BRUZZ - editie 1735

GRATIS

4 POSTKAARTEN

NL

#1735 WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

TIPS

LIZE SPIT

KORPSCHEF JURGEN DE LANDSHEER BLACK LIVES MATTER

ARNO

TERUG NAAR HET MAXIMILIAANPARK SONJA NOËL EN HAAR STIJL

BADI

PASTOOR JOHNNY DE MOT

+ BRUSSELS’S FINEST

TAKEAWAY AND GIFTS

EEN JAAR OM NOOIT TE VERGETEN LICHTPUNTEN VOOR 2021

16 | 12 | 2020

Inhoud / Sommaire / Inside

EEN JAAR OM NOOIT TE VERGETEN

INTERVIEW

BADI

Le rappeur joue les trouble-fêtes

LICHTPUNTEN VOOR 2021

44

+

BRUSSELS’S FINEST GIFTS & TAKE-AWAYS p 49 HET JAAR In beeld 6, Brief aan de Brusselaar 9 XMAS SELECT In the mix 36 INTERVIEW Korpschef Jurgen De Landsheer 10, Sonja Noël van Stijl 14, Joëlle Sambi Nzeba over Black Lives Ma er 18, Pastoor Johnny De Mot 26 COLUMN Nick Trachet 60

PORTRETTEN

BRUZZ | INHOUD

“Ik kan nieuwe vluchtelingen hoop bieden, en zij bieden mij een blik op mijn a omst” Hussein Rassim, vijf jaar geleden gestrand in het Maximiliaanpark 20

Vakantie

PORTRETTEN

Dit is het laatste nummer van BRUZZ voor 2020. Het volgende nummer verschijnt op woensdag 13 januari.

Een bolletje liefde Huisdieren vangen gebrek aan sociaal contact op en kunnen zelfs huidhonger oplossen 30

Blijf intussen op de hoogte van al het Brusselse nieuws via BRUZZ tv, BRUZZ radio, bruzz.be en onze sociale media.

NOG MEER BRUZZ EINDEJAARSINTERVIEWS Het jaar 2020. Ook in onze stad werd het leven on hold gezet. Gesloten cafés, restaurants, concert- en theaterzalen, de avondklok … Brussel werd een spookstad. Maar Brussel zou Brussel niet

zijn zonder veerkracht.

Over die veerkracht hebben we het met Elisabeth Dewaele, Caroline Pauwels, Stephanie Collingwoode Williams, Chibi Ichigo, Jawad Ati-Allah, Martine Peeters, Hyun Lories. We

spreken over hun 2020 én vooral over hoe zij mee zullen bouwen aan een andere en hopelijk nog betere stad.

En omdat de BRUZZ-Bus in 2020 nauwelijks kon buitenkomen, interviewden we hen voor de BRUZZ-bus,

geparkeerd in de stelplaats.

Het Jaar 2020, vanaf maandag 21 december elke dag in BRUZZ 24. En op zaterdag 26 december en 2 januari als compilatie in De Week van BRUZZ

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 2

I

16 DECEMBER 2020

INTERVIEW

ARNO

Le Plus Beau drukt weer op de playknop 54

INTERVIEW

LIZE SPIT Daar is ze dan met haar nieuwe roman 38

HARIGE HELDEN Een paard, een ezel en hun begeleiders trokken deze zomer door Brussel om de wensen te realiseren van een aantal Brusselse ketten. Een opmerkelijke reeks waarvan zowel jong als oud zal genieten.

Te zien van maandag 21 tot vrijdag 25 december op BRUZZ televisie en op BRUZZket.be

16 DECEMBER 2020

I

3

Edito

HOOFDREDACTEUR KRISTOF PITTEURS

LICHTPUNTEN

LUEURS D’ESPOIR

BRIGHT SPOTS

Laten we maar voluit voor het cliché gaan. 2020 wordt een jaar om nooit te vergeten, ook al zouden we dat soms willen. De balans van een afgelopen jaar kleurde zelden zo donker. Net daarom gaan wij in dit eindejaarsnummer bewust op zoek naar de lichtpunten: hoopgevende verhalen die ons moeten sterken om 2021 aan te pakken.

Midden in dit magazine leest u de getuigenissen van mensen die vijf jaar geleden aanspoelden in het Maximiliaanpark: dat van Hussein uit Irak die in Brussel de liefde vond; dat van Zaid die trots is op zijn nieuwe job of dat van de Palestijnse moeder van zes, Zubaiyda, die de dagen aftelt tot ze haar kinderen weer in haar armen kan sluiten.

Het zijn stuk voor stuk getuigenissen van mensen die hun leven opnieuw moesten opbouwen. Nu dag na dag duidelijker wordt dat de vaccinatie van een groot deel van de bevolking nog maanden zal duren, moeten we die verhalen koesteren.

Ook omdat ze ons toeroepen: hou nog even vol, misschien komt het weer goed.

Geniet van deze verhalen en dit magazine, geniet van de eindejaarsfeesten en van elkaar. BRUZZ-magazine is er terug op 13 januari, maar ondertussen blijft de BRUZZ-redactie het nieuws op de voet volgen via bruzz.be, BRUZZ radio, BRUZZ tv en de sociale media.

Lees de reportage over vijf jaar Maximiliaanpark p20 - 24

Allons-y pour le cliché. 2020 FR aura été une année mémorable, même si on préférerait l’oublier. Le bilan de l’année passée a rarement été aussi sombre. C’est pourquoi dans ce numéro de fin d’année, nous recherchons des points lumineux : des histoires porteuses d’espoir.

Au milieu de ce magazine, vous lirez les témoignages de trois personnes qui ont atterri au parc Maximilien il y a cinq ans : celui d’Hussein, venu d’Irak, qui a trouvé l’amour à Bruxelles ; celui de Zaid qui est fier de son nouveau travail ou celui de la Palestinienne Zubaiyda, mère de six enfants, qui compte les jours avant de pouvoir à nouveau les serrer dans les bras.

Ce sont des témoignages de personnes qui ont dû reconstruire leur vie. Comme il devient évident que la vaccination d’une grande partie de la population prendra des mois, nous devons les savourer. Aussi parce qu’ils nous interpellent : tenez bon, peut-être que ça ira mieux après. J’espère que vous apprécierez ces récits, que vous passerez de bonnes fêtes de fin d’année et profiterez les uns des autres.

BRUZZmagazine sera de retour le 13 janvier, mais en attendant, les rédacteurs de BRUZZ continueront à traiter l’actualité sur BRUZZ.be, BRUZZ radio, BRUZZ tv et sur les réseaux sociaux.

Lisez le reportage sur le Parc Maximilien en p20 - 24

Let’s just go straight for the cliché. 2020 was an unforgettable year, however much we might actually want to forget it. An end of year review has rarely been so dark.

And that is why this issue intentionally looks for the bright spots: hopeful stories that will embolden us to tackle 2021 with renewed energy. At the centre of this magazine, you can read the testimonials of people who arrived at the Maximilian Park over the past five years: that of Hussein from Iraq who found love in Brussels, that of Zaid, who is proud of his new job, or that of the Palestinian mother of six, Zubaiyda, who is counting down the days until she can hug her children again. Each of these stories is about people who had to rebuild their lives completely. Now that it is becoming clearer by the day that it will take months before the majority of the population is vaccinated, we must cherish these stories. Because they speak to us too: don’t give up, things might still be well.

Enjoy these stories and this magazine, enjoy your New Year’s celebrations and one another.

BRUZZ magazine will be back on 13 January, but in the meantime, our newsroom will continue to bring you all the latest news from Brussels via BRUZZ.be, BRUZZ radio, BRUZZ tv, and our social media channels.

Read the report about the past five years at Maximilian Park on p20 - 24

NL

© IVAN PUT

4

I

16 DECEMBER 2020

EN

— THINGS

COULD BE WORSE

Nare avonturen, sinistere verhalen en zwartgallige vertellingen om je eigen zorgen te vergeten.

— THE

B K BINGE

Boeken die krabben waar het jeukt, om schaamteloos van te genieten.

— MATTERS

THAT MATTER

Brandende actualiteit, hete hangijzers en punten om rond te twisten.

— THE

GREATEST B K YOU’VE NEVER READ

Veeg het schaamrood van je wangen, het is oké! Lees ein-de-lijk wat je allang had moeten lezen.

— THE

CHOSEN FEW

Literaire lijsttrekkers, titelhouders onder titels en klassiekers in de knop.

BRUZZ | IIN BEELD

HET CORONAJAAR DOOR DE OGEN VAN FOTOGRAAF KEVIN VAN DEN PANHUYZEN

NL/ De laatste uitspattingen 13 maart.

Klokslag middernacht sluiten alle cafés en restaurants de deuren, maar niet zonder eerst uitgebreid afscheid te nemen van de precoronasamenleving. De term ‘lockdownfeestje’ is geboren.

FR/ Les derniers excès 13 mars. Aux douze coups de minuit, tous les cafés et restaurants ferment leurs portes, mais pas avant que les clients aient pu faire leurs adieux à la société pré-coronavirus. L’expression « lockdown party » est née.

EN/ A final excess 13 March. At the stroke of midnight, all the cafés and restaurants closed, but not before enormous numbers of people went out to say goodbye to the pre-corona society. The term “lockdown party” was born.

6

I

16 DECEMBER 2020

NL/ Black Lives Matter 7 juni. Na de dood van George Floyd in de Verenigde Staten komt ook in Brussel een massa mensen op straat om te protesteren tegen politiegeweld en raciale ongelijkheid. Het vreedzame protest van tienduizend mensen wordt na het protest gekaapt door relschoppers en plunderaars.

FR/ Black Lives Matter 7 juin. À la suite de la mort de George Floyd aux États-Unis, une foule de personnes est descendue dans les rues de Bruxelles pour protester contre les violences policières et l’injustice raciale. Après le rassemblement pacifique de dix mille personnes, la situation a dérapé en raison d’actes de vandalisme et de pillages.

NL/ Geen Zuidfoor 28 juli. Na wekenlang getreuzel wordt ook de Zuidfoor afgelast. De foorkramers reageren furieus, maar het wordt steeds duidelijker dat corona de stad nog het hele jaar lang in de greep zal houden.

FR/ Pas de Foire du Midi 28 juillet. Après des semaines de tergiversations, la Foire du Midi est annulée. Les forains sont furieux, mais il devient de plus en plus évident que la covid-19 va planer sur la ville encore le reste de l’année.

BRUZZ | IN BEELD

EN/ No Midi Fair 28 July. After weeks of indecision, the Midi Fair is also cancelled. The carnies are furious, but it is become ever clearer that corona will keep the city in its grip for the rest of the year.

NL/ Daar is het mondmasker 12 augustus. Voor het eerst geldt er in heel Brussel een algemene mondmaskerplicht.

Niemand die weet wanneer het mondkapje weer opgeborgen mag worden.

FR/ Le bal masqué 12 août. Pour la première fois, le port du masque est obligatoire dans toute la région bruxelloise. Personne ne sait quand on pourra le remettre au placard.

EN/ Here comes the mouth mask 12 August. For the first time, the obligation to wear mouth masks is introduced across Brussels. Nobody knows when we will be allowed to remove them again.

EN/ Black Lives Matter 7 June. After the death of George Floyd in the United States, crowds of people also gather in Brussels to protest against police violence and racial inequality. The peaceful protest of ten thousand people was hijacked at the end by rioters and plunderers.

16 DECEMBER 2020

I 7

Samen vol hoop naar 2021 2020 laten we maar wat graag achter ons. En ook de feestdagen worden helaas niet wat ze zouden moeten zijn. Maar samen slaan we er ons door: jij, je naasten en je regionale zender. 2021 wordt zeker beter en ook dan zijn wij dicht bij jou. Zoals altijd...

Blijf vooruitkijken. Samen met ons.

Brief aan de Brusselaar

Beste Brusselaar Want laten we wel wezen: 2020 zal niet de geschiedeOp 17 maart schreef ik u een eerste brief. Nu, negen nisboeken ingaan als het jaar waarin de Belg zijn hoofdstad maanden later, moet ik u bekennen dat het wat wrang voelt opnieuw omarmde. De mensen die dankzij hun pendelom die te herlezen. Ingegeven door een scheut ongebreideld traject al een stukje van de stad te zien kregen, bleven optimisme zwoer ik u dure beloftes: dat deze stad – “na noodgedwongen thuis met hun scherm als venster op de enkele weken isolatie” – uit haar voegen zou barsten van wereld. Zij die geregeld naar Brussel afzakten voor een vreugde zodra het coronabeestje zou zijn gaan liggen. dagje shoppen, waren er ook aan voor de moeite. En zij bij Intussen weten we helaas beter. Het moment van échte wie de stad sowieso al onbekend en dus onbemind is, verlossing is er nooit gekomen, integendeel. Na een iets zullen zich alleen maar gesterkt voelen in hun vooroordelen relaxtere zomer kregen we een tweede coronagolf over ons over Brussel. Voeg daar opnieuw enkele gewelddadige heen die ons tot op vandaag in isolement houdt. De rellen aan toe en een aangekondigde kilometerheffing die restaurants en cafés zijn intussen alweer twee volle voor de pendelaar neerkomt op een maanden gesloten. Het contact ondubbelzinnige stadstol, en de met familie en vrienden is beperkt rekening voor Brussel in 2020 ligt tot één knuffelcontact. Ook op al klaar.

Kerstmis en Nieuwjaar.

Uit al het bovenstaande Al het bovenstaande geldt concludeer ik twee dingen. Dat we natuurlijk voor alle Belgen – en enerzijds kritisch moeten blijven eigenlijk heel Europa – maar voor de dingen die hier niet goed Brussel betaalt tot op vandaag lopen. Wij als Brusselse media, nog steeds de hoogste prijs om de maar ook wij als burger, zijn gezondheidssituatie enigszins onszelf dat verplicht met het onder controle te houden. Hier is simpele doel om van Brussel een het mondmasker op het hele betere stad te maken om te wonen, grondgebied en te allen tijde te werken en een toekomst uit te verplicht, geldt een alcoholverbod bouwen. Maar misschien nóg op straat én gaat de avondklok belangrijker, want veel minder om 22 uur onverbiddelijk in. Het evident: we zijn het evengoed aan effect van negen maanden corona onszelf verplicht om Brussel uit te op het weefsel van onze stad is REDACTIECHEF dragen als de ongemeen interesbehoorlijk desastreus. De MATHIAS Europese wijk ligt er totaal sante, eclectische en prachtige stad DECLERCQ verlaten bij, de kantoorruimtes in die het is. Als de stad waar 183 de Noordwijk zijn paleizen van nationaliteiten, opgehoopt op 161 leegstand en het toerisme is zo vierkante kilometer, behoorlijk onbestaand dat ook die functie harmonieus samenleven. Waar de van de stad als een ballon is leeggelopen. Ook de studenculinaire en artistieke scene amper haar gelijke kent in West-Europa. En waar ook in het horrorjaar 2020 wel tenstad Brussel is zwaar getroffen: zij die normaal vanuit degelijk stappen zijn gezet om van Brussel een leefbare stad hun campus hun eerste stappen in de grote stad zetten, te maken waar we allemaal trots op kunnen zijn. zitten nu al maanden aan hun computer gekluisterd. En Het is dát Brussel dat ik u zou willen vragen om uit te dan hebben we het nog niet gehad over de sluiting van de dragen. Het zal dit jaar niet aan de traditionele kersttafel scholen en het effect op de kwetsbare groepen of anderstalizijn, waar u de bezorgde blikken van nonkels en tantes zal gen in deze stad. weerleggen met al het moois dat in Brussel te ervaren valt.

Over de aanpak van deze coronacrisis is hier al veel Maar ik vertrouw erop dat u, op uw eigen creatieve manier, gezegd en geschreven. Het mag duidelijk zijn dat de deze stad bekend en dus bemind zal maken. Ik beloof u van Brusselse beleidsmakers zeker in aanloop naar de tweede onze kant hetzelfde. golf te laat hebben ingegrepen. Dat heeft ertoe geleid dat de Ik wens u verder heel warme feestdagen en al het beste situatie pijlsnel escaleerde, onze zorgverleners opnieuw voor 2021 toe. zwaar onder druk kwamen te staan en onze stad op een bepaald moment dé coronahoofdstad van Europa werd.

Eens te meer een reputatie die ik onze stad liever bespaard had gezien. In het buitenland, maar misschien vooral in eigen land.

“Brussel, waar ook in het horrorjaar 2020 stappen zijn gezet om van deze stad een lee are stad te maken waar we trots op kunnen zijn”

© IVAN PUT

16 DECEMBER 2020

I 9

Spreektijd

JURGEN DE LANDSHEER, KORPSCHEF POLITIEZONE ZUID

BRUZZ | SPREEKTIJD

‘Ik wil ook Justice for Adil’

10

I

16 DECEMBER 2020

Een half jaar geleden ruilde hij een rustige plattelandszone voor het Brusselse korps waar misschien wel het meeste werk ligt te wachten: de politiezone Zuid. Jurgen De Landsheer kwam er niet enkel terecht in een organisatie die scheef was gegroeid, met de dood van Adil liepen de spanningen tussen burgers en agenten er ook hoog op. “Alles begint met vertrouwen en respect.”

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S BART DEWAELE

J

urgen De Landsheer is niet meteen wat je een zittend gat noemt. Na zeven jaar aan het hoofd van de zone Geraardsbergen/ Lierde en een ingrijpende reorganisatie, begon het alweer te kriebelen. De ex-rijkswachter volgde de lokroep van de politiezone waar hij ooit begon als agent. Omdat hij de zone kent, maar ook omdat de uitdagingen er na een vernietigende audit erg groot zijn.

We hebben afgesproken op een wat verloren plek in Neerpede: het opleidingscentrum van de zone, met onder meer een schietstand. “Hier heb ik gisteren nog met de .300 geschoten, ons nieuwe automatische wapen.” De politiebaas is nog maar net terug van de conferentie van Brusselse korpschefs en biedt daarmee onze eerste vraag op een dienblaadje aan.

korps heeft. Dat is op zich weer onderverdeeld in afdelingen die je kan vergelijken met onze korpsen.

Het afgelopen jaar haalden conflicten tussen politie en burgers wel vaker het nieuws. Soms werden agenten beschuldigd van geweld, soms werden ze net doelwit. Het onderwerp leidde zelfs tot hoorzittingen in het Brussels parlement …

DE LANDSHEER: … waar wij trouwens niet uitgeno-

digd waren.

Terwijl dat misschien wel logisch was? De gebeurtenis die het meeste stof deed opwaaien – de dood van Adil bij een politieachtervolging – vond plaats in uw zone, weliswaar net voor uw komst.

DE LANDSHEER: (Zwijgt)

JURGEN DE LANDSHEER: Nee. Eén grote zone met negentien burgemeesters, dat wordt ook één onoverzichtelijke situatie. Elke gemeente heeft haar eigenheden, een ander soort burgemeester, met eigen verwachtingen van de politie. Ik zie dat nu al met de drie burgemeesters van Sint-Gillis, Vorst en Anderlecht, maar het lukt om die te overtuigen dat we dingen samen moeten doen.

We zitten wekelijks samen om de dingen zonaal aan te pakken. Met negentien kan ik dat niet.

Maar als Brussel een gemeente werd, vindt u het wel een goed idee?

DE LANDSHEER: Dan kan het, omdat de structuur van de lokale overheid dan overeenkomt met die van de politie. Maar dan nog moeten we ons niet vergelijken met bijvoorbeeld New York, dat één

Wat moet er volgens u vooral gebeuren om die relatie tussen burgers en politie te verbeteren?

DE LANDSHEER: Een relatie is gebaseerd op vertrouwen. Ik moet er ook op vertrouwen dat u

▼

Zou u de Brusselse politie niet hervormen tot één structuur, eventueel met lokale antennes? Is dat niet logischer?

“Ik kijk naar mijn partners om taken over te nemen van de politie. Parkeerovertredingen handhaven, is dat een prioriteit voor de politie?”

JURGEN DE LANDSHEER Korpschef politiezone Zuid

16 DECEMBER 2020

I 11

▼

JURGEN DE LANDSHEER, KORPSCHEF POLITIEZONE ZUID

weergeeft wat ik vertel. Nu, die trust building is niet eenvoudig. Je moet een draagvlak timmeren dat zo stevig is dat het ook tegen een terugslag kan. Dat doen we in de eerste plaats door respect te tonen. Ik geloof nog altijd ergens in de goedheid van de mens en denk dat je dat respect dan ook terugkrijgt. Daarnaast moeten we communiceren en transparant zijn. Agenten moeten ook onder alle omstandigheden professioneel blijven, zelfs al wordt dat vertrouwen geschonden. Toen ik onlangs met eieren werd bekogeld op het Lemmensplein, ben ik ook rustig gebleven. Waar ik het soms wel moeilijk mee heb, is dat vertrouwen ook in twee richtingen moet werken. Ik verwacht ook openheid van mijn partners en dat ontbreekt nu vaak in deze zone.

Dat brengt ons bij de recente audit, die vernietigend was voor de situatie in deze zone vóór uw komst. Die doorlichting heeft het onder meer over een cultuur waarin iedereen het gevoel had dat hij of zij kon doen wat hij/zij wou. Wat ging er vooral mis?

BRUZZ | SPREEKTIJD

DE LANDSHEER: De toenmalige korpschef was waarnemend, dat is een andere positie dan die van mij. Ik kan ook een eigen team uitbouwen.

Verder heeft het veel met communicatie te maken.

Als een journalist alleen info krijgt van informanten, maar niet van de politie, leidt dat misschien tot eenzijdige berichtgeving. Die maakt de politie dan nog meer argwanend, waardoor de afstand nog groter wordt. De criminaliteitscijfers in de zone waren trouwens niet dramatisch de afgelopen jaren. Een onveiligheidsgevoel is een bijzonder fenomeen. Het kan ontstaan door slechte ervaringen, maar heel vaak ook door verhalen die mensen horen vertellen. In de Denderstreek waar ik werkte rond Ninove werd veel op extreemrechts gestemd, zonder dat er een groot probleem met criminaliteit was. De impact van televisie en video’s die circuleren is groot. Kijk naar de beelden van George Floyd die overwaaien, terwijl wij daar niets mee te maken hebben.

In Brussel raakte de video over George Floyd een gevoelige snaar bij een gemeenschap die het gevoel heeft dat er hier ook een structureel probleem is met politiegeweld.

DE LANDSHEER: Als de relatie tussen de politie en de bevolking beter was, zou het niet tot protesten moeten komen. Veel mensen laten zich meeslepen door foute informatie. Over Adil heb ik echte leugens zien rondgaan. (Ferm) Maar ik ben ook voor Justice for Adil, hé! Justice for ieder slachtoffer! Maar dat betekent tegelijk dat je je moet neerleggen bij de conclusies van een onafhankelijk onderzoek.

Daarmee zitten we weer bij communicatie.

Politie en parket bleven maandenlang stil na de dood van Adil. U wil eerder kunnen communiceren, zei u onlangs.

DE LANDSHEER: We hebben afgesproken met het parket dat dat in de toekomst vlugger moet. Al was het maar om duidelijk te maken: ‘Vertrouw ons, wij zullen dit grondig onderzoeken, op die en die manier.’ Dat is hier ook niet gebeurd.

Ondertussen hebben we trouwens niet stilgezeten en zelf banden gelegd met jeugd en influencers. Maar daarover later meer.

Een van de conclusies van de hoorzittingen was dat er meer agenten uit Brussel nodig zijn. Zit achter de spanningen van vandaag ook een tegenstelling tussen twee groepen die elkaar niet begrijpen? Tussen verkavelingsagenten en jongeren uit stedelijke achterstandswijken?

DE LANDSHEER: Het klopt dat 75 procent van onze agenten van buiten Brussel komt. Nu, die cijfers geven ook een vertekend beeld: veel mensen die hier ooit woonden, verlaten de stad zodra ze een gezin hebben. Zelf zou ik trouwens niet willen wonen in de zone waar ik werk. Wij mogen ook nog een beetje privacy hebben. Anders wordt een trouwfeest bijvoorbeeld al snel een ramp. Na drie pinten komen mensen zeuren over alcoholcontroles, de gordel …

Korpschef politiezone Zuid 12

I

16 DECEMBER 2020

43 jaar, woont in Haaltert bij Aalst Opleiding rijkswachtofficier Actief bij politiezone Zuid tussen 2000 en 2008 Verbindingsofficier bij ministerie van Justitie FBI National Academy in 2012 Korpschef zone Geraardsbergen-Lierde 2013-2020 Korpschef zone Zuid sinds juni 2020

Maar moet er nu meer binnen Brussel gerekruteerd worden?

DE LANDSHEER: Ja. En belangrijker nog: we moeten diverser worden. Al loopt die rekrutering niet makkelijk. Als de relatie met de politie niet goed is, zullen ouders hun kinderen niet stimuleren om agent te worden. Mensen kijken niet meer zo op naar de politie als vroeger. Ik ben rijkswachter geworden omdat ik opkeek naar die mensen. Dat geldt ook voor het onderwijs en andere hulpdiensten, het respect voor die functies ontbreekt steeds meer in de opvoeding. Neem nu dokters. Ik verwacht al bedreigingen en overvallen zodra de vaccins worden uitgerold. Mensen die onderaan op de lijst staan en in hun omgeving zien dat anderen onbekommerd mogen op reis gaan … Ik ken mensen die voor minder zouden zot worden.

Welke accenten wil u nog leggen?

DE LANDSHEER: We willen veel meer investeren in de slachtoffers van criminaliteit. Daders hebben vandaag veel rechten en mogelijkheden, terwijl een slachtoffer na de verklaring wat alleen wordt gelaten. Nochtans moet die persoon vaak de rest van zijn of haar leven verder met een trauma. We

“Ik geloof nog altijd in de goedheid van de mens en denk dat je dat respect dan ook terugkrijgt” JURGEN DE LANDSHEER

JURGEN DE LANDSHEER

willen daarom burgers met een sociaal profiel aantrekken en samen met de gemeenten een slachtofferonthaal creëren. We inspireren ons daarbij deels op Canadese voorbeelden.

