BRUZZ - editie 1724

#1724

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

+BRUZZ

EN

SELECT

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

DEFINITELY THE BEST THINGS TO DO IN BRUSSELS

TIPS

BOKSEN HOUDT BRUSSELSE JONGEREN RECHT

Vechten voor de toekomst

EUROPESE WIJK LOOPT LEEG

‘Waar zijn al die mensen?’

KATHERINE LONGLY PHOTOGRAPHIE BLIEKE ET NICOLE

Grand amour au Camping Kitsch

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

30 | 09 | 2020

THEATRE, DANCE, PERFORMANCE & DEBATE IN THE BEATING HEART OF BRUSSELS.

Khadija El Kharraz Alami Re-claiming Space Radouan Mriziga 7 buren Blue Skies Forever Anoek Nuyens & Rebekka De Wit De Zaak Shell Simon Allemeersch Rabot 2 Tibaldus Gekken & Specialisten GET YOUR TICKETS AT KAAITHEATER.BE 1 TICKET = € 10

KaaiAd_BRUZZ_200930.indd 1

15/09/2020 16:24

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito DUIDELIJKE TAAL Wat is het nu? Het was de afgelopen dagen de meest gestelde vraag. Woensdag leek de Veiligheidsraad de teugels te laten vieren. Een dag later bleek dat niet te kloppen. En zaterdag legde het Brussels Gewest een sluitingsuur op aan cafés, want “hoe later op de avond, hoe minder de regels gerespecteerd worden”. Maar welke cafés moesten dicht en welke mochten openblijven? Dat werd pas maandag uitgeklaard.

Het is een boeltje. En dan verbaasd vaststellen dat het draagvlak voor alle maatregelen sneller in de vuilnisbak belandt dan een versleten mondmasker.

We schreeuwen moord en brand over jongeren die staan te dansen in een Brussels park, maar kan je het hen kwalijk nemen dat ze het allemaal niet meer begrijpen? Zeggen dat wat je doet gevaarlijk is voor jezelf en voor anderen volstaat al lang niet meer. In dit nummer focussen we op het succes van de Brusselse boksclubs. Na maandenlange sluiting hebben ze de deuren opnieuw mogen openen. Gelukkig maar. Zij bieden tientallen jongeren een kader dat ze nergens anders vinden, houden hen op het rechte pad. En dat door een taal te spreken die iedereen begrijpt. Misschien moeten onze politieke verantwoordelijken er maar eens op cursus gaan. Lees de reportage over de Brussels Boxing Academy op p12 - 17 NL

SPREEKTIJD

“Wij zien vaak jongeren die in niets geïnteresseerd zijn, jongeren zonder dromen” Jeugdrechters Michèle Meganck en Tine Suykerbuyk 8

INTERVIEW

De museumdirecteur zoekt nieuwe manieren om Brusselse collecties te presenteren Michel Draguet 18

FILM REVIEW

Rashida Jones en Bill Murray in de nieuwe van Sofia Coppola On the rocks 30

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, COVER STORY Boxing Academy 12 BRUZZ SELECT In the mix 24, Film Babyteeth, Misbehaviour, Qu’est-ce que je fais là? 31, Expo Inspire 32, Eat & Drink Nona Pasta 34 REPORTAGE De Europese wijk lijdt onder thuiswerk 48 INTERVIEW Nora De Kempeneer 44 PORTRET Fotografe Katherine Longly 36, Dokter, burgemeester en voetballer Armand Swartenbroeks 40 BIG CITY Waarom is Sint-Michiel de patroonheilige van Brussel? 47 COLUMN Nick Trachet 52

NOG MEER BRUZZ WAKE UP BRUSSELS Vrijdag maken we een radio- en tv-show over de EU. En we geven tickets weg voor Mini-Europa!

Vanaf 15u op BRUZZ radio (98.8), BRUZZ tv en BRUZZ.be Lees ook de reportage over de Europese wijk op p 48-51

UNE LANGUE CLAIRE Qu’est-ce que ça va être maintenant ? C’était la question la plus fréquemment posée ces derniers jours. Mercredi, le Conseil de sécurité semblait relâcher les rênes. Un jour plus tard, il s’est avéré que ce n’était pas le cas.

Et samedi, la région bruxelloise a imposé une heure de fermeture des bars car « plus la soirée avance, moins les règles sont respectées ». Mais quels sont les bars qui doivent être fermés et ceux qui sont autorisés à rester ouverts ? Cette zone grise a été éclaircie lundi. C’est un gâchis. Et de constater avec surprise que l’adhésion à toutes les mesures finit à la poubelle plus vite qu’un masque buccal usagé. On pousse des cris à propos de jeunes gens qui dansent dans un parc, mais peut-on leur reprocher de ne pas comprendre non plus ? Dire que ce que l’on fait est dangereux, pour soi et pour les autres, ne suffit plus depuis longtemps. Dans ce numéro, nous nous concentrons sur le succès des clubs de boxe de Bruxelles. Après des mois de fermeture, ils ont enfin pu rouvrir leurs portes. C’est une bonne chose. Ils offrent à des dizaines de jeunes un cadre qu’ils ne trouvent nulle part ailleurs, les aident à rester sur le droit chemin. Et cela en parlant une langue que tout le monde comprend. Peut-être que nos dirigeants devraient suivre un cours dans ce domaine. Lisez le reportage sur la Brussels Boxing Academy p12 - 17 FR

SPEAKING PLAINLY What is going on? This was the most commonly asked question over the past few days. On Wednesday, the Security Council appeared to relax the restrictions somewhat. A day later that turned out not to be true. And on Saturday, Brussels imposed a closing time on cafés because “the later it gets, the less the rules are respected.” But which cafés were forced to close, and which were permitted to stay open? That was explained only on Monday. It is a complete mess. And then people are surprised when the popular support for the measures ends up in the bin faster than a dirty mouth mask. We scream blue murder about young people dancing in a park in Brussels, but can you blame them that everything has become completely unclear? Saying that what you do is dangerous to yourself and others no longer suffices by a long shot. In this issue, we focus on the success of the Brussels boxing clubs. After being closed for months, they have been permitted to reopen. Fortunately. They offer dozens of young people a support network that they cannot find anywhere else and keep them on the straight and narrow. And they do so by speaking a language that everyone understands. Perhaps our political leaders should take some classes there. Read our article about the Brussels Boxing Academy on p12 - 17 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 30 SEPTEMBER 2020

I

3

De week

VERWARRING TROEF NA NATIONALE VEILIGHEIDSRAAD

Hoe de versoepeling plots een verstrenging werd De strengere coronamaatregelen van zaterdag zaaien her en der verwarring.

Was drie dagen eerder niet net een versoepeling afgekondigd? De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) is woedend over de federale communicatie van vorige week, maar verdedigt ook de nieuwe maatregelen. “Dit is nodig en logisch.” — KRIS HENDRICKX

BRUZZ | DE WEEK

Wat voorafging: vorige woensdag kwam de Nationale Veiligheidsraad bijeen. Terwijl het aantal besmettingen in heel het land stijgt, worden na afloop vooral versoepelingen afgekondigd: zo kan elke persoon voortaan vijf contacten per maand hebben (in plaats vijf per gezin) en wordt de duur van de quarantaine gehalveerd.

De beslissingen kunnen meteen op veel kritiek rekenen en donderdag laat premier Sophie Wilmès (MR) al weten dat er lokaal wellicht wél strengere maatregelen komen.

Afgelopen zaterdag is het al zover. ’s Ochtends trommelt Wilmès de minister-presidenten op, waarop minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) aan de hoge ambtenaar vraagt om de lokale crisiscel bijeen te roepen. Die was dat

oorspronkelijk niet meer van plan tijdens het weekend, maar onder druk van de federale regering komt de vergadering er toch.

De crisiscel, waarin behalve de hoge ambtenaar Viviane Scholliers Ndaya ook het Gewest, de GGC en de negentien burgemeesters aanwezig zijn, besluit meteen om de coronaschroef weer aan te draaien.

De meest opvallende maatregel, die voorlopig drie weken geldt: cafés sluiten al om 23 uur. De burgemeesters zullen bovendien het nachtelijke samenscholingsverbod beter afdwingen.

Versoepelen om vervolgens drie dagen later opnieuw strengere maatregelen te nemen, bij meer dan één Brusselaar leidde de gang van zaken tot verwarring. “Heel begrijpelijk,” vindt Inge Neven,

Helikopterkaping Vrijdag kapen vier verdachten een helikopter in Deurne. Drie gewapende mannen dwingen een pilote om naar de gevangenissen van Vorst en Sint-Gillis te vliegen, om een gedetineerde te helpen ontsnappen. De ontsnappingspoging mislukt. De daders landen in de buurt van Tienen. Drie van de vier verdachten zijn aangehouden, de vierde is vrijgelaten onder voorwaarden.

4

I

30 SEPTEMBER 2020

hoofd van de Brusselse gezondheidsinspectie. “De communicatie na de Nationale Veiligheidsraad van woensdag was verschrikkelijk. Iedereen die van nabij betrokken is bij de strijd tegen het virus was echt razend na de persconferentie.”

65-PLUSSERS De strengere maatregelen zijn nodig, benadrukt Neven. “De besmettingscijfers stijgen niet alleen, die besmettingen slaan ook steeds meer over naar de groep van de 65-plussers, en die is kwetsbaarder.” Een tweede belangrijke parameter was het aantal ziekenhuisopnames, dat in Brussel in stijgende lijn zit. En ook op intensieve zorgen is corona steeds zichtbaarder. “Vijftien procent van alle bedden is er ondertussen voorbehouden voor

1470

Er zullen dit schooljaar 1.470 plaatsen bijkomen in het Nederlandstalige basisonderwijs in Brussel. En er zitten er nog eens 1.814 in de pipeline. Dat blijkt uit cijfers van het kabinet van Sven Gatz (Open VLD), VGC-collegelid voor onderwijs. De schooluitbreiding is er in heel Brussel.

Covid-patiënten,” legt Neven uit.

Dat uitgerekend de cafés geviseerd worden is geen toeval. 55 procent van de besmette personen geeft aan dat ze in de voorafgaande dagen op café of restaurant waren. “Dat betekent nog niet dat ze het virus daar opliepen, maar het is wel een indicatie,” verduidelijkt Neven. Vooral in de late uren worden de regels op café steeds minder toegepast, beseft ze.

“Besmettingen gebeuren vooral via nabije contacten en die zijn er sneller na een paar glazen.”

De hoge ambtenaar Viviane Scholliers Ndaya, die in Brussel de gouverneursbevoegdheid van noodplanning uitoefent, wijst erop dat 23 uur al bij al nog niet zo vroeg is. “In Parijs is het 22 uur. Tevens is dit een signaal naar de

caféhouders, die ook een verantwoordelijkheid hebben: laat de klanten de regels respecteren, anders moet het misschien nog strenger.”

Terwijl cafés om 23 uur de deuren moeten sluiten, mogen restaurants tot 1 uur ’s nachts open blijven. Zal dat verschil in regels cafégangers niet gewoon richting restaurant drijven?

“We volgen de situatie op de voet,” zegt Scholliers Ndaya. “De restaurants mochten open blijven om twee doorgangen per tafel mogelijk te maken. Veel restaurants hebben twee ‘services’, waarbij de tweede lichting pas rond 21.30 uur komt. Maar als het nodig

Actiedag verstoort openbaar vervoer Het openbaar vervoer in Brussel is maandag verstoord door de nationale actiedag van de drie grote vakbonden. De helft van de tramlijnen rijdt, metrolijnen en bussen rijden met een verminderde frequentie. De vakbonden eisen overleg met werkgevers over hogere uitkeringen en vragen de regeringsonderhandelaars een minimumpensioen van 1.500 euro netto per maand in te voeren.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

Hoge ambtenaar Viviane Scholliers Ndaya (rechts) volgt de situatie op de voet en sluit niet uit dat de maatregelen nog worden aangepast.

blijkt, kunnen we de regels opnieuw aanpassen.”

De strengere maatregelen nemen niet weg dat de algemene mondmaskerplicht donderdag verdwijnt. Het mondkapje blijft wel verplicht op plekken waar veel volk is en de anderhalve meter afstand niet mogelijk is. Een masker bij je hebben is overal verplicht. Ministerpresident Rudi Vervoort (PS) verdedigt de afschaffing.

“We willen dat mensen begrijpen waarom ze een masker moeten aandoen, zodat er een draagvlak blijft,” zegt zijn woordvoerster. “Als je verplicht bent om er een te dragen op een boswandeling ben je dat draagvlak snel kwijt.”

BRUZZ | DE WEEK

© BELGA

KIM

1926

Ik ben met mijn gezin verliefd geworden op deze stad

Europees Parlementslid ASSITA KANKO (N-VA) verhuist van Elsene naar Vilvoorde, maar ontkent dat het zou zijn omdat haar partij daar geen nationaal kopstuk heeft (in ‘Het NIeuwsblad’)

Kroonprinses Elisabeth krijgt vrijdagnamiddag in Brussel de blauwe baret als student aan de Koninklijke Militaire School (KMS), waar ze gedurende een jaar de cursussen volgt. Koning Filip zelf overhandigt de blauwe baret aan zijn glimlachende dochter tijdens een militaire plechtigheid nabij het Jubelpark. Elisabeth zal op termijn haar vader opvolgen en grondwettelijk bevelhebber van de strijdkrachten worden.

© PHOTONEWS

Elisabeth krijgt baret

Bijna honderd jaar na de oprichting van de zeepmakerij Savonneries Bruxelloises, vlak bij Thurn & Taxis, nemen de twee jonge Brusselaars Maxime de Villenfagne (33) en Maxime Pecsteen (31) het roer over.

De zeepmakerij werd opgericht in 1926. Savonneries Bruxelloises levert vooral aan hotels en toeristische winkels.

30 SEPTEMBER 2020

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

DE KLEUR VAN DE WIJSHEID NL/ Ogen zijn de poort

naar de ziel, daar kan geen mondmasker iets aan veranderen. We hadden dan ook geen enkele moeite om te zien dat de VUB- en ULBstudenten apetrots waren afgelopen maandag, bij het ontvangen van hun diploma op de Grote 6

I

30 SEPTEMBER 2020

Markt. Helaas kon er door Covid-19 geen grootse ceremonie aan te pas komen, en het regende bovendien pijpenstelen, maar de pas afgestudeerden lieten het niet aan hun hart komen en deden de wijsheid zegevieren. Het echte feestje zal hopelijk nog weleens volgen.

LA COULEUR DE LA SAGESSE FR/ Les yeux sont le miroir de l’âme, et ce n’est pas un masque buccal qui pourra changer cela. Nous n’avons donc eu aucun mal à voir que ces étudiants de la VUB et de l’ULB étaient très fiers lundi dernier, lorsqu’ils ont reçu leur diplôme sur la Grand-Place. Malheu-

reusement, il n’y a pas eu de grande cérémonie à cause de la pandémie de Covid-19, et il a draché ferme, mais les jeunes diplômés ne se sont pas laissé abattre et la sagesse a prévalu.

Nous espérons pour eux qu’une vraie fête aura quand même lieu un jour.

THE COLOUR OF WISD EN/ Eyes are the

window to the soul, and a mouth mask cannot change that. It was therefore quite obvious to us that these VUB and ULB students were immensely proud last Monday, when they received their degrees on the Grote Markt/ Grand-Place. Unfortuna-

Bijgedachte

Angst voor de kiezer STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

© BELGA

OM tely, Covid-19 prevented the organization of a great ceremony, and on top of that it was raining cats and dogs, but the graduates didn’t let that bother them and allowed wisdom to prevail. We sincerely hope that the real party will follow as soon as possible.

Crisissituaties hebben één groot voordeel: ze tonen goed aan wat naar behoren werkt, maar ze zetten op scherp wat misloopt. Dat is met deze epidemie niet anders. De recente beslissingen na de heropflakkering van het virus in ons land spreken boekdelen. De Nationale Veiligheidsraad had woensdag moeten beslissen om kleurcodes in te voeren, zodat regionale maatregelen naargelang de lokale besmettingsgraad mogelijk waren. Dat is een uitstekende strategie om het virus in te dijken.

Het zorgt niet alleen voor duidelijkheid en een evenredig beleid, het werkt ook responsabiliserend.

In plaats van zo’n tabel met kleurencodes kondigde de Nationale Veiligheidsraad maatregelen aan die alleen maar als een versoepeling begrepen kunnen worden.

Al de dag erna zag premier Sophie Wilmès (MR) in hoe fout die communicatie was. Zeker omdat de cijfers zorgwekkend aan het stijgen zijn.

Dit weekend liet ze in allerijl de Brusselse beleidsmakers samenroepen om de maatregelen in de hoofdstad weer strenger te maken.

De indruk die overblijft? Het hele beslissingsproces is chaotisch, weinig transparant en lijkt totaal ondoordacht. En net dat kan een crisis niet verdragen. Het beleid moet vertrouwen wekken.

Pas dan zal de bevolking gemotiveerd deze moeilijke periode proberen door te komen.

Erger nog is het gebrek aan leiderschap. De zesde staatshervorming heeft het veiligheidsbeleid volledig bij de Brusselse regering gelegd. De minister-president kan de touwtjes strak in handen nemen, maar daar is niet veel van te merken. Rudi Vervoort (PS) is in deze crisis goeddeels afwezig, en de burgemeesters lopen kakelend en toeterend rond. Terwijl een sterke stem nu juist mee kan helpen om de maatregelen consequent te laten naleven.

Ter verdediging van Vervoort: wat Brussel meemaakt, is niet uitzonderlijk. Ook het federale of het Vlaamse niveau heeft het moeilijk om de juiste toon te vinden. Overal is er gekibbel. Tussen politiek en wetenschap en tussen de verschillende beleidsniveaus. En veel daadkracht valt er niet te bespeuren.

De verklaring is eenvoudig: politici, die de onhebbelijke gewoonte hebben om op korte

BRUZZ | DE WEEK

SENIOR WRITER

termijn te denken, hebben met deze crisis niet veel te winnen. Onpopulaire maatregelen zijn nodig, mooie projecten die op stapel stonden, moeten in de koelkast. En dan zwijgen we nog over de donkerrode begroting. Dus kruipen de ministers in hun schelp.

Het is meteen het verschil tussen de politicus en de staatsman. De eerste probeert na vijf jaar opnieuw verkozen te raken. De staatsman staat juist recht als de storm het hardst opsteekt. In deze crisis hebben we nog niet veel staatsmanschap gezien. Al zeker niet in Brussel. De angst voor de kiezer overheerst.

Wil dat zeggen dat Brussel er niets van gebakken heeft? Zeker niet. De gezondheidssector heeft in de eerste golf standgehouden. De Brusselse regering heeft ook gekeken naar de sociale gevolgen. De rusthuissector, die plots met apocalyptische toestanden te maken kreeg, heeft zich gesteund geweten door Iriscare. Er zijn in mei ook een aantal belangrijke beslissingen genomen om de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) te versterken.

Maar intussen lieten wel vijftienhonderd Brusselaars het leven. Brussel is daarmee bovengemiddeld getroffen door de pandemie.

Verder kreeg de stedelijke economie een enorme klap. De horeca, culturele huizen en de evenementensector? Zij bloeden allemaal.

Donderdag gaat in het Brussels parlement de Bijzondere commissie Covid-19 van start.

Die moet onderzoeken wat er in de eerste golf in Brussel fout liep en hoe het nu verder moet.

De vraag rijst wel of die Bijzondere commissie haar werk in alle objectiviteit kan doen. Bij de installatievergadering vrijdag bleken de meerderheidspartijen het al op een akkoordje te hebben gegooid. Het kader? Het kan niet de bedoeling zijn om verantwoordelijken met de vinger te wijzen. De epidemie is er gekomen en daar kan Brussel niet veel aan doen: dat is de insteek.

Dat is op zich waar, maar het is een foute voorafname op het debat. Als er fouten zijn gemaakt, moeten de verantwoordelijken daar wél voor ter verantwoording worden geroepen. Pas daarna kunnen er echt lessen worden getrokken.

“De staatsman staat recht als de storm het hardst opsteekt. In deze crisis hebben we nog niet veel staatsmanschap gezien”

Lees online meer over de Bijzondere coronacommissie via bruzz.be/coronacommissie 30 SEPTEMBER 2020

I 7

Spreektijd

JEUGDRECHTERS TINE SUYKERBUYK EN MICHÈLE MEGANCK

BRUZZ | SPREEKTIJD

‘Jongeren opsluiten maakt geen goede burgers van hen’

8

I

30 SEPTEMBER 2020

werpen en ze te vernederen. De man en de vrouw in de straat noemen ons weleens laks, omdat criminele jongeren niet altijd worden geplaatst.

Maar ze weten niet welke maatregelen we ondertussen wél nemen. We zeggen tegen zo’n jongere: ‘Je bent nu een beetje goed in criminaliteit, we gaan er nu eens voor zorgen dat je goed wordt in iets anders.’ Naar buiten doet zo’n jongere daarna stoer, maar hij weet wat we beslist hebben.

Geeft u eens een voorbeeld van zo’n alternatieve maatregel?

SUYKERBUYK: We kunnen bijvoorbeeld contactverbod of huisarrest geven. Als een zestienjarige drie maanden lang alleen met zijn ouders buiten mag na 19 uur, dan is dat horror, hoor.

Houden ze zich wel aan dat huisarrest?

SUYKERBUYK: In principe wordt dat gecontroleerd

Tot 2014 waren jullie collega’s in dezelfde rechtbank, maar sinds de zesde staatshervorming is de rechtbank van eerste aanleg ontdubbeld.

Maakt dat uw werk niet ingewikkelder?

MICHÈLE MEGANCK: Jazeker. Jeugdrechters in Brussel moeten sindsdien met drie verschillende wetgevingen werken, een voor elk gewest. We zullen niet aan alzheimer sterven, met al die mentale gymnastiek.

TINE SUYKERBUYK: Soms zijn jongeren uit verschillende gewesten ook bij dezelfde feiten betrokken, waardoor er verschillende wetgevingen op worden toegepast. Een jongere kan dan bijvoorbeeld één maand geplaatst worden en een andere meteen drie maanden voor dezelfde feiten. Er is nu wel een samenwerkingsakkoord tussen Vlaanderen en Brussel in de maak.

Wie jeugdrechter zegt, denkt aan criminele jongeren, maar dat is maar een deel van uw publiek.

