BRUZZ - editie 1723

#1723

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FR

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

EN

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

23

TIPS

| 9 | 2020

+BRUZZ SELECT

DEFINITELY THE BEST THINGS TO DO IN BRUSSELS

THE KEEPERS

Hoe Brusselse vrouwen hiphopgeschiedenis herschrijven

PHILIPPE CLOSE (PS) DRIE JAAR AAN HET ROER

‘De stad mag een beetje punk zijn’

RWDM VS. UNION

De terugkeer van de Zwanzederby

Deze heerlijk chaotische tijd vraagt om duidelijkheid.

De Morgen doorspit meningen, statements, wetenschap en giswerk rond elk feit. En brengt duidelijkheid.

Duidelijk

BRUZZ_DEMORGEN_Pos_Duidelijk_2.0_220x290.indd 1

15/09/2020 09:58

Inhoud / Sommaire / Inside

Edito REALITY CHECK Hebben we onszelf nu jaren voorgelogen? Is de zoete marihuanageur die ons elke zomeravond tegemoet waait, toch niet zo onschuldig als we altijd dachten? En die gasten die net om de hoek de zwaardere stuff verhandelen vanuit geblindeerde luxe 4x4’s, kunnen we echt blijven volhouden dat dat nu eenmaal hoort bij een grootstad als Brussel?

Als we lezen wat twee leden van de Brusselse federale gerechtelijke politie in dit magazine vertellen, kunnen we niet anders vaststellen dat we ziende blind waren.

Nee, de drugsoorlog is niet uitsluitend Antwerps. Nee, het past niet om smalend te doen over “het Chicago aan de Schelde”, waar er de jongste maanden meer granaten ontploften dan in ons geliefde “hellhole aan de Zenne”.

Ook Brussel kent zijn deel. Afgelopen weekend nog werden de daders opgepakt die eind augustus een man doodschoten voor het ziekenhuis Etterbeek-Elsene.

Die schietpartij werd, net als bij een eerder incident in Vorst dit jaar, gelinkt aan het drugsmilieu. Voor het eerst wordt er toegegeven dat er ook in Brussel sprake is van georganiseerde drugscriminaliteit en hebben de politiediensten de indruk dat het drugsgeweld in Brussel escaleert. Tijd om de realiteit onder ogen te zien.

Lees meer p14 - 16 NL

MODE

Het creatieve label achter Stromae blaast tien kaarsen uit Mosaert 42

COVER STORY

Quatre Bruxelloises réécrivent l’histoire du hip-hop

REALITY CHECK Nous sommes-nous menti à nous-mêmes depuis toutes ces années ? Le gentil revendeur de marijuana qui nous souffle dessus chaque soir d’été n’est-il pas aussi innocent que nous l’avions toujours pensé ? Et ces types qui, juste au coin de la rue, échangent des produits encore plus lourds dans des 4x4 de luxe, peut-on reconnaître que cela fait partie d’une grande ville comme Bruxelles ? Quand on lit ce que racontent deux membres de la police judiciaire fédérale de Bruxelles dans ce magazine, on ne peut que conclure que nous étions aveugles. Non, la guerre de la drogue ne se limite pas à Anvers. Non, il n’est pas approprié de parler avec mépris du « Chicago-sur-Escaut » où davantage de grenades ont explosé ces derniers mois que dans notre bien-aimé « hellhole-sur-Senne ». Bruxelles a aussi sa part. Le week-end dernier encore, les suspects qui ont tiré sur un homme devant l’hôpital d’Etterbeek-Ixelles à la fin du mois d’août ont été arrêtés. Cette fusillade était, tout comme un autre incident à Forest plus tôt cette année, liée au milieu de la drogue. Pour la première fois, on admet qu’on est en présence d’une criminalité organisée liée aux stupéfiants à Bruxelles et les forces de police ont l’impression que les violences liées à la drogue s’intensifient. Il est temps de faire face à la réalité. Lire aussi p14 - 16 FR

The Keepers 36

EXHIBITION

Molenbeek as seen through the eyes of the artist Philippe Vandenberg 48

DE WEEK Zoom 4, Bijgedachte 6, In beeld 7, Spreektijd Philippe Close 8 BRUZZ SELECT In the mix 24, Film In memoriam Robbe De Hert, Rocks, Lara, Jeanne Dielman, 23, Quai du Commerce, 1080 Bruxelles 30, Expo Risquons-tout 32, Eat & Drink Bobbi Bao 34 REPORTAGE De zwanzederby is terug 12, De federale gerechtelijke politie over drugsgeweld in Brussel 14 INTERVIEW Ann Brusseel 18 BIG CITY De Citroënfabriek in Vorst 47 COLUMN Nick Trachet 52

NOG MEER BRUZZ VERNIEUWDE TALKSHOW Vorige week schoof Sammy Mahdi aan als centrale gast in A La Carte, deze week voelt Luckas Vander Taelen de Brusselse politica Cieltje Van Achter aan de tand.

Donderdag en zondag op BRUZZ tv en op BRUZZ.be

A LA CARTE

REALITY CHECK Did we spend years lying to ourselves? Is the sweet smell of marihuana that wafts over us every summer evening not as innocent as we always thought? And the guys who sit in their luxury four-by-fours with tinted-windows selling the harder stuff around the corner, can we really keep insisting that that is just part of living in a big city like Brussels? When we read what two members of the Brussels federal judicial police say in this magazine, we cannot come to any conclusion other than that we were willingly ignorant. No, the drugs war is not something that is only waged in Antwerp. No, it is not appropriate scornfully to talk about “the Chicago on the Scheldt” where more grenades have gone off over the past few months than in our beloved “hellhole on the Zenne”. Brussel also has its fair share. Last weekend, the perpetrators who shot a man in front of the Etterbeek-Elsene hospital at the end of August were arrested. Just like the incident in Vorst this year, that shooting was also linked to the drug world. For the first time, the authorities are admitting that there is organized drug crime in Brussels and the police force think that drug-related violence in Brussels is escalating. Time to see reality as it really is. Read more on p14 - 16 EN

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 23 SEPTEMBER 2020

I

3

De week

EIGENAAR THIERRY MEEÙS KONDIGT SLUITING AAN

‘Geen goed contract, geen Mini-Europa’ Eigenlijk wil Thierry Meeùs het liefst op de Heizel blijven met zijn miniatuurpark Mini-Europa. Ook de Stad Brussel zou het vertrek betreuren. Toch kondigde Meeùs de sluiting aan. Beide partijen raken het niet eens over het nieuwe huurcontract. En corona helpt natuurlijk ook niet mee. — BETTINA HUBO

BRUZZ | DE WEEK

Twee jaar geleden moest Meeùs ook al zijn naburige waterpretpark Océade afbreken omdat de Stad de huurovereenkomst niet wilde verlengen vanwege de komst van de nieuwe shopping- en woonwijk Neo. Dat megaproject, waarmee de Brusselse overheden de Heizelvlakte willen opwaarderen, hangt al meer dan twaalf jaar als een molensteen om de nek van Meeùs. In de plannen van bouwpromotor Unibail-Rodamco-Westfield bleek er uiteindelijk geen plek voor het sympathieke, maar ietwat oubollige waterpark. Mini-Europa daarentegen vond wel genade in de ogen van de projectontwikkelaar. Met een flinke upgrade en dus zware investeringen zou het

park geïntegreerd kunnen worden in de nieuwe wijk.

Maar vandaag is het nog altijd niet duidelijk wanneer Neo van start gaat en wanneer het af zal zijn.

Intussen loopt het huurcontract tussen Mini-Europa en de Stad Brussel op 31 december af. Omdat er volgens Meeùs maar geen duidelijkheid kwam over de verlenging van de overeenkomst, vroeg (en kreeg) hij eind vorig jaar alvast een sloopvergunning.

Er vond uiteindelijk toch overleg plaats met de Stad.

In juni werd onderhandeld in het bijzijn van een mediator, zegt Meeùs, “maar zonder bevredigend resultaat”. Daar komt bij dat het park, dat voor tachtig procent afhankelijk is van buitenlandse bezoekers,

Graffiti op het paleis Activisten van de klimaatbeweging Extinction Rebellion bespuiten zaterdagnacht de omwalling van het Koninklijk Paleis in Brussel met graffiti en laten ook tags in krijt achter op de parlementsgebouwen. Zo willen ze de politici duidelijk maken dat de ecologische ineenstorting moet worden aangepakt in het volgende beleidsplan..

4

I

23 SEPTEMBER 2020

sterk te lijden heeft onder de coronacrisis. Toeristen blijven weg en de meeste schooluitstappen zijn geschrapt. Meeùs maakte dan ook bekend dat het zijn bedoeling is het park op 31 december te sluiten. De wet-Renault voor collectief ontslag is in gang gezet.

De Stad Brussel zegt dat er nochtans een fair voorstel op tafel ligt: een contract voor tien jaar, weliswaar met een verhoging van het jaarlijkse huurgeld van 250.000 naar 350.000 euro. Anders maakt de Stad verlies, zo klinkt het. Het pretpark moet maar iets van zijn winst laten vallen.

GARANTIES Een redelijk voorstel? Meeùs vindt van niet. “Het voorstel van de Stad is niet serieus

16 pct Bij maar liefst 12 procent van de verkeersongevallen waarbij iemand gewond raakt of sterft, slaat de dader op de vlucht, in Brussel is dat zelfs 16 procent.

Dat blijkt uit cijfers van Vias, het Belgisch kenniscentrum voor Verkeersinformatie.

en niet volledig. Tien jaar klinkt misschien lang, maar zijn het echt tien jaar? Veel hangt af van Neo. Dat project heeft een heel eigen filosofie. Wanneer beginnen de bouwwerken en wat betekent dat voor ons? Hoe zit het bijvoorbeeld met de toegankelijkheid? En kunnen wij in afwachting nog investeren? Er zijn lekken in onze waterbekkens en ons besproeiingssysteem is verouderd, wij gebruiken daarvoor nog altijd drinkwater. Er moeten dus belangrijke investeringen gebeuren, maar daarvoor heb ik garanties nodig. Wat gebeurt er na die tien jaar? Als het dan stopt en alles moet afgebroken worden, zijn onze investeringen verloren en moeten we in het laatste jaar al met slopen beginnen.”

En dan is er die huurverhoging. “Het is de vraag wat je in ruil voor het huurgeld krijgt, in ons geval steeds minder.

Vroeger maakten we deel

uit van Bruparck. Er waren veel synergieën tussen Mini-Europa, Océade, het café- en restaurantdorpje The Village en Kinepolis.

Brussels Expo stimuleerde dat. Daar schiet echter niet veel van over. The Village en Océade zijn gesloopt en Brussels Expo is gestopt met de animatie en de publiciteit.

Er is ook geen security meer en de gehandicaptenparking is verdwenen.”

Meeùs heeft dan ook niet het gevoel dat de Stad Brussel echt wil dat het park bloeit. “Andere steden moedigen hun kampioenen aan nog beter te worden, deze stad niet.”

Is het Meeùs echt menens met zijn aankondiging om Mini-Europa te sluiten of probeert hij de Stad onder druk te zetten?

Bij eerdere patstellingen rond de verlenging van het huurcontract dreigde hij immers ook weleens met stoppen.

Trams botsen Op de Louizalaan botsen vrijdagmiddag twee trams op elkaar aan de halte Legrand. Zeven personen raken daarbij lichtgewond. De botsing gebeurt rond 12.20 uur tussen een tram van lijn 7 en een tram van lijn 93.

Drie personen, onder wie een van de trambestuurders, worden naar het ziekenhuis overgebracht.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK Valt het doek definitief over Mini-Europa? © PHOTONEWS

Meeùs zegt dat hij in contact is met andere partijen, geïnteresseerd in de miniaturen. Maar hij geeft toe dat het park verhuizen een loodzware operatie is.

Het is duur, niet alles kan verplaatst worden en het duurt minstens twee jaar.

“Met een verhuizing nemen we een groot risico. Dat doen we zeker niet voor ons plezier.”

Aan de andere kant heeft de ondernemer het gehad met de onzekerheid over de toekomst. “Het speelt al vijftien jaar. Wij hebben behoefte aan een perspectief op lange termijn en een positieve omgeving waarin vertrouwen heerst. Ik ben 63 en zit in een scharnierperiode van mijn leven. Ik wil de zaken doorschuiven naar de volgende generatie, mijn dochter, maar die wil kunnen werken in een stimulerend klimaat, liever dan haar tijd door te brengen met advocaten.” Stad-Brussel laat weten dat de deur openstaat voor verdere onderhandelingen.

WAUTER

Schietpartij in Anderlecht

Brussel wil even proper als Tokio of Hongkong worden Schepen van Openbare Netheid ZOUBIDA JELLAB (Ecolo) naar aanleiding van World Cleanup Day (in ‘Het Laatste NIeuws’)

Op de Bergensesteenweg in Anderlecht vindt er zaterdagavond een schietpartij plaats. Er vallen geen gewonden. Het Brusselse parket pakt twee personen op, die later worden vrijgelaten. De dader van het schietincident is nog niet geïdentificeerd. De politie zou niet minder dan twintig kogelinslagen hebben aangetroffen. Of het om een afrekening gaat, is nog niet duidelijk en moet verder onderzoek uitwijzen.

350 In en rond het kanaal van Brussel is er zondag een opruimactie, georganiseerd door River Cleanup en Canal it Up. 350 vrijwilligers zijn betrokken bij de actie om de buurt weer proper te maken, onder het motto ‘wanneer je de planeet niet respecteert, respecteer je jezelf niet’.

23 SEPTEMBER 2020

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

EEN STAD VAN BRUSSELAARS NL/ Zelden kwam een

autoloze zondag zó gelegen. Niet alleen hebben veel Brusselaars de fiets (her)ontdekt tijdens de lockdown, het was ook gewoon een welgekomen excuus om nog eens massaal doch coronaproof uit ons kot te komen. Grote afwezigen dit jaar waren 6

I

23 SEPTEMBER 2020

de evenementen en brocantes, corona oblige, net zoals de Vlamingen en Walen die meer thuis bleven. Dan zorgden de Brusselaars zelf maar voor de traditionele mix van absolute chaos op de weg, een enorme diversiteit in het straatbeeld en volle terrasjes. Héérlijk.

LA VILLE DES BRUXELLOIS FR/ Jamais un dimanche sans voiture n’aura été si opportun. Car de nombreux Bruxellois ont (re) découvert le vélo pendant le confinement, et c’était aussi une bonne excuse pour sortir de son chez-soi en nombre tout en respectant les mesures sanitaires. Les grands absents de cette année

ont été les événements et les brocantes, corona oblige, tout comme les Flamands et les Wallons qui sont restés à la maison. Les Bruxellois ont donc eux-mêmes assuré la combinaison traditionnelle d’un chaos absolu sur la route, d’une grande diversité dans les rues et de terrasses remplies.

A CITY OF BRUSSELS EN/ Rarely has a car-free Sunday come at such a convenient time. Not only did many Brussels locals (re)discover the bicycle during the lockdown, but it was also just a welcome excuse for everyone to leave the house – albeit corona-proof. The great absentees this year

Bijgedachte

REDACTIECHEF MATHIAS DECLERCQ neemt het nieuws op de korrel

© IVAN PUT

LOCALS were the events and flea markets, corona oblige, just like many Flemings and Walloons who stayed at home.

So Brussels locals themselves provided the traditional mix of chaos and enormous diversity in the streets, and packed terraces.

Wonderful.

Het moet ongeveer op hetzelfde moment geweest zijn dat Ursula von der Leyen haar eerste State of the Union als voorzitter van de Europese Commissie hield, dat luttele kilometers verder het doodvonnis van de miniatuurversie van Europa werd voorbereid. Getekend: Thierry Meeùs, sinds jaar en dag de flamboyante bezieler van Mini-Europa. Maar ook de man achter het intussen ter ziele gegane Océade. Na dertig jaar waterpret was het gedaan met de enige plek in Brussel waar de Brusselaar in de openlucht kon zwemmen. De glijbanen werden door een Roemeens bedrijf opgekocht en daarmee was de kous af.

Aan de basis van dat alles: het Neo-project dat uiteindelijk op de Heizelsite moet verrijzen.

Neo I, dat zijn 590 woningen, twee kinderdagverblijven, maar ook een winkelcentrum van 72.000 vierkante meter, heel wat horeca, en de bioscoopzalen van Kinepolis. Op de website van de Stad Brussel staat “een volledig gerenoveerd Mini-Europa” nog altijd in dat rijtje, maar zover zal het dus niet komen.

Nu, het kan u allemaal als een voetnoot overkomen, dat Mini-Europa verdwijnt. Maar ongeacht of u eerder tot de mini-eurosceptische strekking behoort dan wel tot zij die wel warm worden van miniatuurtjes: waar u helemaal niet warm van zal worden, is een bezoek aan de Heizelvlakte vandaag. Het is een desolate vlakte met enkel nog de bioscoopzalen van Kinepolis als lone survivor. Het probleem: dat zal nog enige tijd zo blijven. Burgemeester Philippe Close kan in het interview met dit magazine geen datum plakken op het moment dat Neo I finaal het licht zal zien. De start van de werkzaamheden kan voorzichtig geschat worden op 2023, als tenminste het Gewest met een solide nieuw Gewestelijk Bestemmingsplan voor de Heizelvlakte op de proppen komt. De mobiliteitsknoop van een dergelijk groot project, was in maart nog genoeg reden voor de Raad van State om het Gewestelijk Bestemmingsplan voor de tweede keer te vernietigen. En dan hebben we het nog niet over Neo II, dat de bouw van een groot congrescentrum en hotel inhoudt en eigenlijk als

financieringsvehikel moest dienen voor het héle Neo-project. En toch: niemand die nog voor Neo II zijn hand in het vuur durft te steken, ook Close niet.

Daarmee komen we bij de essentie: wat moet er in de tussentijd worden van de Heizelsite?

Moeten we gewoon maar aanvaarden dat die nog zeker vijf jaar staat te verkommeren? Kunnen en moeten we niet eisen van beleidsmakers dat ze ook op de korte termijn een visie ontwikkelen voor tijdelijke invullingen van dergelijke emblematische plekken in de stad? Onze bestuurders zouden immers als geen ander moeten weten hoelang het kan duren om een groot stedenbouwkundig project als Neo rond te krijgen.

Soms zo lang dat het intussen hopeloos achterhaald blijkt en afgevoerd wordt – kijk maar naar Uplace.

Dat het enorm belangrijk is om met een tijdelijke invulling aan de slag te gaan, wordt elders in Brussel afdoende bewezen. Dat de Manchesterstraat aan het kanaal omgevormd wordt tot een permanente cultuurstraat, is een enorme opsteker voor de vele organisaties die er al tijdelijk huisden zoals Recyclart, de Vaartkapoen, Decoratelier en Charleroi Danse. Het lichtende voorbeeld van een tijdelijke bezetting in afwachting van een enorm woonproject is Studio CityGate in Anderlecht – met de repetitieruimtes en concertzaal van Volta, een restaurant en bar, een groot skatepark, een klimzaal en behuizing voor heel wat lokale ondernemers is dat niets minder dan een absolute voltreffer. Zodanig zelfs dat de tijdelijke bezetting op de site de grondslag zal vormen voor het toekomstige project, dat er volgens de ontwikkelaar “naar streeft de aanwezige socioculturele activiteiten van Studio CityGate voort te zetten”.

Laat dat nu net zijn wat er op de Heizelsite niet meer is: een project om op voort te bouwen, waar de buurt achter staat en ook de lokale ondernemers naar kunnen uitkijken. Tot in 2025, dan maar?

BRUZZ | DE WEEK

De korte termijn

“Moeten we maar gewoon aanvaarden dat de Heizelsite nog zeker vijf jaar zal staan te verkommeren?”

Lees het artikel over Mini-Europa op p 4 en het interview met Philippe Close op p 8 23 SEPTEMBER 2020

I 7

Spreektijd

BURGEMEESTER VAN BRUSSEL PHILIPPE CLOSE

‘Steden mogen punk zijn’

E

en interview met Philippe Close begint steevast met een kamerbrede glimlach.

De Brusselse burgemeester houdt van mensen en live-ontmoetingen. De lockdown met zijn vele virtuele vergaderingen waren dan ook een beproeving voor de man die in 2017 Yvan Mayeur opvolgde. De burgervader verontschuldigt zich meteen voor de krappe timing van ons gesprek – die hij op het einde dan wel royaal overschrijdt – even later moet hij al een partijvergadering bijwonen over de federale regeringsvorming, zo blijkt. Het is meteen een voorzet voor de eerste vraag.

Wordt Philippe Close federaal minister, zoals soms wordt gesuggereerd?

PHILIPPE CLOSE: (Met iets tussen een grijns en een zucht) Natuurlijk sta ik altijd ter beschikking van de partij, maar ik denk dat ik hier nuttiger ben.

Brussel is mijn leven, mijn ziel. Het is trouwens niet het moment voor een casting, we moeten dat akkoord rond krijgen. We hebben een volwaardige regering nodig, die bijvoorbeeld de teststrategie voor de Covid-crisis kan vereenvoudigen. Ik ben ervan overtuigd dat een goede testing voor draagvlak kan zorgen. Want wat je nu ziet, dat kan toch niet? De procedure is zo zwaar dat je twee uur in de rij moet staan met andere risicopersonen.

Mensen pikken dat niet.

8

I

23 SEPTEMBER 2020

Is de Stad Brussel harder getroffen dan de andere gemeenten in het gewest en het land? Toerisme en congressen zijn hier belangrijker dan elders, het cultuurleven ook.

CLOSE: Vooral de volkswijken lijden. Quarantaine

met zijn zessen in een sociale woning of als gezin in een villa, dat is niet hetzelfde. Mijn obsessie is dat er een echte ruimtelijke dualisering is in Brussel, altijd al geweest trouwens. We moeten meer ruimte creëren voor iedereen. In de hele Vijfhoek is maar één echt park.

Voor de rest blijft telewerken een probleem voor veel handelszaken. Ik vraag daarom aan de bedrijven om hun werknemers toch minstens enkele dagen per week weer op kantoor te laten werken. De wijk die daarbij het hardst getroffen is, is trouwens niet de Vijfhoek, maar de Europese wijk. De restauranthouders hebben gewoon geen klanten meer. Zestigduizend ambtenaren die elke dag telewerken … We roepen ook de Commissie op om dat te veranderen.

Als die ruimtelijke kloof uw obsessie is, moet er dan een park bijkomen in de Vijfhoek?

CLOSE: Het zijn eerder ingrepen zoals aan de

Ninoofsepoort die belangrijk zijn, met het nieuwe plein en park. Of pocketparken zoals in de Marollen. En wat de stad echt nieuwe zuurstof geeft, is de hele Thurn & Taxis-wijk, met een park dat binnenkort nog beter op het centrum zal ▼

BRUZZ | SPREEKTIJD

De cannabisverkoop kan maar beter legaal worden, hij ergert zich aan het hoofddoekendebat en de Europese Unie mag haar ambtenaren langzaam weer naar hun kantoor sturen. Philippe Close (49) is ondertussen drie jaar burgemeester, maar zijn opvattingen zijn er niet minder vrank om geworden. “Armoede is mijn grootste frustratie en onderwijs de oplossing.” — KRIS HENDRICKX, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

23 SEPTEMBER 2020

I 9

▼

BURGEMEESTER VAN BRUSSEL PHILIPPE CLOSE

aansluiten. Die wijk is dé plek waar de stad beweegt: de magnifieke Gare Maritime, het toekomstige museum voor moderne kunst …

Zal Winterpret plaatsvinden? Tot drie miljoen bezoekers in tijden van Covid, dat is niet niets.

CLOSE: Ik zal er in elk geval alles aan doen. Mijn

mantra, dat ik van de infectioloog Nathan Clumeck heb, is dat we mét het virus moeten leven. Ik zal niet de burgemeester zijn die wacht op een vaccin om het sociale, culturele en economische leven te herlanceren. Mét veiligheidsmaatregelen natuurlijk. We hebben de theater- en concertcapaciteit opgedreven naar 60-70 procent, terwijl het federale niveau 25 procent aanraadde. Het doel is 100 procent. Maar natuurlijk zullen het geen metalconcerten zijn waar je kan pogoën.

U bent nu drie jaar burgemeester. Waar bent u trots op?

CLOSE: (Blaast) Ik ben nergens trots op, je suis un

éternel insatisfait.

BRUZZ | SPREEKTIJD

Dan herformuleren we de vraag: wat deed uw bestuursploeg de voorbije drie jaren goed?

CLOSE: Participatie. Mensen accepteren niet meer

dat ze een bestuur kiezen en er dan zes jaar niets

“We zijn erin geslaagd om mensen met middelen terug te halen naar Brussel, maar daarmee hebben de armsten het nog niet beter” PHILIPPE CLOSE Burgemeester van Brussel

meer van horen. Tijdens de lockdown was die participatie erg moeilijk en het doet enorm deugd om weer live met mensen te kunnen discussiëren over onze stadsprojecten. Ik heb dat contact echt nodig.

Verder blijven we timmeren aan ons project van de 10-minutenstad, waar alle belangrijke functies als winkels, scholen, openbaar vervoer en parken op wandelafstand liggen. We waren daar pionier in. De tram naar Neder-Over-Heembeek is daar een goed voorbeeld van. Mensen merken dat: erg veel mensen komen weer in de stad wonen, vaak expats trouwens.

Dat verhaal slaat nog niet aan in de Krakeelwijk in de Marollen. Het zat er weer bovenarms op de voorbije weken en de jongeren kaarten onder meer een gebrek aan infrastructuur aan.

CLOSE: Het ergste wat Brussel ooit overkomen is,

was de noord-zuidtreintunnel, die hele wijken heeft verwoest. De Krakeelwijk, dat is exact daar.

10

I

23 SEPTEMBER 2020

Erg dichte bebouwing, waar men destijds niet in degelijke infrastructuur heeft voorzien en waar de overheid de sociale woningen liet verrotten.

Ondertussen hebben we enorm veel geïnvesteerd in die sociale blokken, in een jeugdcentrum, een sportzaal, soms in naburige wijken. Maar het belangrijkste waren onze onderwijsinvesteringen.

Het debat draait in Brussel vaak rond mobiliteit, maar het echte debat is de sociale kloof: Brussel heeft heel rijke en heel arme mensen. De sleutel om daar iets aan te doen, is het onderwijs en dat is ook onze grootste uitgavenpost. Dat is ook de eerste vraag van de ouders in die wijken als de Krakeelwijk: goed onderwijs voor hun kinderen.

Toch bleef het explosief in die wijk, ook in de maanden en jaren voor de Covid-crisis. Waarom?

CLOSE: In dat soort volkswijken zal er altijd sociale

spanning zijn. We moeten in dat verband ook eens over cannabis spreken. Onze maatschappij besteedt miljoenen euro’s aan iets dat ondertussen al lang ingeburgerd is. Laat ons dat liberaliseren en laat ons de politiemiddelen voor repressie inzetten waar dat echt nodig is. De politie zelf heeft het gevoel dat het een zinloze strijd is.

U noemde zichzelf een eeuwige ontevredene.

Waarover bent u het meest ontevreden?

CLOSE: De armoede maakt me nog steeds kwaad.

We zijn erin geslaagd om mensen met middelen terug te halen naar Brussel, maar daarmee hebben de armsten het nog niet beter. De Covid-crisis zal dat alleen maar verergeren. En elke keer dat iemand in armoede verzeild raakt, vind ik dat een nederlaag. Het is de strijd tegen de armoede die me bij de PS heeft gebracht, zelf kom ik uit een burgerlijk milieu.

Wat wil u vooral nog realiseren de volgende jaren?

CLOSE: Scholen bouwen. Met Faouzia Hariche

(Schepen Franstalig Openbaar Onderwijs, red.) hebben we vijfduizend nieuwe plaatsen gebouwd.

Nu komt er nieuwe secundaire school aan de Vuurkruisenlaan in Neder-Over-Heembeek, een op Thurn & Taxis, in de Zennestraat komt er een nieuwe Nederlandstalige basisschool … Ik zei het al: onderwijs is de sleutel tegen armoede.

De jongeren uit de Krakeelwijk vertelden opnieuw over politiegeweld. Die beschuldigingen blijven geregeld de kop opsteken, vaak in het kader van betogingen ook. U verdedigt dan steevast uw korps, maar verdient het thema niet wat meer aandacht?

CLOSE: Neen. De overgrote meerderheid van de

agenten doet haar werk bijzonder goed in

Wat vindt u van de aangekondigde sluiting van Mini-Europa?

CLOSE: Dat is nu al de derde of vierde keer dat ze

dat zeggen, het is telkens gelijkaardige chantage.

Er ligt een contract voor tien jaar op tafel dat lachwekkend goedkoop is, terwijl het bedrijf echt goed boert. Het oude contract verlengen zou betekenen dat de Stad bijlegt om een winstgevend Mini-Europa open te houden. Het is vooral jammer dat het bedrijf dertig werknemers gijzelt.

Wanneer zal Neo I, met shoppingcentrum en woningen, nu eigenlijk van start gaan. In 2023?

CLOSE: Iedereen is klaar, maar het Gewest moet

PHILIPPE CLOSE geboren in 1971 in Namen studeert rechten aan de ULB, wordt daarna parlementair medewerker van PS-senator Roger Lallemand wordt in 1999 lid van de studiedienst van de PS werkt in het begin van de jaren 2000 als woordvoerder van Elio Di Rupo en als kabinetschef Freddy Thielemans wordt in 2006 schepen van Toerisme, Financiën en Personeel is van 2009 tot 2017 lid van het Brussels Hoofdstedelijk Parlement volgt in 2017 Yvan Mayeur op als burgemeester na het Samusocialschandaal wordt in 2018 opnieuw burgemeester, in een coalitie met Ecolo-Groen, Défi en SP.A

zijn bestemmingsplan nog aanpassen. Dat is intussen twee keer geannuleerd door de Raad van State. Ik hoop dat het ongeveer dan wordt, ja.

De Stad is erg aanwezig in de entertainmentsector: het Koninklijk Circus, de Magdalenazaal, Paleis 12 … Is dat de rol van een gemeente of overheid?

CLOSE: De Ancienne Belgique hangt af van de

Vlaamse Gemeenschap, toch ook een overheid?

Wil u die privatiseren?

De Vlaamse of Franse Gemeenschap zijn geen gemeenten. Brussel-Stad heeft een heel entertainmentimperium dat wellicht uniek is in België.

hoofddoek om in gemeentediensten te werken.

Binnen de PS zijn er verschillende standpunten, uw afdeling wil er bijvoorbeeld niet van weten. Is het geen tijd om één PS-standpunt te bepalen?

CLOSE: Dat lijkt me niet dringend. Ik ben

inderdaad voor een volledige neutraliteit en het is ook juist dat er een echte nuance tussen de verschillende standpunten is in onze partij. Maar ik vind ook dat je een sereen debat moet kunnen voeren over die kwestie en dat kan nu niet.

Iemand die de volledige neutraliteit verdedigt, is daarom niet islamofoob, net zoals iemand die een inclusieve neutraliteit wil mét levensbeschouwelijke symbolen daarom geen moslimbroeder is. Ik sta persoonlijk heel dicht bij mensen binnen de PS die helemaal niet dezelfde mening daarover hebben, zoals mijn vriend Jamal Ikazban. Maar moties helpen het debat niet vooruit, vrees ik.

De gemeentelijke vzw’s kregen twee jaar extra om in regel te raken met de nieuwe bepalingen inzake transparantie. Hadden die in Brussel dat nodig?

CLOSE: Ik denk het niet, ik geloof dat ze allemaal in

orde zijn, hoewel ik ook altijd bang ben dat we er ergens een vergeten zijn (lacht). Het is vooral belangrijk dat we tonen wat we in die structuren doen. Op den duur werd vzw een scheldwoord …

CLOSE: Super toch? We zijn ook de eersten op het

vlak van ziekenhuizen, cultuur, stedelijk onderwijs, politie, OCMW … We zijn de hoofdstad.

Is uw visie op de stad veranderd sinds u burgemeester bent geworden?

CLOSE: Ik kijk vandaag echt anders naar participa-

U noemt allerlei functies die andere gemeenten ook organiseren. Maar qua entertainment doet de Stad wat de privésector elders doet.

CLOSE: We doen dat toch goed? Kijk naar de KVS,

eigendom van de Stad. Het Koninklijk Circus is gerenoveerd en we nemen vier-vijf werknemers voor onze rekening, maar er zijn geen subsidies.

Terwijl de AB en de Botanique miljoenen krijgen van de Vlaamse en Franse Gemeenschap.

Iets anders: Molenbeek stemde een motie die het makkelijker moet maken voor vrouwen met een

tie. Vroeger vond ik dat maar window dressing was, maar ik weet beter. Ik sta er van te kijken hoe je die participatie op een bijna wetenschappelijke manier kan ontwikkelen. Chapeau voor schepen Arnaud Pinxteren.

Voor de rest verander ik de hele tijd, ma force est le doute. Steden doen dat ook, ze ontwikkelen zich niet langs een rechte lijn. Ze mogen wat mij betreft ook een beetje punk zijn. Als alles gepland is, wordt het al snel saai. Picnic The Streets, dat was ook ongepland, maar het lag wel aan de basis van de voetgangerszone.

LE BOURGMESTRE DE BRUXELLES S’EXPRIME

THE MAYOR OF BRUSSELS SPEAKS

La vente de cannabis devrait être légalisée, le débat sur le foulard l’irrite et l’Union européenne peut faire revenir graduellement ses fonctionnaires dans leurs bureaux. Philippe Close (49 ans) est bourgmestre de Bruxelles depuis trois ans, mais ses opinions n’en sont pas moins audacieuses. « La pauvreté est ma plus grande frustration et l’éducation est la solution. » Un entretien avec Philippe Close commence à tous les coups par un large sourire. Il aime les gens et les vraies rencontres. Le confinement avec ses nombreuses réunions virtuelles a été une épreuve pour l’homme qui a succédé à Yvan Mayeur en 2017. Si cela ne dépendait que de lui, ses concitoyens pourraient reprendre le fil de leur vie ordinaire dans les mois à venir. « Je ne serai pas le bourgmestre qui attend un vaccin pour relancer la vie sociale, culturelle et économique à Bruxelles. Le Tour de France a bien eu lieu, non ? »

The sale of cannabis should be legalized, he is irritated by the debate about headscarves, and it is time that the European Union sent their civil servants back to their offices. Philippe Close (49) has been the mayor of Brussels for three years, but his opinions have become no less outspoken. “Poverty is my biggest frustration and education is the solution.” An interview with Philippe Close always stars with a smile from ear to ear. The mayor of Brussels loves people and meeting them face to face. The lockdown and its many online meetings were therefore a heavy burden for the man who succeeded Yvan Mayeur in 2017. If it were up to him, his citizens would be able to go back to life as normal over the coming months. “I will not be the mayor who waits for a vaccine before relaunching Brussels’ social, cultural, and economic life. The Tour de France went ahead didn’t it?”

FR

BRUZZ | SPREEKTIJD

moeilijke omstandigheden. En als agenten toch ontsporen, neemt mijn korpschef Michel Goovaerts meteen maatregelen. Mensen – ook in de Krakeelwijk – vragen trouwens meer politie, vooral voor verkeersdelicten. Mobiliteit is vaak de eerste zorg geworden in de woonwijken, terwijl dat vroeger onveiligheid was. Onze fietsbrigade doet op dat vlak uitstekend werk. Ze draagt ook bij tot een veel beter imago van de politie, terwijl ze van alle agenten de meeste boetes uitschrijven.

De politie is ook stedelijk, diverser en vrouwelijker geworden. Maar wie ordehandhaving verzorgt bij betogingen wint nooit bij de publieke opinie.

EN

23 SEPTEMBER 2020

I 11

RWDM EN UNION: OUDE CLUBS IN NIEUWE TIJDEN

De zwanzederby is terug Modale voetballers die miljoenen euro’s kosten, de VAR of 1B: in 1985 had men dat afgedaan als ‘zwans’. Sinds de laatste derby tussen RWDM en Union is de voetbalwereld veranderd. Hoe gaan de Brusselse traditieclubs daarmee om, nu ze voor het eerst in 35 jaar weer een echte ‘zwanzederby’ spelen? — THIJS ROELEN

V B R U Z Z | R E P O R TA G E

ijftienduizend supporters zagen op 12 mei 1985 in het Dudenpark hoe RWDM Union Saint Gilloise met 0-1 versloeg. Lokale Brusselse spelers voetbalden voor een trouwe Brusselse supportersschare en werden betaald door Brusselse eigenaars en sponsoren.

“Dat was een tijd,” klinkt het enthousiast en weemoedig tegelijk uit de mond van Alain De Nil. De Nil speelde beide derby’s dat jaar mee in het shirt van RWDM en kwam later uit voor Union. “Een stampvol stadion, maar zonder hooligans. Overal staanplaatsen.

Een echte Brusselse, folkloristische sfeer.”

Wat bij de middenvelder vooral is blijven hangen, is de manier waarop de hele stad toeleefde naar die twee wedstrijden. “Union-RWDM is dé Brusselse derby. De jaren ervoor hadden we vaak tegen Anderlecht gespeeld, maar die club heeft meer supporters van buiten Brussel. Het was toen ook al vijftien jaar geleden dat RWDM en Union nog tegen elkaar gespeeld hadden. De straten rondom de stadions stonden vol voor en na de wedstrijden.”

Een strafschop besliste de laatste Zwanzederby. Op het moment dat de scheidsrechter affloot, kon niemand bevroeden dat het maar liefst 35 jaar zou duren voor de volgende officiële ontmoeting tussen de traditieclubs.

In die 35 jaar is er veel gebeurd.

WAPENWEDLOOP VAN HET MODERNE VOETBAL “De internationalisering van het voetbal die op gang is gekomen met het Bosman-arrest en verhoogde tv-inkomsten heeft veel veranderd,” zegt Brussels voetbalhistoricus Kurt Deswert. “Waar er toen twee Brusselse ploegen met een heel duidelijke lokale identiteit tegenover elkaar stonden, is het nu moeilijker om ploegen bij elkaar te houden.

Zeker Union, dat eigendom is van

een Britse miljonair, is echt een filiaalploeg van het Engelse Brighton & Hove Albion geworden.”

Ook de Brusselse ploegen moeten mee in de wapenwedloop waarin het voetbal beland is. Union staat daarin verder dan RWDM, dat afgelopen zomer pas op het laatste moment aan 1B werd toegevoegd. De Molenbekenaren zijn een van de weinige clubs in 1B die niet in buitenlandse handen zijn. Een gegeven dat veel voetbalpuristen kan bekoren, maar wat wel betekent dat het budget van RWDM een stuk lager ligt dan bij de concurrentie.

Voorzitter Thierry Dailly gaf onlangs aan dat ook hij openstaat voor externe investeerders, al wil hij zelf de regie in handen houden.

“Het voetbal is klinischer geworden,” stelt De Nil, die na zijn carrière jarenlang als begeleider bij een voetbalmakelaarskantoor werkte. “Zeker Union is veel professioneler geworden, maar daarmee is dat folkloristische er wel een stuk uitgegaan. Wij gingen na de trainingen samen wat eten of op café. Na wedstrijden dronken we een pint met de

In 1985 won RWDM met 0-1 op het veld van Union (links), zondag stonden in hetzelfde stadion Union en Seraing tegenover elkaar (rechts).

© UNION 1897-LES ARCHIVES

12

I

23 SEPTEMBER 2020

“Het voetbal is klinischer geworden.

Na de wedstrijd dronken wij een pint met de supporters” ALAIN DE NIL Oud-voetballer

supporters. Het spel is nu beter, maar voetbal is ook een echte business geworden.”

EVENWICHTSOEFENING De balans vinden tussen tradities en prestaties, nostalgie en professionaliteit is een uitdaging voor veel clubs.

Union en RWDM kiezen er ieder hun eigen weg in. “Union is er de laatste jaren in geslaagd om een authentieke voetbalsfeer te creëren.

Ze hebben zichzelf goed in de markt gezet en een nieuw publiek van voetbalgekke expats aangetrokken, naast de bestaande fans,” vindt Deswert. “Maar dat heeft de club ook een beetje bobo gemaakt.”

In Molenbeek rekenen ze nog op het volkse publiek dat de club in de laatste donkere jaren is blijven bijstaan. Maar Deswert ziet ook voor RWDM, dat meer dan Union afhankelijk is van ticketinkomsten, mogelijkheden om een nieuw publiek te bereiken. “Veel Brusselaars met een migratieachtergrond blijven gelinkt aan hun club in hun land van herkomst. Dat publiek vindt nog te weinig toegang tot het Brussels voetbal. RWDM zou daar een rol kunnen spelen.”

De evenwichtsoefening bestaat er ook in om door nieuwe doelgroepen aan te spreken, de bestaande fans niet voor het hoofd te stoten. De eigenheid en identiteit moeten bewaard blijven. De Nil: “Historie

kun je niet kopen en dat is iets wat RWDM en Union allebei hebben.

Een club als Deinze kan zoveel spelers kopen als ze wil, dat blijft Deinze.”

BUSINESSSEATS Die historie zit ook in de bier en sigarettenwalm in het krakkemikkige clubhouse in het Joseph Marienstadion of de afbladderende verf van het Edmond Machtensstadion. Maar ook daar dringen zich nu of in de niet al te verre toekomst keuzes op.

Union kan, als het wil doorgroeien, al snel op de limieten van het onlangs prachtig gerenoveerde stadion botsen. “De charme van het Dudenpark is ongelofelijk,” zegt De Nil, die tegelijk beseft dat het gebrek aan businessseats of ruimte om uit te breiden de club in de toekomst in een houdgreep kan nemen. “Ze zullen op die locatie geen multifunctioneel stadion mogen bouwen.”

RWDM heeft wel businessseats, maar die zijn, net als de rest van het stadion, gedateerd en slecht onderhouden. “Een geschikt terrein en politieke wil vinden om een nieuw stadion te bouwen, zijn de grote uitdagingen,” stelt Deswert.

“Eigenlijk zijn alle drie de Brusselse clubs, ook Anderlecht, daaraan toe.”

Voorlopig beweegt er op dat front weinig. Op sportief vlak gebeurde er

de laatste jaren des te meer. In ’84/’85 was RWDM voor het eerst na zijn gloriedagen gezakt naar tweede klasse, terwijl Union juist was gepromoveerd. Nu is het RWDM dat na jaren van problemen teruggekeerd is in het profvoetbal, terwijl Union al een paar jaar aanhikt tegen 1A. “Beide clubs hebben problemen gekend in het verleden,” zegt Deswert. “Ook 35 jaar geleden hadden ze beide al een teloorgang meegemaakt. Daarom dat er altijd veel amicaliteit was tussen de supporters onderling.”

De Zwanzederby dankt zijn naam aan die traditionele amicaliteit en het ‘gezwans’ voor en na de wedstrijd. Al is ook daar een en ander bewogen. “In 2017 boycotte

een deel van de RWDM-aanhang de vriendschappelijke derby en stuurde Union zijn B-ploeg,” herinnert Deswert zich. “Dat getuigde niet van veel respect. Al denk ik niet dat het nu zal escaleren.”

Tenzij op het veld misschien.

Geboren Brusselaars Joeri Dequevy (RWDM) en Anas Hamzaoui (Union) zullen hun been niet terugtrekken.

“Een derby speel je niet, die win je,” lost Hamzaoui alvast een schot voor de boeg. En dan nadien op café met de tegenstander of supporters, zoals De Nil dat vroeger deed? “Hoeveel Brusselaars of zelfs Belgen spelen er nog bij Union?” vraagt Dequevy zich af. “Veel van mijn vrienden zijn RWDM-supporter. Ik denk dat ik met hen zal gaan.”

Volg alles via BRUZZ BRUZZ volgt de derby op de voet.

- Woensdag is er een videoreportage over de identiteit van de clubs.

- Donderdag maakt radio ons warm

met RWDM-speler Joeri Dequevy als gast en weggeefacties.

- Vrijdag is er de eerste aflevering van een documentairereeks over de Zwanzederby.

- Op matchdag (zaterdag om 20.45 uur) volgen we de wedstrijd met supporters.

Een samenvatting is na de wedstrijd te bekijken op BRUZZ.be.

LE DERBY DE LA ZWANZE EST DE RETOUR !

Le Racing White Daring de Molenbeek et l’Union saint-gilloise sont des clubs qui ont une histoire et des championnats à leur compteur. Le derby entre les deux clubs, appelé « derby de la zwanze » est une référence dans le football bruxellois, mais n’a pas été joué en compétition depuis 35 ans. Lors de ce dernier derby, le RWDM était à la fin de son apogée, tandis que l’Union était à nouveau en pleine ascension. Aujourd’hui, le RWDM est de retour dans le football professionnel, tandis que l’Union ne franchit pas l’écueil de la division 1A. L’Union est une équipe à caractère international entre des mains britanniques et le RWDM est la seule équipe en 1B aux mains des Belges. Si les deux clubs traditionnels veulent remonter au plus haut niveau, ils ont encore quelques étapes à franchir. Il s’agira alors de ne pas perdre de vue leur propre identité et leur histoire.

FR

THE ZWANZEDERBY IS BACK! RWDM in Molenbeek and Union Saint Gilloise are clubs with venerable histories and championships. The derby between the two clubs, the Zwanzederby, is a legendary event in footballing Brussels, but it has not been played in competition for thirty-five years. At the time of the last derby, the world and the football landscape looked completely different.

RWDM was approaching the end of its glory days, while at the same time Union was on the ascent.

Now RWDM is making a comeback to professional football while Union has for years been on the cusp of breaking through to the first division. Back then, local Brussels players played for a faithful Brussels fanbase and they were paid by Brussels owners and sponsors.

Union is now an international team that is owned by Brits and RWDM is the only team in 1B that is in Belgian hands. And things keep evolving. If the two traditional clubs want to return to the highest level of football, they will have to take further steps. And in doing so it will be very important for them not to lose sight of their own identities and histories.

EN

© IVAN PUT

23 SEPTEMBER 2020

I 13

TOP FEDERALE GERECHTELIJKE POLITIE SCHETST EEN BEELD VAN DE DRUGSPROBLEMATIEK

‘Drugsgeweld in Brussel lijkt te escaleren’ “Niet alleen Antwerpen, maar ook Brussel heeft een probleem van drugsgeweld.” Dat zegt de top van de federale gerechtelijke politie Brussel in een zeldzaam gesprek. De voorbije maanden werd Brussel meermaals opgeschrikt door schietpartijen of ander geweld, vaak drugsgerelateerd. — NATHALIE CARPENTIER

E

ven opsommen. In mei was er een massale vechtpartij in Brussel waarbij tientallen jongeren met elkaar op de vuist gingen, buurtbewoners hoorden ook schoten. Begin juli werd een jongen doodgeschoten in Vorst. Midden juli werd een molotovcocktail in een politievoertuig in de Marollen gegooid. In augustus vonden in een week tijd twee schietpartijen plaats in Elsene, waarbij eveneens één dode viel. Even later werd de brandweer in de Molenbeekse Sippelbergwijk bekogeld met molotovcocktails, volgens een buurtbewoonster terroriseren drugsdealers de wijk. Eerder dit jaar ontplofte ook al een granaat in een waterpijpcafé vlak bij het parlement. Telkens werd een verband met het drugsmilieu geopperd. Neemt de drugscriminaliteit hier toe en wordt het steeds gewelddadiger? En zo ja, neemt het stilaan even ernstige vormen aan als in Antwerpen?

Daar lanceerde burgemeester Bart De Wever (N-VA) Operatie Nachtwacht om de rust te doen weerkeren.

De laatste federale criminaliteitscijfers van Brussel Preventie & Veiligheid geven hooguit een oppervlakkig beeld. Daaruit blijkt dat het aantal feiten voor drugsbezit in het Brussels Gewest in tien jaar tijd – tussen 2009 en 2019 – verdubbelde, van 3.292 pv’s tot 6.684 pv’s.

Maar dat is deels te wijten aan een herdefiniering van het begrip drugsgebruik dat nagenoeg verdween in de statistieken. In diezelfde periode verdubbelde ook het aantal pv’s voor drugshandel en steeg ook het illegale wapenbezit. Het probleem bij statistieken over drugs is dat ze alleen het aantal pv’s weergeven en dus enkel de politionele activiteit, niet per se de realiteit.

Hoe zit het dan wél? “Er is wel degelijk een probleem met drugsgeweld in Brussel,” zeggen Alain De Proft, directeur operationele steun van de Brusselse federale gerechtelijke politie (FGP), en Nicolas July-Denis, commissaris van de directie operaties van de FGP. Al moeten we even terug in de tijd. Ze mogen ons uitzonderlijk te woord staan, maar kunnen niet ingaan op specifieke dossiers. “Na de terreuraanslagen in 2016 bleek dat de meeste daders van de aanslagen in Brussel en Parijs een verleden hadden als drugscrimineel. Bovendien bestond het vermoeden dat de drugstrafiek ook diende om terreurdaden te financieren. Daarom is toen in het kader van het Kanaalplan beslist om met name drugs, de aanmaak of zwendel van valse documenten én illegale vuurwapens te beschouwen als ‘ondersteunende fenomenen’ van terrorisme en gewelddadig extremisme, en die versterkt aan te pakken. Die fenomenen formeel dát etiket geven was nieuw.”

GENERATIE TERRORISTEN “Herinnert u zich dat Brussel in 2009 werd opgeschrikt door het gebruik van oorlogswapens?

Toen schoot Ibrahim el-Bakraoui op de Anspachlaan op een politieagent met een kalasjnikov, terwijl hij op de uitkijk stond voor een

© BELGA

14

I

23 SEPTEMBER 2020

STROMANNEN Tenslotte richtten ze zich ook op de drugsclans.

“Die vind je verspreid over verschillende politiezones in Brussel. Ze hebben doorgaans dezelfde structuur: een aantal kernleden, met daaronder een kluwen van commerciële vennootschappen met stromannen en verschillende steunpunten in de wijk.” De Proft toont een stratenplan waarbij meerdere huizen in verschillende straten worden ingekleurd. Allemaal van een ‘clan’. “Je ziet dat één clan behoorlijk wat maatschappelijke impact kan hebben in een wijk: horecazaken als verkooppunt voor drugs, immobiliën, noem maar op. Er is ook een sterk verband met mensenhandel. De clans zoeken goedkope werkkrachten in de buurt om allerlei klussen uit te voeren zoals op straat dealen, op

In juli wordt in Vorst een jongeman doodgeschoten. Volgens de politie gaat het om een afrekening in het drugsmilieu.

“Een clan kan behoorlijk wat maatschappelijke impact hebben in een wijk: horecazaken als verkooppunt voor drugs, immobiliën” ALAIN DE PROFT Directeur operationele steun Brusselse FGP

de uitkijk staan, werken in de cannabisplantages.

Vaak zoeken ze daar kwetsbare mensen voor.

Niet alleen het onveiligheidsgevoel neemt zo toe, ook de lokale economie wordt ondermijnd.”

Betekent dat dan dat er wél sprake is van georganiseerde drugscriminaliteit in Brussel, wat de voorbije jaren vaak werd tegengesproken? “Ja, er is wel degelijk georganiseerde drugscriminaliteit in Brussel. Er zijn dadergroepen en drugsclans aan het werk, waarvan er velen min of meer op georganiseerde wijze te werk gaan in een hiërarchische structuur. Zo is er een CEO van de drugsmaatschappij, een boekhouder, een verantwoordelijke van de operationele werking in de buurt. Zij leven van de drugstrafiek. Binnen het Globaal Drugsplan worden zij aangepakt door de lokale en de federale politie. Bij veel clans heb je een familiale kern, maar niet altijd. We zien Marokkaanse, Turkse, Albanese clans, bijna alle nationaliteiten. Dat is niet zo verwonderlijk, Brussel is één van de meest geglobaliseerde steden op aarde. Nogal evident dat er ook connecties zijn met drugsmilieus buiten de hoofdstad.”

Op basis van al die gegevens werkte de FGP met het parket en de lokale politiezones een

“geïntegreerde en hotspotgerichte” aanpak uit.

Een trendbreuk. “Vroeger wachtte je tot het kwaad geschiedde en zocht je dan uit wie betrokken was. Met dit pionierswerk proberen we proactief tendensen in te schatten en sneller te reageren. We richten ons prioritair op specifieke geografische hotspots en pakken clans multidisciplinair aan: we nemen dus niet enkel drugs in beslag, maar pakken ook de logistieke en financiële pijlers achter de trafiek aan. En we trachten barrières op te werpen om het hen zo moeilijk mogelijk te maken. Bijvoorbeeld door bepaalde onzichtbare geldstromen te bemoeilijken.”

Welke concrete resultaten zijn al geboekt?

“Door die nieuwe aanpak konden we in 2018 een verband vaststellen tussen een verhoogd aantal geweldincidenten in bepaalde wijken en verhoogde drugscriminaliteit. Toen al zagen we dat er iets gaande was en de situatie is niet verbeterd.

Brussel heeft wel degelijk een probleem. De voorbije maanden zien we steeds meer incidenten met vuurwapens die drugsgerelateerd zijn. Dat kan toeval zijn of een korte opstoot, maar wij hebben de indruk dat we in een escalatie van drugsgeweld zitten.”

Alle ogen zijn vandaag gericht op drugsgeweld in Antwerpen, maar is de situatie in Brussel dan niet even verontrustend? Na de schietpartij in Vorst riep de Brusselse N-VA – met cijfers over het aantal pv’s in de hand – Brusselse politici op de problematiek van drugsbendes en wapenbezit eindelijk ernstig te nemen.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

© BELGA

ALARMBELLEN AFGEGAAN “Wees gerust: de alarmbellen zijn hier in Brussel al lang afgegaan. Er is een plan, we lopen misschien alleen wat minder in de kijker dan in Antwerpen. We boeken goede resultaten in de strijd tegen drugscriminaliteit en er is geen enkele andere politiedienst in België die zo actief naar illegale wapens zoekt. Maar dit is een werk van lange adem. We werken ook samen met de fiscus en tal van inspectiediensten om de ▼

bankoverval. Enkele maanden voordien kidnapte zijn broer Khalid el-Bakraoui een bankbediende om zo een bankkantoor te beroven. In 2016 doken ze allebei opnieuw op als zelfmoordterrorist. Ibrahim blies zichzelf op in de luchthaven van Zaventem, zijn broer Khalid in de metro die wegreed van metrostation Maalbeek.”

“Beide broers zijn opgegroeid in probleemwijken waar ze als jonge ket op straat al in aanraking kwamen met drugs en criminaliteit. Zo vormden ze een makkelijke prooi voor extremisme, uiteindelijk waren ze zelfs bereid om hun leven op te offeren. Sinds de aanslagen weten we dat er een problematische relatie bestaat tussen drugscriminaliteit, terreur en gewelddadig extremisme.

Drugscriminaliteit veroorzaakt veel kwalen, maar in Brussel zit je ook met de achterliggende dreiging dat je zo een nieuwe generatie terroristen kweekt en dat er weer doden vallen. Dat maakt Brussel anders dan Antwerpen, hier heb je veel meer geradicaliseerde geesten. Vanuit die hypothese, dat we met een generatie terreurdaders zaten die op jonge leeftijd al geconfronteerd waren met drugs, werkte de FGP samen met de lokale politie en het parket binnen het Kanaalplan een strategie uit om het drugsaanbod in alle betrokken wijken te verminderen. Dat willen we droogleggen om zo het risico te beheersen dat we in de toekomst opnieuw met terreur geconfronteerd zouden worden.”

Om beter zicht te krijgen op de situatie zette de FGP Brussel na de aanslagen sterk in op beeldvorming en data-analyse, zowel geografisch als dadergericht. “Het is een verbeterde toepassing van de methoden die na de aanslagen van Parijs bepaalde concentraties van Syriëstrijders hadden gesitueerd in acht Brusselse gemeenten. Die zijn samen met Vilvoorde het ‘territorium’ van het Kanaalplan gaan uitmaken.

De analyse van drugsfeiten liet ons vervolgens toe een tiental ‘hotspots’ te identificeren binnen de agglomeratie, waar zich een buitengewone concentratie van die feiten voordoet. In sommige van die drugshotspots stellen we ook een abnormale concentratie van allerlei geweldfeiten vast. Wij gaan ervan uit dat er een verband is tussen de drugsscene en de toename van het geweld.”

23 SEPTEMBER 2020

I 15

▼

TOP FEDERALE GERECHTELIJKE POLITIE SCHETST EEN BEELD VAN DE DRUGSPROBLEMATIEK

B R U Z Z | R E P O R TA G E

structuren achter de drugstrafiek aan te pakken.

Helaas is de wetgeving er niet helemaal op voorzien om efficiënte tools te ontwikkelen voor de uitwisseling van informatie. Als je gebonden bent aan het beroepsgeheim mag je dat ook niet zomaar. Daar is nog marge voor verbetering. En de politionele aanpak is maar één deel van de oplossing, naast onder meer onderwijs, preventie, sociaal beleid.”

De Proft raadt ons de publicatie ‘De achterkant van Amsterdam aan: een onderzoeksrapport van de drugscriminaliteit’ aan. “Vroeger lieten ze in Amsterdam professionele huurmoordenaars invliegen voor afrekeningen, dat is nu niet meer nodig. Er lopen genoeg jonge kerels rond die voor een flinke som die klus wel willen klaren.” Is dat hier dan ook zo? “Laten we zeggen dat bij die schietpartijen toch vaak jonge kerels betrokken zijn. Ook in Brussel zitten er twintigers, dertigers, jonge veertigers bij de criminele drugsclans.” Ontvoeringen maken ook deel uit van de territoriumstrijd onder clans, maar zijn niet nieuw. “Dat zien we al tien jaar.

Als de clans zich richten op concurrenten in plaats van op gewone burgers is het minder zichtbaar.”

Nog opvallend in de federale drugscijfers is dat de handel in cocaïne in Brussel de laatste jaren toeneemt, al is het niet te vergelijken met Antwerpen, waar coke via de haven arriveert en voor een groot deel in transit is. “Drugscriminaliteit in Brussel gaat zowel over soft- als harddrugs, zoals cocaïne. De coketrafiek stijgt wereldwijd, dus hier ook. Al speelt die cokehandel zich in Brussel wel vooral af binnen de Vijfhoek, gekoppeld aan de uitgaansbuurten.”

Tegelijk zien ze de laatste jaren een “explosie” aan lokale cannabisplantages in het gewest. “Zelf kweken is goedkoper en relatief gemakkelijk, je

sluit tussenpersonen en transport uit en de risico’s zijn ook relatief laag.”

LES VIOLENCES LIÉES À LA DROGUE S’INTENSIFIENT-ELLES À BRUXELLES ?

POLYCRIMINELEN Dat sluit aan bij een andere tendens. “Vroeger was een crimineel gespecialiseerd. De ene in diefstal, de andere in heling, nog één in gewapende overvallen van banken of geldtransport. Maar de risico’s bij die laatste twee zijn te groot: er zijn enorme beveiligingsmaatregelen, je kan gepakt worden, het kan tot een vuurgevecht komen, de opbrengst is niet gegarandeerd en de straffen zijn zwaar. Vandaag zien we vooral opportunistische

Au cours des derniers mois, Bruxelles a été secouée à plusieurs reprises par des fusillades et d’autres violences, souvent liées à la drogue. Une bagarre à Bruxelles au cours de laquelle des habitants ont entendu des coups de feu, un jeune homme abattu à Forest, deux fusillades en une semaine à Ixelles. « Non seulement Anvers, mais aussi Bruxelles a un problème de violence liée à la drogue », déclare le haut responsable de la police judiciaire fédérale de Bruxelles lors d’un entretien exceptionnel. Après les attentats de 2016, une nouvelle approche pour évaluer les tendances de manière proactive a été élaborée. « En 2018 déjà, nous avons pu établir un lien entre un nombre accru d’incidents violents dans certains quartiers et une augmentation de la criminalité liée à la drogue. La situation ne s’est pas améliorée.

C’est peut-être une coïncidence ou une brève éruption, mais nous avons l’impression d’être en présence d’une escalade de la violence liée à la drogue. » FR

“Vandaag zien we vooral opportunistische polycriminelen die de ene dag kiezen voor diefstal en de volgende dag voor drugstrafiek” ALAIN DE PROFT EN NICOLAS JULY DENIS Federale gerechtelijke politie

polycriminelen die de ene dag kiezen voor diefstal, de volgende dag voor drugstrafiek als dat geld opbrengt. Binnen die polycriminaliteit nemen drugs een almaar prominentere rol in. De winsten zijn fenomenaal hoog, het is vrij gemakkelijk en de risico’s zijn al bij al vrij klein. En de kans om gepakt te worden, valt nogal mee. Binnen de polycriminaliteit werken drugs echt als een magneet. Vooral het geld trekt iedereen over de streep.”

IS DRUG-RELATED VIOLENCE ESCALATING IN BRUSSELS? Over the past few months, Brussels has repeatedly been alarmed by shootings or other violence that was often drug-related: a fistfight in Brussels during which neighbours heard shots being fired, a boy who was shot dead in Vorst, two shootings in one week in Elsene. On each occasion, it was suggested that there was some link with illegal drugs. “It is not only Antwerp, but Brussels also has a problem with drug-related violence,” says the head of the federal judicial police in Brussels in a rare interview.

After the attacks in 2016, they developed a new approach with which they proactively attempt to evaluate criminal trends. “In 2018, we were already able to connect an increase in violent incidents in certain areas with increased drug-related crime.

The situation has not improved. We are seeing more and more drug-related incidents involving firearms.

This might be coincidence or a brief flare-up, but our impression is that this is actually an escalation of drug-related violence.”

EN

Ibrahim el-Bakraoui schoot in 2010 op een politieagent bij een overval. In 2016 blies hij zichzelf op bij de aanslagen op 22 maart.

“Drugstrafiek dient ook om terreurdaden te financieren,” zegt de federale gerechtelijke politie. © PHOTONEWS

16

I

23 SEPTEMBER 2020

SQUARE SAINCTELETTESQUARE 1000 BRUSSELS

MORE INFO WWW.KANAL.BRUSSELS

02.04

24.09.20 201.11.2020 5.04.20220 1

NEW DATES

&JOHN ARMLEDER IT NEVER ENDS KANAL WWW.PARCOURSDARTISTES.BE

ANN BRUSSEEL ( ERASMUSHOGESCHOOL ) KIJKT VOORBIJ CORONA

BRUZZ | INTERVIEW

‘De universiteit is niet het walhalla’

Er is voor corona en na corona. In het hoger onderwijs zullen dat twee andere werelden zijn, voorspelt Ann Brusseel, algemeen directeur van de Erasmushogeschool.

Ze vindt dat universiteiten en hogescholen de crisis moeten aangrijpen om het hoger onderwijs te herdenken. “Dit is een scharnierpunt. We moeten innoveren. En dat betekent meer dan alleen maar digitaliseren.”

— STEVEN VAN GARSSE, FOTO’S BART DEWAELE 18

I

23 SEPTEMBER 2020

D

e coronamoeheid slaat toe. Overal. Ook in interviews. “We gaan het toch niet weer over corona hebben?” zegt Ann Brusseel in de hoofdzetel van de Erasmushogeschool (EHB) aan het Kanaal van Brussel-Charleroi. En toch. Er valt moeilijk aan te ontkomen. Zeker omdat Brusseel zelf eind augustus een steen in de kikkerpoel gooide. Ze kondigde aan dat de Erasmushogeschool zeker niet in code geel zou starten. De feiten gaven haar gelijk. De besmettingscijfers zijn zorgwekkend, en al zeker in Brussel. Heel wat universiteiten en hogescholen volgen vandaag haar voorbeeld.

Uiteindelijk bleken de studieresultaten aan het eind van het jaar niet zo slecht. Heel wat studenten hebben er zich doorgeworsteld.

BRUSSEEL: Klopt. Natuurlijk waren er studenten

die het niet meer zagen zitten, die zich heel erg eenzaam voelden, of die financiële problemen kregen omdat ze hun studentenjob kwijt waren.

Dus ja, heel wat studenten hebben het ontzettend moeilijk gehad. En er zijn er ook die afgehaakt hebben, al is dat een kleine minderheid.

Maar ik heb toch vooral veel veerkracht gezien.

Ik zag hoe studenten wél hard hebben gestudeerd, hoe docenten die ommeslag naar digitaal leren snel gemaakt hebben.

Er ontstond een soort van dynamiek: we helpen elkaar en we slaan ons hier door. Dat was hartverwarmend.

“Dopen en cantussen zullen niet mogelijk zijn, maar we hopen dat er toch iets van een studentenleven kan ontstaan” ANN BRUSSEEL Algemeen directeur Erasmushogeschool

Maar dit verhaal heeft ook een keerzijde.

Je kan dat geen jaar rekken. Het heeft héél véél energie opgeslorpt bij onze mensen. Iedereen wil die extra mile wel doen in een crisissituatie. Maar nu moeten er vooral duurzame oplossingen komen. Daar werken we met man en macht aan.

Dat vergt een heel ingewikkelde planning. Dat verklaart ook waarom ik meteen naar code oranje ben gesprongen.

Even terug naar het voorjaar. Hoe is de Erasmushogeschool het tweede semester doorgekomen?

ANN BRUSSEEL: Ik zal heel eerlijk zijn: ik ben een

paar keer flink boos geweest. Ik heb hemel en aarde moeten verzetten om studieruimte te kunnen openen voor mijn studenten. Dat kan je niet los zien van de Brusselse context. De studenten wonen vaak klein, zonder tuin, maar ze moesten wel kunnen studeren. Veilig en in stilte.

Thuis werden ze knettergek.

Wat de coronacrisis voor mij heeft blootgelegd, is hoe slecht de verschillende niveaus in dit land samenwerken. Ik belde de federale overheid, die stuurde me door naar het Vlaamse niveau, en dat

Het wekte, met permissie, wel de indruk dat bij EHB de planning op de eerste plaats kwam, en niet het belang van de studenten. Zeker omdat Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA) luid en krachtig opriep om het onderwijs maximaal te openen.

BRUSSEEL: Voor het leerplichtonderwijs heeft

Weyts een punt. Maar wij zijn een hogeschool.

Zeker wanneer het om praktijk gaat, moeten we maximaal de lessen kunnen laten plaatsvinden.

Denk maar aan onze zorgberoepen, zoals vroedkunde of verpleegkunde. De studenten leren daar op gesofisticeerde dummies hoe ze met het

menselijke lichaam aan de slag moeten gaan.

Daarna gaan ze stage doen in de echte wereld.

Daar kan je duidelijk niet om die praktijklessen heen.

Iets anders zijn de hoorcolleges. Zijn die voor iedereen nodig? Moeten we die houden zoals vandaag? Is er geen nieuwe didactiek mogelijk, waarbij de leerstof digitaal kan worden gegeven, en waarbij werkcolleges of vragenuurtjes wel op de campus plaatsvinden? Dat zijn de vragen die we hadden en die ook voor de toekomst van belang zijn.

De schoolpopulatie van de Erasmushogeschool is heel Brussels en divers. Gaf dat extra uitdagingen?

BRUSSEEL: Het hangt af van de richting. De

richting tuinarchitectuur is bijvoorbeeld heel wit en Vlaams. Maar het klopt dat de Brusselse studenten het in het algemeen moeilijker hadden.

Ze komen niet alleen uit gezinnen waar fysiek weinig ruimte is, maar waar er vaak ook een kloof is tussen de hogeschool en de leefwereld van de ouders. Als je ouders zelf gestudeerd hebben, dan voelen ze beter aan hoeveel tijd en moeite het kost om te studeren.

Een hogeschool, en zeker in Brussel, is een enorme motor voor de sociale mobiliteit. Meer nog dan de universiteit die in die gezinnen toch met wat argwaan bekeken wordt. Dat laatste is niet zo opmerkelijk. Ook in Vlaanderen werd dat bij landbouwers of arbeiders gezegd: ‘De universiteit is niets voor ons.’ Ik denk dat we met onze hogeschool die kloof mee kunnen helpen overbruggen. Het is voor mij persoonlijk alvast een belangrijke drijfveer.

BRUZZ | INTERVIEW

dan weer naar het federale. En daar vroegen ze me: en wat doet Brussel? Ondertussen zag ik dat de tuincentra weer opengingen, dat er lange rijen stonden aan de Brico. Maar mijn studenten hadden nog steeds geen studieruimte. Toen werd ik echt boos.

Er bestaat intussen ook in het hoger onderwijs een soort watervalsysteem. Wie niet slaagt aan de universiteit, probeert aan de hogeschool.

BRUSSEEL: Het is het beeld van de zalm. Je gaat

naar boven als je kiest voor de unief. Dat is een voorstelling die niet overeenstemt met de realiteit.

Alsof de universiteit het walhalla is. Er zijn heel wat jongeren die bewust voor de hogeschool kiezen. Omdat ze praktijk belangrijk vinden, of na drie jaar een baan willen. Dat is wat anders dan de afgestudeerde socioloog die niet weet wat hij na zijn studies zal doen. We zien zelfs universitairen naar de hogeschool gaan. Om het métier te leren, alle kneepjes van het vak.

Het hoger onderwijs heeft het afgelopen decennium bijna geruisloos een enorme transformatie doorgemaakt. Sommige hogeschoolopleidingen zijn universitair geworden. De hogescholen bleven achter met de professionele bachelors. Hakt dat er niet diep in bij de hogescholen?

BRUSSEEL: Ik heb die evolutie meegemaakt als

volksvertegenwoordiger. Het is geen goeie zaak geweest. De opleidingen industrieel ingenieur of vertaler-tolk waren degelijke hogeschoolopleidingen. Nu ze universitair zijn geworden, zijn ze een stuk van hun aantrekkingskracht kwijt. Het wordt steeds moeilijker om een goede industrieel ingenieur te vinden. De vertaler-tolkopleiding is op sterven na dood. ▼

Ann Brusseel stapte van de politiek over naar het onderwijs: “In de politiek is er veel stille vijandigheid.

Dat vrat aan mij.”

23 SEPTEMBER 2020

I 19

ANN BRUSSEEL ( ERASMUSHOGESCHOOL ) KIJKT VOORBIJ CORONA

BRUSSEEL: Ik werk heel goed met hen samen,

Ann Brusseel geboren in 1976 in Oostende studeert Klassieke talen (VUB) is tot 2003 leerkracht Latijn Frans en Grieks werkt van 2004 tot 2006 op kabinet minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht (Open VLD) 2006-2009 ministerie Buitenlandse Zaken zit van 2009 tot 2018 in Vlaams Parlement sinds september 2018 Algemeen directeur Erasmushogeschool Brusse Wake Up Brussels Brussel blijft draaien en BRUZZ draait uiteraard mee. Met ‘Wake Up Brussels’ parkeren we de BRUZZ-bus vrijdag aan de Erasmushogeschool, om het studentenleven met stijl op gang te trappen. Volg het allemaal op BRUZZ radio en BRUZZ.be

omdat we veel belangen delen. Een Vlaamse hogeschool runnen in Brussel is geen walk in the park. De uitdagingen zijn hier vele malen groter dan voor een hogeschool in Torhout of Geel. Maar we moeten er niet flauw over doen: er is ook onderlinge competitie in Brussel. Dat heeft met het Vlaams decreet voor het hoger onderwijs te maken. De financiering gebeurt deels op basis van marktaandeel. Dus is het in sommige opleidingen vechten om elke student.

U zette twee jaar geleden de stap van parlement naar hogeschool. Dat zijn aparte werelden. Wat is het voornaamste verschil?

BRUSSEEL: Hier kan je een probleem aanpakken,

samen met een ploeg. Naar het resultaat kijken en zo nodig bijsturen. Je kijkt ook naar het gedeelde belang. En dat geeft veel voldoening. In de politiek is er veel stille vijandigheid. Dat vrat aan mij.

Het verhaal gaat dat er binnen de Brusselse Open VLD geen plaats meer was voor u, onder meer door de bikkelharde strijd tussen Guy Vanhengel en Els Ampe. En dat u dan heeft afgehaakt.

BRUZZ | INTERVIEW

BRUSSEEL: Dat klopt niet. Ik was die ruzie wel

▼

Die opleidingen zijn dus weg bij de hogescholen, het is niet goedkoper voor de belastingbetaler en er zitten een pak minder studenten. Dan kan je je afvragen of het een goeie operatie is geweest.

Intussen werken hogescholen en universiteiten meer en meer samen. De Erasmushogeschool zit in een associatie met de VUB. Hoe sterk is die band?

BRUSSEEL: Het is een samenwerking vanuit onze

eigen sterktes. Ik denk dat we vooral rond onderwijsvernieuwing een stap kunnen zetten. De wereld evolueert razendsnel. Het hoger onderwijs mag niet achterblijven.

Ik pleit niet voor iPad-klassen. Geen simplismen. We moeten wel goed onderzoeken hoe de digitale tools ons vooruit kunnen helpen.

Hoe het níet moet, dat weten we. Twee uur ex cathedra doceren voor een webcam? Slecht idee.

Dergelijke lessen werken al niet meer in een aula, laat staan op een scherm. Met corona zijn we op een scharnierpunt beland. We kunnen veel leren uit de verplichte digitalisering. Wat goed is, houden we. Wat niet werkt, laten we schieten. We kunnen sowieso niet terug naar het verleden.

Bij onze opleiding communicatiemanagement hebben we – voor corona – al stappen in die richting gedaan. We merkten dat de studenten snel afhaakten tijdens lessen met veel volk in een aula en dat sommige theoretische vakken vaak behaald werden met de hakken over de sloot en zonder veel motivatie. We hebben die didactische aanpak helemaal omgegooid. Alle vakken zijn door elkaar geschud en herverdeeld. Elke week een andere casus. De studenten krijgen het theoretische studiepakket, en werken de casus uit. Aan het eind van de week presenteren ze hun 20

I

23 SEPTEMBER 2020

casus. Brossen? Dat gaat niet. Afhaken? Je wordt meteen opgebeld. De resultaten zijn veelbelovend.

Veel studenten ontdekken de wereld als ze gaan studeren. Dat is met corona nu heel wat moeilijker.

hartsgrondig beu. Toen Sven Gatz weer op het politieke toneel verscheen (na enkele jaren als directeur van de Belgische Brouwers, red.), werd er wel gezegd: nu is er geen plek meer voor jou.

Maar ook dat is niet juist. Ik heb er twee legislaturen op zitten, en heb daar veel geleerd. Ik heb er bijvoorbeeld ook geleerd dat ik af en toe beter zwijg (lacht). Neen, het is goed geweest voor de Brusselse Open VLD dat Gatz is teruggekomen.

BRUSSEEL: Ik heb zelf als achttienjarige toen ik in

Brussel kwam studeren met volle teugen van het studentenleven genoten, en van de stad. Dus ja, ik weet hoe belangrijk dat is om los te komen van je thuis. Nu is dat moeilijker. Ik praat erover met de studentenverenigingen. Dopen en cantussen zullen niet mogelijk zijn, maar we hopen dat er toch iets van een studentenleven kan ontstaan.

De slag om de student is er ook in Brussel. Zeker sinds de KU Leuven hier neerstreek. Hoe is jullie samenwerking met de katholieke hogescholen?

L’HEURE DE LA RÉFORME A SONNÉ

Nous devons profiter de la crise du coronavirus pour réformer en profondeur l’enseignement supérieur. La digitalisation obligatoire peut nous y aider. Ce sont les propos d’Ann Brusseel, depuis deux ans directrice de l’Erasmushogeschool Brussel. Elle prend du recul par rapport au second semestre, qui a été une période difficile pour les enseignants comme pour les étudiants, mais au cours de laquelle elle a également constaté une grande résilience. La nouvelle année scolaire a été organisée de manière à rester gérable en pleine crise sanitaire pour les professeurs et les élèves.

Mme Brusseel revient également sur ses neuf années de carrière parlementaire avec des sentiments mitigés.

FR

In de politiek nam u inderdaad geen blad voor de mond. Dat is nu moeilijker.

BRUSSEEL: Mijn franc-parler wordt hier enorm

geapprecieerd. En het gaat altijd over inhoud. In de politiek is er toch meer berekening. Je kijkt voortdurend in de achteruitkijkspiegel: wat vindt de achterban ervan, wat levert het electoraal op?

Altijd naar die peilingen kijken. In plaats van naar de lange termijn en naar het algemeen belang.

Wie in de wagen permanent in de achteruitkijkspiegel kijkt, weet niet meer waar hij heen rijdt.

TIME FOR REFORM We must seize the corona crisis as an opportunity thoroughly to reform higher education. Forced digitalization can help this process, according to Ann Brusseel, who was appointed the director of the Erasmushogeschool Brussels two years ago. She looks back at the second term, which was a difficult period for both lecturers and students, but one in which she also saw great resilience. The new academic year has been organized so that it is manageable for lecturers and students despite the continuing health crisis. Brusseel also looks back with mixed feelings at her nine-year parliamentary career. She learned a lot, but also experienced much silent animosity. Her current job is much more rewarding.

EN

#expoDanserBrut

MUSEUM DR. GUISLAIN GENT

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES CENTRE FOR FINE ARTS BRUSSELS Rue Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel/Bruxelles +32 2 507 82 00 · bozar.be

Danser Brut_Bruzz_215x142,5mm.indd 1

Jozef Guislainstraat 43, 9000 Gent +32 9 398 69 50 · museumdrguislain.be Copyright : Valeska Gert, Tanzerische Pantomimen, 1925, filmstill. D.R. Centre National de la danse CN D — Poster : Dooreman

Vzw Museum Dr. Guislain, Jozef Guislainstraat 43, B-9000 Gent Ondernemingsnummer: 0893866084 / RPR Gent

14/09/2020 17:00

Sept Oct Nov Dec 2020

2, 3 Oct

15, 16, 17 Oct 23, 24 Oct

Sad rap in a collective concert-performance.

ce Dan Premiere

Rodrigo Batista: The Furious Rodrigo Batista (Side A) + The B-Side Two solo performances that seek

Perfo r

m a

e nc

09, 10 Oct

Ula Sickle: The Sadness

out artistic attitudes capable of triggering real insurgency.

Da

Joana Tischkau: Being Pink Ain’t Easy

nc e

Dancing on hyper-masculinity, white fragility and cultural appropriation.

Mohamed Toukabri: The Power (of) The Fragile A poetic trip through our lifecycle.

ce Premiere Da n

09 Nov

What do we mean by Aesthetics of the Political? Discussion

14 Nov

Carolina Mendonça & Catalina Insignares: useless land The night offers us some hours to linger and listen.

As part of the programme Aesthetics of the Political curated by Samah Hijawi.

20, 21 Nov

Luanda Casella: Killjoy Quiz

28, 29 Nov

Mallika Taneja: Allegedly

18, 19 Dec

hy ap

nce

Perfo r

manc e Sparking conversations at the intersection of law, sexual violence and justice.

Silke Huysmans & Hannes Dereere: Pleasant Island Documentary theatre about the decay of a paradise-like island.

Per fo r

4, 5 Dec

A TV quiz about the biases you didn’t even know you had.

Everyone wins! Kind of.

ma for r Pe

r Choreog

Lisa Vereertbrugghen: DISQUIET. sensational aesthetics of a technokin Dance A research on the political potential of dancing on hardcore music.

m

ce an

BRUZZ SELECT

D E F I N I T E LY T H E B E S T T H I N G S T O D O I N B R U S S E L S

23 — 29/9

REALITY BITES NICOLAS MICHAUX BIJT VAN ZICH AF

EDWARD BRONKS HERONTDEKT HET KIND IN DE VOLWASSENE

‘Het is zonde dat je zoveel verliest door aan de maatschappij deel te nemen’

© MAYLI STERKENDRIES

‘Poetin en Trump zouden beter luisteren naar wat wij te zeggen hebben’

REVIEW “RISQUONS-TOUT” GATHERS 38 CONTRABAND ARTISTS

Wiels takes on the maximum risk for its big comeback exhibition

BRUZZ Select

2 3 — 2 9/ 9

IN THE MIX

TR AC

Muzikaal toetje NL/ Les Nuits is traditiegetrouw de amuse

Does Enano feel butterflies dancing in his stomach?

EN/ “Trac or stage fright is not something I am very familiar with,” explains the Venezuelan dancer Enano, one of the three performers in the show Abstrkt by Milan Emmanuel, which will be presented as part of the Detours festival. “Before going onstage, I don’t think much about the audience. What is essential, above all, is to have great energy. I have a warmup ritual that changes depending on the place where I am going to perform. It depends on whether the space is very intimate or more open.

Sometimes, it requires a lot of energy, sometimes it is like a whisper. All the energy that I give out is also a way of communicating with my ancestors and with where I come from. There are times when I need to stay calm, empty my mind, and only then will I let loose. It depends on the culture, the space, the pathology of the character.”

“I do not know the venue where I am going to perform. We have done two residences in different places. I don’t know anything about the audience, but I never think about that in advance. That might be because the first time that I danced, twenty years ago, it was in the street. So, you take the audience as they come. I don’t think I ever got stage fright, even when I was starting out. That was a special time in my life. It was pure magic. Now, I have more experience, and every day to prepare. A show sometimes begins a year in advance. I train every day; my body and my brain are ready. For this show, we use improvisation a lot. There is a Belgian, an Italian, a German, and me, the Venezuelan. We need to find a balance between different bodies and energies. And that is magical. This show is something new for me.

I see it as a space to show people what I am.” (GB) ABSTRKT 26/9, La Raffinerie, www.charleroi-danse.be 24

bouche van het festivalseizoen. Corona strooide helaas roet in het eten, waarna het stadsfestival van mei naar het najaar verhuisde. Ook nu draait het meer dan drie weken durende muziekfestijn in en rond de Botanique en enkele unieke locaties daarbuiten niet op volle toeren, maar toch is de affiche rijk gevuld. De Frans-Israëlische nu soul-zangeres Yael Naim mag de cake aansnijden in de kerk van Laken op 24 september. Een dag later zakt de Oostenrijkse ambientschilder Fennesz af naar hetzelfde huis van God. Een van de meest tot de verbeelding sprekende nachten wordt op 1 oktober aangereikt door een trio exotische dames: de Kaapverdische Mayra Andrade, het Nederlands-Koerdische

poptalent Naaz en Marina Satti (foto), die nu al de Griekse Rosalía wordt genoemd.

Verder is het uitkijken naar de terugkeer van Robbing Millions, de carte blanche van Peet, de electrohop van Glauque, de hete jazz van Echt! en de afrorap van Badi. Zo’n nazomers toetje, ook niet mis. (TZ) 24/9 > 17/10, Botanique, www.botanique.be

Was there also a fourth pig that quickly built a house out loud, made only of words?

SCENOGRAPHER, INDEPENDENT ARTIST IN RESIDENCE AT DAMAGED GOODS, AND FOUNDER OF DECORATELIER JOZEF WOUTERS collects years of his reflections on space, scenography, art making, and institutional critique in Moments Before the Wind, a book that “builds out loud” a space of resonance between writer and reader. © TAKEN FROM “MOMENTS BEFORE THE WIND”, PUBLISHED BY VARAMO PRESS

La ville avec un grand F FR/ À l’heure où l’on se demande s’il ne faudrait pas

féminiser le nom des rues et des tunnels de la capitale, il serait bon de relever et de visibiliser l’héritage architectural, urbanistique et culturel que les femmes ont laissé dans la ville. Première édition pour Les Journées du Matrimoine, un festival alternatif qui passe de l’autre côté du genre et de l’égalité. Au programme, un wiki marathon, des visites guidées, un regard féministe et décolonisé sur l’histoire de la Belgique, des ateliers, du cinéma et un podcast live. (GB) 25 > 27/9, divers lieux, www.matrimonydays.be

Winds and grooves

Cherchez les femmes

Terug naar de zitbaljaren

EN/ This weekend,

NL/ De wereld heeft nog heel wat werk om alles recht te zetten wat krom staat. Maar met de hulp van Dead Ladies Show schijnt er alvast in de overbevolkte categorie miskende vrouwen wat licht in de duisternis. Tijdens een queer edition van dat café chantant onder leiding van Gaea Schoeters wekken hedendaagse heldinnen Joke Devynck, Fleur Pierets en Johanna Pas schrijfster en fotografe Annemarie Schwarzenbach, beeldhouwster Camille Claudel en schrijfster Natalie Clifford Barney weer tot leven. Sopraan Naomi Beeldens en pianiste Lies Colman halen met stoute cabaretmuziek Marlene Dietrich en Claire Waldoff uit hun eeuwige slaap. (KS)

NL/ Enerzijds sprookjesachtige teksten over hoe ze

Saint-Josse-ten-Noode is welcoming the 34th edition of Saint Jazz. On Friday evening, N∆BOU, the quartet led by the trombonist Nabou Claerhout (photo), is presenting its first EP. It will then be the turn of trumpet player Jean-Paul Estiévenart and his quintet. On Saturday, we will swap wind instruments for beats, with Kaz feat. Lalao, the fusion project led by bassist Clive Govinden, and The Gallands.

Drummer Stéphane Galland (AKA Moon) will groove into the night with his son, the keyboardist Elvin. (TP) 25/9, 20.00, Jazz Station, 26/9, 19.30, Botanique, www.saintjazz.be

24/9, 20.00, Beursschouwburg, www.passaporta.be

als jong meisje wat naïef aankeek tegen de wereld, en anderzijds afrekeningen met ex-lieven: zo omschreef An Pierlé haar debuutplaat Mud stories ooit. Met extensief pianospel en dito zangpartijen schuwden haar kleine liedjes de grote emoties en levensvragen niet. 21 jaar na datum gaat een volwassen vrouw in het kader van de Rewind-reeks van de AB op zoek naar dat rusteloze meisje achter de piano op de zitbal. Mud stories passeert nog eens integraal de revue. (TP) 25/9, 20.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be

E Y E - C ATC H E R

La Sainte Trinité de l’apocalypse DIY FR/ Le climat se déglingue, vous vous assurez avec vos dix flexi-jobs de bien dormir quand vous serez mort, et votre amour sexy en ligne se révèle être un catfish trop âgé et trop poilu. Pour ceux et celles d’entre vous qui, comme un Sisyphe moderne, poussent leur rocher en haut de la même montagne chaque jour, les Éditions Tusitala et le Frémok ont une bonne nouvelle : un MANUEL DE CIVILITÉ BIOHARDCORE, ou « l’outil adéquat pour vivre heureux ». Cette promesse semble complètement délirante, mais nous inspire une confiance sans limite. « Pourquoi diable ?! », vous demandez-vous. Eh bien, parce que les six mains de STÉPHANE DE GROEF, ANTOINE BOUTE ET ADRIEN HERDA aiment à avoir des comportements déplacés avec de la viande en promo et des canettes Monster, mais aussi avec la mécanique ingénieuse de notre univers « cosmicomique ». Leur réponse originale au malaise mondial est

un bricolage apocalyptique de mots et d’images contagieux. Une révolution biohardcore dans laquelle, entre autres, un « Bio Tears Aqua Park » qui récupère les larmes des pauvres, une boisson énergétique « Black Semen », un réseau underground terroriste d’orties, et des enfants soldats footballeurs ont un rôle à jouer.

Notre Sainte Trinité préférée appelle à une fête d’autodestruction et d’ensauvagement afin de troquer la fable insupportable dans laquelle nous baignons contre un monde de possibles fabuleux. Cet assaut frénétique et subversif de la vue et de l’esprit sera amorcé par une exposition lors de la Joyeuse Ouverture du Brass. Êtes-vous prêts à foutre un beau bordel ? (KS) MANUEL DE CIVILITÉ BIOHARDCORE Livre : Tusitala + Frémok, 64 p., 24 €, fremok.org Expo (dans le cadre de la Joyeuse Ouverture 2020 du Brass : 23 > 27/9) : 23/9 > 14/10, Le Brass, www.lebrass.be

Le début d’autre chose FR/ Dernière exposition avant travaux pour le vaisseau de verre du canal. Pour It Never Ends, l’artiste suisse John Armleder investit tout le bâtiment. Sur les plateaux bruts, il présente des installations monumentales spécialement imaginées pour les lieux, assorties d’expositions satellites et d’une centaine d’artistes invités. Musée idéal ou autoportrait en creux, Armleder nous fait une proposition expérimentale et polyphonique en écoute de la société et de son temps. (GB) 24/9 > 25/4, Kanal – Centre Pompidou, www.kanal.brussels

Let’s dance NL/ Er was een tijd

dat art brut werd weggezet als ‘primitief’ en ‘inferieur’.

Vandaag waart de rauwe, radicaal vrije geest door tal van musea, collecties en artistieke samenwerkingen. Bozar pikt in op de polonaise met Danser brut, een samenwerking met Museum Dr Guislain die verkenners van het expressieve lichaam als Michaël Borremans, Charlie Chaplin, Henri Michaux, Mary Wigman en Adolf Wölfli in een uitzinnige rondedans betrekt. (KS) 24/9 > 10/1, Bozar, www.bozar.be 25

BRUZZ Select

2 3 — 2 9/ 9

ONDERTITEL IN THE MIX

RE A LI T Y BI TES

NL

De wereld bijt. Kunst bijt terug. Elke week zoomen we in op een artiest die de werkelijkheid vermaalt tot ingrediënt voor zijn werk.

Muzikant Nicolas Michaux vindt dat we het he in handen moeten nemen, voor we tegen de ijsberg knallen. — TOM ZONDERMAN “Le temps que l’on passe à refaire le monde, est-il du temps perdu ?” vroeg Nicolas Michaux zich vier jaar geleden af op zijn debuut À la vie à la mort. Die vraag beantwoordt de Luikse singersongwriter die ooit de indieband Été 67 bestierde met zijn nagelnieuwe soloalbum Amour colère.

“Vijf jaar geleden voelde ik veel onmacht, maar die is intussen geslonken,” zegt Michaux, die tegenwoordig pendelt tussen het Deense aardappeleiland Samsø en onze eigenste hoofdstedelijke jungle. “Ik heb dat nummer geschreven toen mijn Deense vriendin en ik in Brussel kwamen wonen. De stad en de toestand van de wereld sloegen ons in het gezicht. Vandaag is de wind gekeerd, je voelt de strijdvaardigheid bij de mensen groeien.”

Retour à la poussière FR/ Après Elite controllers et No nos aprenden a morir, le photographe Antonio Jiménez Saiz clôt sa trilogie sur la vie en suspend avec Tant de poussière, et moi si sourd. Une descente dans les méandres de sa psyché où l’artiste ne craint plus de mettre des images sur ses maux. L’absence et les ruines règnent en maîtres dans une jungle mélancolique qu’il s’est résigné à apprivoiser. (SOS) Présentation du livre : 24/9, 20.00, L’Enfant Sauvage, www.enfantsauvagebxl.com 26

Die strijdlust drukt Michaux het nadrukkelijkst uit in zijn recente single ‘Parrot’, met de bijbehorende videoclip van Yoann Stehr, die beelden aan elkaar lijmt van gele hesjes, politiegeweld, klimaatprotesten, beeldenstormen en alles wat 2020 zo heet onder de voeten maakt. “De dualiteit die in de titel Amour colère zit, dooradert de plaat”, vertelt Michaux. “Aan de ene kant zing ik over de liefde en de geboorte van mijn dochter. Maar daarnaast voel je boosheid om hoe de wereld eraan toe is na een paar decennia kapitalisme.”

Aanvankelijk wilde Michaux een clip draaien puur over politiegeweld, maar de dood van George Floyd haalde hem in. “Plots werden we overspoeld met beelden van blauwe uniformen die erop los sloegen. Daarom besloten we om het idee open te trekken, en een soort round-up van 2020 te maken. We zitten in een historisch tijdsgewricht. De dingen versnellen, in negatieve zin, maar ook in positieve zin. We proberen onszelf op sociaal, economisch, politiek en ecologisch vlak heruit te vinden. Daar put ik hoop uit, ook al ben ik net als zoveel mensen heel bang. Het is tijd om het stuur in handen te nemen, want we stevenen recht op de ijsberg af.”

De parrot die in het liedje rondfladdert, staat symbool voor de omkering van de macht. “Normaal herhaalt de papegaai

© MAYLI STERKENDRIES

‘Een slechte song dient tot niets’

Nicolas Michaux: “Je kan niet verhullen wanneer de werkelijkheid aan je knaagt.”

Young rebels EN/ After the great

summer concerts entitled Summer Session, Fifty Session, the forum for young pop rebels, is returning in its trusted club form. It is no longer based at C12, but each edition will take place at a different venue. The first in the series: the AB, where the upcoming French rap star Ichon (photo) and the Brussels-based R&B talent Reinel Bakolé will prove their worth. (TZ) 29/9, 20.00, Ancienne Belgique, Facebook: Fifty Session

Inaccessibles étoiles FR/ Dans son destin personnel, il voit depuis

toujours le miroir de la construction européenne. Dans The Quest, un stand up entre absurde et drame existentiel, le comédien Cédric Eeckhout, né d’une mère wallonne et d’un père flamand, croise la petite et la grande histoire. Avec sa mère et son chat Janus, il est parti en Hollande, en Suède, en Hongrie, ainsi qu’en Flandre et en Wallonie, questionner nos contemporains sur l’identité et l’avenir du continent étoilé. (GB) 23 > 25/9, Theatre National, www.theatrenational.be

Storyboard NOÉMIE MARSILY

onze woorden. Maar de rollen mogen nu omgedraaid worden: Poetin en Trump en co zouden beter luisteren naar wat wij te zeggen hebben.”

Goede kunst is hoe dan ook politiek, vindt Michaux. “Bob Dylan beweert het tegendeel, maar hij schrijft wel songs als ‘The times they are a-changin’’ en ‘Hurricane’. (Lacht) Al mag je natuurlijk nooit uit het oog verliezen dat je iets goeds maakt. Een geëngageerde song die nergens naar lijkt, dient tot niets.”

Ironie is altijd een goed wapen wanneer de werkelijkheid te hard binnensijpelt.

“Als kunstenaar moet je subtiel zijn.

Niet te onnozel, maar ook niet te serieus. Hank Williams zong met een kwinkslag, maar uiteindelijk verkondigde hij wel fundamentele waarheden over de relatie tussen mannen en vrouwen.

Of kijk naar The Clash, je leest hun teksten en je wordt je een stuk bewuster van de wereld, maar je kan de muziek ook gewoon keihard door de boxen laten knallen om je op te pompen op vrijdagavond. Die gelaagdheid vind ik zo fijn aan popmuziek.”

In elke song zit een waarheid, besluit Michaux. “Ik ben fan van de Franse schrijver Michel Houellebecq, die vindt dat je gewoon simpel moet zeggen waar het op staat. Heel nuchter. Je kan toch niet verhullen wanneer de werkelijkheid aan je knaagt. ‘One thing you can’t hide is when you’re crippled inside’, zong John Lennon. Hij had helemaal gelijk.”

LES NUITS: CAPITANE LABEL NIGHT: NICOLAS MICHAUX + UNDER THE REEFS ORCHESTRA, 1/10, 20.00, Botanique, www.botanique.be Amour colère verschijnt op 25/9

BIFFF drives you crazy EN/ We were not able to enjoy any crazy

zombie films about life-threatening viruses at the Brussels International Fantastic Film Festival last spring. The festival had to be cancelled as part of the battle against the COVID-19 virus. This weekend, the BIFFF will resurrect very briefly at the enormous drive-in cinema at Tour & Taxis.

Of the five films on the programme, Starship Troopers by Paul Verhoeven is the most notable. The great speciality of the BIFFF audience is, however, to turn the screening of bad films into a party by reacting loudly to

whatever nonsense happens. And the best film for that is Guns Akimbo (photo), starring Daniel “Harry Potter” Radcliffe as a gawkish computer programmer. We’ll bet anything that there will be loud horn honking. (NR) 25 > 27/9, Tour & Taxis, www.bifff.net

NL/ Volgend jaar spoelt Ozark Henry terug naar zijn twintig jaar oude

belpopclassic Birthmarks, deze week serveert hij solo al een voorafje in de AB.

