BRUZZ - editie 1712

#1712

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

FR EN

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

10 | 6 | 2020

TIPS

SANTÉ!

SCHOL! CHEERS! SPECIAL EAT & DRINK

BRUSSELSE HORECA HEROPENT VOORZICHTIG

Een smakelijk weerzien

4.000 KINDEREN OP DE WACHTLIJST

Waarom er nooit genoeg Nederlandstalig onderwijs is

#BLACKLIVESMATTER, OOK IN BRUSSEL

‘Beledigingen slikken is dagelijkse kost voor ons’

Inhoud | Sommaire | Inside COLOFON BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

ADVERTEREN?

Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx REDACTIE

32

Jean-Marie Binst, Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Danny Vileyn, Tom Zonderman

#BlackLivesMatter, ook in Brussel

“Jij gaat slapen, maar ik blijf zitten met de shit”

MEDEWERKERS

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE

Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING

Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VERTALING

John Arblaster, Frédérique Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Voer uw evenement in op Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

20

28

Theater

Réouverture des bars et restaurants

“Transformatie is dit seizoen sowieso een belangrijk thema” De KVS onderzoekt de wereld van morgen en zet de deuren open naar de toekomst

« Il va falloir laisser l’Horeca reprendre son souffle » Frédéric Nicolay, concepteur de divers établissements bruxellois tels que le Belga et le Walvis

WANDELEN NAAR CONGO Meld nieuws

Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nummer 0489-988.988 Persberichten kunnen via

nieuws@bruzz.be

2

I

10 J U NI 2 0 2 0

NOG MEER

Ontdek de koloniale geschiedenis van Brussel en de gevolgen ervan in de vierdelige podcastreeks van Lucas Catherine en Margot Otten.

Via podcast of op BRUZZ.be

Edito 0 4 De week Nieuwsoverzicht 06

In Beeld Brussel, zondag 7 juni

08

Reportage De eerste cafégangers

12

Reportage “Er zullen bruine kroegen verdwijnen”

16

Analyse Plaatstekort in het onderwijs

23

Tips CultureAtHome

36

Erfgoed Paul De Ridder zoekt de Rechtvaardige Rechters

39

Column Jean-Marie Binst over rechtvaardigheid

42

Nick Trachet Palusami

43

Big City Is er ooit een bareel geweest in Sint-Gillis?

40

Erediensten zijn weer toegelaten

“De mensen moeten reserveren.

En zingen tijdens de mis mag niet, dat is een te groot risico” Dirk Vannetelbosch, pastoor in de Sint-Pieterskerk in Jette, is toch blij dat zijn kerk weer open kan

HOT AS HELL: DE ICE!-LIJST De ICE!-lijst van BRUZZ op Spotify wordt non-stop aangevuld met het allernieuwste uit hiphop, r&b, soul, funk, pop en afropop. Voor wie helemaal mee wil zijn.

BRUZZ ICE! op Spotify

DOM

Dom, dom, dom. Dom dat een honderdtal relschoppers de Black Lives Matter-demonstratie heeft misbruikt, waardoor alle racisten zich bevestigd zagen in hun vooroordelen.

Dom dat een groot deel van het land met platitudes en racistische uitlatingen reageerde op die rellen, waardoor dan weer al de betogers hun vooroordelen bevestigd zagen.

Dom dat burgemeester Close niet had voorzien dat zelfs in deze coronatijden een betoging tegen racisme in Brussel 10.000 mensen op de been zou brengen.

Dom dat de federale overheid - die zich vooral na de feiten liet horen - niet op voorhand klaar en duidelijk heeft gezegd dat een massabijeenkomst echt niet kon.

Dom dat de organisatoren van die betoging zelf ook niet hebben ingeschat hoeveel mensen hun oproep zouden beantwoorden en dat ze niet op zoek zijn gegaan naar alternatieven voor betoging.

Dom dat burgemeester Close én met hem de politie de betogers niet hebben afgeleid naar andere pleinen zodra de sociale afstand niet meer kon worden gegarandeerd op het Poelaertplein dat vol stond.

Stom, dat we nu met zijn allen alleen maar bang kunnen afwachten wat de gevolgen zullen zijn van zoveel domme beslissingen, en op sociaal vlak én op het vlak van de volksgezondheid.

IDIOT

C’est idiot. C’est vraiment idiot. C’est idiot qu’une centaine de fauteurs de troubles aient profité de la manifestation Black Lives Matter, confirmant ainsi les préjugés des racistes. C’est idiot qu’une grande partie du pays ait réagi aux émeutes par des platitudes et des déclarations racistes, de sorte que les manifestants ont vu à leur tour leurs préjugés confirmés. C’est idiot que le bourgmestre Close n’ait pas prévu que, même en cette période de crise sanitaire, une manifestation contre le racisme à Bruxelles rassemblerait 10 000 personnes. C’est idiot que le gouvernement fédéral – qui s’est montré particulièrement loquace après les faits – n’ait pas fait comprendre avant et de façon claire qu’un rassemblement de masse n’était pas possible.

C’est idiot que les organisateurs de la manifestation eux-mêmes n’aient pas estimé le nombre de personnes qui répondraient à l’appel et qu’ils n’aient pas cherché d’alternatives à cette manifestation. C’est idiot que le bourgmestre Close et avec lui la police n’aient pas détourné les manifestants vers d’autres places dès que la distance sociale ne pouvait plus être garantie sur la place Poelaert qui était comble. C’est vraiment idiot.

C’est idiot de devoir maintenant attendre dans l’angoisse pour savoir quelles seront les conséquences d’autant de décisions idiotes, tant sur le plan social qu’en termes de santé publique.

STUPID

Stupid, stupid, stupid. It’s stupid that about a hundred hooligans abused the Black Lives Matter demonstration, leading racists to think that their prejudices are justified. It’s stupid that a large proportion of the country reacted to the rioting with platitudes and racist remarks, leading the demonstrators to think that their prejudices are justified. It’s stupid that Mayor Close could not have predicted that even in these corona times, a demonstration against racism would bring 10,000 people onto the streets. It’s stupid that the federal government – which basically said nothing until after it was all over – did not communicate clearly in advance that mass demonstrations were absolutely prohibited.

It’s stupid that the organizers of this demonstration did not estimate how many people would respond to their call and that they did not try to find alternatives to the demonstration.

It’s stupid that neither Mayor Close nor the police attempted to direct the demonstrators to other squares once social distance could no longer be guaranteed because the place Poelaertplein was full.

Above all, it is stupid that all we can do is wait anxiously to see what the consequences are of all these stupid decisions, both in social terms and with respect to public health.

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur 10 J U NI 2 0 2 0

I 3

De week

BIJGEDACHTE MATHIAS DECLERCQ, Redactiechef

Wat hebben we hier nu eigenlijk bij gewonnen?

V BRUZZ | DE WEEK

ijfduizend mensen in Amsterdam en Parijs, tot vijftienduizend in Berlijn en zelfs twintigduizend in München. Dat er in Brussel zondag uiteindelijk tienduizend man verzamelde op het Poelaertplein, was dus de logische uitloper van een wereldwijd protest na de dood van de zwarte Amerikaan George Floyd. Er was geen houden aan, en terecht. Want raciale ongelijkheid en racisme zijn ook hier in Europa en België nog stevig verankerd.

Het is ook niet de fout van de betogers, veeleer hun verdienste, dat ze met tienduizend waren opgedaagd. Het is niet de fout van de individuele betoger dat hij in Brussel opeengepakt stond op een plein

waar te weinig plaats was om de nodige afstand te behouden. Wie erbij was, kan het niet genoeg benadrukken hoe vreedzaam, overtuigend en inspirerend de manifestatie eigenlijk wel was. De beweegredenen waren nobel en de manifestatie te rechtvaardigen.

Alleen is de manier waarop de betoging is aangepakt door de politiek erg bedroevend. Dat burgemeester Philippe Close (PS) geen officiële toelating gaf voor de betoging, is enkel omdat hij dat volgens de huidige coronamaatregelen wettelijk niet kon. Dus zou de betoging ‘gedoogd worden’. Het verschil is puur semantisch. Nochtans had de aangekondigde vijfduizend man, in het

Heraanleg Bolwerksquare De Elsense Bolwerksquare staat voor een grondige heraanleg. Het plein dat vandaag vooral bekend is als tochtgat moet een uitnodigende plek met bomen worden. Het toegangsgebouw van metrohalte Naamsepoort wordt vervangen door een transparant exemplaar van glas. Ook de ingang van de kantoortoren Bastion Tower wordt aangepakt.

4

I

10 J U NI 2 0 2 0

kader van een epidemie genaamd corona, al alle mogelijke alarmbellen moeten doen afgaan. Er was eigenlijk maar één logische keuze: een alternatief protest organiseren zonder massaal bijeen te komen op één plek. Die beslissing werd niet genomen.

VROLIJK OP ELKAAR De vijfduizend betogers werden er uiteindelijk tienduizend. Toch is er op geen enkele manier geprobeerd om de toegang tot het Poelaertplein te beperken. Om de betogers de nodige afstand te laten respecteren en hen desnoods op straat te laten aanschuiven met anderhalve meter afstand. Vol is vol: het is een boodschap die zowat de hele economie zal

1.469 Swissport, actief op Brussels Airport, vraagt in België het faillissement aan voor zijn grondafhandelingsdiensten en schoonmaakactiviteiten.

Het gaat om 1.469 jobs.

Het bedrijf verwijst naar ‘de wereldwijde instorting van de markt, als gevolg van de coronapandemie’.

moeten hanteren de komende maanden, maar politiek niet wordt uitgedragen. Net zoals het afstand houden trouwens, als je de beelden van politici van allerlei signatuur zag die op de betoging vrolijk op elkaar gepakt stonden.

Al is het te gemakkelijk om alle verantwoordelijkheid op burgemeester Close af te schuiven. Elk politiek niveau wist dat de betoging in Brussel veel meer risico inhield dan die in Antwerpen of Gent. En zelfs de posterboy van een ‘zero tolerance’-beleid dat er nog nooit is gekomen, federaal minister Pieter De Crem (CD&V), vond een gedoogbeleid ‘een verstandige beslissing’. Close heeft dus absoluut gelijk als hij wijst

op de hypocrisie van alle politici die achteraf over elkaar struikelden om te stellen dat de betoging nooit toegelaten had mogen worden.

Alleen is de vraag: wie heeft hier nu bij gewonnen? De pertinente, hoopvolle boodschap van de tienduizend manifestanten is gekaapt door een groep relschoppers die élke betoging in Brussel aangrijpt om de boel kort en klein te slaan. De politie is nog maar eens tot in het extreme uitgedaagd, telt zeker 28 gewonde agenten en weet ook niet meer wat te maken van de coronamaatregelen. De loopgravenoorlog tussen jongeren in de stad en de politie lijkt alleen maar versterkt. De burger die zich drie

Toeristische relance Het Brussels Gewest heeft een relanceplan ter waarde van 7 miljoen euro klaar voor de toeristische sector. Het plan werd opgesteld samen met meer dan 360 partners.

De eerste fase omvat maatregelen als de invoering van een gezondheidshandvest en een hygiënelabel, en de lancering van een marketingcampagne om Brussel als bestemming te promoten.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

maanden lang netjes aan de veiligheidsmaatregelen hield, vraagt zich af wat voor zin dat nu nog heeft.

De zorgsector en de virologen wachten met een bang hart de gevolgen af in de ziekenhuizen. Bij veel mensen lijkt de onwaarschijnlijke effort die we allemaal al maanden volhouden nu een maat voor niets.

Terwijl het net die collectieve prestatie is die ons stilaan uit deze pandemie aan het helpen is. De winkeliers moeten weer maar eens puin ruimen. Het imago van de stad ligt – nogmaals – aan diggelen. Dat van de voltallige Belgische politiek die weigert haar verantwoordelijkheden op te nemen, des te meer.

De antiracismebetoging in Brussel bracht tienduizend man op de been. © IVAN PUT

KIM

Tom Bonte baas bij de AB Het ontbrak aan een duidelijke chef op Anderlecht CEO KAREL VAN EETVELT

in ‘Het Laatste Nieuws’ over de nieuwe aardverschuiving bij RSC Anderlecht.

Wouter Vandenhaute wordt de nieuwe voorzitter, Marc Coucke zet een stap opzij,

De Ancienne Belgique heeft een nieuwe directeur: Tom Bonte.

Hij volgt Marc Vrebos op, die de functie ad interim vervulde na het vertrek van Dirk De Clippeleir begin dit jaar.

Bonte (43) leidde de voorbije negen jaar de Beursschouwburg. Eerder was hij assistent-programmator bij deSingel in Antwerpen, van 2005 tot 2011 was hij programmator bij Vooruit in Gent.

100 Een collectief van een honderdtal mensen dat zich verzet tegen de komst van 5G in België betoogt zaterdag aan het Beursplein. De protestactie is niet aangevraagd. De betogers krijgen een pv voor schending van de coronamaatregelen. Of die pv’s tot een boete zullen leiden, staat nog niet vast.

10 J U NI 2 0 2 0

I 5

In beeld

IVAN PUT

BEAUTÉ ET GÂCHIS

BEAUTY AND DISGRACE

NL/ Afgelopen zondag verzamelden

FR/ Dimanche dernier, quelque dix

EN/ Last Sunday, about ten thousand

zo’n tienduizend Brusselaars van allerlei pluimage zich op het Poelaertplein om hun woede en verdriet te uiten over de dood van de Afro-Amerikaan George Floyd en, breder, het aanhoudende politiegeweld tegenover mensen van kleur – in de VS, maar ook in Brussel. Helaas werd de pakkende manifestatie ontsierd door groepjes relschoppers die later op de dag een spoor van vernieling trokken door Elsene en Brussel-stad. Waarbij de vraag rijst of ze bij het vernielen van al die winkels niet vooral hun eigen ruiten ingooiden.

mille Bruxellois de tous horizons se sont réunis place Poelaert pour exprimer leur colère et leur tristesse à la suite de la mort de l’Afro-américain George Floyd et, plus largement, face aux violences policières que subissent les personnes racisées – aux ÉtatsUnis, mais aussi à Bruxelles. Malheureusement, la manifestation a été gâchée par des fauteurs de troubles qui, plus tard dans la journée, ont semé la destruction à Ixelles et au centre-ville. On peut se demander s’ils n’ont pas surtout cassé leur propre image en brisant toutes ces vitrines.

Brussels residents of all different backgrounds gathered on the place Poelaertplein to express their rage and sadness about the death of the African American George Floyd, and about persistent police violence against people of colour – in the USA, but also in Brussels. Unfortunately, the moving protest was marred by little groups of troublemakers who left a trail of destruction over the course of the afternoon and evening. One might wonder whether smashing all those shop windows isn’t in fact entirely self-defeating.

BRUZZ | IN BEELD

SCHOONHEID EN SCHANDE

© IVAN PUT

© IVAN PUT

BRUZZ | IN BEELD

© IVAN PUT

© KEVIN VANDENPANHUYZEN

10 J U NI 2 0 2 0

I 7

Reportage

OP WANDEL DOOR DE BINNENSTAD, OP ZOEK NAAR DE EERSTE HORECAKLANTEN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

‘Wij hebben de cafés

Natuurlijk zijn er wat lastige veiligheidsmaatregelen, waardoor een grap achter een mondmasker weleens fout wordt begrepen. Maar de heropening van de horeca zorgde maandag toch vooral voor een zucht van verlichting in de stad. “Op restaurant gaan, wij hebben dat nodig zoals een sportman zijn trainingen.”

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

8

I

10 JUNI 2020

nodig, en zij ons’

VGC-ambtenaren Jan en Liselotte (l.) zijn bij de eerste klanten van koffiebar Ana Attento in de Auguste Ortsstraat.

10 JUNI 2020

I 9

OP WANDEL DOOR DE BINNENSTAD, OP ZOEK NAAR DE EERSTE HORECAKLANTEN

9.30 METTEKO, ANSPACHLAAN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Is dit niet zalig? Dit heb ik echt gemist!” Olivier (45) zit met zijn eenjarige dochtertje op schoot op het uitgebreide terras van café Metteko, met tafeltjes op ruime afstand van elkaar, die helemaal tot tegen de fietsnietjes reiken. De beslissing om een koffie te drinken nam de directeur van een start-up spontaan, hij is immers wat te vroeg om zijn dochter naar haar moeder te brengen. Zijn volgende restaurantbezoek heeft hij wel al gepland: de volgende dag, in Bottega della Pizza, een gereputeerde pizzeria in Sint-Gillis. “De donderdag waarop de lockdown werd aangekondigd waren we daar. We zagen er de ontzetting op het gezicht van de uitbaters. Morgen willen daar nu met diezelfde vrienden naartoe. Voor onszelf, maar ook om het restaurant te steunen.”

Terwijl we met Olivier praten, vult het terras van café Les Brassseurs aan de overkant zich langzaam. Op de eerste verdieping van de kroeg groet een figuur ondertussen met brede gebaren en luide stem vrienden verderop in de straat, een beetje zoals een koning dat met zijn volk zou doen. De figuur blijkt Zwangere Guy, die er zijn studio heeft.

10.00 ANA ATTENTO, ORTSSTRAAT Dat een volledige heropening niet voor iedereen is weggelegd, blijkt bij koffiebar Ana Attento, het vroegere Or tegenover de Beursschouwburg.

Déconfinement of niet, de zaak beperkt zich nog steeds tot take-away. “Een extra persoon voor zaalservice is gewoon te duur voor de paar klanten die we hier kunnen plaatsen,” legt Aïda uit. “Maar de banken voor de deur mogen wel. Als het mooi weer is, kunnen we zelfs een bank voor de etalage van Bobbi Brown hiernaast zetten. De uitbater – een sympathieke man en een vaste klant – gaat daarmee akkoord.”

Op de banken die er nu al staan zitten Liselotte en Jan glunderend koffie te drinken. De VGC-ambtenaren waren even aan een pauze toe bij het bezorgen van pakketten voor kwetsbare jongeren. Als we hun gesprek onderbreken, gaat het net over restaurant- en cafébezoeken, zo blijkt. Jan heeft vrijdag al gereserveerd voor een spaghetti in de Monk. Liselotte twijfelt nog of ze de eerste week, die mogelijk drukker wordt, niet aan zich moet laten voorbijgaan. Kwestie van het besmettingsrisico niet op te zoeken. “Maar als iemand me meevraagt naar café Midpoint aan de Vlaamsepoort, zal ik waarschijnlijk niet nee zeggen.” Liselotte glimlacht even bij het idee.

“Schrijf maar op: Fatma van Midpoint is de beste cafébazin van Brussel.”

11.00 DE MARKTEN, OUDE GRAANMARKT Wie er haastig langs wandelt of fietst, zou het misschien niet zeggen, maar het café van het gemeenschapscentrum is wel degelijk open. Aan het defecte en gesloten rolluik wordt gewerkt. De allereerste klanten blijken twee Franse buren uit 10

Olivier en zijn dochtertje aan de Metteko op de Anspachlaan: “DIt heb ik echt gemist!”

I

10 JUNI 2020

de wijk, die maar wat blij zijn dat ‘hun’ café weer open is. “Natuurlijk kunnen we thuis ook koffie drinken, maar het is niet hetzelfde,” vertelt Cyril (50). "Al was het maar omdat de kinderen niet de hele tijd naast je staan te springen.”

Van springende kinderen geen spoor in De Markten. Luide tafelburen riskeren de twee buren evenmin. Om de sociale afstand te garanderen, is hier gekozen om ongebruikte tussentafels met planten te decoreren. Het cafégroen zorgt voor een aparte sfeer en is een welkome afwisseling met de stickerkruisen op tafels die elders vaak terugkeren.

Aan de ingang van het café wacht serveuse Marjolein op de volgende gasten, die ze er welkom zal heten en informeren, zoals de overheid dat aanbeveelt. De jonge vrouw zit met een bedenking die we deze ochtend bij veel van haar collega’s horen: in de horeca werken is communiceren, en met een mondmasker is dat aartsmoeilijk. “Op dit moment glimlach ik bijvoorbeeld, maar ziet u dat wel?” We stellen haar gerust: ook ogen kunnen lachen.

11.45 CAFÉ WALVIS, VLAAMSEPOORT Onze centrumwandeling leidt ons nu langs de Vlaamsesteenweg naar die horecavuurtoren aan het kanaal genaamd Walvis, met tussenstops in Café Chicago, waar de heropening uitbaatster Julie Belaen nog het meest aan een eerste schooldag doet denken. Een schoolbegin dat gerust wat drukker had mogen zijn wat haar betreft. “We hebben nu drie mensen in de zaak, op dit moment is dat eigenlijk te veel.”

Aan de overkant van de straat prijken dan weer tafeltjes en stoelen op een parkeerplaats voor

La Brouette op de Grote Markt, die verder nog vrijwel leeg is.

aanslag. De twee tortelduifjes hebben vijftig kilometer gereden uit Bergen en La Louvière om deze dag in Brussel door te brengen. “Zie ons hier zitten, alsof het hele plein van ons is.”