MEGANCK: Klopt, bij drie kwart van onze dossiers gaat het om jongeren in gevaar die we moeten beschermen, bijvoorbeeld door de familiesituatie.

Dat kunnen zelfs pasgeborenen zijn. De publieke opinie beseft dat amper. Ons doel is dat elk jongere met wie wij werken un bon gars (een goeie gast, red.) wordt, een goede zoon, een goede leerling, een goede buur en een goede burger. En dat bereik je niet door ze in een donker gat te

door de politie. Als we merken dat ze het niet respecteren, kunnen we nog altijd plaatsen.

MEGANCK: De maatregel is ook een manier om het ouderlijke gezag te versterken, want als jeugd-

MEGANCK: Er is van beide wat aan, lijkt me. Ik stel toch vast dat enorm veel jongeren klagen over het délit de sale gueule. Als je er Marokkaans uitziet, jong bent, en allemaal een beetje dezelfde haarsnit en kleren hebt, heb je toch meer kans om opgepakt te worden. Ik hoor het zo vaak dat er een grond van waarheid moet inzitten. (Kijkt even glimlachend naar het schoeisel van haar collega en die van haar) Voor jeugdrechters is het uniform trouwens rode schoenen.

Maar zijn er in die wijk meer drugsdossiers dan elders?

MEGANCK: We hebben er in heel Brussel. Drugs spelen op veel plekken een enorme rol. Tijdens de lockdown was wel 50 procent van de zaken die we behandelden aan drugs gelinkt, meer dan gewoonlijk. Een deel van de verklaring is wellicht dat de verkoop op openbare plekken plaatsvindt, waar normaal meer mensen rondlopen. Als die ontbreken, dan vallen de verkopers veel sneller op voor de politie. Daarnaast voelden veel jongeren zich ook niet goed tijdens de lockdown, zonder school, voetbalclub of jeugdactiviteiten. Drugsgebruik heeft een deel van die lacune ingenomen.

En het geld voor die drugs haalden nogal wat gebruikers op door zelf verkoper te worden.

Eind juni trokken de Franstalige jeugdrechters aan de alarmbel. Wat is het probleem?

MEGANCK: Veel te weinig personeel. Vier van de veertien jeugdrechters hebben geen griffier meer en de centrale diensten zijn onderbemand. De griffiers die er wel nog zijn, zijn vaak de burn-out nabij. Sinds ik uit vakantie terug ben, werk ik 12 tot 14 uur per dag en kom ik nog eens in het

“Justitie is een slechte werkgever.

Mensen vertrekken naar een plek waar ze een balpen hebben en niet zelf het toilet moeten poetsen” MICHÈLE MEGANCK Jeugdrechter

rechter willen we niet in hun plaats treden. Ik zeg altijd tegen mijn jongeren: ‘Je hebt nu drie ouders voor de prijs van twee.’ Ik leg die jongeren ook uit hoe beschamend het zou zijn mocht zijn of haar moeder in nachtkleed de deur moeten openen voor agenten die komen vaststellen dat hij of zij niet thuis is.

SUYKERBUYK: Welke maatregel we nemen, hangt ook heel erg af van de voorgeschiedenis. De overgrote meerderheid van de jongeren die we zien komen voor een eenmalig accident de parcours.

weekend ook. Sinon je ne m’en sors pas! We hebben die protestactie gedaan omdat we er langzaam allemaal aan kapot gaan. Een viertal jaar geleden kregen we enkele extra mensen, maar ondertussen bleven mensen weggaan.

Waarom? Omdat de FOD Justitie een héél slechte werkgever is. De materiële en financiële werkomstandigheden zijn niet goed. Als je geen inkt voor je pen koopt, heb je niets om te schrijven. Als je niet zelf boeken om bij te studeren koopt, dan heb je geen boek. Het is een beetje pathetisch. Een ander fenomeen is dat mensen na een tijdje ▼

W

e hebben afgesproken met Michèle Meganck (Franstalige jeugdrechtbank) en Tine Suykerbuyk (Nederlandstalige jeugdrechtbank) in het kantoor van die laatste aan de Quatre Brasstraat.

De plek bevindt zich op een steenworp van het Justitiepaleis, dat ooit werd gebouwd ten koste van een deel van de Marollen. Ook toen al was Brussels oudste volkswijk overigens een rumoerige plek, waar het al eens botste met de overheid.

De twee dames zullen tijdens het gesprek allebei een eigen stijl hanteren. Suykerbuyk eerder omzichtig en to the point, terwijl Meganck met zwier de verbale voorhamer hanteert en met pakkende voorbeelden strooit. Maar allebei zijn ze geboeid door een beroep dat veel mensen verkeerd begrijpen. “Ik zeg altijd aan mijn jongeren: ‘Met mij erbij heb je drie ouders voor de prijs van twee.’”

Bij de incidenten in de Marollen wond de Brusselse korpschef zich onlangs wat op over de beschuldigingen van politiegeweld. De kern van de zaak is volgens hem de drugstrafiek in de wijk. Akkoord?

BRUZZ | SPREEKTIJD

De recente incidenten in de Marollen hebben volgens de politie vooral te maken met de aanwezigheid van jonge criminelen. We legden ons oor te luisteren bij twee jeugdrechters die net boven de Marollenwijk kantoor houden. Als geen ander begrijpen ze wat er speelt bij jonge daders én bij kwetsbare jongeren.

“Covid-19 doet de gezinnen van die laatsten exploderen.” — KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

30 SEPTEMBER 2020

I 9

▼

JEUGDRECHTERS TINE SUYKERBUYK EN MICHÈLE MEGANCK

wisselen naar een overheidsdienst dicht bij de plek waar ze vandaan komen in Wallonië.

Leverde de actie iets op?

MEGANCK: We hebben vier nieuwe griffiers in opleiding, maar ondertussen vertrekken er alweer mensen. Sommigen gaan naar de privé omdat ze daar zonder overuren kunnen werken. De wereld op zijn kop, c’est dingue! Ze krijgen er een goed salaris, een functionerende koffiemachine en moeten het toilet niet zelf schoonmaken. Wat ik zeg, geldt ook voor de rest van de Franstalige rechtbank van eerste aanleg. Als ondervoorzitster heb ik daar een goed zicht op.

Loopt het aan Nederlandstalige zijde beter?

SUYKERBUYK: Het is hard werken, maar we hebben

wel een stabiele ploeg.

U sprak over de grotere zichtbaarheid van de drugshandel tijdens de ‘lockdown’. Hoe beïnvloedde Covid-19 de jeugdcriminaliteit nog?

SUYKERBUYK: Ik zie verder geen noemenswaardige

invloed.

BRUZZ | SPREEKTIJD

MEGANCK: Op de criminaliteit niet, neen. Maar voor de beschermde jongeren was de impact wél enorm. Jongeren met ouders die psychiatrische hulp nodig hebben, verslaafd zijn of elk gezag ontberen, dat explodeert op dit moment allemaal.

Ik heb een verschrikkelijke maand september achter de rug. Al die gezinnen die nog net wisten te functioneren met externe hulp die langskwam, moesten het lange tijd zonder die diensten doen.

Er werden telefonische belrondes gedaan in de plaats, maar dan krijg je al snel een ‘Oui oui, tout va bien, madame!’ Jongeren vluchten daardoor ook vaker uit het huis en een beschermde jongere kan dan al eens een criminele jongere worden.

We hebben bovendien ook een boom van de psychiatrische opnames van jongeren gezien. Al die dingen zijn nu veel zichtbaarder dan in juli.

SUYKERBUYK: Klopt. Ook de scholen signaleren vaak nu pas dat ze een aantal leerlingen de voorbije maanden helemaal niet hebben gehoord.

‘De juf is langs geweest, er waren mensen thuis, maar niemand deed open.’

kantoor houden, red.). Voor de splitsing van 2014 was de eerste vraag bij het openen van een nieuw dossier meestal: Frans of Nederlands? Sindsdien gebeurt dat nog altijd zo in Brussel, maar worden de dossiers in de Rand automatisch in het Nederlands geopend. Pas later kunnen mensen vragen om een verandering van taal bij de rechtbank, iets dat ze niet vaak doen. Ik vind dat de vrijheid zo wordt beknot. Ik vermoed ook dat het bewust wordt gedaan om statistieken te spekken: ‘Kijk eens hoeveel dossiers wij hebben geopend.’

Stijgt de jongerendelinquentie de voorbije jaren eigenlijk?

SUYKERBUYK: Ik zie eerder een stagnering of een terugloop op ons niveau.

MEGANCK: Aan Franstalige zijde hebben we de indruk dat er een beetje minder jongeren ter beschikking worden gesteld van het gerecht.

Hoe interpreteert u die daling?

MEGANCK: Het kan betekenen dat er minder jongeren opgepakt worden of dat het parket er

Tine Suykerbuyk 49 jaar woont in Elsene werkt drie jaar als advocaat en drie jaar als bedrijfsjurist jeugd- en familierechter sinds 2009 voorzitter Unie van Nederlandstalige Jeugdmagistraten ondervoorzitter bij de Nederlandstalige rechtbank van eerste aanleg

Mevrouw Suykerbuyk, u werkt voornamelijk met jongeren uit de Rand?

SUYKERBUYK: Ja. De Nederlandstaligen uit Brussel zijn een minderheid. In die groep zitten ook jongeren met een andere thuistaal, dan is de schooltaal meestal doorslaggevend.

MEGANCK: Ik hoor toch vaak Frans spreken in deze gang (waar de Nederlandstalige jeugdrechters

“De overgrote meerderheid van de jongeren die we zien komen voor een eenmalig ‘accident de parcours’” TI NE SUYKERBUYK Jeugdrechter 10

I

30 SEPTEMBER 2020

minder doorverwijst naar een rechter. Persoonlijk heb ik de indruk dat de jongeren die we wél zien voor ernstigere feiten komen. Drugsverkoop op grote schaal, overvallen, verkrachtingen, soms in netwerken waar ook volwassenen in zitten.

Mogelijk vangen de GAS-boetes een deel van de lichtere inbreuken op. Maar we hebben daar geen enkel zicht op en functioneren alleen als beroepsinstantie als iemand niet akkoord gaat met zo’n GAS-boete. Ik heb zo mijn vragen bij die administratieve sancties, die ook een werkstraf kunnen zijn. Die maatregelen gebeuren tenslotte niet binnen een kader van jeugdbescherming, maar eerder om een geldboete te vermijden.

Wat is het typische profiel van jonge daders die u hier ziet?

SUYKERBUYK: Er is een groot verschil tussen wie één accident de parcours heeft en wie regelmatig hervalt. Bij die laatsten is er bijna altijd meer aan de hand. Daar is er vaak schoolse achterstand, ouders met niet genoeg ruggengraat …

MEGANCK: Vaak zijn dat jongeren die in niets geïnteresseerd zijn. Ze zijn niet verliefd, dromen

er zelfs niet van eens met een parachute te springen, het zijn vaak jongeren zonder dromen.

Is het niet frustrerend om als jeugdrechter pas ten tonele te komen op een moment dat jongeren al jaren in de problemen zitten: op school, in het gezin, misschien ook met kleinere criminaliteit die niet opgemerkt werd?

SUYKERBUYK EN MEGANCK: (Samen volmondig

knikkend) Ja, dat is zo.

Wat moet er dan tijdens dat voortraject beter?

MEGANCK: De nieuwe code voor de jeugdbescherming Brussel en Wallonië maakt meer plaats voor preventie. Toch in theorie, want je moet er ook nog middelen voor vrijmaken. Die preventie is nodig, want ik ken jongeren die al drie jaar niet meer naar school gaan. Dan moeten we niet verwonderd zijn dat ze cannabis zitten te roken en oude vrouwtjes beroven. Die preventie mag forser.

Als die maatregelen stoppen zodra jongeren er geen zin in hebben, is dat geen oplossing.

SUYKERBUYK: Die vrijwillige preventie verricht wel goed werk, maar sommigen glippen door de

mazen van het net en komen veel te laat bij ons.

Het mag inderdaad kordater, want elk jaar telt.

Ook wij proberen trouwens de jongere en de ouders mee te krijgen. Alleen zo kan je echte vooruitgang boeken.

«NOUS DEVONS EN FAIRE DE BONS CITOYENS» Selon la police, les récents incidents dans les Marolles sont principalement liés à la présence de jeunes criminels. Nous avons consulté deux juges de la jeunesse qui exercent leurs fonctions juste au-dessus du quartier des Marolles. Elles comprennent mieux que quiconque les enjeux des jeunes délinquants et des jeunes vulnérables. « La Covid-19 fait exploser les familles de ces derniers, on commence seulement à s’en rendre compte. » Nous avons rencontré Michèle Meganck (tribunal pour enfant francophone) et Tine Suykerbuyk (tribunal pour enfants néerlandophone) dans le bureau de cette dernière rue des Quatre Bras. Les deux dames ont chacune leur propre style mais sont toutes deux passionnées par une profession que beaucoup de gens comprennent mal. « Je dis toujours à mes jeunes : Avec moi, vous avez trois parents pour le prix de deux », dit Meganck. « Nous voulons avant tout faire de ces jeunes de bons citoyens, et cela ne se fait pas en les humiliant et en les enfermant. » FR

En behalve meer preventie?

MEGANCK: Ik ben ook kwaad op het schoolsysteem, op zijn minst aan Franstalige kant. Als een jongere van school wordt gestuurd voor gedragsproblemen krijgt hij gewoon een adres mee waar hij een andere school kan zoeken.

Er is verder geen enkele controle of hij ook gaat.

De verantwoordelijke van de bijzondere jeugdzorg in Sint-Gillis zei ooit dat ze maar tien procent van meldingen van problematisch spijbelgedrag kunnen opvolgen. Niemand kijkt dus naar de negentig procent anderen! We hebben geld voor vliegtuigen en wapens, maar daarvoor niet?

Weet u, ik doe mijn job erg graag. Maar als men die jongeren eerder zou helpen en mijn job overbodig zou maken, verander ik met plezier van functie.

Michèle Meganck 59 jaar geboren in Sint-Joost, woont in Koekelberg studeert sociaal assistent en rechten is advocaat in Brussel 19872003 jeugdrechter in Brussel sinds 2003 ondervoorzitter Franstalige rechtbank van eerste aanleg secretaris van de Franstalige Unie van jeugdmagistraten.

Tine Suykerbuyk en Michèle Meganck vinden het frustrerend dat ze pas ten tonele komen als de jongeren al jaren in de problemen zitten: “Er is meer geld nodig voor preventie.”

‘WE HAVE TO MAKE THEM GOOD CITIZENS’ According to the police, the recent incidents in the Marollen are primarily related to the presence of young criminals there. We went to speak to two juvenile court judges who work just above the Marollen neighbourhood. More than anyone else, they know what is going on with young perpetrators and vulnerable youth.

“Covid-19 is making the families of the latter explode and we’re only starting to realize that now.” We met with Michèle Meganck (French-speaking juvenile court) and Tine Suykerbuyk (Dutchspeaking juvenile court) at the latter’s office on rue Quatre Brasstraat. During the interview, the two women each had a different style, but they are also both fascinated by a job that many people misunderstand. “I always tell my youths: with me involved, you have three parents for the price of two,” Meganck says. “We primarily want to make good citizens of these young people, and you can’t do that by humiliating them and locking them up.”

EN

30 SEPTEMBER 2020

I 11

Coverstory

DE BRUSSELS BOXING ACADEMY, EEN GROTE FAMILIE

BRUZZ | COVER STORY

‘Als ik niet kan boksen, voel ik me leeg’ Na maanden kan de Brussels Boxing Academy (BBA) de deuren weer openen. Niets te vroeg voor veel trouwe Brusselse jongeren die er hun lichaam en geest versterken. “Als ik niet kan boksen, kan ik niets. Niet studeren, niet werken, dan zou ik zelfs niet met u kunnen praten.” — NATHALIE CARPENTIER, ▼

FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Mounsef El Khettabi (22) bloeide open in de boksclub: “Samen afzien, samen knokken, het schept een band.”

12

I

30 SEPTEMBER 2020

BRUZZ | COVER STORY Voor de dertienjarige Maryama Izoughar is boksen een uitlaatklep. “Anders krop ik te veel op.”

30 SEPTEMBER 2020

I 13

▼

DE BRUSSELS BOXING ACADEMY, EEN GROTE FAMILIE

“Veel van die jongens en meisjes moeten elke dag boksen, het is een gevecht voor het leven.

Hier krijgen ze aandacht”

BRUZZ | COVER STORY

MOHAMED IDRISSI Coach Brussels Boxing Academy (links op de foto)

14

“

I

K

omaan, hop, hop, hop!”

Coach Mohamed Idrissi springt vooraan met twee benen samen heen en weer en geeft het tempo aan. Dat ligt hoog. Hij drijft het nog wat verder op. Blijft springen, maar draait nu zijn armen in brede cirkels. “Twintig, eenentwintig, komaan!” Eerst links, dan rechts.

Nog steeds springend trekt hij beurtelings een knie op, zo hoog mogelijk. De min-achttienjarigen in de steeds vollere sportzaal van het Sint-Jan Berchmanscollege in Brussel proberen hem te volgen, beginnen te zweten.

Bij Idrissi lijkt het iets van niets, wij weten beter. De conditietraining bij de BBA is loodzwaar. Als je niet gemotiveerd bent, hou je de dril niet vol. Af en toe verschanst iemand zich achter andermans rug om zijn benen niet te lang gestrekt in de lucht te moeten houden.

Maar Idrissi ziet alles. “Hela, werken!” Hij is streng, maar ook mild. Het is de tweede week dat hij zijn pupillen weer in de zaal heeft.

Dat zijn veelal jongeren uit moeilijkere Brusselse wijken, maar evengoed Europese ambtenaren, kunstenaars of gewoon sportliefhebbers.

30 SEPTEMBERI 2020

Sinds de lockdown moest de club noodgedwongen dicht, boksen is nu eenmaal een contactsport. Idrissi gaf onlinetraining via Instagram, maar dat blijft een flauw afkooksel van het echte werk. “Zodra het mocht, trainden we wel weer in het park, maar daar kwam toch minder volk op af. Sommigen waren ongerust, mochten niet van hun ouders of wilden kwetsbare familieleden niet in gevaar brengen. Of ze zagen boksen in het park gewoon niet zitten.” Hij kijkt tevreden in de zaal.

“We hebben een trouw publiek, maar lang niet iedereen is terug.”

Doordat de andere sportzaal in De Kleurdoos waar ze normaal trainen dicht is voor renovatie, zijn ze nog op zoek naar extra ruimte, al is er voor een groot deel van de trainingen al een oplossing gevonden.

TALENT Vandaag tellen we een zestigtal tieners en adolescenten, vooral jongens, enkele jonge kinderen en ook een handvol meisjes. “Dit is de enige plek waar je alles even kan loslaten,” zegt Ben Hannadas (17), die voor het eerst terugkeert sinds maart. Nu hij aan de hogeschool studeert, heeft hij andere uren, maar als het enigszins kan, wil hij

als vanouds weer vijf keer per week komen. Hij is de voorbije maanden buiten op zichzelf blijven trainen, maar dat is niet hetzelfde. “Ik heb de zaal, de ambiance en het materiaal erg gemist. Boksen biedt een uitdaging, een gevecht waar je je op kan voorbereiden. Het goede is dat het binnen strakke regels gebeurt en mét discipline, waardoor je achteraf geen miserie of zorgen hebt.”

Hannadas komt helemaal uit Watermaal-Bosvoorde. Hij bokst al van zijn dertiende. Eerst bij een andere club, maar hier vond hij het niveau beter. De voorbije maanden nodigde hij een dolende vriend uit zijn voorbeeld te volgen. “Hij leefde

niet gezond, rookte, had problemen en veel zorgen. Tijdens de lockdown heb ik hem aangemoedigd om te boksen, ik heb hem getraind in het park. Toen ik opmerkte dat hij talent had, kreeg hij de smaak helemaal te pakken. Voordien spijbelde hij veel.

Maar sinds hij bokst, is hij weer gemotiveerd. Hij is nu zelfs geslaagd voor school. Hij wil hier ook lid worden.”

Door vijf keer per week te trainen, is Hannadas’ vrije tijd goed gevuld. Hij wil niet liever. “Als je niets om handen hebt, doe je soms eender wat om je niet te vervelen.

Voor je ’t weet, laat je je beïnvloeden door de verkeerde mensen en haal je stommiteiten uit. Hier kan je alles

“Ik ben niet bang voor een echte match. Ofwel krijg ik slaag, ofwel leer ik bij. Ik wil écht goed worden” MARYAMA IZOUGHAR (13 ) Bokst bij Brussels Boxing Academy

klop, raak ik mijn razernij kwijt.

Anders krop ik ze op.”

Boksen noemt ze zonder aarzelen haar passie. Waarom vindt ze moeilijker te vatten. “Ik kan zo stoom aflaten en het geeft me kracht, moed en zelfvertrouwen.

Vroeger was ik weleens bang dat ze

me zouden kidnappen. Sinds ik boks, heb ik daar minder last van.”

Als ze even niet traint, voelt ze zich snel mentaal én fysiek zwakker. “Ik hield er niet van om tijdens de lockdown thuis te blijven. Ik heb die beweging nodig.” Ze kijkt uit naar een echte match. “Bang ben ik daar

niet voor. Ofwel krijg ik slaag, ofwel leer ik bij.” Haar ogen fonkelen. “Ik wil écht goed worden.”

“ZONDER BOKS BEN IK NIETS” Het zweet druppelt al van Mounsef El Khettabi’s (22) hoofd, maar hij overweegt nog een uur langer te trainen. “Ik ben zo blij dat de club weer open is. Zelfs tijdens de vakantie voelde ik dat ik touwtje moest springen. Zonder boksen kan ik niets. Niet werken, niet naar school. Ik zou zelfs niet met u kunnen spreken.” Terwijl hij het vertelt, wiebelt hij voortdurend met zijn benen of prutst met zijn handen. Hij kan geen seconde stil

▼

vergeten. Als ik thuiskom, ben ik zo uitgeput dat ik zelfs niet meer kan nadenken. Ik val meteen in slaap.”

Coach Idrissi moet intussen enkele jongeren teleurstellen.

“Sorry, maar met handschoenen gaat vandaag niet, het is te druk.