Het rommelt al een tijdje in Laag Sint-Gillis. Er is sprake van drugtrafiek bij jongeren, maar ook de agenten van de lokale Uneusbrigade komen vaak onder vuur voor buitensporig optreden. Wat is daar eigenlijk aan de hand?

DE LANDSHEER: Het dealen op zich raakt weinig mensen, maar het is veel groter dan dat. Die dealende jeugd leidt tot erg veel schooluitval.

Beeld u drie vrienden in. Eén is een goede leerling die niets verdient, terwijl de twee anderen elke dag op straat staan en 100 euro verdienen, 3.000 euro per maand. Dan gaat die eerste wellicht dat voorbeeld volgen. Heel wat families teren zo op

gaan, die ook meer eerstelijnsopdrachten zullen opnemen uit hun eigen wijk rond bijvoorbeeld sluikstorten of vandalisme. Mensen zullen hun wijkagenten daardoor ook beter leren kennen en omgekeerd. En de nabijheidsbrigade Uneus vormen we om tot een afdeling die bepaalde fenomenen aanpakt, bijvoorbeeld die sociale fraude waar ik het over had. Maar het kan ook over sluikstorten gaan, want de klachten van burgers gaan meestal daarover, en niet over criminaliteit.

Verder kijk ik ook naar mijn partners om taken over te nemen van de politie. Parkeerovertredingen handhaven, is dat een prioriteit voor de politie? Als de brandweer en wij doorkunnen, is dat voor mij geen probleem. De politie moet vooral maatschappijstorende en gevaarlijke overtredingen aanpakken. Bij andere gevallen moet je kijken of boetes wel opportuun zijn en je misschien niet beter in de infrastructuur ingrijpt.

Brussel wordt nu bijna overal een zone 30, terwijl je boulevards hebt waar je 90 kan rijden!

‘Je moet ze maar flitsen,’ hoor ik dan. Neen, je moet ervoor zorgen dat je daar geen 90 kan rijden.

En die infrastructuuringrepen tegen overdreven snelheid gebeuren niet genoeg?

DE LANDSHEER: Het gebeurt meer en meer, maar niet genoeg. Ik weet niet of we klaar voor zijn voor die algemene zone 30.

U sprak over taken afstoten. Aan welke dingen denkt u nog behalve aan parkeerinbreuken?

DE LANDSHEER: Ik denk bijvoorbeeld aan advies rond diefstalpreventie, het vaststellen van sluikstorten, slachtofferbejegening … Ik zou de politie graag afbouwen binnen hier en vijf jaar. Ik zie liever minder politie, want wij zijn veel te duur voor een pak van de dingen die we doen. Een politieman vormen en blijven trainen tijdens zijn hele carrière, kost veel.

Zijn er nog zaken die u over tien jaar gerealiseerd wil zien?

de inkomsten van die dealers, die vaak meer verdienen dan de ouders. Die laatste zullen de kinderen daardoor weer beschermen. Dat deel van het verhaal zie je allemaal niet zomaar als er ergens gedeald wordt. In de volgende jaren willen we steeds meer inzetten op de achterliggende structuur, op sociale fraude bijvoorbeeld, op de geldstromen. Hoe komt het dat er bij familie X niemand werkt, maar dat ze toch een huis bezitten en auto’s? Toen ik in de VS aan de FBI National Academy studeerde was ‘de criminele onderneming’ een van mijn vakken. Gewoon de straatdealertjes oppakken helpt niet.

U kondigde een grotere hervorming aan van uw zone. Wat wordt de focus?

DE LANDSHEER: Nabijheidspolitie. Er zal capaciteit van de interventiediensten naar lokale antennes

DE LANDSHEER: We moeten volledig digitaliseren en over drie-vier jaar moeten we daar al heel ver in staan. En verder denk ik dat we ons meer moeten opdelen in twee soorten politie. Ik zeg altijd: ‘Ik ben graag sociaal als het kan en hard als het moet.’

U wil het korps meer opdelen in good cops en bad cops?

DE LANDSHEER: Ik zou het niet bad noemen, eerder hard cops. Neem nu de recente manifestatie op het Raadsplein, zonder aanvraag, in tijden van corona en met een risico op escalatie. Daar hebben we snel en efficiënt ingegrepen.

Wat geeft u vandaag hoop?

DE LANDSHEER: Ik merk dat de wil om veranderingen in gang te zetten er is, zowel in het korps als bij mensen die hier komen werken. Ik heb een tof team, ik kom graag werken en lig van niets wakker ’s nachts. Dat is al heel veel, toch?

LE CHEF DE CORPS S’EXPRIME SUR ‘JUSTICE POUR ADIL’ Il y a six mois, il a quitté sa zone tranquille à la campagne pour intégrer la zone de police bruxelloise la plus mouvementée, la zone de police Midi.

Jurgen De Landsheer (43) s’est non seulement retrouvé dans une organisation qui avait mal évolué, mais aussi en plein milieu des tensions entre policiers et citoyens à la suite de la mort du jeune Adil. Pour rétablir le lien entre les citoyens et la police, il faut travailler à la confiance, selon le nouveau chef de corps. C’est possible en faisant preuve de respect, mais aussi en améliorant la communication.

Dans sa zone, De Landsheer veut se concentrer sur les structures financières qui soutiennent la criminalité. Et si cela ne dépendait que de lui, la police pourrait aussi transférer un tas de tâches à ses partenaires civils. Le chef de police a aussi une opinion sur la généralisation de la zone 30 à partir de janvier : « Actuellement, il y a des boulevards où on peut encore rouler à 90 km/h. Je ne suis pas sûr que nous soyons prêts pour une zone 30 généralisée. » FR

SUPERINTENDENT ON ‘JUSTICE FOR ADIL’ Six months ago, he moved from a quiet countryside station to what is perhaps the busiest and most challenging district in Brussels: the South police zone.

Jurgen De Landsheer (43) not only finds himself in an organization that was going awry, but with the death of Adil, tensions between civilians and officers were also running high. Improving relations between the police and civilians requires building mutual trust, the brand-new superintendent says.

You can do that by showing respect, but also by drastically improving communications. De Landsheer wants to focus more on the financial structures behind crime. And as far as he’s concerned, the police can shift a range of responsibilities to their partners in civil society. Finally, the police chief also has an opinion about the general 30 km/hour speed limit across the whole of Brussels: “There are boulevards where the maximum speed is currently 90 km/hour. I don’t know if we’re ready for a blanket speed limit reduction.”

EN

16 DECEMBER 2020

I 13

SONJA NOËL OF STIJL IN TIJDEN VAN CORONA

‘Minder maar beter, dat juich ik toe’ Op financieel vlak was 2020 een ramp voor Sonja Noël, eigenaar van modewinkel Stijl. Maar er gebeurde ook veel moois. “De internationale modewereld lijkt dankzij de crisis eindelijk begrepen te hebben dat ze moet verduurzamen. En zelf heb ik dit jaar de schoonheid van ons land ontdekt. Schitterende wandelingen heb ik gemaakt.” — BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

S

BRUZZ | INTERVIEW

onja Noël is een van de modepioniers van de Dansaertwijk. Midden jaren tachtig, toen de buurt nog grauw en saai was, streek zij er neer met Stijl, een winkel met hoofdzakelijk Belgische ontwerpen. Mede dankzij haar groeide de buurt uit tot het hippe modehart van de stad. Van de vele boetieks die zich in navolging van Stijl in de straat kwamen vestigen, is een groot aantal intussen verdwenen.

Ketenwinkels deden hun intrede.

Maar Stijl hield stand.

Ook nu Covid de modehandel hard treft, laat Noël het hoofd niet zakken. “Ik hou zoveel van deze buurt. Alleen al daarom geef ik niet op.”

Hoe overleef je zo’n crisis als handelaar?

SONJA NOËL: Dankzij ons trouwe, vaste cliënteel, mensen die van mode houden en die nog steeds de middelen hebben om luxekleding te kopen. Ze willen hier nog kunnen komen en beseffen dat ze ons nu moeten steunen.

Andere klanten zijn er nauwelijks. Denk dus niet dat het goed gaat. Ons buitenlandse cliënteel is weggevallen, net als het gelegenheidscliënteel. Er zijn namelijk geen

14

I

16 DECEMBER 2020

speciale gelegenheden, er zijn geen chique diners, geen presentaties op het werk, geen trouwfeesten, geen zakencocktails.

Doordat er geen feestjes zijn en de winkels lang dicht bleven, lijken mooie kleren plots niet meer zo belangrijk. Komt bij dat we door het vele telewerk al snel gemakskleding aantrekken. Zijn we een beetje aan het verslonzen?

NOËL: Mensen laten zich wat gaan,

ja. Ik merk dat ook in mijn omgeving. Plots zie je rimpeltjes, een paar kilo’s erbij. Het is logisch. Niets hoeft. Als ik naar de bossen ga, kleed ik mij ook niet op. Met een mondmasker op is het sowieso al lastig om er mooi uit te zien.

Maar we moeten op onszelf letten, anders gaan we achteruit.

Trek een mooie mantel aan om naar de markt te gaan. Dan voel je jezelf meteen sterker en het geeft ook moed aan anderen om door te gaan.

Zal daar iets van blijven hangen, van die nieuwe verhouding tot kleding?

NOËL: Ik denk het niet. Kleding zal

belangrijk blijven. Misschien zullen mensen, zoals velen nu, eerst eens rondkijken in hun kast voor ze naar de winkel trekken. Dat zou ik alleen maar toejuichen. Minder maar beter kopen.

Vanwege corona moest u de collectie voor volgende zomer digitaal inkopen. Hoe vond u dat?

NOËL: Het was rampzalig. Normaal

gebeuren de bestellingen tijdens de modeweken in Parijs. Na de defilés maak je je keuze in de showrooms van de ontwerpers, waar je de stukken kan zien en voelen. Dat ging nu niet. Slechts een enkele ontwerper richtte toch een showroom in België in waar je naartoe kon. Maar digitaal inkopen is als kleding kopen via een webshop. Je ziet het verschil niet tussen een bedrukking en een geweven stof.

Was dat de reden dat Stijl tot niet zo lang geleden geen eigen webwinkel had?

NOËL: Er gaat zoveel verloren met

een webshop, het plezier van rond te kijken en dan een stuk uit het rek te nemen en te voelen. Via een webshop koop je een mooi plaatje, in een winkel een kledingstuk.

Maar na de eerste lockdown zijn we toch overstag gegaan. We moesten iets doen. Vergelijk het met de takeaway van de restaurants. Ik zie het als een noodzakelijk kwaad.

Je verdient er geen grote sommen mee en het vraagt ongelofelijk veel werk en zorg.

In de lente was de webwinkel er nog niet en ook de fysieke winkel was dicht. Hoe bent u die zee van tijd doorgekomen?

NOËL: Ik woon boven de winkel en

vermeed het om naar beneden te gaan. Ik kon niet aan de zakelijke gevolgen denken of ik voelde me slecht. Dus ging ik yoga doen en wandelde ik heel veel. Het Zoniënwoud is zowat mijn achtertuin geworden.

Ik maakte voordien ook al lange wandeltochten, grandes randonnées, meestal in het buitenland. ’s Morgens op pad met je rugzak en niet weten waar je ’s avonds gaat slapen. Nu heb ik België ontdekt, vooral het zuiden.

Wandelen van Brussel tot de Semois: het was een openbaring.

BRUZZ | INTERVIEW

De modebusiness lijkt de Covidcrisis aan te grijpen voor radicale veranderingen. In mei schreef een internationale groep ontwerpers en modeondernemers onder leiding van Dries Van Noten een open brief waarin gepleit wordt voor vertraging, vereenvoudiging en verduurzaming van het modesysteem. Een goede ontwikkeling?

NOËL: Absoluut. Er waren zoveel

▼

dingen die niet meer klopten. Om te beginnen de fashionweeks die veel te glamoureus geworden zijn, terwijl de focus op de kledingstukken zelf zou moeten liggen. Het lijkt soms een rondreizend circus waarbij modellen, kopers en pers overgevlogen worden van het ene werelddeel naar het andere. Voorts sluit de kleding in de winkel niet meer aan op de seizoenen, worden er almaar meer collecties uitgebracht en is er het probleem van de eeuwige solden en stockverkopen.

In Amerika gaat een kledingstuk in de dure department stores al na zes weken in sales. Daar heb je eind november Black Friday en in december verschijnt de eerste zomercollectie, de zogenoemde cruisecollectie. Die slechte economische principes waaiden ook over naar hier. Ook bij ons zijn er ontwerpers die behalve een zomer- en wintercollectie ook een prezomer, prewinter en daartussen nog een cruise- en een capsulecollectie op de markt brengen. Het gaat te snel, er is een overaanbod.

16 DECEMBER 2020

I 15

Vind alle info op:

SCHOOLJAAR

2021-2022

INSCHRIJVENINBRUSSEL.BE Schrijf in tussen 4 en 15 januari 2021

Naar dezelfde Nederlandstalige basisschool als broer of zus?

KLEUTER- EN LAGER ONDERWIJS

Ook voor broers en zussen geboren in 2019

Heb je al een kind in een Nederlandstalige kleuter- of lagere school in Brussel?

Dan krijgen je andere kinderen voorrang en mogen ze zich eerst inschrijven in die school. Ook kinderen van schoolpersoneel krijgen voorrang. Kinderen zonder broer of zus kunnen zich pas later inschrijven.

Contacteer de school tussen 4 januari (van 8 u.) en 15 januari 2021 (tot 16 u.) en schrijf broer of zus in.

Belangrijk • Na 15 januari 2021 (16 u.) is er geen voorrang meer voor broers, zussen of kinderen van personeel. Dan volg je de normale procedure.

• Schrijf alle broers en zussen geboren in 2019 in, ook als ze pas vanaf september 2022 naar school gaan.

• Alle andere kinderen meld je aan op inschrijveninbrussel.be, tussen 1 en 26 maart 2021.

SCHOOL

Vragen? Surf naar inschrijveninbrussel.be.

inschrijveninbrussel.be

SCHOOLJAAR

2021-2022 Vind alle info op:

Naar dezelfde Nederlandstalige secundaire school als broer of zus?

INSCHRIJVENINBRUSSEL.BE Je kind inschrijven in een Nederlandstalige secundaire school in Brussel?

Surf naar inschrijveninbrussel.be.

Heb je al een kind op een secundaire school?

Dan krijgen broers en zussen voorrang in die school, in het eerste leerjaar.

Contacteer de school tussen 4 en 15 januari 2021.

En schrijf broer of zus in. Zij mogen zich eerst inschrijven, andere kinderen pas later. Ook kinderen van personeel krijgen dan voorrang.

Opgelet!

• Na 15 januari 2021 is er geen voorrang meer voor broers, zussen of kinderen van personeel.

SCHOOL

inschrijveninbrussel.be

• Voor kinderen zonder broer of zus is er een andere procedure. In sommige scholen moet je eerst aanmelden, tussen 1 en 26 maart 2021. Op de website vind je alle info.

SONJA NOĂ‹L OF STIJL IN TIJDEN VAN CORONA

“Ona ankelijke winkels geven kleur en karakter aan de stad, maar ze zijn veel arbeidsintensiever.

De goede zullen overleven en ik reken mij daarbij�

SONJA NOĂ‹L

â–ź

Eigenaar Stijl

De designermode beseft dat ze zichzelf voorbijholde, maar geldt dat ook voor de fast fashion, ketens als Primark en Zara?

NOĂ‹L: Neen, helaas. Zij hebben maar

ĂŠĂŠn strategie: zo snel en zo goedkoop mogelijk telkens weer nieuwe kledij op de markt brengen.

Gaat u voortaan ook anders en duurzamer werken?

NOĂ‹L: Ik heb de hele modebusiness

steeds met een grote nuchterheid bekeken. Het is bijvoorbeeld altijd een van mijn principes geweest om de kleding zoveel mogelijk te verkopen in het seizoen zelf. Ik begin in februari met de zomercollectie en in augustus met de winter, wat laat is in vergelijking met andere winkels of met het buitenland. Ik was dus al op mijn manier bezig met die tegenbeweging, maar het is goed dat het nu internationaal uitgesproken is.

Ik besef wel dat ook ik te veel wilde doen. En kleding ĂŠn schoenen ĂŠn juwelen. Ik wou alles in mijn winkel. Dat hoeft niet, zie ik nu. Ik kan beter doen waar ik goed in ben in plaats van voortdurend te rennen.

Ook naar de klanten toe is er een ommekeer. Designermode is er niet meer alleen voor een elitegroep, de maatjes 36 met de juiste look. De kledingstukken worden ruimer.

Vandaag zijn alle maten, alle huidskleuren, alle types belangrijk.

Geen oordelen meer. We zijn blij met al onze klanten.

De befaamde Antwerpse Zes, met mensen als Dries Van Noten, Walter

Van Beirendonck en Ann Demeulemeester die in de jaren tachtig afstudeerden in Antwerpen, zijn nog steeds de sterkhouders van Stijl. Je blijft trouw aan hen, liever dan resoluut te kiezen voor vernieuwing?

Vijf jaar geleden hebt u zich hevig verzet tegen de komst van de Zweedse ketenwinkel Cos naar de Dansaertstraat. Cos won het pleit en is nu zowat uw buur. Was het verzet terecht?

NOĂ‹L: Ik zou dat heel graag doen en

NOĂ‹L: Cos kwam in de plaats van

ik presenteer nu al zoveel mogelijk jonge ontwerpers, zoals Toos Franken en Gioia Seghers. Maar het is niet mogelijk om iedereen in huis te nemen. En ik wil mijn paradepaardjes niet weggooien. Dat zijn de moneymakers. Het is niet met kleine collecties van beginnende ontwerpers dat je geld maakt.

ontwerperszaak Johanne Riss en restaurant Au Fond. Ik zou liever hebben dat zij er nog waren. Dat is beter voor de mensen die komen winkelen. Maar Cos is gekomen en ik heb me erbij neergelegd. Ik blijf nochtans geloven in onafhankelijke winkels, nu meer dan ooit. Met de globalisering van de mode via het internet zal de behoefte groeien aan winkels die al een preselectie gemaakt hebben en een soort best of aanbieden. Het zijn ook zij die karakter en kleur geven aan de stad.

Maar onafhankelijke modewinkels zijn veel arbeidsintensiever dan ketenzaken. Ze hebben het dan ook veel moeilijker. De goede zullen overleven en ik reken mij daarbij.

Hoe ziet de mode van volgende zomer eruit? Is er wat optimisme?

NOĂ‹L: Zeker. Alle ontwerpers gaan

voor mooie, fijne, vrolijke dingen. De collecties zijn eenvoudiger geworden, met minder stukken. Maar goed ook, want de boetieks hebben minder geld.

De handelaars uit de Dansaertbuurt koesterden destijds hoge verwachtingen van MAD Brussels, het prestigieuze mode- en designplatform dat tien jaar geleden door het Gewest en de Stad werd opgericht om de Brusselse creativiteit te promoten. Zijn die verwachtingen uitgekomen?

NOĂ‹L: De vorige directrice (Alexandra

Lambert, red.) heeft alvast niets gedaan voor de buurt, zij vond de handelaars niet belangrijk. Terwijl het toch de winkeliers zijn die de stukken aan de man brengen. Ik hoop dat de nieuwe directrice (Yamila Idrissi, red.) het anders aanpakt.

U gaat dus nog een tijdje door?

NOĂ‹L: Ik heb tijdens de lockdown ontdekt dat ik ook gelukkig kan zijn zonder de mode, zonder de winkel.

Maar ik doe het nog altijd zo graag, zelfs nu. Vanwege de buurt, vanwege de creativiteit die in de ontwerpen zit en vanwege mijn klanten. Ik hou van het contact met mensen die ook dat gevoel hebben om zich mooi te kleden, iets van zichzelf te maken, die geen trends volgen, niet kopen om te kopen, maar hun persoonlijkheid in hun kleding proberen te leggen en zich iets waardevols gunnen.

RETOUR AUX SOURCES POUR LE MONDE DE LA MODE Financièrement parlant, 2020 a ÊtÊ un dÊsastre pour Sonja NoÍl, propriÊtaire du magasin de mode de luxe Stijl. Mais il s’est passÊ beaucoup de belles choses aussi. Grâce à la crise, le monde international de la mode semble avoir enfin compris qu’il devait devenir plus durable. Sonja NoÍl ne peut que se rÊjouir de cela.  Il y avait tant de choses qui n’allaient plus. Les Semaines de la mode qui Êtaient excessives, la surproduction, les vêtements qui n’Êtaient plus vendus à la saison correspondante et les soldes Êternelles.  Elle compte travailler plus lentement, mais mieux.  Je me rends compte que je voulais en faire trop. Des vêtements, des chaussures, des bijoux. Je voulais tout avoir dans ma boutique. J’ai compris que ce n’Êtait pas nÊcessaire. Je ferais mieux de me consacrer à ce que je fais de mieux.  Sonja NoÍl, randonneuse assidue, a Êgalement dÊcouvert la beautÊ de notre pays en cette annÊe particulière. ŠNormalement, je fais des Grandes RandonnÊes à l’Êtranger. Là , j’ai marchÊ de Bruxelles à la Semois.

Une rĂŠvĂŠlation. Âť FR

REVITALIZING THE FASHION WORLD Financially, 2020 was a disaster for Sonja NoĂŤl, the owner of the luxury fashion shop Stijl. But there were many beautiful moments too. For example, thanks to the crisis, the international fashion world finally seems to have realized that it needs to become more sustainable. NoĂŤl can only applaud this. “There were so many things that didn’t make sense anymore. The over-the-top fashion weeks, the excess production, clothing that was no longer being sold in the appropriate season, and the eternal sales.â€? She would like to work more slowly, but better. “I realize that I wanted to do too much. Clothes and shoes and jewellery: I wanted everything in my shop. I see now that it isn’t necessary. It is better to focus on the things I am good at.â€? NoĂŤl, an enthusiastic long-distance walker, has also spent this bizarre year discovering the beauty of our own country. “I normally do Grandes RandonnĂŠes abroad, but now I walked from Brussels to the Semois river. A revelation.â€?

EN

16 DECEMBER 2020

I 17

JOËLLE SAMBI NZEBA TROK MET BELGIAN NETWORK FOR BLACK LIVES MEE DE ANTIRACISTISCHE BEWEGING OP GANG

‘Op de dag van de betoging voelde ik een intense eenheid’

BRUZZ | INTERVIEW

Zonder corona was 2020 misschien wel het jaar van de antiracistische beweging geweest, zowel internationaal als in Brussel. Op een hete zondagmiddag in juni kwamen tienduizend mensen samen op het Poelaertplein om te eisen dat ook België zich inzet voor de rechten van zijn zwarte inwoners. Brusselaar, auteur, dichter en militante lesbische afrofeministe Joëlle Sambi Nzeba trok met de Belgian Network for Black Lives mee de beweging op gang. — HELEEN DEBEUCKELAERE

B

russel is, op Dubai na, de meest diverse stad van de wereld. Brusselaars van Sub-Saharaanse Afrikaanse origine zijn geen onbelangrijk deel van die diversiteit. “Maar Brussel heeft een hypocrisieprobleem,” oordeelt Joëlle Sambi Nzeba. “De socio-economische realiteit is geen weerspiegeling van de capaciteiten van zijn inwoners. Er woont hier een heel hoog opgeleide zwarte gemeenschap die heel weinig kansen krijgt. De diversiteit van Brussel is als een postkaart: alles ziet er mooi uit van een afstand, maar in realiteit zien we heel weinig mensen van Afrikaanse origine op betekenisvolle functies met impact. Zeker de zichtbare representatie, zoals in de media, is bijna onbestaande. Ik wil wel op die ‘postkaart’ gaan staan, maar op het einde van de maand kan

ik daar mijn huur niet mee betalen.

We kunnen zoveel we willen de Benetton-reclame uithangen, maar dat vertaalt zich niet in reële socio-economische verbetering.”

“Ook heeft Brussel een integratieprobleem: je moet je afkomst en culturele identiteit haast uitwissen om een ‘goede’ Belg te zijn. Dat is onmogelijk, want ondertussen wordt steeds verschoven wie er wel of niet voldoende geïntegreerd is. Het ene moment zijn vrouwen met een hoofddoek de vijand, het andere moment weer een andere groep. De lat wordt steeds verschoven.”

Heeft de Black Lives Matter-beweging eigenlijk een voorgeschiedenis in Brussel?

JOËLLE SAMBI NZEBA: Voor mij

persoonlijk, als student die hier aankwam uit Congo, heb ik altijd

“We kunnen zoveel we willen de Bene on-reclame uithangen, maar dat vertaalt zich niet in reële socioeconomische verbetering” JOËLLE SAMBI NZEBA Belgian Network for Black Lives © TEDDY MAZINA

18

I

16 DECEMBER 2020

veel inspiratie gehaald uit de beweging van de sans-papiers. Als je niet uit een land in de Schengen-zone afkomstig bent, kom je vroeg of laat de gewelddadigheid van de administratie tegen. En dat is overweldigend. Je kan een plaats beoordelen op hoe zij omgaan met niet-witte mensen, of met mensen in armoede. Kijk naar de geschiedenis van de Europese wijk: om en rond het Centraal Station zijn zeer veel mensen onteigend en weggejaagd om ruimte te maken voor het prestige van Europa. Bij de beweging van de sans-papiers in Brussel komt alles samen: armoede, racisme, verblijfsstatus, homofobie en islamofobie.