Rodrigo weet zich amper blijf met zijn plezier, en ook zijn vriendin glundert. “Ik móét mensen zien, de voorbije maanden was ik echt niet gelukkig thuis. En het gaat natuurlijk ook omgekeerd: deze mensen hebben ons ook nodig.”

De rest van de dag wil het koppel solidair blijven met de Brusselse horeca. Op het programma staan straks minstens nog een restaurantbezoek bij Bobby Bao aan de Beurs en een cocktailbar op de Zavel.

12.40 CHEZ LÉON, BEENHOUWERSSTRAAT

De Walvis aan de Vlaamsepoort.

“Dat toogzitten niet mag, is wel even wennen.”

Onder: Chez Léon. “Hopelijk begin volgend jaar op volle toeren.”

Casa Mia, een van de 280 terrasuitbreidingen in de straat. Er loopt ook een aanvraag van de handelaars om de hele straat autovrij te maken zodat meer terrassen mogelijk worden, maar een beslissing is er nog niet, horen we.

Ook in de Walvis is de opkomst met een achttal gasten nog wat lauw. De Italiaanse performancekunstenaar Serena (38) leest er een boek en de krant, aan haar eigen tafeltje.

“Normaal zit ik aan de toog, daar ben je meer deel van het geheel, daar hou ik juist van in Brusselse cafés. Maar dat mag nu niet, en dat is wennen.”

Letizia is niet enkel afgesneden van communicatie met het personeel aan de bar, de tafels achter en voor haar zijn ook geschrapt. De uitbaters kozen daarbij voor een gadget dat in de maritieme sfeer blijft: op elke ongebruikte tafel ligt een opblaaskreeft.

Dat de gasten maar mondjesmaat hun weg terugvinden naar het eetcafé, baart het personeel nog geen zorgen. “Voor vanavond hebben we al twintig reservaties,” weet serveuse Didi. “We hebben een erg trouw publiek, vooral uit de wijk.

Veel mensen hebben ons tijdens de lockdownweken ook verteld hoezeer ze de plek misten.”

De mondmaskers blijken ook hier een bron van ergernis. “Ik ben een erg expressieve persoon, die veel mimiek gebruikt en de lippen van de klanten leest als het luid is,” zucht Didi’s collega Edwige. “Hoe weet ik nu of mensen mijn gezichtsuitdrukkingen ook zien? Een grap wordt nu snel misbegrepen.”

12.15 LA BROUETTE, GROTE MARKT Op naar dé toeristische hotspot van de hoofdstad, de Grote Markt. Die biedt maandagmiddag een wat onwerkelijk beeld. Terwijl het plein zelf een oase van rust blijft, heeft restaurant La Brouette – naast het bekende Le Roy d’Espagne – zijn terras uitgebreid. Virginie (42) en Rodrigo (45) zitten er dan ook gewoon op de kasseien, nog voor de vaste terrasconstructie van het hamburgerrestaurant, met twee blonde Affligems in

Op het vlak van het aantal maaltijden moet Chez Léon – een van de weinige klinkende namen in de Beenhouwersstraat – zowat het grootste restaurant van Brussel zijn. Liefst 1.300 werden er gemiddeld geserveerd per dag, voor de lockdown.

“Dat we vandaag honderd reservaties hebben, stelt dus niet zoveel voor,” vertelt Rudy Vanlancker gelaten. De eigenaar van het restaurant, die onlangs ook Aux Armes de Bruxelles aan de overzijde van de straat kocht, zit ondertussen 45 jaar in het vak en ziet de nabije toekomst niet zo rooskleurig in. Maar tegen de herfst hoopt hij wel op beterschap.

“Juni is sowieso verloren en ook in de zomer zullen de toeristen Brussel niet overspoelen. Brussel is eigenlijk geen toeristische stad, maar leeft vooral van congressen en de Europese instellingen. In september zullen die uitgestelde evenementen dan hopelijk wél plaatsvinden en zullen we misschien geen verlies meer draaien, want van honderd couverts kan ik de twintig personeelsleden die hier vandaag zijn niet betalen. Tegen begin volgend jaar hoop ik dat we weer op volle toeren kunnen draaien. Tenzij er een tweede golf komt natuurlijk, alors on est tous cuit. Dan zijn we allemaal de klos.” Vanlancker toont zich erg tevreden over de steun die hij van verschillende overheden krijgt – “Straks komt de hele gemeenteraad trouwens nog eten als steunbetuiging” – maar wijst er ook op dat veel van de maatregelen vooral uitstel zijn. “Leningen die we niet meteen moeten betalen of sociale bijdragen die later gestort mogen worden: dat is mooi, maar de schuldenmuur groeit wel de hele tijd.”

In een hoekje van Chez Léon zitten Bernard (64) en Francine (68), twee klanten die alvast van plan zijn op hun bescheiden niveau bij te dragen tot de heropstanding van de Brusselse horeca.

“Vroeger gingen we een tot twee keer per week op restaurant, de volgende tijd wordt dat waarschijnlijk twee tot drie keer,” aldus de gepensioneerde Bernard. Of ze de restaurantbezoeken gemist hebben? Francine kijkt ons met licht onbegrip aan. “Natuurlijk! Het plezier om je restaurant uit te zoeken, je gerecht te kiezen. Wij hebben dat nodig, zoals een sportman zijn trainingen.”

10 JUNI 2020

I 11

Reportage

KLEINE CAFÉS HEROPENEN MET BANG HART ÉN MET GOESTING

B R U Z Z | R E P O R TA G E

‘Er zullen bruine kroegen

De horeca mag sinds maandag onder voorwaarden heropenen. Maar wat betekent dat voor de kleine kroegen, waar de toog centraal staat en de terrasruimte beperkt is? Een tournée générale langs de bruine cafés die de ruggengraat van de Vlaamsesteenweg vormen, leert dat zij voorlopig meer uitkijken naar het weerzien met hun klanten dan met hun winst. — MICHAËL BELLON, FOTO’S IVAN PUT

12

I

10 JUNI 2020

verdwijnen’

C

orona is voor niemand een pretje, maar zeker niet voor de cafés. De horeca kreeg de afgelopen maanden harde klappen – niet het minst de kleine kroegen, die voor een groot deel draaien op vaste klanten. Ook die klanten misten hun vaste afspraak met vrienden om bij te praten bij pot en pint. Daarom voelt de heropening van de horeca, zo niet als een bevrijding, dan toch als een mijlpaal op de terugweg naar het leven zoals we dat ongeveer kenden.

Maar uit welk vaatje gaan de dappere uitbaters van de Brusselse bruine kroegen tappen? De kleine staminees kregen het in het verleden al hard te verduren. Veel mooie exemplaren overleefden de alcoholcontroles, het rookverbod, de witte kassa’s en de steeds striktere hygiëne- en veiligheidsnormen niet. Zorgt de door doemdenkers gevreesde plaag van pandemieën ervoor dat binnenkort alleen nog de grote, nette zaken met state of the art ventilatie en ruime terrassen – maar vaak zonder ziel – rendabel zijn?

In afwachting van de dag waarop we weer aan de toog zullen staan zwanzen tegen een slinger droge worsten, of elkaar weer enthousiast in de armen kunnen vallen tussen de smalle klapdeurtjes richting pissijn, zijn hier nog eens de nieuwe spelregels van uw stamcafé in coronatijden: anderhalve meter is de afstand die bubbels van maximaal tien klanten van elkaar en van het personeel scheidt. Reserveren is niet verplicht, maar wel aangeraden. Eens ter plaatse leest u de infoborden en luistert u naar het informatieve welkomstgesprek over handhygiëne, afstand houden en elegant niezen. U neemt plaats aan het ontsmette tafeltje dat u wordt aangewezen, en blijft daar zitten tot het einde van uw bezoek.

Naar het toilet gaan is toegelaten. Rechtstaand drinken of buiten roken niet. Bestellen gebeurt aan tafel. Alleen in heel kleine cafés, met één uitbater zonder personeel, mag per gezelschap één klant op veilige afstand bestellen aan de toog.

U betaalt met de kaart en gaat zonder omwegen naar huis voor 1 uur ’s nachts. Hoe dat er allemaal in de praktijk zal uitzien in de bruine cafés, vertellen deze vijf uitbaters.

MONK: NOG NIET 7 OP 7 OPEN “DE SFEER PRIMEERT”

Filip Jans in zijn Monk: “Ik hoop voor de mensheid dat we elkaar ooit weer zullen kunnen vastpakken, hard mogen lachen, en een beetje kunnen flirten.”

Een café dat afgelopen maandag nog niet openging, is de Monk. Nochtans is deze kroeg normaal zeven dagen op zeven open, en is uitbater Filip Jans ook tijdens de lockdown blijven doorwerken aan takeawaymaaltijden. “Ons publiek zit op ons te wachten, maar meteen zeven dagen op zeven openen, is niet haalbaar.

Donderdag zal dus onze eerste dag zijn en voorlopig denken we dat schema van vier dagen

op zeven (van donderdag tot zondag dus, red.) aan te houden. Er zijn nog veel onzekerheden. Het is examentijd voor de studenten, die een groot deel van ons cliënteel uitmaken, en er zijn ook nog altijd veel minder werkende mensen in de stad dan anders. Als we meteen te kwistig omgaan met de kosten voor onze lonen en onze aankopen, kan dat negatieve gevolgen hebben. Daarna kunnen we zien hoe het evolueert.”

De lockdown was voor de Monk vanzelfsprekend geen pretje. “Je krijgt het gevoel dat je benen worden afgesneden en dat wat je in de loop der jaren allemaal hebt opgebouwd in enkele weken naar nul wordt herleid. We hebben nu het gevoel dat we de Monk weer moeten opbouwen zoals in het begin.”

Voor het personeel heeft het sociale vangnet wel gewerkt. “Al hebben mensen die niet gesyndikeerd waren, het geld van hun tijdelijke werkloosheid wel aanzienlijk later ontvangen.”

Ook de verhuurder van het pand, drankenhandelaar Horeca Logistic Services (HLS), deed weinig tegemoetkomingen. Ze schortten de huur op, maar die moet uiteindelijk wel betaald worden.

Via HLS zit de Monk ook vast aan brouwerij Alken-Maes. “Wij moeten bij hen aankopen tegen hoge prijzen. Zij vrijwaren voor zichzelf dus grote marges, waarmee ze zogezegd onafhankelijke cafés als het onze ook wat ademruimte zouden kunnen geven. Maar dat wordt ons niet gegund.”

Wat vindt Jans van de maatregelen die de Veiligheidsraad verbond aan de heropening van de cafés? “Er zitten meevallers bij. Verplichte reservatie zou bijvoorbeeld moeilijk te verzoenen zijn met ons concept. Dat je met een groep van tien op café kan, is ook een goede zaak, al is het onduidelijk hoe we dat praktisch moeten oplossen met de tafeltjes. Onze betrachting is in ieder geval om de sfeer zoveel mogelijk te behouden zoals ze was. Ik zou het erg vinden, mochten we naar een horeca gaan waar je voelt dat het sociale niet meer aanwezig is. Gelukkig hebben we een vrij luchtige zaak waar de ramen vooraan open kunnen en waar we ook achteraan in het buffet een soort haciëndagevoel hebben. Maar voorlopig hebben we geen noemenswaardig terras. We hebben wel een aanvraag tot terrasuitbreiding gedaan, maar daarover hebben we van de stad nog geen informatie ontvangen.”

Komt het ooit nog helemaal goed? “Ik hoop in ieder geval voor de mensheid dat we elkaar ooit opnieuw zullen mogen vastpakken en dat we niet meer vies worden bekeken als we op café hard lachen, wat flirten of elkaar een schouderklopje geven. Al is het ook verbazingwekkend hoe ons gedrag in twee maanden tijd al is veranderd.”

KFK HOPE OP HALVE KRACHT? “WIJ HEBBEN GELUKKIG PLAATS” Christiane Camu en Jean-Luc De Greef hadden een paar dagen voor de heropening een afspraak met de hele staf van KFK Hope om te bekijken hoe ze de normen van de Veiligheidsraadsraad in de praktijk zouden omzetten. De sluitingsmaanden waren ook voor hen een streep door de rekening.

10 JUNI 2020

I 13

KLEINE CAFÉS HEROPENEN MET BANG HART ÉN MET GOESTING

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Links: Waldo Marlier van de Merlo. “Bij ons geen onlinereservaties.”

Rechts: de ploeg van KFK Hope. “Goed dat we tot 1 uur open mogen zijn.”

14

“We waren precies dertien maanden en dertien dagen hard aan het werken geweest om dit café (voor de vorige sluiting gekend als Kafka, red.) weer op de kaart te zetten, toen we weer moesten sluiten. We werden dus in volle vlucht afgestopt.”

Dankzij de eenmalige premie van 4.000 euro van het Brussels Gewest, dankzij het federale overbruggingsrecht en de mogelijkheid om het personeel op tijdelijke werkloosheid te zetten, kwam KFK Hope deze periode zonder kleerscheuren door. De actie Horeca Comeback (waarbij klanten waardebonnen voor hun cafe konden kopen) had vooral symbolische waarde, om het contact met de klanten niet te verliezen. “Ons geluk is dat we een zeer breed publiek hebben, van jong tot oud, en dat de jongeren waarschijnlijk iets vlugger zullen terugkomen. Een ander voordeel is dat we wel wat plaats hebben. We hebben geen echt terras en met de drukke straat voor de deur zijn er ook geen uitbreidingsmogelijkheden, maar binnen is er ruimte en we hebben ook boven plaats.”

Maar voorlopig zal het niet zoals vroeger zijn.

“Binnen deze regels moeten we ervan uitgaan dat we de helft van onze omzet zullen missen.

Misschien meer, want bediening aan tafel betekent dat we een extra personeelslid moeten inzetten.” Dat het sluitingsuur ten opzichte van de eerste voorstellen werd verlaat tot 1 uur ’s nachts, is dan weer een goede zaak. “Onze beste cijfers haalden we vroeger altijd tussen 22.00 en 2.00 uur. Ook het feit dat we groepen tot tien personen mogen ontvangen, schept ruimte om creatief om te gaan met de plaats die we hebben.” Voor de rest hoopt KFK Hope wat meer tapas te verkopen en zou ook een btw-verlaging op non-alcoholische dranken een extraatje kunnen zijn.

En dan is het afwachten. “De stad draait op een lagere versnelling, maar het is toch aan het I

10 JUNI 2020

toenemen. Toen we tijdens onze opfriswerken de ramen en deuren openzetten, hadden we al gemerkt dat mensen er weer zin in hebben. De mens is ook kort van geheugen. Het knuffelen en kussen zal minderen, maar naast elkaar een pint pakken, dat komt wel terug.”

ROSKAM WIL REALISTISCH BLIJVEN “HOELANG GAAN WE DIT VOLHOUDEN?” Rudolf van Bochove draait al sinds 1984 mee in de horeca en is dus niet zomaar van zijn stuk te brengen. Hij lijkt de lockdown stoïcijns te hebben ondergaan, door in orde te brengen wat in orde gebracht moest worden en niet te veel op de feiten vooruit te lopen. Daags voor de heropstart werkt hij eigenhandig aan een QR-code waarmee zijn klanten de kaart op hun gsm zullen kunnen raadplegen. Plannen voor een onlinereserveringssysteem heeft hij opgeborgen. Het pilsbier van de vaste brouwer en de bieren op fles zijn nog voldoende voorradig, om de andere pilsvaten geleverd te krijgen, was het iets te kort dag.

Van Bochove is niet optimistisch en niet pessimistisch. “Dat we via Horeca Comeback toch al voor 700 euro aan vooruitbestellingen kregen, was leuk en bevestigt dat we een vast publiek hebben dat snel zal terugkeren. Maar dat wil niet zeggen dat we snel rendabel zullen worden. Want hoe zit het met de rest van het publiek? Wij kunnen het raam openzetten en hebben een installatie om de lucht te verversen, maar sommige mensen zullen toch bang zijn om binnen te komen. En normaal is het bij ons zo druk aan de toog dat je de tafels niet eens ziet, maar nu zal het geen probleem zijn om het overzicht te behouden. Ik reken op een tafeltje of negen in totaal. En de toogdrinkers waren ook

degenen die het meest consumeerden. Alles samen houdt dat in dat we niet eens vijftig procent van onze normale omzet gaan draaien.

We openen voor de klanten, om het toch te proberen, en voor het personeel, dat graag wil komen werken. De vraag is dan hoelang we het zullen kunnen volhouden. Ik ben geen doemdenker, ik heb er ook geen moment van wakker gelegen, maar ik ben wel een realist. Als een vaccin of een medicijn voor de ernstig zieken lang uitblijft, zullen we toch op een gegeven moment de deuren moeten sluiten. Ik heb net statistieken gezien uit Rotterdam, waar ik vandaan kom, en daar schat men dat vijftig procent van de bruine cafés en buurtcafés zal verdwijnen.”

MERLO: GOED VOORBEREID “ONS TROUWE CLIËNTEEL WEET WAARVOOR WE STAAN” Waldo Marlier en Jens Wouters van café Merlo aan de Vismarkt runnen ook een café in het Vlaamse Sint-Pieters-Leeuw, waardoor ze kunnen bevestigen dat de financiële steunmaatregelen tijdens de verplichte lockdown iets genereuzer, transparanter en sneller waren in het Vlaamse dan in het Brusselse Gewest. Maar ze hebben de sluiting overleefd. Reken daarbij het succes dat zij kenden bij acties als Horeca Comeback en Café Courage van AB InBev (waarbij ze bij elke pint gekocht door een klant een extra pint krijgen om te verkopen) en Merlo heeft zin om erin te vliegen. “Ons vaste cliënteel weet waarvoor we staan en kan op ons rekenen. Na de Veiligheidsraad kwamen we snel overeen dat we maandag zouden heropenen.” Mits een paar herschikkingen konden ze snel in orde zijn met de maatregelen. “De toog is voor ons natuurlijk heel belangrijk, maar ons publiek zullen we naar een zitplaats begeleiden, onder meer door

De Roskam zonder klanten. Cafébaas Rudolf van Bochove: “We gaan open voor de klanten en voor het personeel, dat graag wil komen werken.”

tafeltjes tegen de toog te plaatsen. We hebben ook een vriend in de ‘plexibusiness’, waardoor we verplaatsbare tussenschotten in plexiglas tussen de tafels kunnen plaatsen. Dat zijn investeringen, maar op die manier voelen mensen zich misschien wat meer op hun gemak. Boven blijven de tafels op hun plek, en hoe het terras eruit zal zien, valt nog af te wachten. In principe mogen we alleen vooraan een terras plaatsen, maar we hebben ook een aanvraag lopen voor een terras in het Land van Luikstraatje.”

Merlo zal met twee personeelsleden werken, van wie er één de mensen begeleidt, ontsmet, afruimt en bedient. Infoaffiches en een QR-code met de prijslijst moeten de bediening vergemakkelijken. “Een van de moeilijkste zaken zal nog zijn om mensen die een glas te veel ophebben tegen 1 uur weg te krijgen. Daar zullen we streng in zijn.” Reserveren is voorlopig niet aan de orde.

“Dan krijg je te maken met grappenmakers die elke dag van vier tot zes reserveren en dan niet komen opdagen. Aan passanten uitleggen waarom ze niet aan die lege tafels mogen zitten, daar gaan we ook niet aan beginnen.”

Over het algemeen is Jens positief over de toekomst. “Ik denk dat ‘de curve’ goed zit. Als er iets niet loopt zoals het hoort, denk ik dat we het deze maand al zullen horen. Maar anders hoop ik tegen juli op een nieuwe versoepeling en een terugkeer naar een redelijk normale toestand.”

DARINGMAN: HOOGUIT TWINTIG MAN “DE OVERHEID DENKT VOORAL AAN DE GROTE HORECAZAKEN” Achter de Daringman staat de door velen geliefde daringwoman Martine Peeters. Zij heeft tijdens de lockdown een beetje geprobeerd te genieten van het goede weer, maar ondertussen moest ze wel

Martine Peeters, het kloppende hart van de Daringman: “Ik heb veel zin om te heropenen, maar als we te lang op deze manier moeten voortdoen, kan dat het einde van het cafeetje betekenen.”

de reserves aanspreken die ze na zoveel jaar horeca had opgebouwd, ook al schold brouwerij AB InBev een maand huur kwijt. Bij de heropstart heeft Martine veel vragen. “De voorwaarden zijn iets soepeler dan verwacht, maar je kan je toch niet van de indruk ontdoen dat de horecafederaties en de overheid dit akkoord vooral gesloten hebben met grote horecazaken in het achterhoofd. Over kleine cafeetjes wordt weinig gezegd.

Cafés als Les Brasseurs en Le Coq houden er rekening mee dat ze na een week opnieuw moeten sluiten, terwijl ze vier keer zo groot zijn als mijn café en, in het geval van Les Brasseurs, een terras hebben. Wij hadden de vraag gesteld om de Vlaamsesteenweg autovrij te maken zodat we terrassen zouden kunnen zetten, maar op die vraag is nog geen antwoord gekomen (intussen is bekend geworden dat de Stad Brussel deze optie wel degelijk bekijkt, red.).”