Dat is niet coronaproof.” “Zo jammer, dat voelt toch anders,” zegt de dertienjarige Maryama Izoughar. Al is de teleurstelling van korte duur, ze is erg gemotiveerd om weer te trainen. Ze begon als kind te boksen. “Daarna ben ik een tijd gestopt, maar toen ik opgroeide, begon ik het te missen. Als ik me slecht voelde, merkte ik dat ik het nodig had. Als ik op een boksbal

BRUZZ | COVER STORY

De lockdown hield de boksers binnen, maar sinds kort wordt er weer hard en intensief getraind.

30 SEPTEMBER 2020

I 15

&JOHN ARMLEDER IT NEVER ENDS

SQUARE SAINCTELETTESQUARE 1000 BRUSSELS

MORE INFO WWW.KANAL.BRUSSELS

02.04

24.09.20 2 201.11.2020 5.04.202 0 1

NEW DATES

WWW.PARCOURSDARTISTES.BE

KANAL

▼

DE BRUSSELS BOXING ACADEMY, EEN GROTE FAMILIE

blijven zitten. El Khettabi is net afgestudeerd als loodgieter, maar studeren liep niet van een leien dakje. “De opleiding duurde drie jaar, ik deed er vijf jaar over. Ik kan mij niet altijd goed concentreren. Op het werk of op school loopt mijn hoofd vol, hier loopt het leeg.”

Vijf jaar geleden ontdekte hij boksen via zijn oudere broer, die vandaag ook mee traint. “Ik wilde iets maken van mijn leven. Ik overwoog in het leger te gaan, maar ik weeg te weinig. Zodra ik hiermee begon, was ik erdoor gebeten.” Eerst probeerde hij andere clubs uit, maar hier voelde hij zich voor het eerst thuis. “In die andere zalen geven ze training om geld te verdienen, hier draait het niet om geld. Hier willen ze een goede basis leggen bij jongeren. Ze aanvaarden ons zoals we echt zijn.” De coaches beschouwt hij als zijn nonkels, de andere leden als zijn broers of zussen. “Ik kom bij de coaches thuis, blijf er eten, soms zelfs logeren. Ik ken hun leven, hun kinderen. Dit is familie.”

Nochtans kende hij hier in het begin niemand. “Ik heb doorgaans moeite om me te integreren, ik ben erg gesloten.” Hier brak dat pantser vanzelf open. “Samen afzien, samen knokken, schept een band. Je sleept elkaar erdoor.” Tijdens een training of een match ga je diep. “Aan hoe iemand loopt, kan je zijn karakter of zijn gemoedstoestand aflezen – stoer, onzeker, bang. Tijdens een boksmatch geef je je nog meer bloot.

Als ik het moeilijk heb, vertel ik dat niet, ze zien het gewoon aan me. Het is een manier om mezelf uit te drukken.”

El Khettabi oogt zachtaardig, verlegen zelfs, maar is vooral één brok emotie. “Dat heb ik soms moeilijk onder controle. Vroeger was ik altijd zenuwachtig, soms bang. Een match is emotioneel erg heftig, de ene keer voel ik me geweldig, de volgende keer zwak, en huil ik. Een bokser kan tijdens een match innerlijk exploderen, maar moet zich wel kalm houden. Als je je niet aan de regels houdt, grijpt de coach in.

Dat is goed.”

Het is hoe langer hoe essentiëler voor hem geworden. “Ik heb het nodig om me te kunnen concentreren. Anders zou ik altijd boos of gefrustreerd zijn, niet vrolijk zoals nu. Als ik vroeger een probleem had, regelde ik het zelf. Nu kom ik boksen om mijn frustraties te

evacueren. Tijdens de training geef ik me volledig en nadien is het opgelost. Ongelooflijk, toch?”

STRUCTUUR EN EDUCATIE “Boksers zijn vaak heel emotioneel,” knikt coach Idrissi. “Mensen denken soms dat ik hard ben, terwijl ik heel gemakkelijk huil. Een bokser ziet af.

Zoals Mohamed Ali zei: ‘Je moet ervoor zorgen als voor een baby.’”

Vroeger was Idrissi bokskampioen in Marokko, de voorbije zestien jaar was hij trainer, maar vooral ook coach, en soms houvast. “We houden de club bewust divers, maar richten ons vooral tot jongeren die het thuis of op school niet gemakkelijk hebben, sociale of financiële problemen hebben. We bieden structuur, educatie, we zorgen dat ze niet op straat rondhangen. Wie rijk is, tennist of golft. Wie krapper bij kas zit, bokst. Als iemand ons lidgeld niet kan betalen, vragen we minder. Voor veel andere clubs is boksen business geworden, voor ons is boksen een recht.”

Idrissi en de andere coaches willen in de club een samenhorigheidsgevoel creëren. “Als ze in de problemen zitten, kunnen ze bij ons

terecht. Soms kan ik helpen als ze een advocaat nodig hebben of in aanraking zijn gekomen met de politie, maar alles oplossen kunnen we niet. Als we sommigen een tijd niet zien, maken we ons zorgen.

Tijdens de lockdown hielden we contact. Sommigen verloren de voorbije maanden hun job, hadden gedoe op school, soms nog minder middelen.” Ze houden de band warm. “Veel van die jongens en meisjes moeten elke dag boksen, het is een gevecht voor het leven. Ze moeten elke dag weer opstaan, zich goed gedragen, naar school of hun werk gaan. Hier geven we hun aandacht, we motiveren ze.”

“Dit is mijn leven,” besluit El Khettabi. “Als ik niet kan boksen, voel ik me leeg.” Terwijl hij zijn spullen bij elkaar sprokkelt, klopt een andere bokser, Aziz Ismaël, hem even vriendschappelijk op de schouder en zegt dan tegen ons: “Hij is echt een tank. Uitstekend bokser, mooie stijl.” El Khettabi reageert eerst verrast – Ismaël is kampioen – en begint dan breed te glimlachen.

“Wat had ik gezegd? Dit is familie die je aanmoedigt. Aziz is degene met bakken talent, niet ik.”

« QUAND JE NE PEUX PAS BOXER, JE ME SENS VIDE » Après de longs mois, la Brussels Boxing Academy (BBA) peut à nouveau ouvrir ses portes. Ce n’est pas trop tôt pour de nombreux jeunes bruxellois fidèles qui y renforcent leur corps et leur esprit. Pour beaucoup, le club de boxe est une seconde maison, et l’entraînement un exutoire important. « Quand je ne fais pas de boxe, je ne peux rien faire », dit Mounsef. « Ni étudier, ni travailler, je ne pourrais même pas vous parler. » Les entraîneurs de la BBA travaillent avec un public varié, mais se focalisent sur les jeunes qui ont des difficultés à la maison, à l’école ou dans le quartier. Ils offrent une structure, une éducation et veillent à ce qu’ils ne traînent pas dans la rue. Ils sont restés en contact avec leurs élèves pendant le confinement et attachent une grande importance au sentiment d’appartenance. « Pour beaucoup d’autres clubs, la boxe est devenue un business, pour nous, la boxe est un droit », dit Mohamed Idrissi. « En boxant, je peux décompresser », dit Maryama (13 ans). « Quand je frappe dans un punching-ball, j’évacue ma rage. Sinon, elle s’accumule. C’est ma passion. » FR

‘WHEN I CAN’T BOX, I FEEL EMPTY’ After months of forced closure, the Brussels Boxing Academy (BBA) is finally reopening. It is not a moment too soon for many faithful young people from Brussels who strengthen their bodies and minds there. The boxing club is a second home to many people, and training is an important way to vent. “If I couldn’t box, I couldn’t do anything,” Mounsef says. “I wouldn’t be able to study, to work, or even to talk.” The coaches at BBA work with a varied audience, but are particularly geared towards young people who have a harder time at home, at school, or in the neighbourhood. They provide structure and education, and ensure that the young people aren’t hanging out on the street. They stayed in touch with their pupils during the lockdown and work hard to cultivate a sense of unity. “At many other clubs, boxing has become a business, but to us, boxing is a right,” Mohamed Idrissi says. “Boxing helps me to let off steam,” says Maryama (13). “When I punch a punching bag, my anger ebbs away. This is my passion.”

EN

Boksen met de glimlach.

“Hier is iedereen familie.”

30 SEPTEMBER 2020

I 17

BRUZZ | INTERVIEW

KMSKB-DIRECTEUR MICHEL DRAGUET OVER DE EXPO ‘BE MODERN’ EN HET MUSEUM VAN DE TOEKOMST

Michel Draguet voor een werk van de Belgische kunstenares Evelyne Axell (1935-1972).

18

I

30 SEPTEMBER 2020

‘We zijn Belgen en we zijn rebels’

Ook de voorbije jaren waren selecties en opstellingen uit de eigen collectie een manier om uw verzameling moderne kunst te ontsluiten.

Maar hoe duurzaam is die aanpak?

MICHEL DRAGUET: Met dezelfde honderd werken kan je heel veel verschillende verhalen vertellen.

Die multipliciteit van blikken blijft interessant.

Maar ondertussen denken we ook verder. Ik ben me ervan bewust dat we, zeker nu door Covid-19, met een economisch deficit zitten, waardoor een

museum van de 20e eeuw op korte termijn niet realistisch is. Dat betekent dat we iets moeten doen aan de presentatie van onze volledige collectie, en moeten nadenken over hoe we ze kunnen koppelen aan hedendaagse samenlevingsdiscussies. De coronacrisis is ook een gelegenheid om daar de eerste stappen in te zetten.

U wilt de discussie over de afwezigheid van een Museum van Moderne Kunst, waarin ook de discussie over eventuele bruiklenen aan Kanal – Centre Pompidou paste, neutraliseren door uw volledige museum te herdenken?

DRAGUET: We willen een nieuwe visie op onze collectie ontwikkelen in relatie tot de uitdagingen waar onze maatschappij voor staat. En dat zal dus niet veel kunnen kosten. In die zin is wat we nu doen, ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van onze educatieve dienst, exemplarisch. We maken digitale capsules aan waarin bezoekers kunnen zien hoe conservatoren, directeurs en gasten worden geconfronteerd met diverse kunstwerken en hun visie uitspreken over moderniteit, antimoderniteit, postmoderniteit of een hedendaags thema als kolonialisme. Daarmee slaan we bruggen tussen de 21e eeuw, de 20e, het fin de siècle, de 19e eeuw en zelfs de oude meesters. Want er is ook sprake van moderniteit in de premoderne eeuwen. We willen de betekenis van dat concept aan de hele collectie toetsen, als basis voor hedendaagse maatschappelijke reflectie. Die brug tussen de moderne collectie en de oude kunst is de toekomst voor de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten.

Moderniteit staat ook al centraal in Be modern.

Wat betekent dat woord dan voor u?

DRAGUET: Er is natuurlijk de kunsthistorische

uitdroegen dat uiteindelijk tot de conceptuele kunst leidde, waarin het filosofische de overhand kreeg op het kunstwerk an sich. Dat verhaal zullen we in de tentoonstelling vertellen. Maar er is ook een algemener verhaal. Voor mij is moderniteit een attitude die inhoudt dat je altijd kijkt naar het hedendaagse aspect. Geen discours over hoe Michelangelo onevenaarbaar de grootste van allemaal was. We zijn niet meer van gisteren en nog niet van morgen, maar van nu. Het is onze verantwoordelijkheid om vandaag iets te betekenen, te verbeteren of te ontwikkelen. Zeker in de context van Covid-19 is dat een belangrijke boodschap.

Concreet: hoe zeg je met een schilderij van honderd jaar geleden iets over postkolonialisme of klimaat?

DRAGUET: Om te beginnen: het belangrijkste dat een museum toont is creativiteit. Het begin van de 20e eeuw was wat dat betreft een bloeiperiode. ▼

M

ichel Draguet heeft nooit in rustige omstandigheden gewerkt de afgelopen decennia, maar door de onvergelijkbare impact van Covid-19 lijken veel verhitte discussies uit dat recente verleden zeer relatief geworden. Naast de lancering van een nieuw grote expo heeft hij nog andere katten te geselen.

Michel Draguet: “Op dit ogenblik ben ik bezig met het probleem van de lage bezoekersaantallen.

We waren van 300.000 bezoekers in 2005 naar 1 miljoen bezoekers in 2019 gegaan, maar door Covid-19 hebben we 90 procent van onze bezoekers verloren. Dus zijn er grote inspanningen nodig voor de budgetten van 2020 en 2021.

Er zijn ook logistieke problemen met het internationale transport van kunstwerken. Zelfs tussen Parijs en Brussel is dat moeilijk geworden, laat staan vanuit de Verenigde Staten. Het is nu onmogelijk geworden om een geplande tentoonstelling zoals Dalí & Magritte te organiseren.

Daardoor focussen we nu op onze eigen collectie – met Be modern in het bijzonder op die van de 20e en 21e eeuw. We willen aan ons publiek hier – toeristen zijn er nu veel minder – tonen waarom we wat die periode betreft de referentiecollectie hebben in België. We willen hen aan de hand van die creativiteit opnieuw zin laten krijgen in cultuur.”

BRUZZ | INTERVIEW

Na het succes van Dalí & Magritte vorig jaar kunnen de Musea voor Schone Kunsten in dit annus covidius weinig anders dan opnieuw een tentoonstelling samenstellen uit hun dakloze collectie moderne kunst: Be modern. “Een nieuw museum voor moderne kunst is niet voor morgen,” beseft directeur Michel Draguet, die zinspeelt op een manier om zijn hele museum te herdenken. — MICHAËL BELLON, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

“Zolang er geen vaccin is zullen mensen bang blijven. We zullen oplossingen moeten vinden om bezoekers op een aangename manier te ontvangen” MICHEL DRAGUET

betekenis van dat begrip, waarmee impressionisten en de latere avant-garde een vooruitgangsidee 30 SEPTEMBER 2020

I 19

▼

KMSKB-DIRECTEUR MICHEL DRAGUET OVER DE EXPO ‘BE MODERN’ EN HET MUSEUM VAN DE TOEKOMST

Michel Draguet

Toen leefde het idee dat alles mogelijk was.

Vandaag heb ik het gevoel dat veel mensen denken dat niets meer mogelijk is. We zijn ‘tegen’, zonder een constructief alternatief voor te stellen.

Daarom moeten we echt nadenken over de rol en de noodzaak van creativiteit in onze maatschappij, die nu veel te laag wordt ingeschat. Ook de kunstwereld zelf is meer in geld geïnteresseerd dan in betekenis en creativiteit.

Daarnaast hebben de kunsten zich altijd verhouden tot maatschappelijke discussies. De surrealisten waren bijvoorbeeld bij de eersten om in te gaan tegen het kolonialisme en het economisch geïnspireerde discours van het ‘primitivisme’. De Latemse school stelde dan weer vragen over het leven en de sociale tegenstellingen in de grootstad, en ze wierp ook ecologische kwesties op. Een museum helpt dergelijke vragen te contextualiseren en te objectiveren vanaf hun oorsprong, om de dode hoeken in de discussie te lokaliseren en een dieper begrip mogelijk te maken.

Geboren in 1964 in Elsene Professor kunstgeschiedenis aan de ULB Publiceerde boeken over onder meer James Ensor, Félicien Rops en Fernand Khnopff Werd in 2005 aangesteld als directeur van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) Cureerde meerdere internationale tentoonstellingen, waaronder verschillende over René Magritte Is de bezieler van het Magritte Museum, dat openging in 2009 Pleit voor een nieuwe visie op de Brusselse musea, waarin collecties op een originele manier worden samengebracht, om zo een nieuw verhaal te vertellen

BRUZZ | INTERVIEW

Als moderniteit een rode draad wordt in plaats van een aparte categorie, betekent dat dan dat labels als ‘Old Masters’ binnen het museum zullen verdwijnen?

DRAGUET: Nee, er hoeft niets te verdwijnen. Maar we moeten om te beginnen meer inzetten op het schaduwmuseum dat het digitale museum is.

Het andere woord in de titel Be modern is zowel een afkorting van ‘Belgisch’ als een aansporing. U wilt niet alleen de coronacrisis maar ook de Belgische crisis aanpakken?

DRAGUET: Ons museum is in 1801 door Napoleon Bonaparte gecreëerd als een van de Frans-Europese musea, een vitrine voor de Europese moderniteit, in het Franse territorium. Maar de naam Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België maakt duidelijk dat we in 1830 na Napoleon in een nationalistisch verhaal zijn beland. Vandaag is het nog altijd niet makkelijk om te zeggen dat we een vitrine zijn voor de

Bij een werk van de Belg Walter Leblanc (1932-1986).

Belgische creativiteit, maar is het duidelijk dat ons land een lange en grote traditie van kunstenaars heeft sinds de Vlaamse primitieven. Ondanks de moeizame federale regeringsvorming kan je niet zeggen dat Franstalige Belgen Parijzenaars zijn of Vlamingen Amsterdammers. We hebben een eigen cultuur, zij het met verschillen tussen noord en zuid. Die regionale mix van verschillende identiteiten is een laboratorium voor de Europese identiteit, die ook aan de oorsprong van ons museum lag. Be modern drukt voor mij die identiteit uit – we zijn Belgen – maar het is ook een werkwoord: we zijn rebels.

WAT T E V E R WAC H T E N VA N ‘ B E M O D E R N ’

Belgische en internationale toppers in de KMSKB In 2021 zal het tien jaar geleden zijn dat het Museum voor Moderne Kunst, pijler van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten, de deuren sloot om plaats te maken

20

I

30 SEPTEMBER 2020

voor het Magritte Museum en het Fin-de-Siècle Museum. De politieke, communautaire, maar toch vooral financiële vraag waar het publiek dat patrimonium van 20.000 stukken dan

voortaan zou kunnen gaan bekijken, werd het voorwerp van jarenlang gekibbel.

Het zeer beperkte antwoord op die vraag is niet Kanal, het Vanderborghtgebouw of een nieuw museum, maar regelmatig opgezette tijdelijke tentoonstellingen waarvoor de KMSKB put uit de collectie moderne en hedendaagse kunst. Zoals nu Be modern, van Klee tot Tuymans, waarin de

In het werk van de commissarissen van Be modern zie ik die leidraad ook. De tentoonstelling toont bijvoorbeeld de banden tussen de Vlaamse expressionisten en hun Duitse collega’s, die een soortgelijk discours ontwikkelden, terwijl Franstalige kunstenaars meer naar het surrealisme keken. Toch hadden Vlaamse expressionisten en Belgische surrealisten ook contact met elkaar.

Die kruisverbanden leggen, is opnieuw een voorbeeld van de procedure waarmee we in de toekomst onze hele collectie willen benaderen, om in een nieuwe structuur de oorsprong van onze gefragmenteerde identiteit te onderzoeken.

commissarissen Francisca Vandepitte, Inga RossiSchrimpf en Pierre-Yves Desaive 150 Belgische en internationale schilderijen, sculpturen, werk op papier, installaties en bewegende beelden uit de 20e en 21e eeuw samenbrengen voor een veelkantige, veeleer kunsthistorische presentatie.

De opstelling biedt een chronologisch overzicht,

met vrijheid en experiment als overkoepelende thema’s, en daaronder drie evoluties: de wijzigende rol van lijn en kleur richting het abstracte, de evolutie in het gebruik van materiaal en object richting het conceptuele, en de veranderende verhouding tussen mens en wereld richting postmodernisme.

Talloze namen zijn vertegenwoordigd, van Kokoschka, Léger, Dix, Picasso,

DRAGUET: Lopende zaken betekent dat de koning niets kan tekenen en een minister heel wat zaken niet kan behandelen. Al sinds 2018 slepen investerings- en renovatieplannen maar ook benoemingen aan. Dat is bijzonder erg omdat er na de gezondheidscrisis ook een economische crisis aankomt. We hebben een visie nodig, en geen beleid van dag tot dag.

Sinds de heropening van de KMSKB in mei gelden er protocollen voor de bezoekers. Wat betekent dat voor de beleving?

Is er ten slotte een specifiek werk dat u met deze tentoonstelling nog liever dan andere ziet terugkeren in uw zalen?

DRAGUET: Ik ben altijd blij als we De paus met de

uilen van Francis Bacon terug naar de muur kunnen brengen. We hadden hem in de tentoonstelling Belofte van een gelaat nog naast Antoon van Dycks Portret van pater Jean-Charles della Faille hangen. Maar nu gaat het minder om het onderwerp en meer om de materialiteit van het kunstwerk. Een meesterwerk spreekt verschillende talen.

Permeke en Brusselmans tot Calder, Moore, Chadwick, Hockney, Christo, Lafontaine, Dujourie en Wéry.

Eén aanvullend luik belicht de impact van de Amerikaanse minimalistische beweging – met ook drie werken van Frank Stella uit een privéverzameling, die dan weer de link leggen naar een gelijktijdige expo van Bill Viola. Een tweede aanvulling bestaat uit de presentatie

van recente aanwinsten hedendaagse kunst van de KMSKB: werken van Georges Meurant, Chéri Samba, Agnès Guillaume, Rinus Van de Velde en Emmanuel Van der Auwera.

BE MODERN, VAN KLEE TOT TUYMANS

2/10 > 24/1, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, www.fine-arts-museum.be

UNE NOUVELLE EXPOSITION DE LA COLLECTION D’ART MODERNE BELGE Après le succès de Dalí & Magritte l’année dernière, les Musées Royaux des BeauxArts n’ont pas d’autre choix en cette annus covidius que de monter une autre exposition issue leur propre collection d’art moderne en réserve : Be Modern. « En ce moment, je suis préoccupé par le problème du nombre faible de visiteurs. Nous étions passés de 300 000 visiteurs en 2005 à un million en 2019, mais à cause de la Covid, nous avons perdu 90 % de nos visiteurs. De grands efforts sont donc nécessaires pour les budgets 2020 et 2021. Le transport international des œuvres d’art pose également des problèmes logistiques. Même entre Paris et Bruxelles, c’est devenu difficile, encore pire avec les États-Unis. Il est désormais impossible d’organiser une exposition planifiée comme celle de Dalí & Magritte.

Par conséquent, on se concentre sur notre propre collection. Avec Be Modern en particulier sur celle du XXe et XXIe siècle. » FR

A NEW EXHIBITION FOR BRUSSELS’S MODERN ARTS COLLECTION Following the success of Dalí & Magritte last year, the Royal Museums of Fine Arts can do little else in this annus covidius than present another exhibition composed of its homeless collection of modern art: Be Modern. “I am currently occupied with the problem of the low visitor numbers. Our visitor numbers had increased from 300,000 in 2005 to one million in 2019, but we have lost 90 percent of our visitors due to Covid-19. Great efforts are therefore necessary for the budgets of 2020 and 2021. There are also logistical problems with the international transport of artworks.