Al die manieren van uitsluiting kruisen elkaar, en het is indrukwekkend om te zien hoe die beweging zich blijft organiseren. Ik ben er zelf niet in actief, ik ben meer bezig met LGBTQ-zaken en seksisme, maar ook wij kruisen elkaar. Als we dus een betoging doen voor zwarte

levens, moeten we het ook hebben over alle andere vormen van uitsluiting die bestaan naast racisme, en waar wij ook mee te kampen hebben.

Er zijn zoveel betogingen geweest voor de rechten van zwarte mensen, nog voor de betoging in juni, daar kwamen in vergelijking relatief weinig mensen op af, wat is er veranderd?

SAMBI NZEBA: Ik heb de indruk dat

er, zelfs in twee jaar tijd, veel verschoven is. We zijn gewoon met meer. Je moet begrijpen dat de tweede generatie Brusselaars van Sub-Saharaanse afkomst nu volwassen aan het worden is, en die is iets meer uitgesproken dan hun ouders. Toen onze ouders naar hier kwamen, waren ze vaak nog verdeeld op basis van land van afkomst. Ze waren meer bezig met maatschappelijke kwesties uit het land waar ze vandaan kwamen.

Maar zij die hier opgroeiden,

Kunt u even de aanloop van de betoging schetsen?

SAMBI NZEBA: In België zitten we met

De antiracismebetoging in juni.

Joëlle Sambi Nzeba: “Het was een grote uitdaging, maar we laten ons geen blaasjes meer wijsmaken.” © IVAN PUT

verbinden meer met elkaar, en zijn meer gemengd en Pan-Afrikanistisch. Dat wil niet zeggen dat er nooit spanningen zijn tussen verschillende gemeenschappen, tussen gemeenschappen uit Sub-Sahara Afrika onderling, of tussen de Arabische en de zwarte gemeenschap. Maar je voelt dat steeds meer dat mensen bereid zijn om solidair te zijn met elkaar: of het nu over politiegeweld of over racisme gaat. Dat gaat nog niet perfect. Maar we praten meer, we zoeken samen strategieën en dat hebben we te danken aan de jonge generatie.

Zijn er gelijkenissen en verschillen tussen de Amerikaanse Black Lives Matter-beweging en hoe het activisme in België wordt georganiseerd?

SAMBI NZEBA: Er bestaat geen

Belgische of Brusselse Black Lives Matter-beweging. Ons zo noemen, is een grove versimpeling van de

realiteit door de media en van rechtse commentatoren. We hebben onszelf nooit zo genoemd. Er is wél een antiracistische beweging die sterker en sterker wordt, maar die is enorm divers. De manifestatie is georganiseerd door zeer verschillende groepen, met verschillende structuren, einddoelen en manieren van werken. Ook de Belgian Network for Black Lives bestaat uiteindelijk uit een collectief van organisaties. We hebben niet dezelfde historische context en dat verschuift de focus.

De betoging was natuurlijk een reactie op de directe aanleiding: racisme en politiegeweld. Om een einde te brengen aan overdreven identiteitscontroles en zaken van politiegeweld onder de aandacht brengen. De zaken rond Adil en Mehdi wogen zwaar op het gemoed.

Maar de betoging werd ook georganiseerd in de aanloop van zestig jaar onafhankelijkheid van Congo, en het koloniale verleden

een aantal uitdagingen om samen te organiseren. Er is niet alleen een taalverschil, er zijn ook de verschillende regio’s en bestuursniveaus.

Dat heeft ervoor gezorgd dat het in het verleden heel moeilijk was om samen iets te organiseren. Er was ook lang een consensus dat racisme een individueel probleem was, of een of ander lokaal probleem. Maar of iemand het n-woord gebruikt in Roeselare of Brussel, racisme is racisme. We laten ons geen blaasjes meer wijsmaken.

Voor de organisatie van de manifestatie stonden we dus wel voor een grote uitdaging. Voor het eerst moesten we in heel korte tijd met een grote diversiteit aan mensen samenwerken om dit tot een goed einde te brengen. We moesten elkaar heel snel vertrouwen, want anders zou er geen betoging komen. De week voor de betoging hebben we niet veel geslapen en natuurlijk zijn er dingen anders gelopen dan had gemoeten.

We waren vaak brandjes aan het blussen.

Ondanks de verschillende spanningen hadden we dezelfde focus: we moeten met veel samenkomen om dit racisme te bestrijden.

Die dag zelf was heel emotioneel.

Onderweg naar de betoging zag ik steeds meer vlagen mensen in de richting van het plein stappen. Het

raakt me nog altijd. We hadden net maanden alleen thuis gezeten, maar wij voelen ons al jaren eenzaam. Dat moment was een besef: ‘Ik ben niet gek, ik ben niet alleen, we zijn samen.’ Al die jonge gezichten daar.

Die dag voelde ik een intense eenheid.

Het moeilijkste komt nu, de schijnwerpers zijn weg, hoe gaan we nu verder? Mensen denken soms dat activisme cool is: maar wij slapen niet, we worden met de dood bedreigd, we krijgen hier geen loon voor. Het zijn ook niet altijd de mensen die je op de tv ziet die het echte werk doen.

BLM was de eerste betoging sinds het begin van de coronacrisis. Daar kwam veel reactie op, intussen zijn betogingen in coronatijden normaler geworden. Heeft de manifestatie daar een lans gebroken?

SAMBI NZEBA: Dat durf ik niet te

zeggen. Het was interessant om te zien hoe politici kapitaliseerden op de Black Lives Matter-beweging: ze posten een zwart vierkantje, maken een paar posts op sociale media, maar ondersteunden de manifestatie totaal niet. We leven in een zeer intense tijd, waar er veel controle is op het gedrag van mensen. Ik denk dat we vandaag zo’n manifestatie niet opnieuw zouden kunnen organiseren.

Ziet u een evolutie sinds de betoging?

SAMBI NZEBA: Neen, er zijn cosmeti-

sche acties uitgevoerd, maar dat is enkel de façade. Ik wacht nog steeds op meer.

«­L’ACTIVISME N’EST PAS COOL, IL EST NÉCESSAIRE­»

“ACTIVISM IS NOT COOL, IT IS NECESSARY”

Bruxelloise, autrice, poète et afro-féministe lesbienne militante Joëlle Sambi Nzeba a participé, avec la création du Belgian Network for Black Lives, à la naissance du mouvement antiraciste à Bruxelles et en Belgique.

Mais on est encore loin du compte. « Il faut aller plus loin. Mais le feu des projecteurs a disparu, que faire ? Parfois, les gens pensent que l’activisme, c’est cool : mais nous, on ne dort pas, on est menacé.e.s de mort, et on n’est pas payé.e.s pour le faire. »

The author, poet, Brussels local, and militant lesbian Afro-feminist Joëlle Sambi Nzeba is one of the driving forces behind the anti-racist movement in Brussels and Belgium. There is a great deal still to be done. “The most difficult period is still to come because we are no longer in the spotlight and the question is how to further the movement most effectively. People sometimes think that activism is cool, but we do not sleep, we receive death threats, and we do not get paid for any of our work.”

FR

BRUZZ | INTERVIEW

was dus nooit veraf. Daarom ligt er in België meer focus op restitutie en dekoloniale initiatieven dan in de Verenigde Staten.

EN

16 DECEMBER 2020

I 19

HET MAXIMILIAANPARK, VIJF JAAR LATER

‘Mensen die verschillen omarmden, net wat ik zocht’

Vijf jaar geleden stroomden er onverwacht veel vluchtelingen en asielzoekers toe in het Maximiliaanpark aan Brussel-Noord. Met maar liefst 39.064 mensen die voor het eerst internationale bescherming vroegen, is 2015 een uitschieter in de statistieken. Burgers van overal schoten te hulp met tenten en voedsel, gezinnen openden hun deuren. — NATHALIE CARPENTIER, FOTO’S IVAN PUT 20

I

16 DECEMBER 2020

O

ok al raakte migratie wat ondergesneeuwd in de coronapandemie, vandaag komen nog steeds mensen aan. Het burgerplatform BxlRefugees is intussen uitgegroeid tot een professionele organisatie met meer dan zestig mensen in dienst.

Ze vangen vluchtelingen niet langer op in tenten, maar in panden en hotels die leegstaan door corona. Hoe stelt wie toen arriveerde het nu, wie spoelde later aan? Hoe blikken ze terug en waar kijken ze naar uit?

Eritrea

M

ehdi Kassou ving talloze vluchtelingen thuis op. Eentje stal zijn hart: een veertienjarige Eritrese jongen, die hij in zijn eentje aantrof tussen onbekende mannen. Al Zuber is nu achttien: “Ik hoop na acht jaar mijn ouders weer te zien.”

“Toen ik hoorde dat vluchtelingen in Brussel buiten sliepen, ben ik na mijn werk meteen gaan helpen,” vertelt Mehdi Kassou. “Ik heb tenten verzameld, die avond nam ik drie Iraakse mannen mee naar huis. Die eerste keer ben je wat op je ongemak, daarna niet meer.” Hij gaf zijn job bij een telecommunicatiebedrijf op en is inmiddels coördinator van BxlRefugees. “Ik heb honderd mensen thuis opgevangen. Eén jongen is deel van mijn gezin geworden. Op een avond zag ik hem moederziel alleen tussen volwassen mannen staan.

Piepjong. Hij had niets, zelfs geen rugzak.”

“Ik was veertien en had die nacht buiten geslapen,” glimlacht Al Zuber Mohammedali (18) schuchter bij die herinnering. “Ik was al blij dat een Egyptenaar een rustig plekje en wat karton voor me had gevonden. Van meer durfde ik niet te dromen. Mehdi wilde me onderdak aanbieden, maar vond dat ik eerst naar het ziekenhuis moest. Ik kon geen woord zeggen zonder hoestbui. Ik weigerde, maar hij drong aan. Vijf dagen ben ik er opgenomen. In Italië had ik ‘s winters nachten op de grond geslapen in een dunne trui, mijn vest was gestolen. Een vrijwilligster noemde me daarna ‘Jongetje ‘nee, dank u’. Omdat ik alles weigerde wat ze aanboden. Ik was toen verloren in mijn hoofd, had al zo lang geen enkel recht.”

Al Zuber spoelde aan in Brussel na een lange, onmenselijke reis.

“Eritrea wordt het zusje van Noord-Korea genoemd. Mijn nonkel is zonder enig spoor verdwenen. Om te vermijden dat het leger me zou inlijven, heeft mijn vader me op mijn tiende naar een Somalisch gezin gestuurd.”

Van Somalië trok hij verder naar Libië. Daar sloot een bende hem op in een gevangenis, waar hij veel gruwel zag en meemaakte.

Al Zuber ontsnapte, nam de boot naar Italië en overleefde de overtocht nipt.

Het Verenigd Koninkrijk was zijn einddoel. “Waarom wist ik zelf niet. Ik wist niets. Mehdi overtuigde me om hier asiel aan te vragen.

Hij zorgde er ook voor dat een

B R U Z Z | R E P O R TA G E

AL ZUBER MOHAMMEDALI

Al Zuber Mohammedali: “Ik was toen zo verloren in mijn hoofd.”

▼

‘Ik hoop in 2021 mijn motivatie terug te vinden’

Palestijnse jongen zich over mij ontfermde in de onthaalklas. Hij wilde niet dat ik me alleen zou voelen. Ik heb bijna een jaar bij zijn gezin gewoond. Met zijn zoontje Sammy heb ik mijn Frans geoefend. We leerden samen over België.”

Intussen spreekt Al Zuber vloeiend Frans, is hij meerderjarig en woont hij al even alleen. Een grote sprong, maar in zijn warme studio oogt hij breekbaar. “Ik hoop volgend jaar te slagen voor mijn vijfde middelbaar. Een diploma is van belang, ik wil geen jaar verliezen.” Iets voor zichzelf wensen voor 2021 is nog altijd moeilijk. Hij krijgt tranen in zijn ogen. “Ik zou volgend jaar zo graag mijn ouders terugzien.

Om weer gemotiveerd te zijn om mijn en hun dromen te verwezenlijken. Als mijn ouders mij als kind alleen hebben weggestuurd, dan is dat toch omdat ze wilden dat ik een beter leven dan zij zou leiden?

Ik wil weer voelen waarom ik vertrok.”

16 DECEMBER 2020

I 21

▼

HET MAXIMILIAANPARK, VIJF JAAR LATER

‘Ik wou mezelf kunnen zijn: zachtaardig’ HUSSEIN RASSIM Irak

A B R U Z Z | R E P O R TA G E

ls Hussein Rassim nu voorbij het Klein Kasteeltje wandelt, wijst zijn dochtertje Ellea (3) apetrots: ‘Papa’s kasteel!’ De Iraakse muzikant zocht een ander leven in Brussel en vond er de liefde. Na een gezin volgt misschien volgend jaar zelfs een tweede carrière.

Hussein kan veel redenen geven waarom hij zijn geboorteland verliet.

Dat hij gevaar liep als vertaler voor het Amerikaanse leger was er slechts één van. “Ik voelde me er niet thuis. Irak was te gewelddadig, voor iets van niets kon je er een pak slaag krijgen.” Hij wilde zichzelf kunnen zijn: zachtaardig.

Toen hij hoorde dat landgenoten via de zee Europa probeerden te bereiken, aarzelde hij geen seconde.

Hij twijfelde nog tussen Finland en België, maar een Amerikaan drukte hem op het hart: “Kies voor Brussel, de stad zal bij je passen.” De man kreeg gelijk. Ook al sliep Hussein vier nachten buiten in het Maximiliaanpark, hij voelde zich meteen verbonden met wie hij er trof: andere vluchtelingen, vrijwilligers en muzikanten. “Mensen die verschillen omarmden, net wat ik zocht.”

Via hen ontmoette hij ook een muzikante uit Bordeaux, Juliette Lacroix. Hij sprak geen Frans, zij geen Engels. Hij speelde oed, een snaarinstrument dat veel gebruikt wordt in muziek uit het MiddenOosten, zij klassieke cello. “Maar ik kende één oriëntaals liedje,” vertelt Juliette. Hussein glimlacht: “Het liedje dat ik voor mijn vertrek voortdurend speelde.” Aan één nummer hadden ze genoeg om elkaar te vinden.

Maar ze leefden gescheiden.

Hussein woonde in het Klein Kasteeltje waar hij geen bezoek mocht ontvangen, zij werkte in Bordeaux. Na een jaar pendelen raakte ze zwanger van Ellea en was Juliette al lang gevallen voor de stad waar haar geliefde zo goed aardde.

Vandaag kaapt hun dochtertje alle aandacht in hun gezellige appartement in Anderlecht. En veel tijd, glimlacht Juliette. Die is er, nu door corona al hun concerten wegvielen. Juliette voorspelt een “renaissance” in 2021. “Ik zie overal kleine knopjes ontluiken waaruit iets nieuws zal ontstaan. Diepgeworteld, zoals bij Hussein.” Hij haalt een oed tevoorschijn. “Zelf gemaakt.

Ik heb ontdekt dat ik ook graag met mijn handen werk.” Juliette herkent de passie. Haar vader is viool- en cellobouwer, het sterkt Hussein.

“Misschien wordt dat wel mijn tweede carrière.” Maar eerst willen ze de magische energie die op een concert kan ontstaan weer voelen.

“Zodra het kan, spelen we weer.”

Hussein Rassim, met Juliette Lacroix en hun dochtertje Ellea: “We verwachten een creatieve renaissance.”

22

I

16 DECEMBER 2020

ZUBAIYDA ABUTOHA Palestina

ochtend in de lange rij asielzoekers na een nacht in het station brak er iets. “Het leek alsof ik kwam bedelen voor een waardig leven.”

De eerste nachten in een tijdelijk kamp vond ze de hel. Dat verbeterde toen ze samenwoonde met andere moeders met kinderen in een centrum, ook al was het confronterend. “Je op anderen richten helpt om je eigen problemen te vergeten.” Ze zocht werk, stuurde geld op naar Gaza en wachtte. En bleef wachten. Ondraaglijk vond ze het toen haar oudste moederziel alleen Covid-19 kreeg. Toen ze haar kinderen geen nieuwe spullen voor het schooljaar kon gunnen. Toen de achttiende verjaardag van haar dochter geen reden was voor feest, maar voor paniek. “Als meerderjarige zou ze niet meer naar hier mogen komen.”

Toen ze in oktober hoorde dat ze asiel kreeg en meteen haar kinderen belde, begrepen die eerst niet of ze goed of slecht nieuws had. “Zo hard huilde ik,” lacht ze. Nu ze ook voor haar dochter een oplossing denkt te hebben, wil ze hen zo snel mogelijk naar hier halen. “Ik heb hen al gewaarschuwd dat ze hier met zijn allen in één kamer zullen moeten slapen. Een huis zoals in Gaza is hier onbetaalbaar. Het kan hen niet schelen. Als we maar weer samen zijn.”

▼

Z

ubaiyda Abutoha (44) was lang de Palestijnse vrouw die met veel pijn in het hart het Hamasregime ontvluchtte.

Vandaag is ze steeds vaker weer de vrolijke moeder die aftelt tot ze haar zes kinderen weer in haar armen kan sluiten.

Zubaiyda kan blijven vertellen. Over haar oudste, Mohammed (nu 24), haar steun en toeverlaat die ze al zo lang mist, of over haar tweede, Ahmed (22), die nog steeds niet weet wat hij wil. Over haar oudste dochter die het haat om een meisje te zijn en over de veertienjarige Karim die in haar afwezigheid de mannenstem kreeg die hij altijd wilde. Of over haar twaalfjarige Budil die niet zonder haar knuffels kon, of haar jongste Jumana (10) die in alles op haar lijkt.

Maar ze klapt dicht als we vragen waarom ze hen achterliet en al haar hoop zette op België. Het moslimfundamentalistische Hamas heerst met ijzeren hand in Gaza, klinkt het stil. “Iedereen volgt uit angst. Doe je dat niet, dan is het er onleefbaar.”

Ze werd mishandeld voor haar kritische geest.

Toen ook haar kinderen daarvoor moesten boeten, was haar grens bereikt. Maar ze stond alleen. “Mijn man verliet me, mijn broer dreigde in mijn knieën te schieten als ik niet plooide.” Een buitenlands congres bood een onverwacht ticket naar een betere toekomst. “Mijn kinderen moedigden me aan. De oudsten zouden voor de kleintjes zorgen.

We dachten snel weer samen te zijn.”

“Ik hoopte hier bescherming te vinden voor mijn gezin, maar ik zag overal mensen buiten slapen in het park,” herinnert ze zich haar eerste avond in Brussel. “Dat durfde ik niet.” De volgende

B R U Z Z | R E P O R TA G E

‘Ik hoop mijn kinderen eindelijk weer te zien’

16 DECEMBER 2020

I 23

GEZOCHT: BOEKHOUDER

Solliciteer nu via www.vrijzinnigbrussel.be/vacature

▼

HET MAXIMILIAANPARK, VIJF JAAR LATER

LE PARC MAXIMILIEN, CINQ ANS APRÈS

“Volgend jaar hoop ik Belg te worden” ZAI D ALSEEFO Irak

N

u hij als bemiddelaar met vluchtelingen werkt, voelt Irakees Zaid Alseefo (30) zich hier stilaan thuis. “De geknipte job voor mij. Ik herken mijn verleden en mijn toekomst.”

Toen Islamitische Staat de macht greep in Mosul, zag Zaid geen andere oplossing dan vluchten. Na een langere tussenstop in Turkije wilde hij naar het Verenigd Koninkrijk, niet naar België. “Maar ik had geen geld meer. Toen ik in Brussel aankwam, botste ik op een grote burgerdemonstratie om vluchtelingen welkom te heten. Dat voelde goed.”

Aan het tentenkamp in het Maximiliaanpark bewaart hij goede herinneringen. “Toen een vrouw hoorde dat ik muzikant was, bracht ze me de volgende dag een gitaar. Een man begon spontaan met mij te spelen. Die week maakte ik hier vrienden, iets waar ik ongelooflijk naar snakte.”

Hij moest lang wachten op papieren. De dag dat hij ze eindelijk kreeg, trilde hij over zijn hele lijf. “Alsof jarenlange stress uit me wegvloeide.

Eindelijk uit wachtstand, eindelijk iets opbouwen. Ik kon niet wachten om verder te studeren.

Ik hoopte leerkracht te worden, het was een zware dobber dat dat niet kon. Maar ik was blij om te kunnen werken.” Hij was even werkloos, dat mocht niet te lang duren. “Dan heb je geen enkele reden om je verantwoordelijkheid op te nemen. Het herinnerde me aan het Turkse kamp waar ik niet mocht werken, dan verlies je alle zin. Ik wil me net wél nuttig maken.”

Zijn job als bemiddelaar in het opvanghotel van BxlRefugees kwam als geroepen. “Soms wordt een vluchteling hier razend omdat zijn kleren niet gewassen zijn. Dan kom ik tussenbeide, omdat ik begrijp waar hun woede vandaan komt. Als je leven totaal geconditioneerd is, alles voor jou wordt beslist, knapt er soms iets.”

“Ik kan hen hoop bieden, zij bieden mij een blik op mijn afkomst. Volgend jaar hoop ik de Belgische nationaliteit te krijgen. Nu ben ik hier nog altijd een bezoeker, ik wil hier echt thuis zijn.”

Zaid Alseefo werkt als bemiddelaar met vluchtelingen: “Ik herken mijn verleden en mijn toekomst in hen.”

Il y a cinq ans, un nombre inattendu de réfugiés et de demandeurs d’asile débarquaient au parc Maximilien dans le quartier Nord. Avec pas moins de 39 064 personnes demandant une protection internationale pour la première fois, 2015 fut une année exceptionnelle dans les statistiques. Des citoyens d’un peu partout sont venus à la rescousse avec des tentes et de la nourriture, des familles ont ouvert leurs portes. Depuis lors, la plateforme citoyenne BxlRefugees est devenue une vraie organisation professionnelle ; elle ne reçoit plus les réfugiés dans des tentes, mais dans des hôtels vides en raison de la crise de la covid-19. Quelle est la situation actuelle de ceux qui sont arrivés à ce moment-là et de ceux qui sont venus plus tard ?

Comment considèrent-ils le passé et qu’attendent-ils de l’avenir ?

Mehdi Kassou a accueilli d’innombrables réfugiés chez lui. L’un d’eux a gagné son cœur : un jeune Érythréen de 14 ans, qu’il a trouvé seul parmi des hommes inconnus.

Al Zuber Mohammedali a maintenant 18 ans. « J’espère revoir mes parents après 8 ans. » FR

MAXIMILIAN PARK, FIVE YEARS LATER Five years ago, large numbers of refugees and asylum seekers arrived at the Maximilian Park near Brussels North Station.

With no fewer than 39,064 people requesting international protection for the first time, the application statistics spiked in 2015.

Civilians from across the country rushed to help with tents and food, and families opened their doors. The citizens’ platform BxlRefugees has now become a professional organization, and it no longer accommodates refugees in tents but in hotels that are empty due to corona. How are the people who arrived then doing now, and those who arrived later? What do they remember best and what are they looking forward to? Mehdi Kassou provided shelter for dozens of refugees at home. One of them stole his heart, a fourteen-year-old Eritrean boy, who was travelling alone in a group of men. Al Zuber Mohammedali is 18 now. “After eight years, I hope to see my parents again soon.”

EN

16 DECEMBER 2020

I 25

JOHNNY DE MOT, PRIESTER IN HET HART VAN DE STAD

‘Laten we onze ballingschap koesteren’ BRUZZ | INTERVIEW

Corona is het ergst in de rafelranden van onze samenleving. Waar mensen, zelfs los van de epidemie, zich door het dagelijkse leven moeten worstelen. Johnny De Mot, al 36 jaar priester in het hart van de stad, staat midden onder hen. “We moeten niet sakkeren, maar doordoen.”

— STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S BART DEWAELE

W

e treffen priester Johnny De Mot aan de Bijstandskerk, een van de drie kerkgemeenschappen die hij onder zijn hoede heeft in de Vijfhoek, naast de Finisterraekerk en de Begijnhofkerk.

“Drie totaal verschillende kerkgemeenschappen,” zegt hij. Die van de Bijstandskerk is nog misschien het bekendst omdat ze heel levendig is, met druk bijgewoonde eucharistievieringen rond het altaar.

De Mot monstert de werken aan de gevel van de kleine maar mooie barokkerk. Daar zal geen kerstversiering worden opgehangen, maar een lange tekst, een opsomming eigenlijk van negenennegentig namen van mensen die, in dit rampjaar 2020, corona niet hebben overleefd.

De lijst is ‘oecumenisch’, er staan joden, moslims en christenen op.

Zonder onderscheid. “Het getal staat voor de 99 namen van Allah, een belangrijk begrip uit de Koran,” legt Johnny De Mot uit. “Het staat voor wat niet perfect is. Het is geen honderd. Het is 99. Het gaat over het onzegbare.”

26

I

16 DECEMBER 2020

Hoe hebben jullie met de parochie corona ervaren?

JOHNNY DE MOT: De eerste periode

hebben we anders ervaren dan de tweede. In de eerste periode was het lente, het was prachtig weer. Het regende niet. Het lukte uiteindelijk wel. Niet dat we toen niets gemist hebben. Op Witte Donderdag zetten we elk jaar een grote tafel in de Finisterraekerk, waar de drie kerkgemeenschappen waar ik verantwoordelijk voor ben samen een maaltijd delen. Dat hebben we nu niet kunnen doen. Maar er was wel een ‘binnenkort’. Het vooruitzicht dat we elkaar na de pandemie zouden kunnen terugzien.

Er waren ook echte drama’s voor onze gemeenschap in die periode.

