor kortgeschoolden aan kunnen koppelen, zijn we goed bezig.

Eerst moeten we een pool creĂŤren die de nodige uitstraling heeft.â&#x20AC;?

Als er al wat nieuwe ontluikende productie in de wijk te bespeuren valt, dan ligt die in de lijn van

het Circularium: duurzame productie, en dan vooral in de bouw- en de recyclagesector. De gemeente Molenbeek kocht bijvoorbeeld in de Heyvaertstraat 59 een garage op. Het plan is om er gerecupereerde bouwmaterialen van de gemeentelijke werven door te verkopen aan de aannemers van de gemeente. Even verderop zit Wood In Molenbeek, een testproject om met afgedankt hout (uit de wijk) meubels te maken. â&#x20AC;&#x153;Recyclage van glas en pvc zijn inmiddels ingeburgerde sectoren die veel kortgeschoolde jobs creĂŤren,â&#x20AC;? duidt Pierre Melon, de man achter het project. â&#x20AC;&#x153;Met de recyclage of het hergebruik van hout ligt dat anders. Dat zit nog in een embryonale fase, waarin slechts een handvol langgeschoolden actief is.â&#x20AC;?

Zijn dat de eerste clusters die de economische mutatie van de wijk inluiden? Ze lijken nog broos en kleinschalig. Zullen ze op termijn de huidige tewerkstelling in de wijk compenseren en de verschroeiende werkloosheidscijfers doen dalen?

Vanuit de ULB werd het idee naar voren geschoven om van de Heyvaertbuurt een reuzenmaterialenbank te maken. â&#x20AC;&#x153;Zouden we vanuit de behoeftes van de recuperatie-economie de autohandelaars in de transitie kunnen begeleiden,â&#x20AC;? vraagt Sarah De Boeck zich af.

ONTWRICHTING OF NIEUW EVENWICHT Ondertussen werkt Olivier Bastin aan een betere leefomgeving. Hij is een van de architecten die langs het kanaal de Wintertuin bouwt, het pronkstuk van de gemeente Molenbeek. Op de plaats van de voormalige auto-opslagplaats Libelcohal komt een nieuwe publieke ruimte, bereikbaar vanuit de Nijverheidskaai, de Heyvaert- en de Liverpoolstraat. â&#x20AC;&#x153;Het idee is om het etmaal rond voor aanwezigheid te zorgen,â&#x20AC;? zegt Bastin. â&#x20AC;&#x153;Op de verdiepingen kan er worden gewoond. Op straatniveau komen rondom het plein ruimtes voor een grote crèche, houtverwerking, fietsenherstel en Circus Zonder Handen.â&#x20AC;?

Architectenbureau B-612 bouwt er aan een proefproject: acht sociale, intergenerationele woningen. De ouderen zullen op de kinderen van de jongeren passen en de jongeren helpen de ouderen. Toch is het ook hier uitkijken welk publiek de weg naar de Wintertuin zal vinden. Het is van belang dat er een goed evenwicht ontstaat tussen kansarme groepen en meer bemiddelde nieuwkomers. Er zijn alvast wat plekken in de wijk

â&#x20AC;&#x153;Wie in de stad woont, hee nood aan een economie die het dagelijkse leven ondersteunt.

Iedereen hee vroeg of laat een elektricien of een loodgieter nodig en die moeten betaalbare ruimte kunnen vinden in de stadâ&#x20AC;?

SARAH DE BOECK O nderzoekscel Cosmopolis (VUB) 28

I

27 JANUARI 2021

die tot sociale correcties kunnen leiden. De WijkAntenne de Quartier bijvoorbeeld (WAQ). Of in de Liverpoolstraat waar de gemeente Anderlecht een drukkerij tot een trefcentrum verbouwt voor sociaal-culturele activiteiten. Zal dat volstaan? Stadsvernieuwing moet iedereen ten goede komen en mag niet omslaan in verdringing.

Veel zal afhangen van de realisatie van het woonprogramma. â&#x20AC;&#x153;Wij stellen voor dat dat voor de helft door de privĂŠsector wordt gerealiseerd en voor de andere helft met publieke middelen,â&#x20AC;? zegt de burgemeester van Anderlecht, Fabrice Cumps (PS). â&#x20AC;&#x153;Publiek betekent dus een combinatie van middenklassenwoningen en sociale woningen.â&#x20AC;?

Hoe de balans er verder in detail uitziet, is onduidelijk en risicovol. â&#x20AC;&#x153;De publieke sector wordt door het Richtplan van Aanleg immers niet gedwongen om ook een gedeelte sociale woningen bij te bouwen. Dat wordt enkel opgelegd aan de privĂŠsector. De kans is dus reĂŤel dat dat vooral leidt tot de bouw van middenklassenwoningen,â&#x20AC;? vreest Claire Scohier van Inter-Environnement Bruxelles.

In de Passerstraat werd in 2020 alvast het voorlopig grootste huisvestingsproject opgeleverd.

Citydev en de Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij bouwden er naar het model van de Tivoliwijk in Laken ongeveer zestig middenklassenwoningen langs de straatzijde en evenveel sociale woningen rond een nieuwe dwarsstraat die doodloopt op de muur van Dâ&#x20AC;&#x2122;Ieteren. â&#x20AC;&#x153;Dit project

UN VENT NOUVEAU SOUFFLE SUR LE QUARTIER HEYVAERT Ça bouge dans le quartier Heyvaert. Certains revendeurs de voitures s’intéressent aux investissements immobiliers. Les premiers projets à petite échelle de logement, de réaménagement des espaces publics et de nouvelles activités économiques voient le jour. La région a également présenté sa vision à long terme dans le Plan d’Aménagement Directeur. Elle souhaite que de nouvelles entreprises y fabriquent des produits et emploient également des travailleurs peu qualifiés. « Ceux qui vivent en ville ont besoin d’une économie au service de la vie quotidienne.

Tout le monde a besoin un jour ou l’autre d’un électricien ou d’un plombier et ces derniers doivent pouvoir trouver un espace abordable en ville », dit Sarah De Boeck, de l’unité de recherche Cosmopolis de la VUB. Et comme espace vert, il y aura bien sûr le parc de la Sennette, une promenade verte qui reliera la future place devant les abattoirs au parc de la Porte de Ninove. Les grandes lignes du plan d’action sont fixées, mais les détails restent à préciser.

Le credo étant : une évolution, pas une révolution.

FR

De toekomstige Wintertuin komt op de plaats van een voormalige autohandel.

injecteert alvast een achthonderdtal nieuwkomers in de wijk,” duidt Fahim Deleener, die een van de Citydev-appartementen kocht. “Het is nog te vroeg om in te schatten of dit model werkt. De bewoners van de sociale woningen zijn er nog niet. De filosofie luidt dat vermenging leidt tot meer sociale controle en minder samenlevingsproblemen. Zonder begeleiding werkt dat niet volgens mij. Maar er is alvast een bureau voor een opzichter die als aanspreekpunt kan fungeren.” Hij vertelt het in de publieke binnentuin van het project. Op termijn wordt die een onderdeel van het park van de Kleine Zenne.

EEN GROENE LONG Dat park moet de buurt een nieuwe smoel geven.

Het zou een groene promenade moeten worden die het toekomstige stadsplein van de slachthuizen verbindt met het park aan de Ninoofsepoort.

Op vier plaatsen beogen de ontwerpers een parkverbreding tot aan de Heyvaertstraat. Als het gaat om het principe, zijn er weinig tegenstemmen te horen. De huidige beschikbare publieke ruimte van de buurt is immers armtierig. “Waar moeten onze kinderen hier spelen?” Op het vlak van uitvoering en communicatie klinkt er meer tegenkanting. Het gaat om een lange strook die door de jaren heen is dichtgeslibd en opgesplitst in kavels. De overheden moeten eerst een resem handelaars en andere betrokkenen zien uit te kopen.

Ondertussen heerst er onzekerheid over het concrete ontwerp van het park. “Hoe ziet het Brussels Instituut voor Leefmilieu dat? Hoe zullen ze zo’n langgerekte corridor beheren in termen van veiligheid? Wordt het een spelonk van zes meter breed tussen de achterkanten van huizen en fabrieken?” Vanuit hun lofts in de Waskaarsstraat zijn Oscar, Pascal, Christian en andere bewoners betrokken partij. Een deel van de voormalige rivierbedding biedt vandaag toegang tot hun garages. Sommige bewoners vergroenden het tracé en verrijkten het met een terras. “We zijn zeker niet tegen een groene verbinding,” stelt Oscar. “Alleen mag een publieke ruimte niet zomaar van aan mijn gevel vertrekken. Ik stap ’s morgens met mijn tas koffie niet graag pardoes in een park. We zitten hier op een drielandenpunt tussen de gemeenten Molenbeek, Anderlecht en Brussel-Stad. We ontvangen vertegenwoordigers van die gemeenten en ook van het Gewest. We formuleren constructieve bezwaren, maar daarna horen we niets meer van hen. Onze claim? Oké voor het principe van een park, maar in overleg en vanuit de bereidheid om de plannen bij te sturen.”

BEKIJK DE HELE SERIE Via bruzz.be/heyvaert kunt u de hele reeks herlezen en een videoreportage bekijken.

A NEW WIND IS BLOWING THROUGH THE HEYVAERT NEIGHBOURHOOD Things are on the move in the Heyvaert neighbourhood.

Some of the car dealers are showing interest in real estate investments.

The first small-scale housing projects, the redevelopment of public spaces and new economic activities are taking place, and the Region has presented a long-term vision. It would like to see new companies making products and also employing low-skilled workers. Sarah De Boeck of the Cosmopolis research unit at the VUB explains: “Those who live in the city need an economy that supports daily life. Everyone sooner or later needs an electrician or a plumber and they need to be able to find somewhere affordable in the city.” There are of course green spaces such as Kleine Zenne Park, a promenade that connects the future town square of the slaughterhouses with the park at Ninoofsepoort. The outlines of the plan are in place, although the details are still vague. The credo is: evolution, not revolution.

EN

27 JANUARI 2021

I 29

Big City

BRUZZ | BIG CITY

Wie voor de eerste keer aankomt in Brussel met de trein, stapt hopelijk uit in het Centraal Station. De hal van het Zuidstation mag dan de uitstraling hebben van een internationaal station, de buitenkant is veel minder verwelkomend. Het is een gebouw waar het gissen is naar de hoofdingang, dat overheerst wordt door een brug waar de treinen op rijden en omringd is door een kaal plein waar de urinegeur de reiziger tegemoet waait. Nee, het is niet meteen het Saint Pancras van Brussel, dat Zuidstation. Nochtans was dat ooit anders.

Het allereerste station in die buurt lag op het Rouppeplein: het Bogaardenstation. Het was een kopstation, het Rouppeplein was de eindhalte van de verbindingen die tot daar reden. De treinen kwamen Brussel binnen langs de Stalingradlaan. Dat is de reden waarom die straat zo breed is.

Het Bogaardenstation deed dienst van 1840 tot 1864, maar toen de trein in de negentiende eeuw steeds populairder werd als vervoermiddel, was een groter en impressionanter stationsgebouw nodig.

Ondertussen was de buurt rond het Rouppeplein dichtbebouwd en was er geen plaats voor zo’n gebouw. De zoektocht naar een goede ruimte iets verderop begon en de velden in Sint-Gillis, een buurt buiten het stadscentrum, waren een ideale open plek om een station met allure op te bouwen.

Het Zuidstation dat toen werd gebouwd, was van de hand van Auguste Payen, destijds de hoofdarchitect van de Spoorwegen en ook

Lees en bekijk de antwoorden op de Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity 30

I

27 JANUARI 2021

STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

Waarom is het prachtige oude treinstation van Brussel-Zuid niet behouden?

— FILIP UIT BRUSSEL

Het eerste Zuidstation was van de hand van Auguste Payen, destijds de hoofdarchitect van de Spoorwegen. © FC

ontwerper van onder meer het station van Oostende, dat wel is blijven staan. In Brussel verdween het station en bij het zien van de foto’s is het bijna onbegrijpelijk dat het voormalige Zuidstation tegen de grond is gegaan. Het had een majestueuze ingang met gigantische zuilen. Aan de andere kant van het gebouw kwamen de treinen aan in grote hangars.

Het station werd gebouwd op het Grondwetplein, en werd zo aangelegd dat wie er buiten kwam,

meteen in één rechte lijn naar het centrum van de stad kon wandelen, via de Stalingrad- of de Lemonnierlaan. Wie niet wilde stappen, kon de koets en later de tram nemen. Rond het plein kwamen heel wat horeca-aangelegenheden.

Ook dat nieuwe station was een kopstation. De treinen reden Brussel binnen via dat Zuidstation aan de ene kant en het Noordstation aan de andere kant van het centrum.

Dat Noordstation was trouwens ook een sterk

staaltje architectuur. Daar deed Rogierplein dienst als toegangsplein, dat ook omringd was door hotels en restaurants. De foto’s van toen roepen ook vandaag nog taferelen op die ons doen dromen. Maar aan het begin van de twintigste eeuw zat het stadsbestuur met een andere droom in het hoofd. De stedenbouwkundigen van toen vonden het allerminst handig dat wie de stad wou doorkruisen, dat niet met de trein kon doen. Omdat zowel Brussel-Noord als Brussel-

Zuid een terminus was, moest de reiziger afstappen in een van beide stations, dan het centrum door, om zo in het andere station de trein te nemen naar de andere kant van het land.

Parijs had een voorbeeld kunnen zijn voor een oplossing, want in de Franse hoofdstad werd ervoor gekozen om de treinen rond de stad te laten rijden. Brussel deed het anders en legde sporen aan door het centrum, met een Centraal Station in het midden. De werken van de befaamde Noord-Zuidverbinding begonnen en sleepten jaren aan. Er waren heel wat onteigeningen voor nodig, die niet alleen een grotere krater, maar ook een ware kater achterlieten in de stad.

De sporen moesten immers de hoogteverschillen in Brussel overbruggen, en daarom werden delen van het spoor op een brug gelegd. Dat betekende dat het zo goed als onmogelijk was om het Noord- en het Zuidstation te integreren in die plannen, ook omdat het allebei kopstations waren.

Het oude station van Brussel-Zuid ging tegen de vlakte in 1947. In ongeveer dezelfde stijl werden twee gebouwen opgetrokken voor een nieuw Noord- en een nieuw Zuidstation. Beide stations zijn met de tijd verder uitgebouwd. Het tweede station van BrusselNoord is nog amper te zien door het CCN-gebouw dat er pal voor is geplant. Het Zuidstation is dan weer verder uitgebouwd met een internationaal gedeelte. Zo zijn beide stations een perfect staaltje van typische belgitude. En dat vertaalt zich in de architectuur niet altijd in een mooi en uniform geheel.

VOLGENDE WEEK Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw Big City-verhaal.

Waarvoor diende het Groot Godshuis in het centrum van de stad?

Culture.

NL | FR | EN A HEART FOR THE ARTS, ALSO DURING THE LOCKDOWN

ACHTER DE SCHERMEN VAN DE MUNT

‘Ooit heb ik honderd dildo’s moeten bestellen. Ze zijn uiteindelijk nooit gebruikt’

ART SONORE VOIX.E.S

JAZZ BACKBACK

Le Théâtre National se fait entendre

Powertrio brengt geblutste ode aan Duke Ellington

Culture. Cabin Fever

‘Fresco était agréablement surpris de la nomination au Sundance’ FR

Les portes de la gloire s’ouvrent pour l’acteur chien Fresco. Fils de Plouc, le film bruxellois des frères Guit dans lequel il signe sa première performance, a tapé dans l’œil du prestigieux Sundance Festival.

Pour l’occasion, le toutou partage ses films cultes et autres sources d’inspiration.

— SOPHIE SOUKIAS

Abandonné par ses maîtres un jour d’été sur une route de Grèce, rien ne destinait Fresco, petit corniaud au regard futé et au pelage rebelle, à embrasser une carrière d’acteur. « Il n’était pas promis à devenir une star mais il avait déjà cette veine en lui », dit Harpo Guit. « Quand le papa de ma copine l’a trouvé, il hurlait en plein milieu d’un carrefour. Lorsque je l’ai recueilli, il a tout de suite éprouvé un désir permanent de jeu. » Attentifs à la vocation de leur fidèle compagnon, Lenny et Harpo Guit, deux frères parisiens basés à Bruxelles – où ils se sont formés respectivement à l’IAD et au Conservatoire – décident de lui donner sa chance dans leur premier long-métrage. « Il a su nous convaincre au casting », expliquent les deux réalisateurs.

Après s’être fait remarquer avec leur chaîne YouTube et plusieurs courts-métrages décalés, Lenny et Harpo Guit signent un premier long format dans la même veine, intensément libre, que leurs premiers essais.

Fils de Plouc raconte l’histoire de deux frères d’une vingtaine d’années ayant commis la bêtise de perdre le chien adoré de leur mère.

N’ayant que 24 heures pour le retrouver, une course effrénée, trash et loufoque s’enclenche à travers les Marolles à la recherche de Jacques Janvier. Un rôle taillé sur mesure pour Fresco : « On cherchait un style de chien qu’on trouve sur les trottoirs, un chien un peu roublard et bagarreur. »

CHIEN DE PLOUC Une première aventure cinématographique qui s’annonce pleine de promesses pour l’acteur âgé d’à peine trois ans puisque Fils de Plouc s’est frayé une place au prestigieux Sundance Festival – qui s’ouvre ce 29 janvier – dans la section Midnight, ayant révélé des ovnis tels que The Blair Witch Project ou encore Carne, le premier film de Gaspar Noé.

32

Lenny et Harpo Guit: « On cherchait un style de chien qu’on trouve sur les trottoirs, un chien un peu roublard et bagarreur »

« Fresco a été très agréablement surpris de la nomination au Sundance », dit Harpo Guit. « Au début, il était déçu de ne pas faire le voyage jusqu’aux États-Unis à cause du virus.

Mais lorsqu’il a appris que le festival allait se dérouler en ligne, il était d’autant plus heureux de pouvoir faire la fête avec nous car, en tant que chien, il n’aurait pas pu entrer dans la salle de cinéma de toute façon. » Doté d’une bande démo et bientôt d’un site internet, Fresco n’attend qu’une chose : étendre la palette de son jeu. « Il espère avoir plein de rôles », dit Lenny Guit. « Il a joué cette année dans un court-métrage de Michiel Blanchart sélectionné au Festival de Clermont-Ferrand. Il cherche aussi un financement pour son propre film. Une œuvre entre documentaire et fiction racontant sa rencontre avec les autres chiens des Marolles. » Pour le rôle de Jacques Janvier, Fresco s’est beaucoup inspiré du toutou du film musical

américain de Victor Fleming datant de 1939, Le Magicien d’Oz, . « Il aime les couleurs, les acteurs, les décors. Le côté magnifique de ce cinéma grandiose », dit Harpo Guit. Et Lenny d’ajouter : « Il adore le petit chien qui est présent tout au long du film. Il rêve d’un premier rôle avec plus de dialogues ou d’une comédie musicale où il aurait ses propres chansons. »

CHIEN MÉCHANT « Fresco a été très affecté par la mort de Jean-Pierre Bacri », poursuit Harpo Guit.

Un des grands rêves que nourrissait le petit chien était de jouer aux côtés de ce grand acteur français qui a collectionné les rôles avec des chiens, qu’ils soient vrais (Le Goût des Autres, Un Air de famille) ou faux (Didier). « Il est particulièrement fan du Goût des Autres d’Agnès Jaoui, où Bacri joue aux côtés d’un chien qui lui ressemble beaucoup ».

Mais Fresco ne s’intéresse pas seulement aux rôles qui sont proches de lui. Il nourrit l’ambition d’interpréter un jour un chien méchant, comme celui que tient un Bull-Terrier blanc dans Baxter, film fantastique français réalisé par Jérôme Boivin. « Dans Baxter, le chien est un meurtrier à la recherche d’un maître. Fresco s’entraîne beaucoup pour explorer des émotions qu’il

Quarantoon WIDE VERCNOCKE n’a pas l’habitude de ressentir. Comme il est très gentil, il ne demande qu’à interpréter un chien odieux », explique Lenny Guit.

Outre les films offrant de belles performances aux chiens, Fresco conseille également en temps d’isolement forcé de se replonger dans les aventures de son personnage de BD favori : Snoopy. « Fresco adore la simplicité, la poésie et la comédie de cette BD, le fait que l’auteur (l’Américain Charles M. Schulz, NDLR) parvienne à raconter tant de choses en si peu de cases », dit Harpo Guit. « Il rêverait de jouer un jour le personnage de Snoopy dans une adaptation cinématographique. » Fresco profite également de son passage dans BRUZZ pour attirer l’attention sur le fait que même si de merveilleuses productions font honneur aux canidés, celles qui s’adressent directement à eux sont presque inexistantes. « Fresco salue le stand-up que Steve Martin dédie exclusivement aux chiens (Stand Up Routine for Dogs). Il aimerait que ce genre d’initiatives se multiplient », dit Lenny Guit.

Steve Martin, Stand Up Routine for Dogs

Pour clôturer cette interview sous le signe du confinement, Fresco se propose de partager sa balade préférée à travers les Marolles, un itinéraire qui continue de rythmer la quarantaine de ses maîtres à Bruxelles. « On commence par le petit parc à chiens en face du Crosly Bowling pour après descendre vers Anneessens où une communauté de chiens s’est formée dans le nouveau parc », dit Harpo Guit. « Ensuite, on remonte vers la Place du Jeu de Balle où il y a toujours de bonnes choses à renifler, des collègues qui passent déposer leur signature. Puis, direction rue Blaes pour traîner place de la Chapelle où Fresco peut effrayer les pigeons et, surtout, manger les frites tombées par terre. » « Si Fresco avait un conseil à donner aux lecteurs de BRUZZ pendant cette période difficile, ce serait de bien manger », dit Harpo Guit. « Et aussi d’adopter des chiens en refuge. Car la vie sera plus belle pour eux et pour Fresco aussi, parce que cela signifierait encore plus de chiens à Bruxelles. » 33

Culture. Pop

‘Wat leuk, die nieuwe traagheid’ NL

“In plaats van naar boven, naar de sterren, zijn we naar beneden, naar de planten, beginnen te kijken,” zegt zangeres en tekstschrijfster Birsen Uçar. De kiem voor Symbiosis, de nieuwe ep van Hydrogen Sea, was gelegd. Op dat kleinood, dat tijdens de lockdown tot bloei kwam, gaat het duo helemaal back to basics.

— TOM PEETERS

Ook al lieten ze zich op hun vorige album en de begeleidende tournee omringen door een echte band, Birsen Uçar en Pieterjan ‘PJ’ Seaux, het koppel achter de dromerige, fluisterrijke popliedjes van Hydrogen Sea, overwogen al langer om opnieuw iets met z’n tweeën te doen. “Door de pandemie kwam dat idee in een stroomversnelling. Het leek ons het ideale moment om muziek te maken zoals vroeger en enkel piano en stem te laten floreren,” zegt de zangeres over hun terugkeer naar de bron op de ep Symbiosis, waarvan het aperitiefje te horen was op de soundtrack van de Eén-serie Black-out. “Je moet van de nood een deugd maken,” vult haar wederhelft, de toetsenist en muziekmaker PJ Seaux, aan. Beiden vertoeven in hun fonkelnieuwe homestudio. Die bevindt zich in de voormalige schoenmakerij van Uçars vader, die onlangs met pensioen ging, en was – een geluk bij een ongeluk – drie weken voor de eerste lockdown klaar. Omdat ze zelf boven de studio wonen, hoeven ze nu de deur niet meer uit om muziek te maken, en dat is bijzonder relaxed. “Vroeger waren het vaak lange dagen als je na een opname nog naar huis moest,” klinkt Uçar 34

enthousiast over de plek waar ze in september Symbiosis opnamen. “Als we honger hebben, kunnen we nu gewoon even naar boven lopen,” zegt Seaux. “Lukt het even niet, dan kunnen we zonder gedoe het licht uitdoen.”

Hebben jullie – twee verschillende karakters – de lockdown ook op een verschillende manier beleefd? Voor een eerder verlegen en introvert type als Birsen lijkt het me minder verschrikkelijk dan voor PJ, die ’s avonds vaak afwezig is, omdat hij ergens te lande een concert moet spelen met pakweg Zwangere Guy of Sioen.

BIRSEN UÇAR: Voor mij was het leven inderdaad niet zo anders dan vroeger. Maar het isolement begint te wegen. Ik snak ernaar om weer samen te komen met mijn nichtjes, mijn ouders en mijn zus. Je mag ook niemand meer aanraken. Dat is triest, tragisch zelfs.

PJ SEAUX: Bij mij ging het twee kanten uit. Soms liep ik de muren op. Ik zou in 2020 mijn meeste concerten ooit spelen. In ruil kreeg ik veel meer tijd met Birsen. Dat was fijn.

UÇAR: Het was een festijn!

SEAUX: We hebben samen gekookt, en gegeten, jong! Tegenover het gemis aan concerten en sociaal contact stond de nieuwe traagheid,

© ALEXANDER POPELIER

waar ik ook heel hard van kon genieten. Ik vond het leuk dat er eens niets gebeurde. Met die voetnoot dat het hielp dat bijna iedereen niets deed. Ik romantiseer die eerste lockdown nu al: altijd mooi weer, genoeg aan een piano of een fiets…

“Ik raad iedereen aan om naar buiten te gaan en eens een madelie e van dichtbij te bekijken” BIRSEN UÇAR Zangeres en tekstschrijfster

We gaan het nog missen. Terwijl Birsen als stadsmens de natuur ontdekte, keerde ik zo terug naar mijn jeugd, waarin ik met een stok door het veld liep of hele dagen zat te vissen aan het water. Nu heb ik duizenden kilometers gefietst. Ik kijk dan ook enorm uit naar de lente, maar eigenlijk leek het alsof we het voorbije jaar elk seizoen bewuster beleefd hebben.

Die traagheid, en vooral het herontdekken van de seizoenen, lijkt bij beluistering van Symbiosis ook in de muziek te zijn geslopen.

UÇAR: We konden geen betere titel

bedenken. Een symbiose duidt op verschillende organismen die in harmonie leven met elkaar omdat ze elkaar nodig hebben om te overleven. Onze wereld snakt ernaar. Ik ben erg bezig met het lot van onze

Birsen Uçar en PJ Seaux: “Het leek alsof we het voorbije jaar elk seizoen bewuster beleefd hebben.”

in mijn eigen omgeving heb ik geleerd dat er veel meer mogelijk is dan we denken. Kijk alleen maar naar hoe de paddenstoelenwereld opereert, communiceert en recycleert. Daar kan de mens nog veel van leren. Ik raad iedereen aan om naar buiten te gaan en eens een madeliefje van dichtbij te bekijken, of te zien hoe bladeren waaien in de wind of hoe een zonnestraal de oppervlakte van het water raakt.

Klopt het dat je ook een roman aan het schrijven bent, Birsen? we die symbiose kunnen bereiken met het andere leven dat ons omringt, met de ‘more-than-human species’, een recente term die veel treffender klinkt dan ‘non-human species’. Ik kijk er nu al naar uit om het resultaat aan het grote publiek te laten lezen, maar veel meer kan ik er niet over kwijt. Ik ploeter en wroet nog elke dag.

Ben jij intussen nog gaan vissen, PJ? SEAUX: Eén keer. Het was van mijn kindertijd geleden. Vissen is leuk: je zit aan het water in het groen, de zon schijnt en de sfeer is idyllisch.

Maar nu had ik meteen beet, een erg groot exemplaar, dus ik moest veel kracht zetten. Toen besefte ik dat ik vissen vroeger vooral tof vond als excuus om in de natuur te gaan zitten. Volgende keer hang ik geen haak meer aan mijn lijn en ga ik gewoon naar mijn dobber kijken en een beetje mediteren. (Lacht)

planeet en de hele ep is een reflectie op de zoektocht naar manieren om opnieuw in harmonie te kunnen leven met alle andere wezens in de natuur.

SEAUX: Door plots de tijd te krijgen om de natuur te herontdekken, hebben wij en vele anderen beseft dat we niet zonder kunnen, dat menselijke dominantie niet vanzelfsprekend is, dat er een balans moet zijn.

UÇAR: Ik moest ook denken aan mycelium, zwamvlokken die onder de grond in symbiose leven met de wortels van de bomen. Dat gigantische ondergrondse communicatienetwerk wordt het ‘Wood Wide Web’ genoemd. The overstory van de Amerikaanse schrijver Richard Powers (de winnaar van de Pulitzerprijs voor fictie, die naar het Nederlands werd vertaald als Tot in

de hemel, tp) heeft mijn ogen helpen openen. Hij heeft het over plantenblindheid, over het feit dat we de planten die naast ons leven niet meer zien. In plaats van naar boven, naar de sterren, zijn we het voorbije jaar dus naar beneden, naar de planten, beginnen te kijken.

Je zou dus kunnen zeggen dat onze wereld door kleiner te worden opnieuw wat groter is?

SEAUX: Exact! De satelliettrein van Elon Musk gaf ons zelfs een wat wrang gevoel. Keken we vroeger omhoog, dan zagen we iets wat er altijd al geweest was. Die tijd lijkt definitief voorbij nu men ook de ruimte aan het managen is.

UÇAR: Omdat die satellieten zo helder zijn, zullen we op termijn ook minder sterren zien, en zo verliezen we een stuk van de hemel, terwijl we

helemaal niet op zoek hoeven te gaan naar leven op andere planeten.

Hier is nog veel, zelfs onontdekt leven. Door te focussen op de natuur

HYDROGEN SEA: SYMBIOSIS Release: 29/1 (Unday Records), www.hydrogensea.com

POP VÉGÉTALE

PLANT-BASED POP

« Au lieu de regarder vers le haut, vers les étoiles, nous nous sommes mis à regarder vers le bas, vers les plantes », dit la chanteuse Birsen Uçar, ce qui a semé les graines de Symbiosis, le nouvel EP de Hydrogen Sea. Pour leur album et leur tournée précédents, ils s’étaient entourés d’un groupe, mais Uçar et PJ Seaux, le couple derrière la pop rêveuse de Hydrogen Sea, envisageaient depuis un certain temps déjà de retrouver leur duo. « La pandémie a accéléré le processus. C’était le moment idéal pour laisser s’épanouir le piano et la voix. »

“Instead of looking up, at the stars, we started looking down, at the plants,” says singer Birsen Uçar, thus laying the foundation for Symbiosis, Hydrogen Sea's new EP. On their previous album and tour, they were accompanied by a band, but Birsen Uçar and PJ Seaux, the couple behind Hydrogen Sea's dreamy pop, had long considered doing something as a duo again. “Because of the pandemic and the lockdown, that idea gained momentum. It seemed like the ideal time for piano and voice to flourish.”

FR

BRUZZ | INTERVIEW

UÇAR: Ja, en ook die gaat over hoe

EN

35

Culture. Podium

â&#x20AC;&#x153;

BEZOEK AAN DE BEDRIJVIGE ATELIERS ACHTER DE OPERA

Net als alle theaters is de Muntschouwburg momenteel gesloten. Toch wordt achter de schermen hard gewerkt aan nieuwe producties. BRUZZ reist door de wondere wereld van de ateliers waar de kostuums, decors en rekwisieten van de opera ontstaan.

— MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT

L

etterlijk en figuurlijk achter de schermen van de schouwburg, in de mooi gerenoveerde ateliers aan de overkant van de Leopoldstraat, bevindt zich de machinekamer van de opera. Op de verschillende verdiepingen van dit statige gebouw wordt meestal al vanaf een jaar voor de première aan nieuwe producties gewerkt. Daardoor zijn verschillende vakmensen van de kostuum-, decor- en rekwisietenateliers nu toch al op een coronaveilige manier aan de slag om de uitgestelde, de reizende en de toekomstige producties – zoals Henry VIII, Bastarda, Falstaff of Der Rosenkavalier – voor te bereiden. Ook al zijn verschillende collega’s nog afwezig door thuiswerk.

De grote goederenliften brengen ons eerst naar het afdelingshoofd kostuumateliers Regine Becker voor een enthousiaste rondleiding. In de gangen staan flightcases en dozen met kostuums van reisvoorstellingen opgestapeld om verscheept of juist weer uitgepakt te

worden. Hier en daar worden zaken herschilderd, herschikt en opgeruimd: de kleine klusjes die vroeger al te vaak moesten worden uitgesteld, kunnen nu worden uitgevoerd om de werking in de toekomst te optimaliseren.

Dan geeft een inkijk in de grote opslagplaats, waar een deel van de kostuumreserve is ondergebracht, meteen een idee van het wonderlijke universum waarin we beland zijn.

Kazuifels, ridderkostuums, dassen, hemden en pakken zo ver je kan kijken. Noem iets en Christine Van Loon, die over de reserve waakt, kan het tevoorschijn toveren. “De reserve is een beetje onze grot van Ali Baba,” legt Regine uit.

“Hier kunnen we terecht als we tijdens repetities al kostuums willen simuleren op het moment dat de echte nog niet klaar zijn. Soms worden de gebruikte exemplaren die hier hangen ook vermaakt tot nieuwe kostuums.

Daarvoor hebben we trouwens ook nog een opslagplaats waar vaak voorkomende stukken hangen, zoals witte hemden of zwarte jurken.

▼

NL

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De wonderlijke keerzijde van De Munt

37

â&#x2013;ź

BEZOEK AAN DE BEDRIJVIGE ATELIERS ACHTER DE OPERA

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Afdelingshoofd kostuumatelier Regine Becker: â&#x20AC;&#x153;In dit huis laten we niets aan het toeval over. Het is een grote boot die langzaam vaart, maar wel recht naar de bestemming.â&#x20AC;?

In het naaiatelier. â&#x20AC;&#x153;We hebben een netwerk van tweedehandswinkels en rommelmarkten.â&#x20AC;?

En binnenkort verhuist ook ons depot in Evere met de kostuums van de repertoirestukken naar hier.â&#x20AC;?

Ten slotte is er ook een goede verklaring voor de trossen blauwe dildoâ&#x20AC;&#x2122;s die aan het plafond van de kostuumreserve hangen te bengelen. â&#x20AC;&#x153;Die waren ooit voor een productie bedoeld,â&#x20AC;? grijnst Regine, â&#x20AC;&#x153;ik ben waarschijnlijk de enige die ooit honderd piemels besteld heeft. Uiteindelijk zijn ze nooit op de scène gebruikt, maar ze zorgen nog altijd voor hilariteit tijdens rondleidingen.â&#x20AC;?

Regine werkt bij De Munt sinds 1996 en stuurt nu een team aan van een veertigtal vakmensen die niet alleen in de reserve te vinden zijn, maar ook in het secretariaat, de stoffenreserve, het naaiatelier voor mannenkostuums, het naaiatelier voor vrouwenkostuums, het schoenenatelier, het atelier voor de hoeden en accessoires, en de ververij. Ze toont ons een hele serie tekeningen van kostuums die in de gang aan de muur hangen. â&#x20AC;&#x153;Het begint allemaal bij de tekeningen van de kostuumontwerper. In optimale omstandigheden krijgen we die een jaar voor de première.

Het is altijd de bedoeling om die ontwerpen zo juist mogelijk en in detail uit te voeren. Maar als dan blijkt dat de hoepelrok van 1 meter 80 breed niet over het brugje in het decor kan, dan moet je in samenspraak kunnen bijsturen.â&#x20AC;? Op dit ogenblik bemoeilijkt corona natuurlijk dat soort overleg met de ontwerper, zeker als die laatste in het buitenland vertoeft. â&#x20AC;&#x153;Je kan op een tekening nooit de exacte kleuren, de stoffenkeuze en de pasvorm bepalen. Dus moeten we de stalen van stoffen die we in verschillende landen aankopen heen en weer sturen, en ondertussen via Zoom onze prototypes in wit linnen filmen.â&#x20AC;?

Wanneer eigen makelij niet kan of niet aangewezen is, koopt het atelier ook aan, nieuw of tweedehands. â&#x20AC;&#x153;Sommige kostuums kan je voor 100 euro nieuw kopen. Andere moeten er dan weer gedragen uitzien. Je kan dan kleren maken en ze vervolgens beschadigen, maar zo werkt het meestal niet. We doen een beroep op een heel netwerk van tweedehandswinkels en rommelmarkten.â&#x20AC;? Hergebruik en recyclage zijn trouwens een belangrijk aandachtspunt. â&#x20AC;&#x153;We hebben al eens een productie gemaakt met alleen maar hergebruikte kostuums. En voor Schoppenvrouw zitten we aan vijf procent eigen productie, dertig procent uit de reserve, terwijl de rest tweedehands is gekocht.â&#x20AC;?

SPINNEN OP LSD

â&#x20AC;&#x153;Ik ben waarschijnlijk de enige die ooit honderd piemels besteld hee .

Uiteindelijk zijn ze nooit gebruiktâ&#x20AC;?

REGINE BECKER Afdelingshoofd kostuumatelier

38

We lopen voorbij de stoffenreserve, waar ook talloze kisten met knopen, elastiekjes, kant, vilt en boorden te vinden zijn. In de naaiateliers valt het licht op de kilometervretende naaimachines van Pfaff. We vragen of alle vakmensen hier van opera houden. â&#x20AC;&#x153;Ja hoor,â&#x20AC;? klinkt het in koor, en Regine beaamt: â&#x20AC;&#x153;Ik ben hier eerder bij toeval terechtgekomen, maar elke keer als het orkest begint te spelen, raakt dat me weer enorm. Dat is echt een gelukzalig gevoel. Ook wanneer de kostuums tot vlak daarvoor op mijn zenuwen hebben gewerkt omdat het toch nog begon te

“Sommige zangers vinden eerst alles goed, om dan op het einde te komen klagen.

Dan komt er soms wel wat tact en mensenkennis aan te pas”

spannen. Opera is ook echt Gesamtkunst. Er is constant overleg tussen onze afdelingen, maar ook tussen de regisseur, de decor-, de kostuumen de lichtontwerper en via Opera Europa wisselen we zelfs met de verantwoordelijken van de kostuumateliers in andere operahuizen informatie uit. We houden van elk kostuum een apart dossier bij, en het is nog nooit gebeurd dat iets niet lukte. Dat is het mooie: in dit huis is alles overdacht en gepland, we laten niets aan het toeval over. Het is een grote boot die langzaam vaart, maar wel helemaal volgens plan recht naar

de bestemming.”

Wie daar ook van kan meespreken, is Jérôme Lambert. Hij werkt al 42 jaar in zijn met maskers, hoeden, juwelen, accessoires en kostuumdecoratie volgestouwde atelier. “Ik doe alles en werk met alle materialen en met allerlei technieken,” legt hij uit tussen een stapel rode mijters voor Henry VIII, en een set valse juwelen die volgens hem ook nog best wat geld kosten. “Het meest bizarre dat ik al moest maken? Dat zal dan toch die sjaal met als richtlijn ‘spinnen op lsd’ zijn. Het straffe is: als je dat opzoekt op internet, dan blijken spinnen op

▼

Petra Van Dorpe en Marie De Ryck van het schoenenatelier. “Als het nodig is, bewerken we schoenen zelfs met wat modder.”

lsd nog te bestaan ook. Nu ja, we zijn hier ook niet om normale dingen te maken,” lacht Jérôme, die in zijn positie tussen ontwerpers en vertolkers wel moet zorgen dat alles ook wat draagbaar blijft.

“Een zanger moet goed kunnen bewegen en zingen. Sommige zangers zijn daarom in het begin veeleisend, en nadien ook tevreden. Terwijl je er ook hebt die in het begin van het proces alles goed vinden, om dan op het einde te komen klagen, wanneer je geen tijd meer hebt om nog veel te veranderen. Dan komt er soms wel wat tact en mensenkennis aan te pas.”

Door de hedendaagse eisen van fotografie en streaming moet Jérôme steeds fijner en in detail werken. Daarnaast zijn er trends die komen en gaan. Sommige jaren is het meer epoque, soms meer hedendaags. Dan weer is het trashy of allemaal zwart-wit. Er is ook eens een seizoen geweest met opvallend veel ingewanden. Het toenemende aandeel naaktperformances betekent ook niet sowieso minder werk voor het kostuumatelier. Zo heeft Jérôme eens een mannelijk geslacht moeten nabootsen voor een vrouwelijke performer. Waarmee het gesprek toch weer op de blauwe dildo’s komt waarvoor hij de bijpassende testikels moest maken. “Toen alles in de ververij blauw werd geverfd, bleek de verf te kleven, waardoor we de hele handel ook nog eens hebben moeten talken.”

Hoog tijd om naar de volgende schatkamer te trekken: het schoenenatelier waar Marie De Ryck en Petra Van Dorpe aan de slag zijn. De vraag of zij dan echt schoenen kunnen maken, is wat dwaas: daarvoor zijn ze inderdaad aangeworven.

“Grote reeksen van dezelfde schoenen kopen we aan, maar de specifieke modellen maken we op maat,” zegt Marie, die haar eerste paar mooie witte laarzen nog boven haar werktafel heeft bewaard. Daarnaast staat een rek met heel uiteenlopende schoenen die als inspiratie blijven dienen. En dan is er ook nog een grote stock.

“Daar staan de sneakers, daar de militaire schoenen, de winterlaarzen, de achttiende-eeuw-

B R U Z Z | R E P O R TA G E

JÉRÔME LAMBERT Kostuumontwerper

39

▼

BEZOEK AAN DE BEDRIJVIGE ATELIERS ACHTER DE OPERA

se modellen, pumps met bobijnhak, pumps met gewone hak, zwarte schoenen, bruine schoenen…” Dat veel schoenen er wat versleten uitzien, heeft niet altijd met intens gebruik te maken.

“Soms komt een regisseur zeggen dat de schoenen er te nieuw uitzien. En een landloper met mooie schoenen kan al helemaal niet. Die schoenen worden dan bewerkt, desnoods met wat modder.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

CONSTRUCTIES TOT IN DE WOLKEN Tijdens het laatste bedrijf van onze reis rond de wereld belanden we in het decor en tussen de rekwisieten. De decorateliers zijn het terrein van de stoffeerders, beeldhouwers, schrijnwerkers, smeden en schilders. Centraal bevindt zich een enorm hoge ruimte met een uitgeruste theatermachinerie en passerelles rondom, waarin ook de grote stukken kunnen worden uitgetest. Er slingeren nog een metershoog oor en een gigantische oogbal rond, en er staat nog een enorme zwarte raaf uit Der Rosenkavalier gestockeerd.

“Decors worden steeds groter en ambitieuzer, waardoor we hier bijna gebouwen maken,” weet beeldhouwer Thierry Springael, die in het sculpturenatelier bezig is met de ornamenten die op de houten façades voor Henry VIII moeten komen. Zijn werkmaterialen zijn onder andere plaaster, silicone, hars en verhitte pvc. Dat de balustrades een beetje scheef staan en de moulures verschillende formaten hebben, is alleen maar te danken aan zijn vernuftige perspectieftechnieken. Ondertussen moeten de steeds grotere ontwerpen ook nog altijd in de liften en vrachtwagens kunnen. Vandaar dat losse oor van daarnet: “Grote sculpturen zijn demonteerbaar om te kunnen stockeren en transporte-

ren. Om dezelfde reden moeten we ook altijd het juiste compromis vinden: lichte materialen die tegelijk stevig genoeg zijn. Vandaar ook het toenemende belang van het metaalatelier, dat voor de stabiele basis en stevige structuren van de constructies moet zorgen. Vroeger waren de veiligheidsvoorschriften iets minder strikt – gelukkig zijn er nooit ongelukken gebeurd – maar vandaag hebben we een heel studiebureau om de juiste inschattingen te kunnen maken.”

In het schilderatelier is Peter Tuyaerts ook al op verschillende fronten aan het werk: een beetje Bastarda, een beetje Henry VIII. Er moeten grote decorstukken zwart worden gespoten, maar Tuyaerts heeft ook net een indrukwekkend dreigend wolkendek geschilderd dat op een bewegend mechanisme aan het oog van de toeschouwers zal voorbijtrekken. “Dat was een van de artistiek uitdagendere projecten. Tegenwoordig werken we ook veel met prints en projecties, of met grijs beton en donkere kleuren.”

Dat vindt de kleurrijke Tuyaerts dan weer wat minder interessant, al is hij zichtbaar op zijn plaats en in zijn nopjes op deze creatieve plek, en kijkt hij net als alle anderen uit naar het eindresultaat waaraan hij heeft meegewerkt.

Zo komen we via de laatste gangen en trappen

uit bij de rekwisieten. Ook dit atelier herbergt weer een heel universum. “De peper en het zout van het decor,” omschrijft verantwoordelijke David Bodson de creaties van zijn team, terwijl hij zich van het archief met dozen vol plastic kreeften, nepeieren, oesters, flessen en kurken naar de werktafel begeeft. “Dat archief dient voor noodgevallen of voor wanneer we tijdens repetities snel iets moeten aanreiken om uit te proberen.”

Soms levert zijn ploeg ook seriewerk, bijvoorbeeld wanneer een rekwisiet in het stuk wordt kapot geslagen, waardoor je voor elke voorstelling een nieuw exemplaar nodig hebt, of wanneer alle koorleden hetzelfde rekwisiet moeten hebben.

Maar meestal brengt elke nieuwe productie weer nieuwe rekwisieten met zich mee, klein en groot.

Zo is er voor The turn of the screw van Benjamin Britten een sculptuur in piepschuim in de maak van een kat die van een schoteltje melk drinkt, en daarbij een kleine beweging moet kunnen maken.

Maar evengoed een piano waar geen muziek uit moet komen, maar wel een zanger doorheen moet kunnen kruipen. Deze mensen moeten dringend voortwerken, dus we zeggen deze boeiende parallelle wereld gedag. Hopelijk zien we al dit moois snel terug op de scène.

“Decors worden steeds groter en ambitieuzer, waardoor we hier bijna gebouwen maken” THIERRY SPRINGAEL Decorbouwer

In het decoratelier er staat nog een enorme zwarte raaf uit Der Rosenkavalier gestockeerd. ”We moeten altijd de juiste materialen vinden: licht, maar tegelijk stevig genoeg.”

40

FANTÔMES DE L’OPÉRA La Monnaie est fermé pour le moment, mais en coulisses, on travaille toujours sur de nouvelles productions. BRUZZ visite le monde merveilleux des ateliers où sont créés costumes, décors et accessoires de l’opéra. Une découverte originale de trois cents godemichets bleus, un œil gigantesque, des chaussures de toutes formes et tailles, un chat géant et... des divas de l’opéra: « Certains chanteurs sont exigeants au début et puis satisfaits par la suite. Mais il y a aussi des chanteurs qui sont contents de tout au départ et qui se plaignent à la fin. Il faut avoir du tact et bien connaître la nature humaine. » FR

GHOSTS OF THE OPERA De Munt/La Monnaie is closed right now, but behind the scenes people are working hard on new productions. BRUZZ travels through the wonderful world of the studios where the opera’s costumes, sets and props are created. An eccentric journey that includes three hundred blue dildos, a gigantic eyeball, shoes of all shapes and sizes, a giant cat and...opera divas: “Some of the singers are demanding beforehand and satisfied afterwards. But there are also those who like everything in the beginning, only to complain at the end. Then you need tact and knowledge of people.”

EN

Peter Tuyaerts van het schilderatelier: “Ik kijk altijd uit naar het eindresultaat waaraan we allemaal samen hebben meegewerkt.”

Luxury resale store — Pre-owned kleding en accessoires van Belgische en buitenlandse designers.

Dépot-vente de vêtements et accessoires de créateurs belges et bien d’autres.

Rue Léon Lepage 5 1000 Bruxelles 02 503 69 93 vetue@skynet.be vetuestore vetuefemmes vetuestore.com

41

Culture. Art sonore

Le Théâtre National s’invite dans vos oreilles FR

Dans la caverne, écrit par Filippo Ferraresi et interprété par Vanessa Compagnucci, inaugure VOIX.E.S, une quatrième salle accessible gratuitement et à toute heure que le Théâtre National voue aux textes et créations sonores. — GILLES BECHET Y a-t-il eu un moment où l’homme a commencé à créer ? Par facilité et faute de mieux, on associe cette étincelle aux premières peintures pariétales. Classiquement, on fait remonter l’apparition de l’art rupestre à -35 000 ans. Une date qui recule dans les méandres du temps à mesure que de nouvelles découvertes sont mises au jour.

Récemment, sur la paroi d’une grotte de l’île de Sulawesi, on a retrouvé un sanglier dessiné par un homo sapiens, il y a au moins 45 500 ans. Mais avant ça, qu’en était -il ? « Il y a 65 000 ans, les hommes ressentaient des émotions tout comme nous et on ne sait rien d’eux. Pourtant, je les sens comme mes frères », confie Filippo Ferraresi.

Pendant le premier confinement, l’auteur de théâtre italien a reçu une commande de la Rai pour écrire un radiodrame, un genre très populaire

à la radio italienne dans les années 50 et 60. « L’ambition était de le mettre en relation avec ce que peut être ce média aujourd’hui. Moi j’ai eu envie de parler du besoin de création, exacerbé par le confinement. » Son texte Dans la caverne introduit un personnage féminin qui observe un vieil homme créer le premier dessin d’animal sur la paroi d’une grotte. Un acte un peu magique qui convoque des fantômes, fait appel à la puissance de l’imagination pour raconter des choses qui n’ont pas été vécues. « Ces premières représentations n’étaient pas seulement de l’art, mais c’était aussi du théâtre parce qu’elles étaient liées à l’espace. À Lascaux, les animaux les plus lourds étaient dessinés dans des chambres longues et étroites alors que gazelles et antilopes étaient dessinées dans des chambres plus larges. Et c’était lié au bruit qu’ils pouvaient faire. » Entre ces deux arts de la représentation que sont le dessin et le théâtre, Filippo Ferraresi a senti des affinités communes. « En écrivant pendant le confinement, j’ai été touché par ce besoin de représentation qu’exprime le théâtre comme il a pu s’exprimer par le dessin pour les premiers hommes. » Pour la version française du texte, il a fait appel à Vanessa Compagucci avec qui il a également réalisé la traduction française. « Je voulais, comme dans le texte italien,

« Il n’y a plus que le texte qui compte. D’une certaine manière, tu renonces à ton corps » VANESSA COMPAGNUCCI Actrice

42

une voix de femme qui renvoie à des questions de maternité et de création. »

JOUER SANS PUBLIC Le travail sans public est un exercice particulier pour la comédienne. « Il n’y a plus que le texte qui compte.

D’une certaine manière, tu renonces à ton corps. Tu enlèves toutes les couches qu’on met en jeu quand on se présente sur un plateau face à un public », avance-t-elle. Comme deux orfèvres de l’émotion, l’auteur et la comédienne ont mis le texte en boîte dans le studio son niché dans les sous-sols du Théâtre National. Dans cet outil unique, habituellement destiné aux captations ou aux créations sonores qui accompagnent les spectacles, ils ont dessiné leur caverne sonore.

Deux jours d’enregistrement sous l’œil et les oreilles attentifs de l’ingénieur son Christophe Flémal. « C’est un travail technique très précis qui s’appuie sur les émotions.

Sans doute parce qu’il a dans l’oreille le texte italien, Filippo

Ferraresi travaille beaucoup sur la mélodie de la langue. » L’accompagnement musical, signé Nicola Ratti, est un travail sur la voix de la comédienne. Filtrée à travers un instrument de son invention, elle devient une musique hors du temps qui n’est pas un chant et ne ressemble pas à ce qu’on a connu. « C’est un travail très intéressant. C’est très organique. On entend des sons qui auraient pu naître dans des cavernes et en même temps, c’est très technologique », précise Ferraresi.

LA QUATRIÈME SALLE Accessible gratuitement sur le site du Théâtre National, Dans la caverne inaugure le projet VOIX.E.S que l’institution a conçu comme une quatrième salle, entièrement vouée à la diffusion sonore. « Ça fait longtemps que j’ai envie de travailler sur la dimension radiophonique de la création » précise Fabrice Murgia, directeur du Théâtre National. « La place du texte est particulière chez nous, vu qu’on ne fait pas ou très

« On est envahi d’images qui viennent saturer l’imaginaire. Ce sera l’occasion de toucher un autre public par un autre biais » FABRICE MURGIA Directeur du Théâtre National

nous permet d’atteindre des profondeurs de pensée dans l’art et la philosophie. » affirme Ferraresi. « On s’inscrit un peu à contre-courant de cette habitude actuelle de la rapidité et de l’efficacité qui nous fait passer à côté d’émotions profondes. C’est nécessaire de nous écouter pour ne pas perdre le lien avec les gens et avec la puissance du conte », complète Compagucci.

VOIX.E.S Lancement le 2/2, www.theatrenational.be

THEATER VOOR JE OREN

THEATRE FOR YOUR EARS

Dans la caverne bijt de spits af in VOIX.ES, een zaal (gratis online beschikbaar) waar het Théâtre National geluidscreaties laat zinderen. De Italiaanse theatermaker Filippo Ferraresi kreeg tijdens de eerste lockdown van de tv-zender RAI de vraag een radiodrama te creëren, een populair genre in het Italië van de jaren 1950 en ‘60. “Ik wilde het hebben over de nood om te creëren, die in de lockdown zwaar onder druk staat.” Verderop in het seizoen volgen nog radiofonische creaties van onder anderen Caroline Berliner, Collectif Wow ! en Alain Damasio.

Dans la caverne kicks off in VOIX.ES, a room (available free online) where the Théâtre National lets sound creations reverberate. During the first lockdown, Italian theatre-maker Filippo Ferraresi was asked by the TV station RAI to create a radio drama, a popular genre in Italy in the 1950s and ‘60s. “I wanted to talk about the need to create, which is under severe pressure with the lockdown,” he says. Later in the season, radiophonic creations by, among others, Caroline Berliner, Collectif Wow !, and Alain Damasio will follow.

NL

© ANDREA MESSANA

l’expression sonore, Filippo Ferraresi et Vanessa Compagucci ont conscience que Dans la caverne ne s’écoute pas pour autant d’une oreille distraite en avalant des kilomètres sur un tapis de course ou en faisant la vaisselle. « Ça demande une écoute attentive pendant la vingtaine de minutes que dure le texte. Je revendique la lenteur d’attention. C’est la complexité qui

BRUZZ | INTERVIEW

© ANDREA MESSANA

L’auteur Filippo Ferraresi et la comédienne Vanessa Compagnucci ont mis Dans la caverne en boîte dans le studio son niché dans les sous-sols du Théâtre National.

peu de classiques mais principalement des spectacles nés d’une écriture de plateau. » Comme dans une saison physique, créations et accueils vont se côtoyer sur la plateforme. Outre Dans la caverne, cette première saison sonore débutera aussi avec une réécriture en épisodes de La Bombe humaine de Eline Schumacher et Vincent Hennebicq. Il y aura aussi des accueils comme le documentaire radiophonique Être, venir, aller de Caroline Berliner, la fiction radiophonique Beaux jeunes monstres du Collectif Wow ! et le récit audio d’anticipation Fragments hackés d’un futur qui résiste (ep.1) de Alain Damasio et le studio d’arts sonores Tarabust.

Le tout sera accessible gratuitement via le site du National et une application qui optimisera l’écoute sur les mobiles et autres supports.

Avec les salles qui sont aujourd’hui fermées, c’est un soulagement pour les comédiens qui ne peuvent plus travailler, d’autant que certaines productions peuvent rassembler des grosses équipes avec plusieurs comédiens, des musiciens et des créateurs sonores.

Le projet VOIX.E.S s’inscrit dans l’engouement que suscitent depuis quelques années le podcast et l’audition. « On est envahi d’images qui viennent saturer l’imaginaire. Ce sera l’occasion de toucher un autre public par un autre biais. Avec le support sonore, il est plus facile de toucher des gens qui n’ont pas la possibilité d’aller dans une salle et assister à un spectacle comme les écoles, les hôpitaux et les prisons. » Si le regain d’intérêt pour le podcast a ouvert la voie pour

EN

43

Culture. Exhibition

FÉLIX LUQUE SÁNCHEZ CRASHES INTO THE FUTURE

Ay! Oh! Technology The MIMA’s ninth exhibition, “Verisimilitude”, is a fascinating collaboration between Félix Luque Sánchez, Damien Gernay, and Iñigo Bilbao Lopategui. Their cross between pessimistic science fiction and a reflection on technical objects stirs up our deepest fears. “What interests me is the totally schizophrenic relationship that we have with technology.” — MICHEL VERLINDEN, PHOTOS IVAN PUT

F

or its ninth exhibition, the MIMA (Millennium Iconoclast Museum of Art) has chosen to present a complex framework, a sort of movement backwards and forwards through the corridors of time that plunges visitors into troubled waters, forcing them to think, beyond the pandemic, about the uncertainty that permeates our choices as a civilisation. “It is a rendering of a future world viewing a past that is, in reality…our present,” says Raphaël Cruyt, the artistic director of the event. “Our present is imagined as a remnant.

We examine what that trace says about us.”

The title “Verisimilitude” suggests an anxietyinducing post-capitalist vision of the future of the kind that haunts a society that is collapsing.

Created by Félix Luque Sánchez (Oviedo, 1976), in collaboration with the designer Damien Gernay (born in the Parisian suburbs in 1975) and Iñigo Bilbao Lopategui (Oviedo, 1975), the project is very apposite in the context of a slowed-down “less optimistic, more anxious, and less active” world.

Straight away, an enlightening parallel emerges with Frankenstein by Mary Shelley, who also crystallised the nightmares of an age. “We know that, when she wrote Frankenstein in 1816, Shelley knew of several experiments using electricity,” explains Cruyt. “First, there was Galvani, who

44

induced muscular contractions in dead frogs by passing a current through their feet but there was also, even more shockingly, his nephew, Giovanni Aldini, who succeeded in making the face of a man, George Foster, who had been hung for the murder of his wife, convulse in front of an audience of scientists from the Royal Humane Society. It was a small step from that to thinking that electricity could revive the dead. There is a reason that the British author imagined Frankenstein as a horrifying being: it says everything about the ambiguity of the technological progress that the use of the electric current represented. Humankind begins to fear the power that lies in its hands, which creates an ambivalent attitude, somewhere between fear and fascination.”

Another reason for making a connection between the present time and the first twenty years of the nineteenth century lies in the fact that those two decades were a time of great climatic change, a “little ice age” that resulted in dark skies, which can even be seen in paintings, such as Turner’s work or the famous painting by Antoine-Jean Gros showing the battle of Eylau. Different time, same twilight, art assimilates these upheavals and helps us to think about them.

But this time round, the human being is no

longer at the centre. In Félix Luque Sánchez’s work, humans seem to have disappeared from circulation.

In their place are the technical objects, which are animated, as if they have now acquired a life of their own, thus rekindling all the fears relating to the dispossession of the real caused by artificial intelligence. The exhibition takes a particularly dim view of the car, which we see in the form of a wreck or detached parts.

“The car is a symbol of capitalism and mass consumption,” says Luque Sánchez, who began to make sculptures in 2007, after studying digital art in Barcelona and working in universities. “A symbol of modernity since the second half of the nineteenth century, today the car raises questions about the major challenges facing the contemporary world: the depletion of natural resources and environmental collapse. The car industry exemplifies the current fragility of the neoliberal model and economic globalisation. It has become a symbol of the incapacity of current technological alternatives to meet those challenges.”

END OF MANKIND “Verisimilitude” opens with a screening of a short film that draws you in. It is played on a loop and accompanied by a soundtrack by Le Motel. This is

▼

EN

Félix Luque Sánchez: “The car industry has become a symbol of the incapacity of current technological alternatives to meet the challenges ahead.”

45

FÉLIX LUQUE SÁNCHEZ CRASHES INTO THE FUTURE

▼

Bois Mort, a lo-fi installation made up of randomly flashing neon lights, is at the centre of the dystopian chapel.

an exhibition that you do not just look at; it also has to be heard. In six minutes, Junkyard III (2019) establishes a setting that is familiar but…destroyed.

It follows three characters, two women and a man, all alone in the world, who wander through this fearsome post-catastrophic space-time. The trio pass deserted roads and abandoned villas, performing acts of survival (such as carving up a rat) and exploring technical objects that have become obsolete.

The piece, commissioned from the film-maker Nicolas Torres Correia, functions as a decompression chamber for dealing with the shock of the time frames and paradigms presented by Félix Luque Sánchez. It also provides the keys to the formal devices that will be employed over the course of the exhibition. A word of advice: memorise the silhouettes of the actors in this short film because there is not a single other human figure in the

exhibition. In a way that is very revealing, the expressions on faces give way to mechatronic sculptures and algorithmic processes.

“In this exhibition, it is important to understand that we are creating a fiction out of very real territories that we re-materialise,” says Luque Sánchez. “This recreation establishes a distance between reality and its representation in the exhibition space. That back-and-forth defines our work. The intention is to confront visitors with the contradictions they formulate about a technical object: that they expect it to save them and, at the same time, see it as causing humanity’s ruin. What interests me is the totally schizophrenic relationship that we have with technology.”

On the first floor, you come face to face with the shells of two cars, shrouded in a darkness that is pierced only by thin rays of light. The sombre atmosphere sets the general tone for “Verisimili-

“Our intention is to confront visitors with the contradictions they formulate about a technical object: that they expect it to save them and, at the same time, see it as causing humanity’s ruin” FÉLIX LUQUE SÁNCHEZ

46

tude”. Only the last floor escapes the unsettling obscurity. Beside the cars is a robot that tattoos technical drawings straight onto their bodywork.

Faced with these symbols of a cult yet to be invented, you might ask yourself if this is a new kind of cave art.

A little further on, you come across the ghostly Junkyard I (2019). In this projection of 3D scans by Iñigo Bilbao Lopategui, which functions the same way as a point cloud, the body of a car appears, traveling slowly, hypnotically across a screen. The extremely precise aesthetic that is employed is truly fascinating. It is like a new kind of landscape painting that, despite being created by technological means, is highly reminiscent of the style of the neo-Gothic world of the US illustrator Bernie Wrightson.

The first level also contains a series of sculptures made from embossed car body parts or motorway signs arranged in three dimensions to form a crown of wires with Christ-like undertones.

“The pieces are mixed; some are made using digital technology, others are created manually. The sheets of metal are cut by laser, but the embossing was done by hand,” explains the creator, who identifies more with the label “plastic artist” than “digital artist”, even though all the work on display references current technology, either in terms of

SCHIZOFRENE TECHNOCRASH Met Verisimilitude, zijn negende tentoonstelling alweer, plaatst het MIMA zich pal in het midden van het kruispunt waar de verwachting van een nakende catastrofe en een reflectie op techniek en technologie frontaal met elkaar botsen. “Verisimilitude is een mise-en-scène van een toekomstige wereld die terugblikt op een verleden dat in werkelijkheid ons heden is,” vertelt artistiek directeur Raphaël Cruyt. Een angstaanjagend, postkapitalistisch visioen van een toekomst zoals een in elkaar stuikende samenleving ze pleegt te dromen. De Spaanse Brusselaar Félix Luque Sánchez duikt daartoe, in samenwerking met Damien Gernay en Iñigo Bilbao Lopategui, in de angst en fascinatie die de mensheid koestert voor de macht die ze zelf in het leven heeft geroepen.

De wereld die hij evoceert is er één waaruit de mens nagenoeg is gewist ten voordele van zelfbewuste machines, getatoeëerde autowrakken, getransformeerde wegsignalisatie, neons en onontwarbare elektriciteitsbedrading. “Onze intentie is de bezoeker met zijn eigen contradicties te confronteren: het heil dat hij van technische objecten verwacht en de gedachte dat ze de oorzaak zullen zijn van de ondergang van de mensheid. Wat mij interesseert is die door en door schizofrene verhouding die we met technologie hebben.”

NL

On the second floor, the brightest room in the MIMA will be shrouded in total darkness and transformed into a dystopian chapel.

TECHNO CRASH SCHIZOPHRÈNE form or content. It all evokes the symbols of a world that has been engulfed, at least in the scenario created by the Spanish artist, now in his forties, who has lived in Brussels since his adolescence.

CLIMAX The further you progress through the exhibition, the more insignificant humanity seems. The human view of things is replaced by the eye of a technology that contemplates the world or, with unexpected narcissism, views itself.

On the second floor, shockingly, the brightest room in the MIMA, in which most artists use the light to enhance their work, is in total darkness. A chilling new approach, it transforms the space into a dystopian chapel. At the centre is Bois Mort (2015), a lo-fi installation made up of randomly flashing neon lights and an inextricable network of exposed electric wires. Stripped of their modesty, they reveal their technological innards. This epileptic image of a synthetic forest, accompanied by an electrifying sound score, makes a profound impression. The piece is hostile. Surrounded by transformers, it creates a sense of unease: the visitor cannot look at it for too long. As it happens, the piece is part of the very personal Memory Lane series, which revisits significant places from Félix Luque Sánchez’s childhood, in this case, a forest in

Asturias in which he used to play. This series of pieces about memories brings an obvious reference to mind: “rosebud” in Citizen Kane, which is also the key to a mystery that is, ultimately, existential.

On the top floor, the climactic final piece is the only one to be lit by daylight. Luque Sánchez explains Perpétuité (2020), a genuine contemplative experience created using technical objects whose primary function has been altered: “It consists of two machines that interact in such a way as to neutralise one another. The first attempts to draw the infinity symbol with sand and, when it has nearly completed it, the second begins to erase the drawing from the beginning.” A sort of never-ending high-speed chase that transposes the legend of Sisyphus to the field of robotics.

Leaving “Verisimilitude” you might well be inspired to reread Gilbert Simondon, the French philosopher who, in a prophetic manner, pointed out the danger that lay in excluding technology from the cultural domain. Because, as long as technological tools remain impenetrable “black boxes” in our eyes, alienation will be a part of our lives.

VERISIMILITUDE 31/1 > 30/5, MIMA, www.mimamuseum.eu

Au croisement de l’anticipation catastrophiste et de la réflexion sur les objets techniques, l’exposition Verisimilitude du MIMA remue nos peurs les plus profondes. Tout est (presque) vrai. « Il s’agit de la mise en scène d’un monde de demain regardant un passé qui est en réalité… notre présent », dit le directeur artistique Raphaël Cruyt. Verisimilitude est une anticipation postcapitaliste anxiogène au plus proche de ce qui pend au nez d’une société en cours d’effondrement. L’Espagnol-Bruxellois Félix Luque Sánchez s’enfonce, en collaboration avec Damien Gernay et Iñigo Bilbao Lopategui, dans la peur teintée de fascination que l’humanité voue au pouvoir qu’elle a ellemême créé. Dans le monde que Félix Luque Sánchez évoque, l’être humain a été pratiquement effacé au profit de machines, d’épaves de voitures tatouées, de signalisations routières transformées, de néons et de câblages électriques inextricables. « L’intention est de placer le visiteur face aux contradictions qu’il formule devant l’objet technique, à savoir qu’il en attend le salut et en même temps l’envisage comme ce qui cause la perte de l’humanité. Ce qui m’intéresse c’est le rapport foncièrement schizophrène que nous entretenons avec la technologie. » FR

47

Culture. Jazz

‘Duke Ellington vond zichzelf telkens heruit’ NL

In de tweede aflevering van de nieuwe reeks Safe ’N Sounddays van Werkplaats Walter smijt het Gentse trio Backback zich op het werk van Duke Ellington, die honderd jaar geleden de Roaring Twenties op gang trapte. — TOM ZONDERMAN Geen betere manier om deze twenties even roaring te maken als hun evenknie van honderd jaar geleden dan met een flinke brok Duke Ellington. Daar zorgt de hertog van de jazz zelve niet voor, want die verliet het ondermaanse meer dan 46 jaar geleden al, maar Backback, een Gents trio dat zich al twintig jaar onverstoorbaar ophoudt in het niemandsland tussen jazz en rock.

“We hebben door de jaren heen een eigen universum gecreëerd,” vertelt gitarist Filip Wauters, die u kan kennen van zijn snarenkunsten bij onder meer Arno en Het Zesde Metaal, maar die buiten rockmiddens ook veel plekken met aan jazz verslaafde lui frequenteert. Samen met drummer en improverslaafde Giovanni Barcella en baritonsaxofonist Marc De Maeseneer heeft hij voor Backback een taal ontwikkeld die op het eerste gehoor meer grammaticale overeenkomsten vertoont met Morphine, het sexy sax-bas-drumtrio rond wijlen Mark Sandman, dan met de Amerikaanse jazzgigant Duke Ellington.

“Mensen leggen die link natuurlijk door de baritonsax, vooral als die unisono speelt met de gitaar, maar daar houdt de vergelijking met Morphine op,” zegt Wauters. Dat het trio bij Ellington terechtkwam, danken we dan weer aan corona. Of toch gedeeltelijk. “Ook als er

geen optredens zijn, repeteren wij veel,” legt Wauters uit. “Voor het plezier jagen we er dan ook al eens jazz standards door. Het viel mij op dat daar veel werk van Ellington tussen zat.

Vorig jaar was er veel extra tijd, en toen heb ik mij helemaal op zijn werk gesmeten, boeken gelezen, podcasts beluisterd. Ellington is een ongelofelijk interessante figuur, van aan het begin van de jaren 1920 tot aan zijn dood in de jaren 1970 is hij altijd relevant gebleven. Hij deed altijd wel iets nieuws.”

OBSCURE PARELS Wauters puurde er een project uit, Deuk, een anagram dat vooral vertelt dat het geen pure ode aan Ellington wordt. De interpretaties krijgen hun livedoop in Werkplaats Walter, later dit jaar worden ze vastgelegd in Backbacks vijfde album. Als alles goed gaat, volgt in december een JazzLab-tournee. Voor Deuk selecteerden Wauters en co minder bekend werk van Ellington. Geen ‘In a sentimental mood’, ‘Take the “A” train’ noch ‘Satin doll’.

“Zijn oeuvre is gigantisch,” verduidelijkt Wauters. “Hij heeft meer dan 1.500 stukken geschreven. Die ben ik beginnen uit te pluizen, en zo ben ik uitgekomen bij enkele obscure composities die goed bij ons passen.”

Dat is niet evident, want Backback maakt

rauwe, uitgebeende jazz, terwijl Ellington juist bekendstaat om zijn lyrische, grootse composities voor bigband en orkest. De jazzpionier werd niet voor niets beschouwd als de eerste zwarte componist, iemand die een brug sloeg tussen klassiek en zwarte muziek. “Je kan dat wel niet helemaal vergelijken,” zegt Wauters.

“In jazz heb je meestal kortere stukken of thema’s. Ellington heeft pogingen gedaan om suites te schrijven, om langere bogen te maken

Select.

48

La BRAFA dans tous ses états

Crunchy pop

Op de gastenlijst

FR/ La BRAFA, la Brussels Art

EN/ They first worked together two years ago when performing the soundtrack to Fabrice Murgia’s play Sylvia, but in the meantime, the alliance between An Pierlé and her better half, Koen Gisen, and SCHNTZL’s Casper Van de Velde and Hendrik Lasure, has grown into a real group. The latter two, crispy crunchy adventurers from the Brussels jazz kitchen, put their unique stamp on the experimental pop of Wiga waga, the debut of the An Pierlé Quartet being released this week. (TZ)

NL/ De AB gaf deze week een teken van leven met een

Fair qui expose depuis 1956 les beaux-arts sous un même toit, fait partie cette année du groupe à risque des plus de 65 ans. Un report des festivités habituelles était donc logique. Mais cela ne signifie pas pour autant que les passionnés devront rester sur leur faim une année supplémentaire. Sous l’appellation BRAFA in the Galleries, les 126 exposants répartis dans treize pays, 36 rien qu’à Bruxelles, accueillent les amateurs de la BRAFA dans leur humble demeure. (KS) 27 > 31/1, www.brafa.art

29/1, Werf Records, www.dewerfrecords.be

1/2, www.abconcerts.be

nieuwe look en een nieuw programma . Aangezien de fysieke deuren van de concertzaal nog even gesloten moeten blijven, moeten we het stellen met alternatieven.

Een daarvan is Guestlist, een maandelijkse podcast van Van Leeuwen & De Bock, het productiehuis van StuBru-gezicht Rik De Bruycker en BRUZZ-dj Lisa Smolders, over actuele thema’s uit de muziek. In de eerste aflevering checken guests als Lefto en Mattias De Craene (foto) de polsslag van de Belgische jazz. (TZ)

ling van het orkest veranderde, vertaalde dat zich ook in de muziek.”

Backback kwam goeddeels uit bij latere platen van Ellington, zoals Latin American suite en The Afro-Eurasian eclipse, waarop de componist summier andere ritmes verkende en de taal van de rock besnuffelde, zonder zijn typische elegante sound te verloochenen. “Such sweet thunder uit 1957 is zo’n prachtplaat, een suite met allemaal door Shakespeare geïnspireerde stukken. Of New Orleans suite, een van zijn laatste albums, uit 1970. Maar evengoed brengen we ‘Black and tan fantasy’, een compositie uit 1927. Ellington bleef die dingen tot het einde van zijn leven spelen, hij vond die nummers eigenlijk telkens opnieuw uit. Dat bewijst dat het oké is om met zijn werk aan de slag te gaan.”

DIPLOMATISCHE DUKE

Giovanni Barcella, Filip Wauters (midden) en Marc De Maeseneer: “We zijn op zoek gegaan naar de essentie van Duke Ellington.”

in zijn werken. Niet altijd even geslaagd, maar er zitten wel interessante stukken tussen. Zeker aan het einde van zijn leven schreef hij veel van die langere, soms zelfs religieus getinte suites.”

Muziek voor grootse opvoeringen met andere woorden, die Backback nu heel klein maakt. “Ik heb de orkestpartituur als vertrekpunt genomen, en die herleid naar een trio,” legt Wauters uit. “Dat is niet makkelijk. In Broadway-standards heb je de melodie en de

harmonie, maar bij een partituur van Ellington komt er nog veel meer bij. Daar moet je rekening mee houden, en dat vergde wel wat onderzoek. Je moet zoeken naar de essentie in de composities, maar dat lukte eigenlijk vrij goed. Je moet weten dat Ellington eigenlijk niet zonder zijn orkest kon. Wanneer hij een stuk schreef, wilde hij dat de dag erna al horen spelen. Hij schreef zijn werken echt in functie van zijn muzikanten. Wanneer de samenstel-

SAFE ‘N SOUNDDAYS #2: BACKBACK 31/1, 20.00, www.werkplaatswalter.be

Akerman en mode binge-watching

Hoop over Heembeek © MICHELLE GEERARDYN

NL/ GC Nohva mist zijn mensen, en die

mensen missen op hun beurt weer andere mensen. Daarom wil het Noord-Brusselse gemeenschapscentrum alle Heembekenaars, en bij uitbreiding alle Brusselaars, een hart onder de riem steken met het evenement Samen chez soi. Op 6 februari trekt een mobiel podium door de straten, waarop Cecília Peçanha met haar Brussels-Braziliaanse muziek en Toungarangue met hun afroblues de gemeente verwarmen. De muzikale karavaan is via livestream te

Ellington mocht dan wel één zijn met zijn orkest, hij kon het ook klein: in 1962 blikte hij op vraag van platenfirma United Artists een plaat in triovorm in, samen met de legendarische Charles Mingus op contrabas en de niet minder iconische Max Roach op de drumvellen.

“Ellington was twintig jaar ouder dan Mingus en Roach,” vertelt Wauters. “‘We spelen alleen composities van mij,’ zei hij. De spanningen liepen hoog op, Mingus moest teruggehaald worden nadat hij woedend de straat op was gelopen. Je hoort de furie doorschemeren in de muziek. Mingus lijkt de boel te saboteren, maar Ellington blijft zijn galante zelf. Dat had hij geleerd door jaar in jaar uit met een grote band de baan op te gaan. Als je problemen met drank en drugs de baas moet kunnen, moet je superdiplomatisch zijn.” De deal die Backback straks sluit met Sir Duke, wordt er alleen maar spannender op.

volgen door al wie er oren naar heeft.

Hemels Heembeek... (GVDH) 6/2, 16 > 19.00, www.gcnohva.be/ nieuws/samen-chez-soi

I have changed my name from RAM LAL to FR/ Les cinéphiles ayant découvert LaCinetek sont sans doute déjà accros à cette plateforme franco-belge de streaming, alimentée par de grand.e.s réalisateurs.rices. Du 25 janvier au 15 mars, LaCinetek rend hommage à notre Chantal Akerman nationale, l’une des figures les plus inspirantes du cinéma moderne, avec une rétrospective de dix films restaurés PERMANENT RESIDENCE par la Cinematek . L’occasion de renouer avec les classiques (Je, Hugues C. Pernathlaan 14, 2050 Antwerpen BELGIUM tu, il, elle, Jeanne Dielman, 23, quai du commerce, ...) mais INDIAN aussi deADDRESS s’ouvrir à des films moins exposés, tels que Saute ma VPO-3Ville STR Sri ganganagar (SOS) (Raj) INDIA etTEH-Gharsana, Lettre d’une cinéaste.

RAMLAL PAREEK son of Tanna Ram

25/1 > 15/3, www.lacinetek.com & www.cinematek.be 49

Culture. Eat & Drink

The five owners of Rambo have earned their stripes with eateries such as Old Boy, Chez Richard and Chez Franz.

Smashing it FR

There is no doubt that the resistance has begun in Brussels, taking the form of a wave of brilliant new takeaway formulas. Rambo is one of them: a US-style snack bar that serves burgers with extra crunch.

— MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE RAMBO rue Washingtonstraat 7, Elsene/ Ixelles, Facebook: RamboSnackamericain wo/me/We > vr/ve/Fr 18 > 21.30, w-e 12 > 21.30

50

If you thought that the burger was a piece of meat whose reputation had been permanently tarnished due to the unfortunate profusion of the dish, you are going to have to revise your opinion. A collective of “five guys” from Brussels, who include John Prigogine and Xavier Chen from Old Boy, has decided to restore honour to the speciality with their establishment,

which operates solely as a take-away (at least for the time being). This trendy quintet, whose mission is to provide quality junk food, wanted to get back to the basics of the burger. To do so, they use the “smash” method, whereby the burger is squashed and then cooked in a special way using the famous Maillard reaction, which compresses the juices during cooking to encourage

caramelisation and gives a crunchiness to the meat.