This has even become difficult between Paris and Brussels, let alone from New York. It has become impossible to organize planned exhibitions like Dalí & Magritte. We are consequently focusing on our own collection, and Be Modern presents highlights from our collection of 20thand 21st-century art.”

EN

EXPO

DRAGUET: Ik heb het gevoel dat veel mensen nog terughoudend zijn om naar culturele instellingen te komen. Ik was onlangs in de bioscoop en daar was bijna niemand. Zolang er geen vaccin is, zullen mensen bang blijven. In de musea geldt eenrichtingsverkeer. We zullen oplossingen moeten vinden om bezoekers op een aangename manier te ontvangen, met activiteiten of een flexibelere aanpak met kleine groepen. Het is een gelegenheid om ook wat dat betreft onze visie op het museum te veranderen. Hoe bereiden we in de toekomst bezoeken voor? Willen mensen uitleg voor of na hun bezoek? En ook daar kan het digitale museum een dimensie toevoegen aan het fysieke bezoek.

CENTRE FOR FINE ARTS BRUSSELS

Na Elke Sleurs (N-VA) en Zuhal Demir (N-VA) heet uw bevoegde minister tegenwoordig David Clarinval (MR). Maar in lopende zaken kan die weinig doen.

29 SEPT. — 01 NOV. ’20

Fresh Ideas For The Future Lokale jeugdgroepen, scholen en kunstenaars tonen hun werk en hoop voor de toekomst

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES Rue Ravensteinstraat 23 1000 Brussels +32 2 507 82 00 / bozar.be

Photo · Foto: © José García Oliva 23 SEPTEMBER 2020

I 21

THEATRE, DANCE, PERFORMANCE & DEBATE IN THE BEATING HEART OF BRUSSELS.

Femke Gyselinck Moving Ballads Radouan Mriziga 7 Anne Teresa De Keersmaeker/Rosas Drumming Anne Teresa De Keersmaeker/Rosas & Pavel Kolesnikov The Goldberg Variations, BWV 988 Mette Ingvartsenpresented by Kanal – Centre Pompidou The Blue Piece

GET YOUR TICKETS AT KAAITHEATER.BE 1 TICKET = € 10

KaaiAd_BRUZZ_200923.indd 1

15/09/2020 16:26

BRUZZ SELECT

D E F I N I T E LY T H E B E S T T H I N G S T O D O I N B R U S S E L S

30/9 — 6/10

BILL MURRAY ON THE ROCKS

Sophia Coppola’s Apple TV+ production premieres at Cinema Palace

REALITY BITES SELMA ALAOUI NOUS PROJETTE EN 2120

‘Une invitation à l’imagination’

MOVING BALLADS FEMKE GYSELINCK & HENDRIK LASURE DANSEN JONI MITCHELL

‘We zijn alles wat we niet zijn

BRUZZ Select

30/9 — 6/10

IN THE MIX

TR AC

You’ll be back

© LAETITIA BICA

EN/ The museums in Brussels have spent

L’autrice Isabelle Wéry va-t-elle bien dormir avant d’ouvrir son livre pop-up en public ?

FR/ « Ce n’est pas sûr » s’amuse-t-elle, à quelques

jours de présenter la transposition scénique de son roman Poney flottant avec les musiciens d’Orphan Swords et les peintures monumentales de Marcel Berlanger. « Même si je peux m’appuyer sur mon expérience de comédienne, le trac est toujours là, mais il sera joyeux. À cause des reports, on répète en vase clos depuis presque un an, on a donc un peu d’appréhension, et surtout une joie de retrouver les spectateurs. Ça ne va pas être évident de jouer devant des spectateurs masqués comme des momies qu’on ne verra pas sourire. Avant la représentation, je m’isole quelques minutes et je fais des exercices de respiration. La condition physique est très importante. Déjà l’acte d’écrire est une forme de danse du bras et du corps. Le travail d’acteur comme je l’envisage, demande un corps costaud et une condition d’athlète. La langue de Poney flottant a été travaillée pour être dite, c’est pour ça que j’ai proposé ce projet. Quand j’écris, il y a des ruptures de style et de rythme, des passages déclamés, même chantés. Mes deux grands maîtres sont Shakespeare et Bertolt Brecht parce qu’ils ont pris la liberté d’utiliser plusieurs styles. Il y a des moments poétiques, d’autres où on s’adresse directement au public, il y a de la prose ou des chansons.

C’est une manière de susciter des sonorités et des images. Je suis sensible à tout ce qui a du rythme et fait ressortir la musique du texte, comme le slam.

Shakespeare était un fameux slameur ! J’ai envie, avec ce spectacle, de transmettre une forme d’énergie qui vient titiller l’imaginaire du public. » (GB) PONEY FLOTTANT 30/9 & 1/10, Théâtre 140, www.le140.be 24

the past six months working their socks off to offer solace to our eyes, first virtually and physically again since 18 May. But major events like Museum Night Fever have continued to be put on ice. Brussels Museums is aiming to fill up that black hole somewhat and express its solidarity with the broader cultural sector with COME BACK. Spread across four days and forty museums, they are offering a range of small but exquisite events. You can gaze into the sparkling eyes of Pieter De Buysser at the Planetarium, dive into the sound of our dreams at the Museum of Natural Sciences, or see the animals from the “Zoo” exhibition come to life at the MIMA. Or take a decolonial and LGBTQI+ tour of Brussels, hunt moles at Wiels with

artist Lise Duclaux, try on “liberating” fashion at the Military Museum, see design at ADAM to the tones of the baroque orchestra Les Muffatti, or play a “sproty” round of pull-a-muscle at the Comics Art Museum with Professeure Postérieur. Whatever you do, come back! (KS) 1 > 4/10, various locations, comeback.brussels

J’me ramollis, j’suis tombé love / Fais le nine-one-one, j’crois qu’un gangster est tombé love L’EMPEREUR DU RAP BRUXELLOIS DAMSO emprunte une voie plus mélancolique et plus douce sur son nouvel album QALF (« qui aime like follow »). Il ne considère plus les femmes comme des objets ou des bitchs, met sa mère sur un piédestal, troque ses gangsta raps pour des mélodies suaves. Son quatrième album n’est rien de moins qu’une renaissance. © TIRÉ DE ‘911’, UN DES TITRES DE ‘QALF’, PUBLIÉ PAR TRENTE-QUATRE CENTIMES/UNIVERSAL

Back to the future NL/ Het in 2009 verschenen Cinémas de

Bruxelles van Isabel Biver geldt voor iedereen met interesse voor Brussels bioscooperfgoed als een standaardwerk. Bij uitgeverij CFC verschijnt nu een grondig herwerkte update. De opvallendste vernieuwing daarin is de fraaie reeks foto’s door Marie-Françoise Plissart van voormalige bioscopen in hun huidige toestand. Biver plaatst daarmee haar erfgoedverhaal in het hier en nu en zoomt ook in op hoopgevende projecten zoals de rebooth van de bioscopen Movy Club in Vorst en Rio in Laken. (GH) Cinémas de Bruxelles (Isabel Biver & MarieFrance Plissart), 240 p., €35, www.maisoncfc.be

Black lives on screen

Om mani padme boem!

EN/ In cooperation with

NL/ Na Java richtte de Gentse multi-instrumentalist Dijf

the Courtisane festival, Cinematek is presenting an extensive tribute to the indefatigable cinematic artist Kevin Jerome Everson.

According to them, the American “evokes the lives and experiences of proletarian African American communities like no other.” Open your eyes with a view of the lives of black communities near Lake Erie (Erie), a portrait of polling stations in Charlottesville (Tonsler Park), or a film inspired by Caravaggio about an eye-witness of a murder (Ears, Nose & Throat). (NR)

Sanders zijn vizier op Nepal. De veldopnames die hij er maakte tussen hindoegoden, boeddhistische monniken en Himalayatoppen werden verwerkt tot de auditieve oosterse kruidenmix Pula, een plaat waarop het aangenaam mijmeren, mediteren, knikkebollen, dromen, wakker schieten en raven is.

Live worden de mantra’s bezwerend ingekleurd door drummer Simon Segers, saxofonist Mattias De Craene en sitarspeler Nicolas Mortelmans.

Het voorprogramma is in handen van het bevreemdend theatrale popduo Brik Tu-Tok. (TP)

1/10 > 26/11, Cinematek, www.cinematek.be

1/10, 19.30, Atelier 210, www.atelier210.be

E Y E - C ATC H E R

Branden en blussen NL/ Een zwembad dat afbrandt. Het lijkt

een contradictio in terminis, een absurditeit uit een sketch van Monty Python of een surrealistisch tafereel van Dalí. Toch is het echt gebeurd. Vlak voor de officiële opening ging dik anderhalf jaar geleden het nieuwe zwembad van Kortrijk in vlammen op. Toen de muzikanten van het Leuvense elektropoptrio HIGH HI het nieuwsbericht opvingen, hadden ze meteen de titel van hun nieuwe album beet: Firepool. Het beeld, dat sindsdien op hun netvlies – ahum – gebrand staat, hielp de contrasten (lees: dynamiek) van hun muziek in de verf te zetten. Uitgebracht op vrijdag de dertiende, de dag voor het land in lockdown ging, hoor je de drie bandleden op Firepool zoeken naar een evenwicht tussen de jaren 1980 en 2020, tussen vlammend catchy elektropop en verkoelende bluswerken, tussen indie-experiment en een popgeluid dat wat commerciëler klinkt dan het inmiddels drie jaar oude debuut Hindrance. Daarvoor hebben gitariste Anne-Sophie Ooghe en drummer Dieter Beerten, die nog steeds pingpongen met zangpartijen, en bassist Koen Weverbergh het originele in-

diegitaargeluid ingeruild voor meer elektronische klanktapijten. De hulp van Daan Schepers, eerder in de studio gesignaleerd met Warhola, Bazart en Eefje de Visser, is daar niet vreemd aan. Zelf vermeldt de voormalige zilveren medaille op Humo’s Rock Rally en artist in residence van de Antwerpse concertzaal Trix graag Fleetwood Mac, Savages, Warpaint en Arcade Fire als inspiratiebronnen. Wij ruiken hitpotentieel tussen coldwave en shoegaze, dreampop en elektrorock. Na passages op de zomerbar van Rock Werchter en in het Rivierenhof mag u ook in de AB eens snuffelen. Van achter uw mondmasker wel te verstaan. (TP) HIGH HI 2/10, 20.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

Aquarelles chorégraphiques

FR/ Le dialogue entre la chorégraphe et danseuse Lisbeth Gruwez et la pianiste Claire Chevalier sur des pièces extraites des Préludes et des Estampes de Claude Debussy crée des paysages en mouvement, un espace flottant entre danse et musique. C’est une danse débarrassée de tout superflu qui joue avec les mouvements qui naissent et ceux qui ne finissent pas et qui puise dans l’improvisation pour chercher à atteindre l’essence du geste. Comme dans une aquarelle où la quantité d’eau modifie autant les couleurs que leur profondeur. (GB) 2 > 10/10, KVS, www.kvs.be

Die met het saxappeal NL/ Een double bill met John Ghost en Bandler

Ching, dat klinkt als een onuitgegeven aflevering van Friends. Die eerste bevestigde onlangs met zijn tweede plaat, die laatste is een nieuwkomer rond saxofonist Ambroos De Schepper, die samen met Alan Van Rompuy (A Z E R T Y klavierwerke), Federico Pecoraro (Echt!) en Olivier Penu (Kel Assouf) grooves pekelt met jazz, hiphop en funk.

Saxappeal verzekerd. (TZ) 6/10, 19.30, Pilar, www.pilar.brussels

La musique des corps FR/ Le sadcore est un sous-genre du rap combinant textes sombres et introspectifs avec une musique et des beats mélancoliques.

Dans le nouveau spectacle de la chorégraphe Ula Sickle, trois interprètes composent la musique en live grâce à une app transposant leurs mouvements en sons qui se combinent avec le flow de leurs textes. (GB) 2 & 3/10 Beursschouwburg, www.beursschouwburg.be 25

BRUZZ Select

30/9 — 6/10

ONDERTITEL IN THE MIX

RE A LI T Y BI TES

La réalité nous échappe et puis elle revient et nous mord. Les artistes répondent par leur imaginaire. Dans son spectacle Science-fictions, Selma Alaoui regarde notre monde pour en imaginer un autre tel qu’il pourrait être dans cent ans.

— GILLES BECHET

En cette drôle de période où l’on ne sait déjà pas de quoi demain sera fait, c’est une sacrée gageure de se projeter 100 ans en avant pour nous regarder depuis là-bas. C’est ce que fait la comédienne et metteuse en scène Selma Alaoui dans son spectacle Science-fictions. « La science-fiction est un miroir du présent et un champ d’exploration d’autres manières de penser et de vivre ensemble. C’est un genre qui a échappé à beaucoup de contraintes, tout y est permis. » Le projet est né il y a trois ans alors que nos sociétés craquaient déjà de partout. Plongée dans des livres de collapsologie, la jeune femme n’y trouvait pas vraiment de quoi se

Take care

Leve deze laatbloeier

Roll over Beethoven

heart-warming initiatives of the past few months was Art Cares Covid, which sought to use online sales of art to build a bridge of solidarity between two groups who were badly hit by the corona crisis: visual artists and the elderly. In the Royal Museums of Fine Arts, work by these artists – including Younes Baba-Ali, Samuel Coisne, and Michel Mazzoni – is being shown in a carte blanche. (KS)

NL/ Zowel Vivaccin als Jonge

2/10 > 24/1, Royal Museums of Fine Arts, www.fine-arts-museum.be

4/10, 16.00, 20.30, Het Huys, www.hethuys.be 8/10, 18.30, Flagey, www.flagey.be

everyone errs differently.”

This line from a poem by Albrecht von Haller inspired the deathly ill and completely deaf Ludwig von Beethoven to compose his last, mysterious musical creation, which the Brussels-based ensemble Ictus is now re-interpreting. Appropriately, the performance will be accompanied by the 1998 feature film Zyklus von Kleinigkeiten by the Brussels visual artist Ana Torfs, based on the notebooks with which Beethoven communicated in his final years. (MB)

EN/ One of the most

26

réjouir. « J’y ai découvert plein de choses, mais c’était aussi très anxiogène et je voulais d’autres scénarios pour l’avenir. Ce qu’on vit maintenant me conforte dans cette nécessité de désirer d’autres futurs.

On a eu ces derniers mois, de manière très concrète, une impression de vertige général. La plupart de nos certitudes s’effondrent avec la conscience de n’avoir aucune prise sur le cours des choses. » Quand on imagine le futur, il faut faire des choix.

Entre les lendemains qui chantent et l’effondrement, ce n’est jamais simple. « Imaginer un futur, ça nous renvoie à nos préjugés et nos schémas de pensée. Dans ce spectacle, on a préféré donner à imaginer plutôt que montrer. » Science-fictions est plein de déclinaisons d’imaginaire. Il y a des moments sombres et trash et d’autres plus poétiques ou très concrets. C’est le possible plutôt que le probable.

Selma Alaoui qui aime mélanger les genres et mêler la culture savante à la populaire a trouvé chez l’américaine Ursula K. Le Guin, une marraine spirituelle pour son projet. « C’est un auteur qui au-delà de son imaginaire a un regard anthropologique très intéressant sur notre humanité. Je n’ai

© IVAN PUT

‘Imaginer un futur nous renvoie à nos préjugés’

Wolven, verse coronaproof concertreeksen van Het Huys en Flagey, ontvangen zangeres-pianiste Naima Joris. In duo met contrabassiste Lara Rosseel laat deze laatbloeier pas nu eigen composities los, met een diepgravende, troostende stem als handelsmerk.

Ooit begonnen als straatmuzikante zong de dochter van jazzveteraan Chris Joris bij Isbells en The Happy. De melancholische mijmeringen op debuutsingle ‘Bellybutton’ zijn gerijpt door het leven. (TP)

EN/ “We all err, but

6/10, 20.00, Bozar, www.bozar.be

Storyboard STEVE MICHIELS

Selma Alaoui : « On a eu ces derniers mois, de manière concrète, une impression de vertige général. »

pas retenu ses mots ni ses personnages, mais son mode de pensée. » Elle a aussi trouvé de l’inspiration dans les expériences sociales alternatives qui voient le jour un peu partout ainsi que dans l’écoféminisme. « Ce sont des militantes, parfois très radicales, animées d’un esprit anticapitaliste, antinucléaire et anti-patriarcal chez qui il y a un rapport à la nature et à la force du collectif qui m’intéresse. » La communauté imaginée par Selma Alaoui en 2120 est traversée d’une spiritualité singulière teintée de paganisme et d’irrationnel. « La science ne connait pas toutes les réponses et n’a pas toutes les solutions. Dans une société à reconstruire, ce sont des pistes à explorer. » Le spectacle Science-fictions va peut-être en désarçonner certains, mais il s’appuie sur une des grandes forces du théâtre, la magie de l’imaginaire. « On n’a pas les moyens d’un blockbuster » sourit-elle, « alors on joue beaucoup sur le hors-champ.

C’est une invitation à quitter sa rationalité. Le théâtre, c’est un monde artificiel où l’on voit toutes les coutures. On doit se mettre d’accord pour y croire. C’est comme un courant qui trouve son chemin dans la salle en passant par l’imaginaire des spectateurs. Le théâtre, c’est un art millénaire qui dure et va durer longtemps. Voilà, j’ai fait ma prophétie. » (rires) SCIENCE-FICTIONS 6 > 22/10, Théâtre Varia, www.varia.be

Sans faux col FR/ Ses dessins accompagnent la dégustation de la Jambe de bois, Zinnebir, Taras Boulba et autres breuvages houblonnés. Depuis 15 ans, Jean Goovaerts est le graphiste attitré de la brasserie de la Senne pour qui il a créé des étiquettes et diverses illustrations. Dans un esprit pop zinneke, il stoempe la ligne claire, la stylisation art déco, les cartoons des années 30, les affiches de propagande soviétique et le style atome.

Fruits d’une intense complicité avec Bernard Leboucq et l’équipe de la brasserie, ses dessins et esquisses sont exposés pour la première fois. On y verra aussi la mise en images d’autres trésors gastronomiques

bruxellois. A cette occasion sera édité un calendrier qui suspendra, entre texte et dessins, douze moments clé de sa jeune carrière. (GB) 3/10 > 15/11 Grafik, www.grafik.brussels

NL/ Wij waren liever in het ongewisse gebleven over wat die

Oostenrijkers uitvreten in hun kelders, maar dankzij filmmaker Ulrich Seidl staan die beelden op ons netvlies gebrand.

IM KELLER 30/9, 19.30, Cinema RITCS, Facebook: cinemaritcs

27

BRUZZ Select

30/9 — 6/10

© ROBBRECHT DESMET

FOCUS

De ballade van vallen en opstaan NL

Na een speeddate in Schaarbeek wist Femke Gyselinck meteen dat Hendrik Lasure de man was om haar van een ballade te voorzien die ze kon dansen.

Gepuurd uit het leven en de werken van Joni Mitchell. — TOM ZONDERMAN

MOVING BALLADS 1 & 2/10, 20.30, Kaaitheater, www.kaaitheater.be

28

Dat de muziek van Bob Dylan gedanst kan worden, wisten we al dankzij Lisbeth Gruwez. Choreografe en danser Femke Gyselinck toetst samen met jazzpianist Hendrik Lasure of ook zijn vrouwelijke evenknie Joni Mitchell te vertalen valt in lichamelijke expressie.

Gyselinck, Lasure en de danseressen Bryana Fritz en Sue Yeon Youn doen er zelfs een schep bovenop: de iconische Canadese singer-songwriter, schilder en dichter is het uitgangs-

punt voor een choreografie én nieuwe muziek – een ballade, want de voorstelling heet natuurlijk niet zomaar Moving ballads. Het werd een veellagig stuk dat de “ongehoorde verhoudingen tussen popmuziek en hedendaagse dans, lyrics en lyriek, uitbeelding en verbeelding, choreografie en improvisatie” onderzoekt. Waarin de muzikant danst en de dansers musiceren, en omgekeerd, waarin bewegingen en woorden plots een andere betekenis

krijgen. Geheel volgens de bekende mitchelliaanse zegswijze “I’m fluid.

You know. Everything I am I’m not.”

Ook in Flamer, de voorstelling waarin je met je drummende broer Lander Jennifer Lopez het hof maakte, speelde je met die rollen, Femke.

Lander trok zijn dansschoenen aan, jij nam de drumstokken in handen.

FEMKE GYSELINCK: Ik ben heel erg

geïnteresseerd in het niet-virtuoze.

Ik hou van struikelen, vallen, slordigheid, en dat vind ik terug bij een ongetraind lichaam. Bij Flamer was het ook absoluut niet de bedoeling om elkaar te overtreffen, maar net om een wereld te vinden waarin onze taal gelijkwaardig is. In Moving ballads speel ik piano, en elke keer moet ik mij superhard concentreren om niet door de grond te zakken. Dat is heel diep graven in al mijn amateuristische liefde voor muziek. Maar die fragiliteit die daarin zit, vind ik net interessant.

HENDRIK LASURE: De werktitel van Moving ballads was Seeking comfort

Hoe (on)getraind is jouw danslichaam, Hendrik?

LASURE: Eigenlijk wilde ik altijd

danser worden, bij het ballet van Samson & Gert. (Lacht) Maar ik durfde mij niet in te schrijven voor de balletschool. Misschien is dat een gemiste kans. Daarom zag ik Moving ballads als een uitdaging, om directer om te gaan met het publiek. Wanneer ik muziek speel, zit ik gewoon op mijn eiland. Maar ik voelde dat ik ooit de confrontatie met die kijkende mensen moest aangaan. Dit is het moment.

Lander en Hendrik komen allebei uit de jazz. Zijn jazzmuzikanten goede dansers, Femke?

GYSELINCK: Bij muzikanten die graag

improviseren, merk ik een bereidheid om tijd en ruimte elke keer op een nieuwe manier te benaderen.

Lander en Hendrik hebben die instelling allebei kunnen omzetten in beweging. Hendrik is echt een supergoeie danser, beter dan sommige getrainde dansers.

Jullie dansen op een compositie van Hendrik, die hij op jouw vraag gebaseerd heeft op het werk van Joni Mitchell. Je noemt haar het artistieke infuus van Moving ballads. Wat heb je bij haar getankt?