Zo is Willy overleden. Hij was tachtig, al vijftig jaar actief in de parochie. ‘Onze Willy’ was een West-Vlaming die eind jaren zestig bij de broeders Franciscanen op het Vossenplein was terechtgekomen.

Simple d’esprit, burgemeester van de wijk. Nooit gewerkt. Voor velen een ‘zot manneke’ maar een ongelooflijk wijs man. Een typische figuur van de wijk en van onze gemeenschap.

Dan sta je daar, alleen voor die kist, met de begrafenisondernemer, de huisdokter en de vrouw die zijn kat heeft geadopteerd. Alweer met het idee: binnenkort. Binnenkort kunnen we samen rouwen om hem.

Dat moment heeft nog altijd niet kunnen plaatsvinden.

Er kwamen versoepelingen in de zomer. Konden jullie de draad toen oppikken?

DE MOT: We hebben na de eucharis-

tieviering altijd een drink. Dat is essentieel. Die twee zijn met elkaar verweven: de eucharistieviering en de porto achteraf. Het gaat er mij niet om wie er komt voor de porto, en wie voor de mis. Het gaat om het samenzijn. Toen we weer mochten vieren in beperkte kring, mocht die drink niet. Dat was manken op één been. We hebben elkaar niet kunnen vertellen wat die corona met ons doet, we hebben elkaar niet kunnen vastpakken.

En dan moest de tweede lockdown nog komen.

DE MOT: Die valt op het moment dat

het licht uitgaat. Letterlijk. Daardoor

verteren we die moeilijker. We hebben op onze website, net zoals in de eerste lockdown, een dagelijks fotomoment met een tekstje, maar ik merk dat dat nu veel moeizamer loopt. Er worden minder teksten aangeleverd. Je voelt vermoeidheid.

Het licht aan het einde van de tunnel is er niet. Er is geen datum.

Er zijn in de tweede periode vier mensen overleden. Er mogen dan

vergeten groep. Nu ook. Kijk, (toont een mooi houten kistje), dit is ons begrafeniskoffertje. Sans-papiers worden op het kerkhof begraven.

(Toont een flesje zand) Een vluchteling die sterft kan niet in het thuisland begraven worden. We hebben een hele verzameling van zand en aarde, van zeventig à tachtig landen, zodat we de sans-papiers, symbolisch in eigen grond kunnen begraven.

Zou u ervoor durven te pleiten om dan toch maar wat te versoepelen?

Wat zegt dat dan over die tegenstellingen?

DE MOT: Neen. Ik begrijp ook niet dat

DE MOT: Vijftig procent van de

er gemeenschappen zijn, van welke confessie dan ook, die daar een zaak van maken. Hou het veilig. Om het in bijbelse taal te zeggen: vergeet uw ballingschap niet. En sakker niet voor die paar maanden die ons nog te wachten staan.

Dat is een moeilijke boodschap.

Zeker in onze Finisterraegemeenschap zitten we met een oudere bevolking. Mensen die niemand zien. Maar ook de jongeren, en ik heb veel contact met jonge vluchtelingen, die lopen de muren op. Die ontploffen. Die hebben sowieso al bijna geen hoop. Tegelijk is het onze verplichting om hoop te maken.

Of onze sociale restaurants. We delen wel maaltijden uit, gewoon aan de deur en beseffen daardoor hoe belangrijk dat samenzijn is dat we in andere tijden rond dat voedsel organiseren, zelfs al is het in een rudimentaire context, met plastic borden en gaat het om simpel eten: soep, brood en kaas. Dat zijn bijna onvervangbare momenten.

Brusselaars leeft in een eenpersoonsgezin. Er zijn mensen die al jaren Kerstmis alleen vieren.

Met hun klaargemaakte schoteltje uit Delhaize. Plastic eraf en in de microgolfoven. Ik hoop wel dat we na corona niet vergeten hoe reëel die eenzaamheid in de stad wel is. Ons gemis van vandaag bestaat bij heel wat Brusselaars ook zonder corona.

DE MOT: We zijn kuddedieren. Alleen

“Een prachtig geschenk moet je niet de hele tijd vastnemen.

Het heerlijkste maal eet je niet elke dag.

Breng het in herinnering, weet dat je het mist. Cultiveer het verlangen” JOHNNY DE MOT Priester

in het nest, neen. Ook voor de eenzaten onder ons is dat geen aanlokkelijke gedachte. We hebben signalen nodig. Ik sta regelmatig ’s nachts op. En kijk dan naar de uitgangsbuurt, hier rond de Bijstandskerk. Dat scheelt, nu met corona. De bars, de sauna’s, de dancings. Alles is dicht. Ik kan door het jaar wel foeteren op het gelal van de zatte mensen, maar ik mis het: de drukte én de bijbehorende overlast. De stad is dood.

Men zegt weleens dat de coronacrisis de tegenstellingen in onze stad op scherp stelt. Merkt u dat ook?

DE MOT: Ja. Mensen zonder papieren

bijvoorbeeld zijn altijd al een

DE MOT: Contact. Langsgaan. Iets

brengen. Opbellen. Een verjaardag niet vergeten.

Hoe vindt u dat de Brusselse overheid het ervan af heeft gebracht?

DE MOT: Onze minister-president

(Rudi Vervoort (PS), red.) schittert door afwezigheid. Je ziet hem niet, je hoort hem niet. Beslissingen?

Beleid? Niet veel van te merken.

Bemoediging? Niet gezien. Dat vind ik heel erg. Er is geen blijkbaar geen besef. Het Brusselse beleid moet juist met bemoedigende boodschappen komen. Hoe klein die ook zijn.

En er moet streng worden opgetreden waar het verkeerd loopt.

Neem nu de Nieuwstraat (waar de Finisterraekerk zich bevindt, red.). Hoe is dat mogelijk? De commerce moet kunnen draaien, zegt men. Waar is het fundamentele respect voor de zorgverleners? Het is niet goed geregeld. Te veel volk op een hoopje. En ook: zijn dat allemaal essentiële aankopen? Kunnen we nu echt niet wachten met die kooplust?

Misschien is het om de eenzaamheid te vergeten?

DE MOT: Maar laten we onze

ballingschap even koesteren! Door het samenzijn met vrienden te zien als een geschenk waar we naar kunnen uitkijken. Een prachtig ▼

Wat zegt dat over de mens?

Wat kan u daar als parochie aan doen?

BRUZZ | INTERVIEW

vijftien mensen aanwezig zijn op plechtigheid. Dat is al meer dan voordien, maar (schudt met het hoofd) ... neen. Dat is geen manier om afscheid te nemen.

Het is adventstijd. Je leeft toe naar het moment dat dagen weer lengen. Maar ook hier moeten we de parochianen ontgoochelen. We hebben Pasen niet kunnen vieren, en nu moeten we ook Kerst aan ons voorbij laten gaan.

16 DECEMBER 2020

I 27

NEEM DE ETRO EN BETAAL MINDER VOOR JE ARKING AAN COOVI RIJ VERDER MET DE MIVB EN KRIJG KORTING OP JE PARKING mivb.brussels

▼

JOHNNY DE MOT, PRIESTER IN HET HART VAN DE STAD

Aan de Bijstandskerk worden de namen van negenentig mensen opgehangen, die corona niet hebben overleefd.

geschenk moet je niet de hele tijd vastnemen. Het heerlijkste maal eet je niet elke dag. Breng het in herinnering, weet dat je het mist.

Cultiveer het verlangen.

We zagen veel solidariteit, maar we zagen ook egoïsme. Mensen die zeggen dat die maatregelen hen kunnen gestolen worden. “Het is mijn leven, en ik doe ermee wat ik wil.” Heeft u dat verwonderd?

DE MOT: Wat zei La Commune in de

Franse Revolutie? Liberté, Egalité, Fraternité. Die slogan is juist, maar de woorden staan in de verkeerde volgorde. Fraternité had eerst moeten staan. We kunnen geen vrijheid hebben zonder solidariteit.

Dat sommigen de regels aan hun laars lappen? Dan draai ik het om: voelt men zich zo weinig bemind?

Het is mijn groot verwijt aan wie bijvoorbeeld racistisch is. Respecteer je jezelf wél?

Er is vanuit de christelijke geloofsgemeenschappen weinig gelobbyd om de kerken weer te openen. De Raad van State vindt de lockdown voor religieuze gemeenschappen te streng, na een klacht van de Joodse gemeenschap. Had de Kerk niet harder op de heropening van de eucharistievieringen moeten staan?

Wie de volle Nieuwstraat ziet, begrijpt niet dat in de kerk in dezelfde straat nauwelijks vieringen mogen plaatsvinden.

DE MOT: De overheid is heel streng

voor religie, maar het is het resultaat van een beleid dat we al jaren zien.

Hoeveel moskeeën zijn er in Brussel waar op een ordentelijke manier gebeden kan worden? Moslims zijn

anno 2020 voor het gebed nog altijd aangewezen op achterhuizen en omgebouwde garages.

Kijk, de kerken kalven af. Wij hebben meestal ruimte genoeg om tien vierkante meter per gelovige te houden. In de moskeeën is dat veel moeilijker.

Dus denk ik dat er een soort van terechte oecumenische solidariteit was vanuit de Kerk met de moslimgelovigen om geen heropeningen te eisen.

Hoor ik u nu zeggen dat lege kerken ook voor moslimgelovigen moeten worden opengesteld? Het bisdom is van plan om een twaalftal kerkgebouwen in Brussel af te stoten.

DE MOT: Het is heel moeilijk om iets

wat heilig is voor het ene geloof te delen met het andere geloof. Ik denk niet dat we hier al klaar voor zijn.

Brussel telt binnenkort 2.500 coronadoden. Wat we met de aanslagen zagen, een ritueel om hen te herdenken, ontbreekt vandaag.

Moet dat er niet snel komen?

aan de Beurs kleine kaarsjes zetten.

Misschien is dat een moment om ook stil te staan bij de coronadoden.

Ik hoop dat burgemeester Philippe Close ons hierin zal steunen.

Close is een vrijzinnige, dat weet u.

DE MOT: Tof ! Laat hem meedoen.

Wat is het symbool van de vrijzinnigheid? Een vlam toch!

Point taken. In de hele coronacrisis zien we dat wetenschap op nummer één komt. Hoe kunt u dat rijmen met het godsgeloof, wat toch tot een ander universum behoort?

DE MOT: Gelukkig hebben we goede

virologen. Maar het gaat hier ook over de kwaliteit van het leven.

Moed, wanhoop, verdriet? Dat kunnen virologen niet meten. En dat behoort wel tot hetzelfde universum. Het geloof staat hier niet buiten. We hebben met de Kerk ook niet de pretentie van het laatste antwoord. We stellen vooral vragen.

Dat is anders in de wetenschap, die naar antwoorden zoekt.

DE MOT: Natuurlijk is dat nodig.

Moet de stad zich heruitvinden?

(Denkt na) Ik denk we allemaal steken laten vallen, ook de Kerk. En neen, de tijd heelt de wonde niet, hij legt er een soort van stoflaag op.

Deze week komt het vredeslicht aan, een vlam die via Bethlehem en Wenen tot in ons land komt en verder wordt verspreid. In de Begijnhofkerk houden we een moment rond Palestina. Daar komt dat vuur vandaan. Voor die Palestijnen is er vandaag weinig hoop.

We willen dat licht ook verspreiden in de stad door aan de gevangenissen, aan kerken, aan moskeeën,

DE MOT: Dat denk ik wel. Veel zaken

zullen niet meer opengaan. Er zijn mensen die vergeten zijn, die niet meer zullen buitenkomen. De stad zal anders zijn. Ik hoop dat we ook filosofische lessen kunnen trekken, over het samenleven. De grote vraag voor mij is wat de rol zal zijn van de economie na de pandemie. De overheid betaalt miljarden voor die vaccins. Wat zal die sector terugdoen voor de samenleving? En hoe zien we het samenspel tussen de overheid en economie in de toekomst?

« CHÉRISSONS L’EXIL » Comment la crise du coronavirus a-t-elle été vécue par les prêtres ? Et leur paroisse ? Ils n’ont pas pu fêter Pâques et doivent maintenant aussi laisser passer Noël. Nous avons interrogé Johnny De Mot. Cela fait 36 ans qu’il est prêtre au cœur de Bruxelles. Il est socialement engagé et vit parmi les plus défavorisés. La covid-19 frappe durement, jeunes et moins jeunes, et c’est surtout le fait qu’il n’y ait pas de date limite, pas de lumière au bout du tunnel, qui rend ce deuxième confinement très difficile à supporter. Johnny De Mot pense qu’il est de son devoir de donner de l’espoir. Il est contre un assouplissement des mesures, mais il espère que les gens, en ces temps difficiles, pourront cultiver leur soif d’amis et de ville animée. Afin de traverser cette période plus facilement.

FR

“LET US CHERISH EXILE“ How did a priest experience the corona crisis? And his parish? They were not able to celebrate Easter and now they are being forced to miss Christmas. We asked Johnny De Mot. He has been a priest in the centre of Brussels for 36 years. He is deeply socially committed and works in the midst of the poor. Corona has hit extremely hard, among young and old, and the fact that there is no date, no light at the end of the tunnel, makes it particularly difficult to get through this second lockdown.

Johnny De Mot does think it is his duty to try and give them hope. He is against relaxing the rules, but he does hope that people can cultivate their desire for their friends and the bustling city in these desolate times. That might make it a bit easier to get through this period.

EN

16 DECEMBER 2020

I 29

BRUSSELAARS OVER HUN CORONAHUISDIER

Een bolletje liefde in huis Het is verslavend én toegelaten plezier in een jaar waarin dat bijzonder schaars was: een huisdier in huis. Nu we zoveel thuiswerken is dit het perfecte moment, dachten deze Brusselaars, die sinds maart voor het eerst een hond of kat in huis namen. “Ze luistert goed, dat is wat een mens nodig heeft tijdens de quarantaine.”

— SARA DE SLOOVER, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Asta Stefie Servranckx haalde in september Asta in huis: “Door met haar te wandelen, maak ik mijn hoofd leeg.”

30

I

16 DECEMBER 2020

I

n de eerste lockdown had Stefie Servranckx het erg druk met haar werk, terwijl haar vriend tijdelijk werkloos was. Servranckx (47) woont – deeltijds met haar elfjarige dochter Fin – in een huis met tuin in Jette. “Mijn vriend kwam met zijn kinderen in de tuin ‘vakantie vieren’, mijn dochter vond het leuk om zoveel te kunnen spelen, en ik probeerde tegelijk werk te verzetten. Die cultuurclash leidde uiteindelijk tot een breuk met mijn lief. Ik heb wel een paar maanden nodig gehad om die periode te verwerken.”

Het gedwongen thuiszitten deed Servranckx over haar leven nadenken. “Ik vroeg me af waar ik op dat moment gelukkig van zou worden: alleen naar buiten gaan, de natuur in. Zo begon ik voor het eerst in mijn leven een hond te overwegen: iets wat ik tien of zelfs vijf jaar geleden nooit had gedaan. Toen stond ik liever op de tafel te dansen (lacht).”

Via een West-Vlaams asiel kwam op 12 september Asta in haar leven, een ‘slanke Roemeense dame’ die al drie levensjaren in een kooi had doorgebracht en vanuit haar mand loensend het gesprek gadeslaat. “Uit verveling had ze de binnenkanten van haar poten stukgelikt, ze was graatmager en enorm bang. Tot ik haar na twee weken manu militari een wandelharnasje heb aangetrokken en op straat heb neergeploft. Asta was na een halve minuut enthousiast. En dat is ze nu nog altijd.”

Samen gaan ze nu elke dag op stap, en daar worden ze allebei gelukkiger van. “In die eerste lockdown dronk ik rond vijf uur een aperitiefje, met een sigaret erbij, om de dag af te sluiten. Nu ga ik in plaats daarvan met de hond uitwaaien: op werkdagen minstens drie-vier kilometer, op de andere dagen makkelijk tot tien kilometer. Sinds februari heb ik een abonnement op plukboerderij Courjette. Nu stap ik minstens twee keer per week het

“Team Ginger,” zo noemt student Leander Meeuwis (21) zichzelf en zijn rosse gezette kater Garrison (4) – zo genoemd naar de bar uit de populaire serie Peaky Blinders. Meeuwis ging in april op zichzelf wonen in het centrum van Brussel, en amper twee weken later kwam Garrison hem daar vergezellen. “Ik ben nu heel veel thuis, en Garry is een rustgevende aanwezigheid.

Tijdens onlinelessen komt hij snorrend op mijn schoot liggen, of op mijn computer. Zo heeft hij weleens per ongeluk mijn pc uitgezet toen ik naar het toilet was.”

THUISWERKEN Sinds het begin van de coronacrisis beslisten veel Brusselaars net als Servranckx een huisdier te nemen. Ze zijn vaker thuis, hebben meer tijd en minder sociale contacten dan anders. Kaoutar Dezdouz, Cédric Vanden Bosch en hun huisgenoot Tom (alle drie 30) namen zo in september

Pythagore – Pytha voor de vrienden – in huis. De ‘hypersociale’ wit-bruine lapjeskater komt als je hem roept, demonstreert Vanden Bosch in een videocall vanuit hun appartement in Elsene.

Terwijl Pytha snorrend kopjes geeft, vertelt hij: “We werken alle drie fulltime van thuis uit, dus dit was het ideale moment om een kat te nemen.”

Dezdouz: “Hij volgt ons overal, hij slaapt in de buurt. Het is alsof we een gezin zijn dat er een nieuw familielid bij heeft.”

“Hij brengt leven in huis, en dat doet enorm deugd. Het is een bolletje liefde, ik denk dat ik hem vaker knuffel dan jou, Céd (lacht). We hebben steeds minder sociale contacten, en daar helpt de kat toch bij.”

“Je moet ook zorgen voor een kat, het is een extra verantwoordelijkheid die we onder ons drie verdelen,” vult Vanden Bosch aan. “En als je ziet dat hij gelukkig is, dan word je daar zelf ook gelukkiger van.” ▼

Laarbeekbos door, gewoon voor een bos sla of drie preistengels.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Rustgevend

16 DECEMBER 2020

I 31

BRUSSELAARS OVER HUN CORONAHUISDIER

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

Asta snuffelt tijdens wandelingen de grond af en schiet soms als een pijl uit een boog een interessant geurspoor achterna, beschrijft Servranckx wat geluk inhoudt voor haar hazewindmix. “Zodanig abrupt dat ik er bijna een whiplash aan overhoud. Die hond is sterk!

Ik heb er stevige beenspieren door gekweekt, ik maak mijn hoofd leeg, ik raak met anderen aan de praat. Als mijn dochter er is, gaat ze mee.

Dan heeft ze niet eens door dat ze vijf kilometer heeft gestapt, terwijl ze niet van wandelen houdt. De avond, die begint nu pas rond een uur of acht.”

Maar ook thuis heeft de hond heilzame effecten. “In de weken dat Fin er niet is, kookte ik vroeger niet. Nu wel: Asta vindt dat enorm gezellig en drentelt de hele tijd in de keuken rond, zelfs al mag ze niet mee-eten. En je krijgt altijd een warme ontvangst: als ik op kantoor heb gewerkt, reageert ze ’s avonds alsof ik eeuwen ben weggeweest. Dan doe ik niet eens mijn jas uit, gewoon wandelharnasje aan en samen de deur uit.”

Intussen zijn Servranckx en haar vriend opnieuw samen. “Ook hij is helemaal fan. Sinds de nieuwe lockdown hebben we Asta zover gekregen dat ze in zijn bestelwagen mee durft, poten op het dashboard, om te gaan wandelen in Halle, Beersel of Zellik.”

De coronacrisis deed Manon Vandewalle (23) en haar vriend Thibault Viaene (31) sneller een volgende stap zetten: samen een hond adopteren.

“We zijn eigenlijk nog niet zo lang samen, iets meer dan een jaar. We hebben tijdens de vorige lockdown twee maanden samen op het appartement van mijn ouders aan zee gewoond. Toen al hadden we het erover dat het toch zo fijn zou zijn om daar een hond te hebben.”

“Maar een hond is de lightversie van een kind, dat doe je niet zomaar. In die periode leek het nog alsof we in het najaar weer ons normale leven zouden hervatten. Normaal gezien zat ik nu een jaar elke dag op het College of Europe in Brugge, wat betekende dat ik niet veel in Brussel zou zijn en Thibault het allemaal alleen had moeten doen, terwijl hij fulltime uit werken ging.”

“In de huidige situatie ben ik nu toch veel meer hier dan in Brugge. Thibault is er opnieuw over begonnen ...” “Nee, Ludo, nee!” springt Viaene op. “Hij deed net een verdachte move.” Terwijl hij naar de balkondeur sprint, draait hond Ludo een drol op het namaakgrastapijt dat ze daar speciaal voor hem hebben gelegd. Ludo, vier dagen in huis, wordt prompt naar buiten gedragen voor een noodwandelingetje.

‘KATTENVERSIE VAN MEZELF’ Geen wandelingen voor Bonette, een langharige streepjeskat met een eerbiedwaardige leeftijd. Die ligt liever op de sofa van Marjon Ebraert (28) te soezen. “Ze geeft een beetje leven, ik praat tegen haar. Ze luistert goed, dat is wat een mens nodig heeft tijdens de quarantaine (lacht). Allez, ik heb een vriend, die luistert ook wel.”

Sinds november 2019 woont Ebraert, begeleidster in de bijzondere jeugdzorg, alleen in 32

I

16 DECEMBER 2020

een studio van veertig vierkante meter in Molenbeek. “Toen ik tijdens de eerste lockdown de hele tijd van thuis uit moest werken, wilde ik wat ‘compagnie’. Ik wilde sowieso wel ooit een kat, maar normaal had ik er, denk ik, pas een genomen als ik in een groter huis had gewoond, eerder dat huisje-tuintje-kindje.”

“Via Facebook heb ik er uiteindelijk een gevonden die klonk als een kattenversie van mezelf: ‘Soms heeft ze genoeg van aaitjes en dan krijg je een mep.’ Voor Bonette had ik bijna een hond geadopteerd, dat zou een impulsieve beslissing door de lockdown zijn geweest. Achteraf ben ik heel blij dat iemand me voor was, want voor een hond moet je echt 24/7 zorgen, en er komt ooit een einde aan corona.”

SOCIAAL CONTACT “We snakken momenteel naar meer sociaal contact,” zegt sociaal psycholoog Frank Van Overwalle (VUB). “Dieren kunnen dat voor een deel opvangen, zeker honden. Zij zijn enorm sociaal, net als wij. Wist je dat honden als enige diersoort vingeraanwijzingen kunnen begrijpen?

Ze hebben dezelfde basisemoties als mensen, waardoor mensen die ook makkelijk kunnen lezen.”

“Ik heb het gevoel dat katten je emoties kunnen aanvoelen,” zegt Marjon Ebraert. “Als ik er nood aan heb, komt Bonette bij me liggen. In het voorjaar heb ik het niet zo moeilijk gehad. Het was allemaal nieuw, het weer was goed, je denkt

nog dat je ‘jezelf zal heruitvinden’. Maar nu is het veel lastiger. Ik ben dus heel blij dat ik Bonette sinds september in huis heb, omdat ik haar nu eigenlijk wel nodig heb.”

“Mijn zus is net bevallen van haar tweede kindje, dat was de eerste keer dat Bonette op mijn bed gesprongen is. Dat zou ik normaal niet toelaten, maar ik was toen heel emotioneel. Ik heb een beetje een moeilijke maand. Het werk is niet zoals ik het normaal zou doen, er waren wat strubbelingen met mijn vriend, de feestdagen zullen veel minder leuk zijn. Maar dan is nu Bonette daar om scheel naar mij te staren, waardoor ze volgens mij aan het luisteren is.

Terwijl zij waarschijnlijk gewoon denkt: wanneer krijg ik nu eten? (lacht)” Van Overwalle noemt dat het ‘vermenselijken’ van dieren. “De neiging om in dieren dezelfde gevoelens en gedachten als in onszelf te zien. Zo worden dieren automatisch deel van de familie.

Dat zie je ook in studies: ouders verwisselen de namen van hun kinderen niet alleen onderling, maar ook met de naam van de hond of kat. Zo zeer is die deel van de familie.”

HUIDHONGER Ook huidhonger kun je met een dier oplossen, zegt Van Overwalle. “Zeker een hond of kat kun je eens goed vastpakken, en dat is belangrijk voor ons welzijn. De hartslag van gestreste mensen kalmeert al enkel en alleen als je hun hand vastpakt.” Het wetenschappelijke tijdschrift

UNE PETITE BOULE D’AMOUR CHEZ SOI Adopter un animal de compagnie est un plaisir addictif, et autorisé, pendant une année où les plaisirs étaient particulièrement rares. Le télétravail se profile comme le moment idéal pour adopter un chien ou un chat. Des Bruxellois témoignent : « Notre chat Pytha apporte tant de vie chez nous, c’est vraiment agréable », explique Kaoutar Dezdouz (30). Et de s’adresser à son copain : « C’est vraiment une petite boule d’amour, je pense que je le câline plus souvent que toi, Céd (rires). On a de moins en moins de contacts sociaux, donc le fait d’avoir un chat nous aide. » Stefie Servranckx (47) a pensé à l’adoption d’un chien pour la première fois lorsque sa relation amoureuse a pris fin, pendant le premier confinement. « Au printemps, je prenais l’apéritif et je fumais une cigarette à cinq heures, pour terminer ma journée.

Maintenant, je pars faire une promenade avec le chien : en semaine, je fais une promenade d’au moins trois, quatre kilomètres. Le weekend même jusqu’à dix kilomètres. Ça me permet de me muscler les jambes, de me vider la tête et de rencontrer des gens. » FR

Ludo Manon Vandewalle en haar vriend Thibault Viaene kozen voor Ludo: “Zonder thuiswerk hadden we nu geen hond gehad.”

Science rapporteerde over een Japanse studie waaruit blijkt dat hondeneigenaars die een half uur geregeld hun hond in de ogen keken, drie keer zoveel van het kalmerende hormoon oxytocine in hun systeem hadden. Oxytocine komt vrij bij alle positieve sociale contacten, van een vrijpartij of een knuffel tot een lachbui met vrienden.

“Als je eenmaal een hond genomen hebt, kan je niet meer zonder denk ik,” vat Servranckx het samen, die ook na corona Asta naadloos in haar leven ziet passen. “Ik werk 3,5 dag per week, waarvan sinds corona anderhalve dag van thuis uit, en ik hoop dat mijn werkgever Atelier Groot Eiland daar in de toekomst ook flexibel in blijft. Ik zie me wel zestig worden met Asta.”

Ook Thibault Viaene verwacht dat zijn werkgever soepeler zal zijn over thuiswerken dan vroeger. “Ik werk bij de Voetbalbond, en wij verhuizen naar Tubeke. Zelfs voor corona was het daardoor al de bedoeling om mensen twee dagen per week van thuis uit te laten werken.

(Streng) Ludo, nee!” Manon Vandewalle: “Als Thibault nu bijvoorbeeld zou zeggen: ik kom een halve dag naar kantoor voor die meeting, maar daarna ga ik naar huis voor de hond, dan zullen ze daar nu veel begripvoller tegenover staan dan we in april hadden durven te denken.

Als de coronatoestand er niet was geweest, als ik niet al wist dat hij minstens twee dagen per week thuis kan werken, hadden we nu nog geen hond.”

BRINGING HOME A BUNDLE OF CUTENESS

Meer adopties?

Of er sinds het uitbreken van de coronacrisis meer of minder dieren zijn geadopteerd in Brussel, is moeilijk vast te stellen. Het grote dierenasiel van Veeweyde heeft renovatiewerken achter de rug en was in 2020 daardoor sowieso minder toegankelijk. Sommige opvangcentra zoals Help Animals in Anderlecht zagen geen verschil in het aantal adopties, maar hebben tegelijk sinds maart hun werkwijze veranderd. Ze werken nu enkel nog op afspraak, wat de capaciteit beperkt.

Andere asielen zien wel een duidelijke stijging. “Zowel in het aantal achtergelaten katten als in het aantal mensen dat ze in huis wil nemen,” zegt Jean-Michel Gerin van Les Chatons de Chabidou, dicht bij de

It is both an addictive and completely permissible pleasure in a year in which that was remarkably scarce: having a pet at home. Now that so many of us work from home so much, it is the perfect time, as a number of Brussels locals who got their first dog or cat since March attest. “Our cat Pytha brings life into the house, and that gives us great joy,” Kaoutar Dezdouz (30) says. To her boyfriend: “He’s a bundle of love, I think I cuddle with him more often than with you, Céd.

(Laughs) We have less and less social contact, and the cat definitely helps.” Stefie Servranckx (47) first considered getting a dog when her relationship with her boyfriend temporarily ended during the first lockdown. “In the spring, I would have an aperitif with a cigarette to end the day. Instead of doing that, I now walk the dog: on workdays we go at least three or four kilometres and on other days we easily get up to ten kilometres. I have developed strong leg muscles, it’s a great way to clear my head, and I chat with people I meet along the way.”

EN

Ambiorixsquare in de Europese wijk. “Zeker na het einde van de eerste lockdown kregen we veel katten binnen van mensen die bang waren om door hun huisdier met het coronavirus te worden besmet.

Waar we in 2019 290 katten binnenkregen, zijn dat er dit jaar al meer dan vijfhonderd.”

“Tegelijk hebben we ook meer dan vijfhonderd aanvragen voor adopties gekregen, en steeg ons aantal gastgezinnen van tien naar dertig. We krijgen via alle mogelijke kanalen de hele tijd berichtjes. Zo veel dat mijn medewerkster er zelfs een burn-out heeft aan overgehouden.”

Ook bij Ever’y Cat in Evere zien ze een verdubbeling van het aantal aanvragen voor een kat, maar daar bleef de instroom op het normale niveau.

16 DECEMBER 2020

I 33

Culture.

NL | FR | EN

+ BRUSSELS’S FINEST TAKEAWAY AND GIFTS

BADI AU PAYS DE LA MAUVAISE AMBIANCE

‘Depuis Black Lives Ma er, ma musique est perçue autrement’

LITERATUUR LIZE SPIT SCHREEF HAAR TWEEDE ROMAN

ROCK ARNO VOCHT MET HET BEEST

‘Ik heb me teruggetrokken in een cocon, geen discussies over knuffelcontacten’

‘Als de lockdown me iets hee bijgebracht, dan is het dankbaarheid’

Culture. Xmas Select

Lockdown light Patiner avec Chaplin

A luminous idea EN/ On the darkest day of the year, T Licht Zien/Voir

la Lumière invites everyone in Brussels to light up their windows and thus to fill the streets with rays of hope. You choose how: fluorescent lighting, candles or Christmas lamps, blacklight, red light, or an old-fashioned bedside lamp. You can download a brochure for some original ideas. Eureka!

21/12, www.tlichtzien.be

Glowing city EN/ Brussels is very grateful to its residents who have

abided by the rules over the past few months. To brighten the somewhat sombre appearance of the city and to give the locals courage and hope, the light festival Brussels

by Lights was recently turned on in the pentagon: 25 kilometres of Christmas lights in 142 streets. www.brussels.be

FR/ En attendant la réouverture de ses salles, la Cinematek nous offre une deuxième série de Facebooklives, des films muets accompagnés en direct par les pianistes maison Stéphane Orlando ou Hughes Maréchal.

Au programme, trois courts-métrages restaurés de 1916-17 de Chaplin dans lesquels son génie est déjà incontestablement présent. Ne manquez pas The Rink qui, avec ses acrobaties sur patins, semble être une étude préliminaire de la célèbre scène des Temps Modernes (1936). (GH) 17, 24 & 31/12, 15.00, Facebook: Cinematek

All I want for Christmas is you Like every Christmas season since 1994, MARIAH CAREY will again pandemically play though many loudspeakers, but in this socially distanced year, it may be just a little louder and more heartfelt. Our relationship too, dear readers, was put to the test in 2020, and we are very grateful that you kept reading us. For 2021, we sincerely hope you continue to do so, in excellent health, free to do as you please wherever you please, with thirst quenched and skin hunger sated, moved and fascinated by Brussels, its arts and its oddities. All we want for Christmas is you!

Daar zit muziek in NL/ Sommige plaatjes geven tranen, andere

Artistic light EN/ Villa Empain is celebrating the power of light in

the exhibition The Light House (with artists from across the world). The museum is also breaking out and has transformed Franklin Roosevelt Avenue into an artistic path of light, or perhaps better: a bath of light.

brengen troost en geven je zelfvertrouwen een boost. Daar wil BRUZZ radio graag zijn steentje aan bijdragen. Vanaf 21 december draaien we twee weken lang de liedjes die je online gekozen hebt uit een lijst van achthonderd ‘op-plaatjes’.

Begin nu alvast te scrollen! Van Angèle over Missy Elliott tot Zwangere Guy, van 50 Cent tot The Cure, van Allez Allez tot The Black Box Revelation: je vindt vast en zeker een op-plaat die je batterijen oplaadt en ook je geliefden pleziert. (GVDH)

(GVDH) > 18/4, Villa Empain, www.villaempain.com

36

21/12 > 3/1, www.bruzz.be/opplaatjes

La musique continue

Optimisme 2.1

E-vitrines

FR/ Bozar égaie les journées de décembre avec le Keep music a-live festival.

Soit dix concerts gratuits dans votre salon par la magie du streaming. Classique, jazz ou électro, le programme est éclectique. La haute-contre Reinoud Van Mechelen plonge dans la musique du compositeur baroque Louis-Nicolas Clérambault, le Rêve d’Éléphant Orchestra astiquent les cuivres de leurs 20 ans et le Quatuor Ébène se met au diapason de Beethoven. (GB)

NL/ Ja, 2020 was

> 20/12, Bozar, www.bozar.be

23 & 30/12, www.vrt.be/vrtnu

FR/ Pour cette année pas comme les autres, les étagères du grand marché artistique national passent au numérique.

Nationa(a)l Artist e-Supermarket, c’est une myriade de créateurs et artistes, dont de nombreux Bruxellois, qui proposent leurs œuvres et produits.

En musique (Humpty Dumpty, Capitaine Record), livres (CFC Editions, Employé du Moi, Colouring Brussels) ou mode design (Philippine d’Otreppe, La fille d’Avril, YU.ME BXL). Autant de tentations à portée de clic, pour des achats de Noël, mais aussi pour des workshops, ateliers, concerts, conférences ou rencontres privées. (GB)

kut. Maar ondanks of dankzij alle ellende werden er ook veel maatschappelijke lessen geleerd en creatieve ideeën gesprokkeld. In het tweedelige programma Kutjaar op Canvas blikken onder anderen Brusselaars Maaike Neuville, Zwangere Guy en Lize Spit (zie interview op p. 38) terug op de twaalf twijfelmaanden van 2020, en kijken ze meteen ook hoopvol vooruit. Kijkt u mee? (GVDH)

www.nationalstore.be

The art of exiting 2020 We are your friends

Palace poster parade

EN/ It is going to be a very unusual New

EN/ Are you still looking for the perfect Christmas

Year’s, without the warm glow of family and friends. Alice Gallery is offering some comfort with “Les gens”, a show in which Instagram hero Jean Jullien brings along his brother Nicolas and childhood friends Yann and Gwendal Le Bec for a dive into their shared youth and artistic practice.

gift for the film lover in your family? If so, don’t miss the poster sale at Cinema Palace. The cinemas were only open for a bridge period this year, but they did screen top quality, including 1917, Adoration, Eté ’85, and Tenet, to name just a few. You can buy film posters of all these titles and more for a voluntary contribution, and thus support your favourite cinema. (GH)

> 30/1, Alice Gallery, alicebxl.com

8, 19 & 23/12, 14 > 19.00, www.cinema-palace.be

Shake it out EN/ Honestly? There are advantages to

smaller parties. What better way is there to shake off the abysmal year 2020 than by dancing? And when there are no judging eyes, you can go completely wild. If you need inspiration, check out “Danser brut” at Bozar to find out what dancing with abandon entails precisely.

Teletheater NL/ Als het publiek niet naar het podium kan, dan

> 10/1, Bozar, www.bozar.be

Here comes the sun EN/ Once you have danced 2020 away, it is

time to set your sights on the future. With “Young Belgium”, featuring work by Léa Belooussovitch, Pierre-Laurent Cassière, Hannah De Corte, João Freitas, Alice Leens, and Sahar Saâdaoui, it looks particularly bright at La Patinoire Royale. (KS) > 27/2, La Patinoire Royale, www.prvbgallery.com

komt dat podium toch gewoon naar het publiek.

Met Artiest aan huis zorgt GC De Kroon ervoor dat je vanuit je luie zetel gratis van liveperformances kan genieten. Tot en met 19 december kan je onder meer theatermaker Hanneke Paauwe en Knalgele Kubist Karolina Szejda boeken voor tien betoverende minuten op je stoep. (KS) > 19/12, 02-482.00.10, dekroon@vgc.be, www.gcdekroon.be 37

Culture. Literatuur

LIZE SPIT OVER HAAR LANGVERWACHTE TWEEDE ROMAN ‘IK BEN ER NIET’

‘Eindelijk: nu geloof ik echt in dit boek’ 38

— MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT

I

n 2016 stak in het leven van de Kempische ex-RITCS-studente Lize Spit een wervelende storm op die haar debuutroman Het smelt omhoogstuwde naar de literaire hoogten waar media-aandacht, verkoopcijfers, prijzen en nominaties goed gedijen. Sindsdien hielpen Spits columns, en tussentijdse berichten over de vele vertalingen en de nakende verfilming van Het smelt de periode overbruggen waarin de lezers reikhalzend uitkeken naar de komst van de beruchte tweede ‘roman van de bevestiging’.

Die bevestiging is er nu. Ik ben er niet is net als Het smelt een vuistdik maar uitgebalanceerd boek waarvan de spankracht verzekerd wordt door de suspense van een strak in de hand gehouden plot.

Genadeloos en donker, maar geschraagd door diepmenselijkheid, psychologisch inzicht en rake observaties wordt de relatie ontleed van het door een geestesziekte overvallen koppel Simon en Leo. Veel meer kunnen we over de plot niet prijsgeven, omdat de scenariste in Spit zorgvuldig waakt over de leeservaring die haar gedoseerde opbouw beoogt. Maar dat het gedetailleerd geresearchte en intens doorvoelde boek onder de druk van hoge verwachtingen even op zich liet wachten, was al een poosje geen geheim meer.

Lize Spit: “Ik ben er inderdaad lang mee bezig geweest. Al in het eerste jaar na Het smelt was mijn manuscript een houvast wanneer ik bijvoorbeeld op tournee in Duitsland naar mijn hotelkamer terugkeerde. Dat ik met dit boek niet iedereen tevreden zou kunnen stellen, wist ik wel.

Sommigen willen dat je exact hetzelfde doet als in het eerste boek, en anderen dat je juist iets

“Puur technisch is het een heel bouwwerk dat gedoseerd moest worden geschreven. En ook thematisch vond ik het moeilijk”

helemaal anders doet, dus je stelt altijd wel iemand teleur.”

“De druk kwam vooral van mezelf. Ik had voortdurend het gevoel dat het niet goed genoeg was en kon geen afstand meer nemen. Ik moest al een roman van iemand anders openslaan om te zien dat daarin ook maar gewoon zinnen achter elkaar stonden, en dat niet elke zin even fantastisch moet zijn.”

“Het was op vele vlakken ook geen makkelijk boek om te schrijven. Er waren veel veranderingen in mijn persoonlijke leven die maakten dat ik als mens veranderde, waardoor het meer moeite kostte om de continuïteit in het boek niet te verliezen en alles te laten kloppen. Puur technisch is het een heel bouwwerk dat gedoseerd moest worden geschreven. En ook thematisch vond ik het moeilijk om het verhaal geschreven te krijgen, omdat het over een geestesziekte gaat waarvan ik de impact over een langere periode in het dagelijkse leven wilde tonen. Pas toen ik de juiste spanningsboog vond en het boek zelf een cruciaal element naar voren bracht om tot een logische samenhang te komen, viel alles op zijn plaats. En dan nog had ik het er tot twee weken geleden moeilijk mee. Toen het klaar was, wist ik eigenlijk niet wat ik gemaakt had. Nu een aantal mensen het gelezen hebben en mij stuk voor stuk geruststellen, begin ik er langzaamaan in te geloven.”

Inspiratie was blijkbaar het probleem niet. Op het Passa Porta Festival vorig jaar zei je nog dat je ineens wel materiaal had voor twee boeken?

BRUZZ | INTERVIEW

Met Ik ben er niet zorgt Lize Spit precies vijf jaar na het monstersucces van haar debuut Het smelt opnieuw voor een monumentale en meeslepende roman, met Brussel als decor. En dat in een lockdown-jaar. “Door het feit dat ik bijna niemand meer zag, bleef ik vastzitten in mijn eigen negativiteit over het boek.”

LIZE SPIT: Ja. Er valt bijvoorbeeld ook nog veel te

vertellen over de jeugd van de personages en hoe zij zijn geworden wie ze nu zijn. Er is dus nog materiaal voor een volgend boek, al weet ik niet hoe ik daar binnen een jaar over zal denken.

Een van de veranderingen in je leven is dat de Nederlandse collega-succesauteur van onder meer De goede zoon en Een man met goede schoenen Rob van Essen hier sinds de eerste lockdown tegenover je aan de keukentafel zit te schrijven. Hielp dat?

SPIT: Hij heeft me veel gesteund en aangemoe-

digd, maar het moeilijke aan schrijven is toch dat je het alleen moet doen en dat je er zelf van overtuigd moet zijn dat het goed genoeg is. Het fijne is wel dat wij snappen wat de ander aan het doen is en weten hoe belangrijk schrijven voor ons is. Het is een kwestie van zingeving waar je als partner niet mee in competitie gaat. Wij ervaren het niet als een afwijzing wanneer de ander ervoor kiest om toch nog voort te werken in plaats van samen iets leuks te doen. Rob is nu al maanden aan het schrijven aan iets waar ik nog niets van heb gelezen. Af en toe lost hij iets, maar ik heb geen idee in welk universum hij ronddwaalt of wat er allemaal gebeurt in zijn hoofd als hij voor mij zit. Wel weet ik dat het daar voor hem een leuke plek is om te zijn. Hij is de meester van zijn eigen tekst, dus ik hoef me ook geen zorgen te maken. ▼

NL

39

▼

LIZE SPIT OVER HAAR LANGVERWACHTE TWEEDE ROMAN ‘IK BEN ER NIET’

Heeft de lockdown nog geholpen?

SPIT: Op dat moment was ik eigenlijk al vrij ver in

BRUZZ

| INTERVIEW

het schrijfproces. In maart lag de deadline voor de eerste versie, en tot mijn verrassing vonden ze toen bij de uitgeverij dat het boek op een aantal accentwijzigingen na klaar was. Ik schrok dus van het voorstel om het dit jaar nog te publiceren, en dan hielp de lockdown wel om heel geconcentreerd aan de finale versie te werken.

Door het feit dat ik bijna niemand meer zag, bleef ik wel vastzitten in mijn negativiteit over het boek, waardoor ik de mensen van de uitgeverij, die ik zo vertrouw en die mij nooit onder druk hebben gezet, bijna niet meer geloofde toen ze zeiden dat het goed was. Ik heb tijdens de lockdown één lezing gegeven voor een zaal mensen. Die waren alleen maar lief en keken zo uit naar het boek. Daardoor besefte ik dat de projectie dat de hele buitenwereld negatief naar mij keek, helemaal niet klopte. Ik denk dat veel mensen daar nu misschien wel last van kunnen hebben: dat ze kunnen wegzakken in de ideeën die zich in hun hoofd hebben gevormd.

Ondanks alle Zoom- en Teams-gesprekken en mails missen we de geruststellende en relativerende context van de schouderklop en de knipoog die je bij lijfelijke aanwezigheid wel hebt?

SPIT: Alles is meteen zo serieus. Zo hadden we het

onlangs met mijn moeder nog over het belang van emoticons. De generatie zestigers is vaak wel strikt met leestekens, maar heeft soms niet de gevoeligheid om humor over te brengen in geschreven berichtjes, die daardoor soms stuurs overkomen. Ook na zo’n beperkte Zoom-sessie overvalt me soms een gevoel van schaamte.

Daarom hebben Rob en ik ons eigenlijk een beetje teruggetrokken in een cocon. Geen discussies over knuffelcontacten. Liever wachten tot het voorbij is dan de hele tijd te Zoomen met vrienden.

Ook in Ik ben er niet spelen de gevoeligheden en de veronderstelde betekenis van de witregels in tekstberichtjes een belangrijke rol.

SPIT: Dat heeft vooral te maken met het personage

Leo, die verlatingsangst heeft, en daarom bij anderen heel erg uitkijkt naar tekenen waaruit ze kan afleiden of ze nog om haar geven of niet.

In contact via tekstberichten blijft alles bewaard, zodat je alles achteraf nog eens kan herlezen en je kan verliezen in analyses over andermans bedoelingen of eigen tekortkomingen.

Je wilt de goede, zorgvuldige vriend zijn, maar op het moment dat je dat te goed kan controleren, wordt het soms ook wel krampachtig.

Je beschrijft op beklijvende, soms ronduit angstaanjagende manier een personage met een bepaalde geestesziekte. Misschien woog ook de verantwoordelijkheid om dat zorgzaam te doen op het schrijfproces.

SPIT: Ja, zeker. Ik schets een vrij negatief beeld van

de psychische gezondheidszorg, en daar zit ik wel wat mee in mijn maag. Ook mensen die aan de ziekte lijden, zullen zich misschien niet zo fijn 40

Lize Spit Geboren in 1988, groeide op in Viersel en woont sinds 2005 in Brussel Behaalde een master Scenario aan het RITCS, schrijft proza, poëzie en columns Publiceerde in Het Liegend Konijn, De Gids, Das Magazin en De Morgen Is gastdocent schrijven aan LUCA - School of Arts in Brussel Haar debuutroman Het smelt (2016) werd 210.000 keer verkocht, genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs, de Fintro Literatuurprijs en de Premio Strega Europeo, bekroond met De Bronzen Uil, vertaald in vijftien talen, en wordt volgend jaar verfilmd in een regie van Veerle Baetens Woont momenteel samen in Brussel met haar vriend, de Nederlandse schrijver Rob van Essen Haar tweede roman Ik ben er niet ligt nu in de winkel (Das Mag, 570 p., €25,99, www.dasmag.nl)

Daardoor is Ik ben er niet minstens even hard als Het smelt, al gaat er nu ook veel liefde en zorg uit van de personages. Te veel zelfs.

huilen, dan sta je daar, onbeholpen. Die anderhalve meter lijkt dan plots honderd meter.

De duistere passages in Ik ben er niet worden net als in Het smelt ook verlicht door talloze mooi verwoorde observaties, grappige kleine rituelen van de personages, dagelijkse poëzie en zachte humor. Daar kan de lezer misschien ook iets van leren.

SPIT: Humor is belangrijk. Dat hoeven geen

mopjes te zijn, het gaat over hoe je de humor kan inzien van gebeurtenissen op straat, of hoe je een leuk voorwerp in huis een eigen leven laat leiden.

In relaties kan je daar ook aan werken. Samen ‘Wespen op de appeltaart’ van Spinvis zingen, briefjes achterlaten voor elkaar, de running gags met je vrienden in stand houden… Dat is intimiteit. De kleine dingen die voor verbinding zorgen.

Of Rummikub spelen…

SPIT: Daar hebben Rob en ik al veel over gepraat in

interviews, dus het is bijna een gimmick geworden, maar we spelen inderdaad nog elke avond twee potjes. Wat ook waardevol is, is dat we sinds september veel gaan fietsen langs het kanaal, tot in Beersel en terug. Ook koffie zetten voor elkaar is een ritueel geworden. Ik ben wel hoopvol maar niet naïef over het leven na corona. Een winstpunt zou kunnen zijn dat we de basis weer meer waarderen. Met vrienden en familie aan tafel kunnen zitten in plaats van per se ver weg te moeten gaan. Al is het niet ondenkbaar dat iedereen volgend jaar weer snel alles wil inhalen.

BRUZZ | INTERVIEW

voorgesteld voelen. Maar ik denk dat ik niet heb overdreven hoe angstaanjagend zo’n psychiatrische setting nog kan zijn, en in het eerste jaar na de diagnose is het voor de patiënt en zijn naasten ook vaak één chaotische zoektocht. Ik ben tijdens het schrijven op meerdere plaatsen geweest en heb door verschillende raampjes naar de ziekte gekeken – als researcher die dokters en patiënten kon spreken, en vanuit persoonlijke ervaringen met naasten die zoiets is overkomen. Het boek is uiteindelijk eerder geschreven vanuit het standpunt van de naaste van een psychisch zieke, naar wie vandaag nog altijd weinig wordt omgekeken. Ik hoop dat mensen wel snappen dat mijn eigen blik op de ziekte en de zorg wel genuanceerder is dan die van Leo. De thematiek die in de titel Ik ben er niet verscholen zit, uit zich in de roman op verschillende manieren. Op een hoger plan is er het valluik tussen werkelijkheid en fictie, het leven en de literatuur, de schrijver en haar werk. De personages zelf lijden dan weer aan een door manipulatie of pesterijen beschadigde persoonlijkheid, de twijfel en hang naar erkenning voor de creatieve carrière waarin ze zichzelf gestalte proberen te geven, een meer dan gezonde zelfverloochening in relaties met vrienden of geliefden, de worsteling met hun verleden en herinneringen, het controleverlies door ziekte of de zorg voor een zieke.

SPIT: Soms ga je op in de zorg voor een ander om

Lize Spit in een lege stad. Maar hoopvol voor later: ”Het zou fijn zijn als bijvoorbeeld Vlaamse lezers iets gingen drinken op een van de Brusselse locaties uit het boek.”

Wordt in deze periode, waarin we allemaal lijden, ons vermogen om voor onszelf en voor elkaar te zorgen op de proef gesteld?

SPIT: Je mag niet onderschatten hoeveel geluk

mensen eruit putten om voor een ander te kunnen zorgen. Maar als de regels zo strikt worden dat zelfs een kleinigheid zoveel extra aandacht en moeite vergt, kan dat frustrerend zijn. Wanneer je vandaag een gesprek voert tijdens een wandeling met een vriendin en een van de twee begint te

Hoe goed Ik ben er niet wel is, kan ook blijken uit het feit dat BRUZZ er liefst vijfentwintig keer in wordt vernoemd. Daarnaast zijn er vele eervolle vermeldingen voor locaties als de molentjes aan het kanaal, de Zuidertoren, tattooshop Bruskull of het Museum voor Schone Kunsten.

SPIT: In Het smelt was het dorp echt een persona-

ge. In dit boek is Brussel geen personage, maar wel het decor. Dat heeft te maken met het feit dat ik de stad nog heb bewaard voor een volgend boek. Je kan Brussel maar één keer echt als ▼

niet bezig te moeten zijn met de zorg voor jezelf.

Dat Leo voor Simon kookt, maakt ook dat ze zelf niet meer de pot appelmoes hoeft leeg te eten.

Soms is het makkelijker om sterk te zijn en telkens weer boven jezelf uit te stijgen in aanwezigheid van iemand die zich onzeker voelt en voortdurend hulp nodig heeft.

Mensen als Leo, die er als kind al aan gewend waren de situatie thuis te moeten redden, nemen vaak later in hun relatie ook de rol van zorgende ouder op. Parentificatie heet dat. Maar je kan een ander niet altijd redden, en de zorg voor anderen kan ook zo ver gaan dat je de ander ondermijnt en zelf een machtspositie verwerft. Soms is het beter om tegen iemand die erg lijdt of in de put zit te zeggen dat hij of zij het waard is om uit die put te kruipen, in plaats van hem de hele tijd alles aan te reiken wat hij nodig heeft. Maar dat is natuurlijk lastig bij iemand van wie je houdt.

“Wanneer je vandaag een gesprek voert tijdens een wandeling met een vriendin en ze begint te huilen, dan sta je daar. Die anderhalve meter lijkt dan plots honderd meter” 41

▼

LIZE SPIT OVER HAAR LANGVERWACHTE TWEEDE ROMAN ‘IK BEN ER NIET’

DEUXIÈME ROMAN POUR LIZE SPIT

personage opvoeren door er ook echt een analyse van te maken, maar daarvoor was dit boek al te vol. De herkenbare plekken vormen nu dus vooral een parcours voor de personages en de lezer.

Nu de 40.000 exemplaren van de eerste druk van Ik ben er niet al zijn besteld, zit je al aan de tweede.

Mogen we ook in Brussel Lize Spit-toerisme verwachten?

SPIT: In mijn geboortedorp is er inderdaad een

BRUZZ | INTERVIEW

geomapping-route met locaties uit Het smelt, en een aantal journalisten zijn daar ook een kijkje gaan nemen. Misschien zal het imago van Brussel mensen nog wat afschrikken, maar het zou fijn zijn als lezers uit Antwerpen of de Kempen naar hier zouden komen om iets te gaan drinken op een van de locaties uit het boek. En voor wie Brussel al kent, is het fijn dat zich bij café Au Soleil of bij het Zuidstation meteen een bekend universum opent in hun hoofd, zonder dat ik daarvoor als schrijver extra moeite hoef te doen. Van andere plekken, zoals bijvoorbeeld het Museum voor Schone Kunsten, zou ik het ook wel fijn vinden dat er meer volk naartoe gaat.

Is Leo’s vakantiejob in die bekende multiplexbioscoop tijdens haar filmstudies autobiografisch?

SPIT: (Lacht) Ja, en vijftien jaar geleden was dat ook

nog meer een commerciële aangelegenheid dan nu. Als filmstudent wil je dan liever in een klein auteurscinemaatje in het centrum werken waar je zowel de tickets verkoopt als ze vijf minuten later scheurt, in plaats van aan de voedseltoog de chips te verkopen waar je jezelf als bezoeker zo dood aan ergert.

Je spreekt je in columns en interviews ook uit over de minder fraaie kanten van Brussel. Zoals het seksisme en de onveiligheid op straat, of de dominantie van het autoverkeer.

SPIT: Als ik de schoonheid van deze stad niet zag,

zou ik hier ondertussen geen vijftien jaar wonen.

Maar ik ben ook kritisch. (Droogjes) Er zijn uitdagingen. Het buurtcomité Triangle 1070 heeft de problemen met kleine jeugdbendes in onze buurt al aangekaart. Ik ben er wel van geschrokken hoe kwetsbaar een stad op dat vlak is. Een stad voelt als een mastodont waar alles vaststaat, maar een buurt is heel kwetsbaar. Een paar mensen met slechte bedoelingen kunnen de sfeer voor honderden gezinnen verzieken.

Dat zag ik ook met de lockdown. Tijdens de eerste dagen was er hier geen vrouw op straat en was het hier bijna een rodeo van mannen die met onzichtbare lasso’s zwierden. Wat het verkeer betreft, heb ik altijd op plaatsen gewoond waar het onevenwicht tussen zwakke en sterke weggebruikers zeer duidelijk was. Ik ben dus wel een beetje een fietsactivist. Ik heb geen auto of rijbewijs en kan soms heel kwaad worden dat je dan op alle vlakken de nadelen moet slikken. Hier aan het Baraplein is frisse lucht zeer relatief, en als weggedrukte fietser ben jij degene die zijn leven waagt. De enige voordelen zijn dat je in 42

Et soudain, il était là : Ik ben er niet (Je ne suis pas là), le nouveau roman de l’écrivaine bruxelloise Lize Spit. Cinq ans exactement après le succès retentissant de son premier livre Het smelt (Débâcle), l’auteure nous livre à nouveau un roman monumental et fascinant.

Plus de 160 000 mots reconstituent une relation rongée par le trouble mental, avec Bruxelles en toile de fond. Lize Spit : « Je savais que je ne pourrais pas satisfaire tout le monde avec ce livre. Certains veulent que vous fassiez exactement ce que vous avez fait dans le premier, et d’autres que vous fassiez quelque chose de complètement différent, donc on déçoit toujours quelqu’un. À bien des égards, ce n’était pas un livre facile à écrire. Au niveau purement technique, mais aussi thématique. Ce n’est que lorsque j’ai trouvé le bon arc narratif et que le livre lui-même a soulevé un élément crucial, que tout s’est mis en place. Il y a deux semaines encore, c’était compliqué.

Maintenant qu’un certain nombre de personnes l’ont lu, ça me rassure un peu et je commence à y croire. » FR

“Ik vind het nog altijd heel bijzonder als ik in Brussel word aangesproken door Franstalige lezers.”

beweging blijft en overal sneller bent.

Als je het over lichtpunten in het afgelopen jaar hebt, dan is het bemoedigend dat in de lockdown veel meer mensen fietsen hebben gekocht en dat je op straat echt voelt dat die veranderende gewoontes op termijn ook effect moeten hebben.

Hoe ver staat het ondertussen met de verfilming van Het smelt?

SPIT: Veerle Baetens geeft me geregeld een update.

De casting voor de kinderen is rond en zij krijgen nu een opleiding. In de zomer van 2021 wordt er normaal gefilmd, en dan kan hij hopelijk begin 2022 in première. Tegen dan hebben de bioscopen hopelijk het ergste achter de rug, en is ook de Engelse vertaling uit. Die heeft om allerlei redenen een tijdje op zich laten wachten.

Uit welke landen kreeg je de beste reacties?

SPIT: De Franse en de Duitse vertalingen zijn echt

een succes geworden. Frankrijk en Duitsland zijn me ook het best bijgebleven, omdat ik in die landen het meeste contact had met de lezers. Ik kon niet naar elk land gaan, omdat ik weinig of niet probeer te vliegen. Heen en weer naar Polen of Zuid-Afrika voor een boekvoorstelling vind ik niet vanzelfsprekend, ook al krijgt een boek meer aandacht als je er als schrijver bij bent. Maar ik vind het ook nog altijd heel bijzonder wanneer ik in Brussel door Franstalige lezers word aangesproken.

A SECOND NOVEL FOR LIZE SPIT It suddenly arrived: Ik ben er niet (“I’m not here”), the new novel by the Brussels-based author Lize Spit. Exactly five years after the incredible success of her debut Het smelt (of which the English translation, The Melting, will finally be published very soon), the writer is again presenting a monumental and enthralling novel. More than 160,000 carefully chosen words reconstruct a relationship plagued by mental illness, against the backdrop of Brussels. Lize Spit: “I knew I wouldn’t be able to make everyone happy with this book. Some people want you to do exactly the same thing as in your first book, while others want you to do something completely different. It was not an easy book to write, in purely technical but also in thematic terms. It was only when I found the right narrative arc and the book itself presented a crucial element that everything fell into place. And even so, I was still having trouble with it two weeks ago. Now that a number of people have read it and they have all reassured me, I am starting to believe in it.”

EN

€ 14,99

€ 7,99

90

/ par bouteille

“Voor een fractie van een ‘echte’ Barolo”

“Pour une fraction du prix d’un ‘vrai’ Barolo”

Liefhebbers van Italiaanse klassewijn opgelet! Laat je verleiden door de Barbino, afgeleid van ‘Barolo Bambino’. Een zeldzaam mooie Rosso met dezelfde kwaliteit als een ‘echte’ Barolo.

Zeer verleidelijk en toegankelijk van smaak met rode

Tentant et accessible en goût avec des cerises rouges, des

kersen, Italiaanse specerijen en een aards truffeltje. Erg

épices italiennes et une truffe terreuse. Très savoureux

lekker en karaktervol in de typische krachtige Barolo-

et plein de caractère dans le style typique d’un Barolo

stijl. Net als Barolo gemaakt van 100% Nebbiolo-druiven.

puissant. Fabriqué à partir de raisins 100% Nebbiolo, tout

Bekroond met 90/100 punten door de bekende wijngids

comme le Barolo. Ce Barbino médaillé d’or a obtenu 90/100

Gilbert & Gaillard en met goud.

points du célèbre guide des vins Gilbert & Gaillard.

BRMB6

Bestel online via:

BRMB6

Commandez en ligne sur :

WIJNBEURS.BE/BRUZZ

BOURSEDUVIN.BE/BRUZZ

Bestel online tot 20 december 14:00 uur.

Commandez avant le 20 décembre 14:00 heures.

Aanbod geldig t/m 30 december 2020. Art. 618718.

Bestel online via wijnbeurs.be/bruzz of telefonisch op 016 980 108, ma. t/m vrij. 8.30 - 17.00 uur, za. 10.00-14.00 uur.

Ons vakmanschap drinkt u met verstand

Offre valable jusqu'au 30 décembre 2020. Article 618718.

Commandez en ligne sur bourseduvin.be/bruzz ou par téléphone au 011/98 83 79 du lundi au vendredi de 8h30 à 17h.

Notre savoir-faire se déguste avec sagesse 43

Advertentie Manieri Barbino - Bruzz Magazine 215x290.indd 1

8-12-2020 17:11:10

Culture. Rap

RETOUR SUR L’ANNÉE DE LA MAUVAISE AMBIANCE, EN COMPAGNIE DE BADI

‘Désormais, ma musique est comprise’ Concocté en 2019 avec le DJ centrafricain et référence de la scène afro-house Boddhi Satva, Trouble-Fête, le dernier album du rappeur bruxellois Badi, s’invitait en 2020 comme un cocktail festif d’hymnes aux luttes sociales et décoloniales menées sur fond de crise sanitaire mondiale. « Je voulais donner le ton, sans savoir ce que cette année allait nous réserver.»

— SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS SASKIA VANDERSTICHELE

E

n octobre dernier, Badibanga Ndeka aka Badi succédait à Angèle, Lous and the Yakuza ou encore Roméo Elvis pour représenter Bruxelles chez COLORS. Sapé d’une veste en cuir déroulant les noms des victimes des violences policières (Adama Traoré, Semira Adamu, Adil, ...), le rappeur possédant sa propre collection de vêtements (BANXV Couture) mettait la ‘Mauvaise Ambiance’ - le titre phare de son nouvel album - dans le studio de la très influente plateforme musicale berlinoise. « This is Belgica/ Pays de la bière et de la N-VA/Des mains coupées et des cervelas/Responsable de la mort de Lumumba », déclare celui qui se surnomme le Dandy Facétieux sur les beats dansants de Boddhi Satva, un des pionniers de l’afro-house. Secouant les corps et les consciences, le chanteur belge né d’une famille congolaise enchaîne les punchlines politico-ironiques qui façonnent l’entièreté de son nouvel album Trouble-Fête. Finalisé à la veille du premier confinement et sorti en automne 2020, l’opus festif et incisif fait intensément écho aux revendications socio-politiques d’une année

44

placée sous le signe de la pandémie. « Avant, on considérait ma musique comme trop engagée, depuis #blacklivesmatter, les choses ont changé. »

Le titre phare de votre nouvel album s’intitule ‘Mauvaise Ambiance’. On ne peut pas dire que l’année 2020 ait été l’année de la bonne ambiance.

BADI : J’ai l’impression que ‘Mauvaise Ambiance’ est devenu le titre qui a accompagné les gens tout au long de cette année 2020, au point que le morceau ne m’appartient plus. Avant, beaucoup de gens me disaient que la Belgique, ça n’était pas l’Amérique et qu’on n’avait pas les mêmes problèmes. Avec ce morceau, j’avais envie de dire que oui, on rencontre les mêmes problèmes, c’est juste qu’ils se manifestent sous d’autres formes.

D’où le clin d’œil au This Is America de Childish Gambino. Il était temps de déplacer le curseur sur la Belgique ?

BADI : La Belgique est le pays où je vis et où j’ai grandi. Avec ‘Mauvaise Ambiance’ , je voulais

donner le ton, sans savoir ce que 2020 nous réservait évidemment. Cette « mauvaise ambiance » se faisait ressentir à plein de niveaux, comme ce concert de Kendrick Lamar au Pukkelpop où des jeunes blancs ont commencé à chanter que le Congo était à eux. C’est quand même surréaliste. Et cette agression raciste à la gare d’Aarschot, ou encore le discours d’un certain ministre de la N-VA qui dénie la valeur ajoutée des populations marocaines et congolaises en Belgique. On s’habitue au surréalisme belge au point de trouver ça normal et de continuer sa vie. Je n’avais pas envie de laisser passer ça.

Le Black Lives Matter ainsi que d’autres mouvements de décolonisation ont connu un momentum en 2020, notamment avec la grande manifestation du mois de juin à Bruxelles et la mise en place d’une commission d’enquête parlementaire sur la colonisation. Ça n’est pas un hasard que de telles victoires aient été remportées en pleine pandémie ?

BADI : Il y a eu d’une part le confinement qui a fait que les gens étaient chez eux et qu’ils étaient obligés de se concentrer sur les choses importantes. Mais 2020 marquait aussi les soixante ans de l’Indépendance du Congo et pas mal d’initiatives étaient prévues dans ce cadre. J’ai eu la chance de faire partie des groupes de coordination de la manifestation Black Lives Matter du mois de juin. On se retrouvait entre artistes, activistes, journalistes, citoyens qui avaient envie de faire quelque chose. En parallèle de cela, la mort de George Floyd, qui était quasiment une exécution filmée, a ému le monde entier si bien que la vague d’émotion suscitée a rejoint nos revendications de longue date, et les a mises en exergue. Avant, on considérait ma musique comme trop engagée,

▼

FR

Badi 1981 : Badibanga Ndeka naît à Bruxelles de parents congolais 2000-2005: fait ses classes au sein du collectif Chant D. Loups En solo, il façonne son univers, biberonné au rap de MTV et à la rumba congolaise 2013 : voyage pour la première fois au Congo 2015 : sort son premier album Matongé 2017 : son second album Article XV fait référence à l’art de la débrouille congolais 2018-2019 : fait la tournée des Jeunesses musicales. Ressort inspiré de ses rencontres avec la jeunesse des quatre coins de Belgique 2019 : lance sa propre collection de vêtements (BANXV Couture) 2020 : sort Trouble-Fête en collaboration avec le DJ et producteur afro-house Boddhi Satv

« ‘Mauvaise Ambiance’ a accompagné les gens tout au long de cette année 2020, au point que le morceau ne m’appartient plus », dit Badi.

▼

RETOUR SUR L’ANNÉE DE LA MAUVAISE AMBIANCE, EN COMPAGNIE DE BADI

depuis #blacklivesmatter, les choses ont changé.

Toujours sur votre titre ‘Mauvaise Ambiance’, vous chantez que la Belgique est responsable de la mort de Patrice Lumumba. Est-ce qu’on peut dire qu’en 2020, on n’a plus peur de dire les choses ?

BADI : Il y a cinq ans, j’écrivais déjà sur ça.

Seulement, à l’époque, on me percevait comme un Congolais s’adressant aux noirs pour parler de Lumumba. J’ai grandi en Belgique et j’ai découvert le Congo assez tard. Aujourd’hui, on me considère comme un Belge d’origine congolaise qui s’adresse aux Belges et à tout le monde.

Votre album est la preuve qu’on peut combiner des beats entraînants et festifs avec des messages très engagés.

BRUZZ

| INTERVIEW

BADI : C’est un peu comme quand on drague quelqu’un, c’est plus facile sur une piste de danse que sur les bancs de l’école parce qu’il y a le corps qui parle (rires). Ma collaboration avec Boddhi Satva a été le bon complément. Ça m’a permis de faire parler la tête et le corps.

Ce faisant, vous vous placez à la fois dans l’esprit originel du rap et dans celui de la rumba congolaise, dansante et socialement engagée à la fois.

BADI : Ce sont mes deux grosses influences. Par mes parents, j’ai grandi dans la rumba congolaise et, certes, ce sont des grandes chansons d’amour mais en grandissant et en écoutant vraiment les paroles, on se rend compte qu’il y a souvent un double sens, un message caché qui est très social.

Et puis, oui, je viens du rap. Je ne dirais pas que je dénonce les choses mais plutôt que je les énonce, que je les dis, simplement. Dire les choses, c’est important au même titre que danser, s’amuser, séduire.

reflétait parfaitement cette fusion entre les côtés européen et africain que j’avais en moi. Avec Boddhi, on a commencé par les titres ‘Intégration’ et ‘Kitendi’, et on s’est retrouvés à faire un album entier ensemble.

Comment expliquez-vous le succès planétaire de l’afro-house ?

BADI : Le fait que l’afro-house soit de la musique électronique fait tomber ce cliché que les Occidentaux avaient sur la musique africaine d’un noir avec un tam-tam. Les gens se rendent compte que l’Afrique impose des tendances, qu’elle est une influence pour la mode et pour la musique.

L’Afrique est le continent le plus jeune du monde.

L’afro-house, c’est un nouvel état d’esprit, un lifestyle, des chorégraphies, de la sape, etc.

Aujourd’hui on a des artistes comme Burna Boys et Wizkid qui sont de vraies pop stars et non plus simplement des artistes africains. On est passé de la musique du monde à la global music, où toutes les influences sont confondues.

Sur votre compte Instagram vous prenez ouvertement position contre le terme musique du monde.

BADI : Le Belgian World Music Network m’avait demandé de donner mon avis. Je considère que je fais du rap, mais il y aura toujours des gens pour dire que je fais de l’afro. Je fais du rap parce que le rap tire ses influences de partout. Timbaland et Dr.Dre nous ont chanté de la musique indienne, Beyoncé a repris du Franco & le T.P.O.K. Jazz – de la musique congolaise, donc. Le rap annule le label musique du monde qui ne veut rien dire. On réunit sous la même étiquette des musiciens du Kazakhstan, de la Colombie et du Nigeria qui n’ont aucun lien entre eux, si ce n’est l’exotisme qu’on leur assigne. C’est tellement plus simple de mettre des gens dans des cases (rires).

« Dire les choses, c’est important au même titre que danser, s’amuser, séduire »

Pour ce dernier album vous avez fait appel à l’une des figures de l’afro-house Boddhi Satva. Aujourd’hui, on peut dire que le style afro-house est en train de conquérir le monde, que ce soit dans les boîtes de nuit ou dans les salles de danse avec des représentantes internationales comme la danseuse bruxelloise Jeny Bonsengé, ou encore Les Mybalés qui dansent dans le clip de votre titre ‘Mauvaise Ambiance’.

BADI : Boddhi est un ami, il a longtemps vécu en Belgique. Il m’envoyait des playlists afro-house, là où moi j’étais plus dans le rap pur. Et puis je suis parti à Kinshasa en 2013 et les boîtes de nuit étaient envahies par l’afro-house. Très vite, je me suis dit que c’est là que ça se passait. L’afro-house 46

Le clip vidéo de ‘Mauvaise Ambiance’ a été tourné dans les locaux du Café Congo, un tiers-lieu culturel soutenant les artistes de la diaspora congolaise, et plus largement africaine. Un espace pour se développer en dehors des institutions et du mainstream ?

BADI : C’est le but. Par moments, j’en ai marre du fait qu’être artiste en Belgique, c’est être un peu un allocataire social. À force de devoir jongler entre les subventions et les institutions, tu as l’impression de ne pas pouvoir t’en sortir. Même si je fais du rap, j’ai aussi envie de pouvoir dire que je fais de l’alternatif. Je discute souvent avec des jeunes artistes bruxellois et je constate qu’on leur a trop dit qu’aujourd’hui, tu n’as pas réussi si

«­J’suis pas à la mode mais j’ai du style­», balance une des punchlines de Badi aka le Dandy Facétieux, qui sortait sa propre collection de vêtements en 2019.

tu n’as pas signé sur une major. Avec Café Congo, l’objectif était de se rendre compte qu’ensemble, avec les gens du milieu alternatif, on est plus fort.

Ensemble, on peut tracer nos propres voies. C’est important de pouvoir vraiment s’assumer.

Un autre combat que vous soutenez via vos textes est celui des Hijabis Fight Back. Leur mobilisation contre l’interdiction du port du voile dans l’enseignement supérieur a également marqué l’actualité de 2020. « Tous les héros ne portent pas de cape, certains portent même un hidjab », balance une de vos punchlines.

BADI : Bien sûr, parce que je ne pourrais pas dire Black Lives Matter si je ne m’intéresse pas à mes concitoyen.ne.s et aux autres personnes qui subissent ces discriminations, ça serait complètement hypocrite de ma part. Je pense qu’une femme aujourd’hui, qu’elle porte un voile ou pas, a le droit d’aller à l’école. On condamne les femmes voilées en disant qu’elles sont soumises mais lorsqu’elles demandent à aller faire des études supérieures et aller à l’université, on veut les soumettre à autre chose encore.

Sur votre titre ‘Me too’, vous soutenez la cause féministe. À l’heure du récent #balancetonrappeur, c’était important de vous positionner ?

BADI : En tant qu’homme, j’ai peur d’être comme les autres : comment ne pas reproduire les mêmes erreurs ? Quand j’ai vu les femmes de mon entourage libérer leur parole à la suite de l’hashtag, je me suis dit que nous les hommes, nous n’avons pas le droit d’être ambigus. Nous

BADI BLIKT TERUG OP HET JAAR VAN ‘MAUVAISE AMBIANCE’ Het album Trouble-fête van de Brusselse rapper Badi verscheen dit jaar als een cocktail van hymnes voor de sociale en dekoloniale strijd die gevoerd werd tegen de achtergrond van de globale gezondheidscrisis. En vorig jaar in oktober verdedigde Badi – net als Angèle, Lous and the Yakuza en Roméo Elvis voor hem – de Brusselse kleuren bij COLORS. Uitgedost in een jas waarop de namen van slachtoffers van politiegeweld (Adama Traoré, Semira Adamu, Adil...) te lezen waren, bracht de rapper ‘Mauvaise ambiance’ in de studio van het invloedrijke muziekplatform uit Berlijn. “This is Belgica / Pays de la bière et de la N-VA / Des mains coupées et des cervelas / Responsable de la mort de Lumumba,” geeft Badi daarin van jetje op strakke beats. De rapper heeft het met zijn politiekironische punchlines gemunt op je lijf en je geweten. “Vroeger vonden mensen mijn muziek te geëngageerd, maar sinds Black Lives Matter is dat veranderd.”

devons nous positionner et nous éduquer. Car les femmes nous donnent la vie, mais elles ne sont pas là pour nous éduquer.

Vos punchlines sans détour façonnent votre identité de rappeur. Sur votre compte Instagram, vous prenez le temps de revenir posément sur ces phrases emblématiques via des capsules vidéo.

Doit-on y voir une volonté quasi éducative ?

BADI : C’est en voyant ces phrases positives et

autres dictons d’encouragement circuler sur les réseaux sociaux que je me suis dit que ça serait intéressant d’utiliser les réseaux pour faire passer mes mots. Et les gens apprécient. Pour citer Fela Kuti : les mots sont une arme. J’aime trouver des formules capables de faire rire jaune tout en amenant une réflexion. Si j’arrive à susciter un sourire de malaise alors je me dis que c’est gagné (rires). Mes enfants sont en mode TikTok et Triller, ça me fait aussi réfléchir à l’usage des réseaux pour les jeunes. Je trouve qu’un artiste comme Michel Gondry y arrive très bien avec ses vidéos postées sur Instagram, on est d’emblée plongé dans son univers.

En ces temps de pandémie et d’apocalypse annoncée, comment prépare-t-on ses enfants à l’avenir ?

BADI : J’ai tendance à me dire qu’à partir du moment où on vit, on n’a pas le droit d’abandonner. Je ne peux pas changer le monde mais si je peux changer l’opinion que mon voisin se fait de moi, c’est déjà pas mal. J’essaie de faire lire des livres à mes enfants, de leur faire découvrir des

choses, sans pour autant bannir TikTok. Souvent les cons ce sont les parents, pas les enfants. J’ai cinq enfants, ils sont au centre de ma vie. On s’est retrouvés confinés tous ensemble, on n’a pas eu le choix mais nous devions jouer notre rôle de parents, c’est nous qui les éduquons.

Après la mauvaise ambiance de 2020, quels souhaits aimeriez-vous formuler aux autres et à vous-même pour la nouvelle année qui se profile ?

BADI : Déjà, la santé. Parce que cette année nous a bien rappelé que la crise qu’on vit est sanitaire.

J’ai perdu quelques personnes de ma famille à la suite du covid-19. Voir des gens qui ne s’en sortent pas, ça m’a fait très mal. Je nous souhaite d’être plus solidaires aussi. À partir du moment où à l’annonce du confinement, les gens dévalisent le papier toilette dans les supermarchés, ça ne va pas (rires). Ce deuxième confinement est plus dur parce qu’il fait froid. On nous dit d’être à la maison à 22 heures mais qu’est-ce que ça signifie pour les gens qui n’ont pas de maison ? Je ne m’inquiète pas pour moi. Je suis un artiste et je vais continuer à faire de la musique, je bosse sur de nouveaux projets et les concerts vont finir par reprendre. Si ça n’est pas devant un public, ça sera en live. C’est cette question de solidarité qui me préoccupe surtout. On nous parle de vaccin mais on sait que c’est surtout le monde occidental qui va en bénéficier. J’espère que la crise va nous amener à nous remettre en question.

BADI & BODDHI SATVA: TROUBLE-FÊTE Sorti sur Batakari Music

BRUZZ | INTERVIEW

NL

BADI LOOKS BACK AT THE YEAR OF “MAUVAISE AMBIANCE” The album Trouble-fête by the Brussels-based rapper Badi was released this year as a cocktail of hymns for the social and decolonial battles that were fought against the background of the global health crisis. And just like Angèle, Lous and the Yakuza, and Roméo Elvis before him, last October Badi defended the colours of Brussels at COLORS. Wearing a jacket with the names of victims of police violence (Adama Traoré, Semira Adamu, Adil...), the rapper performed “Mauvaise ambiance” live in the studio of the influential music platform from Berlin. “This is Belgica / Pays de la bière et de la N-VA / Des mains coupées et des cervelas / Responsable de la mort de Lumumba,” Badi inveighs to tense beats. The rapper targets your body and your conscience with political-ironic punchlines. “People used to think my music was too socially engaged, but that has changed since Black Lives Matter.”

EN

47

DICHTERS • DANSERS • ACTEURS • MUZIKANTEN

BRUZZ OFF STAGE Elke weekdag, na het nieuws, op BRUZZ TV en op BRUZZ.BE

Foto: AZERTYKLAVIERWERKE

Voor artiesten is het momenteel niet makkelijk om een podium te vinden.

Gelukkig heeft BRUZZ een grote studio en genoeg camera’s om Brussels talent tot in jouw woonkamer te brengen!

Vanaf 7 DECEMBER laten artiesten zien wat ze het beste kunnen in BRUZZ OFF STAGE.

Culture. Xmas gi special

Litanies for the lockdown EN/ When the Brussels-based composer and world traveller

Nicholas Lens found himself stranded in a paralyzed Brussels, the almost sacral silence reminded him of his visits to ancient Buddhist temples in Japan. He translated this serene atmosphere into twelve compositions, and he contacted Nick Cave, with whom he had collaborated on the opera Shell Shock in 2014, to write the desperate pleas to accompany the music. The result is L.I.T.A.N.I.E.S, an intimate album that brings the grandeur of an opera to your living room. (TZ) L.I.T.A.N.I.E.S Deutsche Grammophon, €30

From Brussels with love

Balkende almanak NL/ Fans van De Sprekende Ezels,

het maandelijkse free podium voor poëzie en muziek in café Monk, zullen nog even geduld moeten oefenen tot het live gebalk terugkeert. In afwachting kunnen zij troost en vermaak zoeken in de Scheurkalender 2021, waaraan artiesten als Alex Deforce, Lotte Dodion en Maarten Inghels meeschreven. Leuk extraatje: een QR-code leidt iedere maand naar een bijbehorende podcast. (GH)

Do you still need inspiration for a fabulous Christmas gift? Why not stay close to home this year, shop locally, and at the same time help the Brussels art scene that has been hit particularly hard by the global pandemic? Twenty tips for twenty sparkling Brussels gifts under your tree.

SCHEURKALENDER 2021 creatiefschrijven.be/shop, €25

Faim de Lous

© LEE WEI SWEE

FR/ La percée internationale de l’année

2020 est signée Lous and the Yakuza.

Derrière ce pseudo, se cache non pas un syndicat du crime japonais mais la touche-à-tout bruxello-congolo-rwandaise Marie-Pierra Kakoma. Lorsque nous lui avons parlé à l’occasion de la sortie de son premier album, elle nous a révélé qu’en plus d’être chanteuse, danseuse, égérie de Louis Vuitton et porte-parole locale du mouvement Black Lives Matter, elle était avant tout une penseuse accro à la sagesse du gourou indien Jiddu Krishnamurti. Cette dimension spirituelle est également présente dans son album Gore, où elle ne se contente pas d’être en paix avec son passé sombre, mais où elle s’adresse aussi avec force à toutes les jeunes femmes noires et à une génération éponge qui, tout comme elle, absorbe et mélange tout. Sa mosaïque de trap et de R&B contemporain a conquis son

producteur espagnol, les enfants de Madonna et Jimmy Fallon. Avec des chansons pop accrocheuses, inspirées par la musique classique, que son père lui faisait écouter dès son plus âge, et par la scène urbaine, à laquelle elle s’est raccrochée quand elle était dans le caniveau, elle insuffle de l’énergie pour toutes les saisons. (TP) GORE Columbia/Sony, 22€

49

© HELEEN RODIERS

Culture. Xmas gi special

Toogverhaal NL/ Ga er maar aan staan: net in het jaar dat © RAMY MOHARAM FOUAD

de togen onbemand blijven, het epicentrum van je debuutroman modelleren naar die intens gemiste kroegen waarin verlangen wordt verdronken en de wereld vervloekt. Het papieren Café De Kauw van Frederik Willem Daem plakt, geurt, roest en roezemoest zo levensecht dat je de lambrisering in je rug voelt

prikken, de vergeelde herinneringen aan de muur als de jouwe gaat beschouwen en de smaak van oud bier met geen Fristi krijgt weggespoeld. Een literaire oplawaai uit de schemerzone tussen pot en pint. (KS) TEKENS VAN LEVEN De Bezige Bij, 331 p., €23,99

Zwangere Guy en XXL FR/ Jouer devant un public restreint, ce n’est pas du goût du Moïse du rap bruxellois. Zwangere Guy n’est donc pas du tout monté sur scène cette année. Pour compenser, il a composé beaucoup de musique. Il a mis en boîte quarante chansons, dont huit se sont retrouvées sur BrutXXL, la version extra-large de Brutaal, le magnifique album qu’il avait sorti l’année passée. (TZ)

Knuffelzak NL/ Kutjaar. Geen concert met friends en een pintje

achteraf. Geen afscheidsknuffel vooraleer iedereen zijn eigen weg gaat en verdwijnt in de nacht. Ook heimwee naar de tijd voor corona, toen vrienden nog vrienden waren en geen knuffelcontact? Omdat het nog even niet mag en we er allemaal nood aan hebben: een knuffelzak voor je vrienden van het onafscheidelijke duo Hylke en Ilse achter het merk Bonnie & Bonnie.

Voor de quotes op hun zakken halen ze steevast inspiratie uit hun dagelijkse beslommeringen. Het leven zoals het is met corona. (HR)

BRUTXXL Top Notch, 28€

TOTE BAG €15, www.bonniebonnie.be

Désimposées

© AWA GAYE

FR/ Les voix francophones et néerlando-

50

phones de l’Afroféminisme en Belgique s’unissent dans un des livres les plus inspirants de l’année 2020. Being (Imposed Upon) s’impose comme la nouvelle bible décoloniale en territoire bruxellois et au-delà. Seize femmes noires – poétesses, artistes, militantes, galeristes, essayistes – prennent la plume pour mettre noir sur blanc les formes d’imposition qu’elles ont subies et continuent de subir. Mais aussi les stratégies et combats mis en place pour s’en affranchir. La journaliste Djia Mambu y parle de la représentation des femmes noires dans les médias et au cinéma. La conservatrice et

restauratrice Emmanuelle Nsunda revient sur son parcours depuis l’enfance: entre séquelles d’une « intégration parfaite », assignations et histoire du soin du cheveu crépu. La galeriste Anne Wetsi Mpoma déjoue les mécanismes de dévalorisation de l’art afro-belge là où Gia Abrassart, porteuse du projet Café Congo, liste les tiers-lieux permettant à la culture afrodescendante de s’exprimer sans se dénaturer. « Nous gagnons des batailles et cet ouvrage en est une », préface la poétesse Joëlle Sambi Nzeba (v. interview en p18). (SOS) BEING (IMPOSED UPON) Onomatopee Z0020, 272­p., 17­€, www.onomatopee.net

B-girls impress Koesterboek NL/ “Gelukkig nieuwjaar sukkels!” sputtert een videoband

aan het einde van Ik kom van ver, maar blijf niet lang. Wat daaraan voorafgaat, is een uit de nostalgische gloed van het jaar 1997 gepulkte roes, die prachtig twijfelt tussen rondhangen en verdwijnen, verstillen en uitbreken.

De nieuwe Ward Zwart en Enzo Smits is om hard te koesteren. (KS) IK KOM VAN VER, MAAR BLIJF NIET LANG Bries, 352 p., €35

A candid view of love EN/ Along with Chibi Ichigo and IKRAAAN, Charlotte

Meyntjens aka MEYY manifested herself in the vanguard of the new generation of unconventional female artists who articulate nostalgia for the big city in dreamlike R&B, jazzy electronica, and muted hip hop. On her debut EP Spectrum, the very young singer showed a fragile but also seductive side of herself with her candid view of love.

Camp site poetry EN/ For seven years, the Brussels

photographer Katherine Longly made regular visits to the chalet of Blieke and Nicole, on a campsite thirty kilometres north of the capital, where they chatted in juicy Brussels dialect, hosted the craziest parties, filled ashtrays to overflowing, and continuously refilled the glasses. In Hernie & Plume, Longly shows how Brussels’s Clint Eastwood and one

SPECTRUM Sanseveria, €15

of the city’s first female tram drivers dance and jest around their big round table, but also love and comfort one another, and deal with ageing and loss. Our new favourite Christmas story is a fine piece of poésie brute, built of breakable junk, yellowing anecdotes, and pure love. (KS) HERNIE & PLUME The Eriskay Connection, 84 p., €30

Let there be light EN/ Just before the lockdown, Tessa Dixson birthed

her debut, appropriately named Genesis. The 22-year-old Brussels-based singer with British roots had already been noted for her vocal contributions for Warhola and Roméo Elvis and her EP Abyss. But her catchy songs that flirt between pop and R&B and her sultry voice are far from abysmal. Has Brussels’s Dua Lipa arrived?

GENESIS Pias, €22,50

Paint it B EN/ With “Escalate” and “Rattlesnake”, the Antwerpian

R&B innovator Justine Bourgeus aka Tsar B gave pole dancers around the world new life. In the meantime, the B doesn’t only stand for her surname, but also for Brussels, where the tsarina came up with the immersive sounds for her new EP Unpaintable in her bedroom.

Among others, the record features collaborations with other bel-pop royalty like Mauro. (TZ) UNPAINTABLE Self-released, €15

51

© FONDS ABC-CINEMA NOVA

Culture. Xmas gi special

Boogie Nights à Bruxelles FR/ Jimmy Pantera, connaisseur culte, a passé deux ans à travailler sur le projet de ses rêves : un livre sur l’histoire du Cinéma ABC, le célèbre temple du porno à Rogier, qui, de 1972 à 2013, combinait des projections de films avec du strip-tease en direct. 304 pages de sous-culture avec des analyses, des témoignages du personnel et des visiteurs, plein de photos vintage et des publicités peintes à la main. Un incontournable pour tous ceux qui ont un faible pour les récits de vie mélancoliques et l’histoire passionnante du cinéma en marge. (GH) CINEMA ABC. LA NÉCROPOLE DU PORNO CFC-Editions,­304­p.,­35€

Souvenirs des jours heureux FR/ Dans le noir et blanc granuleux des livres de

Christopher de Béthune se lisent des histoires d’amour, de montagnes, d’océans et de cosmos.

Après Outland et Orion, le photographe bruxellois adresse un poème à celle qu’il a aimée pour lui dire au revoir, sans larmes. « Ça n’est pas un adieu. » Dans Invisible Waves, de Béthune capte avec une douceur nostalgique le moment de grâce et de plénitude d’une relation amoureuse. Ce laps de temps magique où deux êtres se retrouvent seuls au monde, enivrés par la légèreté que leur procurent leurs sentiments. Invisible Waves n’est pas un livre triste mais la collection de souvenirs

heureux immortalisés avant qu’ils ne soient emportés par le souffle du vent ou par la force d’une vague. Sorti chez l’éditeur allemand Dienacht, l’objet, dont on salue la qualité du papier et des impressions, laisse à la nature – les dunes, les marées, les feuilles mortes et les colombes – le soin de parler de l’amour. Tout ce que l’on aime. (SOS) INVISIBLE WAVES Dienacht, 52­p., 28€, en vente chez Tipi Bookshop et chez L’Enfant Sauvage

Dress up like Stromae EN/ After a year indoors, your wardrobe probably looks drab and worn

out. Treat yourself or someone else to an article of clothing from the new, sixth capsule from Mosaert, Stromae’s creative label. You can choose from twenty-six colourful, unisex pieces that are all inspired by the label’s new logo, ranging from a pink tracksuit top, a blue sweater, and khaki trousers to a flashy pair of socks. Mosaert uses 100 percent organic and recycled materials, including the zips and the paper tags.

And if you order a T-shirt with the AB logo on it, part of the proceeds will be donated to LIVE2020. (TZ) CAPSULE #6 store.mosaert.com 52

Walk a mile in her heels EN/ Spending the jolly season at home

does also open new perspectives. Why not play an old-fashioned board game, for example? If you play Art & My Career, you will also get a work of art and a major awareness update. Visual artist Olivia Hernaïz developed the game while studying at Goldsmiths in London after she got about one hundred reactions to an anonymous and confidential survey that she had sent to women who work in the art scenes in France, Belgium, and the United Kingdom. The sometimes very raw and disturbing answers to questions about financial stability, competition and solidarity, sexism and sexual harassment,

relationships, opportunities, motherhood, and so on resulted in seven female characters – an art historian, a gallerist, a professor, an art educator, a museum director, a curator, and an artist – who each try to make it in the art world by collecting money, happiness, and/or fame. Art & My Career offers you a chance to walk a mile in the shoes of a female art worker and then – as a resolution for 2021 – to stamp your heels down hard on the toes of the still dominant patriarchy. (KS) ART & MY CAREER €50, www.oliviahernaiz.com/career

Schroot staat scherp NL/ Met rotzooi die anderen naar het recyclagepark voeren

muzikaal indruk maken: dat doet Schroothoop op zijn debuut-ep Klein gevaarlijk afval. Saxofonist Rik Staelens timmerde samen met Margo Maex en Timo Vantyghem, collega’s bij stadsfanfare La Clinik du Dr. Poembak, een bastaardorkest bijeen dat en stoemelings de hoofdstedelijke smeltkroes bij het nekvel pakt. (TP) KLEIN GEVAARLIJK AFVAL €15, schroothoop.bandcamp.com

Show your support A work of art EN/ The past year has clearly

14.

Sock it and see

Food for thought

EN/ Another way to support

EN/ The corona crisis has

been very difficult for a lot of people. Fortunately, however, there was also no shortage of heart-warming moments, such as the launch of Art Cares Covid (now on show at the Royal Museums of Fine Arts), which built a bridge of solidarity between visual artists and the elderly. For each artwork you buy, 60% goes to the artist and 40% to the non-profit organization À Travers les Arts!

a good cause and bring art home is Socksial Club.

This group of sock-lovers commissions a different artist to design a new pair every month – in December it is Instagram hero Jean Jullien, in January the chanteuse Pomme – and, in cooperation with BxlRefugees, offers a meal to a refugee per pair sold and an additional underwear kit per annual subscription.

made it very clear that what preceded these times was not always the best of all possible worlds either. So we can only hope that the civilian initiative Feed the Culture, a food bank for the cultural sector that provides families with urgently needed essentials at the See U-site every Saturday, will inspire politicians to act. You don’t have to wait for that before you support them, however. (KS)

www.artcarescovid.be

socksial.club, www.bxlrefugees.be

Facebook: feedtheculturebrussels

53

Culture. Rock

ARNO VERSUS HET MODDERFOKKERJAAR: 1-0

BRUZZ | INTERVIEW

‘Ik wil doodgaan als de bloemen in solden zijn’ 2020 was een donker jaar voor iedereen, maar zeker voor Arno. Terwijl de wereld langzaam gewurgd werd door een kleine rotzak, moest hij afrekenen met een andere ploert: kanker. “Ik heb geluk gehad.” — TOM ZONDERMAN

NL

A

“

54

ls ik niks doe, ben ik dood,” vertelde Arno me een jaar geleden met zijn ongewassen boreling Santeboutique onder de arm. In de santenboetiek die 2020 werd, heeft hij minder gedaan dan ooit, maar hij is niet dood. Ook al kwam Piet Hein hem in de nek hijgen nadat hij te horen kreeg dat hij pancreaskanker had. Een modderfokker van een ziekte die hij in deze donkere jaarkring, waarin we allemaal nadrukkelijker met kwetsbaarheid en eindigheid werden geconfronteerd, met een zware operatie en intensieve chemotherapie uit zijn lijf bande. Dat Le Plus Beau er nu nog is, is een lichtpunt dat ons zo naar 2021 tilt.

Arno is dan ook een taaie baas. De dag voor zijn operatie trad hij nog op in Le Trianon in Parijs. “Begin dit jaar stond ik in de AB op het podium met de chemobuizen in mijn lijf, toen wist niemand nog van iets,” grijnst hij bij een takeawaythee in een vergaderzaaltje van De Markten, bij hem om de hoek. Dat hij zijn nieuwe string aan heeft, heeft hij Zwangere Guy net nog toevertrouwd, toen we zijn oneigenlijke zoon, met wie hij deze zomer nog in de studio zat, op de Oude Graanmarkt toevallig tegen het lijf liepen. Die vestimentaire finesse kunnen en willen we niet controleren, maar Arno ziet er wel jonger uit dan zijn 71 lentes. Zwarte hoodie over

de kruin, leren bomberjack, Samba Adidassen aan de voeten. Alsof hij van Martin Scorsese een digitale verjongingskuur heeft gekregen. De tred is wat minder vastberaden, maar vanachter zijn mondmasker glinsteren zijn ogen. “Ik kom juist uit mijn menopauze. Ik ben naar de gynaecoloog geweest en het is in orde.”

Arno is nog steeds Arno, maar door de kankerbehandeling is hij wel gezonder gaan leven. Alcohol en vlees gingen naar een minimum. Twintig kilo vloog eraf, al is de helft er wel weer bij. Zijn haren speelde hij kwijt, maar op de kale knikker van een paar maanden geleden staat de dos weer dik. “Ik heb het pas nog geschoren, maar dat ga ik niet meer doen,” grijnst hij terwijl hij met zijn handen over zijn grijze bol wrijft.

En, ben je ook gebeten door de wandelmicrobe?

ARNO: Ik doe mijn boodschappen. En ik wandel

rond in de stad, zeker nu er niemand is. Onlangs was ik alleen op de Grote Markt. Wat een ander gezicht, jong! Auto’s heb je daar natuurlijk sowieso al niet, maar nu waren er ook geen toeristen. Ik had die plek nog nooit zo gezien.

Het was alsof ik niet meer in de 21e eeuw zat, met al die oude gebouwen. Fantastisch. (Slurpt van zijn thee) Ik zat in een trip, ik dacht, shit, ik heb lsd genomen zonder dat ik het weet.

© DANNY WILLEMS

BRUZZ | INTERVIEW

Piet Hein kwam hem dit jaar in de nek hijgen, maar Arno blijft ook in 2021 nog Le Plus Beau: “Ik kom juist uit mijn menopauze.

Ik ben naar de gynaecoloog geweest en het is in orde.”

“Hier, j’ai bu comme un chien sans dents / Aujourd’hui, ma tête danse le French cancan,” zong je op Santeboutique. Dat is verleden tijd?

ARNO: Ja. Er zijn veel cafés failliet, niet door

corona maar door mij. (Lacht) Af en toe drink ik een glas wijn bij het eten, maar voor de rest hou ik het bij water of thee. I’m a tea totter. Veel mensen denken dat er kosten zijn aan mij door vijftig jaar rock-’n-roll. De dokters zeiden ook dat die kanker misschien komt omdat ik zo heb geleefd. (Hoest) Dat zat nochtans niet in mijn familie. Mijn overgrootvader lustte naar het schijnt een glas.

Maar mijn vader, Maurice, was een brave mens.

Hij is 92 geworden. Hij was wel een syndicalist.

Aha, daar komt die strijdlust vandaan!

ARNO: Ja. Maar de mijne is wel anders. Mijn vader

werkte voor de Wagons-Lits. In de Tweede Wereldoorlog is hij met zijn familie moeten vluchten naar Engeland. (Denkt na) Een toffe gast hoor.

Ik mis hem. Ik ben niet genoeg bij hem geweest op het einde van zijn leven. Dat verwijt ik mij nu.

“Ik zuig mijn inspiratie uit mensen, niet uit een goudvis in een bokaal,” vertelde je me de vorige keer. Maar nu kan je hen niet meer gadeslaan van op een terras op Sint-Katelijne.

ARNO: Goh, ja, ik haal mijn informatie ook van

55

ARNO VERSUS HET MODDERFOKKERJAAR: 1-0

elders. Ik spreek nog veel mensen. Vrienden die me opbellen, mijn kinderen. Ik kom mensen tegen op straat, zoals net nog Gorik (Zwangere Guy, red.). Ik kijk naar het nieuws. De wereld is veranderd, jong. Maar ik ben blijven functioneren.

Ik heb een nieuwe plaat opgenomen, een die heel atypisch is voor mij, maar meer kan ik er nog niet over zeggen. Ze komt uit in het voorjaar. Ik ben nieuwe nummers aan het schrijven. Ik heb zitten sjieken op een theaterstuk gebaseerd op een van die steeds surrealistischere dromen van mij. Ik heb het goed. Veel jonge kunstenaars hebben het veel moeilijker, ik ken beginnende artiesten die op droog zaad zitten. Dat is verschrikkelijk.

Is Brussel veranderd door de coronacrisis?

beknot te worden in zijn vrijheid?

ARNO: Ik heb geen grenzen. Ik heb altijd zo

geleefd, ik ben open zoals een oude hoer. (Lacht) Kijk, ik pas me aan. Ik ga vroeger naar bed, en ik slaap langer. Maar ik zit ook veel in het verleden, ik heb de flashback blues. De vrijheid die wij in de jaren 1960 hadden, dat is ongelofelijk. Ik zie veel dingen van vroeger. Shit, dat kunnen we niet meer doen. De breuk is radicaal. Maar mijn motto blijft: always look on the bright side of life.

Arno verloor zijn haren na zijn chemotherapie, maar intussen staat het alweer dik: “Mijn moeder is gestorven aan kanker op haar 44e. Ik was 24 toen, maar de impact kwam pas een paar jaar later.”

Loert eenzaamheid soms niet om de hoek?

ARNO: Nee, dat valt mee. Ik mis mijn kinderen

wel. De ene woont in Brussel, de andere in Zuid-Frankrijk. Die zie ik weinig. Ik zoek een vrouw met veel geld. Ken je iemand? (Lacht)

BRUZZ | INTERVIEW

ARNO: Door de avondklok is dat hier ’s avonds een

desert. De sfeer is anders, ik voel veel melancholie. Mensen hebben gemerkt dat ze niet meer naar Brussel moeten komen, ze kunnen thuiswerken.

Ik vrees het ergste voor de horeca. We zitten in een changement de décor. Als je geen laptop hebt, ben je niet meer mee.

Optreden is jouw levensader, toeter je vaak. Maar dat heb je dit jaar minder dan ooit kunnen doen.

Heb jij een laptop?

Je hebt deze zomer wel op de Zomerbar van Rock Werchter gestaan. Hoe voelde dat?

Bob Dylan heeft op zijn 79e een van zijn beste albums gemaakt. Stimuleert je dat?

ARNO: Superbizar. Tussen het podium en het

ARNO: Ik zie mensen niet in jaren. Als ik naar

publiek was er een meter of twintig, dertig. Ik heb nog nooit zo opgetreden. Ik vond dat heel abstract. Surrealistisch. Maar zodra we erin vlogen, was dat weg. De energie was gelukkig hetzelfde als vroeger, ik voelde me goed. Ook mijn stem zat goed. De dokters vonden het straf dat ik zo snel weer op een podium stond. Muziek is mijn maîtresse, ze heeft mij nog nooit bedrogen.

politiekers kijk, denk ik dat ze allemaal ouder zijn dan ik. (Lacht) Dylans laatste vind ik heel straf.

Toen ik zestien was, liep ik door de Langestraat in Oostende met een Engelse vriendin en ik hoorde ‘Like a rolling stone’ uit een café schallen. Ik was geparalyseerd, mijn wereld ging open.

ARNO: Ik héb een laptop, maar ik heb nog nooit

een e-mail verstuurd in mijn hele leven. (Lacht) Ach, ik ben een oude dinosaure.

Heeft de stad de crisis goed aangepakt?

ARNO: Ik ben er niet voor geschapen om daar iets

over te zeggen. Dat is politiek, daar laat ik me niet aan vangen. Ik weet wat ik wil, en wat niet. Maar ik respecteer de situatie. Brussel heeft weer veel kritiek gekregen... Maar neem nu die avondklok, dat kan je toch niet laks noemen?

Jonge amokmakers aan de kust hebben de reputatie van Brussel niet verbeterd.

ARNO: Ja, maar dat waren niet alleen Brusselaars,

hé. De media vergroten dat uit. Ik ben opgegroeid in Oostende. In de Langestraat werd meer gevochten dan nu, ieder weekend waren er rellen.

De Engelsen kwamen er drinken, want bij hen waren de cafés om elf uur gesloten. Ons bier was veel straffer dan dat van hen, ze dronken drie pinten en ze waren stiepelzat.

We mogen niet meer gaan en staan waar we willen, drones controleren straks ons doen en laten. Hoe is het voor een soixante-huitard om zo

ARNO: Het is de eerste keer in vijftig jaar dat ik zo

lang niet op een podium heb gestaan. Ik mis dat.

Maar het is niet alleen erg voor mij, ook voor mijn muzikanten en iedereen die voor mij werkt.

Heeft de muziek jou gered?

Bruce Springsteen vertelt in zijn biografie net hetzelfde: de drumslag van ‘Like a rolling stone’ deed zijn geest openspatten.

ARNO: Ja, meerdere keren. Ik was vroeger nogal

ARNO: Awel, kijk, ik ben niet alleen. (Lacht) Op

autistisch, en ik stotterde. Ik sprak zoals iemand met prostaatkanker pist, pfft pfft pfft. (Lacht) Door de muziek ben ik daar vanaf. Live spelen geeft me adrenaline, ik ben daaraan verslaafd.

mijn begrafenis moeten ze ‘Like a rolling stone’ spelen. (Mijmert) Ik wil doodgaan als de bloemen in solden zijn, vint. Ik wil niet dat ze zeggen: Arno is dood, maar de blommen zijn zo duur. (Schatert)

Chemo heeft vaak een negatieve impact op het geheugen. Heb je dat gemerkt?

Ben je bang voor de dood?

ARNO: Ik gebruik nu zo’n ding, hoe heet dat? Een

maanden moet ik voor een check-up naar het UZ Brussel, maar we zien wel. Ik leef vandaag. (Stil) Ik heb wel mijn voorzorgen genomen voor mijn kinderen, mocht er iets gebeuren.

teleprompter, ja. Maar al die gasten van mijn leeftijd, Springsteen, Jagger, Dylan, gebruiken dat.

Hoeveel platen heb ik ook opgenomen? Een jonge groep heeft er misschien één of twee, ik een stuk of veertig, solo, met Tjens Couter, TC Matic...

ARNO: Nee. Ik kijk niet vooruit. Om de paar

Heb je je extra kwetsbaar gevoeld door corona?

ARNO: Nee. Ik draag een masker en ben voorzich-

tig. Bij de eerste golf moest ik sowieso binnen– blijven na de operatie en de chemo.

“Hoed af voor het zorgpersoneel van het UZ, wat een fantastisch ziekenhuis. Als de lockdown me iets hee bijgebracht, dan is het dankbaarheid”

Het is opvallend hoe zen je eronder blijft.

ARNO: Ik heb dat opgevangen zonder te panikeren,

ja. De mensen rond mij waren ongeruster dan ik.

Ik heb veel opgestoken van mijn oud-leraar Nederlands in het KTA van Oostende, Hubert Decleer. Hij woont in Kathmandu, maar ik ben hem twee jaar geleden nog gaan opzoeken.

“Ma mère elle m’écoute toujours / Quand je suis dans la merde / Elle sait quand je suis con et 56

© DANNY WILLEMS

ARNO VERSUS MOTHERFUCKER YEAR 2020: 1-0 2020 était une année sombre pour tout le monde, certainement aussi pour Arno. Alors que le monde se faisait étrangler par ce petit salaud de virus, lui affrontait un cancer du pancréas. Une saloperie qu’il a réussi à bannir de son corps à coups d’opérations et de chimiothérapie, une année où nous tous avons été confrontés à notre vulnérabilité et à notre mortalité. « Début 2020, j’étais encore sur scène à l’AB, avec des tubes de chimio dans le corps, personne encore n’était au courant », dit Le Plus Beau en souriant. Entretemps, le monde a indéniablement changé. « Mais j’ai continué à fonctionner. J’ai enregistré un nouvel album, je suis en train d’écrire de nouvelles chansons et je planche même sur une pièce de théâtre. Je n’ai quasiment pas fait de concerts, et ça me manque, mais je ne peux pas me plaindre quand je compare ma situation à celle des jeunes artistes. Je refuse de céder au pessimisme. J’ai vu beaucoup de solidarité pendant cette crise. Si le confinement m’a apporté quelque chose, c’est de la gratitude. » FR

faible,” zing je in een van je bekendste nummers, ‘Les yeux de ma mère’. Heb je veel aan haar gedacht het voorbije jaar?

ARNO: Ik denk iedere dag aan mijn moeder. Ze is

gestorven aan kanker op haar 44e. Ik was 24 toen, maar de impact kwam pas een paar jaar later. Mijn moeder, dat was een madam. (Lacht) Kaalgeschoren kop, een echte feministe. In mijn familie waren vrouwen de baas.

Dat is te bescheiden. Je hebt er toch voor gewerkt?

ARNO: Ik heb dingen gedaan, ja. Het is niet vanzelf

gekomen. Maar ik heb nooit gewerkt. Geld interesseert me ook niet. Ik hoef geen luxe, dat is alleen maar ballast. Je moet werken om die te dragen en ik werk niet graag. (Lacht)

“Je veux vivre dans un monde où les pessimistes sont contents,” zong je in ‘Je veux vivre’. Die pessimisten hadden dit jaar brandstof te over.

Wat heb je van haar meegekregen?

ARNO: Ja, maar toch wil ik niet negatief zijn.

ARNO: Vrijheid. Daar ben ik haar dankbaar voor.

(Lange stilte) Het is geen makkelijk jaar geweest, voor niemand. Ook voor mij, met mijn ziekte, het was niet evident. Maar ik weiger pessimistisch te zijn. Ik heb veel solidariteit gezien in deze crisis.

Hoed af voor het zorgpersoneel van het UZ, wat een fantastisch ziekenhuis. Als de lockdown me iets heeft bijgebracht, dan is het dankbaarheid.

En die vrijheid heb je altijd gecultiveerd?

ARNO: Ja. Als jonge gast had ik bijvoorbeeld lang

haar, je mocht daar niet mee binnen op restaurant of op school. Op straat vroegen ze me of mijn coiffeur dood was. Pas op, Oostende was een vrijstaat, hè. Je had daar een gaykwartier en een moskee en een synagoge. Ik ging met mijn ouders naar de revue in Het Witte Paard, er waren theaterstukken in het Engels en het Frans. Marx heeft er een tijd gezeten, Ensor en Spilliaert woonden er. Ik merkte pas toen ik uit Oostende wegging hoe vrijgevochten ik was.

Volgens Einstein zijn er twee manieren om te leven: doen alsof niets een wonder is, en doen alsof alles een wonder is. Welk leven leid jij?

Voel je nooit spijt?

ARNO: Soms heb ik mensen gekwetst of ongeluk-

kig gemaakt, onbewust. (Stilte) Kijk, ik ben de eerste generatie die geen oorlog heeft meegemaakt, ik heb met mijn kont in de boter geleefd.

Ik heb medelijden met de jonge gasten vandaag.

Toen ik zestien was, was the sky the limit. Ik trok al liftend de wereld rond. We deelden joints, er was geen aids, de frigo was van iedereen.

ARNO: Van elk een beetje, denk ik. Wat er nu

Zal alles weer normaal worden in 2021?

gebeurt in Amerika, dat verwondert mij. Hoe dat daar blijft functioneren, of net niet. Einstein heeft in De Haan gewoond, wist je dat? Nee? Het is toch erg, hé, vint, dat Belgen dat niet weten. (Lacht)

ARNO: Daar wil ik niet aan denken. Ik kan het toch

niet veranderen. We leven in een cowboyfilm, en in een cowboyfilm is alles mogelijk.

Waar kijk je naar uit?

Zijn Belgen niet trots genoeg?

ARNO: Slapen in mijn toerbus. (Lacht) Optreden,

ARNO: Goh, dat heeft zijn voordelen en zijn

muziek maken, dat is mijn leven.

nadelen. Je mag ook niet té trots zijn, hè.

Ben jij trots op jezelf?

ARNO: Nee. Ik heb geluk gehad.

“Braaf zijn, hé,” vertrouwt Arno me nog toe terwijl hij achter een gazet gaat. “Ik heb daarvoor gestudeerd, maar ik had veel herexamens.”

ARNO VERSUS MOTHERFUCKER YEAR 2020: 1-0 2020 was a difficult year for everybody, but especially for Arno. While the world was gradually paralyzed by a little bastard of a virus, he was also battling pancreatic cancer. It is a horrific disease, and in this dark year, in which we have all been confronted so harshly with our vulnerability and mortality, he underwent major surgery and intensive chemotherapy to get it out of his body. “At the beginning of this year, I performed at the AB with chemo tubes in my body.

Nobody knew anything about it yet,” grins Le Plus Beau. In the meantime, the world has become drastically different. “But I have continued to function. I recorded a new album, I am writing songs, and I have been ruminating about a play. I have barely done any concerts, and I miss that, but I’m doing okay, especially compared to many young artists. I refuse to be pessimistic. I have seen profound expressions of solidarity in this crisis. If the lockdown has taught me anything, it is gratitude.”

EN

57

Culture. Eat & Drink

All flavours lead to Brussels: searching for the perfect festive menu Since Christmas 2020 will undoubtedly be unlike any other, let’s make the best of the situation by pu ing together a takeaway meal made up of what Brussels does best.

— MICHEL VERLINDEN, ILLUSTRATION WIDE VERCNOCKE

B R U Z Z | E AT & D R I N K

APPETISERS Fed up of the never-ending smoked salmon?

We advise you to go and take a look around Noordzee/Mer du Nord, which offers many alternatives (from €2 to €3 per serving): little jars of smoked eel mousse, mini skewers of curried monkfish, mini shrimp croquettes, etc. Our firm favourite without a doubt is the cubes of tuna marinated in sesame and soy sauce. If you are not a fan of fish, don’t worry; you can make a detour via Dierendonck, which offers a range of boxes of appetisers with plenty of meat (€35). The menu includes New York-style pastrami, duck and pork rillettes, traditional potjevlees, dried coppa, boudin blanc (white pudding) with herbs, etc.

You do not want to miss out on the jambon persillé (€24 per kilo). It is, in our opinion, the best in the capital. When it comes to vegetarian food, there is one place that stands out: Orientalia. Available for collection, it offers small Dierendonck portions of outstanding Asian food that contains no animal protein: falafels, tabbouleh, houmous, salads seasoned with coriander, garlic, and onion confit, and so on. Prices range between €5 and €10 per person.

STARTERS The best foie gras can be found for €12.50 for 100g at Carné. We recommend accompanying it with tomato chutney (€5.50) and pain d’épices (€3.50 for 120g). A popular place with foodies, Rob has managed to change with the times. The place has proved as much 58

with its dishes created for the festive period, which are available for a reasonable price. The chef Alain Bergen has created a mouth-watering portion of scallops with Belgian endive (€15.50) and a starter that combines chicken and scampi (€15.45). On the subject of vegetables, although we do not yet know at the time of writing this exactly what the chef Richard Schaffer of the 203 will be cooking up, it is highly advisable to keep an eye on his website. He continues to shine with his creative vegetable-based starters. We can still taste his incredible crunchy polenta with gorgonzola, rocket and pecan pesto, red Belgian endive, and cep powder (€13.90).

MAIN COURSES & COMPLETE MEALS Hands down, it is the excellent restaurant Humphrey that has had the most original idea for a festive meal. Glen Ramaekers has drawn on his Philippine roots to create a “Kamayan” style selection, in other words to be eaten with your hands, without plates or cutlery. This feast (€55 per person), served on large banana leaves, includes grilled chicken, fish, seafood, pork, sauces made with vinegar, soy, and spices, and, of course, rice with which to soak up the ingredients. It is

Mathieu Jacri, La Villa Loraine

guaranteed to take you on a journey. If your tastes are more traditional, head in the direction of La Villa Lorraine, which has three outlets in the south of Brussels. The best news of all is that Mathieu Jacri, the Michelin-star chef, has taken over the kitchen.

Known for the sense of harmony he demonstrated at the restaurant Villa Emily, this chef has created a selection of dishes that are creative and light. Take, for example, his beautifully delicate monkfish curry with coconut, spinach, and potatoes (€24).

WINES Why not devote an entire evening to Austrian wines? Brussels is home to an expert on the subject: Kurt Ryslavy. Under the name De Wijn-Le Vin, he offers high-quality wines from a variety of excellent vineyards, such as Schloss Gobelsburg sparkling wine (€23) and an organic pinot noir by Weingut Daniel Bauer-Pöltl (€19). Another possibility is to choose from the vast European selection, which includes the United Kingdom, Spain, and Belgium, of ciders offered by Joran. The “Condroz Brut” (€13.50), a gem that is aged in an oak barrel, deserves a place at many festive meals. Also

NOORDZEE/MER DU NORD Sint-Katelijneplein 45 place Sainte-Catherine, Brussel/Bruxelles, 02-513.11.92, www.noordzeemerdunord.be

DIERENDONCK Sint-Katelijnestraat 24 rue SainteCatherine, Brussel/Bruxelles, 02-669.59.00 rue Vanderkinderestraat 409, Ukkel/Uccle, www.dierendonck.be

ORIENTALIA chaussée de Charleroisesteenweg 277, Elsene/Ixelles, 02-520.75.75, www.orientalia.be

CARNÉ chaussée de Waterloosesteenweg 1483, Ukkel/Uccle, 02-733.28.25, boucherie-carne.be

Woluwelaan 28 boulevard de la Woluwe, Sint-Pieters-Woluwe/Woluwe-SaintPierre, 02-771.20.60, www.rob-brussels.be

203 chaussée de Waterloosesteenweg 203, Sint-Gillis/Saint-Gilles, 02-539.26.43, www.203togo.com

HUMPHREY Sint-Laurensstraat 36-38 rue Saint-Laurent, Brussel/Bruxelles, 02-219.39.16, www.humphreyrestaurant.com

available are some delightfully delicate pear ciders, such as those from Herefordshire (Oliver’s), and ice ciders whose concentrated flavour will blow your socks off.

extremely popular during this festive period, made with Don Papa rum, vanilla, pineapple, and passion fruit.

HOT DRINKS

Humphrey

DESSERTS If the Christmas cake isn’t cutting it any more, fortunately we can count on a wide range of frozen desserts to preserve the tradition. Our favourites, without a doubt, are those made

by Capoue, a place that, for more than 70 years, has been offering a large range of artisanal gluten- and lactose-free ice creams.

We particularly recommend the salted caramel log, which is to die for (€36 for six people). You should also check out the bûche (“log”) from Humphrey (€34 for six people), an explosion of flavours that is proving

Instead of coffee, why not try something new?

Chukwa is an infusion made with cocoa husks procured from bean-to-bar chocolatiers. Sidonie Descheemaeker has created a range that includes four products, each costing €8: Original, Coco, Chili, and Chai. A well-rounded and comforting beverage, it is similar to hot chocolate but much easier to digest.

Looking for other ways to warm up? With a wide range of flavours, tea can accompany many different dishes. You simply have to seek the advice of a specialist.

Brussels can count on Olivier Nuttens of L’Heure Bleue, a place that is devoted to both jewellery and chai. A genuine master on the subject, he offers incredible teas from a variety of origins, such as the Zheng Shan Xiao Zhong (€19.50 for 50g) with its heart-warming notes of hazelnut.

B R U Z Z | E AT & D R I N K

ROB

LA VILLA LORRAINE place Dumonplein 8, Sint-PietersWoluwe/Woluwe-Saint-Pierre, 02-772.77.79 chaussée de Waterloosesteenweg 1095, Ukkel/Uccle, 02-511.44.83, www.lavillalorrainetraiteur.be

DE WIJN-LE VIN place Van Hoegaerdeplein 22, Koekelberg (by appointment only), 02-411.83.08, www.ryslavy.com

JORAN rue Jacques Jansenstraat 3, Schaarbeek/Schaerbeek, 02-315.01.44, www.joran.bzh

CAPOUE Various locations, www.capoue.com

CHUKWA Order online, www.chukwa.be

L’HEURE BLEUE Kunstlaan 12 avenue des Arts, Sint-Joost-ten-Node/Saint-Josse-tenNoode, 0473-80.68.81, www.lheurebleue.net

59

COLOFON COLOFON BRUZZ

Nick Trachet

Nick Trachet

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 BRUZZ ABONNEMENTEN Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 ABONNEMENTEN Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gewest. in per Brussels Rest van België:Gratis 25 euro jaar; Hoofdstedelijk IBAN: BE98 3631Gewest.

6044 3393 van Vlaams Brusselse RestMedia van vzw België: 25 euro per jaar; Buiten België: 30 euroBE98 per 3631 jaar. 6044 3393 IBAN: van Vlaams Brusselse Media vzw OPLAGE Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

OPLAGE ADVERTEREN? OPLAGE : 62.609 exemplaren.

Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be ADVERTEREN?

moet je er al een hele hoop tegelijk slachten! zijn omdetestukken eten. Zerustig zijn goddelijk Ik liet bakken inlekker. ruime olie NickTrachet Trachet Het recept uit het zuiden van de ajuin VS is aan Nick en ik voegde er behoorlijk wat gehakte Brusselaardie diededestad stad eenvoudig.

Je laat bonen een nachtuur weken Brusselaar toe, wat pepertjes en de look.

Na anderhalf was in endedewereld wereldculinair culinair je geen regenwaterton en de(regen)water. kip nog steedsAls oneetbaar taai! Maakt niethebt, uit, is ontdekt ontdekt gekookt goed. Nog geen zout dan eten weleidingwater wat later. Inook de tropen zijn maaltijden toevoegen.

De volgende ochtend de bonen trouwens erg relatief, iedereen krijgtzet eenjebord op in ruim water, samen met enkele wanneer hij of(ander) zij thuiskomt, het eten mag dan al lauw zijn, er is altijd voor en iedereen. ajuinen (een beetjegenoeg gesneden) een flinke portie Wil je eens iets anders op tafel met Nieuwjaar?

Ik deed varkensvlees er wat water bij het stoven rustig Wie langsdan de eens Afrikaanse winkels wandelt, moet tot gerookt of om gerookte kalkoenvleugels.

Probeer zwartoogbonen.

Ze behoren verder te latenvind lopen.

Nude had ik al kip met ajuin het zeker al zijn op devan vitrine hangt Die dingen je in Ropsy-Chaudronstraat: de tradities van opgevallen: The Deep South de Verenigde (het rook écht naar in vorm de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. gerookt vlees vankip elke en voor elk budget.

Staten. hetHet nogmag graag wat Afrikaanser.

Kennen jullie Meestal staat het lachende gezicht van een gerookte schenkel zijn (hock), zo niet Bonen, zo er leerden we vroeger, zijn vanuit agussi?

Agussi – ook bekend alswat egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijkeColumbus. hoofddoek. gewoon gerookt spek.

Ruim zwarte peper.

Amerika gekomen met Christoffel egushi wordt voornamelijk gebruikt Het gaataten overwe diepvrieskip.

Maar niet om de nu Laat–ongeveer veertig minuten tot in een uur koken.

Daarvoor hier ook wel peulvruchten, Hetvan zijndedekooktijd zaden van een overal dominerende Het kekers zijn legkippen Op het einde mag je meloennog zout maar dat waren dan‘plofkip’. tuinbonen, en erwten. West-Afrika. soort, of van en velezoveel pompoensoorten, en als die te en oudlinzen. zijn volgens de normen vanbijna de een bijvoegen scherpe chiligepeld als je durft, O ja, Die laatste zijn hier gemalen.

Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie.

Zulke dieren gaan uiteraard niet dat nodig is. Er zijn mensen die er bij het koken vergeten groente. De Amerikaanse PhaseolusJe vindt vandaag agussi vrijwel elkeof andere verloren, maar zijn ook niet meer gepast voor gesneden boerenkool aanintoevoegen, bonen (flageolets, weet je wel) werden in korte tijd der.

Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de vormen van groene kool. in Europa populair. Zoals de ‘Spaanse’ pepers, de Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van tandpasta. Dus gaan deze vogels naar De bonen houden dus het ongeluk op afstand chili. saus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is er ginder verzot op. Bij ons en symboliseren geld: overvloed in het komende Dat verhaal is wat té eenvoudig. Er waren hier resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor zon- en feestdagen, tot jaar. De groene bladgroenten erbij doen denken al eeuwenlang andere bonensoorten bekend, met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip papiergeld. Men noemt de dollar niet voor niets maar die door dat Amerikaanse geweld zijn nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de de greenback!

Of je er rijst, dan wel aardappelen weggedrumd: lablab, mung, aardaker, wikke … En maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen bij serveert, moet zelfjeweten.

Ik doe er niets zo is er ook een Afrikaanse bonensoort, Vigna tomaatje zorgt ervoorjedat je kan vergissen met bij, ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per maar zorg voor net wat meer bonen, een unguiculata, die lang geleden in Europa heel de hete pepers, tot jolijt van iedereen! Laat compleet vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk voedsel. tijd verder sudderen. De agussisaus is populair was. van Er bestaat een handel prachtig schilderijtje onbepaalde met subsidies de EU. Die moet wel erg Zo eensmaakt eenvoudige feestdis enbitter, de zegening van: Il mangiafagioli (dedeboneneter), geschilderd erg vullend, een klein beetje maar van winstgevend zijn, want eigenaars van het merk Afrikaanse godheden, daar kan 2021 niet door de Bolognese meester Annibale Carracci in ook wat muskusachtig. Te eten met de vingers,meer staan in de top vijfhonderd van de Belgische meeeen mislukken. nieuwjaar. En smake1584. Een boer – hij is vergeten zijn hoed af te boven bord rijst.Gelukkig Smakelijk. fortuinen. lijk. zetten – kijkt de kip bezoeker indringend aan, terwijl Ik kocht zo’n en de winkelier waarschuwhij mij: met“Poulet zichtbare gulzigheid bonen lees lepelt. de dur!”

Strong chicken je De bonen zijn onmiskenbaar: wit met aan de navel weleens in Engelstalige recepten.

Surinamers in van elke boon een het zwart teken.

Ditkip”, zijn zwartoogNederland hebben over “harde en ja mensen, dat zijn ook.Bonen Als je van de oude recepten bonen: black eyedzepeas. de Oude van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, Wereld. moet die kip uren en uren sudderen in de Vigna unguiculata bestaat in verschillende palmolie.

Een kipzonder kan daar niet tegen, variëteiten.

Ermoderne zijn er ook ‘blauw oog’, die smelt na een uurtje almet tot een hoopje maar vandaag is half de variëteit de lange groene miserabele prut. nog iets beter bekend: de peulen misschien Maar ik kwam dusunguiculata thuis met zo’n Het kousenband, Vigna subs.beest. sesquipedala. woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo.

Ik hakte Dat laatste woord betekent trouwens ‘anderhalve de kip, zodra ze ontdooid was, in handige voet (lang)’. Kousenband wordt groen gegeten. In stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen het Afrikaans Frans spreekt men van haricot met een evenredig deel van vlees, vel en been.

Het kilomètre door de ellenlange peul. vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en Maar goed, zo geliefd was onze ‘rijpe’ black zonder been erin kan je niet peuzelen, wat eyed pea destijds dat hij tegen de stroom gele, wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was rode en witte boontjes in, overgestoken is naar ook de nek erbij, het ultieme peuzelstuk en in het Amerika samen met de Afrikaanse slaven. En karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden daar is een gezellige nieuwjaarstraditie rond las ik een authentiek Italiaans recept voor ontstaan. spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor Zwartoogbonen brengen geluk. Dat was al bekend in Afrika. Men eet ze om het ‘Boze Oog’ af te wenden. De bonen die op ogen lijken, zijn De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet magisch en beschermen ons. Dat snap je IL MANGIAFAGIOLI (DE BONENETER), GESCHILDERD DOOR DE helemaal wanneer ze boterzacht gekookt, klaar BOLOGNESE MEESTER ANNIBALE CARRACCI IN 1584.

BRUZZ

)

| C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Harde kip Black eyed peas

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels hangt vaker wel dan “De bonen houden dus het niet een reclame ongeluk op afstand en voor pluvera” geld: oversymboliseren

vloed in het komende jaar”

52

I

DISTRIBUTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

DISTRIBUTIE ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE HOOFDREDACTIE Dirk De Clippeleir Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq HOOFDREDACTIE CULTUUR & UITKristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Gerd Hendrickx Mathias Declercq REDACTIE CULTUUR & UIT Nathalie Carpentier, EvaHendrickx Christiaens, Sara De Gerd Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx,REDACTIE Sophie Soukias, Roan Van Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Zonderman Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van MEDEWERKERS Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Zonderman Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van MEDEWERKERS Bogaert, Michel Verlinden Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, EINDREDACTIE Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Soukias VORMGEVING EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Soukias VERTALING John Arblaster, Frédérique Beuzon, VORMGEVING Martin McGarry, Laura Jones Heleen Rodiers, Ruth Plaizier FOTOGRAFIE &VERTALING ILLUSTRATIE Arblaster, Frédérique Bart Dewaele, Kim,John Wauter Mannaert, NoémieBeuzon, MartinIvan McGarry, Marsily, Steve Michiels, Put, Laura Jones Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Kristof Pitteurs Print Center (DPG Media) Flageyplein 18, 1050 Elsene. en wordt gesubsidieerd door Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Gemeenschapscommissie.

Print Center (DPG Media) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via MELD NIEUWS redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws VOER UW EVENEMENT IN OP kunnen via Persberichten ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR redactie@bruzz.be ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR WWW.BRUZZ.BE ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels

28 OKTOBER 2020

WWW.BRUZZ.BE

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet 60

EXPO > 03.01.21

BATTERIJEN

ZIJN WAARDEVOL

HAAL ER HET MAXIMUM UIT

Vind al onze tips op bebat.be

Koop enkel de batterijen die je echt nodig hebt.

EXPO IS VERLENGD EN LIGT OP MUSEUMPARCOURS DAT JE LANGS JE FAVORIETEN LEIDT!

Kijk aandachtig naar de vervaldatum en leg geen onnodige voorraad aan.

Verzamel lege batterijen in de Bebat kubus en breng ze naar een Bebat inzamelpunt.

Ze zijn te vinden in supermarkten, doe-het-zelf-, speelgoed- en electrowinkels, openbare en private instellingen en bedrijven en Recyparken.

Het platform met al je favoriete handelszaken!

www.mymarket.brussels

Op initiatief van de VZW Promotion du commerce et de l’Êconomie uccloise Verantwoordelijke uitgever : Isabelle Grippa, CEO hub.brussels

shop local shop brussels