Waarom ze toch de stap zet? “Heb ik een keuze? Ik heb zelf ook wel zin om open te doen en voor de klanten wil ik het proberen. Maar als zou blijken dat het mij meer kost dan het me nu al gekost heeft, dan moet ik stoppen. Ik wil een tijdje break-even werken, voor de gezelligheid en als experiment. Maar als we te lang op deze manier moeten voortdoen, dan zou het weleens het einde van het cafeetje kunnen betekenen.”

Een app om de menukaart te kunnen lezen zal niet nodig zijn, want alles hangt op leesafstand en de vaste klanten kennen de kaart uit het hoofd.

Dan is het alleen nog hopen dat zij de schaarse stoeltjes niet al te vaak moeten overlaten aan toeristen en toevallige passanten. Zoals tijdens de kerstmarkt. Zal tegen dan alles weer normaal zijn? “Geen idee. Ik denk wel dat de meeste klanten snel terug willen komen. Ik zie ze nu al rond de bassins op de Vismarkt. Meer op elkaar gepakt dan ze in mijn cafe zullen zitten.” (Lacht)

DES PETITS CAFÉS À MOITIÉ VIDES Hourra pour l’horeca qui a rouvert sous conditions. Mais que signifient ces conditions pour les petits cafés, où le comptoir est souvent central et l’espace en terrasse très limité ? Une tournée générale des établissements qui constituent la colonne vertébrale de la rue de Flandre montre que, pour l’instant, on se réjouit plus des retrouvailles avec les clients que des profits. Les propriétaires du Roskam et du Daringman sont d’ailleurs à deux doigts de la fermeture. Mais tant que ce n’est pas fini, la résistance et l’appétence règnent en maîtresses ici.

FR

SMALL PUBS RUNNING AT HALF SPEED The catering and service industry was permitted to reopen on Monday, albeit under certain conditions. But what does that imply for small pubs? During our tour of the local bars that collectively form the backbone of the Vlaamsesteenweg/ rue de Flandre, we discovered that they are currently more eager to see their customers again than they are concerned about turning a profit.

Whether they will actually be able to turn any profit at all is uncertain. And it is possible that they will then be forced to close permanently. But as long as that hasn’t happened, they are not going down without a fight.

EN

10 JUNI 2020

I 15

Onderwijs Onderwijs VIERDUIZEND KINDEREN OP DE WACHTLIJST IN BRUSSEL: OORZAKEN EN OPLOSSINGEN VIERDUIZEND KINDEREN OP DE WACHTLIJST IN BRUSSEL: OORZAKEN EN OPLOSSINGEN

BB

Door de enorme bevolkingsgroei Door de enorme bevolkingsgroei sinds de eeuwwisseling groeide in sinds de eeuwwisseling groeide in de afgelopen tien jaar het totale de afgelopen tien jaar het totale aantal kinderen in het Brusselse aantal kinderen in het Brusselse basisonderwijs met bijna 16 basisonderwijs met bijna 16 proprocent. Er zijn voldoende plaatsen cent. Er zijn voldoende plaatsen bijgekomen om die toename op te bijgekomen om die toename op te vangen, zegt de gewestelijke Dienst vangen, zegt de gewestelijke Dienst Scholen, die vraag en aanbod in Scholen, die vraag en aanbod in beide taalnetten monitort. “Puur op beide taalnetten monitort.benadrukt “Puur op basis van de aantallen,” basis de aantallen,” benadrukt Julievan Lumen van de Dienst.

“We Julie Lumen “We van kijken niet van naarde deDienst. voorkeuren kijken niet de voorkeuren van ouders opnaar het vlak van bijvoorbeeld ouders het vlak van bijvoorbeeld taal ofop locatie.” taal of locatie.”

Want opgesplitst per taal valt het Want per Franstalige taal valt het meteen opgesplitst op: terwijl aan meteen op: terwijl aan Franstalige kant in tien jaar tijd 13 procent meer kant in tienschoollopen, jaar tijd 13 procent meer kinderen steeg dat kinderen schoollopen, steeg dat aantal aan Nederlandstalige kant aantal aan Nederlandstalige kant met een spectaculaire 29 procent.

DIMOKRITOS KAVADIAS

I

I

10 J U NI 2 0 2 0

10 J U NI 2 0 2 0

VUB-onderwijsexpert

met een spectaculaire 29 Het ‘marktaandeel’ van het Vlaamse procent. Het ‘marktaandeel’ onderwijs groeit daardoor gestaag. van het Vlaamse onderwijs Het ligt bij de kleuters inmiddels op groeit daardoor gestaag. Het bijna een kwart, in plaats van de ligt bij de kleuters inmiddels financieel verankerde 20 procent uit op bijna een kwart, in plaats de Brusselwet. van de financieel verankerde 20 procent uit de Brusselwet.

MARKETINGCAMPAGNE

“De campagne die het toen nog MARKETINGCAMPAGNE wegkwijnende “De campagneNederlandstalige die het toen onderwijs al in de jaren zeventig nog wegkwijnende Nederpromootte als de beste kans op landstalige onderwijs al in de meertaligheid heeft duidelijk jaren zeventig promootte als gewerkt,” zegt minister Sven Gatz de beste kans op meertalig(Open VLD),duidelijk binnen het VGC-Colleheid heeft aangeslagegen,” verantwoordelijk voor zegt minister Sven Onderwijs Gatz en Scholenbouw.

“Door (Open VLD), binnen hetgoede pedagogische VGC-College ondersteuning verantwoordelijk kunnen we dat ook de meeste voor Onderwijs en in Scholengevallen waarmaken.” bouw. “Door goede pedagogiDe ondersteuning eerste plicht van de overheid sche kunnen iswe een plaats voor elk kind, tout dat ook in de meeste court, zegtwaarmaken.”

Gatz. “Maar daarnaast gevallen bestaat ook deplicht vrije schoolkeuze, en De eerste van de overheid dat luktplaats nu niet altijd. de is een voor elk Zolang kind, tout twee taalnetten kunnen die court, zegt Gatz.bestaan, “Maar daarnaast alleen keuzevrijheid bestaat ook de vrije garanderen schoolkeuze,als en zedat allebei eenniet licht overschot lukt nu altijd.

Zolangzouden de hebben.

Tenzij we één Brussels net twee taalnetten bestaan, kunnen die opzetten, maar dat is garanderen een andere als alleen keuzevrijheid discussie. voor een herziening ze allebeiZowel een licht overschot zouden van de 20/80-fi als voor hebben.

Tenzij nanciering we één Brussels net één Brussels net is een federale staatshervorming nodig.”

+ 8,48%

25000

+ 19,06%

20000

15000

10000

5000

ijna vierduizend kinderen ijna vierduizend kinderen die komend schooljaar in die komend schooljaar in het Nederlandstalig het Nederlandstalig onderwijs in Brussel willen onderwijs in Brussel ingeschreven worden, hebben nog willen ingeschreven worden, geen plaats. Jaarlijks groeit de groep hebben nog geen plaats. Jaarlijks gestreste ouders die hoopt op een groeit de groep gestreste ouders plaatsje in ‘een’ school – ongeacht die hoopt op een plaatsje in ‘een’ het pedagogische project, de school – ongeacht het pedagogireputatie of hoe ver de school is. sche project, de van reputatie of hoe heeft Een derde die kinderen vereigenlijk de school welis.al een plaats, maar wil Eenschool derde veranderen. van die kinderen heeft van Tegelijk eigenlijk wel al een plaats, maar wilhet groeit jaarlijks de groep voor wie vanverlossende school veranderen.

Tegelijk bericht niet komt. Vorig groeit jaarlijksbegon de groep voor wie schooljaar een kwart vanhet de verlossende bericht niet komt.

Vorigin geweigerde kinderen uiteindelijk schooljaar begon een kwart van het Franstalige onderwijs.

Vierde geweigerde kinderen uiteindelijkgeen in procent vond zelfs überhaupt hetschool.

Franstalige onderwijs. Vier procent vond zelfs überhaupt geen school.

16

Evolutie capaciteit 20

Extra plaatsen in Brussels Evolutie capaciteit

0 Evolutie van de capaciteit in het Nederlandstalig Eind 2019 ging de bouw schooljaar 2013-2014. van de nieuwe Campus Gallait in Schaarbeek 4200 (rechts) officieel van start, met plaats voor 4000 1.060 leerlingen.

BRON: FRANSE GEMEENSCHAP. INFOGRAFIEK 3800

Anderle

BRUZZ | ONDERWIJS BRUZZ |XXX

Geen plaats in de scholen van je keuze voor je kind – het is Geen plaats in de duizenden scholen van je keuze je kinddit – het is de realiteit voor ouders die voor hun kroost voordejaar realiteit voor duizenden die hun kroost dit voor-in hebben aangemeld bijouders Nederlandstalige basisscholen jaar hebben bij Nederlandstalige Brussel.

Deaangemeld scholen exclusief voorbehoudenbasisscholen voor Neder- in Brussel.

De scholen exclusief voorbehouden Nederlandstaligen is ongrondwettelijk.

En ook nietvoor nodig, want landstaligen ongrondwettelijk.

En ook niet nodig,heeft wantouslechts 28,7isprocent van de aangemelde kinderen slechts 28,7 procent van de aangemelde heeft ouders met een Nederlandstalig diploma ofkinderen taalattest.

Maar — SARA Maar ders een Nederlandstalig diploma of taalattest.

DE SLOOVER hoemet kunnen we de wachtlijsten wel inkorten? hoe kunnen we de wachtlijsten wel inkorten? — SARA DE SLOOVER

‘De meeste Brusselse kinderen een “De meeste hebben Brusselse niet-Belgische achtergrond. kinderen hebben een Wie beschouw je dan als lid niet-Belgische achtergrond. vanbeschouw je gemeenschap?’

Wie je dan als lid DIMOKRITOS KAVADIAS van je gemeenschap?”

VUB-onderwijsexpert 16

IN CIJFERS IN CIJFERS

cht Ouderg em + 10,60% St-A-Be rchem + 31,54% Brussel Etterbe ek + 9,57% Evere + 12,32%

Nederlandstalig Nederlandstalig basisonderwijss basisonderwij botst op zij n limieten botst op zijn limieten

3600 Hoeveel nieuwe plaatsen 3400op school creëren de twee gemeenschappen?

3200 3000Gecreëerde plaatsen 2010 - sept 2019 2800 2600 ’13 - ’14

’14 - ’15

BRON: LOP. INFOGRAFIEK: © BRUZZ

15.069

’15 - ’16

’16 - ’17

Geplande plaatsen > 2025

5.270

FRANSTALIG ONDERWIJS BRON: DIENST SCHOLEN opzetten, maar dat is een andere discussie. Zowel voor een herziening van de 20-80-financiering als voor één Brussels net is een federale In sommige wijken is de situatie staatshervorming nodig.” aanIn Nederlandstalige sommige wijkenkant is deextra situatie krap, zegt Julie Lumen, omdat aan Nederlandstalige kant extrade capaciteit ongelijk is. krap, zegterg Julie Lumen,verdeeld omdat de Terwijl 20 erg procent vanverdeeld de Brusselse capaciteit ongelijk is. ketjes Vlaams basisonderwijs volgt, heeft dat onderwijs in sommige

Evolutie capaciteit

Evolutie van de capaciteit in het Nederla schooljaar 2013-2014.

sandstalig in Brusselonderwijs sinds in Brussel sinds

BRUZZ | ECONOMIE

+ 11,72%

+ 8,48% + 8,48%

▼

Anderle

Anderlech cht t + 19,06% + 19,06% Ouderg Oudergem em + 10,60% + 10,60% St-A-Be A-Berchem rchem +St-31,54% + 31,54% Brussel Brussel Etterbe Etter ek + b9,57% eek + 9,57% Evere + 12,32% Evere + 12,32% Vorst +Vor 19,41% st + 19,41% Gansho ren +G9,18% anshoren + 9,18% Elsene 15,59% Els+en e + 15,59% Jette Jette + 24,36%+ 24,36% Koekelb erg + 20,29% Koekelber St-Jansg + 20,29% Molenb SteekJans-Mol + 24,41% enbeek + 24,41% St-Gillis + 29,55% St-Gillis St -Joost + 29,55% - ten-NoS dt -J e oo + 36,47% st- ten-N ode + 36,47% Schaarb eek + 24,05% Schaarbee k + 24,05% Ukkel + 10,55% Waterm Ukkel aal-Bosv + 10,55% o o W rd ateremaa + 2,50% St-Lam l-Bosvoor brechts de + 2,50% -WSot-luw Lamebrech + 11,04% St-Piete ts-Woluw rs-Wolu e + 11,04% w St-ePieters + 6,42% -Woluwe + 6,42%

BRUZZ | ONDERWIJS

“In Brussel-Stad, ‘In Brussel-Stad, Ukkel, Elsene, Ukkel, Elsene, Sint-Gillis, of Sint-Gillis, of Sint-Joost Sint-Joost moeten de eerste moeten de eerste investeringen investeringen gebeuren” gebeuren.”’

Ukkel + 10,55% Waterm aal-Bosv oorde + 2,50% St-Lam brechts -Woluw e + 11,04% St-Piete rs-Wolu we + 6,42%

St-Jans-

MolenVb oers ekt + 24,41% + 19,41% GanSsh t-Goilrelins + 29,55% + 9,18% St -Joost - tenE-N lsoen de + 36,47% + 15,59% Schaarb Jeetteke + 24,36% + 24,05% KoekeUlbk ekrg el + 20,29% + 10,55% Wate St-rm Jaanas-l-M Bole svnoboerdeke + 2,50% + 24,41% St-Lam brechts -W St-oG luilwlies + 29,55% + 11,04% Stt--JPoieote strs - te -W n-N oluow de + 36,47%+ 6,42% Schaarb eek + 24,05%

om plaats te vinden. Ik geloof echt schoolhet te bouwen. datom de een ministers maximaleBovendien isgeïnvesteerd, het in Brussel niet eenvoudig hebben maar onderwijs is een tanker.Ik Het kan tot om plaats te vinden. geloof echt tien jaar voorhet eenmaximale schoolprodat de duren ministers jecthebben realiteit wordt.” geïnvesteerd, maar “Al twintigisjaar bouwen we tot onderwijs eenlang tanker.

Het kan jaarlijks scholen voor ongeveer tien jaar durenbij voor een schoolproAantal plaatsen per wijk in 2017-2018 duizend leerlingen,” zegt minister Aantal Nederlandstalige Nederlandstalige plaatsen ject realiteit wordt.”

Gatz (zie grafi ek).

“Het precieze “Al twintig jaar lang bouwen we Per wijk IN 2017-2018 aantal hangt elk jaarbijafvoor van bouwjaarlijks scholen ongeveer vergunningen en werven.”

2025 duizend leerlingen,” zegtTot minister zitten er nog 4.000 plekken in de Gatz (zie grafieken). “Het precieze pijplijn, evenveel aan aantalbijna hangt elk jaarals af van Franstalige kant. “Zo’nen lang 008 2018 - 2009 - 2019> 2018 - 2019 bouwvergunningen werven.” Tot volgehouden is helemaal 2025 zitteninspanning er nog 4.000 plekken niet maar ik besef invanzelfsprekend, de pijplijn, bijna evenveel als aan ook dat het nog niet“Zo’n voldoende Franstalige kant. lang is.

Wevolgehouden botsen op ruimtelijke grenzen. inspanning is 008 - 2009 2008 - 2009 Het plaatstekort is pijnlijk, maar helemaal niet vanzelfsprekend, 018 - 2019 2018 - 2019 doet zichikjammer genoeg ooknog in niet maar besef ook dat het andere stedenis. inWe Vlaanderen voor,” voldoende botsen op JULIE LUMEN < 1% zegt minister Gatz.

“Maar Brussel ruimtelijke grenzen.

HetinplaatsteXXX 1-15% wordt het scherper aangevoeld, Gewestelijke dienst scholen kort is pijnlijk, maar doet zich xxx 15-25% omdat er hier ook een jammer genoeg ookander in andere 25-35% schoolnet bestaat.” > 35% Aantal plaatsen in Nederlandstalig basisonderwijs tegenover aantal steden in Vlaanderen voor,” zegt Hij formuleert het voorzichtig. kinderen in de betrokken wijk. De vastgelegde norm is 20 procent geen gegevens minister Gatz. “Maar in Brussel Nederlandstalige plaatsen, 80 procent Franstalige.

Het almaar nijpender tekort maakt wordt het scherper aangevoeld, BRON BISA INFOGRAFIE © BRUZZ dat ouders steeds bitser een plaatsje omdat er hier ook een ander opeisen. Na het nieuws over de schoolnet bestaat.” vierduizend weigeringen regende Hij formuleert het voorzichtig. het op Bruzz.be reacties over het basisonderwijs Evolutie totaal aantal leerlingen Het almaar nijpendere tekort maakt Evolutie capaciteit 2008 2009 > 2018 2019 Evolutie capaciteit 2008 - 2009 > 2018 - 2019 in Brussels basisonderwijs ‘verrotte aanmeldsysteem’. “Eerst dat ouders steeds bitser een plaatsje onderwijs in Brussel sinds zouden de plaatsen aan echte opeisen. Na het nieuws over de Nederlandstalige kinderen moeten vierduizend weigeringen regende 25000 Tweede kleuterklas 25000 worden uitgedeeld,” schreef een het op Bruzz.be reacties over het Derde kleuterklas lezer bijvoorbeeld. “Dat wil zeggen 2008 - 2009 ‘verrotte aanmeldsysteem’. “Eerst Eerste kleuterklas 20000 kinderen die ten minste één 2018 - 2019 Eerste kleuterklas K: © BRUZZ zouden de plaatsen aan echte 20000 Nederlandstalige ouder hebben en Tweede leerjaar Nederlandstalige kinderen moeten Onthaalklas 15000 ook Nederlands thuis spreken. Als Derde leerjaar uitgedeeld,” een er worden daarna plaatsen overschreef zijn, mogen Vierde leerjaar 15000 lezer bijvoorbeeld.

“Dat wil zeggen die aan anderstalige kinderen 10000 kinderen die ten minste één worden uitgedeeld.”

Vijfde leerjaar Nederlandstalige ouder hebben en Maar die populaire redenering Zesde leerjaar 10000 5000 ook Nederlands thuis spreken.

Als heeft twee problemen, zegt er daarna plaatsen zijn, mogen onderwijsjurist Johan over Lievens 0 dieLeuven/VU aan anderstalige kinderen (KU Amsterdam).

“Ten 5000 worden uitgedeeld.” eerste is er de vrije schoolkeuze.

In Gecreëerde plaatsen ’17 -Gecreëerde ’18 ’18 -plaatsen ’19 ’19 - ’20 Maar populaire redenering Brussel kundie je verantwoorden dat je 2010 - sept 2019 2010 - sept 2019 twee problemen, zegt 0 eenheeft voorrangsregeling invoert, Geplande plaatsen Geplande plaatsen onderwijsjurist Johan Lievens omdat er twee taalnetten bestaan. > 2025 > 2025 (KUdie Leuven/VU Amsterdam).

BRON: FRANSE GEMEENSCHAP. INFOGRAFIEK: © BRUZZ Maar voorrang mag nooit 100“Ten eerstezijn.” is er de vrije schoolkeuze. In procent 7.839 7.8394.024 4.024 Brussel verantwoorden “De lat kun mag je ook niet te hoog dat je ONDERWIJS NEDERLANDSTALIGNEDERLANDSTALIG ONDERWIJS een voorrangsregeling liggen, omdat je anders deinvoert, ‘restBRON: FRANSE GEMEENSCHAP. INFOGRAFIEK: © BRUZZ omdat er twee taalnetten bestaan.

BRON: groep’ uitsluit waarmee de staatsren.”BISA investeringen volgden, zag VUB-onTerwijl 20 procent van de Brusselse Maar die voorrang mag nooitde structuur geen rekening houdt: derwijsexpert Dimokritos Kavadias. ketjes Vlaams basisonderwijs volgt, TANKER honderd die procent zijn.” noch Brusselaar NederlandsHij was twaalf jaar geleden voorzitheeft dat onderwijs in sommige “De lat hoog Franstalig is. mag Het isook fairniet als te elke ter van het Lokaal Onderwijsplatwijken maar plaats voor 1 procent Immense bevolkingsgroei. Rijzende TANKER van ongelijk gespreide liggen, omdat anders de ‘restinvesteringen volgden, zag VUB-on- gemeenschap wijken maar plaats 1 procent eenjeproportioneel deel form (LOP) dat de plaatsen toebevan de kinderen (zie voor kaart).

Dat is populariteit van de kinderen (zie kaart).

Datvan is uitsluit waarmee de staatsImmense bevolkingsgroei.