GYSELINCK: Hoe haar lyrics tegelijk

superpersoonlijk en universeel zijn, hoe ze haar eigen gitaarstijl uitvond, hoe ze zichzelf telkens weer uitdaagde in een nieuw genre... dat is echt ongelofelijk. Maar ik ben pas echt in de ban geraakt door het boek Joni Mitchell: in her own words te lezen, waarin de Canadese journaliste en muzikante Malka Marom gesprekken bundelt die ze had met Joni over een periode van dertig jaar. Ik was onder de indruk van hoe ze over zichzelf en haar kunst spreekt. Hoe ze, zoals ze zelf zegt, alles is wat ze niet is.

Dat idee van het fluïde dat ik ook in haar oeuvre lees, heb ik proberen te vertalen naar beweging. Hoe bijvoorbeeld een vuist het concept van een winnaar uitdrukt, maar ook meteen kan omdraaien in iets agressiefs. Hedendaagse dans kan soms te abstract worden, ik speel graag met de grens waarbij

bewegingen zowel een esthetisch doel hebben als herkenbaar zijn. Ik wil dat ze ‘spreken’.

Krijgen we daarom vier interpretaties van dezelfde compositie te zien?

GYSELINCK: Ik hou niet van het idee dat een beweging of geste absoluut is. Zoals woorden op verschillende manieren kunnen worden geïnterpreteerd, zo kan je ook bewegingen telkens anders lezen. Dat is mijn dramaturgische antwoord op de wereld waarin we vandaag leven, waarin ik het belangrijk vind dat elk individu een eigen stem of een eigen invulling mag geven aan een bepaalde inhoud. Klinkt dat niet nogal zwaar? (Lacht)

“IK VOELDE DAT IK OOIT DE CONFRONTATIE MOEST AANGAAN MET DE KIJKENDE MENSEN. DIT IS HET MOMENT” HENDRIK LASURE Muzikant en danser

Hoe heb jij die betekenislagen in muziek vertaald, Hendrik?

© ROBBRECHT DESMET

in an uncomfortable chair. Dat zegt veel, denk ik. We doen iets, en net als het bijna comfortabel wordt, wringen we ons in iets anders.

LASURE: Ik heb eerst in chronologi-

sche volgorde alle albums van Joni Mitchell opnieuw beluisterd.

Telkens twee weken leven met één plaat. Ondertussen legde ik een klankpalet aan op de computer, heel intuïtief. Daarna hebben Femke en ik samen met Wannes (Gyselinck), die de dramaturgie van de voorstelling op zich nam, een tekst geschreven. De ruggengraat van het stuk, zeg maar. Daarrond heb ik vier varianten van dezelfde synthcompositie bedacht, zodat je bij elke uitvoering van de ballade in een andere sfeer terechtkomt. Iedere danser heeft zijn eigen ‘soundtrack’.

GYSELINCK: De tekst bestaat bijna volledig uit quotes van Joni Mitchell. Zo geef je een boodschap mee, maar ik wilde dat er toch ook wat meer abstracte woorden in zaten, kreetjes zoals “Oh my”. Die puzzel leggen, was voor mij het moeilijkste deel. En daarna die tekst zingen natuurlijk ook. (Lacht) Wij zijn geen zangers, hé.

LASURE: Ik beschouw mezelf ook niet als zanger, al zing ik wel bij mijn groep Warm Bad.

Femke Gyselinck en Hendrik Lasure halen voor Moving ballads hun beste zangstemmen boven.

GYSELINCK: Ik zag Hendrik voor het eerst aan het werk in een stuk van Hof van Eede, het theatergezelschap van Wannes. Ik was zo onder de indruk van de fragiliteit die hij in zijn zang legde dat ik hem meteen voor een speeddate over Joni Mitchell heb uitgenodigd. We zaten onmiddellijk op dezelfde golflengte.

Over haar album Blue zei Joni Mitchell dat ze zich nooit zo breekbaar en naakt had gevoeld. Is dat ook de crux van Moving ballads?

LASURE: Dat is zeker een gevoel dat

ik erbij heb, alleen niet zoals bij haar om een dieptrieste reden.

GYSELINCK: Er zit in het stuk ook koppigheid en strijdvaardigheid die strookt met de tijden. Ik ben heel klein en dun, maar ik moet op sommige momenten ook slaan en impact hebben. Noem het een wanhopige zoektocht naar hoop.

Dat, in combinatie met fragiliteit, falen en vals zingen. (Lacht)

La chorégraphe Femke Gyselinck a créé, avec le pianiste de jazz Hendrik Lasure et les danseuses Bryana Fritz et Sue Yeon Youn, un spectacle de danse musical basé sur la vie et l'œuvre de la chanteuse, compositrice, peintre et poète canadienne Joni Mitchell. Une pièce sur la fragilité et la résilience dans laquelle le musicien danse et les danseurs font de la musique, dans laquelle les mouvements et les mots prennent soudain une toute autre signification.

Entièrement en accord avec la célèbre citation de Mitchell : « Je suis fluide. Tu sais. Tout ce que je suis, je ne suis pas. » FR

Choreographer Femke Gyselinck collaborated with jazz pianist Hendrik Lasure and dancers Bryana Fritz and Sue Yeon Youn to create a musical dance production inspired by the life and work of the Canadian singer-songwriter, painter, and poet Joni Mitchell. A piece about fragility and resilience in which the musician dances and the dancers make music, in which movements and words suddenly take on very different meanings.

Entirely in accordance with Mitchell’s famous saying “I’m fluid. You know.

Everything I am I’m not.”

EN

29

BRUZZ Select 3 0 / 9

— 6/10

CINEMA

SPOT LI G H T

A father’s delusions EN

Not only Netflix is conquering the silver screen. Apple TV+ is releasing Sofia Coppola’s On the Rocks at Cinema Palace, three weeks before the film’s debut on the streaming channel. — NIELS RUËLL ON THE ROCKS

•••

US, dir.: Sofia Coppola, act.: Bill Murray, Rashida Jones, Marlon Wayans

30

Only seeing Sofia Coppola’s new film on the small screen?

A number of Belgian cinemas could not allow that to happen. As a result, On the Rocks, a production for Apple TV+ that can only be seen on the streaming platform as of 23 October, is now being released exclusively at a select number of cinemas. The only one in Brussels that is showing the film is Cinema Palace. You can then watch the film for a second and a third time on Apple TV+, which is highly recommended because a second or third viewing of Sofia Coppola’s films is usually even more enjoyable. Just think of The Virgin Suicides, Lost in Translation, Marie Antoinette, Somewhere, The Bling Ring, The Beguiled... By focusing less on the content, themes, and possible message, and not

Who can pull the saddest face: daughter Rashida Jones or father Bill Murray?

getting lost in inessentials – her films are about privileged people, so what? Her father Francis Ford directed The Godfather trilogy and Apocalypse Now, so what? – you tend to notice the dream-like or melancholy, cinematic expression more. Coppola can express herself in film, which is a talent not many film directors possess. Even when she moves toward a Woody Allen-type romantic comedy like she does here.

In On the Rocks, an author who is approaching forty spends more time than she would like taking care of her two daughters and keeping chats with other mothers at the school gate to a socially acceptable minimum. A bizarre moment in bed, a toilet bag, his absence, and his colleague’s long legs lead Laura to suspect that her husband is cheating. She recruits her father, who comes up with the craziest plans to discover the truth, like tailing him across the middle of New

York in a blood-red vintage Alfa Romeo with starting problems.

MURRAYMATICA A semi-spoiler: fundamentally, On the Rocks is less about a marriage in crisis than it is about her father’s outdated ideas about women and relationships. Felix is a bon vivant and semi-retired art dealer who made enough money to be able to afford caviar, a chauffeur-driven car, distant holidays, and the most exquisite clubs and restaurants in New York. There is no chance of getting bored in his company. But his hedonistic life did result in divorce and his well-meaning constant flirting with anyone in a skirt

“NOBODY CAN FILM BILL MURRAY AS WELL AS SOFIA COPPOLA”

has become simply embarrassing. Would Sofia Coppola ever deign to answer the question of whether there is a shade of her own father in Felix?

The dissolute character gives Bill Murray as well as the washed-out actor from Lost in Translation every opportunity to excel at Murraymatica.

Nobody can film Murray as well as Coppola, except perhaps Jim Jarmusch or Wes Anderson. But we sympathize with Laura, and sometimes drift off into midlife melancholy. With profound love for her father but not blind to his shortcomings, she is stuck in a luxurious but lonely, banal, and demanding life. It is not Murray but Rashida Jones who pulls the saddest faces, while Chet Baker does Chet Baker.

The role ought to result in many more leading roles.

This apparently flighty cocktail comedy by the ever-refined Sofia Coppola will again be underestimated sooner than it is overestimated.

Live as though today is your last BABYTEETH AU, dir.: Shannon Murphy, act.: Eliza Scanlen, Toby Wallace, Ben Mendelsohn, Essie Davis

••••

Read our interview with director Shannon Murphy on bruzz.be

For once you can ignore your reflex to avoid dramas about young girls with cancer because they tend to wallow in excessive sentiment and pity or present a set of life lessons that don’t impress anybody except adolescents.

Babyteeth, the winner of the Brussels International Film Festival, is of a different order.

Yes, the film is about the sixteen-year-old Milla who is terminally ill, but instead of focusing on the abject misery of the difficult chemotherapy, hospital scenes, and dying, it instead focuses on a life that continues despite all its unpredictable ups and downs.

EN

And so it still leads to intense moments of joy, great discoveries, and conflicts with overly concerned parents (played by the brilliant Ben Mendelsohn and Essie Davis).

Parents who are also only people who sometimes say the wrong things at the wrong time and are being destroyed by grief in a situation that nobody would ever wish for.

Milla, played by Eliza Scanlen with a performance that will guarantee her future employment, does not want to fade away and seizes the chance to fully embrace her first great love. The only problem is that she falls for a bad boy (Toby

Wallace) who is seven years older and addicted to drugs.

Her bourgeois parents do not approve. The Australian Shannon Murphy is clever enough not to let her lively film debut end in catharsis or the pronouncement of some great

message. With a daring but effective cinematography and a striking use of colour, Murphy also attempts to seize every moment. She doesn’t always manage, but still often enough to grip her audience.

NIELS RUËLL

Miss poes!

Crise et urgences psychiatriques

MISBEHAVIOUR

QU’EST-CE QUE JE FAIS LÀ ?

UK, dir.: Philippa Lowthorpe, act.: Keira Knightley, Gugu Mbatha-Raw, Jessie Buckley

BE, FR, dir.: Bertrand de Solliers, Paule Muxel

“Je denkt dat je dezelfde vrijheden kan hebben als een man, maar dat kan niet,” bijt haar moeder haar toe. Op het University College London vindt haar prof een eindwerk over de rol van vrouwen in de arbeidersbeweging “te niche”.

Sally Alexander (de zo weinig mogelijk glimlachende, bekwame Keira Knightley) laat zich evenwel door geen enkele patriarchale of conservatieve kracht tegenhouden.

Samen met de veel activistischere feministe Jo Robinson (een vinnige Jessie Buckley) beraamt ze een actie die de Women’s Liberation Movement in 1970 op de kaart zet: met ratels, slogans, bloembommetjes en waterpistolen de live-uitzending van de Miss World-verkie-

S’asseoir sur lui pendant seize minutes pendant qu’un collègue fait le salut hitlérien n’est pas la meilleure façon d’aider un Slovaque inexplicablement agressif qui se cogne la tête jusqu’au sang.

Mais comment aider quelqu’un en situation d’urgence psychiatrique ?

Cela varie d’une personne à l’autre, mais à l’unité d’urgences de l’hôpital universitaire Saint-Luc à Woluwe-Saint-Lambert, de nombreuses personnes semblent disposer des connaissances, de l’expérience et de la patience nécessaires pour faire face à toute la diversité des cas. Un homme qui entend des voix et qui a maltraité sa mère. Une jeune victime d’inceste terrifiée qui se fait

•••

••

NL

FR

zing op stelten zetten. Weg met die seksistische veemarkt! Of is dat net iets te simplistisch? De kandidate uit het Caraïbische Grenada (de geweldige Gugu Mbatha-Raw) ziet de Miss World-verkiezing juist als een kans om te tonen dat je niet blank hoeft te zijn om een plaats in de wereld te verwerven. Veel drama en conflict durft de Britse feelgoodfilm helaas niet aan en op cinematografische hoogstandjes hoef je ook niet te rekenen. Een tikje te behaaglijk? (NR)

elle-même du mal. Les psychiatres, les médecins, les infirmiers, les travailleurs sociaux n’ont pas de pilules ou de traitements miracles. Ils doivent plus ou moins gérer la situation en accueillant et en écoutant. Le documentaire humaniste Qu’est-ce que je fais là ne s’inscrit pas dans la continuité des séries de téléréalité mais fait preuve d’un intérêt sincère pour les gens, tant ceux dans le besoin que ceux qui en prennent soin. (NR)

HIGH FIVE HONEYLAND

ROCKS

THE PAINTED BIRD

••••

••••

TENET

LARA

•••

•••

•••

Als bijen je beste vrienden zijn.

Quand les abeilles vous aiment.

When bees are your best friends.

Vadertje tijd doet je hoofd tollen.

Quand le temps fait tourner la tête.

Father Time makes your head spin.

Sobere etude over eenzaamheid.

Une étude réussie sur la solitude.

Sober study of loneliness.

Een Bande de filles uit Londen.

Une Bande de filles de Londres.

A Bande de filles from London.

Even gruwelijk als Kosinski’s boek.

Aussi cru que le roman de Kosinski.

As horrifying as Kosinski’s book.

31

BRUZZ Select

30/9 — 6/10

ONDERTITEL EXHIBITION

Turning back time EN

The new ISELP show invites you to hold onto time in the same way that you might hold your breath. The work of the eleven artists is an invitation to draw on your own internal time and make it resonate beyond the clock. — GILLES BECHET

INSPIRE > 28/11, ISELP, www.iselp.be

••••

Statistics have shown that a visitor to an exhibition spends an average of 28 seconds looking at a piece. What can be done within that fraction of a life? What exchanges, what sharing can take place between the work of an artist and their potential audience?

What that figure does not take

Clockwise, from the top left corner: works by Elise Peroi, Manon de Boer, and Maarten Vanden Eynde.

32

into account, fortunately, is that an artwork can percolate within you for a long time after you have stopped looking at it. For its autumn exhibition “Inspire”, ISELP has chosen to slow time down with a selection of works that play with decomposition and the perception of time and employ

time as the agent that transforms an image.

On entering the exhibition, Maarten Vanden Eynde’s exploded globe highlights the fact that the division of time into 38 regular time zones is not immune to the influence of politics and history. In her hypnotic video loop, Edith Dekyndt makes the colours of a flag disappear in order to reveal the invisible force that keeps it in motion. For a long time now, Fabrice Samyn has been fascinated by agave flowers. This plant, the shape of which resembles pulmonary bronchioles, only flowers once every few years and dies just after flowering. In One

Generation Apart, human life is depicted through seven states of respiration. Bent over by the wind that blows against the cliffs, the dried flowers are like dancers frozen in motion.

Echo is a piece about long stretches of time, which are inscribed on the rings of the trunks of cherry trees, polished like jewels and illuminated by a bead of amber. Travel, David Claerbout’s video, is a journey floating through a dreamlike forest free from the grip of time.

MEMORY UNFOLDED In her Jardin suspendu, Elise Peroi unfolds her tapestry as one unfolds one’s memory to return to a tree depicted in a fresco on the wall of a Roman villa, interweaving threads of silk and linen with the threads of time. For Noémie Goldberg, the time we allow ourselves is intimately linked to our perception of space. In her two subtle light installations, she elicits visual experiences that also have the power to influence how you walk and the rhythm of your visit. Time is an orchestra conductor who never allows themselves to be distracted. It imposes its rhythm on the undisciplined paintings of the Brussels-based collective Muesli.

Reacting to humidity and heat, the pieces evolve, transform, and pulsate, never becoming fixed. Françoise and Daniel Cartier return to the basics of photography: light, paper, and chemistry. Their installation features a selection of outdated photographic paper, in all formats and of all sensitivities, produced between 1900 and 1990. Featuring an array of colours, they evolve to maturity with the light, to their own rhythm, as in the journey of life. The perception of time is also an auditory experience, thanks to the immersive music specially composed by three Belgian musicians to accompany the visit to the exhibition.

JUSTINE BOUGEROL

•••••

Graven in het intieme landschap der herinnering.

Dans l’intime du paysage de la mémoire.

Delving into the intimate landscape of memory. (> 8/11, CENTRALE.lab)

KONRAD LODER

•••••

Materialen en schoonheid vinden een nieuwe vorm.

Matériaux et merveilles réinventent la forme.

Materials and beauty find a new form. (> 18/10, Eleven Steens)

PAUL D’HAESE

•••••

Ode aan de schoonheid van het banale.

Ode à la beauté du banal.

Ode to the beauty of the banal. (> 24/10, Hangar)

RISQUONS-TOUT

•••••

IFO,, USA 2017 – © Kevin Jerome Everson ; courtesy the artist ; Trilobite-Arts DAC ; Picture Palace Pictures

HIGH FIVE

#agedor #meetthefilmakers

Kevin Jerome

Everson En collaboration avec ⁄ In samenwerking met Courtisane

01.10 > 08.11 ⁄ CINEMATEK

De comeback van Wiels zet alles op het spel.

L’exposition de rentrée du Wiels risque tout.

Wiels’s big comeback exhibition risks it all. (> 10/1, Wiels)

CAMIEL VAN BREEDAM

••••

50 collageboeken om vormen te recycleren.

50 livres-collages pour recycler les formes.

50 collage books to recycle shapes. (> 31/1, Bibliotheca Wittockiana)

VERSION RESTAURÉE ⁄ GERESTAUREERDE VERSIE

We want more!

NL/ Last van een onstilbare culturele honger? Dan verwijzen je graag door naar bruzz.be/select, waar wij voor jou de rest van de culturele kalender uitspitten met Book Aheads, Last Calls, onze Musts én een handig overzicht per discipline.

FR/ Votre appétit culturel est insatiable ?

Rendez-vous sur bruzz.be/select pour encore plus d’idées de sorties et autres bons plans.

Parmi lesquels Book Aheads, Last Calls, nos Musts et un aperçu pratique par discipline.

EN/ Is your cultural hunger still unstilled? We are happy to refer you to bruzz.be/select, where we offer lots more information about the cultural calendar with Book Aheads, Last Calls, our Musts, and a handy overview per discipline.

Chantal Akerman Jeanne Dielman, 23 quai du commerce, 1080 Bruxelles 27.09 > 31.11 ⁄ FLAGEY

www.cinematek.be

X 2018

I 33

BRUZZ Select

30/9 — 6/10 ONDERTITEL E AT & D R I N K

Messen en lepels verboden bij Nona Pasta.

Hier eet je, zoals echte Italianen, met enkel en alleen een vork.

Pasta en... basta NL Als nieuwe, hippe zaak treedt Nona Pasta in de voetsporen

van grote broer Nona Pizza. Pasta en niets anders?

Ja, precies. En we komen zeker terug voor meer.

— MICHEL VERLINDEN, FOTO: SASKIA VANDERSTICHELE

NONA PASTA Sint-Katelijnestraat 7 rue SainteCatherine, Brussel/Bruxelles, www.nonalife.com, ma/lu/Mo > vr/ve/Fr 12 > 14.30 & 18 > 23.00, w-e 12 > 23.00

••••

Ook al is Nona Pasta bedacht vóór de coronacrisis, toch ademt dit restaurant de sfeer van erná. Waaraan je dat ziet?

Er is geen sprake meer van een uitgebreide en alle kanten uitwaaierende kaart. Vandaag zijn het de duidelijk afgelijnde en doelmatige etablissementen die bekoren. Het maakt niet uit dat ze een beperkt aanbod hebben, zolang dat maar onberispelijk is.

In dat opzicht is Nona Pasta

emblematisch. De zaal bestaat uit een grote, witte vierhoek met een gladde betonnen vloer die geaccentueerd wordt door tafels en stoelen. Een aangenaam detail: aan de vitrine, de twee zuilen en de kleine toonbank waar de twee chef-koks druk in de weer zijn, vind je zitplaatsen om in je eentje een pasta te degusteren zonder de schaamte te ervaren van de solitaire eter. Buiten is er een groot terras voor zo'n

dertig couverts, dat beschermd wordt door zwart-wit gestreepte markiezen. En elke zitplaats, een teken van strikte gehoorzaamheid aan de Italiaanse gebruiken, biedt slechts plaats aan één couvert.

Een vork en basta? Exact.

Terwijl op de achtergrond Gang Starr weerklinkt, kiezen we uit een kleine tien bereidingen die variëren van 9,90 tot 14,30 euro. Fijn dat de deegwaren ter plaatse gemaakt worden met biologische durumtarwe en dat een lepel kookvocht zorgt voor een boterachtig effect dat onmogelijk te verkrijgen is met room.

Hetzelfde geldt voor de groenten, die onder andere komen van Le Monde des Mille Couleurs, de in Dikkebus (Ieper) gelegen boerderij van

aardetovenaar Dries Delanote.

Het resultaat? Op de kaart staan verschillende groentebereidingen: courgette (€12,90), auberginepesto (€11,90) of nog de trapanese oftewel pesto, tomaat, amandelen en pecorino (€13,90).

Vlees? Dat is er ook, of het nu gaat om pikante nduja-worst met citroen (€13,90) of een ragu di salsiccia e verdure (€14,30). Wij kozen voor de eenvoudigste pasta: een simpele pesto (€9,90), bestaande uit beetgare paccheri en een saus die look, basilicum en parmezaan perfect in balans hield. Een crimineel lekker gerecht dat prima past bij de bitterheid van een Saison de Dottignies (€3,80) van de uitstekende brouwerij De Ranke.

HIGH FIVE ••••

••••

KOMO BOWL

LE CONTEUR

••••

••••

••••

Vergeet de burger, hier is de bao.

Oubliez le burger, voici le bao.

Forget the burger, here is the bao. (www.bobbibao.com)

Wegdromen bij een poké bowl.

Des poké bowls pour rêver d’Hawaï.

Daydreaming over a poké bowl. (www.komobowl.be)

Fancy Midden-Oosterse cuisine.

Chic cuisine du Moyen-Orient.

Fancy Middle Eastern cuisine. (www.le-conteur.com)

Italiaans zoals in Italië.

L’Italie en V.O. Authentic Italy.

(Instagram: mangiavino_bxl)

Een van de beste brunchplekken.

Le brunch sympa du moment.