OZARK HENRY 24/9, 20.00, Ancienne Belgique, www.abconcerts.be 27

BRUZZ Select

2 3 — 2 9/ 9

FOCUS

© CLARA HERMANS

De Bronksproductie Edward: een eigenaardige alliantie tussen een uitgebluste oude man en een jonge held.

De oude man en de superhelden NL

De twee negenjarigen die afwisselend een van de hoofdrollen spelen in Edward, de eerste Bronks-productie van het seizoen, mochten voluit meedenken en -dromen over hoe het stuk eruit zou zien. Wij gokken op een mix van De collega’s, Chernobyl, Star wars en E.T. — MICHAËL BELLON

Na ons gesprek met regisseur Christiaan Mariman mogen we in de zaal even gaan piepen naar het decorstuk dat een centrale plaats zal innemen in het stuk waarin ex-RITCS-acteur Atta Nasser afwisselend aan de zijde zal spelen van de jonge Brusselaars Mattis Devoldere Contesse en Julian Jan Daenen. Het stuk lijkt op een 28

geïmporteerde oude werfcabine uit het Sovjettijdperk, maar de makers hebben het samen met het decoratelier van Bronks helemaal zelf gebouwd. Zelfs zonder belichting ziet het er al veelbelovend uit. Mariman, ook ex-RITCS, heeft niet voor niets ook een opleiding als scenograaf gehad. Terwijl we door het raampje van de cabine naar de

panelen met knopjes en elektronica kijken, zegt hij enigszins geheimzinnig dat het decor in het stuk een soort derde personage zal worden, met een eigen willetje.

UIT DE SLEUR Toen we hem eerder vroegen naar zijn oorspronkelijke idee voor Edward, kwam Mariman met een insteek die niet zo vreemd klinkt voor een familievoorstelling. “Ik wilde iets maken over een volwassene die het kind in zichzelf herontdekt. Dat klinkt wat naïef, maar door in Brussel rond te lopen had ik soms het gevoel dat we iets aan het verliezen zijn. Elke ochtend de wekker die gaat, in de rij staan voor de ticketautomaat, de trein op met de hoofdtelefoon om alvast wat te werken nog voor we op het bureau aankomen. Niemand die eens door het raam naar buiten kijkt… Onze routine van werk en gezin is dikwijls heel beperkt. Het is zonde dat je

zoveel verliest, gewoon door aan de maatschappij deel te nemen. Het is maar zelden dat we eens iets doen dat de geest prikkelt, en dan is dat meestal nog strikt ingepland in de agenda, of we moeten ervoor betalen. Terwijl iedereen ook in staat is om dingen te doen of te maken die gewoon vanuit schoonheid of fantasie vertrekken. Vandaar dus Edward: een grijze man die niet echt gelukkig is met wat hij doet maar het toch moet blijven doen omdat een soort monster hem dwingt. Maar er is ook een ander personage, een jong superheldje, dat hem uit die beperkte wereld wil trekken naar een plek waar alles kan.”

KINDEREN MET EEN MENING Met zo’n uitgangspunt kon Mariman natuurlijk niet anders dan ook echt jonge kinderen aan het stuk te laten meewerken. “Zo is het contrast tussen volwassene en kind

ZONDER WOORDEN Mariman werkt voor de enscenering ook samen met danser en choreografe Michelle Tilburg, met wie hij het theaterduo Kopland vormt. Toch wordt het geen dansvoorstelling, wel een beeldende voorstelling met veel ritme en dynamiek waarin geen woord wordt gezegd. “Ik werk bijna altijd zonder woorden. Dat is niet makkelijk omdat je weinig houvast hebt, maar zeker gezien het onderwerp van dit stuk is het belangrijk dat er een deel van het

IFO,, USA 2017 – © Kevin Jerome Everson ; courtesy the artist ; Trilobite-Arts DAC ; Picture Palace Pictures

© CLARA HERMANS

het duidelijkst, en zo wordt het maakproces ook uitdagend. Ik behandel de twee jongens als acteurs op gelijke voet, en er is veel wederzijds respect. Natuurlijk zet je als regisseur de dingen op een rijtje, maar al vanaf de voorgesprekken hebben we het materiaal ook van Mattis en Julian Jan laten komen. Het is zalig om te zien hoe ze Atta en mij meenemen in hun verhaal, en hoe we ons soms gewoon zitten te amuseren. Dan moet je je dramaturgische ideeën ook kunnen loslaten. Veel dingen die in je hoofd zaten sneuvelen, omdat er andere ideeën komen waar meer leven in zit.”

Wat hebben de kinderen hem nog geleerd? “Ze hebben me verbaasd door hun professionaliteit. En daar kan je dan natuurlijk twee dingen van vinden. Het is fantastisch dat ze heel snel durven te zeggen wat zij ervan vinden of wat zij niet snappen. En dat als ze iets niet snappen, ze het ook niet willen spelen. Dat vertrouwen om het zo open te spelen is een verademing.

Volwassenen zijn meestal niet meer zo direct. Anderzijds merk je dat die kinderen van hun omgeving weten wat het betekent om hard te werken. Zij kunnen dus ook al ‘volwassen’ zijn. En ze hebben al veel gezien. Ik zit aan Star wars 7, maar zij al aan 9.” (Lacht)

“HET IS ZALIG OM TE ZIEN HOE DE KINDEREN ONS MEENEMEN IN HUN VERHAAL, EN HOE WE ONS SOMS GEWOON ZITTEN TE AMUSEREN”

Kevin Jerome

Everson En collaboration avec ⁄ In samenwerking met Courtisane

01.10 > 08.11 ⁄ CINEMATEK

CHRISTIAAN MARIMAN Regisseur van ‘Edward’

verbeeldingswerk bij het publiek komt te liggen.”

In dat publiek mogen ook al zesplussers zitten. Ook al loopt de weg naar de vrijheid voor Edward langs donkere, desolate en bizarre plekken, en komt ook zijn kleine redder in rare en hachelijke situaties terecht. Alles beter dan ’s ochtends in de rij staan voor de treinticketautomaat.

EDWARD

26/9, 19.00, 27/9, 15.00 & 30/9, 14.30, Bronks, www.bronks.be

Les deux enfants qui jouent en alternance un des rôles principaux dans la production Edward de BRONKS ont pu réfléchir à ce à quoi la pièce ressemblerait. Le metteur en scène Christiaan Mariman : « Il faut pouvoir se détacher de ses idées dramaturgiques.

Beaucoup d’idées qu’on avait en tête vont mourir, parce que les nouvelles auront plus de vie. » FR

The two nine-year-olds who alternate playing one of the lead roles in the Bronks production Edward were invited to be involved in conceptualizing and dreaming about what the piece would look like. Director Christiaan Mariman: “Many of the things in my head had to be scrapped because there were other ideas that were more alive.”

EN

#agedor #meetthefilmakers

VERSION RESTAURÉE ⁄ GERESTAUREERDE VERSIE

Chantal Akerman Jeanne Dielman, 23 quai du commerce, 1080 Bruxelles 27.09 > 31.11 ⁄ FLAGEY

www.cinematek.be

X 2018

I 29

BRUZZ Select 2 3

— 2 9/ 9

CINEMA

SPOT LI G H T

De Rooie van Antwerpen NL

Eind augustus verloor de Vlaamse film een van zijn kleurrijkste smaakmakers: Robbe De Hert. Klassieker De Witte van Sichem is een van de vijf films die Cinematek bij wijze van eerbetoon herneemt in Flagey.

— NIELS RUËLL

De Vlaamse film is geen fenomeen van de 21e eeuw. Ook in de vorige eeuw werden er Vlaamse films gemaakt. Goede en slechte.

Populaire en minder populaire.

Geëngageerde en commerciële.

Documentaires en speelfilms. In al die categorieën kom je Robbe De Hert tegen. In de krantenstukken naar aanleiding van zijn overlijden in de laatste week van augustus werd de Antwerpse filmregisseur “de eeuwige rebel van de Vlaamse cinema” genoemd, “een chaoot die jarenlang tegen windmolens vocht”, een “volksheld” en “een onuitputtelijke bron van vermaak en levende filmgeschiedenis.”

De gewoonten om iedereen “schat” te noemen, altijd en overal een handdoek te dragen en zich in cassant Antwerps uit te drukken, maakten het haast onmogelijk om zich ontmoetingen met Robbe De Hert niet te herinneren. Aan anekdotes over zijn avonturen is er geen gebrek.

De laatste jaren sukkelde hij met geld- en gezondheidsproblemen.

Dankzij een grootschalige crowdfundingactie en de hulp van verschillende sympathisanten kon hij alsnog Hollywood aan de Schelde updaten en afwerken. Met die persoonlijke, behoorlijk Antwerps gekleurde documentaire over de geschiedenis van de Vlaamse film op basis van 200 uur interviews met wel 500 getuigen, is hij jarenlang in de weer geweest.

IN MEMORIAM ROBBE DE HERT

23 > 26/9, Flagey, www.cinematek.be 30

Een jonge Robbe De Hert op de set van Camera sutra, of de bleekgezichten (1973).

In dat langspeelfilmdebuut zoomde de regisseur in op jonge revolutionairen.

Voor zijn laatste speelfilm, de Willem Elsschot-verfilming Lijmen/ Het been, moeten we al twintig jaar terug in de tijd. Tot zijn grote ongenoegen kreeg hij daarna geen speelfilm meer van de grond. Aan een gebrek aan ideeën of goesting lag dat niet, wel aan een gebrek aan vertrouwen van mensen of fondsen met centen om in films te investe-

DE CASSANTE ANTWERPENAAR ROBBE DE HERT WAS DE “EEUWIGE REBEL VAN DE VLAAMSE CINEMA”

ren. Het doet niets af aan zijn verdiensten. Verdiensten die veel te groot zijn om Robbe De Hert te reduceren tot wegbereider voor de regisseurs die in de 21e eeuw de Vlaamse film laten floreren. Hij was een van de mensen die er in de jaren 1970, ’80 en ’90 met gezond veel wilskracht, koppigheid en talent voor zorgden dat de Vlaamse film bestond en soms ook gezien mocht worden.

Van 23 tot 26 september brengt Cinematek in Flagey een hommage door vijf films te hernemen van de Antwerpenaar, die lid was van het bestuur van het filmarchief. Daartoe behoort uiteraard zijn klassieker uit 1980 die nog steeds regelmatig op televisie wordt vertoond: De Witte van Sichem. Met die verfilming van

het geliefde boek van Ernest Claes over de schelmenstreken van een wittekop brak De Hert na een hele reeks kritische, geëngageerde documentaires door bij het grote publiek. In goede aarde viel ook Blueberry Hill (1989), gebaseerd op zijn niet zo vrolijke herinneringen aan een veel te autoritaire katholieke vakschool in Borgerhout. Wat oudere mensen die de beide geslaagde publieksfilms al meermaals gezien hebben, kunnen voorrang geven aan Camera sutra, of de bleekgezichten uit 1973. Na een schets van de Belgische economische en politieke situatie verhaalt De Herts langspeelfilmdebuut over jonge revolutionairen die rebelleren tegen het systeem. De Hert had een hart.

London girls bring the house down ROCKS UK, dir.: Sarah Gavron, act.: Bukky Bakray, Kosar Ali, D’angelou Osei Kissiedu

•••

What the unforgettable Bande de filles by Céline Sciamma was to Paris, Rocks by Sarah Gavron is to London: an empathetic look at the complex lives of the girls who are the present and the future of the city but who are still all too often ignored. “Rocks” is the nickname of Shola, an adolescent who has to take care of her little brother after the disappearance of her British-Nigerian mother. The resourceful girl pretends nothing is wrong and has plenty of reason to keep social workers and schoolteachers at a distance. But looking the other way is rarely the solution EN

to problematic situations. And cutting yourself off from the friends that you shared everything with is likewise unlikely to help anything. The urban reality depicted here is not for the faint-hearted, but the film does not lose itself in wretchedness. Although she attends a very ethnically diverse school, Rocks has a fixed group of friends with an infectious and encouraging zest for life. Cinematically, Rocks cannot match Bande de filles. The tactic of evoking the sense of a documentary through hypermobile camerawork is a bit tired. But the young actors bring the house

continue underestimating these city girls and thus missing out on the opportunity to flourish? And when will Brussels get a film like this?

down, thanks to having spent a year working together intensively, getting to know each other, and proving their talent. Two questions remain at the end: can society afford to

NIELS RUËLL

Lara Land

Alleman naar Akerman

LARA

JEANNE DIELMAN, 23, QUAI DU COMMERCE, 1080 BRUXELLES

DE, dir.: Jan-Ole Gerster, act.: Corinna Harfouch, Tom Schilling, Volkmar Kleinert

BE, dir.: Chantal Akerman, act.: Delphine Seyrig, Jan Decorte, Henri Storck

•••••

•••

Dommage que Jan-Ole Gerster ait eu besoin de huit ans pour sortir un nouveau film après son premier long-métrage acclamé Oh Boy. Lara, tout aussi sobre, est une œuvre réussie ; le réalisateur berlinois ne devrait pas laisser passer autant de temps entre deux films. Avec une compassion retenue mais jamais sentimentale, il dépeint une femme très seule qui, le jour de son soixantième anniversaire, reconsidère son envie d’en finir.

Lara, brillamment interprétée par Corinna Harfouch, achète toutes les places restantes pour le récital de piano que son fils donnera en soirée. Elle les distribue à de vagues connaissances et à des passants. Son isolement semble

Orson Welles en Jean-Luc Godard waren belachelijk jong toen ze de filmgeschiedenis in een nieuwe richting duwden met Citizen Kane en À bout de souffle.

Op nog jongere leeftijd deed Chantal Akerman het hen na met Jeanne Dielman, 23, Quai du Commerce, 1080 Bruxelles.

Volgens The New Yorker verdienen de drie meesterwerken het om in één adem vernoemd te worden.

Het weze duidelijk dat de film en de Brusselse regisseuse heel hoog aangeschreven staan. Tijdens de lockdown verscheen Jeanne Dielman op verschillende streamingplatforms en misschien hebt u de dvd nog liggen. Maar eigenlijk verdient Akermans baanbrekende filmtaal, met de lang aangehouden, frontale opnames als opvallendste NL

FR

être causé par une attitude dure envers tout et tout le monde. Une rencontre avec son ancien professeur de piano lui apprend qu’elle a peut-être été trop dure envers elle-même lorsqu’elle a abandonné son rêve de devenir pianiste. Même son fils préfère garder ses distances. Qu’y a-t-il de plus douloureux ? Gerster a la classe de ne pas dramatiser à l’excès et le tact de laisser au spectateur le soin de psychologiser. Une étude qui vaut la peine d’être vue et entendue. (NR)

kenmerk, een groot scherm. En ergens weet u ook wel dat u de hypnotische ervaring geen kans geeft als u thuis even wegloopt om versnaperingen te gaan halen of TikTok te checken, terwijl Delphine Seyrig aardappelen schilt aan een keukentafel. Dus: op naar Studio 5 in Flagey, waar de digitaal gerestaureerde versie van dit meesterwerk tot eind oktober te bewonderen valt. (NR) 27/9 > 31/10, Flagey

HIGH FIVE HONEYLAND

••••

••••

TENET

LES CHOSES QU’ON DIT, LES CHOSES QU’ON FAIT

Als bijen je beste vrienden zijn.

Quand les abeilles vous aiment.

When bees are your best friends.

Vadertje tijd doet je hoofd tollen.

Quand le temps fait tourner la tête.

Father Time makes your head spin.

Bitterzoete liefdesdans.

Danse amoureuse douce-amère.

Bittersweet symphony of love.

•••

SHIRLEY

THE PERSONAL HISTORY OF DAVID COPPERFIELD

Droef verhaal over briljante auteur.

Histoire triste d’une autrice brillante.

A sad story about a brillant writer.

Een kleurenblinde Dickens.

Un Dickens daltonien.

A colour-blind Dickens.

•••

•••

31

BRUZZ Select

2 3 — 2 9/ 9

ONDERTITEL EXHIBITION

Contraband art EN

For its big comeback exhibition, Wiels brings together 38 artists, well known and emerging, from the “Eurocore” region to explore risk and transgression in a society threatened by the twists and turns of algorithms. — GILLES BECHET

RISQUONSTOUT > 10/1, Wiels, www.wiels.org

•••••

Risquons-Tout (“let’s risk everything”) is the name of a neighbourhood in Mouscron, a city that lies on the borders of the Walloon region, the Flemish region, and France.

According to one claim, the borough was named after a cabaret that was located there in the 18th century, and that the cabaret took its name from the fact that the owner ventured into the business

without the necessary funds.

Another story claims that “risquons-tout” was the motto of the many traffickers who frequently crossed the border with tobacco and other contraband.

Today, it is the name of an ambitious exhibition at Wiels, focusing on ideas of risk, of crossing borders between people, places, cultures, and artistic mediums. It is also an

exploration of the transformation of the world by technologies and by the economy, and of how that world is embedded in the contemporary artistic imagination.

Within a dynamic of deployment that is similar to that of The Absent Museum (2017), the contributions of the 38 artists cover the three floors of the Wiels building, as well as a neighbouring extension.

More than half of the works were produced specially for the occasion. It is an exhibition-world in which we continually cross invisible borders as we traverse its rooms, with the visitor’s guide disguised as a passport. It is difficult to convey on these pages the many themes that

coalesce here, and that flow through the works like rhizomes, or like the network of moles as imagined by Lise Duclaux.

Neïl Baloufa’s installation calls public service archives to mind. In a fascinating assemblage of didactic devices and examples of culture and politics clashing, propaganda from the US or North Korea, carnival protests in the streets of Manila, or Warhol’s piece in support of the German Greens appear suddenly as if spewed forth from a web overflowing with digital content. Crossing borders is at the heart of Evelyn Taocheng Wang’s hybrid work, in which movement and the Asian and Western imaginations are harmoniously interwoven.

Shezad Dawood’s installation explores the growth of tropical modernist architecture in South-East Asian culture.

MAXIMUM RISK

Clockwise from the top left corner: Tarek Lakhrissi, Neïl Beloufa, and Kati Heck take a chance on you.

32

While many young artists have been invited, the exhibition will also feature older established artists, thanks to the inclusion of Philippe Van Snick’s beautiful sculptures, which are practically never shown, in which thought unfolds and bends with iron wires, and the mysterious and weighty presence of the string pieces arrangements by Bernd Lohaus. These pieces highlight the importance of movement and the embodiment of the artist in the work of the current generation of artists.

Risquons-tout will also include an intense programme of performances. Tarek Lahkrissi’s pink bed, which will provide the setting for one of them, resonates perfectly with the colourful fresco by the Dutch artist Nora Turato, a subtle echo of a polemic about social media. As we are so often told, there is no such thing as zero risk. So why not take on the maximum risk? In art, that is always a good thing.

HIGH FIVE JUSTINE BOUGEROL

•••••

Graven in het intieme landschap der herinnering.

Dans l’intime du paysage de la mémoire.

Delving into the intimate landscape of memory. (> 8/11, CENTRALE.lab)

KONRAD LODER

•••••

Materialen en schoonheid vinden een nieuwe vorm.

Matériaux et merveilles réinventent la forme.

Materials and beauty find a new form. (> 18/10, Eleven Steens)

PAUL D’HAESE

•••••

Ode aan de schoonheid van het banale.

Ode à la beauté du banal.

Ode to the beauty of the banal. (> 24/10, Hangar)

CAMIEL VAN BREEDAM

••••

50 collageboeken om vormen te recycleren.

50 livres-collages pour recycler les formes.

50 collage books to recycle shapes. (> 31/1, Bibliotheca Wittockiana)

GAUTHIER HUBERT

••••

Verontrustende en ongrijpbare portretten.

Troublants et fuyants portraits.

Unsettling and elusive portraits. (> 17/10, Irène Laub)

“Nous voudrions gendarmer nos désirs, être pures.

Nous détestons nos recoins obscurs, comme si notre engagement politique n’était qu’une posture, et voilà, nouvelle rasade de honte.

Mais dans nos fantasmes, n’est-ce pas toujours nous, les cheffes ?”

amandine

dhée 08.10 I 20:00 | le 140 à mains nues

We want more!

NL/ Last van een onstilbare culturele honger? Dan verwijzen je graag door naar bruzz.be/select, waar wij voor jou de rest van de culturele kalender uitspitten met Book Aheads, Last Calls, onze Musts én een handig overzicht per discipline.

FR/ Votre appétit culturel est insatiable ?

Rendez-vous sur bruzz.be/select pour encore plus d’idées de sorties et autres bons plans.

Parmi lesquels Book Aheads, Last Calls, nos Musts et un aperçu pratique par discipline.

EN/ Is your cultural hunger still unstilled? We are happy to refer you to bruzz.be/select, where we offer lots more information about the cultural calendar with Book Aheads, Last Calls, our Musts, and a handy overview per discipline.

also at passa porta : isabelle wéry I 01.10 I le 140 mohammed ouaamari I 07.10 I passa porta dead ladies show I 08.10 I beurscafé leesclubdelecture I 19.10 I passa porta close reading I 22.10 I passa porta négar djavadi I 28.10 I kaaitheater

passaporta.be

BRUZZ Select

2 3 — 2 9/ 9 ONDERTITEL E AT & D R I N K

© SASKIA VANDERSTICHELE

À la belle terrasse de Bobbi Bao s’ouvrant sur la Bourse, succède une vaste salle que borde un long comptoir en marbre.

Roi de la jungle FR

Le burger revisité façon Asie reçoit un traitement de choc chez Bobbi Bao. Ce e nouvelle adresse inspirée est une excellente nouvelle pour le centre-ville. — MICHEL VERLINDEN BOBBI BAO rue Henri Mausstraat 25, Brussel/Bruxelles, 02-269.72.23, www.bobbibao.com ma/lu/Mo > zo/di/Su 11 > 1.00

••••

Chez Bobbi est une enseigne à succès située à Ittre reposant sur un concept de marché couvert tout-en-un : boucherie, boulangerie, fromagerie, étal maraîcher, vin naturel et microbrasserie. On ne sait pas ce qui a pris aux initiateurs de ce projet de débarquer à Bruxelles à la faveur d’un lieu dédié au bao (on rappellera qu’il s’agit une sorte de burger asiatique, pour le dire vite) mais on ne peut que s’en réjouir. Bobbi Bao dégage une bonne énergie, de la cuisine au

service assuré par une équipe enthousiaste. Quand on y débarque un samedi soir, c’est d’abord le décor qui magnétise. À la belle terrasse s’ouvrant sur la Bourse succède une vaste salle que borde un long comptoir en marbre. Le décor, sur deux niveaux, est une réussite qui plante une atmosphère de jungle végétale – cela est dû à la présence de nombreuses plantes vertes – ponctuée de touches stylistiques hétéroclites (masques hawaïens et africains, alcôve

boisée et présence d’un pan de mur aux accents coloniaux). Ce qui ravit le plus ? Sans hésiter, les nombreuses œuvres d’Elzo Durt, génial graphiste à qui l’on doit de nombreuses pochettes pour le label français Born Bad. Cet artiste bruxellois a aussi signé une grande toile de fond qui ambiance le bar. Le coup de génie du lieu est d’avoir fait appel à ce qui se faisait de mieux en termes de cuisine asiatique et de cocktails dans la capitale, à savoir Yoth Ondara (Crab Club) et Yen Pham (Yi Chan). Si le second propose une série de breuvages remarquables, comme ce Yuzu Meringue (14 euros) frais et texturé, le premier aligne une carte imparable de sept sortes de bao différents. On en a goûté cinq et… pas le moindre

faux pas. Même l’exercice le plus risqué, celui d’une version végétarienne (9 euros) fait plus que tenir la route. Le petit pain en question, repose sur une association de burrata, légumes grillés, basilic et roquette. Elle fait tout particulièrement mouche en raison d’une tapenade d’olive noire dont on se sert à la façon d’une sauce. Et le reste ?

Délicieux. Comment pourrait-il en être autrement alors que le bao à proprement parler est parfait, « fluffy » comme il se doit, et que les farces, du poulet satay à l’association porc-poulpe sur fond de caramel de soja, sont remarquables. Et on ne parle même pas de la version Rocky Balbao avec de la viande hachée de Dierendonck…

HIGH FIVE

34

MYRO

KOMO BOWL

••••

••••

LE CONTEUR

MANGIAVINO

••••

••••

••••

Sublieme Vietnamese keuken.

Sublime cuisine vietnamienne.

Vietnamese food at its best. (hau-restaurant.be)

Fancy Midden-Oosterse cuisine.

Chic cuisine du Moyen-Orient.

Fancy Middle Eastern cuisine. (www.le-conteur.com)

Italiaans zoals in Italië.

L’Italie en V.O. Authentic Italy.

(0475-90.78.08)

Een van de beste brunchplekken.

Le brunch sympa du moment.

Great place for brunch. (www.myrorestaurant.be)

Een poké-bowl is een goeie bowl.

Un bon bol de poké bowl.

A poké bowl is a good bowl. (www.komobowl.be)

HAU

2 3

grafische vormgeving : trui hanoulle & gaea schoeters

grafische vormgeving : trui hanoulle & gaea schoeters

08.10 – 20:00 – beurscafé, brussel

2

een sprankelend café chantant over vrouwen die schitterden tijdens hun leven en vergeten raakten na hun dood

CLODIA PULCHRA • JOKE VAN LEEUWEN • RASHIF EL KAOUI • een sprankelend café chantant over vrouwen die schitterden LORE BINON • FRITZI HARMSEN VAN BEEK • GAEA SCHOETERS • tijdens hun leven en vergeten raakten na hun dood AUGUSTA HOLMES • LARA TAVEIRNE • ALEXINE TINNE • LIES COLMAN 24.09 – 20:00 – beurscafé, brussel

JOKE DEVYNCK • CAMILLE • FLEUR •PIERETS CLAIRE WALDOFF CLODIA PULCHRA • JOKECLAUDEL VAN LEEUWEN RASHIF• EL KAOUI • LORE • NATALIE CLIFFORD BARNEY • LIES COLMAN • ANNEMARIE BINON • FRITZI HARMSEN VAN BEEK • GAEA SCHOETERS • AUGUSTA SCHWARZENBACH • JOHANNA PAS • MARLENE DIETRICH • NAOMI BEELDENS • HOLMES • LARA TAVEIRNE • ALEXINE TINNE • LIES COLMAN 07.03.2020 • 20:00 • la conserve, leuven 19.03 • 20:00 • beurscafé, brussel 29.03 • 10:30 • concertgebouw, brugge

passaporta.be

THE KEEPERS SORTENT LE HIP-HOP FÉMININ DE L’AMNÉSIE COLLECTIVE

Le hip-hop, son temple et ses gardiennes

J «

’ai voulu adhérer au projet parce que je suis une fan de hip-hop. Ensuite, en tant que femmes, et surtout en tant que femmes noires, nous sommes toujours un peu effacées de l’histoire. » Approchée au mois d’août par l’artiste musicale hip-hop et chercheuse à l’université américaine de Harvard Akua Naru, la réalisatrice bruxelloise Malkia Mutiri (Ata Ndele) ne s’est pas fait prier pour endosser le costume de porte-parole de l’antenne belge du collectif international The Keepers. Une initiative qui ne pouvait pas mieux porter son nom puisque les « gardiennes » en question – « un collectif mondial d’artistes, d’activistes et d’universitaires dirigé par des femmes noires » - entendent se réapproprier l’histoire du hip-hop féminin qui leur a trop longtemps glissée entre les doigts. À l’heure où, à en croire Spotify, le hip-hop est la musique la plus écoutée au monde, les artistes – à l’exception notable de Lauryn Hill – ne connaissent pas la même postérité que leurs homologues masculins. Plus les décennies s’écoulent, plus elles ont tendance à rejoindre les oubliettes. « Dans le monde du hip-hop en

36

I

23 SEPTEMBER 2020

particulier, les femmes sont réduites à un statut d’objet, au lieu d’être reconnues comme les productrices, influentes et souvent prophétiques, d’idées et de culture qu’elles sont », fait savoir Akua Naru dans le communiqué de presse destiné à mettre l’agenda de The Keepers sur la carte du monde.

AMNÉSIE COLLECTIVE Même constat en Belgique? Malkia Mutiri acquiesce. « Ici, on ne parle des artistes hip-hop que quand elles ont eu du succès et puis on n’en parle plus. Je pense à Ya Kid K, sa sœur Leki, ou plus récemment Coely. Que ce soit en Belgique ou en France, on laisse beaucoup plus de place aux artistes masculins de manière générale. De la même manière qu’on efface les artistes noir.e.s ou d’origine maghrébine. Ce sont les rappeurs blancs qui ont le plus de succès parce qu’ils incarnent la culture mainstream. Le sexisme et le racisme se retrouvent à tous les niveaux de la société, y compris dans le hip-hop. » Pour inverser la tendance, The Keepers mise sur des espaces de création sécurisants (safe

spaces) pour encourager les jeunes artistes noires à se donner les moyens de leurs ambitions. Mais le collectif n’entend pas s’arrêter là. Une base de données en ligne et gratuite, reprenant cinquante années d’archives du hip-hop féminin (vidéos, disques, bios, articles de presse, …) assorties de podcasts, se chargera d’extraire définitivement ces artistes de l’amnésie collective. « Une fois qu’on a accès à une histoire plus complète d’une culture qui nous intéresse, cela nous encourage à prendre une place dans cette culture », dit Malkia Mutiri. « Quand une culture a une telle importance, le fait de revisiter, de corriger son histoire ne peut que la renforcer. » Pour l’heure, The Keepers concentre son action sur un crowdfunding international, affranchi des institutions donc. Pour ce qui est de l’ancrage belgo-bruxellois, Malkia Mutiri n’exclut pas des collaborations futures avec le collectif artistique de femmes de couleur Bledarte ou encore le festival La Belle Hip-hop, deux initiatives bruxelloises partageant le même cheval de bataille. « Mais la priorité à ce stade est de mettre en place un site internet et de voir ce qu’il est possible de faire à l’échelle mondiale », fait savoir Malkia Mutiri, en contact via Zoom avec des représentantes de plusieurs villes américaines, du Brésil, du Sénégal, d’Allemagne ou encore du Nigeria. « Je pense que les choses vont se faire naturellement. »

NE PAS VENDRE SON ÂME « Nous sommes en 2020, il n’a jamais été aussi facile de se connecter à des gens partout dans le monde. The Keepers en fait bon usage », dit l’artiste musicale RnB de 22 ans Ikraaan, dont le premier EP soul trap Happy Pill fait souffler un vent nouveau sur la scène hip-hop depuis sa sortie en 2019. Contactée par The Keepers, l’artiste malinoise, étudiante à Bruxelles, embrasse instantanément l’idée d’une plateforme digitale, heureuse de pouvoir compter sur de nouvelles figures d’inspiration ayant apporté leur

▼

Le mois dernier, l’artiste hip-hop américaine Akua Naru prenait d’assaut la toile avec The Keepers, un collectif international dirigé par des femmes noires, rassemblées autour d’une mission commune : rendre à César ce qui est à César. Sortir de l’ombre la contribution des femmes à la culture hip-hop. BRUZZ est parti à la rencontre de quatre de ces « gardiennes » bruxelloises. Certaines affiliées à The Keepers, d’autres agissant depuis longtemps hors des radars. — SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS SASKIA VANDERSTICHELE

FR

Alors que le hip-hop et les street cultures n’ont jamais été aussi mainstream, Massinda Zinga (à droite) et Malkia Mutiri partagent le même combat: rappeler le rôle des femmes noires dans l’édification de ces cultures.

10 J U NI 2 0 2 0

I 37

▼

THE KEEPERS SORTENT LE HIP-HOP FÉMININ DE L’AMNÉSIE COLLECTIVE

« C’est parfois difficile d’être une femme noire. Que ce soit dans le monde de la musique ou ailleurs. Parce que vous n’êtes pas seulement une femme, ce qui n’est déjà pas facile, vous êtes une femme noire », dit l’artiste RnB et soul trap Ikraaan.

38

I

23 SEPTEMBER 2020

« Ce sont les rappeurs blancs qui ont le plus de succès parce qu’ils incarnent la culture mainstream » MALKIA MUTIRI Porte-parole de The Keepers en Belgique

aiment ma musique ou parce qu’ils ont reçu des subsides », dit Ikraaaan. « Quand vous débarquez dans le monde de la musique, tout votre entourage est blanc. Le public est blanc, les gens dans les coulisses sont blancs. Et vous voilà, avec vos expériences, votre point de vue et votre background culturel… C’est très étrange parce que vous dépendez du goût et de l’appréciation de ces personnes.» Et d’ajouter en guise de conclusion : « Oui, c’est parfois difficile d’être une femme noire. Que ce soit dans le monde de la musique ou ailleurs. Parce que vous n’êtes pas seulement une femme, ce qui n’est déjà pas facile, vous êtes une femme noire. »

RETOUR AUX SOURCES « J’ai dû faire tout un travail de déconstruction pour comprendre que je n’avais pas ma place

© LATIFA SABER VOOR BAYA COLLECTIVE-KLEDING

B R U Z Z | R E P O R TA G E

pierre à la construction de l’édifice de la culture hip-hop: « En grandissant, mes modèles féminins se limitaient au Destiny’s Child. Je les admirais. Je me disais, je suis comme ces filles ». Outre le travail de gardiennes de l’Histoire entrepris par The Keepers, Ikraaan salue ce qu’elle envisage comme « un safe space pour partager ses expériences, un pilier pour les jeunes femmes noires qui débutent dans le monde de la musique ». Un territoire miné, mettant à rude épreuve l’authenticité des artistes. « On vous demande presque de vendre votre âme… pas complètement, mais quand même un peu. » « Où se situe la limite pour une artiste qui explore sa féminité et sa sexualité mais dont la féminité est souvent exploitée en retour ? », dit Ikraaan. Un sexisme qui se manifeste jusque dans les studios d’enregistrement. « Mes premières expériences n’étaient vraiment pas positives », se souvient Ikraaan. « Des gens entraient dans le studio et ne me serraient pas la main en partant du principe que j’étais la petite amie d’un des artistes. D’autres se proposaient de m’aider en attendant quelque chose de moi en retour. » Le manque de diversité culturelle au sein des divers échelons de l’industrie musicale intensifie le malaise. « Ce n’est jamais chouette de se demander si une salle m’a bookée parce qu’ils

dans les milieux de la danse urbaine, que je n’avais pas la même visibilité que d’autres artistes parce que j’étais brimée par des idées préconçues », dit la danseuse, chorégraphe et professeure de danse bruxelloise Massinda Zinga.

Danseuse de dancehall – style largement popularisé et commercialisé par les clips du chanteur jamaïcain Sean Paul – la jeune femme a évolué dans un milieu de professeurs, mentors et élèves majoritairement blancs. Avant la prise de conscience. « Au fur et à mesure de mon cheminement pour retourner aux sources africaines de la dancehall, je me suis rapprochée de mon identité et de ce que j’avais envie de faire avec cette culture-là. » En réponse à la marchandisation des street cultures ayant, pour la plupart, rejoint le mainstream – « Les cultures sont vidées de leur sens » - Massinda Zinga prône une approche de la dancehall centrée sur l’importance de la communauté et de la spiritualité, englobant « tous les artisans faisant partie de cette communauté ». « Dans la culture africaine, on dit qu’il n’y a pas de forme sans fond. » Se sentant aujourd’hui « ancrée avec ellemême », la danseuse profite du parcours initiatique qui fut le sien pour mener d’autres femmes afrodescendantes sur le chemin de l’empowerment et de la déconstruction de soi par la danse, dans la lignée du travail effectué par la chorégraphe internationale Alesandra Seutin (ayant grandi à Bruxelles et basée aujourd’hui à Londres). À l’occasion du Take Over cet été à Zinnema par la plateforme bruxelloise d’arts urbains Timiss, Massinda Zinga animait un programme de formation continue destiné aux jeunes filles afrodescendantes évoluant dans le milieu de la dancehall et des danses afrocaribéennes, plus largement. « Il s’agissait d’un safe space où elles pouvaient à la fois questionner les idées préconçues qui les empêchaient d’évoluer dans la société dans laquelle on vit, tout en montant une création sur l’héritage africain dans la dancehall et la condition de la femme noire dans le monde.»

UN TEMPLE POUR LE HIP-HOP Fin août, lors de la soirée de clôture du Take Over de Timiss, Massinda Zinga comptait parmi les intervenant.e.s d’un talk sur les relations complexes, et parfois mal vécues, entre les arts urbains et les institutions. « L’important c’est de ne pas se dénaturer ! », insistait la championne de krump (danse dérivée du hip-hop) Hendrickx devant un public composé essentiellement de

UN PEU FUNAMBULE « J’aime bien ! », dit la slameuse, performeuse (Congo Eza), autrice (Le Monde est Gueule de Chèvre) et poétesse bruxelloise Joëlle Sambi, lorsque nous lui faisons part au téléphone de l’idée d’un temple dédié aux arts urbains. Depuis

de nombreuses années, la marraine du collectif L-SLAM organise des ateliers de slam dirigés essentiellement vers les femmes. « Pour faire du slam, il faut juste sa voix. Ce ne sont pas n’importe quelles femmes qui viennent à nos ateliers.

C’est diversifié mais bien souvent ce ne sont pas les couches socio-économiques les plus privilégiées qui assistent à mes ateliers. » Au cours de ces séances, les participantes sont encouragées à libérer leur parole et à s’affirmer. « On leur dit toujours que ce sont leurs trois minutes à elles, qu’elles doivent mettre tout dedans. Pour moi, la déconstruction, c’est aussi là qu’elle se fait.»

En parallèle à son activité d’écrivaine, Joëlle Sambi poursuit les collaborations avec des artistes urbain.e.s comme la danseuse krump Hendrickx avec qui elle partage le statut d’« artiste accompagnée » au sein de l’asbl Lezarts Urbains. « Lezarts Urbains reste une petite structure sous-financée qui n’a même pas de salle », répond l’artiste lorsque nous la relançons sur la nécessité d’un espace pour accueillir et soutenir

« Il faut être les praticiennes de sa culture, afin de mieux la protéger et de mieux la partager » MASSINDA ZINGA Danseuse et chorégraphe

les artistes de la communauté urbaine. « L’idée d’un temple est très belle d’un point de vue architectural et ésotérique. Je trouve qu’il est indispensable de se retrouver dans des espaces au sein desquels on discute, on questionne et surtout où on se sent à l’aise et non pas instrumentalisés. On a arrêté d’attendre que l’argent tombe, on a arrêté d’attendre de recevoir un espace, alors on a créé nos propres espaces », dit Joelle Sambi en prenant pour exemple le tiers-lieu culturel Café Congo, ouvert en 2018 au premier étage du Studio CityGate à Anderlecht. « Je ne crois pas que les choses se feront pour nos communautés noires-racisées-queer-lesbienne-trans si on est uniquement dans l’opposition. J’aime l’idée que le temple soit à côté de l’église, de la mosquée et de la synagogue et qu’il y ait des circulations. On peut être une artiste hip-hop, dont le slam fait partie, dire des choses qui questionnent le système, être underground tout en étant invitée à la table de ceux qui soi-disant décident ce qui est de l’art et ce qui ne l’est pas. On peut choisir de s’asseoir à cette table ou pas, et quand même, toujours, à sa propre échelle, changer le paradigme », dit l’artiste multidisciplinaire en faisant référence à Melat Nigussie, récemment nommée directrice artistique du Beursschouwburg. « C’est un jeu d’équilibriste. Ma mission en tant qu’autrice et poétesse, c’est dire le monde comme il va et, ce faisant, de naviguer en évitant la ligne droite mais toujours en funambule. »

B R U Z Z | R E P O R TA G E

« On peut être une artiste hiphop, dire des choses qui questionnent le système, être underground tout en étant invitée à la table de ceux qui soi-disant décident ce qui est de l’art et ce qui ne l’est pas », dit la slameuse et autrice Joelle Sambi.

© LYSE ISHIMWE

jeunes danseurs et danseuses. « Il faut être les praticien.ne.s de sa culture, afin de mieux la protéger et de mieux la partager », poursuit Massinda Zinga qui encourage les jeunes à « d’abord se construire en dehors des institutions dans la mesure du possible ».

Face à la précarité des danseurs et danseuses urbain.e.s, notamment les professeur.e.s, peinant à trouver leur place entre les subsides dédiés au sport et ceux réservés à la culture, le besoin de se regrouper en fédération hip-hop semble s’imposer. Pour une plateforme d’arts urbains non-subsidiée comme Timiss, pilier de la culture urbaine aussi bien à Bruxelles que sur Instagram, le manque de moyens se fait douloureusement ressentir, creusant toujours un peu plus le fossé séparant les jeunes danseurs urbains des institutions culturelles, mobilisant ponctuellement leurs créations sans complètement intégrer la communauté entre ses murs. « On divertit un peu et puis c’est fini ! », déplore Mouss Sarr, danseur et professeur de krump, cofondateur de la plateforme Timiss.

On se souvient de l’exposition d’envergure Yo ! consacrée au hip-hop belge à Bozar en 2017 et dont la réception par la communauté fut, pour le moins, mitigée. Si certain.e.s pointaient la sous-représentation des artistes féminines dans la scénographie, d’autres artistes urbain.e.s lui reprochaient de ne pas « se retrouver dedans », au point que des autocollants Fuck Yo ! avaient fleuri dans le quartier de la Gare Centrale. « Si cette exposition avait vraiment voulu rendre hommage au hip-hop, elle aurait davantage intégré des curateurs de la communauté et surtout, elle n’aurait pas dû être enlevée après quelques mois », nous dira plus tard Mouss Sarr. « Ça aurait été chouette d’avoir une partie du bâtiment voire un bâtiment réservé au hip-hop, sachant qu’il n’en existe pas à Bruxelles. Quand les danseurs s’entraînent devant Bozar, les portes restent fermées quand il se met à pleuvoir. » Alors que le talk se conclut sur les plus beaux souhaits formulés pour la communauté, un jeune membre du public s’exclame : « Un temple du hip-hop ! ».

THE KEEPERS followthekeepers.com

IKRAAAN 30/9, 20.00, www.beursschouwburg.be 23 SEPTEMBER 2020

I 39

DE HIPHOP, ZIJN TEMPEL EN ZIJN POORTWACHTERS HIP HOP, ITS TEMPLE, AND ITS KEEPERS

Vorige maand bestormde de Amerikaanse hiphopartieste Akua Naru het internet met The Keepers, een internationaal collectief van zwarte vrouwen met een missie: de rol van vrouwen in de hiphopcultuur belichten. BRUZZ ging in gesprek met vier van die Brusselse ‘poortwachters’. “Als vrouwen, en zeker als zwarte vrouwen, worden wij altijd een beetje uit de geschiedenis gewist,” zegt regisseuse Malkia Mutiri (Ata ndele), die geen twee keer hoefde na te denken om de spreekbuis te worden van de Belgische afdeling van The Keepers.

Ook al is tegenwoordig, volgens de cijfers van Spotify, hiphop de meest beluisterde muziek ter wereld, vrouwelijke artiesten – op Lauryn Hill na – hebben niet evenveel volgers als hun mannelijke evenknieën. En in België? Malkia Mutiri: “Hier wordt pas gepraat over hiphopartiesten als ze al succes hebben, en vervolgens verdwijnt de aandacht weer. Mannelijke artiesten krijgen in het algemeen veel meer ruimte. Ook zwarte artiesten, of die met Maghrebijnse roots, worden weggevlakt. Witte rappers hebben meer succes omdat ze de mainstream vertegenwoordigen.

Seksisme en racisme zijn aanwezig in alle geledingen van de maatschappij, ook in de hiphop.”

Om die tendens tegen te gaan, mikken The Keepers op safe spaces waarin jonge zwarte artiesten aangemoedigd worden om hun ambities waar te maken. Maar daar stopt het niet. Een online databank over vijftig jaar vrouwelijke hiphop (video’s, albums, bio’s, persartikels…), aangevuld met podcasts, moet deze artiesten uit de collectieve vergeetput houden. Momenteel concentreren The Keepers zich op een internationale crowdfunding.

“In 2020 is het makkelijker dan ooit om mensen uit de hele wereld te verenigen,” zegt de r&b-zangeres Ikraaan (22). De Mechelse artieste, die studeert in Brussel, is gewonnen voor het idee van een digitaal platform. “Toen ik opgroeide, waren de dames van Destiny’s Child mijn rolmodellen. Ik zei tegen mezelf: ‘Jij bent zoals die meisjes.’”

Ikraaan is voorstander van “een safe space om ervaringen te delen, een pijler voor zwarte vrouwen die hun debuut maken in de muziekwereld.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E 40

I

23 SEPTEMBER 2020

Last month, the US hip-hop artist Akua Naru took the web by storm with The Keepers, an international collective led by black women, united by a shared mission: to shine a light on women’s contribution to hip hop culture.

BRUZZ went to meet four of these “keepers” from Brussels.

“As women, and especially as black women, we are still being erased from history,” says the film-maker Malkia Mutiri (Ata Ndele), who needed no persuading to assume the role of spokesperson for the Belgian chapter of the international collective known as the Keepers.

At a time when, according to Spotify, hip hop is the most listened-to form of music in the world, female artists – with the notable exception of Lauryn Hill – do not receive the same recognition as their male counterparts. Is the same true in Belgium? Malkia Mutiri says it is. “Here, we only talk about female hip-hop artists once they have had some success, I’m thinking of Ya Kid K, her sister Leki, and more recently Coely, and then we never talk about them again. We leave much more space to male artists in general. In the same way that we erase black or North African artists. White rappers have the most success because they embody mainstream culture. Sexism and racism exist at all levels of society, including in hip hop.”

To reverse that trend, the Keepers emphasize the need for safe creative spaces to encourage young black artists to be able to pursue their ambitions. But the collective does not intend to stop there. A free online database, which includes fifty years’ worth of archives related to women in hip hop (videos, albums, biographies, press articles, etc.) and a range of podcasts, aims to retrieve these artists from the collective amnesia once and for all. For the time being, The Keepers are focusing their attention on an international crowdfunding initiative.

“It is 2020, it has never been so easy to connect with people all over the world,” says the R&B singer Ikraaan (22). Contacted by The Keepers, the artist from Mechelen, a student in Brussels, instantly embraced the idea of a digital EN

NL

Massinda Zinga en Malkia Mutiri.

“Ik heb er lang over gedaan om in te zien dat ik mijn plaats niet vond in het urban dansmilieu,” vertelt de Brusselse danseres en choreografe Massinda Zinga. De ragga-dancehalldanseres groeide aanvankelijk op in een milieu van witte mentors en leerlingen.

“Naarmate ik mijn weg vond naar de Afrikaanse oorsprong van dancehall, vond ik stilaan mijn identiteit en ontdekte ik wat ik wilde doen met die cultuur.” Als reactie op de vermarkting van urban dans ontwikkelde Massinda Zinga een stijl die focust op gemeenschap en spiritualiteit.

De schrijfster en dichteres Joëlle Sambi, peetmoeder van het collectief L-SLAM, organiseert al jaren slamworkshops voor vrouwen.

Tijdens die sessies worden deelneemsters aangemoedigd om zich vrij te uiten en zich te tonen. “Het is noodzakelijk dat er plaatsen zijn waar we kunnen praten, dingen in vraag kunnen stellen, en vooral waar we op ons gemak zijn en ons niet gebruikt voelen,” zegt Sambi over het belang van een Brusselse plek voor hiphopcultuur. “Maar ik geloof niet dat het allemaal vanzelf zal komen voor onze culturen – zwart, gediscrimineerd, queer, lesbienne of trans – als we alleen maar in de oppositie blijven zitten. We kunnen hiphopartiest zijn, het systeem bekritiseren en underground zijn, maar tegelijk aan tafel schuiven bij zij die zogezegd beslissen wat kunst is en wat niet. We kunnen aan die tafel gaan zitten of niet, en dan nog, op onze eigen manier zorgen voor een paradigmaverschuiving.”

platform. “Growing up, my female role models were limited to Destiny’s Child. I said to myself: ‘I am like those girls.’” Ikraaan also welcomes “a safe space to share experiences, a source of support for young black women who are starting out in the music world.” It’s a minefield that is very challenging for the authenticity of the artists.

“They practically ask you to sell your soul…”

For many years, the author and poet Joëlle Sambi, a leading light in the L-SLAM collective, has been organising slam workshops that are mostly aimed at women. During the sessions, participants are encouraged to find their voices and assert themselves. “I believe that it’s essential to spend time in spaces in which to have discussions, question things, and above all where you feel at ease and not like you’re being used,” says Sambi about the importance of establishing a venue in Brussels that is devoted to hip-hop culture. “But I don’t think things will improve for our black-racialised-queer-lesbian-trans communities if we are always in opposition. You can be a hip-hop artist, say things that challenge the system, be underground, and still be invited to the table of those who supposedly decide what is art and what is not. We can choose whether to sit at that table or not, and still, even so, on a personal level, change the paradigm.”

Joëlle Sambi.

G. F. Händel

Flagey th 08/10/2020 21:00

tickets: flagey.be

Funeral Anthem for Queen Caroline

'the finest cruel touching thing that ever was heard'

Vlaams Radiokoor Bart Van Reyn conductor

Il Gardellino ensemble

Georg Friedrich Händel Funeral Anthem for Queen Caroline, HWV 264 Westminster Abbey, December 1737: the British nation grieves its beloved Queen Caroline, consort of King George II, for more than 30 years a friend and patron of G.F. Händel.

It was thus Händel who was commissioned to compose a work in memory of the late queen. It was a spectacular homage in the form of a 50-minute anthem for choir and orchestra, performed at the funeral with 140 musicians. The work met with great success, and was described after the service as ‘the finest cruel touching thing that ever was heard’.

vlaamsradiokoor.be © Marcel Lennartz

Met dank aan de Belgische Tax Shelter & Belga Films Fund

200913_RadioKoor_Handel_adv_Bruzz_215x290.indd 1

14/09/2020 21:22

ROND DE VERJAARDAGSTAART MET MOSAERT

© MOSAERT

BRUZZ | PORTRET

‘De enige voorwaarde is dat we het zelf trop cool vinden’

42

I 23 SEPTEMBER 2020

Mosaert, het creatieve huis achter Stromae, viert zijn tiende verjaardag met een nagelnieuw logo en een zesde modecapsule. “Het is heerlijk om al die dingen samen bij elkaar te dromen,” zeggen styliste Coralie Barbier en artistic director Luc Junior Tam. — TOM ZONDERMAN

De Heilige Drievuldigheid van Mosaert: Luc Junior Tam (links), Paul Van Haver alias Stromae en Coralie Barbier.

ijk, de ritsen zijn in metaal,” wijst Coralie Barbier naar een van de jasjes uit de nieuwe capsule die ik in hun creatieve laboratorium in avant-première te zien krijg. Dat is een bewuste keuze, want metaal is milieuvriendelijker dan plastic, vertelt de styliste, die sinds 2015 getrouwd is met Paul Van Haver, beter bekend als Stromae.

Mosaert, een anagram van Stromae, dat op zijn beurt een letterkeer is van maestro, klopt zich op de borst dat zijn kledinglijn 100 procent ecologisch is. Voor zijn nieuwe collectie liet het label een duurzame lijn vervaardigen uit gerecycleerde petflessen en synthetische tapijten. En biokatoen, dat 80 procent minder water verbruikt én het zonder pesticiden kan doen. Ook de etiketten van de kledingstukken en de verpakking zijn gemaakt van gerecycleerd materiaal, glundert Barbier. God zit in de details, dat weten Stromae en co als geen ander. Mosaerts wagenpark vervelt intussen tot elektrische exemplaren, zelfs de servers van zijn website, die zich in Zwitserland bevinden, draaien op groene stroom. Alle kledij wordt bovendien volledig in Europa geproduceerd. “Dat is zo gegroeid van in het begin, toen ik nog kleren ontwierp voor de shows en de clips van Paul,” legt Barbier uit. “Dat waren pièces uniques. Het zou gek geweest zijn om die te laten maken in China.

Er bleken gelukkig nog genoeg lokale producenten te zijn. Onze textielfabrikant is Belgisch, een familiebedrijfje in Frankrijk maakt onze kousen enzovoort. Het vertrouwen is gegroeid, en we zijn blijven samenwerken.”

Uit een Brits onderzoek van een paar jaar terug bleek dat de kledingindustrie meer C02 uitstoot dan de luchtvaartsector en het zeevaarttransport samen. En dan is er nog de vervuiling met plastic en chemische stoffen. “We zijn niet naïef,” knikt Barbier. “We zoeken mee naar oplossingen. Ik was eerst sceptisch, maar nu heb ik gezien wat er allemaal mogelijk is. Ik ben toch hoopvol.” In een tijd waarin H&M meer dan vijftig collecties per jaar uitbrengt, houdt Mosaert het bewust klein.

Vandaar ook de benaming capsule, en niet collectie. “We beperken de hoeveelheid stuks, dit keer zijn het er een twintigtal. De oplages houden we laag, zodat er geen overproductie is.”

Fast fashion, een van de bedenkelijkste tendensen van de mode-industrie, is niet aan Mosaert besteed. “Het is de bedoeling dat de stukken lang meegaan, dat je ze echt koestert of dat ze in het tweedehandscircuit lange tijd kunnen overleven. Ik shop zelf ook graag in Les Petits

Riens. Ik hou van het idee dat kledij een reis maakt, van de ene persoon naar de andere.”

BREL OP EEN HOUSEBEAT Het is fijn toeven in de denktank van Mosaert, drie hoog in een verder anoniem pand aan de Louizalaan. Het bedrijf ontsproot in 2009 in de jongenskamers van Paul Van Haver en zijn vijf jaar jongere halfbroer Luc Junior Tam. “Op aanraden van onze advocaat,” lacht Luc Junior Tam, die toen achttien was en net aan zijn studies communicatie en marketing aan de Brusselse hogeschool IHECS was begonnen. “Hij was gespecialiseerd in auteursrechten. Het leek hem beter om een label te zoeken voor de promotie en distributie van Pauls muziek, zonder de rechten af te staan. Dát was de kiem van Mosaert.”

De twee jonkies versierden een deal met het grote Universal, dat de muziek uitbracht. En toen sloeg ‘Alors on danse’ aan, een onwaarschijnlijke kruising tussen Jacques Brel en ninetieshouse. Het werd zowat de nieuwe oerknal van de belpop.

Zonder Stromae geen Oscar & the Wolf, Roméo Elvis en Angèle. “Dat is te veel eer,” lacht Tam. “Het is wel gek om nu te zien hoe buitenlandse labels vechten om Belgische artiesten. Destijds leek een single op de radio krijgen in Frankrijk compleet van de pot gerukt.”

Als ze de volledige controle hadden over de muziek, waarom kon dat dan ook niet met het visuele luik, vonden de twee broers. Een briljante zet. Zijn uitgekiende, herkenbare stijl werd een van de sleutels tot het succes van Stromae, met shows, videoclips en outfits die een heel eigen universum in het leven riepen. Iets waar iemand als Angèle duidelijk veel van heeft opgestoken.

“Paul en ik woonden nog thuis, onze oudere ▼

K

“

“Wij zijn niet naïef, de mode-industrie is zeer vervuilend.

Maar we zoeken mee naar oplossingen” CORALIE BARBIER Styliste bij Mosaert

23 SEPTEMBER 2020

I 43

▼

ROND DE VERJAARDAGSTAART MET MOSAERT

PASTELKLEUREN “Elle défile / On voit nos vies defiler / Sur le fil / On voit les années filer,” klonk het filosofisch maar tegelijk speels in ‘Défiler’, Van Havers meest recente song. “On essaie de filer droit / Et on n’peut pas rembobiner / Tous ces nœuds dans nos vies / Si on pouvait les dénouer.” Het was geen single, maar de soundtrack bij de vijfde capsule van Mosaert, toen die in 2018 werd voorgesteld in de iconische Parijse supermarkt Le 44

I

23 SEPTEMBER 2020

“Paul is nooit gestopt met muziekmaken, alleen ziet het grote publiek dat niet” LUC JUNIOR TAM Artistic director bij Mosaert

Bon Marché. Een fantastische productie in beeld en geluid waarbij het warenhuis werd omgetoverd tot een fantasievolle droomfabriek.

Die dromen komen vandaag terug in het nieuwe logo dat Mosaert lanceert, een kleurrijke wolk waarin je de M herkent. “Voor ons was dat logo heel belangrijk,” legt Barbier uit. “Iets waarin zowel een kind van twee als een grootmoeder iets kan lezen. Dat adagium hebben we altijd gehanteerd.” “We willen mainstream zijn, in de goede zin van het woord,” knikt Tam. “Dat logo moet ons helpen om een zo breed mogelijk publiek aan te spreken. Daarom zetten we het op een piëdestal. Het is functioneel en lichtvoetig.

Maar het heeft ons wel wat tijd gekost, er zijn maanden werk aan voorafgegaan en 400 ontwerpen de revue gepasseerd.” (Lacht) De kleuren in het logo zijn pastelroze, groen en blauw. Dat is een groot contrast met de gesatureerde, exotische prints bij de eerste capsules. Dat heeft voor een deel te maken met de ecovriendelijkere koers. “Het is een uitdaging om goeie stoffen te vinden, want de keuze is beperkt,” legt Barbier uit. “We proberen ook met de texturen van de materialen zelf te werken, zoals ribfluweel.”

Barbier benadrukt dat het het opzet is om een ecologische lijn uit te werken die niet per se dat ecologische uitstraalt.

De ecologische aanpak heeft ook gevolgen voor de pavage, het voor Mosaert zo kenmerkende tegelmotief dat voortvloeide uit het artwork van Racine carrée en de voorliefde voor mathematische patronen die Van Haver en Barbier delen. “Dat is onze côté cartésien. (Lacht) Die kant is minder uitgesproken nu, maar die motieven blijven een van onze kenmerken. Een van de voorwaarden voor ons logo was dat we het konden gebruiken in de patronen. Dus zie je het ook nu terugkeren op

de shirts, op de kousen enzovoort.”

Mosaert houdt vast aan zijn uniseks kledinglijn, waarmee het toch een beetje een pionier was.

“Vandaag is dat gangbaar, maar in 2014 nog niet,” beseft Barbier. “Nu, voor ons was dat geen doordacht plan, het is gewoon zo gegroeid vanuit onze eigen voorkeuren. Paul speelt graag zijn vrouwelijke kant uit. Maar het is vooral de pers die er een statement van heeft gemaakt.” Barbier benadrukt ook graag de luchtige kant van Mosaert. “Mode is belangrijk, de manier waarop je je kleedt, zegt altijd iets over jezelf. Maar aan de andere kant moet je dat ook niet te serieus nemen. Wat je vandaag aantrekt, vind je misschien binnen drie weken om je te bescheuren.”

À LA MODE In 2019 kende het muzikale luik van Mosaert, een bedrijf met zes werknemers, een dip van 300.000 euro. “In de pers werd er over verlies gesproken, maar het ging eigenlijk om investeringen die het bedrijf heeft gedaan,” zegt Barbier. “Het heeft de financiële gezondheid van het label of van de textielactiviteit niet verzwakt.” Ook corona zorgde niet voor financiële problemen, verduidelijkt Tam. “Er zijn sectoren en mensen die veel harder zijn getroffen, wij hebben hoogstens te kampen met wat vertragingen.”

De lancering van de nieuwe capsule verloopt desondanks bescheiden. Net nu de Belgen in Le Bon Marché twee maanden lang à la mode zijn, voorziet Mosaert geen totaalspektakel zoals twee jaar geleden. “Dat was een eenmalig project dat paste bij die locatie,” legt Tam uit. “Nu willen we vooral ons logo in de markt zetten.” Er komt zeker ook muziek van Stromae, zegt hij. “Een soundtrack bij de videopresentatie van de collectie, zonder tekst. Meer kan ik er nog niet over kwijt.”

De voorbije jaren bedacht de maestro alleen muziek om de kledinglijn op te luisteren, wanneer wordt het opnieuw omgekeerd? “Alles kan meteen omdraaien,” lacht Tam. “Niets is in steen gebeiteld. Wij zijn een kleine ploeg, complementariteit is essentieel. Soms overheerst het ene, dan het andere, naargelang de inspiratie. De enige voorwaarde is dat we het zelf trop cool vinden. Er zitten alleszins nog veel dromen in die wolk.” ▼

BRUZZ | PORTRET

broers waren het huis uit, dus we spendeerden heel veel tijd samen. Mijn kamer lag vlak naast de zijne. Paul toetste altijd af wat ik van zijn muziek vond. Die melodie is fris, die beat zou ik bijsturen, aan die teksten moet je nog wat sleutelen, zei ik dan. Daarna kwamen de ideeën voor shows en videoclips.” Tam nam de rol van artistiek directeur op zich, al was die functie toen nog niet duidelijk omlijnd. “Pas toen Paul in 2010 zijn debuut Cheese uitbracht, kwam het besef: we kunnen niet gewoon ‘broer van Paul’ bij de credits zetten. Dat werd dus artistic director.” (Lacht) In 2012 liep de oudste broer, intussen een wereldster in Europa, modeontwerpster Barbier tegen lijf. Samen bedachten ze een nieuwe look, gebaseerd op wax africain – die typische veelkleurige Afrikaanse stoffen – en de intussen kenmerkende, Escher-achtige patronen. Uit die samenwerking werd de kledinglijn van Mosaert geboren in 2014, een echt modelabel dat de geest van Stromae uitdroeg maar geen merchandise wilde zijn. “Daar wilde Paul absoluut niet van weten,” lacht Tam. “Geen smoel op dure T-shirts.”

Vandaag geeft Mosaert niet alleen vorm aan zijn eigen universum, maar ook aan dat van anderen. Zo waren er de voorbije jaren videoclips voor onder meer Major Lazer, Dua Lipa en Billie Eilish. “Dat waren fantastische avonturen, maar de komende tijd willen we ons opnieuw concentreren op onze eigen projecten,” zegt Tam. “Zo’n clip schiet je in een paar dagen, maar er gaat maanden werk aan vooraf. Wij zijn allemaal perfectionisten, dat maakt zulke producties heel intens.” Intussen vormen Van Haver, Tam en Barbier de drie-eenheid van Mosaert. “Het goeie is dat we alles telkens bij elkaar kunnen aftoetsen,” zegt Tam. “Dingen groeien en worden telkens weer geëvalueerd. Is het pertinent wat we willen zeggen? Is de boodschap interessant? Alles moet kloppen.”

Nu Van Haver zijn muzikale alter ego wat naar de achtergrond heeft geduwd, is de samenwerking nog nauwer geworden, zegt Tam. Sinds Racine carrée uit 2013 is er van Stromae geen album meer verschenen. Dat is het gevolg een slopende tournee en zijn slechte reactie op het antimalariamiddel Lariam, dat hij nam tijdens het Afrikaanse luik van zijn tournee in 2015. De druppel was een kwetsende cartoon in het magazine Charlie Hebdo, die verwees naar de dood van Van Havers vader tijdens de genocide in Rwanda in 1994. “Paul moest absoluut gas terugnemen,” knikt Tam. “Maar hij is nooit gestopt met muziekmaken, alleen ziet het publiek dat niet.” “Hij maakt nu meer muziek dan toen,” vindt Barbier.

Capsule 6 komt uit op 24 september. Ontdek de nieuwe lijn vanaf donderdag op www.bruzz.be

TEINTES PASTEL ONIRIQUES Mosaert, la maison de création derrière Stromae, fête son dixième anniversaire avec un nouveau logo et une sixième collection de mode 100% écolo. « L’industrie de la mode est particulièrement polluante », expliquent la styliste Coralie Barbier et le directeur artistique Luc Junior Tam à propos des nouveaux vêtements unisexes dans des tons pastel oniriques. « Au début, nous étions sceptiques, mais maintenant nous savons que l’on peut fabriquer des vêtements cool à partir de matériaux recyclés. » FR

DREAMY PASTEL HUES Mosaert, the creative label behind Stromae, is celebrating its tenth anniversary with a new logo and a sixth fashion capsule that aims to be one hundred percent ecological. “We realize that the fashion industry is extremely polluting,” stylist Coralie Barbier and artistic director Luc Junior Tam say about the new unisex items of clothing in dreamy pastel hues. “But we are looking for solutions. Initially, we were sceptical, but we now know that you can also make nice clothes from recycled materials.”

EN

BRUSSELS PHILHARMONIC

MAHLER Nature. Pure beauty, raw

destructive force, a source of ever-

Brussels Philharmonic Stéphane Denève conductor Stefanie Iranyi mezzo

renewed life. It is the eternal cycle

of life and death, which in the past

few months has been very close to

Anna Clyne Within her Arms

Gustav Mahler Das Lied von der Erde: Der Abschied (arr. Schönberg/Riehn) Gustav Mahler Sinfonie Nr. 5 cis-Moll: Adagietto

us. Bitter proof that, in spite of all

our technology, we are only a cog in nature.

Saying goodbye seems an unfair © MARCEL LENNARTZ

destiny – but one we must accept.

Saying goodbye, like love, is part of life.

FLAGEY fri 02.10

21u

tickets: www.flagey.be

“Everyone can understand his music, because it embraces past, present and future, the human condition between birth and death and beyond.”

MARINA MAHLER,

FA L L / W I N T E R

GRANDDAUGHTER GUSTAV MAHLER

BRUSSELSPHILHARMONIC.BE

Brussels, we’re back!

MET DANK AAN DE BELGISCHE TAX SHELTER & BELGA FILMS FUND

Big City

STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

Behalve de iconische garage en toonzaal aan het IJzerplein had Citroën nog een andere grote pied-à-terre in Brussel. Toen de Franse André Citroën in de jaren twintig van de vorige eeuw zijn imperium wou uitbouwen, opende hij in Brussel zijn eerste filiaal in het buitenland. In 1926 kocht hij een gebouw op in Vorst vlak bij de spoorweg, zodat hij er auto’s kon produceren voor de Belgische markt. De auto’s die er van de band kwamen, hadden een Belgische uitstraling, want de aankleding en afwerking verschilden van de modellen die in Frankrijk vervaardigd werden. Omdat het door de douaneheffingen te duur was om bepaalde onderdelen in te voeren, werd er samengewerkt met lokale producenten. Daardoor zagen de auto’s er anders uit dan hun Franse naamgenoten. Van 1926 tot 1980 werden er honderdduizenden auto’s gemaakt, onder meer de 5CV, B12, B14, Traction Avant, DS, Panhard, 2CV, Ami6 Dyane, LNA, Méhari en de Visa.

In de vijftien jaar die volgden, werden rond de 30.000 auto’s in Vorst geproduceerd. Tijdens de oorlog viel de productie stil. De garage aan IJzer werd ingepalmd

Wat is er geworden van de gebouwen van de voormalige Citroën-autofabriek in Vorst?

BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM

door de Duitsers en Citroën verplaatste zijn activiteiten naar Vorst, waardoor op dat moment enkel herstellingen werden uitgevoerd. In 1944 werd de fabriek getroffen door twee stevige bombardementen, maar dat hield de autobouwer niet tegen om de productie na de oorlog weer aan te vatten, al kwam er wel een verandering in de werkwijze. Na de oorlog werden de regels over de invoer van goederen aangepast, waardoor het minder duur was om volledige auto’s vanuit Frankrijk naar andere landen te

exporteren. Toch werden er nog altijd auto’s afgewerkt in Brussel en droegen de wagens nog tot de jaren zestig een Belgische stempel. De zaken gingen goed, met zelfs een hoogtepunt in 1972, toen er in een jaar tijd meer dan 73.000 auto’s van de band rolden in Vorst. Maar later in de jaren zeventig gooide de oliecrisis roet in het eten. Ten opzichte van de hoogdagen werd de productie zo goed als gehalveerd, en de fabriek in Vorst bleek niet meer winstgevend te zijn. Het merk Citroën versmolt in die tijd ook met het

merk Peugeot tot de PSA-groep.

De deuren van Citroën Vorst sloten in 1980.

Zeven jaar later palmden de buren de fabriek in. In 1948 was ook autogigant Volkswagen zich in de straat komen vestigen. De oppervlakte van die fabriek was beduidend groter dan die van Citroën, waardoor er ook veel meer auto’s geproduceerd werden. In 1987 breidde de Volkswagenvestiging uit, onder meer naar het toen leegstaande Citroëngebouw. Er worden door de jaren heen miljoenen auto’s gefabriceerd: eerst voor Volkswagen, daarna voor Audi. Ook nu kan je nog steeds voor een Brussels exemplaar kiezen in het gamma, want anno 2020 worden de Audi e-tron en Audi e-tron Sportback gefinaliseerd in Laag-Vorst. Maar Citroëns rollen er niet meer van de band.

BRUZZ | BIG CITY

In de Citroënfabriek in Vorst rolden honderdduizenden auto’s van de band. Maar de oliecrisis sloeg keihard toe. © FC

— LUANA DIFFICILE

VOLGENDE WEEK Waarom is Sint-Michiel de patroonheilige van Brussel?

Lees en bekijk de antwoorden op de Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity 26 SEPTEMBER 2020

I 47

THE LATE DRAWINGS OF ARTIST PHILIPPE VANDENBERG AT BOZAR

BRUZZ | PORTRAIT

Across Molenbeek with a marker

Philippe Vandenberg working on found objects in his studio in Molenbeek.

48

I

23 SEPTEMBER 2020

BRUZZ | PORTRAIT

“Molenbeek”, the first major solo exhibition of work by Philippe Vandenberg in Belgium since he took his own life in 2009, focuses on the late work that he made in the Brussels municipality. The exhibition shows him as a committed artist who saw his beloved Molenbeek as a platform for world problems. — MICHAËL BELLON

23 SEPTEMBER 2020

© WOUTER COX

EN

I 49

© JEAN-PIERRE STOOP

THE LATE DRAWINGS OF ARTIST PHILIPPE VANDENBERG AT BOZAR

P

BRUZZ | PORTRAIT

hilippe Vandenberg (1952-2009) had been a big name in the international art world for more than twenty-five years when he moved to Brussels from Ghent in 2006. The move was inevitably to be a pivotal moment in the oeuvre of the bilingual artist who studied literature, art history, and then painting at the Academy of Fine Arts in Ghent. His work, which eluded classifications of movement or genre, is now represented in various important collections around the world. Vandenberg not only made drawings and paintings but was also an author, and he was formally also very eclectic because his works were geometrical, figurative, abstract, and monochrome but he also used words. He used these styles as tools in his search for the human condition: the relationship between the human person and him/herself, the other, and society.

Another defining characteristic is undoubtedly his radicalness. Vandenberg sought contact with artistic audiences, but was utterly uncompromising. He did not get stuck in whatever turned out to be saleable. He also struggled with spiritual issues. His obsessive drawing and painting was a vain attempt to grasp reality, even for a moment.

The death of his artistic companion and gallery holder Richard Foncke in 2005 and his move to Brussels following his children led to an even greater sense of isolation, which, along with his depression, contributed to his suicide. The three years that he worked in Molenbeek was therefore also the last, brief but also very productive and powerful period of his oeuvre.

FROM IEPERLAAN TO RIBAUCOURT It is that period on which the exhibition at Bozar focuses, and more specifically on the drawings and paper sculptures that Vandenberg made in Molenbeek. The exhibition is organized in cooperation with the Philippe Vandenberg Foundation, which manages, promotes, and researches his work nationally and internationally, and of which his three children Hélène, Guillaume, and Mo are the driving forces.

To his daughter Hélène, this exhibition is important for several reasons. “First and foremost because it marks a return to Belgium, after a great

“Despite his international orientation, my father is clearly a Belgian artist. That makes the focus on Molenbeek especially interesting” HÉLÈNE VANDENBERG

50

I

23 SEPTEMBER 2020

Philippe Vandenberg Born in 1952 to a bilingual family, not far from Ghent Starts drawing at a young age, and studies literature and art history at the University of Ghent, and later drawing and painting at the Royal Academy in Ghent In the 1980s, wins the Emile Langui Award of the Young Belgian Art Prize Presents his first solo exhibition in New York in 1986; his work is bought by the Guggenheim Museum Moves to Molenbeek in 2006 Exhibits at the Museum for Fine Arts in Ghent, where his passion for painting began Takes his own life in 2009.

Since then, his three children have run the Philippe Vandenberg Foundation

In Molenbeek, Philippe Vandenberg struggled with increasing feelings of isolation and depression, which culminated in suicide in 2009.

attention for my father’s work abroad. Since his death, we have primarily had international projects in cities like Hamburg, Paris, London, and Seoul. But despite his international orientation, my father is clearly a Belgian artist, and that makes the focus on Molenbeek especially interesting. In his last three years, he lived on Ieperlaan/boulevard d’Ypres and walked every day to his studio at Ribaucourt.”

The choice of the Molenbeek drawings was made by Barry Rosen, the curator from New York who has previously worked with other foundations of radical artists, such as those of Eva Hesse, Lee Lozano, or Dieter Roth. Hélène Vandenberghe: “He discovered my father’s work at Hauser and Wirth in London, and later developed a friendship with him. He decided on the last three years in Molenbeek because that work is so contemporary. It focuses on an element that has often been neglected due to a different interpretation of his work that is especially dominant in Belgium. Internationally, there is more interest in his political engagement, and the story of the tormented artist, the depression, and the suicide is not so prominent there. There is a lot of lucidity and humour in these works. My father had great hopes for humanity.”

ST. JOHN’S MILLBROOK What is particularly striking as you walk through the exhibition is the almost childlike, candid multicolouredness that has been applied with pastels and even markers to the recycled sheets of paper and carboard, plywood, and other found objects that Vandenberg used as his matrix. To

draw, but especially to make compositions of letters, words, and slogans in sharp and loud handwriting. “By working on found objects, Vandenberg literally brings the city into his work,” says the researcher Johannes Muselaers from the foundation. “He would go out looking for these objects with a little cart. He would paint over discarded paintings or recycle the boxes in which his painting materials were delivered, to paint slogans on them like ‘Un grand amour suffit’ or ‘Un homme ça dit rien, ça peint’. Such a ‘boîte de colère’ might also be seen as a metaphor for his studio, which became almost too small for all the feelings that he brought in there himself or that forced their way in via the media.”

Due to the limited number of figurative works, the exhibition appears relatively conceptual. But the recycled materials also put the sacrality of the art world into perspective, and the colours seek to make direct contact with the viewer. In contrast to the often alarming messages, the colours also hint at Vandenberg’s occasionally satirical approach.

Another leitmotif is the blending of the personal and the local with the political and the public dimensions of current affairs and world history. This is evident schematically in the mosaic of the large sheets of drawing paper that are covered in slogans in the first room of the exhibition. Muselaers: “You can see two voices here. On the one hand, there are inner mantras in French, like ‘Il me faut tout oublier’, through which he controlled his feelings in the safety of his studio, and on the other hand there are threatening statements in English such as ‘Kill

them all’, which are reminiscent of slogans at protest marches. Incidentally, he picked up the slogan ‘Kill the Dog’ during the fundamentalist protests against Salman Rushdie’s novel The Satanic Verses. Vandenberg thus associates himself with the critical artist who is at the forefront of social debate and is therefore besieged by the masses.” The same image recurs in one of the rooms at the back, where mumbled prayers like “Prions pour la madonna de Molenbeek” alternate with “We’ll kick your ass out of St. John’s Millbrook”. “As though a crowd of people stood banging at the door of his studio.”

St. John’s Millbrook – the reference will certainly not escape you. “He had a great love for Molenbeek and it is very prominent in his work,” Hélène Vandenberghe says. “He spent hours walking around Molenbeek with his sketchpad and he talked to a lot of people. He was intrigued by the tension that lay just under the surface.

Between high and low, between the colourful and the grey, between rich and poor, progressive and conservative, moderate and radical.”

In The Molenbeek Drawings, a series of seventy-seven sheets, he simplifies the impressions of his daily walks in the microcosm between his home and his studio almost into icons of an occasionally very raw social reality.

HITLERS AND SWASTIKAS The cycle brought together at the exhibition under the heading “Art and Resistance” likewise combines social-critical and autobiographical elements. This time, the matrices of the drawings are desk mats on which Vandenberg’s old doodles, telephone numbers, names, and notes can still be seen. The work of James Ensor comes to mind when you see the small human figures that are drawn here and which together form an agitated crowd. Above them we see the towering figure of Hitler, carrying a briefcase marked “La

solution”. “Reviens Adolphe, on t’aime,” the masses cry.

Along with the swastika, Hitler is a recurring theme in Vandenberg’s work. “These are the most famous symbols of evil and dictatorship,” his daughter explains. “He does not aim to shock, but to provoke. Provocation is a way for the artist to make contact with the outside world. But my father did not want to make compromises or eschew taboos. The dictator is also a symbol of censorship and the fact that the individual, nuance, individual freedom, and thus art is drowned out by the slogans of the masses. World leaders were already presenting themselves as more and more dictatorial. My father took all these conclusions and withdrew to his studio as a ‘witness for the prosecution.’ To hold a mirror up to society. But also to make his pamphlets against radicalization, unity of thought, and dictatorships.

That is why the exhibition is so relevant now.

Father was a seismograph who would not have been surprised by what is happening today on the Greek islands, the United States, or Belarus.”

In Witness for the Prosecution, the documentary film by Hans Theys that is being shown at the exhibition, you see the artist in his studio, and Vandenberg does indeed discuss his Hitler drawings in connection with Putin and China. “I think we must be alert,” he adds. “To preserve life.”

The question that this ambiguous work continues to ask after we leave the exhibition is indeed whether or not we are sufficiently alert.

And whether the loneliness and doubt that ultimately became too much for Vandenberg at the end were the result of his radical artistry or of the limited extent to which the artist’s sensitivities were shared by society more broadly.

MOLENBEEK DOOR DE OGEN VAN WIJLEN PHILIPPE VANDENBERG Molenbeek, de eerste grote solotentoonstelling met werk van Philippe Vandenberg (19522009) in België sinds hij zichzelf van het leven beroofde, staat in het teken van het late werk dat hij in de Brusselse gemeente maakte. Ze toont hem als geëngageerd kunstenaar die Molenbeek zag als platform voor de wereldproblematiek.

Philippe Vandenberg was al meer dan vijfentwintig jaar een naam in de internationale kunstwereld toen hij in 2006 van Gent naar Brussel verhuisde. De verhuis werd een scharnierpunt in zijn oeuvre.

Vandenberg was zowel tekenaar, schrijver als schilder en profileerde zich ook formeel erg eclectisch door zowel geometrisch, figuratief, abstract, monochroom als met woorden te werken. Zijn obsessieve tekenen en schilderen was een vergeefse worsteling om even vat krijgen op de werkelijkheid. De drie jaren waarin hij in Molenbeek werkte, vertegenwoordigen de laatste, korte maar productieve en krachtige periode in zijn oeuvre.

NL

MOLENBEEK DANS LES TRIPES DE PHILIPPE VANDENBERG

> 3/1, Bozar, www.bozar.be

© PHILIPPE DE GOBERT

Vandenberg often worked with slogans.

There are inner mantras (“Il me faut tout oublier”) as well as vindictive statements (“Kill them all”).

Bijschrift

Molenbeek, la première grande exposition personnelle de Philippe Vandenberg (19522009) en Belgique depuis qu’il s’est suicidé, est dominée par l’œuvre tardive qu’il a réalisée dans la commune de Bruxelles. Il y est montré comme un artiste engagé qui voyait Molenbeek comme une plate-forme pour les problèmes du monde. Vandenberg était un nom dans le monde de l’art international depuis plus de 25 ans lorsqu’il a déménagé de Gand à Bruxelles en 2006. Ce mouvement est devenu un point central de son œuvre.

Vandenberg était un dessinateur, un écrivain et un peintre et se profilait aussi comme formellement très éclectique en travaillant avec des éléments géométriques, figuratifs, abstraits, monochromes ainsi qu’avec des mots. Ses dessins et sa peinture obsessionnels sont une lutte futile pour s’emparer de la réalité. Les trois années pendant lesquelles il a travaillé à Molenbeek représentent une dernière période courte mais productive.

FR

PHILIPPE VANDENBERG: MOLENBEEK

23 SEPTEMBER 2020

I 51

COLOFON

Nick Trachet

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

Tijm Nick Trachet Brusselaar die de stad en de wereld culinair ontdekt

BRUZZ | TRACHET

Voor de rentrée van september ging ik mijn keukenkast weer eens ordenen. Wat stapelt een mens al niet op van kruiden en specerijen!

Kurkuma en komijnpoeder, venkelzaad en korianderbolletjes (ja, ik hou de laatste tijd van kerries ) … Oregano, paprika(’s), kaneel, vanille …

Parsley, sage, rosemary and thyme … Het lijkt de jaarmarkt van Scarborough wel, die vond ook plaats in september.

Het verschil tussen specerijen en kruiden had ik hier al eens vermeld: specerijen zijn in de regel tropisch en kunnen jarenlang bewaren. Gedroogde kruiden daarentegen zijn vaak groene planten van dichterbij en zij vergaan snel, ze gaan dan naar hooi ruiken en worden waardeloos in de keuken. Droge kruiden gaan geen zes maanden mee.

Omdat men ons steeds meer kruiden wil verkopen, blijven potjes en zakjes langer hangen, omdat het moeilijk kiezen is. Te veel verschillende kruiden ineens gebruiken, is ook niet altijd goed: veel kleuren vermengen geeft bruin. Nu kan bruin best mooi zijn, maar op den duur is het altijd bruin.

Niet dat onze grootouders er zoveel beter mee omgingen. Zij kenden slechts een paar kruiden en die gingen bij alles. Wat hadden ze? Een laurierboompje stond bij veel mensen levend op de koer.

In een pot. Gedroogde laurier lijkt nergens op als je voor een eerste keer verse hebt gebruikt.

Daarenboven is laurier in Vlaanderen uitgeroepen tot een streekproduct. Echt waar! De streek rond Brugge kent nog een vijftiental telers, maar men kweekt ze hier blijkbaar al vijfhonderd jaar. Ook al doet de geur mij telkens weer aan Rome denken, laurier is ook een boom ‘van bij ons’.

Wat ook vaak in de tuin staat, is tijm. Nog zo’n grootmoeders kruid. En het hoort levend te worden gebruikt, niet verpieterd en verdroogd in een flesje of zakjes. Er zijn zelfs nieuwe ‘bewaarmethodes’ waarbij de tijm in zijn verpakking zit te stinken alsof hij behandeld werd met kunstmatige aroma’s.

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet 52

I

23 SEPTEMBER 2020

OPLAGE OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

Neeneen. Tijm moet buiten groeien. In een bloempot wanneer u geen tuin hebt, of wortelend in de grond. Tenzij het een veel te warm jaar is.

Zoals de laatste jaren. Mijn potten drogen uit en dan heb ik natuurlijk ook weer gedroogde tijm.

Zucht. Maar zelfs al overleeft uw plantje het niet, de blaadjes kunnen dan verder gebruikt worden, en overal zijn potten tijm te koop.

Tijm, Thymus spp., is tot ons gekomen via de Oude Romeinen. Ook de Nieuwe Romeinen hebben wat met de plant. Ik was ooit op sleeptouw met een Romeins gezin en zij lieten mij aan een plantje ruiken, in het wild tussen de ruïnes van Ostia: “Kijk, deze tijm groeit nergens anders ter wereld,” zei Mama. Er is dus veel variatie tussen planten en andere streken hebben andere tijmen.

Lees om het even welk oud Frans-Belgisch recept en je vindt steeds hetzelfde stramien: neem een blad laurier, een tak tijm, wat peterselie, bindt ze samen en dat heet dan een bouquet garni.

Waarom samen? Om ze uit het stoofgerecht te kunnen vissen voor het afwerken van de bereiding. Zelf vind ik dat totaal onbelangrijk. Als er nog een takje in ligt te zwemmen wijst dat net op een amicale, eerlijke keuken.

Maar wat me een beetje stoort is dat verplicht samengaan van steeds diezelfde kruiden: laurier, tijm, peterselie. En dan nog in bescheiden hoeveelheid. Een beetje een hersenloze, machinale manier van kruiden. Hoe veel leuker is het niet om slechts één kruid te gebruiken (specerijen even erbuiten gelaten), maar dan enthousiast: zodat je zondagse schotel de ene week buitelend naar tijm geurt en de volgende naar nobele laurier. Bewust kruiden, dat is het: smakelijk.

“Tijm moet buiten groeien. In een bloempot wanneer u geen tuin hebt, of wortelend in de grond”

ALGEMENE DIRECTIE Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx REDACTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Danny Vileyn, Tom Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VERTALING John Arblaster, Frédérique Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

VOER UW EVENEMENT IN OP ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels

WWW.BRUZZ.BE

PALEIS VOOR SCHONE KUNSTEN BRUSSEL PALAIS DES BEAUX-ARTS BRUXELLES Rue Ravensteinstraat 23 1000 Brussels +32 2 507 82 00 / bozar.be

LAB

KUNST EN WETENSCHAP. SPECULEREN OVER DE TOEKOMST

CENTRE FOR FINE ARTS BRUSSELS

26 SEPT. — 25 OKT. ’20

#BOZARLAB #STARTSPRIZE #STARTSEU #ARTANDSCIENCE This project has received funding through the STARTS initiative from the European Union’s Horizon 2020 research and innovation programme under grant agreement No 732019.

Image: Image: EDEN – Ethique – Durable – Ecologie – Nature / Olga Kisseleva (RU) © Olga Kisseleva Studio

DB623068I9

WIL JIJ OOK WERKEN VOOR DE GEMEENTE TERNAT?

Lokaal Bestuur Machelen zoekt enthousiaste collega’s (m/v)

Het gemeentebestuur van Ternat gaat over tot de aanwerving van een

THEATERTECHNICUS (M/V/X) TEN BEHOEVE VAN CULTUREEL CENTRUM DE PLOTER GRAAD C1-C3 \ CONTRACT VOOR ONBEPAALDE DUUR

Deskundige personeelsbeleid B1 - B3 - contractueel - voltijds (onbepaalde duur) Functie: Je werkt onder de leiding van en als rechterhand van de HRM manager. Je biedt daarbij ondersteuning in het uitrollen, monitoren, bijsturen en bewaken van het leiderschapstraject. Op basis van het arbeidsreglement en de rechtspositieregeling werk je rond een modern personeelsbeleid voor onze diensten. Je doet dit met de nodige ambitie en streeft naar meer flexibiliteit, gezonde werkomgeving voor het personeel.

WAT BIEDEN WE? - Een boeiende en afwisselende functie in een organisatie in beweging met ruime (persoonlijke) ontwikkelingsmogelijkheden; - Een aantrekkelijk loon op niveau C1-C3 o Minimum bruto € 1.965,88/maand - maximum bruto: € 2.756,58/maand o Relevante beroepservaring in de privésector of als zelfstandige wordt voor een maximum van 10 jaar in aanmerking genomen. o Extralegale voordelen: Maaltijdcheques; Hospitalisatieverzekering; Fietsvergoeding; Sociale voordelen kaart; Tweede pensioen pijler; Eindejaarspremie; - Een mooie balans tussen werk en privé; - De mogelijkheid om deel te nemen aan opleidingen en vormingen;

Profiel: bachelordiploma met minimum 5 jaar relevante ervaring in HRM functie

Diensthoofd veiligheid - preventie - lokale economie

SOLLICITEREN? - Solliciteren kan via sollicitatie@ternat.be tot en met 27 september 2020 met cv, motivatiebrief, kopie van het diploma en recent uittreksel uit het strafregister - Meer info over de algemene toelatings- en aanwervingsvoorwaarden: https://www.ternat.be/vacature-theatertechnicus-c1-c3

A1a - A3a - contractueel - voltijds (onbepaalde duur) Functie: Als diensthoofd Veiligheid - preventie - lokale economie stuur je een team aan. Je bevordert de samenwerking met andere diensten op beleidsvlak. Je bent de trekkende kracht voor de beleidsvoorbereiding en –uitvoering inzake veiligheid en preventie – lokale economie.

SURF NAAR TERNAT.BE VOOR AL ONZE VACATURES! DB679188I0

DB620572H9

Profiel: in het bezit zijn van een masterdiploma

Duurzaamheidsambtenaar B1 - B3 - contractueel - voltijds (bepaalde duur) Functie: Je werkt op de dienst leefmilieu onder de leiding van de coördinator milieu.

Je ziet toe op de geïntegreerde aanpak van diverse milieuthema’s op vlak van duurzaamheid. Je komt terecht in een coördinerende en team overschrijdende functie waarbij overleg, sensibiliseren, communiceren, educatie en creëren van een dynamiek van essentieel belang zijn.

Profiel: bachelordiploma in de richting milieuzorg, biologie, milieukunde of gelijkaardige richting in deze lijn OF een bachelor diploma in een andere richting met minimum 3 jaar relevante ervaring

Je vacature in deze rubriek?

Werftoezichter gebouwen B1 - B3 - contractueel - voltijds (onbepaalde duur) Functie: Je zal instaan voor het uitvoeren van controles op werken in eigen beheer of door externen. Het beheer van het gemeentelijk patrimonium en het bieden van technische en administratieve ondersteuning aan de projectleider en teamleider gebouwen behoren eveneens tot jouw takenpakket.

Wij staan voor je klaar

Profiel: minstens een bachelor diploma in een technische of bouwkundige richting • minimum 4 jaar relevante ervaring binnen het werkdomein • rijbewijs B

hallo@regiotalent.be

Wij bieden: mooie work-life balance • maaltijdcheques 8 euro • hospitalisatieverzekering • fietsvergoeding • gratis abonnement openbaar vervoer woon- en werkverkeer • meerekenbaarheid relevante dienstjaren

tel. 051 26 67 89

AANKOOP

machelen.be

Aankoop huizen, gronden, villa’s, oude herenhuizen, garages,...

nertspels (bontjassen) ■ parels oude merkhorloges ■ oud goud zilveren en gouden munten ■ tin tandgoud ■ allerlei zilver porselein ■ zijden tapijt rode koralen ■ edelstenen schilderijen (16e - 17e - 18e E) merkhandtassen ■ diamanten

Enkel privé - Vrijblijvende schatting Snelle verkoop op - All-in pro projecten van A tot Z

.be

UW ONLINE LIFESTYLE INSPIRATIE

CB10747

Meer info op www.machelen.be/vacatures

DB681611I0

Interesse?

Solliciteren kan tot uiterlijk 8 oktober 2020 naar personeelsdienst@machelen.be.

DB485330C8

roc, Uw partner voor gyp , ramen, elektriciteit itair... schilderwerken, san uw r voo ons Contacteer project op maat! ng! olgi Professionele opv

www.hotel-belle-epoque.be

HOTEL

DB666219E0

DB677073H0

Rustig pleintje, strand, station, winkels 250m, warm onthaal, luxe ontbijt, kamer met tv, WiFi, frigo, waterkoker.

050/68 06 80

DB672096G0

Diesterstraat 27b2 • Sint-Truiden • 0471 03 68 62 agstone144@yahoo.com

GRATIS OFFERTE

een fijne zondag

BLANKENBERGE

A&G A &G St Stone BV

BELL 0489 94 49 72

Tips voor

Want ’t is pas morgen maandag!

DB600831E9

DB623070I9

CAMMAERT NV levert als hoofdleverancier van Iveco en Fiat bedrijfswagens al meer dan 50 jaar een professionele en kwalitatieve service. Via onze vier vestigingen (Gooik, Temse,

Op zoek naar een job met pit?

Antwerpen en Sint-Lievens-Houtem) en een uitgebreid subdealernetwerk bieden wij onze klanten alle diensten aan, gaande van verkoop, onderhoud & herstellingen, verhuur van bedrijfswagens tot en met een depannageservice. Momenteel zijn wij op zoek naar gedreven medewerkers (m/v).

Wij zoeken:

Halftijdse Verantwoordelijke sociaal-culturele werking (50%) • Je bent verantwoordelijk voor gemeenschapsvormende projecten (vb. project “Cultuur in je buurt”).

• Je werkt samen met dorpsraden, verenigingen, vrijwilligers en burgers die hun steentje willen bijdragen en je genereert betrokkenheid bij hen.

• Je denkt creatieve ideeën uit en ontwikkelt een visie rond gemeenschapsvorming.

“Ik heb niet alleen een creatieve en afwisselende job als organisator, maar krijg ook een groot gevoel van voldoening als ik de blije gezichten zie op mijn activiteit.

Mensen laten genieten van kunst in een ontspannend kader en ontmoetingen creëren is mijn streefdoel.”

Voor onze vestiging te Gooik zijn we op zoek naar een gemotiveerde

Diagnosetechnicus – Mecanicien Profiel: Hands-on-mentaliteit – opleiding automechanica – kennis elektriciteit en diagnosestelling –

SANDRA DEGREEF DESKUNDIGE PROGRAMMATIE

rijbewijs B (C is een pluspunt) – klantgericht en kwaliteitsbewust werken Taakomschrijving: Onderhoud, herstelling en afstellen van lichte en zware bedrijfsvoertuigen – uitvoeren van werken volgens werkorder of diagnosestelling – uitvoeren van nodige controles op het voertuig – waken over netheid en orde op de werkplek – werken volgens de geldende

Vragen? Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

veiligheids- en milieuvoorschriften Aanbod en voordelen:

Meer info? Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs.

Solliciteren kan tot en met 28 september 2020.

Wij bieden een boeiende, gevarieerde job in een aangename kmo-sfeer met continue opleiding. Aantrekkelijke verloning volgens ervaring.

Info & contact: DB678866I0

www.overijse.be/jobs

Solliciteren via vernaillen.sabine@cammaertnv.be DB680655I0

De gemeente Wemmel werft aan:

Op zoek naar een job met pit?

Wij zoeken:

een werfleider • Je coördineert de werking van je team.

GEMEENSCHAPSWACHT (C1-C3) Jouw profiel: Diploma middelbaar onderwijs of daarmee gelijkgesteld onderwijs Taken: Je informeert de inwoners en helpt hen graag verder bij vragen en opmerkingen • Je werkt even graag in team als zelfstandig • Je houdt toezicht bij scholen of andere evenementen • Je informeert de bevoegde dienst wanneer er problemen zijn • Je patrouilleert op regelmatige basis • Je bent bereid tot weekend- en avondwerk

“Als werfleider ga ik op zoek naar de sterktes van mijn medewerkers. Zo kan ik de juiste man of vrouw op de juiste plaats inplannen. Als groep er samen voor gaan en trots zijn op het werk dat we afleveren, dat vind ik belangrijk.”

WERKLEIDER (C1-C3)

MANUEL SAMYN WERFLEIDER BEHEER EN ONDERHOUD GEBOUWEN

Jouw profiel: Diploma middelbaar onderwijs of daarmee gelijkgesteld onderwijs

• Je volgt de werkplanning op.

Taken: Je hebt groene vingers en werkt met plezier in de groendienst • Je staat in voor het stockbeheer • Je helpt mee aan onderhoudswerkzaamheden • Je helpt bij rampen, overstromingen, sneeuw- en ijsvorming • Je helpt met het opmaken van de planning van de werken • Je biedt logistieke ondersteuning • Je zorgt voor de veiligheid en welzijn van de medewerkers

• Je bent het aanspreekpunt voor je team, coacht en adviseert hen.

Ons aanbod: een groene werkomgeving | een positieve werksfeer | job met veel variatie | maaltijdcheques | gunstige verlofregeling | fietsvergoeding of terugbetaling openbaar vervoer voor woonwerkverkeer | hospitalisatieverzekering | opleidingsmogelijkheden |

Vragen?

Contacteer de Personeelsdienst op 02 785 33 44 of via personeelsdienst@overijse.be.

Meer info?

Kijk voor de volledige job- en profielbeschrijving, de voorwaarden en de selectieprocedure op www.overijse.be/jobs. Solliciteren kan tot en met 23 september 2020.

INTERESSE? Dien je kandidatuur in bij Gemeente Wemmel, Personeelsdienst, Dr. H. Folletlaan 28, 1780 Wemmel of per e-mail aan personeelsdienst@wemmel.be.

DB681290I0

www.overijse.be/jobs

Meer info: www.wemmel.be

Solliciteer ten laatste op zaterdag 31 oktober 2020 DB680842I0