Rijzende deelt. derwijsexpert Dimokritos Kavadias. vangroep’ die groep opvangt.”

“Het vraagt veel tijd om alle bijvoorbeeld het geval in delen Nederlandstalige scholen. Samen bijvoorbeeld het geval in delen van structuur geen rekening populariteit van ‘perfect ongelijkstorm’, gespreide Hij was twaalf jaar geleden voorzitVanaf 2021-2022 treedthoudt: een de betrokken partijen mee te krijgen Brussel-Stad, Ukkel, Elsene, creëerden ze een die Brussel-Stad, Ukkel, Elsene, Brusselaar diemet NederlandsNederlandstalige Samen tereen vanschool het Lokaal OnderwijsplatVlaams decreet nieuwe noch om te bouwen.

BovenSint-Gillis, of Sint-Joost.

“Daar moehet huidige virtuelescholen. gekampeer aan voorrangsregels in werking, enelke Sint-Gillis, Sint-Joost. “Daar moe- schoolpoorten Franstalig is. Het is fair als creëerden ze een ‘perfect storm’, form (LOP) dat de plaatsen toebedien is het in Brussel niet eenvoudig ten de eersteofinvesteringen gebeuveroorzaakt.

Meer die ten de eerste investeringen gebeugemeenschap een proportioneel deel het huidige virtuele gekampeer aan deelt. “Het vraagt veel tijd om alle 10 J U NI 2 0 2 0 I 1 7 ren.” van die groep opvangt.” schoolpoorten veroorzaakt. Meer betrokken partijen mee te krijgen 10 J U NI 2 0 2 0

I 17

VIERDUIZEND KINDEREN OP DE WACHTLIJST IN BRUSSEL: OORZAKEN EN OPLOSSINGEN

BRUZZ | ONDERWIJS

▼

Vanaf 2021-2022 treedt een Vlaams decreet met nieuwe voorrangsregels in werking, en daarmee wordt de voorrang voor Nederlandstalige kinderen opnieuw verhoogd: van 55 procent nu naar 65 procent. De Franstaligen riepen tevergeefs een belangenconflict in.

Een vernietigingsberoep bij het Grondwettelijk Hof is nog in behandeling. Zij vrezen dat de ‘restgroep’ bijna niet meer in Nederlandstalige scholen terecht zal kunnen.

“In België bestaan daarnaast geen subnationaliteiten,” zegt Lievens. “Hoe bepaal je überhaupt wie een Nederlandstalige is?

Momenteel geldt een diploma of een taalattest als bewijs. De Vlaamse overheid heeft het vereiste taalniveau voor ouders eerder al opgetrokken tot B2. Dat vrij hoge niveau nog verder verhogen zou

plaatsen bij een aantal geliefde scholen, een probleem dat ook bijvoorbeeld in Antwerpen bestaat,” zegt Lievens.

BEVOLKINGSGROEI VLAKT AF Hoe kunnen we deze enorme knoop nu ontwarren? Voor een deel helpt de demografie. Nieuwe vooruitzichten voorspellen tot 2025 een bevolkingsgroei in het Brussels gewest die lager ligt dan eerst verwacht. Het aantal kleuters zou volgens de huidige projectie 12 procent lager liggen dan gedacht, en in de lagere school zou het gaan om 5 procent minder kinderen.

Zonder het onderwijssysteem meteen fundamenteel te hervormen, kunnen overheden daarnaast praktisch ingrijpen. De aanmeldprocedures stroomlijnen bijvoorbeeld, om (drie)dubbele inschrijvingen te

“Natuurlijk begrijp ik hoe radeloos ouders zich voelen als ze geen plaats krijgen” SVEN GATZ © PHOTONEWS

Minister in VGC-College verantwoordelijk voor Onderwijs en Scholenbouw

juridisch problematisch zijn. Je duwt dan minder geschoolde mensen uit de boot, terwijl onderwijs het integratie-instrument bij uitstek is.”

SYMBOOLWAARDE Voor minister Gatz heeft het nieuwe voorrangsdecreet vooral een hoge symboolwaarde. “Dit jaar heeft over alle Nederlandstalige Brusselse basisscholen heen maar 28,7 procent van de aangemelde kinderen ofwel Nederlands als thuistaal, ofwel een ouder met een taalattest.

Veel minder dan 55 procent dus.

Maar natuurlijk begrijp ik hoe radeloos individuele ouders zich voelen als ze geen plaats krijgen.”

Vorig schooljaar werd trouwens maar in één op de tien Brusselse scholen met een onthaalklas het maximale voorrangspercentage van 55 procent Nederlandstalige leerlingen bereikt. “Het echte probleem is vooral de schaarse 18

I

10 J U NI 2 0 2 0

vermijden. Zo creëren ongeruste ouders een vicieuze cirkel van ‘spookkinderen’. “Aan het nieuwe inschrijvingsdecreet hangt ook een gezamenlijk softwaresysteem vast,” legt Gatz uit. “Daardoor krijgen inschrijvingen in Brussel en in de Rand dezelfde deadlines, en zullen namen vergeleken kunnen worden.”

Voor Kavadias moet ook het overleg met de Franse Gemeenschap intensiever worden. Momenteel overleggen de twee gemeenschappen alleen om te zien of kinderen uiteindelijk ergens ingeschreven raken, en aan de leerplicht voldoen.

Er wordt niet besproken waar er geïnvesteerd wordt, of hoe de inschrijvingsprocedures verlopen.

“Dat overleg moet op basis van cijfers gebeuren. En met dezelfde doelen voor ogen. De ministers moeten samen ernstig naar oplossingen zoeken, wat me nu onvoldoende lijkt te gebeuren.” Hij

verwijst naar het Franstalige belangenconflict, maar evengoed naar de juridische klacht van de Vlaamse regering over de Brusselse schoolcontracten. Met een subsidie waarmee Nederlandstalige scholen na de uren de deuren kunnen openzetten voor omwonenden, gaat het Brussels Gewest volgens Vlaanderen zijn boekje te buiten.

Om de drempelvrees bij Nederlandstalige ouders voor bepaalde scholen weg te nemen, stelt Kavadias voor hen aan te moedigen om zich in groep in te schrijven op minder populaire scholen. Ouders kunnen verder ook immersieonderwijs overwegen – niet toegelaten aan Vlaamse zijde, maar in een twintigtal Franstalige basisscholen in Brussel bestaat het wel. Daar wordt een belangrijk deel van de lessen (de helft of soms zelfs meer) in het Nederlands gegeven.

School Charles Buls nabij het Zuidstation bijvoorbeeld begint er in september mee.

Het grote succes van het Nederlandstalige onderwijs zégt ook iets over de Franstalige scholen, vindt Gatz. “Als zij meer zouden investeren in hun taalonderwijs, zou hun populariteit wellicht meer gelijke tred houden. Dat debat wil ik met mijn andere petje, van minister van Meertaligheid, wel aangaan.

Maar daar zie ik vooral oplossingen in samenwerkingen op het terrein.”

Voor Kavadias moet er vooral meer geïnvesteerd worden. “In een campagne om meer leerkrachten te lokken, maar ook in scholen. Als dit probleem aanhoudt, verwacht ik meer privéscholen.” De 20/80-verdeling tussen de taalgemeenschappen is uiteindelijk een politieke keuze, zegt hij. “De meeste Brusselse kinderen hebben een niet-Belgische achtergrond. Wie beschouw je dan als lid van je gemeenschap? Ik ben opgegroeid in Molenbeek. Mijn ouders spraken geen woord Nederlands, maar hebben er bewust voor gekozen mij naar het Vlaamse onderwijs te sturen. Ik ben blij met die keuze. En ik voed nu zelf mijn kinderen in het Nederlands op.”

BRUZZ vroeg ook Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA), bevoegd voor het Nederlandstalige onderwijs in Brussel, naar zijn reactie en plannen, maar kreeg geen antwoord.

ÉLÈVES CHERCHENT ÉCOLE FLAMANDE Près de 4 000 enfants souhaitant entamer leur scolarité dans une école néerlandophone l’année prochaine n’ont pas encore de place. Bruxelles a connu une importante croissance démographique au cours des vingt dernières années, et l’enseignement flamand est relativement plus populaire que l’enseignement francophone. Réserver l’accès à ces écoles aux néerlandophones est anticonstitutionnel. Ce n’est pas non plus nécessaire, car 28,7 % seulement des enfants inscrits ont des parents possédant un diplôme ou un certificat de langue néerlandophone.

Alors comment raccourcir les listes d’attente ? Le gouvernement flamand construit des écoles depuis des années, et la croissance démographique devrait ralentir dans les années à venir. Mais les écoles néerlandophones sont réparties de façon inégale dans la région, et les investissements doivent donc d’abord se faire dans les quartiers où il y a moins de place. « Les Communautés française et flamande doivent par ailleurs se concerter davantage sur leur politique en matière d’enseignement à Bruxelles », déclare l’expert en éducation Dimokritos Kavadias (VUB).

FR

MORE DUTCHSPEAKING SCHOOLS NEEDED Almost 4,000 children who want to start Dutch-speaking education do not yet have a school place. Brussels has gone through an enormous population increase over the past twenty years, and in relative terms, Flemish education is more popular than the French-speaking alternative. Reserving school places exclusively for Dutch speakers would be unconstitutional, but also unnecessary because only 28.7 percent of child applicants have parents with a Dutch-language degree or language certificate. So how can we reduce the waiting lists? For years, the Flemish government has been building new schools, and population increase is expected to decelerate over the coming years. But Dutch speaking schools are unequally spread across the region, so investments must first be made in the areas where there are fewer schools.

“In addition, the French and Flemish Communities ought to consult more about their educational policies in Brussels,” VUB education expert Dimokritos Kavadias says.

EN

Neem nu een abonnement op BRUZZ magazine en ontvang het elke week gratis* bij je thuis. *VOOR WIE IN HET BRUSSELS GEWEST WOONT, IS BRUZZ MAGAZINE GRATIS. IN DE REST VAN BELGIË BETAAL JE 25 EURO PER JAAR, BUITEN BELGIË IS DAT 30 EURO.

GA NAAR : BRUZZ.be/ABONNEMENT

BRUZZ houdt je op de hoogte van alles wat er gebeurt in Brussel.

BRUZZ is een website, een radiozender (FM 98.8), een televisiestation en een magazine. Je vindt ons ook op sociale media.

Theater

DE KVS GOOIT ZIJN DEUREN OPEN TIJDENS ‘KVS BREEKT UIT’

Van de black box naar de buitenlucht

20

D

e seizoensbrochure 2020-2021 van de KVS is een digitale krant geworden, die toeliet om nog tot op het laatst kort op de bal te blijven spelen en het oorspronkelijke programma om te gooien. Directeur Michael De Cock pleitte er weken geleden al voor om snel werk te maken van corona-proof theater. Dat betekent vooralsnog dat de voorstellingen in september en oktober in de openlucht of voor beperkte zalen zullen worden gespeeld (zie kader).

Maar wat zou de insteek van het volgende KVS-seizoen geweest zijn zonder corona? De Cock: “Transformatie zou sowieso een belangrijk thema geweest zijn, en is dat nu dus nog altijd. De laatste jaren hebben we de nadruk gelegd op burgerschap en activisme, nu vragen we ons af hoe die wereld van morgen eruit kan zien. Die vraag zit zoals altijd ingebed in een stedelijk en dus ook internationaal discours, in dialoog met makers uit Brussel, Zuid-Amerika en de rest van de wereld.”

Het thema van transformatie, transitie en fluïditeit zit op alle mogelijke manieren in stukken als Metamorphoses, Mrs Dalloway en Geel hesje, maar ook Jonathan van Bruno Vanden Broecke en Valentijn

I

10 JUNI 2020

Dhaenens, Fire will become ashes, but not now van Pitcho Womba Konga, of Vlaemsch van Sidi Larbi Cherkaoui. Het zit ook in de flexibele omgang met het geplande seizoensprogramma, en in de manier waarop kunstenaars worden geëngageerd.

De Cock: “De besparingen en corona hebben ons heel erg doen inzetten op jong werk. ‘KVS breekt uit’ en de open calls naar kunstenaars zijn manieren om boven op de netwerken van onze stadsdramaturgen en onze partnerschappen voor een nieuwe instroom en zuurstof voor de theaterwereld te zorgen. We proberen artiesten te empoweren die vaak hybride podiumtalen voor morgen creëren.”

VUUR Bij wijze van voorschot leggen we al eens even ons oor te luisteren bij drie KVS-gezichten die dit seizoen nieuw werk presenteren. Eerst Pitcho Womba Konga, die zijn voorstelling van vorig seizoen verplaatst zag naar het volgende. Pas in februari kan hij uitpakken met Fire will become ashes, but not now, dat net voor de eerder geplande première een van de eerste coronaslachtoffers werd. “We gaan niet klagen,” zegt Pitcho daar vandaag

© DANNY WILLEMS

B R U Z Z | T H E AT E R

Met een digitale brochure maakte de KVS zijn programma van het nieuwe seizoen bekend. Tijdens de eerste twee maanden komen acteurs en dansers naar buiten onder de noemer ‘KVS breekt uit’. Directeur Michael De Cock: “Dit seizoen onderzoeken we hoe de wereld van morgen eruit zal zien.” — MICHAËL BELLON

over, “maar ik heb er wel een tijdje over gedaan om het te verwerken.

Het was een bruuske onderbreking van het maakproces en daarna volgde nog een tijd van onzekerheid.

Uiteindelijk heb ik geleerd om niet te ver vooruit te kijken, al hoop ik dat we snel weer meer mogelijkheden krijgen om elkaar te ontmoeten.

Je mag de kracht van lichamelijk contact niet onderschatten. Of het nu op de scène is, of op straat waar een onbekende je zijn verhaal vertelt. De angst mag niet zo groot worden dat we ons nog verder van elkaar verwijderen.”

Fire will become ashes, but not now wordt een multidisciplinaire voorstelling die inspiratie haalt uit en eer betoont aan het werk van de Amerikaanse schrijver James Baldwin (1924-1987). “Zijn werk

draag ik al mee sinds ik in 20062007 theater begon te maken. Toen ik zijn essay The fire next time opnieuw las ten tijde van de aanslagen, is hij pas echt bij me binnengekomen. Ook al is zijn werk grotendeels in de jaren 1950, ’60 en ’70 geschreven, het is vandaag van een enorme actualiteit in onze steden. Nu nog meer, na de dood van George Floyd, Adil, Mehdi en de anderen. Baldwin vertelt over het lijden van het zwarte volk in de VS, zonder het af te zetten tegen eender welke andere gemeenschap. Hij schrijft ook dat als de situatie ooit verandert, dat alleen met de steun van de andere gemeenschappen zal gebeuren. Dat het een probleem is dat iedereen aanbelangt, is iets wat nu met #BlackLivesMatter eindelijk weer wordt uitgesproken. We zijn er

Vooruitblik

nog lang niet, maar sociale media hebben er wel een mondiale zaak van gemaakt.”

Pitcho regisseert daarnaast dit seizoen ook nog het stuk The one (et demi) man show met de Molenbeekse groep Ras El Hanout over mannen, vrouwen, mysoginie en fysiek geweld. Hij is ook de programmator van het festival Congolisation, dat elk jaar kunst uit de Afrikaanse diaspora op de voorgrond plaatst.

Marius). Neuville toonde zich geëngageerd toen de culturele wereld de jongste maanden afzag door de besparingen en de coronacrisis, maar de lockdown heeft ook haar creativiteit aangescherpt. “Ik ben vooral beginnen te schrijven, maar toen ik met Michael ging praten, omdat ik later op het seizoen Emma Bovary zal spelen in Madame

Bovary, kwamen we op een tekst die ik al een paar jaar klaar heb en die perfect past binnen het opzet dat hij in gedachten had voor het nieuwe seizoen. Want Op een bankje, op een dag is effectief bedoeld om op een bankje te spelen.”

Het stuk gaat over twee mensen die op hun twintigste besloten om elkaar twintig jaar lang niet te zien,

THEATER OP EEN BANKJE Een nieuw KVS-gezicht is de Brusselse actrice Maaike Neuville.

De meeste mensen zullen haar kennen van film en tv (Clan, De dag, De twaalf), maar ze is nooit opgehouden te schrijven voor of te acteren in het theater (Hanneke Paauwe, tg STAN, Compagnie

“Ik hoop dat we snel opnieuw meer mogelijkheden krijgen om elkaar te ontmoeten” PITCHO WOMBA KONGA stelt dit seizoen Fire will become ashes, but not now voor

▼

Nadine Baboy neemt komend seizoen ‘dancing in the street’ letterlijk.

Tickets kan je voorlopig alleen nog maar kopen voor het ‘KVS breekt uit’-programma van september en oktober. Tijdens die maanden zijn de zitplaatsen in de BOL en BOX herschikt rond een centraal speelvlak en wordt ook in de openlucht op het achterplein gespeeld. Zo wordt altijd anderhalve meter afstand gegarandeerd. Het eerste stuk in de openlucht is Jonathan van Bruno Vanden Broecke en Valentijn Dhaenens. Een week later brengt Jaouad Alloul zijn geprezen monoloog De meisje, en nog een week later is de Brusselse Nadine Baboy een van de dansers in een reeks van double bills die ‘dancing in the street’ letterlijk nemen. Het 24 uur durende The light that never goes out nodigt telkens kleine groepjes toeschouwers uit in de BOL voor een voorstelling van 15 minuten. Moya Michael brengt Coloured swan 3 dan weer voor een zichzelf regelmatig vernieuwend publiek in de BOX. Andere creaties in die eerste twee maanden komen van de muzikanten achter Malcolm X, Lisbeth Gruwez en Claire Chevallier, Maaike Neuville en Roy Aernouts, en danseres Bahar Temiz. Heb je door corona schade ondervonden, dan kan je korting krijgen.

Tegen september wil de KVS ook onderzoeken of streaming mogelijk is.

De rest van het seizoensprogramma, na oktober, is nog onder voorbehoud. Er wachten adaptaties van Mrs Dalloway, Madame Bovary en Ovidius’ Metamorphoses. Vertrouwde namen zijn Peeping Tom, Wim Vandekeybus en Olympique Dramatique. Mesut Arslan en Tom Lanoye tonen allebei nog hun versie van Who’s afraid of Virginia Woolf? Uitkijken is het ook naar Yassin Mrabtifi, het openluchtproject Birds van Seppe Baeyens, en Ouragan van Ilyas Mettioui over Abdeslam de fietskoerier.

Info: www.kvs.be 10 JUNI 2020

I 21

DE KVS GOOIT ZIJN DEUREN OPEN TIJDENS ‘KVS BREEKT UIT’

“In de openlucht geef je je meer over aan de omstandigheden dan in een theaterbox”

om elkaar dan op dat bankje opnieuw te ontmoeten. “Het stuk gaat over een intieme vriendschap, over de vergankelijkheid van het leven, maar ook over de angst om in relatie te treden met iemand anders en zo de controle over je leven te verliezen. Met zo’n beslissing om elkaar los te laten en je niet te binden, sluit je ook heel wat uit en verlies je veel geluk en schoonheid.”

Theater in de openlucht is voor Neuville overigens geen primeur. “Ik deed het al een paar keer met Compagnie Marius en dat is heerlijk om te doen. Zowel bij het publiek als bij de spelers heerst er dan een soort openheid om samen iets unieks te

© DANNY WILLEMS

B R U Z Z | T H E AT E R

▼

MAAIKE NEUVILLE stelt dit seizoen Op een bankje, op een dag voor

22

I

beleven. Je geeft je ook meer over aan de omstandigheden dan in een zwarte theaterbox. Dat past bij deze voorstelling, die over controle en overgave gaat. Om dezelfde reden nodigen we ook elke avond een andere muzikant uit die we wel kennen, maar van wie we niet weten wat hij gaat spelen.”

MENS WORDT MACHINE Een van de eerste stukken die in de openlucht zullen worden gespeeld, is Jonathan van het verbaal hoogbegaafde duo Valentijn Dhaenens en Bruno Vanden Broecke – de twee woordkunstenaars die de laatste jaren veel monologen hebben gespeeld, maar nu nog eens samen op het podium staan. De Jonathan uit de titel blijkt een robot te zijn, al kent Vanden Broecke ook een echte mens die zo heet. “Een onwaarschijnlijk interessante man die als wetenschapper in de voorhoede van de ontwikkeling van artificiële intelligentie zit. Hij is dus bezig met algoritmes en systemen die aan self-learning doen, zodat ze zichzelf voortdurend verbeteren. Dat vind ik onwaarschijnlijk interessante materie. Het stuk van Valentijn en mezelf wordt een gesprek tussen een mens en een humanoïde zorgrobot die vol zit met zelflerende

software. Robots in de zorgsector bestaan trouwens al echt in een meer rudimentaire vorm. In het theater kan het nog iets futuristischer om te kunnen reflecteren over wat er allemaal al kan en nog zal kunnen met artificiële intelligentie.

En met de kwantumcomputer gaan de mogelijkheden helemaal exploderen.”

In de openlucht spelen is niet essentieel voor dit stuk, maar dat het gaat om een zorgrobot in een woonzorgcentrum die nooit besmet kan raken, is qua actualiteitswaarde meegenomen. Verder stelt het stuk in deze woelige tijden dus ook vragen over de transitie die mens en maatschappij hoe dan ook nog zullen doormaken. Dhaenens en Vanden Broecke outen zich daarbij als vooruitgangsoptimisten.

“Mensen zijn altijd bang voor nieuwigheden, en in dit geval zijn er ook redenen om ongerust te zijn, omdat de voorhoede van artificiële intelligentie in handen is van de grote technologische privébedrijven.

Die hebben er het geld voor, maar zijn ook meer bezig met eigen voordelen dan met moraliteit, rechtvaardigheid of democratie.

Theater is dan geschikt om met een zekere lichtheid mensen aan het denken te zetten.”

LE KVS RESPIRE À NOUVEAU Le KVS a annoncé le programme de la nouvelle saison dans une publication numérique.

Pendant les deux premiers mois, les acteurs et les danseurs se produiront sous la formule « KVS change d’air ». Les sièges des salles BOL et BOX vont être réorganisés et il y aura également des représentations en plein air. La première pièce en extérieur est Jonathan de Bruno Vanden Broecke et Valentijn Dhaenens. Suivront des artistes comme Nadine Baboy, Lisbeth Gruwez et Moya Michael. Après octobre, vous attendent des adaptations de Mrs Dalloway, Madame Bovary et des Métamorphoses. Vous retrouverez aussi les visages familiers de Peeping Tom, Wim Vandekeybus et Yassin Mrabtifi. On peut se réjouir également de voir le projet en plein air Birds de Seppe Baeyens, et Ouragan d’Ilyas Mettioui sur Abdeslam, coursier à vélo.

FR

KVS BREAKS OUT KVS has announced its new season not with a paper brochure but with a digital alternative.

During the first two months, actors and dancers will perform outside the venue in a programme they are calling “KVS Breaks Out”. BOL and BOX seating will be rearranged and open-air performances will be held in the courtyard at the back of the building. The first open-air piece is Jonathan by Bruno Vanden Broecke and Valentijn Dhaenens. The programme also includes artists such as Nadine Baboy, Lisbeth Gruwez, and Moya Michael. After October, you can see adaptations of Mrs Dalloway, Madame Bovary, and the Metamorphoses. Familiar names include Peeping Tom, Wim Vandekeybus, and Yassin Mrabtifi.

You can also look forward to the open-air project Birds by Seppe Baeyens, and Ouragan by Ilyas Mettioui about Abdeslam the bicycle courier.

EN

Pitcho Womba Konga en Maaike Neuville: twee prominente artiesten komend seizoen bij de KVS. 10 JUNI 2020

BY THE BLUEST OF SEAS BLENDS SOUND & VISION

Bxl in the mix

Audiovisual gems: the first By the Bluest of Seas releases.

‘We are a slow label’ EN

The new Brussels record label By the Bluest of Seas is a safe haven for anyone seeking to immerse themselves in music and photography. Its first two releases are perfectly suited to decelerating times. — TOM ZONDERMAN

Okraïna Records, with their colourful drawings by Gwénola Carrère. “It’s not too small and not too big,” he says. “The length of each side makes it possible for the musicians to develop a narrative, a universe.” “Listening to the music becomes an active and more intimate experience,” Szparagowska adds, “because you have to turn vinyl over more quickly.”

By the Bluest of Seas is the love child of Philippe Delvosalle and Beata Szparagowska. You ought to know the former from the small but wonderful Brussels label Okraïna Records, and the latter from her mysterious, enchanting photographs. Their new label fuses together their love of music and photography.

“I found it super exciting to translate music into images,” Szparagowska says about the photos that she took for the first two By the Bluest of Seas releases. For Trudge Lightly

by Pak Yan Lau and Darin Gray, she wandered around the twilight zone in Sweden, while she was living there for a month. The pictures were taken entre chien et loup, that moment at which light and darkness devour each other.

Premeditation by Yoshio Machida and Cal Lyall became Szparagowska’s soundtrack during commutes on tram 81 to Anderlecht. “It resulted in an idea about pictures that express movement, landscapes that blend into one another.” She dived into her archive of photos from the US, Italy, France, and Poland, where she was born.

The two albums, beautifully designed by Isabelle Vigier, are being released as double ten-inch albums with a photobook and gatefold sleeve. “That’s a fetish of mine,” Delvosalle laughs about the unusual format – between a single and an LP – that he also used for releases on

MONGOLIAN STEPPE Active listeners will be rewarded, By the Bluest of Seas is a label for musical adventurers. The Japanese sound artist Yoshio Machida and the Canadian guitarist Cal Lyall extract welcome tranquillity from steel pan, slit drums, and banjo. The Brussels-based pianist Pak Yan Lau and the American bassist Darin Gray create a scintillating universe with prepared piano, double bass, and electronics. One moment you are in an industrial landscape and the next you might mistake yourself for a shepherd on the Mongolian steppe.

“Each release will be different,” Delvosalle says about the records, of which 500 copies are pressed. “The nice thing about this is that we are gradually building a universe the contours of which we don’t yet know. We will do only a couple of releases each year, we are a slow label.”

As was also the case with Okraïna Records, in finding the label’s name Delvosalle was inspired by the little-known Russian filmmaker Boris Barnet. “Like the great American directors of the studio era, he managed to make personal work within the Soviet system.” In the same way, By the Bluest of Seas also leaves its mark in a sea of music. “Barnet made about thirty films,” he laughs, “I can found a few more labels.”

Trudge Lightly (Pan Yan Lau & Darin Gray) and Premeditation (Yoshio Machida & Cal Lyall) are out now. www.bythebluestofseas.com 10 JUNI 2020

I 23

MASKERS AF RAPSTER CHIBI ICHIGO ONTSLUIERT HAAR KIJK OP CORONA

‘Als het moet, gaan we voor hetzelfde doel’ Elke week polsen we bij Brusselse artiesten naar welke nieuwe waarheden er zich gevormd hebben achter hun mondmasker. Urbanbelo e Chibi Ichigo (22) leerde borduren, maar hoopt vooral op meer samenwerking. — TOM ZONDERMAN, FOTO: SASKIA VANDERSTICHELE

NL

Hoe heb je de lockdown beleefd?

Ik ben supervoorzichtig geweest. Dat was vermoeiend. Ik waste voortdurend mijn handen, raakte geen enkele deurklink of liftknop aan. Zelfs de betaalterminal niet. Elk product dat de kassierster had aangeraakt, ontsmette ik nog eens. In mijn tienerjaren vertoonde ik obsessief-compulsief gedrag, en ik ben daar nog altijd gevoelig voor. Ik heb in die hele periode ook niet met vrienden afgesproken, omdat ik geen risico wilde lopen. Ik vond het wel kut dat ik mijn familie in Limburg niet kon zien.

Vorige week ben ik hen gaan opzoeken, na tweeënhalve maand.

Heeft corona nieuwe waarheden ontbloot?

Niet per se. Wat ik wel voor het eerst in mijn leven heb meegemaakt, is dat we als het moet allemaal voor hetzelfde doel kunnen gaan. Dat is zeldzaam.

Kijk naar #BlackLivesMatter, waar nog altijd niet iedereen achter staat. Of de

klimaatverandering. Ik vond het geweldig dat er tijdens de quarantaine bijna geen auto’s reden en je amper vliegtuigen zag. Ik ben opgegroeid op het platteland, ik rook die zuivere lucht weer. Binnenkort kan je weer vliegen, maar naar de film kan je niet. De economie wint het pleit. Dat is jammer.

Leef je nu bewuster?

We moeten wel, vind ik. We leven te veel in fases. #BlackLivesMatter is heel actueel, maar ik ben bang dat we dat binnen een paar maanden weer vergeten zijn, zonder dat er iets veranderd is. Terwijl het fundamenteel is dat we hieraan blijven werken. Ik geloof ook niet zo in toeval, alles heeft een reden. Misschien was corona een teken dat de aarde het even niet meer aankon en een break nodig had.

Kijk je als artiest anders naar de werkelijkheid?

Sommige mensen voelden zich tijdens de lockdown gepusht om creatief te

La culture a faim FR/ « On était dans

un système D. Maintenant on est dans un système H, » s’inquiète Pauline Duclaud-Lacoste de Feed The Culture.

Afin de venir en aide aux étudiants et travailleurs de la culture (au sens large) que la crise sanitaire a plongés dans une précarité jusqu’alors inimaginable, la plateforme solidaire s’est lancée dans la distribution gratuite de colis composés d’invendus alimentaires. (SOS) Pour recevoir un colis ou faire un don : Facebook: Feed the culture Brussels 24

I

10 JUNI 2020

zijn. Ik verveel mij nogal snel, daarom ben ik zelf met veel projecten begonnen. Ik had scenario’s voor filmische videoclips bij ‘Poka’ en mijn nieuwe single ‘Verkeerde bocht’, maar daar had ik door de gecancelde concerten te weinig budget voor. Dan heb ik maar aan merchandise gewerkt. Ik heb leren borduren. (Lacht) Ik maak T-shirts met daarop een geborduurd aardbeienkettinkje. Met Umi (Defoort, haar vriend, red.), ben ik een nieuw project begonnen, iets totaal anders dan rap.

Hoe zie jij de toekomst?

Ik ben nog niet heel groot, dus hoop ik dat ik bij de eersten zal zijn die weer shows mogen geven. Optreden mis ik superhard. Nu ik ook nummers in het Nederlands breng, zingen mensen mee. Dat is magisch. Maar ik wil toch dat we geen te overhaaste beslissingen nemen. Als ik zie hoe mensen nu al op Sainte-Cath geen fuck geven om social distancing, dat is zo egoïstisch. Terwijl niemand zin heeft in een tweede golf.

Never fold

Roue de secours

EN/ Barely two weeks after the coronavirus forced the city into isolation, the Belgian designer Charles Kaisin and KANAL launched the initiative Origami for Life with an appeal to the general public to make origami birds. Each paper bird would raise five euro for the Erasmus Hospital.

The project is being concluded with Kaisin’s impressive installation of the 20,325 birds – which raised 101,625 euro – at the former Citroën garage. It is completely free and will be accompanied by the chamber music ensembles Quatuor Amôn, Quatuor Arsys, Trio Spilliaert, and Quatuor MP4. (KS) 13 & 14/6, KANAL, kanal.brussels

FR/ Votre vélo, fidèle compagnon de la pandémie, vient de vous lâcher et tous les réparateurs de la ville sont surbookés ? Soyez tranquille, Barak’À Fiets, une initiative signée Molembike, a tout prévu. Soit un atelier de réparation de vélos en plein air dans le parc de Tour & Taxis. « Pas de masque, pas de réparation ! » (SOS) Facebook: Barak’À Fiets

Quarantoon NOÉMIE MARSILY

CHIBI ICHIGO •Geboren als Sabina Nurijeva, Chibi Ichigo betekent ‘kleine aardbei’ in het Japans • Studeerde woord-kunstdrama aan PIKOH • Rapt in het Russisch, Engels en Nederlands • Brengt op 25 juni de nieuwe single ‘Verkeerde bocht’ uit, in augustus volgt haar tweede ep

Toekomstplatform NL/ De coronacrisis

woekert in alle lagen van de kunstenscene.

Interieurboetiek Balthasar Home (Grote Zavel 37) ving die signalen op en besloot om in te grijpen.

Midden mei opende ze versneld een nieuwe conceptruimte in een oud bontatelier op nummer 40. Daar biedt Balthasar Brussels tot eind juni gratis een podium aan vernieuwende merken, kunstenaars en designers als Geert De Taeye (foto), Dominique Gringoire, Bouzouk en Racso Jugarap, die er zelf hun verhaal uitdragen en verkopen.

Vanaf de zomer krijgt het proefproject een structureel vervolg. (KS) Elke dag open, Facebook: BalthasarBrusselsSablon 10 JUNI 2020

I 25

EEN TERRAS! EEN TERRAS! MIJN KONINKRIJK VOOR EEN TERRAS!

Een plaatsje in de zon NL

Na drie maanden is het eindelijk zover: we mogen opnieuw het leven observeren vanaf het terras van een goed restaurant. Vier openluchtadressen die je niet wilt missen. — MICHEL VERLINDEN

Colonel

Gaufres & Waffles

Colonel had al een zaak vlak bij de Louizalaan, maar opent nu een tweede restaurant aan Fort Jaco.

Waar vroeger een oude benzinepomp stond, hebben Benoit Vano en Anaïs Droeven een klassezaak ingericht met een ruim terras. De kaart mikt op liefhebbers van gerijpt vlees, bereid in een Josper-grilloven, zeer herkenbaar dankzij de tegelijkertijd gegrilde en gerookte smaak. Colonel Fort Jaco profileert zich als een familierestaurant met een zondagse formule (gebraden kip, aardappelen en sperziebonen). We raden ook de frieten gebakken in rundsvet en de heerlijke gestoofde groenten aan, en voor de kleinsten zijn er smakelijke zelfgemaakte nuggets van hoevekip en panko (Japans paneermeel). En de hygiëne? Plexiglazen platen scheiden klanten van het gemaskerde personeel, en de kaart scan je via een QR-code.

Streetfood op z’n best, en een project van onder anderen Yves Mattagne. De sterrenchef wil de wafel opnieuw uitvinden, en terecht, want de nationale trots schittert niet noodzakelijk dankzij de oertraditionele versie met chantilly. Mattagne had het geniale idee om een neutrale basiswafel te maken die als zoet én als zout gerecht kan dienen. Je proeft die lekkernijen aan een toog en enkele lage en hoge tafeltjes op het terrein van Jeux d’Hiver in het Ter Kamerenbos.

We gingen likkebaarden van de wafel met rundstartaar (€10), een mix van gehakt, cresson, kappertjes, ui en een toefje ultralichte mayonaise. De versie ‘Stracciatella & Tomates’ (€12) is ook niet te versmaden, met zijn smeuïge Italiaanse kaas, en bolletjes sorbet met zachte Spaanse piquillo-pepers, vergezeld van tapenade, basilicum, en rode en gele kwartjes kerstomaat.

chaussée de Waterloosesteenweg 1405, Ukkel/Uccle, 02-733.42.24, www.colonelbrussels.com, di/ma/Tu > za/sa/Sa 12 > 14.00 & 19 > 22.00, zo/di/Su 12 > 22.00, vanaf/à partir du/from 16/6

26

I

10 JUNI 2020

chemin du Croquetweg 1, Brussel/Bruxelles, gaufresandwaffles.be ma/lu/Mo > zo/di/Su 12 > 20.00

Au Grand Forestier

Brasserie du Heysel

Een van de mooiste en kalmste terrassen in Brussel, met ruim genoeg plaats tussen de tafeltjes.

Een ongelooflijke plek, met zijn Japanse kerselaars aan de vijver van Tenreuken. Je zou bijna vergeten dat je in Brussel bent, als je hier een zondag doorbrengt met familie. Deze Belgische brasserie is tijdloos en onberispelijk in uitvoering en bediening – drie kwaliteiten die je kan verwachten van de familie Niels, wier voorvader Joseph Niels in 1924 de filet americain heeft uitgevonden. Diezelfde filet americain (€24,75) moet je hier absoluut en zonder aarzelen komen proberen, met krokante frietjes, zoals het moet, en een bijpassend slaatje.

Wie zei ook weer dat standvastigheid een schone deugd is in de keuken?

Met ongeveer 1.500 couverts per dag op zijn terrassen is Albert Michiels een bezig baasje. Wat een vitale man! Het hele jaar door beweegt hij zich door de 22 etablissementen die zijn groep Restauration Nouvelle rijk is. We vreesden het ergste na drie maanden waarin het hart van de horeca stopte met kloppen, maar gelukkig zijn Michiels en zijn zaken nog steeds in vorm. Genoeg plaats tussen de tafels, hydroalcoholische gel, mondmaskers: alle hygiëneregels staan op punt. Als je een mooie plek zoekt, raden we zeker het houten terras van Brasserie du Heysel aan. Voor het aperitief keken we op de gevarieerde ginkaart (Copperhead, Virunga, Gin Mare …) en voor het hoofdgerecht lieten we ons charmeren door de wok van zeer verse groenten met zoetzure saus en verse munt (€17).

Woudmeesterlaan 2 avenue du Grand Forestier, Watermaal-Bosvoorde/ Watermael-Boisfort, 02-672.57.79, www.augrandforestier.be, ma/lu/Mo > za/sa/Sa 12 > 23.00, zo/di/Su 19 > 23.00

Romeinsesteenweg 650 chaussée Romaine, Strombeek-Bever, 02-460.47.75, www.restaurationnouvelle.be, ma/lu/Mo > wo/me/We 11 > 22.00, do/je/Thu > za/sa/Sa 11 > 23.00, zo/di/Su 11 > 22.00

BRUSSEL STAAT OP Elke vrijdag live vanuit de stad en op BRUZZ radio (98.8FM), BRUZZ tv en BRUZZ.be

5 JUN - St-Katelijneplein Brussel 12 JUN - Spiegelplein Jette 19 JUN - Gemeenteplein Molenbeek 26 JUN - Dumonplein St-Pieters-Woluwe

BRUZZ_WAKEUPBRUSSEL_230x290_V001.indd 1

08/06/2020 11:12

Interview

LA REPRISE DE L’HORECA SELON FRÉDÉRIC NICOLAY ET MALLORY SAUSSUS

‘Appliquer les mesures à la lettre sera impossible’ Deux personnalités en vue de l’Horeca bruxellois livrent leurs appréhensions et leurs espoirs quant à la réouverture des bars et restaurants de la capitale. D’un côté, Frédéric Nicolay, champion en titre toutes catégories confondues.

De l’autre, Mallory Saussus, challenger inspiré.

FR

— MICHEL VERLINDEN, PHOTOS: SASKIA VANDERSTICHELE

L

’un a posé sa patte sur un nombre impressionnant de lieux de divertissement bruxellois (Café Belga, Walvis, Flamingo,...).

L’autre a ouvert successivement Chez Franz, la nouvelle version de Chez Richard, ainsi que Tortue à Uccle. Ils s’apprécient, ce qui n’est pas forcément évident dans un contexte aussi étroit et concurrentiel que le secteur Horeca de la capitale.

Il n’était pas forcément logique de faire jouer l’un des deux protagonistes à domicile. Pourtant, il était difficile de passer à côté de l’opportunité : Mallory Saussus (40 ans) a rencontré Frédéric Nicolay (50 ans) dans le nouvel établissement de ce dernier: le Fernand Cocq. Le décor pas encore achevé, les travaux ont été stoppés en raison du confinement, de ce qui était autrefois La Régence, témoigne d’un projet inédit qui rassemblera tout à la fois un bar, une friterie et une wasserette. Du jamais vu. Bref, un endroit parfait, plein de promesses, pour évoquer le visage d’un secteur, tout juste sorti du coma artificiel, à qui l’on ne peut que souhaiter de beaux lendemains.

Dans quel état d’esprit vous trouvez-vous après trois mois de fermeture forcée ?

28

I

10 JUNI 2020

MALLORY SAUSSUS : C’est un peu l’angoisse. Dès le 14 mars, j’ai craint le moment de la réouverture.

Rouvrir trois adresses en même temps, c’est comme inaugurer un nouvel établissement, ça nécessite une énergie dingue. Mais plus inquiétant encore est le fait que les règles ont changé.

Pour moi, elles ne sont pas très claires et surtout inapplicables. Dans nos endroits, tout est basé sur la convivialité. Les gens viennent chez nous pour être libre, pour se balader. S’il faut les visser sur une chaise, on renie tout notre projet. Ce qu’il faut bien comprendre aussi, c’est que le facteur alcool va tout compliquer. Tout le monde n’a pas la même vision de ce virus. Certaines personnes s’en foutent et donnent dans la provocation, on s’embrasse ou on se tape dans la main, alors que d’autres ont vraiment peur. La boisson va exacerber tout cela. Va-t-on devoir gérer des conflits entre les clients ? L’angoisse est là : devoir gérer du social en plus du reste.

FREDERIC NICOLAY : Ce qui m’a fait assez peur, c’est le fait que le pays n’était pas du tout préparé et qu’il a fallu prendre une mesure extrême pour se protéger. Sinon, je partage le constat que dresse Mallory. Autant les gens se tiennent facilement dans un restaurant, autant ils viennent dans des

cafés comme les nôtres pour décompresser.

Sommes-nous responsables de leur attitude ?

Non. Heureusement, je pense que tout cela va très vite s’atténuer. On nous donne des règles mais quand on voit comment cela se passe dans la rue ou dans les parcs, on constate que les gens savourent une liberté retrouvée. Pourquoi faudrait-il ennuyer l’Horeca alors que plus personne ne se charge de faire respecter les règles sur la voie publique ?

Interdiction de fumer, caisse noire, piétonnier, attentats et aujourd’hui Covid-19… nombreux sont les patrons d’établissement Horeca à Bruxelles qui considèrent que leur métier s’apparente à une lente descente aux enfers. Est-ce votre cas ?

NICOLAY : Je ne suis pas d’accord avec ce constat.

Ce qui se passe, ce sont les choses de la vie. C’est un secteur compliqué parce qu’il y a eu beaucoup

Selon Frédéric Nicolay (à gauche, devant son nouvel établissement Fernand Cocq) et Mallory Saussus, la reprise s’avère périlleuse entre les comportements imprévisibles des clients, les équipes réduites, les éventuels contrôles et surtout les incontournables dénonciations à la police garanties par des citoyens « bienveillants ».

« L’autre jour, mon fils de 11 ans, qui me voyait dépité, m’a dit ‘change de carrière’.

Il a raison, on a tort de s’accrocher au passé » FRÉDÉRIC NICOLAY

cacahuètes au wasabi…

SAUSSUS : Ce que je constate, c’est que le secteur est en mutation totale. Il y a une concurrence énorme, l’offre est trop importante. Désormais, on trouve des jeunes issus d’écoles de commerce derrière beaucoup de nouveaux lieux. Ils pensent en fichiers Excell, en applications pour smartphone, en réseaux sociaux, en franchises à revendre, en business plan… cela laisse les autres sur le carreau. La vraie difficulté pour moi, c’est de continuer à exister dans ce contexte. Pour cela, il faut se réinventer. Même pour nous, je constate que nos trois établissements sont toujours pleins mais que les chiffres sont dans le rouge. Il est nécessaire de réviser ses marges en permanence.

Ce métier est devenu hyper complexe, il faut un expert derrière soi qui maîtrise l’aspect financier.

NICOLAY : L’image d’Épinal du bistrotier tout seul pour gérer son affaire est révolue. À la place, on

▼

de tricheries. Du coup, il a fallu rétablir l’équilibre. Dans beaucoup d’établissements, c’est une machine à sous qui occupe le centre du business.

Quand tout repose là-dessus, il n’y a aucun soin apporté aux bières que l’on sert, ni à quoi que ce soit d’autre. Ce modèle répandu très lucratif est fondamentalement préjudiciable au secteur. Le café « normal », avec un Bingo en son centre, est la pire des choses mais personne n’en parle. Il y a un fondamental à ne pas oublier : un endroit doit être beau et bon. Si l’on ne sert que du café, c’est OK à condition qu’il soit excellent. Beaucoup d’enseignes du centre-ville se plaignent du piétonnier, qui est la meilleure chose qui soit arrivée à la ville, mais la vraie raison de leurs soucis financiers c’est que ce qu’elles proposent est médiocre. Je vois des cafés place Saint-Géry qui servent la même caïpirinha depuis la fin des années nonante. Il y a toujours les mêmes

10 JUNI 2020

I 29

▼

LA REPRISE DE L’HORECA SELON FRÉDÉRIC NICOLAY ET MALLORY SAUSSUS

trouve de plus en plus d’entrepreneurs avec des investisseurs derrière eux.

Où en êtes-vous financièrement ?

SAUSSUS : Nous avons creusé un sérieux trou

financier. Il va falloir travailler beaucoup et longtemps pour que la société redevienne saine.

La difficulté de cette réouverture encadrée est de savoir si elle va générer du bénéfice, couvrir les frais ou agrandir le trou. J’espère une réouverture progressive et, à terme, la levée des mesures. En revanche, le scénario catastrophe consisterait à être pris d’assaut et puis fermé pour non-respect des règles de sécurité.

NICOLAY : Je suis dans le même cas. Je me mets des œillères et j’avance comme un cheval de trait pour tracer mon sillon. J’aurais espéré un soutien plus adapté, au cas par cas. Tout a été gelé, c’est déjà ça, mais les problèmes restent là. Face à cette situation, il vaut mieux être salarié qu’indépendant.

Pensez-vous que l’on va assister à de nombreuses faillites dans la capitale ?

SAUSSUS : Je pense que cela va se jouer mainteBRUZZ | INTERVIEW

nant à la reprise. Si la police vient dresser des amendes pour quiconque est surpris dans un établissement debout avec un verre à la main… alors ce sera l’hécatombe. J’espère aussi qu’il y aura un soutien du public. Notamment pour comprendre que dans un premier temps, on devra œuvrer en équipe réduite et que donc le service ne sera pas le même qu’avant.

NICOLAY : La question des contrôles va être cruciale. J’espère que l’on ne sera pas obligé de dire au policier « s’il te plaît, laisse-moi respirer ».

Tout est là, qu’il s’agisse des clients ou du pouvoir politique qui prend des décisions drastiques pour éviter d’avoir à porter une quelconque faute, on attend de la compréhension. Il va falloir laisser l’Horeca reprendre son souffle.

Craignez-vous qu’une telle situation se reproduise l’hiver prochain et mette le secteur définitivement à genoux ?

NICOLAY : Non, beaucoup d’erreurs ont été

commises mais je suppose que des leçons ont été tirées. Je n’imagine pas que l’on remette l’économie à l’arrêt. Il y a un nombre incroyable de morts sur la route, je n’ai jamais vu que l’on gèle la circulation pour autant. Je pense qu’il faut arrêter de faire peur aux gens. Je vois des personnes qui mettent un masque dans leur voiture. C’est ridicule. Il faut arrêter d’avoir peur de tout. « Tu ne meurs pas de ce que tu es malade, tu meurs de ce que tu es vivant », disait Montaigne.

SAUSSUS : Je table également sur l’expérience capitalisée lors de la période qui vient de s’écouler. J’imagine que plutôt que de tout arrêter, on protégera les populations à risque et on prendra les mesures qui s’imposent.

Un nouvel épisode de ce type ne ruinera-t-il pas la dimension de convivialité propre aux lieux de divertissement ? Est-ce que cela a encore un sens 30

I

10 JUNI 2020

d’aller dans un café si l’on doit rester en permanence à 1,50 m les uns des autres ?

MALLORY SAUSSUS : C’est une possibilité. Alors, on se réinventera. On fera autre chose.

NICOLAY : On ouvrira une charcuterie. Je me suis demandé si je n’allais pas faire de la saucisse sèche.

livreur de vin et caviste, j’ai trouvé ça super. J’étais chez moi à 20 heures, le téléphone coupé, un vrai luxe. C’est mieux que de courir en tous sens et se ruiner la santé. C’est très tentant de faire autre chose. Cela dit, cela me déchirerait le cœur de mettre en faillite nos établissements.

Bruxelles ne perdra-t-il pas un peu de son âme dans cette affaire ?

Les trois mois qui viennent de s’écouler vous ont-ils tout de même apporté quelque chose de positif, de nouvelles perspectives ?

NICOLAY : J’entends des parents qui se lamentent

SAUSSUS : Quand on a des endroits qui tournent 7

parce que leurs enfants s’amusent avec des tablettes plutôt qu’avec des jouets en bois.

Personnellement, je trouve que l’on apprend plein de choses avec une tablette. Faut-il vraiment être nostalgique d’un passé révolu ? À la place des cafés et des restaurants, on mettra des serres et des jardins. L’autre jour, mon fils de 11 ans, qui me voyait dépité, m’a dit « change de carrière ».

J’ai fait ma carrière en imaginant des établissements mais il a raison, on a tort de s’accrocher au passé. Le problème de ce secteur, c’est que beaucoup de monde vient y échouer, tant le personnel que les clients. Trop de gens arrivent là parce qu’ils ne savent pas quoi faire de leur vie.

SAUSSUS : Pendant deux mois, j’ai été épicier,

jours sur 7 et de 8 heures à minuit et que tout s’arrête du jour au lendemain, on sent un poids qui disparaît des épaules. Cela était positif. Il y a aussi eu les marques de sympathie des clients. Je sais que pendant toute cette période, pas mal de personnes sont venues boire des boissons achetées au night-shop sur la terrasse de Chez Richard, je trouve que c’est un bel hommage. On sent l’impatience à revenir. Certains m’ont dit : « On t’enlève ton business mais moi on m’enlève ma passion ». Je comprends très bien. Depuis le déconfinement, je ne sais pas où aller quand je sors. J’ai besoin de me poser à une terrasse pour regarder la vie.

NICOLAY : Cela a été une belle opportunité pour se

MALLORY SAUSSUS • 1979, naissance à Uccle.

• Étudie les sciences politiques à l’ULB, entre 2000 et 2005.

• Exerce plusieurs jobs étudiants dans la restauration. Se passionne pour les lieux de type bistro.

• 2011, reprend l’ancien Mont-Chauve et le transforme en Chez Franz avec deux associés. Gros succès.

• Redonne vie à Chez Richard en 2016. Une quatrième associée rejoint le trio sur cet établissement.

• Ouvre Tortue en 2019.

Adresse uccloise dans laquelle opère l’excellent Yann Grappe.

MALLORY SAUSSUS

toujours quelqu’un pour se lever, pour embrasser une connaissance, nous sommes des animaux sociaux et grégaires. C’est du pain bénit pour tous ceux qui se sentent une âme de corbeau.

SAUSSUS : Cela me fait également très peur. Nous en avons souffert parce que Chez Franz, nous préparions à manger sur place pour ensuite livrer à notre personnel. Quelqu’un du voisinage a pris des photos et appelé la police parce qu’il y avait quatre personnes dans le restaurant.

Quel sera le premier restaurant où vous irez vous attabler ?

SAUSSUS : Je rêve de manger une pâte chez Certo,

repenser. Nous avons fait pas mal de travaux, notamment au Robinet, où on a dessiné une cour intérieure. Pareil au Kumiko.

Qu’est-ce qui a été le pire de cette expérience ?

NICOLAY : Sans hésiter, la délation, ça m’a rendu

très triste. Il n’est pas impossible qu’elle complique la réouverture. Appliquer les mesures à la lettre sera impossible, il y aura

cette minuscule adresse italienne me fait voyager comme aucune autre.

NICOLAY : Certo, c’est une bonne idée.

SAUSSUS : On y va ensemble ?

NICOLAY : Pourquoi pas… mais si je dois être honnête, ce qui me manque le plus, ce sont les sushis, les vrais, ceux qui sont réalisés minute et qui mêlent le croquant de l’algue, la fraîcheur du poisson et le riz chaud. Pour moi, ce sera donc chez Kamo, à Ixelles.

FRÉDÉRIC NICOLAY • 1969, naissance à Ottignies.

• Formation à l’École hôtelière de Namur entre 1983 et 1989.

• Passe un an à New York où il rencontre Alain Coumont, le fondateur du Pain Quotidien.

• Début des années nonante lance Chez Marie.

• Première enseigne dans le downtown : Gala Cantina en 1994.

• La liste des lieux sur lesquels il est intervenu est interminable : Bonsoir Clara, Café Belga, Bar du Matin, Humphrey…

• Désormais, il préfère concevoir des lieux plutôt que les gérer, même s’il est encore actif dans Robinet, Kumiko, Flamingo, ... Sans oublier Fernand Cocq dont l’ouverture est prévue pour bientôt.

« Dans nos endroits, tout est basé sur la convivialité. Les gens viennent chez nous pour être libre, pour se balader. S’il faut les visser sur une chaise, on renie tout notre projet », s’inquiète Mallory Saussus (à gauche).

DE GROTE HORECAUITDAGING Na drie maanden in de koelkast gaan de Brusselse restaurants en bars weer open.

Ontwaken uit die kunstmatige coma is geen sinecure.

Integendeel. Frédéric Nicolay (Kumiko, Flamingo, Café Belg, …) en Mallory Saussus (Chez Franz, Chez Richard, Tortue), twee grote horeca-ondernemers, zijn het erover eens dat de maatregelen niet strikt toepasbaar zijn. De heropening belooft dus riskant te zijn, door het onvoorspelbare gedrag van klanten, de verkleinde barploegen, eventuele controles en vooral de onvermijdelijke klikspanen die rondom de cafés wonen. Nu de Brusselse horeca in een intensieve periode van verandering verkeert, vragen de twee ondernemers zich af of het nog de moeite waard is om hun leven op deze manier te ‘verkwisten’. Om de malaise af te wenden, ligt de bal in het kamp van het grote publiek, dat zich hopelijk trouw en verantwoordelijk zal gedragen, en van de politiek, die meer dan ooit empathie zal moeten opbrengen.

NL

THE GREAT CATERING CHALLENGE

BRUZZ | INTERVIEW

«Si la police vient dresser des amendes pour quiconque est surpris dans un établissement debout avec un verre à la main… alors ce sera l’hécatombe »

After three months in the freezer, Brussels’ restaurants and bars are finally reopening. Awaking from this induced coma will not be easy. On the contrary. Frédéric Nicolay (Kumiko, Flamingo, Café Belga…) and Mallory Saussus (Chez Franz, Chez Richard, Tortue), two of the capital’s big service industry entrepreneurs agree that it is impossible to enforce the corona measures strictly. Reopening thus promises to be risky due to the unpredictable behaviour of customers, the reduced staff teams, possible checks and especially the inescapable tattletales who live around cafés. Now that Brussels’ service industry is undergoing an intensive period of change, the two entrepreneurs wonder whether there is still any point in ‘wasting’ their lives in this way. To avert the malaise, the ball is in the court both of the general public – people will hopefully behave reliably and responsibly – and of politicians, who will have to manifest more empathy than ever before.

EN

10 JUNI 2020

I 31

Getuigenissen

#BLACKLIVESMATTER, OOK IN BRUSSEL

‘Wij strijden als love warriors tegen haatmisdaden’ De beelden van de gewelddadige dood van George Floyd trokken via sociale media een wereldwijde protestbeweging op gang die ook hier het racismedebat stevig aanwakkert.

Drie Brusselse artiesten getuigen over discriminatie en hun strijd voor fundamentele veranderingen.

— TOM PEETERS • FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

Exact 8 minuten en 46 seconden lang drukte een witte Amerikaanse politieagent zijn knie op de nek van de zwarte George Floyd. Als symbool van bruut politiegeweld tegen zwarten in de VS en ver daarbuiten werd de tijdspanne, die intussen een eigen Wikipedia-pagina heeft, aangegrepen voor herdenkings-, stilte- en pauzemomenten. In de entertainmentindustrie culmineerde het protest vorige week op Blackout Tuesday, toen platenmaatschappijen, streamingdiensten en individuele artiesten zich achter de protesten schaarden.

In Brussel verzamelden ongeveer 10.000 manifestanten zich afgelopen zondag op het Poelaertplein. Meer dan ooit speelden sociale media hierbij een sleutelrol. “De gruwel is niet nieuw, de snelheid en directheid waarmee de publieke verontwaardiging en woede online gekanaliseerd werden is dat wél,” benadrukt muzikant Reggie Washington, die er de lynchpartij

bijhaalt op de veertienjarige zwarte jongen Emmett Till, die in 1955 zowat de start betekende van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging.

Washington: “In die tijd duurde het soms weken voor nieuws van het platteland tot in New York raakte.

Toen Emmett in de staat Mississippi ontvoerd, mishandeld en in de rivier gegooid werd, gebeurden dergelijke door racisme gedreven haatmisdaden veel vaker. Maar in dit specifieke geval liet zijn moedige moeder een schok door het land gaan omdat ze weigerde het verminkte lichaam in een gesloten kist op te baren. Iedereen moest zien wat ze haar jongen hadden aangedaan.”

Ook anno 2020 hebben weerzinwekkende beelden de protestbeweging brandstof gegeven voor hun strijd. Met volgende getuigenissen geven enkele lokale artiesten van kleur aan dat het dit keer niet bij hashtags en zwarte vierkanten mag blijven, ook hier niet.

Esinam Dogbatse: “Dit is het moment om ons te verenigen.”

32

I

10 JUNI 2020

Esinam Dogbatse Natuurlijk was de Brusselse muzikante Esinam gechoqueerd en triest door de dood van George Floyd. Als dochter van een Belgische moeder en een Ghanese vader leerde ze fierheid te putten uit haar dubbele culturele identiteit, ondanks het onbegrip en de pesterijen uit haar kindertijd.

Op haar Facebook-pagina deelde ze een tekening waarin een zwarte man de nek wordt omgewrongen door een witte vuist. Op de vingerknokkels staat â&#x20AC;&#x2DC;Racismâ&#x20AC;&#x2122;. Als laatste ademsnik weerklinkt: â&#x20AC;&#x153;I canâ&#x20AC;&#x2122;t breathe.â&#x20AC;? De livebeelden van George Floyds laatste minuten gingen viraal, maar Esinam heeft de originele video nooit bekeken. â&#x20AC;&#x153;Ik hoef het niet in het echt te zien om te weten waar het over gaat. Ik wil niet nog meer nachtmerries dan ik nu al heb.â&#x20AC;?

Volgens de artieste, wier eclectische afrojazz een antigif aanreikt voor onverdraagzaamheid, was de dood van Floyd voor de Afro-Amerikaanse gemeenschap de druppel die de emmer deed overlopen.â&#x20AC;&#x153;Het is een wake-upcall dat racisme anno 2020 nog altijd bestaat. Natuurlijk is de politieagent die de moord beging verantwoordelijk voor zijn daden, maar niet alleen hij. Daarom vond ik de tekening zo krachtig. De witte vuist symboliseert niet ĂŠĂŠn individuele dader, maar een systeem. Dat de protesten ook elders ter wereld mensen doen stilstaan bij samenlevingsproblemen in hun eigen land, kan ik alleen maar toejuichen.â&#x20AC;?

Nu ze in een van de meest multiculturele buurten van Brussel woont en zowel privĂŠ als professioneel een tolerante artistieke bubbel heeft gecreĂŤerd, wordt ze zelf nog zelden geconfronteerd met flagrant racisme, maar vroeger was dat anders. â&#x20AC;&#x153;Als men mij samen met mijn moeder zag, dacht men vaak dat we geen familie waren of dat ik geadopteerd was. Mijn moeder probeerde die ongemakkelijke situaties altijd weg te lachen, want ze wilde de sfeer voor mij niet verpesten, maar we leden er allebei onder.â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x153;Ik herinner me ook de spot van andere kinderen. Ik kreeg altijd veel opmerkingen over mijn haar. Als kind

was ik gek op The Jackson 5, maar om niet uitgelachen te worden, wilde ik niet meer met een afrokapsel naar school. Ik zette mijn eigen identiteit opzij en ging me kleden zoals iedereen. Pestkoppen beseffen vaak niet dat ze racistische opmerkingen maken, omdat ze niet met een open geest zijn opgevoed. Maar het gevolg was wel dat ik daarna, uit zelfbescherming, een levensroute heb uitgestippeld die racisme heel bewust uit de weg ging. Ik wilde er niet meer mee geconfronteerd worden. Met racistische familieleden heb ik sowieso geen contact meer.â&#x20AC;?

Dat de emoties en de energie die nu opborrelen op termijn ook in haar muziek zullen weerklinken, is voor Esinam vanzelfsprekend. Zondag ging

â&#x20AC;&#x153;In positieve zin zie ik tussen wi e en gekleurde mensen een eenheid ontstaan die er vroeger niet wasâ&#x20AC;?

BRUZZ | GETUIGENISSEN

MUZIKANTE

ze alvast mee manifesteren. â&#x20AC;&#x153;We moeten ons nu verenigen in plaats van ons te laten verdelen, pacifistisch ĂŠn met respect voor de regels van social distancing. Dat mensen van verschillende horizonten samenkomen, is altijd positief, zeker in BelgiĂŤ, waar er met al zijn identiteiten en regioâ&#x20AC;&#x2122;s al verdeeldheid genoeg is.â&#x20AC;? â&#x20AC;&#x153;In positieve zin zie ik tussen witte en gekleurde mensen een eenheid ontstaan die er voordien niet was.

Diversiteit uitdragen als een rijkdom, niet als iets dat schrik aanjaagt: dat blijft de uitdaging. De pandemie heeft problematieken die al lang bestonden uitvergroot. Laten we daar gebruik van maken om te transformeren naar een bewustere en rechtvaardigere wereld.

Voor BelgiĂŤ is het een goede gelegenheid om meer verantwoordelijkheid te nemen voor zijn koloniale verleden.â&#x20AC;?

10 JUNI 2020

I 33

#BLACKLIVESMATTER, OOK IN BRUSSEL

Reggie Washington JAZZBASSIST

BRUZZ | GETUIGENISSEN

“Zelf maakte ik op een album nog nooit een politiek statement, maar na eerst tijdens de pandemie helemaal afgekoppeld te zijn geweest van de buitenwereld, komt er door de gebeurtenissen in de VS nu zoveel energie vrij dat het haast een noodzaak wordt.”

De Amerikaanse jazzbassist Reggie Washington (57) zegt het geweld van de voorbije dagen te begrijpen. “Men is het beu dat er niets verandert. Maar als schrijvers, kunstenaars of muzikanten is het onze plicht om de energie die nu vrijkomt te capteren en als love warriors te verspreiden.”

“Ik hoorde saxofonist Wayne Shorter ooit beschrijven hoe kwaad hij en de andere Jazz Messengers waren toen een uitsluitend witte jury de hoofdverdachten van de moord op de zwarte burgerrechtenactivist Medgar Evers had vrijgesproken, en hoe die razernij zijn weg vond naar hun volgende studio-opname. Zo moet muziek zijn.”

Toen Washington een kleine 15 jaar geleden in Brussel arriveerde in het zog van zijn toekomstige Belgische vrouw, had hij er al een lange carrière als reizend muzikant op zitten. In die tijd ervoer hij dat discriminatie en racisme zich niet beperkten tot zijn thuisland. “Toen we met Buckshot LeFonque, de band van Branford Marsalis, in businessclass vlogen, gingen stewards soms bellen of onze boardingpasses wel klopten. Op de luchthaven van Milaan zag ik een politieagent ooit op de staart van mijn hond trappen alvorens hij hem mijn richting uit duwde. Ben ik geen Afrikaanse vluchteling, dan zal ik als muzikant wel drugs bij me hebben … We zijn ook ooit van de trein gezet omdat we niet meteen het juiste ticket toonden, waardoor we een optreden misten.”

Onder muzikanten zelf heeft Washington die problemen nooit ervaren. In België vindt hij racisme heimelijker dan in de VS. “Hier uit het zich via smakeloze grappen. Om de eigen onzekerheid en onwennigheid met het thema te camoufleren, vermoed ik.”

Washington groeide op in een

34

I

10 JUNI 2020

Reggie Washington: “Boosheid vindt zijn weg altijd naar muziek.”

gemengde maar overwegend witte middenklassenwijk op Staten Island, in de suburbs van New York. Hij herinnert zich nog dat toen Martin Luther King vermoord werd, de lessen stopten en iedereen naar huis mocht. “Als kind zag ik vooral racisme uit onwetendheid. ‘Wat komen al die goddamn niggas hier doen?’ hoorde ik onze Italiaanse buurman vragen aan mijn vader, die hem er stomverbaasd op wees dat hij ook zwart was. ‘Ja, maar jullie horen bij de goeden!’ klonk het dan.”

Pas toen hij in zijn tienerjaren in een veel wittere school terechtkwam, werd hij geconfronteerd met schaamtelozere vormen van

“Ben ik geen Afrikaanse vluchteling, dan zal ik als muzikant wel drugs bij me hebben …”

racisme. “Toen ik met mijn gekleurde highschool sweetheart op de bus stond te wachten, hoorden we plots iemand ‘Fucking niggers!’ roepen uit de cabine van een pick-uptruck, die vervolgens zijn motor liet ronken en deed alsof hij op ons zou inrijden.”

“Wat nu gebeurt, zat er al langer aan te komen,” stelt Washington.

“Agent Orange 45 (hij weigert de naam Trump uit te spreken, tp) heeft de onwetenden en de hopelozen zoveel schrik aangejaagd dat alles hun afgepakt zal worden door mensen van kleur. De moord op Floyd was de steekvlam, het internet en de sociale media deden de rest.

Beelden die je doen kokhalzen zijn altijd de brandstof geweest voor de burgerrechtenbeweging. Ik las net dat het Austin Symphony Orchestra een muzikante ontslagen heeft na een racistische post op haar sociale media. Het is een stap in de goede richting, het leger de straten insturen is dat niet. Er zullen systemische veranderingen nodig zijn om de lont uit het kruitvat te halen.”

Junior Mthombeni “De beelden van een stervende George Floyd onder de knie van een Amerikaanse politieagent staan voor eeuwig op onze netvliezen gebrand.

Je kon er niet van wegkijken,” zegt de theatermaker die met Malcolm X en Dear Winnie verschillende voorstellingen maakte over racisme, waarmee hij door zijn Zuid-Afrikaanse roots ook zelf geconfronteerd wordt.

“Ineens voelden we allemaal even de mens, voorbij de kleur. Dat werkt verbindend. Het gevaar is dat het een hype blijft. Onze maatschappij verwacht dat we daar nu met z’n allen snel op reageren via onze sociale media, waarna de storm weer gaat liggen … Mijn vraag is dan ook welke kant we zullen kiezen na de hype. Gaan we straks opnieuw op onze achterste poten staan bij de zwartepietendiscussie, of wanneer iemand zich weer afvraagt waarom de beelden van Leopold II er nog staan?”

Zelf is Mthombeni alvast van

plan om de negen zwarte vrouwen uit Dear Winnie – zijn stuk over de briefwisseling tussen zijn vader, een antiapartheidsactivist, en de vrouw van Nelson Mandela – zo snel mogelijk samen te brengen om een statement te maken, zoals ze dat ook in de voorstelling doen. “Het is onze taak om de herinnering aan slachtoffers zoals mijnheer Floyd levend te houden, ervoor te zorgen dat hun dood niet gewoon even passeert. Want als jij morgen gaat slapen, dan zit ik nog altijd met de

“Onlangs nog gehoord: ‘Allee, de negers mogen nog eens buiten na de Covid.’ Dat is doordeweekse kost”

Junior Mthombeni: “Met mijn voorstellingen wil ik mensen wakker schudden.”

shit, en velen met mij.”

Toch geeft hij niet graag voorbeelden van het racisme dat hem bijna dagelijks te beurt valt.

“We zijn het gewoon geworden.

Mijn ouders hebben mij ook geleerd om mij altijd sterk te houden.

Omdat het zo alledaags is, leer je je gevechten uitkiezen.”

Laatst was hij met Gorges Ocloo, een collega-theatermaker uit Brussel, op wandel in een park. “Hij is van Ghanese afkomst, iets wat anno 2020 geen fuck meer zou mogen uitmaken. We waren toevallig aan het babbelen over Floyd toen er een man aan kwam gefietst die niet leek te willen uitwijken. Toen hij ons dan toch voorbijreed, draaide hij zich plots om en klonk het vermanend: ‘Mannekes, ge zijt hier in Vlaanderen, hier loopt ge langs rechts.’ We zijn in de lach geschoten. Dat is nog een ‘grappig’ voorbeeld.”

Met de aanvallen op sociale media die de speelsters van Dear Winnie te verduren kregen vanwege hun etniciteit, heeft Mthombeni het moeilijker. “En toen mijn vrouw iets antiracistisch postte, kreeg ze als reactie een strop. Onlangs ook gehoord: ‘Allee, de negers mogen nog eens buiten na de Covid.’ Dat is doordeweekse kost.”

Het protest dat nu op verschillende niveaus ontstaat, vindt Mthombeni dan ook nodig. “Maar het moet een spiegel zijn. Racisme is geen ver-van-mijn-bedshow. Als het over politiegeweld gaat, hebben wij ook onze Semira’s, Bangoura’s en Mehdi’s gehad. Laten we dus vooral naar onszelf kijken. Het is een dagelijkse struggle die bij mij culmineert in voorstellingen die mensen wakker willen schudden.

Soms hoor ik: ‘Maar Junior, moet je dit soort pamfletachtig theater nog wel maken?’ Ja, dus. Als tegenwicht tegen de racistische en de fascistische praat die weer de ronde doet, vaak onder het mom van ‘het zeggen zoals het is’. Als we niet uitkijken zitten we hier niet zo ver af van een Trump of een Bolsonaro. Laten we die spiegel dus gebruiken, en witte huizen veranderen in gekleurde huizen, tot ze een echte afspiegeling van de maatschappij vormen.”

10 JUNI 2020

BRUZZ | GETUIGENISSEN

THEATERMAKER

I 35

Erfgoed

PAUL DE RIDDER SCHRIJFT EEN BOEK OVER DE RECHTVAARDIGE RECHTERS

BRUZZ | ERFGOED

In de SintBaafskathedraal in Gent hangt alleen maar een kopie van de Rechtvaardige Rechters.

‘Doorbreek de omerta’ De indrukwekkende Jan Van Eyck-expo in het Museum voor Schone Kunsten in Gent moest het zonder de ‘Rechtvaardige Rechters’ stellen. Dat paneel is al sinds de diefstal van 1934 vermist. Paul De Ridder levert in een nieuw boek brandstof aan de theorie die wijst in de richting van de katholieke Kerk. Omerta is het sleutelwoord. “De goede naam van de katholieke Kerk mag niet bezoedeld worden.” — STEVEN VAN GARSSE 36

I

10 J U NI 2 0 2 0

H

et is een van de grote mysteries van de Belgische geschiedenis. In 1934 worden twee panelen van het magnifieke altaarstuk het Lam Gods van de gebroeders Van Eyck uit de Sint-Baafskathedraal gestolen. De katholieke politicus Arsène Goedertier verklaart op zijn sterfbed dat hij weet waar het paneel

PAUL DE RIDDER Historicus en auteur

van de Rechtvaardige Rechters zich bevindt. Bij hem thuis worden na zijn dood getypte kopieën gevonden van de brieven waarmee het Gentse bisdom voor een miljoen frank werd afgeperst, in ruil voor de teruggave van het paneel.

Het komt nooit tot een proces.

Het paneel blijft zoek. Ondanks vele geruchten en complot-

theorieën, waar amateur-detectives gretig hun steentje aan bijdragen, blijft decennialang het verhaal overeind dat Arsène Goedertier, de koster-wisselagent, niet alleen de afperser was, maar ook de dief. En dat het paneel in zijn entourage gezocht moet worden.

Maar de laatste jaren komen er

naar het parket. Niet Arsène Goedertier is de dief, maar kerkbedienden. Het paneel bestaat nog, is gerestaureerd en bevindt zich bij een vooraanstaande familie.

Toen dat verhaal in 2014 in de media kwam, kreeg Paul De Ridder de wind van voren. De theorie werd ongeloofwaardig geacht. Huiszoekingen leverden niets op. De families ontkenden alles.

De Ridder heeft alle informatie nu meticuleus te boek gesteld, dat leest als een apologie van Robert Senelles pogingen om de Rechtvaardige Rechters terug te brengen waar ze thuishoren: in de Sint-Baafskathedraal van Gent.

Hoe kwam Senelle bij u terecht?

PAUL DE RIDDER: Ik was hoofd van de afdeling Catalografie van de Koninklijke Bibliotheek. In 2002 kwam professor Robert Senelle mij daar opzoeken. Hij vroeg of de Koninklij-

BRUZZ | ERFGOED

“Mij is het niet te doen om schuldigen aan te duiden, wel om de Rechtvaardige Rechters weer tevoorschijn te halen”

ke Bibliotheek niet zijn bibliotheek kon overnemen. Senelle had een collectie van duizenden boeken, waaronder een waardevolle editie van De l’Esprit des Lois van Montesquieu.

Ik heb er toen voor gezorgd dat in de Koninklijke Bibliotheek een fonds Robert Senelle opgericht werd. Hij was daar zeer opgetogen over, en kwam ook regelmatig langs om zijn collectie te keuren, of een nieuw boek te brengen.

In augustus van datzelfde jaar kwam hij naar me toe en zei me: ‘Ik wil u ook inlichten over een ander dossier. Ik ken een Gentse familie – Senelle noemde mij de naam – die door omstandigheden in het bezit is gekomen van het paneel van de Rechtvaardige Rechters. Ik probeer al jaren die zaak in der minne te regelen.’

Ik viel van mijn stoel. Je moet weten dat ik als tiener al gefascineerd was door het verhaal van de Rechtvaardige Rechters (De Ridder haalt een boek dat hij in 1963 als tiener kocht over het paneel en toont het, via Skype, vanuit zijn appartement in Firenze). Mijn eerste spreekbeurt ging erover!

Hoe wist Senelle dat die familie in het bezit was van het paneel?

DE RIDDER: Rechtstreeks van de

familie. De pater familias, een minister van Staat, heeft het hem verteld en gevraagd om een oplossing te zoeken.

SCHULDENBERG Arsène Goedertier was niet de dief, zo vertelt Paul De Ridder in het boek. Dat hadden de Duitsers al in 1942 al ontdekt. Zij hadden tijdens de oorlog het Lam Gods in beslag genomen en wilden het herenigen met de gestolen Rechtvaardige Rechters. Kulturforscher Henry Koehn ging in zijn onderzoek tot op het bot om het paneel te kunnen terugvinden. Hij besloot: ‘Goedertier is nicht der Dieb!’ Hij zocht in de richting van de Kerk. “Achteraf is ook uit een getuigenis gebleken dat dit verhaal steekhoudt,” zegt De Ridder.

Wat was er gebeurd? De clerus had geld van kleine spaarders verkeerd belegd en zat plots met een schuldenberg. Dat geld moest nochtans dienen om de Katholieke Partij te steunen, voor een preoor-

▼

steeds meer elementen aan het licht die wijzen in de richting van de katholieke Kerk, de Katholieke Partij en het Gentse bisdom. Een belangrijke bron in dit verhaal is wijlen de Brusselse grondwetspecialist Robert Senelle.

Die nam historicus Paul De Ridder in vertrouwen – Brusselaars onder elkaar – en deelde met hem cruciale informatie over de kunstroof. Daarmee trok De Ridder, na de dood van Senelle in 2013,

10 J U NI 2 0 2 0

I 37

▼

PAUL DE RIDDER OVER DE RECHTVAARDIGE RECHTERS

BRUZZ | ERFGOED

logse sociale zekerheid. Met de verkiezingen in aantocht wou ze een schandaal met malcontente spaarders te allen prijze vermijden.

Het paneel werd weggehaald van het altaarstuk en diende als chantagemiddel om geld los te weken bij het bisdom. Daarvoor werd Arsène Goedertier aangezocht.

Maar dat plan mislukte. Later zou het paneel dan als onderpand hebben gediend voor het geld dat een rijke familie aan de Katholieke Partij leende.

Arsène Goedertier werd, als vermeende dief, intussen de ideale zondebok om de doofpot gedekt te houden.

De Ridder: “Vergeet ook niet dat het Belgische gerechtelijke onderzoek na de dood van Goedertier desastreus is gevoerd. Kroongetuigen werden niet ondervraagd. Dat gebeurde pas voor het eerst door Henry Koehn.”

Belangrijk punt in uw boek: het paneel bestaat nog.

DE RIDDER: Natuurlijk. Karel Mortier

(Gentse hoofdcommissaris, die veel over de zaak heeft gepubliceerd, red.) zegt letterlijk: ‘Het paneel bestaat nog en er wordt goed voor gezorgd.’ Ook uit gesprekken die Senelle heeft gevoerd met de familie bleek dat het paneel nog bestaat.

Journalist Marc Reynebeau heeft in 2012 de kwestie aan de families voorgelegd, maar die ontkennen.

Reynebeau zegt: einde verhaal.

LE MYSTÈRE DE L’AGNEAU MYSTIQUE In dit bericht van het parket uit 1934 wordt vermeld dat de dader van de diefstal is ‘vereenzelvigd geworden’.

lie. Maar ook dat leverde niets op.

Er kwam zelfs een huiszoeking.

Herkenbald. Zo is er ook een Brusselse link.

DE RIDDER: Klopt. Maar als je

DE RIDDER: Dit meesterwerk van

met de familie spreekt, voel je met je ellebogen aan dat er gezwegen moet worden. Kijk, mij is het niet te doen om schuldigen aan te duiden, maar enkel om de Rechtvaardige Rechters weer tevoorschijn te halen. Op die manier zal een topwerk uit het Europees artistiek erfgoed dat in 1934 verminkt werd, opnieuw volledig zijn. Wie daarvoor zorgt, verdient dan ook alle waardering. Dat heb ik de familie ook gezegd.

Rogier van der Weyden ging in vlammen op toen de Fransen in 1695 de Grote Markt van Brussel bombardeerden. Het hing in de gotische zaal van het stadhuis en was begonnen in 1439, niet veel later dan het Gentse Lam Gods uit 1432. Het was driemaal groter dan het werk van Van Eyck en gold zowat als het Brusselse antwoord op het Gentse altaarstuk. De boodschap van Van der Weyden is duidelijk: rechtvaardige rechters moeten desnoods ook optreden tegen hun eigen familie. Recht moet geschieden.

Als het dan zo eenvoudig is, waarom komt het dan niet boven water?

DE RIDDER: Het is als een ijsberg. We

Zal het paneel ooit teruggevonden worden?

kennen alleen het topje.

DE RIDDER: Daar ben ik rotsvast van

overtuigd.

DE RIDDER: (Lacht hard) Als voorbeeld

van kritische journalistiek kan dat tellen. Senelle zei me: ‘Natuurlijk ontkent de familie. Dat is de omerta!

Maar ik weet wat me onder vier ogen is verteld.’

Senelle was een uitgesproken vrijzinnige. Het kwam hem misschien goed uit om de katholieke Kerk in kwaad daglicht te stellen.

DE RIDDER: Neen. Senelle was

U hebt zelf ook bemiddeld, op vraag van het parket, met de schoonfami-

Paul De Ridder met grondwetspecialist Robert Senelle, die hem in vertrouwen nam over het ware verhaal achter de diefstal van de Rechtvaardige Rechters.

38

I

10 J U NI 2 0 2 0

zeker geen papenvreter. Hij vond het integendeel zeer belangrijk dat mensen van verschillende ideologische stromingen goed met elkaar samenwerkten. Hij wist dat ik opgeleid was door de Brusselse en Antwerpse jezuïeten. Hij had zeker geen antiklerikale motieven.

Hij heeft gehoord wat hij gehoord heeft en wou een oplossing voor de Rechtvaardige Rechters. Zo eenvoudig is het.

U legt ook een parallel met een ander verdwenen meesterwerk: de Gerechtigheid van Trajanus en

Paul De Ridder, De Rechtvaardige Rechters terug van weggeweest.

Een Belgische operatie ‘doofpot’, Gent , 2020 Mens & Cultuur Uitgevers, 368 p., 25 euro

Un des panneaux du chefd’œuvre de Jan Van Eyck, L’Agneau mystique, est porté manquant depuis 1934. Pendant des années, on a supposé qu’Arsène Goedertier l’avait volé. À sa mort, la justice a trouvé des copies de lettres de demande de rançon envoyées à l’évêché. Dans un nouveau livre, l’historien Paul De Ridder explique que l’affaire est plus compliquée. Le panneau est tombé entre les mains d’une famille catholique gantoise renommée. Il a été utilisé comme garantie pour un prêt au parti catholique, qui avait besoin d’argent en raison de la spéculation. Un ministre d’État, membre de cette famille, a demandé à l’éminent professeur Robert Senelle de faire office de médiateur afin de restituer le panneau au diocèse. Entre 2002 et 2013, Senelle raconte l’histoire à Paul De Ridder qui, après la mort de Senelle, la transmet au Parquet. Ce qui a donné lieu à des perquisitions, mais les déclarations n’ont rien apporté.

Paul De Ridder est convaincu que Senelle avait raison tout le long et espère que le panneau sera rapidement retrouvé.

FR

THE MYSTERY OF THE MYSTIC LAMB Since 1934, a side panel of the masterpiece The Adoration of the Mystic Lamb by Jan Van Eyck has been missing. For many years, it was presumed that Arsène Goedertier was the thief responsible. Indeed, when he died, the police found copies of the extortion letters that had been sent to the diocese at his home. In a new book, historian Paul De Ridder explains why the story is far more complicated. The panel found its way into the hands of a prominent Catholic family in Ghent.

It was given to them as collateral for a loan to the Catholic Party that was in financial trouble due to speculation. A Minister of State who was a member of this family asked the eminent professor Robert Senelle to mediate the return of the panel to the Diocese of Ghent. Senelle told Paul De Ridder the story between 2002 and 2013, and after Senelle’s death, De Ridder reported it to the authorities. House searches were conducted but the statements led to a dead end. Paul De Ridder is convinced of the truth of Senelle’s story, however, and hopes that the panel can soon be retrieved.

EN

De zeven deugden van Brussel SENIOR WRITER JEAN-MARIE BINST NEEMT AFSCHEID MET ZEVEN COLUMNS

Rechtvaardigheid Brussel toont het gezond verstand zich wekelijks op straat? Met eisen weliswaar, maar gegroeid vanuit een onrechtvaardigheidsbesef. De eerste klimaatmarsen begin 2019 bewezen dat redelijkheid gedragen kon worden door een grote massa.

Ik beken dat de omkadering door vlaggenzwaaiers, politieke petjes en herrieschoppers na twee edities al de teneur van fair en deugdzaam optreden een deuk gaven. Maar onkreukbaarheid is een zeldzaam element van de deugd rechtvaardigheid.

Of zoals auteur Siegfried van Praag – trouwens in Brussel honderdplus geworden – ooit schreef: revoluties zijn dikwijls rechtvaardig, revolutionairen zijn het zelden.

Kijk maar eens boven de hoofden van de kiekenfretters heen. De openbare ruimte in de hoofdstad leest als een stripverhaal vol referenties aan rechtvaardigheid. Getuige de alomtegenwoordige streetart die toont waarvoor de samenleving in Brussel staat. In het begin van de Matongewijk, bij de Naamsepoort, schilderde Chéri Samba een imposante muurschildering die de warme Afrikaanse sfeer van cosy kapperszaken en hartverwarmende trottoirpraatjes in de wijk in kleur zet. Een hoek van deze grootste Congolese wijk buiten het moederland werd Lumumbaplein gedoopt, al ging daar bijna zestig jaar over. Ja, in de wijk vallen nog monumenten op die ‘rechtvaardigheid’ opeisen.

Ze staan in schril contrast met het negentiendeeeuwse imposante ruiterbeeld van Leopold II achter het koninklijk paleis. Waar al eens een doek over hangt. Dus wat blijkt? De liefde voor de medemens uitgebeeld in populaire kunst, haalt het van het historische topbeeldhouwwerk dat schroom opwekt. Liefde en rechtschapenheid mogen als deugden visibiliteit krijgen, onverschilligheid daarentegen wordt gesluierd.

En welke Egon Schiele-schreeuw om recht en rede, heeft de graffitikunst van Bonom op hele (zij) gevels niet uitgeroepen? Het heeft overheden én burgers doen nadenken over hoofdzonden versus deugden. En hoeveel jongeren konden dankzij een plek als Recyclart hun levensstijl en generatie-identiteit beter dan waar ook uitleven, recht door zee als rechtschapenheid is. Skaten, taggen, rappen … het moet al lang niet meer ondergronds in Brussel.

Het woord alternatief is uit het Brusselse cultuurwoordenboek geschrapt, rechtvaardigheid kreeg veel synoniemen. Al vergt de verwerving van een ‘stadsdeugd’ veel tijd, generaties soms. Rome is ook niet in één dag gebouwd.

Voorzichtigheid, Naastenliefde, Zelfbeheersing, Rechtvaardigheid, Geloof, Sterkte & Hoop: of het nu de traditionele Griekse of de goddelijke deugden zijn, hun verwevenheid met Brussel is als de parels die een kroon haar glans geven.

De hele reeks nalezen? www.bruzz.be/deugden

B R U Z Z | D E Z E V E N D E U G D E N VA N B R U S S E L

Vinden we het allemaal niet ‘rechtvaardig’ dat een agent ons een aanmaning en tweede kans geeft in plaats van meteen een boete voor een overtreding?

Menig Brusselse flik is met die deugd al te zeer vertrouwd. Het maakt ons aller grootstad leefbaar.

Akkoord?

Het voorbeeld van een politiecombi die stopt bij een verhuiswagen die op een stoep geparkeerd staat, komt me sinds de winter nog vaak voor de geest. Eventjes wat spierballenvertoon en dan sluiten de blauwe uniformen een deugdzaam compromis. De verhuizers krijgen nog een half uur om zich te verplaatsen. Wat een mildheid. Toen ik vijf jaar terug voor een verjaardagsvideo met een cameraman twee uur de metrogang naar het Centraal Station als decor gebruikte, zelfs passanten deed meedansen, kwamen beveiligingsagenten me op de schouders tikken. Of ik een filmtoelating van de MIVB had? Euh, nee. “We maken onze ronde af en als we straks weer passeren, bent u weg, oké?”

Het stadsleven is pas hartelijk dankzij de redelijkheid en het schappelijke, billijke, zo behoorlijk acceptabele op het moment dat de wet niet naar de letter wordt toegepast. Het blijkt het geval als de rechtvaardige agent de situatie aan de mens en de omstandigheden koppelt. Het haalt de spanning en druk weg van de overgeorganiseerde en daarom onbekende regelgeving. In Brussel mogen we nog Kwik en Flupke zijn, de flik zelfs doen strompelen, zoals de guitige straatsculptuur bij de Sainctelettebrug illustreert.

Nu eens in het Warandepark, dan weer achter de vijvers van Elsene of in de lege pendelaarsparking Coovi zien we wat drugs van hand naar hand gaan. Et alors? Een zacht gedoogbeleid kan even goed de vinger aan de pols houden. Rechtvaardigheid is heel wat anders dan norse gerechtigheid, die recht en wet in balans legt. Rechtvaardigheid flirt met billijkheid, met oprechtheid en rechtschapen gedrag. Rechtvaardig kan men niet zijn, als men niet menselijk is. Of zoals Augustinus het verwoordde: wat is de overheid zonder rechtvaardigheid? Geen koninkrijk maar een roversbende.

Geen wonder dat al sinds de zestiende eeuw het pandjeshuis Berg van Barmhartigheid overeind blijft in Brussel-Stad. Wat juwelen, oude wijn of een merkhandtas mogen er in pand worden gegeven voor een lening. Om even iemands levenscrisis te overbruggen. Die sociale redelijkheid bestaat buiten Brussel niet meer.

Nog zoiets: manifestaties. Waar elders dan in

© SASKIA VANDERSTICHELE

“Waar elders dan in Brussel toont het gezond verstand zich wekelijks op straat? Met eisen, maar gegroeid vanuit een onrechtvaardigheidsbesef”

10 J U NI 2 0 2 0

I 39

Beeldreportage DE MIS IN JETTE

Zonder zingen de kerk in

Hoe moet ik in godsnaam mijn gemeenschap bij elkaar houden? Dat vroeg pastoor Dirk Vannetelbosch van de Sint-Pieterskerk in Jette zich af, toen de’ lockdown’ werd afgekondigd. Daniel en Guido, twee van zijn vrijwilligers, riepen in koor: streamen. De ‘youtubepadre’ was geboren.

— TEKST EN FOTO’S IVAN PUT

E

lke zondag loggen ongeveer honderd mensen in voor de livestreaming. “En in elk huis zitten vijf mensen. De dagen erna kijken nog een boel mensen uitgesteld. Dat tikt al snel aan tot een paar duizend kijkers per week,” glimlacht pastoor Dirk.

Vanaf volgende zondag mag er weer publiek bij. De stoelen zijn

40

I

10 J U NI 2 0 2 0

alvast herschikt. Een grote puzzel was het. Op de grond geplakte geelwitte pijlen wijzen de gelovigen de juiste weg. Met de nodige afstand passen er nog honderd gelovigen in de kerk. In de zijbeuken mogen koppels zitten - om een huwelijksattest wordt hen niet gevraagd.

Zingen tijdens de mis mag nog altijd niet. “Spijtig,” vindt pastoor

Dirk, “maar het is een te groot risico. Als je zingt, adem je dieper in en uit, en dan zouden eventuele coronapartikels zich te ver kunnen verspreiden.”

Ook de communiegang kan nog niet in haar klassieke vorm.

Kerkgangers die een hostie willen, moeten rechtstaan.

Pastoor Dirk ontsmet zijn handen, zet zijn mondmasker op en gaat tot bij de kandidaten. Een assistent volgt, hij heeft handgel mee voor de ontvanger van de communie.

Uitzonderlijk zijn er twee diensten nu zondag: eentje om 10 uur en eentje om 16 uur.

Reservatie is gewenst. “Dan weten we hoeveel hosties we moeten chambreren. Maar we blijven ook

streamen. We hebben op Facebook een collecte gelanceerd om een professioneler systeem te kopen. Meer dan 7.000 euro hebben we al opgehaald.”

Ondanks de aanpassingen aan de kerk en het verloop van de mis, is pastoor Dirk opgetogen dat zijn gemeenschap weer min of meer normaal bij elkaar kan komen.

Dat het leven weer wat normaler wordt. “We zijn er sterker uitgekomen. De lockdown was een bizarre periode. Daar kwam nog bij dat mijn moeder vijf weken in het ziekenhuis lag en ik haar niet kon bezoeken. Gelukkig bleek ze geen corona te hebben en is ze erdoor gekomen. Als priester vond ik de ziekenzalving met handschoenen het vreemdst.”

B R U Z Z | B E E L D R E P O R TA G E

Nu erediensten weer mogen, was het aanpassen in de Jetse kerk: omgedraaide stoelen geven aan waar de gelovigen niet mogen zitten.

Pastoor Dirk Vannetelbosch van de SintPieterskerk in Jette liet via Youtube zijn zondagsmis streamen.

10 J U NI 2 0 2 0

I 41

Nick Trachet

BRUSSELAAR DIE DE STAD EN DE WERELD CULINAIR ONTDEKT

Palusami BRUZZ | NICK TRACHET

Ik wil nog graag wat exotische gerechten brengen, maar de mensen kijken al reikhalzend uit naar het eerste vliegtuig richting verte. Ik blijf alvast nog wat in mijn keuken.

Palusami is de plat national van de Samoa-eilanden. Die voormalig Duitse kolonie ligt centraal in de Grote Oceaan en een deel ervan – het oosten – is nog steeds een kolonie van de VS. Het westen is onafhankelijk en één van de twee overblijvende monarchieen van de Zuidzee. De paramount Chief heet er Va’aletoa Sualauvi II. Na tonijn exporteert Samoa vooral rugbyspelers naar Nieuw-Zeeland en sumoworstelaars voor Japan.

Maar ook in andere eilandstaten eet men graag palusami. Het gerecht staat en valt met de beschikbaarheid van de bladeren van de taro (Colocasia esculenta). Het zijn grote pijlvormige bladschijven, ze behoren tot de familie van de aronskelk. De reden waarom die groente nog niet te koop is op exotische markten hier, is haar gehalte aan oxaalzuur. In het blad zitten raphiden, naaldvormige oxaalkristallen die mond en slokdarm verlammen.

Net zoals bij onze gevlekte aronskelk trouwens, die groeit langs Belgische bermen: heel ongezond. Taroblad moet volledig gaar zijn gekookt alvorens eetbaar te zijn. Nu zat ik daar met mijn nostalgie en ik wilde toch eens wat proberen. Welke groente heeft hier grote bladeren en zit vol oxaalzuur? Juist: de rabarber!

De literatuur staat vol waarschuwingen tegen het eten van rabarberbladeren, maar ik dacht dat het wel zou meevallen in vergelijking met een tropische plant. Neen hoor: rabarberblad bevat makkelijk drie tot vijf keer méér oxaalzuur dan taro. Project afgevoerd, en ik had nochtans al

42

I

10 J U NI 2 0 2 0

bladeren gekregen van een vriendelijke kweker.

En dan kom ik op een markt enorme spinaziebladeren tegen, een kleine twee handen groot! Van die kans moet ik gebruikmaken. Ze zijn niet gesorteerd, dus zijn er kleinere en grote, maar dat deert niet.

Ik hak ajuin heel fijn en open een blik corned beef. Het vlees prak ik fijn met de ajuin. Ik begiet met kokosroom en doe er stukjes tomaat en – facultatief – wat gehakte chili bij. Zout indien

“Corned beef is op de Samoa-eilanden zoals pralines hier: feestvoedsel”

nodig. Corned beef is op de eilanden zoals pralines hier: feestvoedsel. Het grote blik kokosmelk staat bij de hand (dikke kokosmelk, kokosroom).

Na de bladeren spinazie te hebben gespoeld, neem ik eerst een vel aluminiumfolie op mijn hand. Daar vlij ik kruiselings een paar grote bladeren op. Daarbovenop nog meer gekruiste spinaziebladeren, in totaal een laag of zes. Ik maak een kommetje met de bladeren in mijn hand, doe er een goede lepel vlees/ajuingehakt in en begiet gul met kokosroom. Dan plooi ik eerst de binnenste bladeren dicht om er een pakje van te vormen.

Dan hetzelfde met de grotere bladeren, terwijl ik tussen elke laag nog een lik kokos giet. Als het pakje dicht is, vouw ik de folie er stevig overheen en draai ik het pak hermetisch dicht. Zo maak ik voor elke eter (minstens) een pakje. In oudere tijden gebruikte men bananenblad in plaats van folie, dichtgebonden met een reepje bananenvezel.

Die pakjes worden allemaal geschikt in een ovenschotel en dan de voorverwarmde oven in bij 180 °C, gedurende 30-40 minuten. Op de eilanden ging de palusami in de grondoven, die heet in Samoa umu.

Lijkt dit allemaal te veel gepruts?

Neem dan een ovenschotel en leg er een groot blad alufolie in. Leg daarop lagen spinazie met wat kokosroom ertussen, dan het vleesmengsel (het mag trouwens ook vis zijn, hoor), meer kokosroom, opnieuw bladeren spinazie, nog meer kokosroom en dan de folie stevig dichtvouwen. Niet zo feestelijk, maar even goed.

Smakelijk.

De hele reeks nalezen?

BRUZZ.be/trachet

Big City

Bareel is misschien wel het belangrijks kruispunt van Sint-Gillis. Op de voor bestuurders vaak onduidelijke rotonde, komen acht straten samen. Naast de Théodore Verhaegenstraat, de Parklaan en de Munthofstraat, ligt het knooppunt pal op de Waterloosesteenweg en is het ook het begin of eindpunt van de Alsembergsesteenweg. Dat de plek waar de twee steenwegen elkaar kruisen deze naam draagt, is niet toevallig. Het is exact op die kruising dat er zich in de achttiende eeuw een kantoor bevond met daarnaast een slagboom. De bareel vormde één van de ingangen naar de stad. Tot 1868 moesten alle voertuigen die er voorbijkwamen tol betalen om de stad in te rijden. De tol werd gebruikt om de wegen te onderhouden. Vanaf dit punt kon je onder meer tot in Waterloo, Namen en Bergen raken. De steenwegen verbonden die steden met Brussel en waren economisch van groot belang. Het is daarenboven dankzij de aanleg van die wegen dat de gemeente Sint-Gillis ontstaan is.

Voorheen heette het grondgebied namelijk Obbrussel, verwijzend naar Op-Brussel ofwel Hoog-Brussel door de hoogteverschillen. Vlak bij de stadsomwalling en later ook op de kruising van de belangrijke steenwegen werd het dorp langzamerhand deel van de stad en werden de landbouwgronden omgevormd tot bouwgrond. In 1799 werd de plek met toen slechts 2.500 inwoners, officieel omgedoopt

Was er ooit een echte Bareel in Sint-Gillis?

FIEN EN DRIES UIT BRUSSEL-STAD

verwijst naar de geschiedenis van deze plek. In de negentiende eeuw was Bareel namelijk ook de eindhalte van de paardentram die daar vertrok naar de Beurs in het stadscentrum. Voor die uitreed werden de paarden eerst wat rust en water gegund. Dat water ging een meisje met emmers halen uit de bronnen van de Bocq, een rivier die toen op die plek door Brussel stroomde. In 1900 werd ze met een standbeeld vereeuwigd op een fontein in het midden van de rotonde. Beeldhouwer van dat standbeeld is Julien Dillens.

Wie net zoals de paarden iets gaat drinken in Sint-Gillis, weet dat er in de Munthofstraat trouwens een café naar hem vernoemd is, Le Dillens. En zo is de cirkel rond.

BRUZZ | BIG CITY

STEL ZELF JE VRAAG EN STEM OP BRUZZ.BE

— LUANA DIFFICILE

VOLGENDE WEEK Waarom heeft Brussel vandaag geen dierentuin meer?

Bareel in Sint-Gillis vormde een van de ingangen naar de stad. © FC

tot Sint-Gillis en kreeg de gemeente een eigen burgemeester en gemeenteraad. Zo werd Sint-Gillis steeds meer een deel van de uitdijende stad.

Op de rotonde is er nog een ander element dat 10 J U NI 2 0 2 0

I 43

WAT IS JOUW IDEE? Heb jij grootse plannen of kleine ideeĂŤn voor onze stad?

Deel jouw idee over leren, opgroeien, meedoen, samen maken, ontmoeten of gezond leven in Brussel.

Deel jouw idee tot 30 juni 2020 op www.stadspiratie.be.

GOOD TO SEE YOU AGAIN!

19.05 > 21.07.2020 Keith Haring Mondo Cane

by Jos Jos De De Gruyter Gruyter & & Harald Harald Thys Thys by

Jacqueline Mesmaeker The World as a Pavilion.

Vjenceslav Richter #goodtoseeyou #weareopen

INFO: BOZAR.BE

Bruzz_Good to see you Again_215x95mm.indd 1

28/05/2020 11:19

DB623068I9

Het stedelijk onderwijs Vilvoorde biedt onderwijs aan meer dan 2 000 leerlingen en bestaat uit verschillende basisscholen, buitengewoon lager en secundair onderwijs en 2 academies.

Stedelijk Onderwijs Vilvoorde

Stedelijk onderwijs Vilvoorde zoekt jouw talent!

Lokaal Bestuur Machelen zoekt enthousiaste collega’s (m/v)

Ben je op zoek naar een leidinggevende uitdaging in het buitengewoon basisonderwijs? Heb je talent om medewerkers en leerlingen te motiveren en te inspireren? Heb je zin om, samen met een heel team en in overleg met ouders en kinderen, mee te bouwen aan de school van morgen?

Maatschappelijk werker

Dan is directeur van de stedelijke basisschool voor buitengewoon lager onderwijs OASE de uitdaging die je

B1 - B3 - contractueel - voltijds (onbepaalde duur)

zoekt!

Functie: Als maatschappelijk werker bied je psychosociale hulp, advies en concrete dienstverlening aan burgers om hun maatschappelijke integratie te bevorderen • Je maakt deel uit van de sociale dienst en rapporteert aan het diensthoofd sociale dienst binnen het team Welzijn.

startdatum 1/09/2020 Ons aanbod

Profiel: minstens bachelordiploma maatschappelijk assistent of sociale gezondheidszorg of gelijkgesteld (zie infobundel op onze website voor volledige lijst)

Starten 1 september 2020 • tewerkstelling in een dynamische omgeving met aandacht voor elk kind en elke medewerker • ruime ontwikkelingskansen • na een positieve evaluatie na twee volledige schooljaren, mogelijkheid tot vaste benoeming • aanleg van een wervingsreserve geldig voor één jaar, mogelijks twee maal verlengbaar met één jaar • gratis woon-werkverkeer bij gebruik van het openbaar vervoer; fietsvergoeding van 0,15 euro/km • gratis griepvaccinatie • Vilvoordse personeelskaart met een aantal voordelen.

Leefgroepassistent D1 - D3 - contractueel - halftijds (onbepaalde duur)

Interesse? Meer informatie?

Alle info vind je op www.vilvoorde.be of kan je opvragen bij de dienst Personeel (02 255 79 48 – sollicitaties@vilvoorde.be) of de dienst Onderwijs (02 255 79 82).

Solliciteren kan tot 24 juni 2020 via: www.vilvoorde.be of schriftelijk aan het college van burgemeester en schepenen, Stadhuis, Grote Markt, 1800 Vilvoorde, of tegen ontvangstbewijs af te geven op de dienst Personeel.

Functie: Als leefgroepassistent sta je in voor logistieke taken en het net houden van de gemeenschappelijke ruimtes. Je zorgt voor begeleiding bij de maaltijden en bent een luisterend oor voor onze residenten • Je werkt vanuit het woonzorgcentrum en rapporteert aan de coördinator facility en kwaliteit.

Stad, OCMW en het stedelijk onderwijs Vilvoorde maken werk van een diversiteitsbeleid. Kandidaten worden dan ook geselecteerd op basis van hun kwaliteiten en vaardigheden, ongeacht leeftijd, gender of culturele achtergrond.

Wij bieden: mooie work-life balance • maaltijdcheques 7,50 euro • hospitalisatieverzekering • fietsvergoeding • gratis abonnement openbaar vervoer woon- en werkverkeer • meerekenbaarheid relevante dienstjaren

Stad Vilvoorde Grote Markt 1800 Vilvoorde t 02 255 45 11 f 02 255 47 80 www.vilvoorde.be

Interesse?

Solliciteren kan tot uiterlijk 11 juni 2020 naar personeelsdienst@machelen.be.

DB667756F0

www.poolstok.be

Profiel: minimum diploma lager secundair onderwijs

Meer info op www.machelen.be/vacatures

machelen.be DB620375H9

DB666057E0

DB667889F0

POETSHULP

Tips en tricks voor je carrière?

Lees het op

(m/v)

> Nederlandstalig > Regio Dilbeek > 12u/week

regiotalent.be/carrieretips

CV naar

jobs@ttdesign.be

TUINWERKEN ALLE DIENSTEN Goede prijs Kortingen Gratis offerte

0486 93 16 86

Haal alles uit je zondag.

Want ’t is pas morgen maandag!

DB487188C8

DB586828C9

Aankoop huizen, gronden, villa’s, oude herenhuizen, garages,...

AANKOOP

.be

nertspels (bontjassen) ■ parels oude merkhorloges ■ oud goud zilveren en gouden munten ■ tin tandgoud ■ allerlei zilver porselein ■ zijden tapijt rode koralen ■ edelstenen schilderijen (16e - 17e - 18e E) merkhandtassen ■ diamanten

Volg ons via

Enkel privé - Vrijblijvende schatting - Snelle verkoop

DB666218E0

A&G Stone

BEL ELL 0489 94 49 72 CB10747

Diesterstraat 27b2 • Sint-Truiden 0471 03 68 62 • agstone144@yahoo.com

UW ONLINE LIFESTYLE INSPIRATIE

GRATIS OFFERTE DB666219E0

DB486608C8

DB667382F0