Great place for brunch. (www.myrorestaurant.be)

BOBBI BAO

34

MANGIAVINO

MYRO

BOZAR Jazz Club present 24:09 Fabian Fiorini meets Jean-Paul Estiévenart & Sam Gerstmans 03:10 Nathalie Loriers meets Bert Joris & Nick Thys 13:10 Ruben Macktellinckx meets Frederick Leroux, Niels Van Heertum & Stijn Demeulenaere 20:10 Ray Lema meets Laurent De Wilde PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES Rue Ravensteinstraat 23 1000 Brussels +32 2 507 82 00 / bozar.be

Nathalie Loriers © jackylepage

LA PHOTOGRAPHE KATHERINE LONGLY RETRACE L’HISTOIRE EXTRAORDINAIRE DE BLIEKE ET NICOLE

Quand brol et zwanze riment avec grand amour Pendant sept ans, Katherine Longly a été une habituée du chalet de Blieke et Nicole, dans un camping à 30 kilomètres de Bruxelles. Dans Hernie & Plume, elle montre le Clint Eastwood de Bruxelles et l’une des premières femmes de la ville à conduire un tram en train de danser, zwanzer, aimer et vieillir. Une tranche de poésie brute, faite de brol fragile, d’anecdotes jaunies et d’amour authentique. — KURT SNOEKX

L

es cendriers sont remplis à ras bord, les verres vidés jusqu’à l’ivresse. Un vibromasseur fait la course sur la table, les fricadelles arrivent par paires, et les grillades se font sur le moteur d’une voiture démontée. On danse, on se déguise, on s’embrasse, on joue et on rit à tout va. À l’arrière-plan, la télévision émet des signaux que personne ne regarde, et sur les murs, dans les armoires et sur la table se trouvent d’innombrables traces qui évoquent autant d’histoires précieuses, folles et émouvantes. La fragile mais indélébile mémoire de la vie, le brol qui rend l’oubli impossible.

Avec Hernie & Plume, la photographe bruxelloise Katherine Longly puise des souvenirs de la chaleur d’un chalet. « L’idée de base, c’était de faire des photos des décorations de Noël aux campings. Alors que je photographiais les caravanes illuminées, un homme est sorti de son chalet, et m’a demandé ce que je faisais là. Je me suis confondue en excuses, et il m’a dit : ‘Viens plutôt boire une bière avec nous.’ C’était Blieke en 2013. Je suis rentrée, j’ai appris à les connaître, lui et Nicole, et quelques heures plus tard, j’y prenais mes premières photos. Le portrait que j’ai fait d’eux ce jour-là, avec mon Hasselblad, est à ce jour encore une de mes photos préférées. » « J’ai continué à fréquenter ce camping.

36

I

30 SEPTEMBER 2020

L’ambiance y était incroyable. C’est un vrai rassemblement d’authentiques Bruxellois. On a beau être à plus de trente kilomètres de la ville, on y entend plus de gens parler le bruxellois qu’ici.

Ils y font des fêtes complètement dingues, des mariages de chiens… À un moment donné, ils ont commencé à me surnommer ‘la photographe du camping’, j’avais même une page Facebook sur laquelle je partageais toutes mes photos. C’était très chouette, mais il manquait quelque chose. Et ce quelque chose, j’ai fini par le trouver dans le chalet de Blieke et Nicole : la possibilité de me plonger dans le projet en partant de mon affection, pour rendre l’histoire plus personnelle, plus profonde. »

LA TABLE RONDE « Tu étais une belle dame », dit Blieke à un certain moment à Nicole, lorsqu’ils se souviennent de l’époque de leur rencontre, un quart de siècle plus tôt. « Tu vaux toutes les richesses que l’on puisse avoir », réplique l’une des premières femmes à conduire un tram à Bruxelles quelques pages plus tard dans une magnifique lettre manuscrite. Tel un enlacement qui devient de plus en plus intense, Hernie & Plume – une blague de Blieke et les noms de leur chien et de leur perroquet – se fixe autour de ce duo unique. « Au début, on les ▼

FR

BRUZZ | PHOTOGRAPHIE Katherine Longly : « Le tout premier portrait que j’ai fait de Nicole et Blieke, quelques heures après les avoir rencontrés, est à ce jour encore une de mes photos préférées. »

30 SEPTEMBER 2020

I 37

▼

LA PHOTOGRAPHE KATHERINE LONGLY RETRACE L’HISTOIRE EXTRAORDINAIRE DE BLIEKE ET NICOLE

BRUZZ | PHOTOGRAPHIE

voit faire la fête avec toutes sortes de gens, au fur et à mesure les gens autour de la table se font de plus en plus rares, et au final ils se retrouvent seuls. Mais l’amour, la tendresse qu’ils ressentent l’un pour l’autre n’en devient que plus grande. » La table ronde rapetisse et se dédouble jusqu’à former deux petites bagues de fiançailles, faites d’attache-poubelles. « Comme couverture du livre, j’ai utilisé une photo de la nappe en plastique de la table. Elle est un peu abîmée – il y a des petits trous de cigarettes, des traces de toutes ces soirées… – mais elle vit. Ils font tout autour de cette table qui se trouve dans un petit espace de vie dans le chalet. Elle est tellement gigantesque qu’on a quasiment du mal à en faire le tour. Mais l’espace qu’elle occupe au sens littéral, elle l’occupe aussi au sens figuré. Chaque rayure, chaque petit trou, chaque détail de cette nappe évoque un souvenir.

Et de la même façon, chaque objet dans la petite maison a une signification. Toutes ces décos au mur, ces petits objets dans les armoires ont une histoire. Depuis, il y a aussi des photos que je leur ai données, des cartes postales que je leur ai envoyées lorsque j’étais en vacances. Comme une mise en abyme qui symbolise cet aller et retour constant entre eux et moi. » Le fait que Katherine Longly se soit fait une place dans l’intérieur de Blieke et Nicole via des objets est très symbolique. Hernie & Plume a dépassé le simple projet artistique, le livre touche aussi à l’humanité, à l’amitié, à l’amour. « La

« Je ne vois plus l’intérêt de faire des images pour l’image.

Pour moi, c’est avant tout une expérience humaine » KATHERINE LONGLY

mobilité est un thème important du livre », raconte la photographe qui a combiné des études à l’École Agnès Varda à des études de communication à l’IHECS et des études en Anthropologie. « On peut se mouvoir entre les différents milieux et les différentes sphères. Pas seulement de haut en bas ou de bas en haut sur l’échelle sociale, mais aussi à l’horizontale. On gagne au Lotto et tout à coup, on se retrouve avec un tas d’argent, ou on se marie et on se réveille dans une autre vie. Ou on part en pension – c’est ce qui est arrivé à Blieke – et ce travail, qui jadis était si important, disparaît du jour au lendemain. Tout à coup, on a tant de temps, et moins de revenus… Avec mon appareil photo, je me déplaçais entre ces différents mondes. J’ai par exemple exploré le milieu des gros mangeurs ou dans mon livre précédent,

Dans leur chalet, Blieke et Nicole vivent entourés de brols qui rendent la vie inoubliable et rendent l’oubli impossible.

38

I

30 SEPTEMBER 2020

To Tell My Real Intentions, I Want to Eat Only Haze Like a Hermit, la relation entre la nourriture et le corps. Pour ce projet-là, j’ai donné des appareils photo jetables à des gens pour qu’ils se prennent en photo. Je n’ai pris aucune photo moi-même, et cela ne me dérange pas du tout. Pour moi, il s’agit de comprendre ce qui me paraissait insaisissable.

Qu’il s’agisse de gens qui ingurgitent deux kilos de Maroilles en vingt minutes ou d’habitants d’un camping aux décorations de Noël super kitsch. »

ESPACE INTIME La photographie est un prétexte, le moyen par lequel Katherine Longly découvre le monde. « Je ne vois plus l’intérêt de faire des images pour l’image. Pour moi, c’est avant tout une expérience humaine. Une question qui m’a beaucoup occupée est : comment arriver à dévoiler autant l’intimité ? Comment trouver le bon regard, la dose de réserve nécessaire ? Car il s’agit vraiment de leur maison. Ceci est leur cuisine, dans laquelle j’ai appris à cuisiner des moules. C’est à leur table que j’ai appris qu’il était possible de manger deux fricadelles en même temps – c’est possible, je l’ai fait (rires) – et où j’ai crié de surprise parce que Nicole avait soudainement jeté un vibromasseur allumé sur la table. Ce sont leurs amis, avec qui j’ai fêté des anniversaires, quand je palpais les mollets de quinze voisins, un bandeau sur les yeux, en essayant de reconnaître ceux de mon compagnon. (Rires) Ce sont leurs moments de tendresse, lorsqu’ils aiment, qu’ils souffrent ou qu’ils sont tristes. À la fin du livre, on voit même la mort de Blieke. » Au travers d’un sms avec trois mots déchirants : « Il me manque ».

Hernie & Plume fait plus qu’un bleu au cœur, tellement on pénètre dans ce petit espace intime et plein de vie entre deux êtres liés. « Je tremblais comme une feuille quand j’ai envoyé la dernière version du livre à Nicole. On y a tellement travaillé ensemble, mais si à ce moment-là elle m’avait dit : ‘Non, cette photo, tu ne peux pas l’utiliser’, je l’aurais écoutée. C’est simple.

C’est comme ça que ça fonctionne.

Car ils se sont vraiment beaucoup mis à nu. » Le fait qu’ils se soient rencontrés dans un asile de fous, qu’ils vivent dans un camping, dans un intérieur bordélique et éclectique, entre tous leurs bibelots et leurs brols, avec leur frigo irrécupérable, les canettes de bières et leurs fêtes extraterrestres, mais aussi avec leurs souffrances physiques, leur fierté, leurs pertes, leurs accidents de parcours et leur franc-parler... « Tout cela suscite pas mal de préjugés chez les gens. Et j’ai joué avec cela dans le livre, en incorporant des images de faits divers, des coupures de presse d’accidents, de

CAMPINGZWANZE & POÉSIE BRUTE Op een winteravond in 2013 haalde fotografe Katherine Longly haar Hasselblad boven op een camping goed 30 kilometer boven Brussel. “Toen ik er de kerstdecoratie wou fotograferen, kwam er een man uit zijn chalet, vroeg me wat ik daar deed en zei: ‘Zou je niet liever een biertje komen drinken met ons?’ Dat was Blieke. Ik ben naar binnen gegaan, heb hem en Nicole leren kennen en twee uur later maakte ik er mijn eerste foto’s.” Katherine Longly werd kind aan huis op de camping, waar in het Brussels werd gezwansd en om ter zotst gefeest, waar asbakken tot de rand werden gevuld en glazen tot de roes geledigd. “Maar er ontbrak iets. Iets wat ik in die kleine chalet met de grote ronde tafel van Blieke en Nicole wel vond.” In Hernie & Plume toont ze hoe de Brusselse Clint Eastwood en een van de eerste trambestuursters van de stad na het dansen en zwanzen ook beminnen, ouder worden en verliezen. Een schoon stukje poésie brute, opgetrokken uit breekbare brol, vergeelde anekdotes en onvervalste liefde.

NL

Katherine Longly: « La table dans le petit espace de vie est tellement gigantesque qu’on a quasiment du mal à en faire le tour. Mais l’espace qu’elle occupe au sens littéral, elle l’occupe aussi au sens figuré. Chaque détail de cette nappe évoque un souvenir. »

poursuites et de fusillades des archives de la police. ‘Blieke et Nicole étaient-ils les Bonnie et Clyde de Bruxelles ?’, pourrait-on se demander ? » Jusqu’au moment où l’on voit Blieke avec une grosse cicatrice sur le torse, un écusson de la police sur le mur et une vieille photo de lui en uniforme, comme membre des « Clint Eastwood de Bruxelles », pour reprendre les mots du journal : la brigade anti-agression, la recherche de personnes signalées, d’armes, de drogue. « Ce tournant dans le livre confronte le lecteur à ses propres préjugés. Dont on a besoin pour appréhender le réel – sinon on serait tous perdus tout le temps – mais il est parfois bon de les remettre en question aussi. »

HISTOIRE D’AMOUR « Mais malgré le risque, Blieke n’a pas hésité à ouvrir la porte et à m’inviter à l’intérieur, ce jour-là. Et la porte ne s’est plus jamais refermée », explique Katherine Longly, émue. « Nicole m’a confié tous ses albums de famille, une lettre d’amour qu’elle a écrite à Blieke, des bagues fantaisie mais émouvantes… Lorsqu’ils organisaient une fête et que je ne pouvais pas être présente, ils faisaient des photos avec des appareils jetables que je leur donnais, parce que j’avais encore raté ‘une fête grandiose’. Cette générosité m’a frappée dès le premier jour. Elle est uniquement possible quand on se fait confiance. On ne peut pas recueillir autant d’intimité si on ne partage pas soi-même. Et j’ai partagé beaucoup de choses à propos de moimême, ils en savent beaucoup sur moi. C’est cela qui me stimulait dans ce projet, je n’étais pas un

sujet extérieur, j’étais en plein dedans. J’ai fait la connaissance de Blieke et Nicole il y a sept ans, et aujourd’hui, je parle encore à Nicole presque tous les jours. » C’est cet approfondissement dans le temps que l’on ressent, et qui produit à partir de cet art de la déconne tellement bruxellois une magnifique œuvre de poésie brute. Qui trouve une belle vérité dans une anecdote jaunie par le temps et relie des traces sur une nappe à une vie humaine. Avec fragilité, convivialité, exubérance et un silence assourdissant. « Quand Blieke est mort, Nicole a dit qu’elle voulait aussi mourir. À un moment donné, j’ai vraiment cru qu’elle allait se suicider, mais elle va beaucoup mieux maintenant. Elle est seule et il lui manque énormément, mais elle a à nouveau envie de vivre. Elle ne sort plus de chez elle et une voisine l’aide avec ses courses, mais elle est heureuse dans son petit univers, entourée de photos de Blieke et de tous ces souvenirs palpables. Ce qui est fou, c’est que j’ai réfléchi si longtemps à comment montrer cette intimité, et elle a tout simplement dit : ‘Je n’ai pas honte, on est comme ça’. À ce moment-là, un poids est tombé de mes épaules.

HERNIE & Je me suis rendue PLUME compte que c’était The Eriskay condescendant d’avoir Connection, 84 p., 30 €, peur à sa place. C’est www.eriskayune histoire dont il ne connection.com faut pas avoir honte.

Rencontre : 3/10, Plus encore, c’est une 14.00, Tipi histoire d’amour Bookshop, tipi-bookshop.be comme il n’en existe que très peu. »

ZWANZEUR CAMP SITE & POÉSIE BRUTE On a winter evening in 2013, photographer Katherine Longly took her Hasselblad to a camp site about thirty kilometres north of Brussels. “When I started photographing the Christmas decorations, a man came out of his chalet, asked what I was doing there, and said: ‘Why don’t you come and have a beer with us instead?’ That was Blieke. I went inside with him, got to know him and Nicole, and took my first photos two hours later.” Katherine Longly became a regular guest at the campsite, where there was constant chatting in the Brussels dialect, the craziest parties, where ashtrays were filled to overflowing, and glasses were frequently refilled. “But something was missing. Something that I found in that small chalet at Blieke and Nicole’s big round table.” In Hernie & Plume, she shows how Brussels’s Clint Eastwood and one of the city’s first female tram drivers not only dance and talk, but also love, lose, and grow older. A fine piece of poésie brute, built of breakable junk, yellowing anecdotes, and pure love.

EN

30 SEPTEMBER 2020

I 39

DOKTER, BURGEMEESTER EN RODE DUIVEL ARMAND SWARTENBROEKS GERED VAN DE VERGETELHEID

De Kompany van zijn tijd De naam Armand Swartenbroeks doet bij weinig mensen een belletje rinkelen. Nochtans was deze Brusselaar, die veertig jaar geleden overleed, een icoon van Daring Molenbeek, Rode Duivel, oorlogsheld én burgemeester van Koekelberg. Een boek en toneelstuk moeten eerherstel brengen.

— MICHAËL BELLON

O

BRUZZ | PORTRET

p de meeste oude elftalfoto’s van Daring Club de Bruxelles of de Rode Duivels tussen 1911 en 1930 is Armand Swartenbroeks herkenbaar aan zijn grote postuur en zijn wat hoekige hoofd met bros en snor. Meestal staat hij links achteraan op de foto, wat vanuit zijn standpunt rechts achteraan is: de positie die de Koekelbergse verdediger ook op het veld innam.

Swartenbroeks zou met Daring drie landstitels winnen en met de Rode Duivels de Olympische Spelen van 1920. En dat allemaal ‘na zijn uren’, en tussen de oorlogen door, want Swartenbroeks was in de eerste plaats een arts, die in zowel WO I als WO II aan het front moest opdraven.

“Ik zie De Bruyne nog geen gewonden opereren of Lukaku burgemeester zijn,” zegt Marc Hendrickx, auteur van het boek Armand en initiatiefnemer van het gelijknamige theaterstuk. “Met een boutade kan je zeggen dat als Swartenbroeks een Amerikaan was

geweest, zijn leven al zes keer verfilmd zou zijn geweest. Wij Belgen vergeten zo’n levensverhaal zelfs.”

KRUIDENIERSZOON Hendrickx dook in archieven om de biografische puzzel van de artsatleet-politicus te leggen. Armand Swartenbroeks werd op 30 juni 1892 geboren als zoon van Joseph Swartenbroeks en diens tweede vrouw Victorine De Brauwere. Zij verhuisden hun kruidenierszaak van de Stefaniastraat in Laken naar de Jetselaan 36 in Koekelberg, toen daar de wijk rond het Elisabethpark werd ontwikkeld. Ze belandden zo naast de chocoladewinkel van de bekende industriële koekjes- en dessertfabriek Victoria in de De Neckstraat om de hoek. Een van de stichters van Victoria was Émile Bossaert, en zijn leven lang zou Swartenbroeks een innige vriendschap onderhouden met de zoon van de koekjesbaas, Oscar Bossaert, die zijn ploegmaat bij Daring én bij de

“Armand Swartenbroeks leefde volgens de olympische idealen van de amateursport, deed alles voor de goede zaak en het vaderland, en stond bekend om zijn fairplay” MARC HENDRICKX Schrijver van ‘Armand’

40

I

30 SEPTEMBER 2020

Rode Duivels werd, maar ook zijn gangmaker in de politiek als burgemeester van Koekelberg.

Swartenbroeks begon met voetballen op internaat in Namen.

Zodra de goede student in 1910 voor arts ging studeren aan de ULB, werd hij lid van de universiteitsploeg en van de Victoria Football Club van Sint-Agatha-Berchem. Een jaar later – hij was dan nog altijd maar negentien – tekende hij een aansluitingskaart bij Daring, waar hij al snel in de eerste ploeg werd gedropt, die kampioen speelde in het seizoen 1911-1912.

BALVEROVERENDE TACKLE Hendrickx typeert Swartenbroeks als een atleet die geen moment onbenut laat om verschillende sporten te beoefenen, en zich als voetballer onderscheidt met zijn balveroverende tackle, een goed kopspel, en een stevige rechtervoet om de bal tot bij de aanvallende linies te brengen. Op de eerste titel met Daring zullen er ondanks de rivaliteit met Union nog twee volgen voor Swartenbroeks – de laatste voor de oorlog in 1914, en de eerste na de oorlog in 1921. Hij debuteert op 20 april 1913 bij de nationale ploeg, waar hij vanaf het seizoen 1922-1923 de kapiteinsband zal dragen tot hij in 1928 zijn 53e en laatste interland speelt – op

dat moment een record. Eind 1930 stopt hij ook bij Daring.

“Maar stel je dan voor,” zegt en schrijft Hendrickx, “dat je met dat talent om te studeren en te voetballen plots midden in de meest krankzinnige slachtpartij aller tijden belandt om een wel zeer expliciete praktijkoefening als arts te krijgen.”

Hendrickx besteedt in zijn boek veel aandacht aan de periode aan het front in Noord-Frankrijk, waar namelijk ook veel… gevoetbald wordt.

Vergeleken bij de halve mythe van de Christmas Truce op kerstavond 1914, toen vijandige troepen zogezegd uit de loopgraven kwamen voor een potje voetbal, is het feit dat de geallieerde soldaten onderling veel voetbal speelden erg concreet.

“Gaat het in eerste instantie om geïmproviseerde matchen, algauw ontstaan ploegen van verschillende regimenten of divisies die het tegen elkaar opnemen.” Bronnen maken gewag van zo’n 500 voetbalteams, legerselecties, provincies die het tegen elkaar opnemen en zelfs een Antwerp-Beerschot aan het front.

Maar het strafste verhaal is dat van The Front Wanderers, waarvan Swartenbroeks een van de trekkers is – een “alternatief nationaal elftal” dat vanaf eind 1915 tot lang na de oorlog wedstrijden speelt tot in Italië

Armand Swartenbroeks in actie. Hij speelde gewoonlijk in de achterhoede en stond bekend om zijn stevige rechtervoet om de bal naar voren te brengen.

en Engeland toe. “Ook voor het goede doel, want wat The Front Wanderers financieel bijeenrapen gaat naar sport- en ontspanningsmateriaal voor de soldaten en naar vluchtelingen in Engeland en Schotland.” De sportieve bonus levert Hendrickx een ander uitgebreid hoofdstuk op. “De voetbalactiviteiten tijdens de oorlog

lanceren de nationale ploeg met Swartenbroeks voor het goud op het voetbaltoernooi van de eerste naoorlogse Olympische Spelen in 1920 in Antwerpen, op dat moment het equivalent van de wereldtitel.”

BORSTBEELD KWIJT 1920 is ook het jaar waarin Swartenbroeks zijn artsenpraktijk verhuist

‘Armand’, het boek en het stuk Armand is een totaalproject van Moody Blue Productions, het productiehuis van Marc Hendrickx en Dirk Dobbeleers, auteurs gespecialiseerd in multimediale educatieve projecten voor jongeren, en theater voor een breed publiek. Op sportief vlak scoorden ze tot tienduizend toeschouwers met hun theaterstukken Coopman campioen! en Den derby, over de rivaliteit tussen Antwerp en Beerschot.

Armand is een boek van

160 bladzijden waarin Marc Hendrickx het levensverhaal van Armand Swartenbroeks schetst in een brede context van Belgisch voetbal, Koekelbergse politiek, en wereldoorlogen. Een rijk verhaal met ook veel levendige wedstrijdverslagen en 180 illustraties.