The quintet tracked down the perfect meat, Black Angus beef, 25% fat, supplied by the excellent Wesley’s Butcher Shop (Schaarbeek/Schaerbeek), and moved heaven and earth to come up with a bun that is loyal to the tradition of those soft American bread buns made with potato starch. The meat, which starts off in the shape of a ball, is salted, placed on a board, then squashed using a press. Once cooked, the meat patty is topped with a slice of melted American cheese. The result is a miracle; the fat and acidity are beautifully balanced thanks to the

punch provided by the ketchup and sweet mustard sauce, the raw onions, and the obligatory slice of gherkin. The snack bar has concentrated its efforts on three versions, each costing €10: the “Classic”, the “Special” with a more complex sauce and some salad leaves, and the “Nomeat”, a vegetarian alternative that will amaze any vegetarian in search of meaty sensations.

The place also offers excellent crunchy homemade fries (€3.50), freshly made sauces (€0.70), craft beers, and delicious natural wines. For dessert, you can have a vanilla sundae (€4) and homemade toppings (€1).

HIGH FIVE

LA FOURNA

••••

Brood gemaakt door sterke vrouwen.

Du pain signé par des femmes puissantes.

Bread made by strong women. (www.lafourna.be)

GABRIELLA

••••

Italiaanse kost, genereuze porties.

Traiteur italien ultra-généreux.

Italian food, generous portions. (gabriella.cocina.be)

MINE MADEH

••••

Syrische keuken die je verwarmt in de winter.

La chaleur de la cuisine syrienne en plein hiver.

Syrian cuisine to keep you warm in winter.

MAISON LANSSENS

••••

De beste zuurkool van Brussel.

La meilleure choucroute de Bruxelles.

The best sauerkraut in Brussels. (www.maisonlanssens.be)

THE VEGAN BUTCHER’S CHOICE

••••

De smaak van vlees, zonder vlees.

La régression en mode végan.

The taste of meat without meat. (shop.veganbutcher.be)

>21.02.2021

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Harde Ciabattkip a

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

schap Enhele eenhoop pantoffel heet ciabatta in het moet je ertoen. al een tegelijk slachten!

Venetiaanse dialect (mijnbakken grootmoeder Ik liet de stukken rustig in ruimenoemde olie NickTrachet Trachet pantoffel een savatte).

Nick eneen ik voegde er behoorlijk wat gehakte ajuin aan Brusselaardie diededestad stad Arnaldo Cavallari was enkel molenaar Brusselaar toe, wat pepertjes en look.

Naniet anderhalf uur was en endedewereld wereldculinair culinair en raakte buiten taai!

ItaliëMaakt vooralniet bekend debakker. kip nog Hij steeds oneetbaar uit, als ontdekt ontdekt rallyrijder (vierlater. maalInkampioen Hij liet dan eten we wat de tropenvan zijnItalië). maaltijden het recept de ciabatta internationaal beschertrouwens ergvan relatief, iedereen krijgt een bord wanneer hijman of zijstierf thuiskomt, hetOndertussen eten mag danmoet al men. De in 2016. lauw zijn, erdie is altijd genoeg iedereen ciabatta bakt,voor nogiedereen. steeds geld Ik deed eraan watdewater bij om het stoven rustig Wie langskan de nationalistisch Afrikaanse winkels moet afdragen nabestaanden.

Het brood heeft Voedsel zijn.wandelt, Er zijn mensen verder te laten lopen. Nu had ik al kip met ajuin het al zijn opgevallen: op de hangt ook een bijzondere samenstelling, uitgekiendie zeker van alles niet eten om zich af vitrine te zetten tegen écht naar kip keuken), maar ik had vaker wel dan een reclame voor pluvera. bestaat (het derook meelsoorten, om in diedemassa water te kunnen de rest van deniet mensheid.

Het omgekeerde hetophouden. nog graag Het wat werd Afrikaanser. jullie Meestal staat“Kijk er heteens lachende gezicht van een daaromKennen ook een succes. ook, zo van: wat wij eten?”

– ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse op, met kleurrijke hoofddoek.

Eerst Agussi in het Verenigd Koninkrijk, waar de betere En dan mama is er dat voedsel dat uitgevonden wordt agussi? egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip.

Maar niet om de nu supermarkten het in de rekken legden. Ciabatta uit na-ijver, om de invloed van andere keukens te West-Afrika.

Het zijn brood de zaden meloenoveral dominerende ‘plofkip’.

Het is zijn werd het dagelijks vanvan de een bobo.

En vandaar pareren.

Een voorbeeld daarvan delegkippen ciabatta. soort, vele pompoensoorten, gepeldisen die Ik te oud normenvan vanItalië. de Ik naarofdevan andere landen. Maar ciabatta nu overal ben zijn altijdvolgens een fandegeweest resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke gaanlater uiteraard wel eenHet typisch supermarktbrood.

Desgevallend kwam er al als kind.dieren Ik werkte voor niet een boîte gemalen. der. Je vindt vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast voor om thuis af te bakken. met vestiging in Rome. Maar toen ik na vele jaren Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de Erg praktisch is het niet: breder dan een terug in Brussel kwam, bleek men hier ciabatta te Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van tandpasta. Dus gaan deze vogels naar baguette of een ficelle, maar je kunt er geen eten. Al had men het nog moeilijk met de naam. saus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is er ginder verzot op. Bij ons boterhammen van snijden, en om in te bijten is Je spreekt het uit als sjabatta, niet als kiabatta! Ik resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zon- en feestdagen, tot het eigenlijk te breed en te taai. had nog nooit van dit schijnbaar traditionele met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip Waar nationalisme in de potten roert, is het Italiaanse brood gehoord. Dat is niet verwonder- nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de dikwijls kwaad kersenook eten.

Baguette lijk, want voor 1990 werd het ook nauwelijks maar zeker bijvoorbeeld spinazie.

Eenis misschien markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen ouder dan ciabatta, maar evengoed een puur verkocht.

Net zo min als in Rome of Napels. tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per product. daarom ook Ciabatta uitgevonden door moderne deindustrieel hete pepers, tot jolijtKies van iedereen!

Laateens voor vliegtuig naarwerd ginder wordt gevlogen, mogelijk een broodtijd vanverder “onze” traditie.De Hetagussisaus doet niet onder Italiaanse broodspecialisten.

De plaatselijke onbepaalde sudderen. is met subsidies van de EU. Die handel moet wel erg voor de moderne broden van elders.

Brood is bakkerssector zag met lede ogen aan hoe de erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van het merk misschien iets waar we zelf trots opvingers, kunnen zijn?

Parijse steeds populairder werd in het ook wat muskusachtig.

Te eten met de staan inbaguette de top vijfhonderd van de Belgische Nu de nog.

Smakelijk. land van Leonardo en Dante. Veel vroeger was de boven eenbakkers bord rijst.

Smakelijk. fortuinen. uiterst Angelsaksische sandwich, Ik kocht zo’n kip en de winkelierdiagonaal waarschuwdoorgesneden al, reeds ingeburgerd de mij: “Poulet en dur!”

Stronghelemaal chicken lees je en door de Italianen geassimileerd als tramezzino weleens in Engelstalige recepten. Surinamers in Nederland hebbengesneden het over “harde kip”,Voor en jadie (wat doormidden betekent). mensen, dat ze ook. Als je dichter de oudeGabriele recepten naam had dezijn nationalistische van mwamba gezorgd (moambeinvoor de kolonialen) D’Annunzio de jaren 1920. leest, moet die baguette kip uren en uren sudderen inte deveel Maar bleef veel later nog palmolie.

Een moderne kipDat kankonden daar niet herinneren aan Frankrijk. zetegen, in Italië die na een half al tot eenmen hoopje nietsmelt tolereren.

Het is uurtje het land waar kebabmiserabele prut. restaurants verbiedt in de histozaken en Chinese Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest. rische steden, teneinde de superioriteit vanHet de woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. hakte eigen keuken te benadrukken. Ze komenIkzelf hier de kip, zodra ze ontdooid was,om in handige in Brussel labeltjes afleveren te bepalen wie stukken: idealiter moet eter een stuk krijgen ‘Italiaans’ kookt en wieelke niet. met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het Om onder de duiven te schieten van de Franse vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en baguette, werd de ciabatta dus gecreëerd in 1982 zonder been erin kan je niet peuzelen, wat door Arnaldo Cavallari, baas van maalderij Molini wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was Adriesi in Adria (in de streek van Venetië), samen ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het met twee bevriende bakkers. Ze slaagden erin een karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden brood met grote gaten te produceren, zoals de las ik een authentiek Italiaans recept voor baguette,met maar tegelijk een baksel dat behoorlijk spaghetti eierstokken van kip, maar daarvoor meer water kon opnemen. De kassa rinkelde. Het brood zag er naar Italiaanse normen lelijk uit.

“Net een oude pantoffel,” dacht het bakkersgezelDe hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

52

52

I

28 OKTOBER 2020

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

“Op de vitrine van “Italië is het land waar Afrikaanse winkels men Chinese restaurants hangt vaker wel dan verbiedt de historische niet een in reclame steden, om de superioriteit voor pluvera” van de eigen keuken te benadrukken” © SHUTTERSTOCK

ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Vlaams Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE OPLAGEOPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De ALGEMENE Clippeleir DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

Mathias Declercq CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De REDACTIE Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Zonderman Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, MEDEWERKERS Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Bechet, Michaël Bellon, Trachet,Nicolas Tom VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING Soukias Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VORMGEVING VERTALING HeleenFrédérique Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, & ILLUSTRATIE Saskia Vanderstichele, Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie

Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Brusselse Pitteurs Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen van Eco Flageyplein 18, 1050 Print Center (DPG Media) Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse en wordt gesubsidieerd door MediaGemeenschap vzw, wordt gedrukt persen van Eco de Vlaamse en op dede Vlaamse Print Center (DPG Media) Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Zelf nieuws gespot? redactie@bruzz.be welkom via

bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels

WWW.BRUZZ.BE

Nog steeds in ons kot, helaas. Maar BRUZZ biedt iets om naar uit te kijken: de Grote Brusselquiz! Speel mee vanuit je luie zetel, en win leuke Brusselse prijzen.

VRIJDAG 26 FEBRUARI, 20U SCHRIJF JE SNEL IN!

BRUZZ.BE/DEGROTEBRUSSELQUIZ Deelnemen kost 5 â&#x201A;¬.

Het aantal plaatsen is beperkt.

De Taalwetwijzer maakt je wegwijs in de taalwetgeving.

Ieder kind is welkom!

Schrijf je kind in voor de kinderopvang, ook als het specifieke zorgbehoeften heeft.

Vind opvang in je buurt: www.kinderopvanginbrussel.be

Meer weten over de Taalwetwijzer?

Ga naar www.vlaanderen.be/taalwetwijzer of bel 1700

Met de Nieuwe Blauwe Zak wordt je leven nog makkelijker.

De Nieuwe Blauwe Zak is aangekomen in het Brussels Gewest!

Het verschil met de vorige blauwe PMD-zak? De P staat voortaan niet alleen voor plastic flessen en flacons, maar voor bijna alle plastic verpakkingen. De M staat nog altijd voor metalen verpakkingen en de D voor drankkartons. Zo wordt sorteren nog makkelijker. Meer info op www.denieuweblauwezak.be.