Het gelijknamige theaterstuk van regisseur Yoeri Lewijze is een monoloog die exact 40 jaar na de dood van Swartenbroeks in première gaat in de naar hem genoemde school in

naar het herenhuis op nummer 285 op de Leopold II-laan. Hij is daarnaast ook actief in het Brugmann-ziekenhuis, en vanaf 1927 in Sint-Elisabeth in Ukkel, als chef de médecine générale. ‘Swart’ heeft dan op vraag van Bossaert al deelgenomen aan de gemeenteraadsverkiezingen van 1926, waardoor hij onder diens burgemeesterschap gemeenteraadslid wordt voor de lokale liberale partij. In 1939 wordt hij schepen, en na de Tweede Wereldoorlog – waarin hij zich opnieuw nuttig maakt als arts – burgemeester van 1956 tot 1971, nadat Bossaert een appendicitis niet heeft overleefd.

Swartenbroeks zelf overlijdt pas in 1980, maar raakt alsnog in relatieve vergetelheid. Hendrickx: “Omdat hij heel bescheiden was. Hij leefde volgens de olympische idealen van de amateursport, deed alles voor de goede zaak en het vaderland en stond bekend om zijn fairplay. Hij werd ongemakkelijk van alle medailles en eerbetuigingen, dus toen Koekelberg buiten zijn wil om een school naar hem vernoemde, stelde hij nadien vooral alles in het werk om ook een school naar Oscar Bossaert te vernoemen.

Daarnaast had hij geen kinderen of andere nabestaanden. Nergens is sprake van een persoonlijk archief.

Al het biografische materiaal is verdwenen. Zelfs zijn borstbeeld is onvindbaar.”

Koekelberg. Het wordt afwisselend gespeeld in het Frans en het Nederlands, telkens met een mondje Brussels, door rasechte Brusselaar én Daringman Kevin Van Doorslaer, onder meer bekend van zijn avonturen in Hollywood en met het Brussels Volkstejoêter.

Hij draagt in dit stuk een snor en replica’s van originele kledij, en krijgt via projecties replieken van acteurs als Tom Audenaert en Tom De Hoog, die de bijrollen in het leven van Armand spelen.

Het voorziene volksfeest, waarop ook koning Filip aanwezig zou zijn, wordt

verplaatst naar mei volgend jaar. Een educatief en sociaal luik voor de leden van Vincent Kompany’s voetbalclub BX Brussels omhelst een bezoek aan de try-outs en het Flanders Fields Museum.

ARMAND 2/10, 20.00 (FR) & 3/10, 20.00 (N), zaal Cadol, Armand Swartenbroeksschool, François Delcoignestraat 25, Koekelberg www.armandtheater.be

LE KOMPANY DE SON ÉPOQUE Le nom d’Armand Swartenbroeks n’est connu que de quelques fans de football.

Cependant, ce Bruxellois né en 1892 et mort il y a exactement quarante ans était une icône du Daring Molenbeek, capitaine et champion olympique des Diables Rouges, héros de guerre, et bourgmestre de Koekelberg. Swartenbroeks remporta trois titres nationaux avec le Daring et les Jeux olympiques de 1920 avec les Diables Rouges. Et tout cela « après ses heures » et dans l’entredeux-guerres, car Swartenbroeks était avant tout un médecin, qui a dû se rendre au front pendant la Première et la Seconde Guerre mondiale. L’auteur Marc Hendrickx : « On pourrait dire par boutade que si Swartenbroeks avait été américain, sa vie aurait déjà été adaptée au cinéma six fois. » Hendrickx s’est plongé dans les archives pour reconstituer le puzzle biographique du médecin-athlète-politicien.

Swartenbroeks a disparu en 1980, tombé en quelque sorte dans l’oubli.

Hendrickx veut remédier à cela avec son livre Armand et la pièce du même nom.

FR

THE KOMPANY OF HIS ERA The name Armand Swartenbroeks doesn’t even ring a bell among most football fans. Nevertheless, the player from Brussels who was born in 1892 and died exactly forty years ago was an icon of Daring Molenbeek, captain and Olympic champion with the Red Devils, a war hero, and mayor of Koekelberg. Swartenbroeks won three national titles with Daring and the Olympic Games in 1920 with the Red Devils. And he did all this in his spare time, and between the wars, because Swartenbroeks was first and foremost a doctor who was called to the front both during WWI and WWII. Author Marc Hendrickx: “One might quip that if Swartenbroeks had been an American, there would have been six biopics by now.” Hendrickx delved into the archives to piece together the biography of the doctor-athlete-politician.

Swartenbroeks himself only died in 1980, but by that time he had fallen into relative obscurity. Hendrickx now wants to do something about that with his book Armand and a play of the same name.

EN

30 SEPTEMBER 2020

I 41

humanARTistic 20.21

>FESTIVAL FOR ARTS . SCIENCE . PHILOSOPHY<

P E R F O R M A N C E - I N S TA L L AT I O N DANCE / TRADITIONAL TEXTILES FROM THE MAGHREB / VISUAL ART

ADEMROOD / ROUGE RESPIRANT / RED OXYGEN PÃ&#x2030; VERMEERSCH, PAUL VANDENBROECK & RADICAL HEARTS CIE

11/10-07/11/20

huisvandeMens ens Brussel, Sainctelettesquare 17, 1000 Brussel

INFO & RESERVATIONS > WWW.HUMANARTISTIC.ORG > FACEBOOK

: @HUMANARTISTIC > INSTAGRAM

: @HUMANARTISTICFESTIVAL

Big City

STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

Sint-Michiel staat niet alleen op de toren van het stadhuis, hij duikt op heel wat plekken in de stad op.

Het is augustus 1695, Brussel staat in vuur en vlam. De stad wordt gebombardeerd door het leger van Lodewijk XIV, die in oorlog is met de Zuidelijke Nederlanden. De bevolking vlucht de Koudenberg op en ziet hoe de stad in vlammen opgaat. Ook de Grote Markt wordt bijna volledig vernield, maar het stadhuis blijft grotendeels intact.

“Daar kan maar één verklaring voor zijn,” concludeert de bevolking nadien. “De aartsengel Michaël heeft zijn werk gedaan.”

Meer dan driehonderd jaar later prijkt patroonheilige Sint-Michiel nog steeds op de hoogste toren van het stadhuis. Of hij van daaruit waakt over de stad laten we in het midden, maar het symbool van Brussel is hij gebleven. Meer nog, hij was het al voor het ontstaan van de stad. In de achtste eeuw wordt er een bedehuis gebouwd aan de rand van de Zenne met aartsengel Michaël of Sint-Michiel als patroonheilige. In de Bijbel wordt hij voorgesteld als de rechterhand van God, maar hij is vooral degene die de duivel overwon en verjoeg uit de hemel. Zo wordt hij het vaakst afgebeeld, met in zijn hand het zwaard dat hij richt op de duivel, die op het moment van de strijd getransformeerd is in een draak. Op

Waarom is Sint-Michiel de patroonheilige van Brussel?

RIK UIT SCHAARBEEK

de plek van het bedehuis wordt in de tiende eeuw een parochiekerk gebouwd. Iets verderop aan de oevers van de Zenne ontstaat rond die tijd ook het gehucht Broekzele, dat later de stad Brussel zal worden. Geen stad zonder heilige en zo wordt Sint-Michiel de beschermengel van Brussel.

EXTRA PATROONHEILIGE Er is wel één probleem, een aartsengel is een denkbeeldige figuur, waardoor er geen tastbaar aandenken van bestaat. Zo krijgt de kerk er een extra patroonheilige bij en wordt Michiel bijgestaan door Sint-Goedele, een vrouw die zou hebben weerstaan aan de

verleidingen van de duivel. Van haar bestaan er wel relieken en zo krijgt de kathedraal op termijn een dubbele naam. Maar Sint-Michiel blijft toch wel het meest prominente symbool van Brussel. Al eeuwen siert hij verschillende plekken in de stad. In de negentiende eeuw geeft de stad zelfs geld aan wie de figuur van Sint-Michiel wil afbeelden. Ook Brusselse bedrijven verwerken hem in hun logo of naam, onder meer een brandverzekeringsmaatschappij die gevestigd was op de Oude Graanmarkt. Verder droeg een brouwerij zijn naam en was er de sigarettenfabriek Saint-Michel, die de figuur in het groot op de gevel

van haar pakhuis in de Picardstaat liet prijken.

De lijst van plekken waar je hem vandaag nog terugvindt in de stad is lang. Wie erop begint te letten, spot hem op heel veel plaatsen. Een korte bloemlezing: natuurlijk in en rond de kathedraal die zijn naam draagt, bovenaan de fontein op de Baksteenkaai, hij is verwerkt in verschillende gevels zoals die van de Beurs, De Munt maar ook het Centraal Station, zelfs op de vuilnisbakken, lantaarns en paaltjes van de Stad Brussel. Niet verwonderlijk als je weet dat hij vandaag nog altijd in het logo van de stad prijkt. Zo zal hij ook blijven wapperen op de groen-rood-gele vlag die symbool staat voor onze stad. En het zou niemand verbazen mocht hij met inkt ook geprint staan op de torso van hedendaags Brussel symbool Zwangere Guy.

BRUZZ | BIG CITY

© PHOTONEWS

— LUANA DIFFICILE

VOLGENDE WEEK Waarom is het deel van het kanaal tot aan de Vismarkt drooggelegd?

Lees en bekijk de antwoorden op de Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity 30 SEPTEMBER 2020

I 43

NORA DE KEMPENEER BLIJFT OOK NA HAAR PENSIOEN DE MARKTEN TROUW

Nora De Kempeneer

BRUZZ | INTERVIEW

64 jaar groeit op in Ukkel volgt secundair onderwijs in het Maria Boodschaplyceum doet studies opbouwwerk is later sociaal cultureel werkster Brussel-centrum en centrumverantwoordelijke De Markten van 1978 tot 2019 Tentoonstelling De Markten organiseert ‘Over tijd-Du temps’, een tentoonstelling naar aanleiding van 40 jaar De Markten. Veertien kunstenaars tonen nieuw of bestaand werk dat refereert aan de notie tijd. Van 18 september tot 8 november 2020, Gemeenschapscentrum De Markten vzw, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel

‘Gemeenschapscentra mogen vaker de deur uit komen’ 44

I

30 SEPTEMBER 2020

“

H

oeveel mensen die zaal kan ontvangen? Geen idee.” Nora De Kempeneer moet het antwoord op de vraag van een passerend personeelslid schuldig blijven. Tenslotte is ze vandaag al ruim een jaar op pensioen. “Maar het overkomt me nog vaak, dat mensen denken dat ik verantwoordelijk ben. 39 jaar is niet niets.”

De Kempeneer is dan ook vergroeid met De Markten, waar ze ondanks haar pensioen nog steeds vrijwilliger is. Als redacteur voor huistijdschrift De Vijfhoek. En vandaag ook als curator van de tentoonstelling naar aanleiding van de veertigste verjaardag van het huis. Het is geen expo over de geschiedenis geworden, maar een eclectische bloemlezing van hedendaagse werken die refereren aan het begrip tijd.

Onder haar leiding klom De Markten de voorbije decennia ook geregeld op de stadsbarricaden, deed het centrum mee aan de kraak van Hotel Central en ijverde het voor een autoluwe binnenstad. “Een leefbare stad is een van de doelstellingen van dit huis.”

Hoe is De Markten ontstaan?

NORA DE KEMPENEER: Staatssecreta-

ris voor Brussel Vic Anciaux kocht het gebouw al in 1977. Oorspronkelijk was het de showroom van Cristallerie Val Saint-Lambert. Het was een puinhoop, met onder meer een magnifiek, maar niet te redden glazen dak over de koer. Ik herinner me dat de vleermuizen op mijn bureau vielen en dat het een achttal keer heeft gebrand. In het begin zaten hier allerlei organisaties: Bral, het contact- en cultuurcentrum, een boksclub en wij op een halve verdieping. We zijn trouwens begonnen als ‘De Val’, een verwijzing naar Val Saint-Lambert en een naam die me persoonlijk

beter beviel. Je kon er veel kanten mee op.

Dat is toch de tijd van de gebouwenrivaliteit tussen de Vlaamse en de Franse Gemeenschap?

DE KEMPENEER: Ja, Anciaux deed

toen ook alsof hij de Botanique wou kopen, met de bedoeling de AB aan te schaffen. Dat lukte. Zelf was ik in die jaren 1970 sociaal-cultureel werker voor het centrum van Brussel. In het begin was dat zonder lokalen, via omwegen zijn we dan hier terechtgekomen. Gaandeweg is het centrum dan verbouwd door zanger-architect Zjef Vanuytsel.

DE KEMPENEER: Eigenlijk wel,

meestal in een alliantie met verschillende organisaties. Een van die initiatieven – Street Sharing op het Beursplein – was trouwens een voorloper van Picnic The Streets, dat een tiental jaar later op zijn beurt de beslissing over de voetgangerszone heeft geforceerd.

Ook voor het autovrije plein hier voor de deur hebben we jaren gestreden. In het begin leverde dat veel tegenstand op, van handelaars, politici … Maar de tijden veranderen: vandaag vragen de handelaars van de Sint-Katelijnestraat zelf om de straat autovrij te maken.

Is er vandaag meer grip van het beleid op de gemeenschapscentra?

DE KEMPENEER: Best wel grauw en

DE KEMPENEER: De sociaal-culturele

Hoe is De Markten veranderd, op het gerenoveerde gebouw na dan?

DE KEMPENEER: In het begin hadden

we meer aandacht voor wat er in de stad gebeurde. We gingen bijvoorbeeld de straat op voor het autovrije plein hier voor de deur. We waren bij de bezetting van Hotel Central (tegen speculatie in de binnenstad, red.). Of we voerden actie rond de Zwarte Toren (van de eerste

Is dat niet logisch? Die overheid stopt er ook veel geld in.

DE KEMPENEER: Ja, maar er moet

De voorbije jaren zijn burgerbewegingen in opmars, met Picnic The Streets, Filter Café Filtré, de verkeersveiligheidscollectieven …

Maar in de decennia daarvoor waren jullie al institutionele activisten?

U liep al school op Groot Mabo in de jaren 1970. Hoe was de Dansaertwijk toen? met een rauwe reputatie. Het toerismebureau aan de Grote Markt raadde toeristen zelfs af om hier te komen en wie er woonde was vaak te beschaamd om dat toe te geven.

De Vlaamse Gemeenschap heeft toen even overwogen om te verkopen aan een hotelketen ‘omdat het toch niet zo goed gelegen was’ (glimlacht). Horeca hier vlakbij was er ook amper. Hoop en al een viertal cafés: de Roskam, de Daringman, het Kapiteintje en de Paon Royal.

Aan Mabo heb ik wel goede herinneringen. De school stond open voor de omgeving, we gingen zelfs naar het Franstalige Théâtre du Parc.

bijzonder spijtig. Vrijwilligers worden daar moedeloos van en haken af.

ruimte blijven voor eigen initiatieven en herkenbaarheid. Soms krijg ik het gevoel dat politici de gemeenschapscentra gebruiken om zichzelf op de kaart te zetten. Ze dringen ook al eens aan om projecten van derden te huisvesten, ten nadele van het eigen programma van het centrum.

Dat kan niet, natuurlijk.

De Markten was ook een broedplaats voor veel kunstenaars. Rosas bracht hier zijn eerste voorstelling ‘Asch’.

DE KEMPENEER: En Ja Ja maar Nee

Nee van Dito Dito is hier ook geboren. Onder meer het Bordes van Hilde Wils en Tristero waren hier thuis. Ook beeldende kunstenaars kregen altijd een plek.

Wat waren uw memorabelste momenten hier?

DE KEMPENEER: Wit over zwart in de

vroege jaren 1990 was er een van: een grote educatieve expo over de blanke beeldvorming over zwarten in de westerse populaire cultuur.

Het thema blijft vandaag commotie

BRUZZ | INTERVIEW

FOTO’S IVAN PUT

stadsomwalling, red.), die eerst helemaal in het Novotel geïntegreerd zou worden. Naarmate onze eigen infrastructuur beter werd, verplaatsten onze activiteiten zich ook naar binnen.

“Gaandeweg is het beleid steeds meer gaan sturen, waardoor de ‘vrijheid blijheid’ is verdwenen” NORA DE KEMPENEER De Markten

raden zijn gestart als zelforganisaties van burgers. Pas later zijn de Nederlandse Cultuurcommissie (NCC) en vervolgens de Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) de centra gaan steunen en is het beleid steeds meer gaan sturen, waardoor de ‘Vrijheid Blijheid’ verdween. Een voorbeeld: de centra aanzetten om gezamenlijk in projecten te stappen. Ook beslissingen over de infrastructuur worden weleens genomen zonder de vrijwilligers en bestuurders daar voldoende in te kennen. Dat is

veroorzaken: kijk naar de zwartepietendiscussie.

Er was ook een vreselijke periode met het eerste café hier, de Kristallen Bol. Dat was hier door de overheid en de derdeleeftijdsorganisaties geopend, maar kreeg een uitbater die in Vlaams Blokkringen vertoefde. Verschrikkelijk. We begonnen toen net met taallessen voor migranten en die mensen werden uit het café gezet en uitgescholden, met kletterende ruzies tot gevolg met het gemeenschapscentrum. ▼

Wist u dat De Markten ooit De Val hee e, een racistisch café huisves e en Rosas er debuteerde? Nora De Kempeneer (64) wel. De vrouw die het centrum bijna veertig jaar leidde, ze e een expo op naar aanleiding van vier decennia De Markten. We blikken met haar terug op vier bewogen decennia en kijken vooruit naar de toekomst. “We hebben meer zichtbaarheid nodig op straat.” — KRIS HENDRICKX,

30 SEPTEMBER 2020

I 45

▼

NORA DE KEMPENEER BLIJFT OOK NA HAAR PENSIOEN DE MARKTEN TROUW

U zei dat de betere infrastructuur ook als gevolg had dat de werking zich meer in het gebouw concentreert. Is dat jammer?

DE KEMPENEER: Ergens wel. Ik heb

ooit in een interview gezegd dat de gemeenschapscentra te veel binnen hun muren bleven, terwijl het belangrijk is dat ze de stad in trekken. Dat is me toen erg kwalijk genomen, maar ik vind dat nog steeds. Als er discussie is over maatschappelijke thema’s, dan moeten we erbij zijn. Zo hebben we bijvoorbeeld altijd veel aandacht besteed aan gemeenteraadsverkiezingen, onder meer met debatten.

Ook de discussie rond de vijf

blokken (het sociale huisvestingscomplex aan de Papenvest, red.) hebben we ons aangetrokken. Dat zou vandaag nog wat meer mogen zijn.

Dat maatschappelijke engagement veronderstelt een visie op de stad.

Hoe zag die er dan uit bij De Markten?

DE KEMPENEER: Dat de stad er moet

zijn voor haar bewoners en voor iedereen. Dat het een leefbare stad moet zijn. Die leefbaarheid is een van de doelstellingen van dit huis en veronderstelt dat je keuzes maakt voor de mensen, de bewoners, de omgeving.

BRUZZ | INTERVIEW

“Evenementen zoals Winterpret zijn wellicht economisch belangrijk, maar wegen zwaar op het centrum” NORA DE KEMPENEER De Markten

En bijvoorbeeld minder voor autobereikbaarheid?

DE KEMPENEER: Ja. Of voor de heel

grote evenementen zoals Winterpret, die economisch misschien belangrijk zijn, maar ook zwaar wegen op het centrum. Ook de woonsituatie hebben we altijd belangrijk gevonden, dat ook minderbedeelden een plek moeten kunnen vinden in de stad.

Speelt De Markten daar geen dubbele rol in? De hele buurt is toch ook trendy geworden door de aantrekkingskracht van instellingen als De Markten?

DE KEMPENEER: Dat is zo, maar we

hebben ook altijd geprobeerd om aandacht te geven aan mensen die het moeilijker hebben. Ik zou ons gewicht daarin ook niet overroepen.

De Dansaertwijk is gaandeweg uitgegroeid tot dé Nederlandstalige buurt van Brussel. Waarom eigenlijk?

DE KEMPENEER: De wijk was inder-

daad veel minder Nederlandstalig in de jaren 1970. Toen waren er eerst de cultuurinstellingen als Beursschouwburg, de bibliotheek en later Kaaitheater, dan de mode die de Dansaertstraat op de kaart zette, nog later de overname van cafés door jonge Vlamingen en de komst van scholen en studenten.

Wat vindt u nog belangrijk voor de toekomst van De Markten?

DE KEMPENEER: De zichtbaarheid van

het gemeenschapscentrum. We zijn achteruitgeduwd met de werking naar het binnenplein en we hebben geen plaats meer in de straat.

Het café leidt je ook niet meteen het centrum in.

DE KEMPENEER: Die link is niet sterk

Nora De Kempeneer, vergroeid met De Markten: “Ik ben hier altijd de opbouwwerker van het begin gebleven.”

46

I

30 SEPTEMBER 2020

genoeg, nee. Vroeger hadden we ons onthaal naast het café, maar die band met de stad zijn we kwijt.

De huidige uitbater heeft ook weinig voeling met wat het gemeenschapscentrum doet. Er zijn nochtans overeenkomsten waarin staat dat er samenwerking en communicatie moet zijn, maar dat gebeurt amper.

Ook ons maandblad De Vijfhoek blijf ik belangrijk vinden, ik schrijf er nog voor. Het moest altijd meer zijn dan programma-info, maar ook iets zeggen over de stad zelf. Ergens ben ik hier altijd de opbouwwerker gebleven van het begin.

DE MARKTEN FÊTE SES QUARANTE ANS Saviez-vous que De Markten s’appelait autrefois De Val, qu’il abritait un café raciste et que Rosas y a fait ses débuts ? Nora De Kempeneer (64 ans), elle, le sait. La femme qui a dirigé De Markten toutes ces années a monté une exposition à l’occasion des quarante ans du centre. Avec elle, nous faisons le bilan de quatre décennies mouvementées tout en nous tournant vers l’avenir. « Nous avons besoin de plus de visibilité en rue. » De Kempeneer a De Markten dans le sang : elle y est toujours bénévole, malgré la retraite, en tant que rédactrice en chef du magazine De Vijfhoek. Et aujourd’hui aussi en tant que curatrice de l’exposition mise sur pied à l’occasion du 40e anniversaire de la maison. Il ne s’agit pas d’une exposition consacrée à l’histoire, mais d’un florilège éclectique d’œuvres contemporaines qui font référence au concept du temps.

Sous sa direction, De Markten a régulièrement dressé des barricades au cours des dernières décennies, en participant à l’occupation de l’Hôtel Central et en militant pour un centre-ville sans voitures. « Une ville agréable à vivre est l’un des objectifs de cette maison. » FR

FORTY YEARS OF DE MARKTEN Did you know that the community centre De Markten used to be called De Val, that a racist café was once located there, and that it is where Rosas debuted? Nora De Kempeneer (64) knew. The woman who ran the centre for almost forty years organized an exhibition there to celebrate four decades of De Markten. We look back with her at forty eventful years, and look ahead to the future. “We need more visibility on the street.” De Kempeneer has become one with De Markten, where she still works as a volunteer, despite being retired, as an editor for the in-house magazine De Vijfhoek. And now also as the curator of the exhibition that is celebrating the centre’s fortieth anniversary. It is not an exhibition about history, but an eclectic anthology of contemporary works that refer to the concept of time.

Over the past few decades under her leadership, De Markten has regularly fought on the urban barricades, participated in the squatting of Hotel Central, and advocated for a low-traffic city centre. “A liveable city is one of the objectives of this centre.”

EN

Deze heerlijk chaotische tijd vraagt om duidelijkheid.

De Morgen doorspit meningen, statements, wetenschap en giswerk rond elk feit. En brengt duidelijkheid.

Duidelijk

BRUZZ_DEMORGEN_Pos_Duidelijk_2.0_220x290.indd 1

15/09/2020 09:58

B R U Z Z | R E P O R TA G E

HANDELAARS IN EUROPESE WIJK LIJDEN ONDER CORONA

Het Luxemburgplein en de Schumanwijk liggen er verlaten bij, nu ook voor de Europese ambtenaren thuiswerk de norm is geworden.

48

I

30 SEPTEMBER 2020

Geen haastige hakken, mannen in pakken, lunchmeetings of drankjes na het werk. De meeste Europese ambtenaren blijven voorzichtig vergaderen vanuit hun home office en dat is eraan te zien in hun kantoorwijk. Intussen vragen de handelaars zich af wanneer hun klanten zullen terugkeren. “Iedereen is slachtoffer.” — EVA CHRISTIAENS, FOTO’S SASKIA VANDERTSICHELE Op weekdagen is de Europese wijk niet langer één groot komen en gaan van eurocraten die lunch of afspraken moeten halen. Een medewerkster van de Portugese ambassade haast zich naar de Europese Raad voor een zeldzame fysieke vergadering. “Jammer genoeg,” zegt ze. Wat verderop staat aan de ingang van het Berlaymontgebouw een enkele Italiaanse ambtenaar te wachten. Hij is speciaal overgevlogen uit zijn thuisland. “Het moest, want de vergadering is belangrijk,” zegt hij.

In het Berlaymontgebouw alleen al werken normaal gezien zowat 1.500 mensen. Aan de ▼

H

et is een kleurrijk gezicht op het betonnen plein: het bloemenkraam op de hoek van de Schumanrotonde, met vandaag zonnebloemen in de aanbieding. De uitbaters zijn een koppel uit Overijse en ze verkopen al twintig jaar boeketten aan de Europese ambtenaren. “Van herbeginnen is hier nog geen sprake. We zien nog maar een achtste van het volk dat we normaal zien,” zegt uitbater Rudi De Coster. Zijn vrouw, Kristine Reniers, runt hun ondergrondse winkel in metrostation Schuman. “Ik heb vandaag nog maar twee klanten gezien. Dat heb ik nog nooit meegemaakt.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

De Eurobubbel loopt leeg

30 SEPTEMBER 2020

I 49

B R U Z Z | R E P O R TA G E

▼

HANDELAARS IN EUROPESE WIJK LIJDEN ONDER CORONA

“Veel klanten vergeten de regels: in het ene land mogen ze wel bestellen aan de toog, in het andere niet.

België lijkt wel het strengste land van Europa” SERGE BANESI Cafébaas Le Coin du Diable

overkant van de straat, in het Karel de Grotegebouw, nog eens 1.500. Tel daar het Europagebouw en het parlement bij, alle lobbykantoren, ambassades en andere vertegenwoordigingen, dan omvat de Europese bubbel ongeveer 60.000 werknemers in Brussel. “Een aantal vaste klanten die vroeger elke week een boeket kwam kopen, hebben we al sinds maart niet meer gezien,” zegt De Coster van het bloemenkraam. “We vragen ons af: waar zijn die mensen?”

DE STRAAL VAN 50 Zowel bij de Europese Commissie als bij het Europees Parlement is het antwoord op de vraag waar iedereen is, kort en bondig: thuis. “Voorlopig blijft telewerk de norm voor de grote meerderheid van het personeel van de Commissie,” zegt woordvoerster Claire Joawn van de Commissie.

“Maximaal twintig procent van het personeel werkt op het kantoor, dat zijn de essentiële functies en enkele vrijwilligers. Bijna alle vergaderingen gebeuren via videoconferentie.”

Voor het parlement geldt dat de Europarlementsleden zelf niet in België moeten blijven, maar hun medewerkers en andere ambtenaren wel. “Bij de ambtenaren werkt nog altijd tachtig procent van een afstand,” zegt woordvoerster Sanne De Ryck. “Zij wonen wel degelijk allemaal in en rond Brussel. Onze vaste regel is dat je 50

I

30 SEPTEMBERI 2020

alleen mag telewerken binnen een straal van vijftig kilometer van je werkplaats. Dat mag dus niet vanuit het buitenland.”

Een straal van vijftig kilometer reikt natuurlijk verder dan de Europese wijk, waar de handelaars hun klanten missen. Bovendien is er bij externe functies, zoals lobbywerk, geen overzicht op wie echt aanwezig is. “We zijn hier met duizenden in Brussel en velen zijn terug naar hun thuisland,” zegt de Fransman Rémi Haumonté, die als lobbyist voor een financieel bedrijf werkt. Hij koopt nog snel een boeket zonnebloemen op weg naar huis. Zelf woont Haumonté in Vorst, maar hij komt nog een dag per week naar kantoor. “Het is er meestal helemaal leeg.”

Een indicatie van wie wél nog naar de Europese wijk komt, zijn de reizigersaantallen van de MIVB. In september passeerde in metrostation Schuman nog 41 procent van het aantal reizigers dat er in februari – vóór de lockdown – in- of uitstapte. In de rest van Brussel ligt dat aantal al hoger: de meeste stations trekken momenteel 50 tot 60 procent van hun normale aantal reizigers.

HALVE BEZETTING Op weg naar dat metrostation komt een Française met drie aktetassen uit het Berlaymontgebouw gewandeld. “Dat was al even geleden, ja. Ik ga

maar een halve dag per week naar kantoor,” zegt zij. Fabienne Alcaraz werkt al twintig jaar voor het Directoraat-Generaal Landbouw en woont wat verderop in de buurt. “Ik heb het geluk dat ik te voet naar het werk kan. Veel collega’s wonen verder in Vlaanderen of Wallonië en blijven liever telewerken. Die onlinemeetings vragen allemaal wat meer tijd en moeite, maar het lukt. Dus ik weet niet of iedereen nog in België is, maar ik weet ook niet of dat relevant is,” zegt ze. “Voor ons,” voegt ze er snel aan toe. “Voor de buurt is het een ramp.”

Aan de andere kant van het Commissiegebouw is het terras van Le Coin du Diable nog half gevuld. Cafébaas Serge Banesi heeft geluk met zijn trouwe vaste klanten. Op zijn terras op de hoek van de Franklinstraat kent hij bijna iedereen bij naam. “Mensen komen hier om uit te blazen, maar nu zie ik nog maar de helft van mijn klanten,” zegt Banesi. “In juni was het nog minder, nu komen ze toch al terug. Vooral mensen die alleen wonen of geen kinderen hebben.” De cafébaas heeft een lint met verbodsvlaggetjes voor zijn toog gespannen. “Veel klanten vergeten de regels: in het ene land mogen ze wel bestellen aan de toog, in het andere niet. België lijkt wel het strengste land van Europa.”

Brussels burgemeester Philippe Close (PS) roept de Europese instellingen intussen op om hun medewerkers weer naar kantoor te sturen.

Close zei vorige week dat de Europese wijk het meest getroffen is van allemaal. “Wij vergelijken niet,” zegt voorzitster Nicole Du Jacquière van de handelaarsvereniging Jean Monnet daarover. Ze spreekt wel over “zeker de helft minder klanten dan vroeger”, bij het honderdtal handelaars dat ze vertegenwoordigt. Zelf heeft ze een koffie- en theewinkel in de Archimedesstraat. “Ons cliënteel is anders dan elders omdat het voor bijna honderd procent kan telewerken. Wij hebben hier bovendien veel kleine zelfstandigen, dus iedereen is slachtoffer. Dat geldt ook voor de buurt rond

LA BULLE EUROPÉENNE SE VIDE « On se demande où sont passés tous ces gens. » Aujourd’hui, six mois après le début du confinement, les propriétaires de l’étal de fleurs du rond-point Schuman ne voient encore qu’une fraction de leurs clients revenir. Ils ne sont pas les seuls à ne pas savoir où se trouvent leurs clients : les cafés et restaurants du quartier européen ne réalisent plus que la moitié du chiffre d’affaires qu’ils faisaient avant la crise. Tant à la Commission européenne qu’au Parlement, le télétravail reste la norme, au moins jusqu’à la fin du mois de décembre. En règle générale, seuls 20 % des employés sont accueillis dans les bâtiments. Pour certains, cela apporte une certaine tranquillité dans le quartier, alors que pour d’autres, c’est un vrai désastre financier. Mais, selon les employés, le télétravail ne durera pas éternellement. Avec la répartition du fonds de sauvetage corona, il y a une pile de travail sur la table des négociations européennes. « Les contacts humains manquent à tout le monde », semble-t-il. « Donc tout va revenir, mais pas tout de suite. » FR

De Fransman Rémi Haumonté neemt nog snel een boeket mee naar huis.

het Luxemburgplein, zij hebben eenzelfde publiek.”

In de Schumanwijk heeft de coronacrisis tot nu toe drie faillissementen veroorzaakt, zegt Du Jacquière, allemaal snackbars. Verder zijn enkele zaken, zoals de Ierse pub Kitty O’Shea’s, nog maar pas heropend. In de andere Europese pool, aan het Luxemburgplein, is viszaak De Noordzee het bekendste slachtoffer van de crisis: in augustus deed de zaak de deuren toe. En al zien de cafés rond het parlement hun klanten sinds september wel stilaan terugkeren, de doorsneebezetting blijft half zo laag als vorig jaar. Van drinks op donderdagavond is nog nauwelijks sprake.

MENSELIJK CONTRACT “Ik woon zelf in de wijk en vind de rust eigenlijk wel aangenaam. Er is veel minder verkeer,” zegt de Finse Laura Salo, parlementair medewerkster, over de Luxemburgwijk. Wanneer ze na de werkuren het Paul-Henri Spaakgebouw buitenkomt, zit het plein vol zonnekloppers en skatende jeugd. Salo is een van de weinigen die al sinds mei dagelijks naar het parlement komen.

“Ik werk efficiënter op kantoor,” zegt ze. “Het is jammer dat mijn parlementslid niet wil komen, want we hebben nog geen enkele fysieke vergadering gehad sinds maart.” ‘Haar’ parlementslid woont gewoon in Finland en is volgens de telewerkregels dus niet verplicht om in Brussel te zijn. Zo zaten bij de eerste plenaire vergadering, midden september, maar de helft van de parlementsleden op hun stoel.

“Naar wat ik hoor, zijn de meeste medewerkers toch in Brussel op dit moment,” zegt Paolo*, een Italiaan die van het parlement naar huis wandelt door het Leopoldpark. “En wie er niet is, blijft gewoon zijn appartement huren, soms al drie maanden lang. De Belgische huisbazen moeten zich geen zorgen maken,” zegt hij. Paolo werkt op de studiedienst van de socialistische

fractie (S&D). “Ik volg de commissie economie op, dus ik heb zeker niet minder gewerkt de afgelopen maanden. Het is niet evident om alles online te doen, zeker als je thuis met twee kinderen zit.”

Dat er binnen die economische commissie genoeg werk op tafel ligt, komt onder meer door het nieuwe coronasteunpakket van 750 miljard euro. De Europese Unie ging een gigantische lening aan, die ze nu moet verdelen over de 27 lidstaten. En behalve dat noodfonds heeft Europa zijn nieuwe Green Deal nog te realiseren, een actieplan om tegen 2050 volledig klimaatneutraal te zijn. Het zijn twee thema’s die de lobbyisten vanuit alle hoeken goed zullen willen volgen. Of dat allemaal van een afstand kan, is nog maar de vraag. Niet toevallig is de activiteit nu al het grootst in de Europese Raad, waar de diplomaten aan zet zijn. Zij staan bekend voor hun tact en slimme interactie. Ook het coronareddingsfonds is pas goedgekeurd na vier volle dagen en nachten van fysiek overleg tussen de verschillende lidstaten. Met videoconferenties alleen lukte het blijkbaar niet.

“Iedereen mist het menselijk contact,” zegt Paolo. “Voor interviews en onderhandelingen blijft het belangrijk om elkaar te zien. En wat zouden we anders doen met deze grote gebouwen?” lacht hij. “Alles komt terug, het zal alleen niet voor meteen zijn.” (*) Paolo is een schuilnaam.

Aan het Luxemburgplein is De Noordzee het bekendste slachtoffer: in augustus sloot de zaak de deuren.

Wake Up Brussels Brussel blijft draaien en BRUZZ draait uiteraard mee. Nu vrijdag 2 oktober maken we een radio- en tv-show over Europa. Volg alles via BRUZZ radio, BRUZZ tv en bruzz.be.

THE EUROBUBBLE IS DEFLATING “We wonder where all the people are.” Today, six months after the beginning of the lockdown, the managers of the flower stand on the Schuman roundabout have only seen a fraction of their clientele return. They aren’t the only ones who don’t know where their customers have gone: cafés and restaurants in the European quarter have seen their revenue drop by at least half from what it was before the crisis. Both at the European Commission and at the Parliament, telework is still the norm, and that will be the case until at least the end of December. As a rule, only 20 percent of employees are welcome in the buildings. For some this has brought a welcome calm to the neighbourhood, while for others it is a financial disaster. But the workers don’t think that teleworking can go on indefinitely. There is a great deal of work on the European negotiation table, now that the division of the corona relief package has to be decided. “Everyone misses the human contact,” we were told. “So everything will come, just not immediately.”

EN

30 SEPTEMBER 2020

I 51

COLOFON

Nick Trachet

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

Mastelle Nick Trachet Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

BRUZZ | TRACHET

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet 52

I

30 SEPTEMBER 2020

ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be

het Pajottenland en Brussel, Gent en het Waasland?

De mastel is blijkbaar een broodje dat eerst gebakken werd in kloosters en ritueel werd gezegend, en verkocht als geneesmiddel tegen hondsdolheid en meer. Het gaatje in de mastel is daarbij tekenend: zo’n broodje werd bijgehouden voor geval van ziekte, en dus in de keuken opgehangen buiten het bereik van kinderen en dieren. Dat gaatje was er om een stok of koord door te rijgen. De broodjes werden gebakken (allicht zonder zout), zodat ze goed droogden en niet slecht werden bij bewaring. Wanneer dan nieuwe gezegende mastellen in huis kwamen bij het volgende heiligenfeest, konden de droge oude worden klaargemaakt, verkruimeld in een vlaai of taart. Of weet iemand iets anders?

Broden met een gat om te bewaren vind je van Noorwegen tot Turkije. Men moet hierbij spontaan denken aan de Kolinda of Colinda, seizoensgezangen uit Oost-Europa die terug zouden gaan tot de oude Thraciërs. De mastelle is dan magisch en komt uit de nacht der tijden. Het zou toch prettig zijn mocht een bakker hier in de stad er weer beginnen te verkopen. Voor de amateur-bakkers: er staan verschillende recepten op het net. Het resultaat smaakt een beetje zoals de hot cross buns die tijdens de Britse vasten worden verkocht.

Heel modern is dan weer de gestreken mastel: beboter en besuiker daarvoor een mastel en leg ze tussen twee vellen alufolie. Maak uw strijkijzer heet en strijk de broodjes tot boter en suiker gesmolten zijn en karamelliseren.

Smakelijk.

DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias

)

In een Facebookgroep over oud Brussel vraagt iemand wat een mastel is. Ze kent die alleen van de uitdrukking: ’k gon a een mastelle verkuupe, wat hier een oorveeg betekent.

Wij weten dat het over een gebakje gaat, een broodje met kaneel en een gat (of toch minstens een putje) in het midden. Bij de Franstalige Brusselaars lijkt die herinnering zo goed als verdwenen. Ik moet trouwens toegeven dat ook ik in mijn leven nog nooit een mastel heb gegeten, laat staan er een verkocht.

Gentenaars roepen van hun belfort dat mastellen een typisch Gents gebak zijn. Zij dwalen. Even rondvragen en ik hoor dat ze nog gebakken worden in Ninove, in Aalst en in Sint-Niklaas. Maar zover ik weet dus niet meer in Brussel, al was dat vroeger wel anders. De Vlaamse bakkers zijn hier dan ook bijna allemaal met pensioen.

“Iedereen weet” – altijd een gevaarlijke bewering – dat Aalsterse vlaai gemaakt wordt van oude mastellen. Gezien die Aalsterse vlaai een smakelijke, maar bruine elastische rubberige massa is, kun je daar nog niet echt uit opmaken hoe een mastel er hoort uit te zien, laat staan te smaken. En daar niet alleen: in Aat in Picardisch Wallonië eet men la tarte à mastelles. Waar in Aalst de vlaai een soort mastellenbodding is, heeft die van Aat een echte taartbodem van kruimeldeeg met daarop een vulling van gestampte mastellen en macarons (en nog van alles).

Om het verhaal weer helemaal ingewikkeld te maken zijn er ook elders mastellen: in Hannuit en in Namen bakt men mastelles, maar behalve het deeg is de vormgeving en versiering helemaal anders. Meer zoals de ‘acht’ voor bij de zondagse koffie. Men kan deze mastelles ook eten in Fosses, in Dinant en in Hastière. In Aire-sur-la-Lys in Frankrijk ten slotte, niet ver van Saint-Omer, noemen ze mastelle een droog koekje van amandelpoeder.

Maar laten we terugkeren naar de mastel sensu stricto, dan zien we dus een verspreiding in de Dendervallei, waarin zowel Aat als Ninove en Aalst liggen. De traditie had dan uitlopers naar

OPLAGE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

“Ik moet toegeven dat ook ik in mijn leven nog nooit een mastel heb gegeten, laat staan er een verkocht”

VORMGEVING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VERTALING John Arblaster, Frédérique Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels

WWW.BRUZZ.BE

Wake up Brussels

BRUSSEL BLIJFT DRAAIEN EN BRUZZ DRAAIT MEE. Hoe moet het na de Coronacrisis verder met onderwijs, cultuur, ÉMISSIONS SPÉCIALES jeugd & sport en mobiliteit? En hoe staat het met Europa?

UITZENDINGEN Vijf weken langLIVE gaat BRUZZ op zoek naar antwoorden.

ELKE VRIJDAG VANAF 13U LIVE VANUIT DE STAD EN OP BRUZZ RADIO (98.8FM), BRUZZ TV EN BRUZZ.BE

BRUZZ_WAKEUPBRUSSEL_215x142,5_V001.indd 1

10/09/2020 01:17 DB623068I9

CAMMAERT NV levert als hoofdleverancier van Iveco en Fiat bedrijfswagens al meer dan 50 jaar een professionele en kwalitatieve service. Via onze vier vestigingen (Gooik, Temse, Antwerpen en Sint-Lievens-Houtem) en een uitgebreid subdealernetwerk bieden wij onze klanten alle diensten aan, gaande van verkoop, onderhoud & herstellingen, verhuur van bedrijfswagens tot en met een depannageservice. Momenteel zijn wij op zoek naar

Lokaal Bestuur Machelen zoekt enthousiaste collega’s (m/v)

gedreven medewerkers (m/v).

Deskundige onderwijs B1 - B3 - contractueel - voltijds - onbepaalde duur Functie: Je zet mee de krijtlijnen uit van de beleidsdoelstellingen voor het gemeentelijk onderwijs in nauw overleg met de deskundige flankerend onderwijs, met de schooldirecteurs en het schoolbestuur. Je rapporteert aan de teamcoach Welzijn.

Voor onze vestiging te Gooik zijn we op zoek naar een gemotiveerde

Diagnosetechnicus – Mecanicien

Profiel: bachelordiploma met minimum 4 jaar relevante ervaring • rijbewijs B

Hands-on-mentaliteit – opleiding automechanica – kennis elektriciteit en diagnosestelling – rijbewijs B (C is een pluspunt) – klantgericht en kwaliteitsbewust werken Taakomschrijving: Onderhoud, herstelling en afstellen van lichte en zware bedrijfsvoertuigen – uitvoeren van

Wij bieden: mooie work-life balance • maaltijdcheques 8 euro • hospitalisatieverzekering • fietsvergoeding • gratis abonnement openbaar vervoer woon- en werkverkeer • meerekenbaarheid relevante dienstjaren Interesse? Solliciteren kan tot uiterlijk 8 oktober 2020 naar personeelsdienst@machelen.be.

Meer info op www.machelen.be/vacatures

werken volgens werkorder of diagnosestelling – uitvoeren van nodige controles op het voertuig – waken over netheid en orde op de werkplek – werken volgens de geldende

machelen.be

veiligheids- en milieuvoorschriften

TUINWERKEN ALLE DIENSTEN Goede prijs Kortingen Gratis offerte

Wij bieden een boeiende, gevarieerde job in een aangename kmo-sfeer met continue opleiding. Aantrekkelijke verloning volgens ervaring.

Info & contact: Solliciteren via vernaillen.sabine@cammaertnv.be

0486 93 16 86 DB680655I0 DB487188C8

Haal alles uit je zondag.

www.hotel-belle-epoque.be

HOTEL BLANKENBERGE Rustig pleintje, strand, station, winkels 250m, warm onthaal, luxe ontbijt, kamer met tv, WiFi, frigo, waterkoker.

Want ’t is pas morgen maandag!

DB586828C9

050/68 06 80

DB672096G0

Aanbod en voordelen:

DB682993I0

Profiel: