BRUZZ in de ban van corona - editie 1705

#1705

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

FR EN

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

22 | 4 | 2020

TIPS

IN DE BAN VAN CORONA

Rusthuizen blijven op slot

VIER DODELIJKE POLITIEACHTERVOLGINGEN

‘Nabestaanden én agenten wachten op duidelijkheid’

TUSSEN HUIDHONGER EN DIGITALE INDIGESTIE

Collectief cultuur beleven in virtuele dagen

Inhoud | Sommaire | Inside COLOFON BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

ADVERTEREN?

Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx REDACTIE

Jean-Marie Binst, Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Danny Vileyn, Tom Zonderman

06

Reportage in de Brusselse woonzorgcentra

“Je ziet het niet, de vijand is onzichtbaar”

MEDEWERKERS

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE

Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias, VORMGEVING

Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VERTALING

John Arblaster, Frédérique Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Voer uw evenement in op Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

12

16

Spreektijd

Analyse

“Ik hoop dat we niet te hard in de toekomst zullen snijden”

De verloren festivalzomer in Brussel

Filosoof Philippe Van Parijs

Meld nieuws

Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nummer 0489-988.988 Persberichten kunnen via

nieuws@bruzz.be

2

I

22 APRIL 2020

NOG MEER

“Muzikanten leven van hun optredens. Net daar wordt de sector nu geraakt”

WIN

GROETJES UIT JE KOT

Elke quarantaineweek geeft BRUZZ een boekenbon weg! Schrijf je snel in op BRUZZ.be en doe mee met de Quiz Quarantaine.

Heb jij het beste soeprecept ter wereld en wil je anderen laten meegenieten? Of wil je de groeten doen aan vrienden of familie?

Stuur ons je filmpjes via BRUZZ.be!

Wij zenden ze iedere weekdag uit op televisie.

Elke woensdagochtend bij Bram op BRUZZ radio.

‘Shout out’ vanaf 18 uur in BRUZZ 24.

Edito 0 4 Portret Adèle De Vestel, opvoedster in een internaat 10

Analyse Het verhaal van Adil en co

19

Tips CultureAtHome

23

Cultuurbeleving Samen uit, alleen thuis

27

Column Marc Didden

28

Boeken Literaire flessenpost

3 0 In beeld Geduld oefenen 36

Reportage De ramadan begint vrijdag

38

Nick Trachet Aquacultuur

HOOG TIJD

Op Goede Vrijdag overlijdt een negentienjarige jongen nadat hij met zijn scoorter tegen een politiewagen is gebotst. Hoe blijft heel onduidelijk.

En als we mogen afgaan op gelijkaardige zaken uit het verleden is de kans groot dat we nog een hele tijd zullen moeten wachten voordat we min of meer weten wat er gebeurde op de Anderlechtse Nijverheidskaai. Sinds 2017 kwamen tijdens vier politieachtervolgingen vijf jonge Brusselaars om het leven. Vier keer werd er opgeroepen om geen uitspraken te doen voordat het onderzoek was afgerond. Maar dan moet dat onderzoek wel binnen een redelijke termijn gebeuren. Vandaag zijn alle onderzoeken nog lopende. Drie jaar in het ongewisse moeten blijven over het lot van je zoon of dochter, kan je dat nog redelijk noemen? Onderzoeken naar ongevallen waarbij politieagenten zijn betrokken, zijn delicaat. Zeker omdat er een duidelijk wettelijk kader ontbreekt dat politieachtervolgingen regelt. Dat weegt, bij de nabestaanden én bij de betrokken politieagenten. Want zoals advocaat Sven Mary het in dit magazine stelt: “Hoe langer er vragen zijn over de schuldvraag, hoe meer de verbeelding begint te spelen bij de nabestaanden en de publieke opinie.”

GRAND TEMPS

32

Sport

« Nous pensons surtout aux coéquipiers qui travaillent dans le secteur de la santé » Les sportifs bruxellois, privés de leurs compétitions

SPORT Welke invloed heeft de coronacrisis op de verschillende Brusselse sportclubs?

Bekijk de interviews ook op BRUZZ tv en BRUZZ.be. © SHUTTERSTOCK

© PHOTONEWS

Vendredi saint, un jeune homme de 19 ans est mort après avoir percuté une voiture de police avec son scooter. On ignore encore comment cela est arrivé. Et si l’on se base sur des affaires similaires passées, il y a de fortes chances que nous attendions longtemps avant de savoir précisément ce qui s’est passé quai de l’Industrie à Anderlecht. Depuis 2017, cinq jeunes Bruxellois ont été tués au cours de quatre courses-poursuites avec la police. Quatre fois, on a demandé de ne pas faire de déclarations avant la fin de l’enquête. Toutefois, l’enquête doit avoir lieu dans un délai raisonnable. Aujourd’hui, toutes les enquêtes sont encore en cours. Trois ans dans l’incertitude quant au sort de votre fils ou de votre fille : peut-on encore parler de délai raisonnable ? Les enquêtes sur les accidents impliquant des policiers sont très délicates. D’autant plus qu’il n’existe pas de cadre légal clair pour les courses-poursuites policières. Situation pesante, tant pour les proches que pour les policiers impliqués. Car, comme le dit l’avocat Sven Mary dans ce magazine, « plus les questions de culpabilité persistent, plus l’imagination prend le dessus chez les proches et au sein de l’opinion publique. »

HIGH TIME

On Good Friday, a 19-year-old boy died after crashing his scooter into a police car. How this occurred precisely remains unclear. And based on similar cases in the past, there is a good chance that we will have to wait a very long time before we know more or less what happened on the Nijverheidskaai in Anderlecht. Since 2017, five young people from Brussels have died during police pursuits. In four cases, instructions were given not to make any statements before a full investigation had been completed. But these investigations would be completed within a reasonable time. To date, all four cases are still open. To be left in a state of uncertainty about what happened to your son or daughter for three years… can that still be defined as “reasonable”? Investigations of accidents involving police officers are delicate. Especially because there is no clear legal framework that regulates police pursuits. This is very difficult, both for the next of kin and for the police officers involved. As lawyer Sven Mary says in this magazine: “the longer there is uncertainty about the question of guilt, the more the family and public opinion as such begin to imagine things.”

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur 22 APRIL 2020

I 3

Portret

ADÈLE DE VESTEL IS OPVOEDSTER IN EEN INTERNAAT

‘We zijn crisisopvang geworden’ Bij het begin van de ‘lockdown’ werd het pijnlijk duidelijk. Voor een gedeelte van de kinderen op internaat was er geen ‘kot’ om naar terug te gaan. De GO! Scholengroep Brussel besloot om voor hen open te blijven. Doordeweeks, in het weekend en tijdens de vakantie. “Ik maakte me fameus zorgen om een paar jongeren,” vertelt opvoedster Adèle De Vestel. — JASMIJN POST, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

A BRUZZ | PORTRET

dèle De Vestel is in Brussel geboren.

Haar Franstalige ouders sturen haar naar het Nederlandstalig onderwijs in Brussel, waarna ze psychologie studeert aan de VUB. Na haar studies gaat ze als zelfstandig psycholoog aan de slag met kinderen en jongeren.

Sommige jongeren ziet ze helaas nooit terug als de tien - terugbetaalde - sessies achter de rug zijn. In september vorig jaar begint ze daarom als opvoedster in De Muze, het internaat van de GO! Kunsthumaniora Brussel in Laken. Nu kan ze elke jongere die het nodig heeft ondersteunen, zonder dat daar een prijskaartje aan hangt.

Op het internaat geeft ze onder meer huiswerkondersteuning aan jongeren met leermoeilijkheden. Het is een gemengd publiek van bijna honderd leerlingen. Er zitten muzikanten en dansers bij die van ver komen en daarom op het internaat overnachten, maar ook jongeren die specifieke begeleiding nodig hebben vanwege bijvoorbeeld een moeilijke thuissituatie of omdat ze leermoeilijkheden hebben.

Halverwege maart verandert alles. De lessen in de Kunsthumaniora worden geschrapt. De meeste kinderen gaan naar huis. Maar voor een vijftiental jongeren tussen de 6 en 18 jaar is dat geen optie.

De verschillende internaten COOVI, De Muze, De Tuinen en Tehuis Etterbeek van het GO! onderwijs in Brussel worden daarom samengevoegd tot een nieuwe, tijdelijke entiteit in het internaat De Tuinen in Ganshoren. De meest kwetsbare kinderen vinden hier een veilige haven tijdens deze crisis.

“Voor veel zorgberoepen is het altijd hard werken, hopelijk wordt dat onthouden” ADÈLE DE VESTEL OPVOEDSTER 4

I

22 APRIL 2020

Toen het nieuws over de lockdown bekend werd gemaakt, was het voor De Vestel wel even bang afwachten. “De jongeren kregen heel even te horen dat ze naar huis moesten. Dat zagen sommigen echt niet zitten. Ook ik maakte me fameus zorgen om een paar jongeren. Het was dus wel een opluchting dat de Scholengroep Brussel de beslissing nam om open te blijven.”

“Er zitten leerlingen bij wie kindermishandeling dreigt, of die ouders hebben met een psychische kwetsbaarheid,” zegt De Vestel.

Door de crisis is voor veel ouders ook de psychologische ondersteuning weggevallen. Nu hun kinderen niet naar school kunnen, ligt er extra druk op hun schouders,” zegt De Vestel.

Het internaat vangt dat op. “We zijn nu eigenlijk een instelling voor bijzondere jeugdzorg geworden.”

BRANDJES BLUSSEN Al met al is het dagelijks werk toch wel even wennen, en veel brandjes blussen. “Als de kleintjes buiten spelen en je aan het koken bent, maar iemand tegelijkertijd aan automutilatie doet, is het wel lastig om je aandacht te verdelen. Of we bemerken bijvoorbeeld ineens dat iemand maar drie onderbroeken heeft, en dan moeten we die gaan kopen. Ik vind het soms moeilijk om ze achter te laten als ik naar huis ga.”

Ook de inhoud van het werk verandert totaal.

Leerkrachten moeten plotseling de keuken in, omdat de catering van het internaat is weggevallen. “We moeten ineens voltijds activiteiten organiseren. Gelukkig is er een grote tuin en kregen we van het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling een grote hoeveelheid spelmateriaal. Ook doen we aan sport en was er al eens een filmavond. We proberen creatief te zijn en te luisteren naar de jongeren om te zien wat ze willen.” Ondertussen kennen alle jongeren elkaar.

“Het is een grote familie geworden. De groten spelen soms met de kleintjes.”

Het coronavirus laat ook de jongeren niet onberoerd. “Soms maken ze zich wel zorgen omdat wij, personeelsleden, naar huis gaan. Ze zijn bang dat wij het coronavirus meebrengen. Ze

vragen zich af of ze nog mogen blijven als één iemand het heeft. Het is moeilijk om op hun vragen antwoord te geven. ‘Hebben jullie al een plan?’ vragen ze. ‘Misschien de directeur,’ zeg ik dan (lacht).”

SOCIAL DISTANCING “Maar als iemand ziek wordt, zetten we die in quarantaine. Dat is zeker nodig, want we worden niet getest en hebben weinig beschermend materiaal. De kleine kindjes begrijpen niet wat social distancing is, die hangen aan je been. Ik beland niet in het ziekenhuis, vertel ik mezelf.” De Vestel doet er op haar beurt alles aan om zelf niet besmet te raken. “Ik zie enkel mijn man en mijn hondje. Ik was mijn handen vaak en ik ga niet naar de winkel, mijn man doet inkopen.”

Toch is het volgens De Vestel wel gelukt om een veilige sfeer te scheppen in het tijdelijke

Bijgedachte

Z Adèle De Vestel: “Ik doe er alles aan om niet besmet te worden. Ik zie alleen mijn man en mijn hondje.”

ouden mensen van mijn generatie (eind-twintigers) er één kunnen opnoemen: een echte politieke staatsman of -vrouw?

Iemand die de teugels in handen neemt bij een grote crisis, het onbetwiste leiderschap opeist en het volk toespreekt in duidelijke, dwingende en inspirerende taal. ‘Jean-Luc Dehaene!’ zal u roepen, maar voor wie zijn tienerjaren pas beleefde in het nieuwe millennium liggen de verwezenlijkingen van de man al te ver in het verleden om in aanmerking te komen. Elio Di Rupo (PS) nam met een zekere waardigheid de honneurs waar, al moet Bart De Wever (N-VA) toch dé politicus van de nog zeer jonge eeuw zijn. Maar iets in mij zegt mij dat ook hij het etiket van staatsman niet zou claimen. Daarvoor ligt het eerste programmapunt van zijn partij wat in de weg.

Oké, geen staatsmannen of -vrouwen dus. Het is misschien ook niet verwonderlijk dat we het met wat minder moeten doen, in tijden van minderheidsregeringen, volmachten van het parlement en de steeds toenemende macht van de gewesten. Voor dat laatste komen we dus uit bij de minister-president van dit Gewest, Brussel. Dat is Rudi Vervoort (PS), voor als u het zich zou afvragen. Onze minister-president is bevoegd voor alles wat belangrijk is in deze crisis: het veiligheidsbeleid, het implementeren van de federale crisismaatregelen, de coördinatie tussen de negentien gemeenten en zo meer. Hij zit ook overal aan de juiste tafels: in de Gewestelijke Veiligheidsraad met de negentien burgemeesters en de politiediensten en in de Nationale Veiligheidsraad met de virologen, experten, de andere minister-presidenten Di Rupo en Jan Jambon (N-VA), en premier Sophie Wilmès (MR).

Maar wat zien we: de negentien burgemeesters voeren opnieuw ongecoördineerd en naar eigen believen maatregelen uit in deze coronacrisis. Sint-Joost-ten-Node schrapte op eigen houtje al alle evenementen tot 30 juni. Vijf burgemeesters raden op eigen initiatief en tegen de federale richtlijnen in het gebruik van mondmaskers aan. De politie in het MATHIAS DECLERCQ centrum van de stad zwierde, totaal Redactiechef ongevraagd, mensen op de bon die buiten de grenzen van hun gemeente wandelden. En dan waren er nog de rellen in Anderlecht. Terwijl zowat iederéén al een mening had geformuleerd, de ene al wat ongelukkiger dan de andere, bleef het angstvallig stil bij Vervoort. Dat de PS thema’s als veiligheid liever uit de weg gaat, is een oud zeer. En Vervoort heeft er nooit een probleem mee gehad om de echte macht in Brussel bij de burgemeesters te laten. Zelfs na de aanslagen in 2016 bleef de minister-president op de vlakte.

Het is ook niet allemaal kommer en kwel binnen de Brusselse regering.

Brussel koos er onmiddellijk voor om de zwakkeren van deze stad niet uit het oog te verliezen in deze crisis: er werden miljoenen vrijgemaakt voor extra opvang van daklozen en migranten, die intussen ook in tien hotels terechtkunnen. Dat is lovenswaardig, maar het valt niet te ontkennen dat Brussel intussen wel achterloopt op andere vlakken, zeker als je kijkt hoe traag de economische steunmaatregelen van de grond kwamen. Brussel heeft het geld niet dat Vlaanderen heeft, dat klopt, maar het zou voor een keer wel gebaat zijn bij wat meer profileringsdrang.

“Brussel verliest de zwakkeren van deze stad niet uit het oog in deze crisis, maar we lopen op andere vlakken wel achter”

internaat. “De jongeren voelen zich toch wat veiliger dan die eerste week van de lockdown.” Het moeilijkst voor hen nu is de onzekerheid. “Ze hebben veel vragen, over wanneer ze hun vrienden of familie zullen terugzien. We bellen wel naar huis, we zoeken zeker contact met de families, ouders of voogden.”

En wat na de crisis? “Voor veel zorgberoepen is het altijd hard werken, hopelijk wordt dat onthouden,” zegt De Vestel. De crisis laat ook zien dat er te weinig budget is voor bijzondere jeugdzorg. “Om kwetsbare jongeren te helpen, is er meer nodig dan applaus. Er zijn te lange wachtlijsten en hulpverlening is te duur. Het onderwijs vangt dat in feite op. Want nu zijn wij crisisopvang geworden voor jongeren in uitzonderlijke thuissituaties.”

De hele reeks nalezen? BRUZZ.be/frontlinie

22 APRIL 2020

I 5

Reportage

CORONA SLAAT HARD TOE IN DE RUSTHUIZEN

‘We voelen ons aan ons lot overgelaten’

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Terwijl het in de ziekenhuizen lijkt alsof de corona-uitbraak onder controle is, woekert het dodelijke virus voort in de woonzorgcentra.

Ook in Brussel hebben de rusthuizen het erg zwaar te verduren. “Je ziet het niet, de vijand is onzichtbaar.” — BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

6

H

et is muisstil in het Ukkelse rust- en verzorgingstehuis Nazareth, een omgebouwd klooster dat om de hoek bij het Sint-Elisabethziekenhuis ligt. Terwijl het ’s namiddags normaal gesproken flink druk is in de inkomhal en in het cafetaria, lijkt de hele benedenverdieping nu verlaten.

Ook de grote binnentuin is ondanks het mooie weer vrijwel leeg. In het midden zit een bewoner roerloos in zijn rolstoel. Hij krijgt het gezelschap van zuster MarieThérèse en zuster Agnès, twee kwieke tachtigers, maskertje voor de mond, die even een luchtje komen scheppen.

Dan wordt de stilte verbroken door het gekwetter van peutertjes.

Op het terrein ligt ook een crèche die een stukje van de binnentuin gebruikt als speelplaats. Zuster Agnès wil de kleintjes gaan begroeten, maar ze wordt vriendelijk teruggestuurd door de kinderverzorgster. De peuters raken in de war door de gemaskerde bejaarden.

Of het lastige tijden zijn voor de twee zusters? “Ach, voor ons valt het mee,” zeggen ze. “Er zijn andere bewoners die er echt erg aan toe zijn.” Het verzorgingstehuis, dat plaats heeft voor 159 ouderen, is inderdaad zwaar getroffen door het

I

22 APRIL 2020

coronavirus. “De situatie is heel moeilijk op dit moment, echt schrijnend,” zegt een zichtbaar vermoeide directeur Fanny De Man. Al wekenlang is ze zeven dagen op zeven in touw om de crisis in het rusthuis in bedwang te krijgen.

“Ongeveer een op de vijf bewoners is ziek. Er zijn ook veel overlijdens, wel tien keer zoveel als normaal.”

Of het allemaal om coronabesmettingen gaat, valt moeilijk hard te maken. Weliswaar is de federale overheid in samenwerking met Iriscare, de instelling bevoegd voor de tweetalige rusthuizen in Brussel, begonnen met in alle woonzorgcentra te testen, maar in Nazareth kwamen de kits pas vorig weekend aan en kan er deze week pas getest worden. Het rusthuis liet de afgelopen weken zelf wel enkele mensen onderzoeken en richtte een aparte vleugel in voor de besmette bewoners.

Hoe dit is kunnen gebeuren? De Man: “De rusthuizen zijn begin maart als eerste in lockdown gegaan, geen bezoek meer. Maar daar is het bij gebleven. Wij wisten toen wel dat het personeel het virus kon binnenbrengen, maar je ziet het niet, de vijand is onzichtbaar. Bovendien hadden we onvoldoende beschermend materiaal. Van in het begin moesten we heel zuinig omspringen

Twee bewoonsters, zuster Agnès (83) en zuster MarieThérèse (87), komen een luchtje scheppen in de vrijwel lege tuin van woonzorgcentrum Nazareth in Ukkel.

met de voorraad chirurgische en stoffen mondmaskers die we konden krijgen. Alsof het goud was. Ook de overtrekschorten werden geteld: zoveel bewoners in isolatie, dan had het personeel recht op zoveel schorten. We volgden daarbij de voorschriften van Iriscare.”

“Van het een is het ander gekomen. Personeelsleden die drager waren van het virus hebben wellicht bewoners besmet, die dan weer andere bewoners aangetast hebben en ook andere medewerkers.”

Weken geleden al had De Man het gevoel dat ze in de steek werden

gelaten. “Er was niet alleen te weinig materiaal, ook werd de huisartsen van de bewoners afgeraden om langs te komen en kregen we de boodschap dat we ernstig zieke bewoners niet moesten overbrengen naar de ziekenhuizen. Zo bleven de ziekenhuisbedden beschikbaar voor jongere patiënten.”

“Het gevolg was dat onze rusthuisdiensten plots als zware ziekenhuisdiensten moesten werken, maar dan zonder het juiste materiaal en zonder het daarvoor opgeleide personeel.”

Dat leidde dan weer tot spanningen en ongerustheid bij de medewer-

EENZAAMHEID Op dit ogenblik zit Nazareth dus nog midden in de storm. De Man viel dan ook van haar stoel toen ze het nieuws vernam dat de Veiligheidsraad opnieuw bezoek wilde toelaten in de woonzorgcentra. “Dit is echt niet het moment. Wij doen er alles

“Onze rusthuisdiensten moesten plots als zware ziekenhuisdiensten werken, maar dan zonder het juiste materiaal en zonder het daarvoor opgeleide personeel” FANNY DE MAN Directeur wzc Nazareth

aan om het virus hier buiten te krijgen.” Ze beseft nochtans hoe zwaar de eenzaamheid weegt. “Het mag niet meer te lang duren. Ik denk dat sommigen ook overlijden door het gemis aan contact, hoezeer het personeel ook zijn best doet.”

Gelukkig gebeuren er ook mooie dingen. “Mensen die spontaan overtollig beschermingsmateriaal afleveren, kinderen die tekeningen maken voor de bewoners, muzikanten die aanbieden om in onze binnentuin een concertje te geven.”

Aan de toekomst durft De Man nog niet te denken. “Het wordt financieel heel zwaar omdat we nu

▼

kers. Bijna een vijfde is afwezig: ziek of met vakantie. De Man probeert dat op te vangen met interims, vrijwilligers en jobstudenten. Ze heeft via Iriscare hulp gevraagd voor de schoonmaak. Binnenkort zou er een ploeg van het Rode Kruis of het leger moeten komen poetsen.

22 APRIL 2020

I 7

▼

CORONA SLAAT HARD TOE IN DE RUSTHUIZEN

B R U Z Z | R E P O R TA G E

veel extra uitgaven hebben door de overuren en de vervangingen.

Bovendien kampen we zoals de meeste rusthuizen met overcapaciteit en komen er door de epidemie nog meer kamers leeg te staan.”

CHAOS Ook in Koekelberg had OCMW-voorzitter Dirk Lagast (SP.A) de afgelopen weken de handen vol met de regie van de coronakwestie. In het gloednieuwe OCMW-home Village Jourdan, dat op 27 maart feestelijk ingehuldigd zou worden, lijkt het nochtans mee te vallen met de epidemie. Vlak voor Pasen werd bij één bewoner Covid-19 vastgesteld.

De man overleed op Goede Vrijdag in het ziekenhuis. “Het is tot hiertoe ons enige coronageval. We hebben veel geluk.”

Het OCMW oordeelde na die eerste besmetting dat het de hoogste tijd was voor testen. Lagast: “Je moet weten of het beest binnen zit of niet.” Maar de pogingen om de

55 bewoners en de ongeveer evenveel personeelsleden getest te krijgen, liepen vorige week met een sisser af.

“De officiële verdeling van de testkits door de overheid is een chaos,” zegt Lagast. “Wij kregen welgeteld vijf kits toegestuurd.”

Daarop besloot het OCMW om op eigen kosten te testen. Lagast: “Begin vorige week hebben we bij alle bewoners en personeelsleden een bloedtest afgenomen en die doorgestuurd naar een gehomologeerd laboratorium. ’s Avonds hoorden we dat het lab niet over de reagentia beschikte om de stalen analyseren. Ik heb dan her en der rondgebeld, zelfs tot in het UZ Brussel, maar daar werken ze met eigen testmethodes. Ondertussen zijn de bloedstalen verouderd.”

Lagast kreeg van een bedrijfje wel een ander type testkits aangeboden, voor de prijs van dertig euro per kit.

“Normaal kost het een euro of acht.

Maar we wilden ze graag, tot we

“Na de aankondiging van de Veiligheidsraad smeekten familieleden om de deur dicht te laten. ‘We gaan onze ouder nu toch niet laten besmetten door bezoek?’”

DIRK LAGAST OCMW-voorzitter in Koekelberg 8

I

22 APRIL 2020

hoorden dat het bedrijfje er in eerste instantie maar dertig kon leveren en dat een volgende levering wellicht duurder zou zijn, mogelijk 45 euro per exemplaar. Hallucinant. Echte maffiapraktijken. In andere omstandigheden zou ik erom kunnen lachen. Nu niet, want ondertussen is er niemand getest.”

En dan was niet alles. “Woensdagavond was er dan de couac van de Veiligheidsraad. De rusthuizen werden bijna in één adem genoemd met de tuincentra en de brico’s die weer open mochten.” De volgende ochtend stond Lagasts telefoon roodgloeiend. Allemaal familieleden van bewoners. “Opvallend, negentig procent smeekte om de deur dicht te laten. ‘We gaan onze ouder nu toch niet laten besmetten door bezoek.’”

Bij de bewoners klonk dezelfde reactie: laat het nog maar even zo.

Lagast: “Ik heb veel respect voor de manier waarop onze bewoners met de hele situatie omgaan, heel flink en begripvol. Ze kleden zich elke morgen op, terwijl ze een soort van kamerarrest hebben. J’ai vécu la

guerre, hoorde ik iemand de zaken relativeren.”

Voor Lagast is het duidelijk: geen bezoek zolang de tests niet gebeurd zijn. Tegelijkertijd heeft hij vragen bij de gevolgen van de testuitslagen. “Je moet vermijden dat de mensen in paniek raken. En wat doe je met de besmette bewoners? Volgens de richtlijnen moet je een coronaafdeling oprichten. Wij hebben vier bedden klaar staan in ons kinezaaltje, dat nu toch niet gebruikt wordt.

Maar wij zijn niet uitgerust om dergelijke zware zieken te behandelen. We hebben zelfs geen zuurstof.

Wij zijn een verzorgingstehuis.”

Het Koekelbergse OCMW voelt zich aan zijn lot overgelaten, ook qua beschermingsmateriaal. “In het begin hadden we niets. Ik kon zelf tweehonderd chirurgische mondmaskers op de kop tikken en een voorraad stoffen kapjes. Later vond ik twintig FFP2-maskers en een dertigtal gezichtsschermen. Rond Pasen kregen we van Iriscare nog achthonderd chirurgische maskers, we hadden er tweeduizend gevraagd.

BATTUS EN RETRAITE ?

Alors que l’épidémie de Covid-19 semble être sous contrôle dans les hôpitaux, le virus mortel continue de proliférer dans les maisons de repos et de soins. À Bruxelles aussi, les maisons de retraite sont durement touchées. « Nous nous sentons abandonnés », nous dit-on. Dans la maison de repos et de soins d’Uccle Nazareth, la directrice Fanny De Man avait déjà le sentiment, il y a quelques semaines, d’être abandonnée. « Il n’y avait pas assez d’équipements de protection. Les médecins généralistes des résidents ont été invités à ne pas passer et nous avons reçu le message que nous ne devions pas transférer les résidents gravement malades dans les hôpitaux. » À Koekelberg, le président du CPAS, Dirk Lagast, peine à faire dépister les résidents et le personnel du Home Village Jourdan. Selon Bert Anciaux, sénateur SP.A et directeur du home De Overbron à Neder-Over-Heembeek, la responsabilité est partagée dans le cas du Covid-19. « Au début, personne n’a tenu compte des centres de soins, c’est vrai, mais les directions des maisons de retraite ont leur part de responsabilité. » FR

De rusthuizen willen nog even geen bezoek. Dus wordt in woonzorgcentrum De Overbron in Neder-OverHeembeek via het raam gezwaaid.

LEFT IN THE LURCH? Dat zijn de wapens waarmee onze frontsoldaten het gevecht moeten aangaan.”

1,3 MILJOEN MASKERS Tania Dekens, leidend ambtenaar van Iriscare, vindt het niet opportuun om nu met de vinger te gaan wijzen.

“Iedereen doet heel hard zijn best.”

Volgens haar heeft Iriscare de afgelopen weken ‘heel veel’ materiaal verspreid onder de woonzorgcentra: schorten, handgel, chirurgische? maar ook FFP2-maskers. “Van de drie gewesten hebben wij het meeste uitgedeeld, in vier weken tijd 1,3 miljoen chirurgische maskers.” Het klopt wel dat het aanbod in het begin beperkt was, zegt ze. “Daardoor moest er soms langer met hetzelfde mondmasker gewerkt worden. Als er voldoende voorraad was geweest, waren de voorschriften wellicht anders geweest.”

Volgens Bert Anciaux, behalve SP.A-senator ook directeur van het Vlaamse woonzorgcentrum De Overbron in Neder-Over-Heembeek, gaat het om een gedeelde verantwoor-

delijkheid. “In het begin had inderdaad niemand oog voor de woonzorgcentra, er was alleen aandacht voor de ziekenhuizen. En ja, wij zijn niet gewapend zoals het hoort. Maar aan de andere kant heeft elke rusthuisdirectie ook haar eigen verantwoordelijkheid.”

Anciaux nam, meteen na de lockdown, het heft in eigen handen.

“Enkele weken geleden hebben wij één bewoner verloren aan het virus, een man die al diabetes had. Vanaf dat moment hebben we elk personeelslid en elke bewoner bij wie we Covid-19 vermoedden, laten testen, vijftig tests in het totaal. De positief geteste personeelsleden bleven thuis,

de eersten zijn alweer aan het werk.

De elf besmette bewoners liggen op een aparte afdeling.”

Anciaux zocht ook zelf, op de binnenlandse én de buitenlandse markt, naar beschermingsmateriaal voor het personeel. “Dat heeft ons wat gekost, maar het was het waard. Wij hebben nu van alles voldoende.”

Eén zaak hoopt hij van harte: dat er na de coronacrisis een stevig debat komt over de rusthuissector. “Nu is er grote verontwaardiging? maar ook na de crisis moet de politiek aandacht hebben voor de woonzorgcentra.

Die moeten dringend voldoende middelen krijgen om goed te kunnen werken.”

Sterftecijfers Volgens de cijfers van Sciensano (tot 20 april) zijn er in Brussel ondertussen 914 mensen aan Covid-19 overleden, van wie 420 in de ongeveer 150 woonzorgcentra.

Net zoals in de rest van het land

zijn er dezer dagen beduidend meer sterfgevallen in de woonzorgcentra dan in de ziekenhuizen. Voor de woonzorgcentra houdt men rekening zowel met de bevestigde als met de vermoede besmettingen.

While it appears as though the corona outbreak is under control in the hospitals, the deadly violence continues to spread in assisted living residences. Rest homes in Brussels are having a very hard time. “We feel like we’ve been left to fend for ourselves,” they say. In the rest and care home Nazareth in Ukkel, director Fanny De Man felt as though she had been left in the lurch weeks ago.

“We not only had insufficient protective material, but our residents’ GPs were also discouraged from visiting them and we were told not to transfer seriously ill residents to the hospital.” In Koekelberg, OCMW-CPAS president Dirk Lagast has the greatest difficulty getting the residents and staff of Home Village Jourdan tested for the virus.

According to Bert Anciaux, SP.A senator and director of De Overbron in Neder-over-Heembeek, the corona question is an issue of shared responsibility. “It is true that initially, nobody paid attention to the assisted living residences, but the managers of the care homes also bear part of the responsibility.”

EN

22 APRIL 2020

I 9

Analyse

VIJF DODELIJKE SLACHTOFFERS IN DRIE JAAR TIJD

Nabestaanden en politie tasten in het duister Sinds 2017 zijn er in Brussel vijf dodelijke slachtoffers gevallen na een achtervolging met een politiewagen. Voor elk van die ongevallen is het nog steeds wachten op een rechtszaak en dus op duidelijkheid voor nabestaanden én voor het politiekorps. Die twee partijen zijn het over één ding opvallend eens.

“Een duidelijk juridisch kader en een snellere rechtsgang zouden veel verhelpen.” — HELEEN DEBEUCKELAERE B R U Z Z | R E P O R TA G E

D

e tags #JusticepourAdil staan nu op muren in Anderlecht en ver erbuiten gespoten.

Maar Adil, de 19-jarige Brusselaar die bijna twee weken geleden het leven liet na een achtervolging en frontale botsing met een politiewagen, is niet de enige persoon die in Brussel stierf bij een ongeluk met een politiewagen.

Sinds 2017 tellen we minstens vijf dodelijke slachtoffers in vier ongevallen met een politiewagen. De slachtoffers gaven geen gevolg aan een politiebevel, gingen op de vlucht en bekochten die noodlottige reactie met hun leven.

OUASSIM EN SABRINA Dinsdagavond 9 mei 2017 reden Sabrina en Ouassim, 20 en 24 jaar oud, op een motor door de Louizalaan. Ze werden opgemerkt door de politie omdat Ouassim, die aan het stuur zat, roekeloos zou hebben gereden. Een wagen van de hondenbrigade die verder op de baan aan

het rijden was, zou op de rechterrijstrook zijn vertraagd om het verkeer af te remmen, zodat de achtervolging op de linkerrijstrook kon worden voortgezet.

De motor van de vluchters zou echter vrijwel onmiddellijk achteraan links zijn ingereden op dat politievoertuig. Ouassim overleed ter plekke en Sabrina werd met zware verwondingen overgebracht naar het ziekenhuis, waar ze in de loop van diezelfde nacht stierf.

Verschillende getuigen spreken de verklaringen van de politie tegen.

Volgens hen zette het voertuig van de hondenbrigade zich dwars over de weg. Er werd een onderzoeksrechter aangesteld en verschillende bijkomende onderzoeksdaden bevolen. Volgens een gerechtelijke bron zou het eerste onderzoek nogal slordig zijn verlopen, waardoor bijna drie jaar na het ongeval de zaak nog altijd onderzocht wordt.

De nabestaanden hielden verschillende witte marsen. Dezelfde wanhopige kreet bleef weerklinken:

“De slachtoffers worden haast als schuldig veroordeeld, terwijl er over de andere elementen in de zaak niets wordt meegegeven” YASSINE BOUBOUT Mensenrechtenactivist 10

I

22 APRIL 2020

Na elke dodelijke politieachtervolging duiken er in de stad tags op om het onrecht aan te klagen.

“Zolang de schuldigen niet gestraft zijn, kan de familie niet rouwen om de slachtoffers.”

RAMPMAAND AUGUSTUS Na de zaak Ouassim en Sabrina kwam de rampmaand van augustus 2019. Op 3 augustus, rond 4 uur ’s ochtends, kwam een jongeman om het leven toen hij met een scooter probeerde te ontsnappen aan een politiecontrole in SintLambrechts-Woluwe. Hij kwam ten val tijdens zijn vlucht naar het centrum ter hoogte van de Lambermontstraat. Over de jongeman, die in 1994 was geboren, is weinig geweten. De zaak is nog steeds in onderzoek bij het parket. Volgens de politie begon de scooter te slippen tijdens de achtervolging en overleed de twintiger door een val ter hoogte van het koninklijk paleis.

Zeventien dagen later werd Mehdi Bouda, een 17-jarige kunstenstudent uit Anderlecht, ter hoogte van het Centraal Station doodgereden door een politiewagen (zie kaderstuk). Hij was gevlucht na

een routinedrugscontrole aan de nabijgelegen Kunstberg, toen hij door een politiewagen op weg naar een andere interventie werd aangereden. Volgens een betrouwbare bron had hij geen drugs bij zich. Er volgen verschillende witte marsen.

ADIL Vorige week vrijdag kwam de 19-jarige Adil om het leven. Adil botste na een inhaalmanoeuvre op zijn scooter frontaal op een politiewagen die in tegenovergestelde richting kwam aanrijden.

Deze keer (nog) geen witte mars, maar #JusticepourAdil is al snel trending op sociale media en het komt tot rellen in Anderlecht.

De familie stelt onmiddellijk een advocaat aan, Alexis Deswaef, die op zijn beurt het parket vraagt om een onderzoeksrechter aan te stellen om de neutraliteit van het onderzoek te garanderen. De advocaat van de familie van Adil vraagt zich af of de politieactie wel in verhouding was: was het nodig

Toen de zeventienjarige Mehdi stierf bij een aanrijding door een politiewagen, ging er een golf van protest door Brussel. © IVAN PUT

om in het teken van coronamaatregelen een jongen achterna te gaan op deze manier?

Politici en politie manen tot kalmte: wat er precies is gebeurd, zal wel blijken uit het onderzoek.

“Deze zaken duren lang en zijn zeer moeilijk te vervolgen, dus moeten we daarop blijven wachten,” zegt ook meester Joke Callewaert, advocaat van de familie van Mehdi en de familie van Sabrina. “Maar hoelang moet het nog duren voor er wordt ingegrepen?”

grijze zone dat een duidelijke wetgeving veel zou verhelpen.”

Ook hij ziet de noodzaak van een snellere juridische procedure in. “In een ideale wereld zijn zulke zaken veel sneller duidelijk. Er zou een termijn moeten komen waarbinnen het verslag van de verkeersdeskundige er moet zijn. Hoe langer er vragen zijn over de schuldvraag, hoe meer de verbeelding begint te spelen bij de nabestaanden en de publieke opinie.

Maar ook voor de beschuldigden is een snelle rechtsgang essentieel.”

Mensenrechtenactivist Yassine Boubout treedt hen bij: “Dit soort zaken zijn moeilijk te vervolgen. Ook al is nalatigheid voldoende om tot een veroordeling voor onopzettelijke slagen en verwondingen of doodslag te komen, toch krijgt de politie meer speling dan een burger op dat vlak.

Je kan je ook vragen stellen over de manier waarop een achtervolging wordt ingezet. Op het moment dat iemand wegloopt, is de enige overtreding het negeren van een politiebevel. Dat is geen misdaad of vluchtmisdrijf. Is dat belangrijk genoeg om zoveel risico’s te nemen?”

HET SCHULDIGE SLACHTOFFER Sven Mary pleit voor duidelijkere communicatie. “Zoveel problemen

kunnen verholpen worden als er sneller en opener wordt gecommuniceerd. Het kan niet, zoals in het geval van Adil, de bedoeling zijn dat de ouders die net hun kind zijn verloren tot sereniteit moeten oproepen. Door sneller en duidelijker te communiceren kunnen we die verkeerde informatie net vermijden.”

“De focus mag ook worden gelegd op hoe de politie communiceert,” voegt Boubout daaraan toe. “Vrijwel in al deze zaken wordt er onmiddellijk gecommuniceerd over het slachtoffer en wordt er al een oordeel geveld over zijn gedrag. Bij Mehdi was er een drugscontrole, dus is de conclusie dat hij wel drugs bij zich zal hebben gehad. Bij Adil waren het de coronamaatregelen.”

“Zij worden haast als schuldig veroordeeld, terwijl er over de andere elementen in de zaak niets wordt meegegeven. Dat is onevenwichtige communicatie die het vertrouwen in het gerecht en de politie ernstige schade toebrengt. Want het slachtoffer kan zichzelf niet meer verdedigen, hij is dood.”

Het parket wenste niet te reageren op de inhoud van deze dossiers, omdat alle onderzoeken nog steeds lopende zijn. Ook de politievakbonden verkozen niet te reageren.

ADIL, MEHDI ET LES AUTRES Depuis 2017, cinq personnes ont été tuées à Bruxelles lors d’une course-poursuite avec une voiture de police.

Sabrina et Ouassim en mai 2017, un garçon inconnu en août 2019, Mehdi, 17 ans, le même mois et il y a une semaine et demie, Adil, 19 ans. Tous ont refusé d’obtempérer à un ordre de la police, ont fui et ont payé cette réaction de leur vie. Mais pour tous ces accidents mortels, on attend toujours un procès et donc la clarté pour les proches et les forces de police. « Tant que les coupables n’ont pas été punis, la famille ne peut pas faire son deuil », entend-on parmi les proches.

Mais pour les accusés aussi, la police, ces affaires continuent de peser. « Plus les questions de culpabilité persistent, plus l’imagination prend le dessus chez les proches et dans l’opinion publique. » C’est pourquoi les deux parties sont d’accord sur un point : « Un cadre juridique clair et des procédures judiciaires plus rapides contribueraient grandement à améliorer la situation. » FR

GEEN JURIDISCH KADER

ADIL, MEHDI, AND THE OTHERS

Callewaert wijst met de vinger naar onder meer het gebrekkige juridisch kader over politieachtervolgingen.

“Er zijn geen wetgevende teksten die regelen hoe een achtervolging moet verlopen. In een arrest van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens is Griekenland al eens veroordeeld voor een schending van artikel 2, het recht op leven, omdat het geen gelijkaardige richtlijnen had. Er is alleen een ministerieel besluit, dat verwijst naar een handboek van de politieopleiding, maar die heeft niet de kracht van wet.”

Advocaat Sven Mary beseft dat maar al te goed. Hij zit in een bijzondere positie, omdat hij de advocaat is van de familie van Mehdi, maar in de zaak-Adil de politieagenten verdedigt. Ook hij hamert op de noodzaak van een juridisch kader. “Het maakt niet uit voor wie ik optreed, of dat nu het slachtoffer is of de politieagent. Als juristen begeven we ons in zo’n

Since 2017, five people have died after being pursued by police vehicles. Sabrina and Ouassim in May 2017, an unknown boy in August 2019, the 17-year-old Mehdi during the same month, and the 19-year-old Adil a week and a half ago. Each of them refused to comply with a police order, fled, and paid for these desperate reactions with their lives. But to date, none of these deadly incidents have gone to trial, and there is no clarity for the next of kin or for the police service. “As long as the guilty have not been punished, the family cannot mourn the victims,” the next of kin say. But these cases are also very difficult for the accused, the police. “The longer there is uncertainty about the question of guilt, the more the imagination of the family and public opinion starts to interfere.” That is why both parties, perhaps surprisingly, are in agreement on one thing: “A clear legal framework and faster legal proceedings would help a lot.”

EN

Politiewagen die Mehdi (17) aanreed, reed zonder sirene De bestuurder van de politiewagen die de 17-jarige Mehdi Bouda vorige zomer aanreed ter hoogte van het Centraal Station, reed 98 kilometer per uur en de politiewagen had geen sirene aanstaan.

Dat blijkt uit het gerechtelijk onderzoek, bevestigt een gerechtelijke bron aan onze redactie.

Mehdi zou op de loop zijn gegaan bij een drugscontrole aan de Kunstberg waar hij zat met vrienden van

zijn school. Bij het oversteken aan de Ravensteingalerij werd Mehdi aangereden door een politiewagen die op weg was naar een andere interventie.

Hij overleefde het ongeval niet. Er werden geen drugs gevonden op zijn lichaam, bevestigt een bron dicht bij het onderzoek.

Ter hoogte van het ongeluk stonden obstakels op de weg waardoor Mehdi de politiewagen niet kon

zien aankomen, of omgekeerd. De rechtbank moet bepalen of er sprake is van nalatigheid van de bestuurder van de politiewagen en of een loeiende sirene of lagere snelheid de dood van Mehdi had kunnen voorkomen.

Het parket kan niet ingaan op de inhoud van het dossier omdat het onderzoek nog loopt. Ondertussen werd er een onderzoeksrechter in dit onderzoek aangesteld.

22 APRIL 2020

I 11

Spreektijd

FILOSOOF PHILIPPE VAN PARIJS HOOPT DAT ER NIET TE HARD IN DE TOEKOMST WORDT GESNEDEN

‘Investeer niet in gezondheid ten koste van onderwijs’

12

I

22 APRIL 2020

Hij mist het fysieke contact van voor het coronatijdperk en vreest dat wonen buiten de stad nog populairder zal worden dan het al was. En hoewel hij zelf tegen de zeventig loopt, maakt filosoof Philippe Van Parijs zich vandaag vooral zorgen over de jongeren. “Ik hoop dat we niet te hard in het onderwijs zullen snijden.”

Hoe heeft de coronacrisis uw eigen leven beïnvloed?

PHILIPPE VAN PARIJS: De impact is

kleiner dan bij veel andere mensen, omdat ik ook in normale tijden veel van thuis uit werk. We moeten nu wel meer afstand houden van de kleinkinderen. Af en toe gaan we nog met de kleinsten - een tweeling - wandelen, een paar uur, terwijl ze slapen in de kinderwagen. Met handschoenen en zonder aanraken.

Mist u het fysieke contact in uw virtuele vergaderingen, privé of professioneel?

VAN PARIJS: Ja. Een virtuele

ontmoeting vervangt een goeie knuffel niet. Zelfs met collega’s is zoiets belangrijk: een klopje op de rug als het niet goed gaat, een sterke handdruk. Dat geldt trouwens ook voor het Europese niveau, waar die

virtuele onderhandelingen nu zo moeilijk verlopen. Daar zit je dan als regeringsleider voor een scherm met 27 gezichten, je weet niet goed wie naar je luistert, wie er nog allemaal bij zit. Als je een tijdje in dezelfde ruimte zit en informele babbels tussendoor hebt, ontstaat medeplichtigheid. Ook daar is het fysieke belangrijk: denk maar aan de kussen van Jean-Claude Juncker. Echte ontmoetingen leiden veel sneller tot noodzakelijke compromissen, die regeringsleiders thuis kunnen verdedigen.

Bent u zelf bang? U bent bijna zeventig en had ook al kanker.

VAN PARIJS: Van die kanker ben ik

genezen. Maar als mannelijke 65-plusser zit ik natuurlijk in de risicogroep. Ik maak me daar niet zoveel zorgen over. Zoals ik vaak aan mijn kinderen zeg: ‘Prudence dans l’audace’. Blijf dingen doen, maar neem je voorzorgen.

Ik voel me wel slecht bij de situatie van veel Brusselaars die het zonder mijn privileges moeten doen.

Grote families in kleine appartementen zonder buitenruimte, zonder inkomensgarantie.

U werd ooit een beetje per ongeluk boegbeeld van Picnic The Streets. De voorbije weken kon je bij wijze van spreken op veel drukke verkeersassen picknicken. Heel wat voetgangers verlaten ook het trottoir en lopen gewoon op straat.

VAN PARIJS: Ik heb de stad nog nooit

zo rustig geweten, zelfs niet op autoloze zondag. Zelfs de vliegtuigen blijven weg. En ook wij lopen

▼

W

e ontmoeten Philippe Van Parijs op de Ambiorixsquare in zijn Europese wijk, waar we elk plaatsnemen op onze eigen bank. Het is een van die stralend zonnige dagen die onlosmakelijk verbonden lijken met de eerste weken van de coronaquarantaine. Terwijl hij een mondmaskertje opbergt – ‘zelfgemaakt door mijn vrouw, eerste generatie’ – vertelt hij over het indrukwekkende applaus dat ’s avonds opstijgt uit de appartementsgebouwen rond de square. En over zijn vrees voor wat komt. “Solidariteit kan heel broos zijn in een diverse stad als Brussel.”

BRUZZ | SPREEKTIJD

— KRIS HENDRICKX, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

22 APRIL 2020

I 13

▼

FILOSOOF PHILIPPE VAN PARIJS

gewoon op straat met onze tweeling, ja. Toch kan je er niet echt van genieten. Er komen ook enorme economische kosten op ons af en zware conflicten over hoe die kosten verdeeld zullen worden.

Uw collega-filosoof Jean-Paul Van Bendegem leek bijwijlen blij als een kind omdat het zulke boeiende momenten zijn voor een filosoof.

Herkent u dat?

VAN PARIJS: Een beetje. Tegelijk

BRUZZ | SPREEKTIJD

heb ik een groot deel van mijn carrière gewijd aan vragen die raken aan sociale en economische rechtvaardigheid. Op dat vlak maak ik me grote zorgen. Hoe zullen de scholen bijvoorbeeld de kloof kunnen dichten die vandaag ontstaat tussen kinderen die verdwenen zijn van de onderwijsradar en kinderen die met steun

overrompeld door voorstellen uit de hele wereld over dat basisinkomen.

Een eerste soort voorstel gaat over een tijdelijk bedrag ter hoogte van het minimumloon, dat je aan iedereen uitkeert en financiert met staatsschuld. In het Verenigd Koninkrijk hebben 170 parlementsleden daar een voorstel over ingediend. Het lijkt me niet erg zinvol, want het is heel duur en dan krijgt iemand als ik ook dat bedrag.

Een tweede tijdelijke formule is de centrale banken geld laten bijmaken om na de lockdown de economie een impuls te geven. Quantitative easing for the people heet zoiets, een vorm van helikoptergeld. Om te vermijden dat mensen het geld gewoon opsparen, zou je er een soort van smeltend geld kunnen van maken, dat zijn waarde gaandeweg verliest.

“Het beleid mag de Adils van deze wereld niet vergeten” PHILIPPE VAN PARIJS Filosoof

van de ouders grote sprongen vooruit maken? Ook op andere niveaus groeien de verschillen vandaag snel. Zelf heb ik een vast en hoog pensioen, terwijl anderen hun hele inkomen kwijt zijn. Hele sectoren zullen nooit meer functioneren zoals voordien, te beginnen met de luchtvaart.

De luchtvaartsector vliegt over een jaar toch weer zoals vandaag?

VAN PARIJS: Dat denk ik niet. Als er

een medische test is voor je het vliegtuig op moet, heeft dat impact.

Er wordt gesproken over meer afstand tussen de passagiers, een maatregel met een prijskaartje. Ook de populariteit van virtueel vergaderen zal mogelijk het aantal bedrijfsvluchten beperken. Het zal nog enkele jaren duren voor een vaccin overal inburgering heeft gevonden en de hele wereld coronaveilig is.

Een stokpaardje van u – sinds de jaren 1980 al – is het basisinkomen.

Nu veel mensen plots zonder inkomen zitten, lijkt dat een bruikbaar concept. Al blijft de vraag hoe je dat financiert, in tijden van reuzengaten in de begroting.

14

VAN PARIJS: Ik word momenteel

I

22 APRIL 2020

Een derde formule is een permanent basisinkomen, dat je voornamelijk door een progressieve inkomensbelasting financiert. Daar ben ik voor, en uiteraard niet alleen omdat het onze sociaal-economische weerbaarheid verhoogt bij een pandemie.

Als deze crisis uitdooft, zitten we sowieso met dat ongeziene begrotingsgat. Wat verwacht u?

VAN PARIJS: Heel moeilijke keuzes,

waar je best een meerderheidsregering voor hebt, met een draagvlak.

Welke extra belastingen heffen we?

Waaraan geven we minder uit? Wat die uitgaven betreft, komt er een zwaar dilemma op ons af. Er zijn twee heel omvangrijke pakketten van uitgaven: onderwijs en gezondheid. Die laatste categorie is vooral geld dat we aan de oudere generaties spenderen, de eerste gaat vooral naar de jongeren. En in het huidige klimaat zal het erg moeilijk zijn om aan de gezondheidszorg te raken.

U pleit ervoor om vooral het onderwijs niet te vergeten?

VAN PARIJS: Inderdaad. Dat zal niet

eenvoudig zijn. We moeten de verplegers, dokters, het schoon-

maakpersoneel enz. dankbaar zijn, maar de emotie mag ons de toekomst niet doen vergeten.

Ziet u een link met de dood van de 19-jarige Adil, die onlangs omkwam tijdens een politieachtervolging?

gaan helpen, kan je echte woede krijgen. Tussen Europese landen zie je die spanningen over solidariteit wel. Er zijn landen die vinden dat ze zelf gespaard zijn door hun goede beleid, terwijl de Italianen het aan zichzelf te danken hebben.

VAN PARIJS: Jazeker. Ons beleid staat

voor een moeilijke keuze: spaart het vooral de Philippe Bodsons (bekende captain of industry die overleed aan Covid-19, red.) of de Adils van deze wereld? Hoe langer de lockdown duurt, hoe beter voor die eersten, maar hoe nefaster voor mensen in precaire situaties. Vandaag wordt het beleid vooral voortgestuwd door een zichtbaar kortetermijndoel: minder overlijdens. Dat is nodig, maar we dreigen zo andere, minder zichtbare risico’s op de middellange termijn te verwaarlozen: schooluitval, bestaansonzekerheid, jongeren die je moeilijk maanden in kleine woningen kan opsluiten.

In een recente tekst schrijft u dat de huidige solidariteit tussen verschillende bevolkingsgroepen vooral mogelijk is als we ons met elkaar identificeren. Is dat geen probleem in een stad als Brussel, waar de bevolking uit de vier windstreken komt en sociaal erg versplinterd is?

VAN PARIJS: Ja. Solidariteit werkt

goed als we ons kunnen inbeelden dat we de ander hadden kunnen zijn. Dat is makkelijker bij iemand met wie je op school zat, die dezelfde godsdienst en moedertaal heeft. Daarnaast wordt solidariteit vooral uitgeoefend als mensen niets kunnen doen aan hun ellende. Maar je zit snel in een scenario waarbij die ellende wordt geminimaliseerd of waarbij mensen of gemeenschappen verantwoordelijk worden gemaakt voor hun ellende: ‘Hij had maar geen kussen moeten blijven geven.’

Hoe homogener een gemeenschap, hoe meer overeenstemming over wat miserie is en wat er moet aan gedaan worden.

Er is vandaag toch niet veel spanning tussen bevolkingsgroepen in de stad?

VAN PARIJS: Klopt, de media spelen

daar ook een goede rol in. Voor de rest zijn we voorlopig gespaard van situaties waarin geselecteerd moet worden op wie wel en niet geholpen wordt, zoals in Italië. Dan kan het nijpender worden. Als we mensen met wie we ons identificeren eerst

Wat kan je doen om de samenhorigheid in een stad te verhogen?

VAN PARIJS: Onder meer door een

inclusief discours: waar je ook vandaan komt, Brussel kan jouw stad zijn, met identieke rechten en plichten.

Dat betekent stemrecht voor zoveel mogelijk mensen, één belastingsysteem en niet een extralaag tarief voor EU-ambtenaren, zo weinig mogelijk sans-papiers ...?

VAN PARIJS: Ja. En naast die rechten

en plichten heeft het ook te maken met het verhaal dat we vertellen over wat het betekent om Brusselaar te zijn. Daarom ben ik zo blij dat de Brusselse regering voor het eerst een minister van Meertaligheid telt. Het signaal moet zijn dat meertaligheid niet enkel praktisch en noodzakelijk is om te functioneren, maar een

centraal onderdeel van de Brusselse identiteit. Dat helpt om de identificatie met die ander te verhogen, maar het is niet genoeg. De Amerikaanse socioloog Robert Putnam onderscheidde bonding social capital – wanneer gelijkgezinden elkaar ontmoeten in kerken, jeugdbewegingen enz. – en bridging social capital. Dat laatste houdt in dat je bruggen slaat tussen die gemeenschappen van gelijkgezinden. Vooral dat hebben we hier meer nodig. Tegelijk is het veel moeilijker dan het contact onder gelijkgezinden. Meertaligheid helpt daarbij. Dat we in Brussel vaak sociaal gemengde wijken hebben ook. Maar een rechtvaardiger beleid is niet louter een kwestie van solidariteit. Het gaat ook over wetten en regels die door iedereen als rechtvaardig moeten kunnen worden ervaren.

Maakt u dat eens concreet?

VAN PARIJS: Gelijke kansen: ook de

kinderen die het nu extra moeilijk hebben in afzondering moeten de juiste steun krijgen. Maar ook respect voor culturele diversiteit: neem de Afrikaanse gemeenschap in

Matonge, die hun wekelijkse missen niet kunnen bijwonen, die voor hen erg belangrijk zijn. We moeten ons afvragen of uitzonderingen voor religieuze bijeenkomsten erg zouden zijn voor de verspreiding van het virus. Misschien kan het met de nodige voorzorgsmaatregelen zoals afstand houden.

U pleitte ooit voor een soort wijkpatriottisme. Is dat belangrijker in tijden van corona?

VAN PARIJS: Ja, het kan een vorm van

bridging social capital vormen. Een mooi staaltje is het moment waarop hier geklapt wordt om 20 uur op de Ambiorixsquare, waar veel nationaliteiten naast elkaar wonen.

In de tekst die we eerder aanhaalden, vermeldt u de mogelijkheid dat wonen buiten de stad weer populairder wordt na de pandemie, net als privévervoer. Dreigen we ons in de toekomst meer te isoleren in veilige bubbels, waar een virus minder kans maakt?

VAN PARIJS: Ik denk dat we dat

moeten verwachten en dat is niet goed. Het grote voordeel van de stad

is net dat je dicht bij elkaar bent, maar daar slaat een virus sneller toe.

Een deel van de Belgische ruimtelijke ordening lijkt al bedacht alsof er al een coronavirus was: villa’s in verkavelingen met een beschermende tuin errond en een eigen auto voor smetvrije verplaatsingen.

VAN PARIJS: (lacht) Ja, laten we hopen dat er snel een vaccin komt.

Verwacht u dat we nog lange tijd afstand zullen houden van elkaar?

VAN PARIJS: Ik vrees het. We hadden

nu net die merkwaardige Belgische gewoonte ontwikkeld om elkaar zelfs onder mannen te kussen. Dat zou weleens voor een hele tijd kunnen verdwijnen, en niet alleen onder mannen. Op termijn kan ook de solidariteit lijden onder een gebrek aan fysiek contact. Ik volgde ooit een college van een Israëlische prof, die uitlegde welke drie factoren de Amerikanen ongelukkig maakten: ze zijn underrested – ze slapen niet genoeg - underexercised - ze bewegen niet genoeg - en undertouched. We hebben die aanrakingen echt nodig.

Filosoof Philippe Van Parijs: “We moeten ons afvragen of uitzonderingen voor religieuze bijeenkomsten erg zouden zijn voor de verspreiding van het virus.”

PHILIPPE VAN PARIJS • geboren in Sint-Agatha-Berchem in 1951, woont in de Europese wijk • studeert filosofie, economie, rechten, sociologie en linguistiek • hoogleraar UC Louvain en KU Leuven en eerder ook Harvard en Oxford • expert en voorvechter inzake basisinkomen, federale kieskring en meertaligheid • initiatiefnemer Picnic The Streets (2012), dat tot de autovrije centrale lanen leidt

UNE NOUVELLE HISTOIRE POUR BRUXELLES Le contact physique d’avant l’ère du Covid-19 lui manque et il craint qu’habiter en dehors de la ville ne devienne encore plus en vogue que ça ne l’était déjà. Et, bien qu’il soit luimême septuagénaire, le philosophe Philippe Van Parijs est particulièrement inquiet aujourd’hui pour les jeunes. « Il existe deux grands postes de dépenses sur lesquels on peut faire des économies : la santé et l’enseignement. Le premier correspond surtout à l’argent dépensé pour les générations plus âgées, le deuxième allant principalement aux jeunes. J’espère que nous n’allons pas hypothéquer l’avenir. » Le philosophe se rend également compte que la solidarité en ces temps troublés est un bien précieux dans une ville aussi diversifiée que Bruxelles. Après tout, ce mécanisme fonctionne surtout lorsque nous nous reconnaissons dans l’autre. Pour renforcer la cohésion au sein de Bruxelles, d’après M. Van Parijs, on a besoin d’une histoire pour définir ce que c’est qu’être bruxellois, et de gens qui font se rapprocher les nombreuses communautés de la ville. « Les applaudissements quotidiens ici au square Ambiorix sont un tel moment de rapprochement. » FR

A NEW STORY FOR BRUSSELS He misses the physical contact from before the corona pandemic and fears that living outside the city will become even more popular that it already was. And although he himself is almost 70, philosopher Philippe Van Parijs is most concerned about young people. “There are two major budget portfolios that might get slashed: healthcare and education. The former is spent primarily on older generations, while the latter is spent almost entirely on the young. I hope that we don’t economize too much on the future.”

The philosopher also realizes that in these turbulent times, solidarity is a treasure that must be cherished in a diverse city like Brussels. After all, that mechanism works best when we recognize ourselves in the other. To strengthen cohesion in Brussels, we need one story about what it means to be a local here, Van Parijs says.

And we need people to build bridges between the communities in the city.

“The daily applause here on Ambiorix Square is precisely such a bridging moment.”

EN

22 APRIL 2020

I 15

Analyse

HOOFDSTAD ZONDER FESTIVALZOMER

Brussel (bloed)bad Het was te voorzien en te verwachten, maar daarom doet het niet minder pijn: vorige week versmachtte corona vroegtijdig de festivalzomer.

Ook in Brussel zal het in de maanden juli en augustus een pak stiller zijn dan normaal.

— TOM ZONDERMAN

H

B R U Z Z | A N A LY S E

“

et is een hard maar ontegensprekelijk correct verdict,” luidde de mededeling van Couleur Café nadat de Nationale Veiligheidsraad vorige week had beslist om “massa-evenementen” tot 31 augustus te verbieden. De hele muzieksector was het erover eens dat het welzijn van zijn bezoekers op de festivals deze zomer niet gegarandeerd kon worden. “Maar dat maakt het niet minder verschrikkelijk,” zegt Irene Rossi, al dertig jaar een van de drijvende krachten achter Couleur Café. “De voorverkoop liep extreem goed, het zou een fantastische editie worden.

Gelukkig is er nu duidelijkheid.”

Die transparantie was nodig, zegt Serge Platel, voorzitter van de Federatie van Muziekfestivals in Vlaanderen, die ook de belangen verdedigt van onder meer Brosella en Couleur Café. “Als de beslissing een maand later was gevallen, zou de put een krater zijn geworden.”

HANDDOEK Financieel is de afgelaste zomer sowieso een catastrofe. De voorbereiding van een (groot)

festival begint bijna een jaar op voorhand. Personeel moet betaald worden, huur, kosten voor de website, marketingbureaus, grafisch vormgevers, persverantwoordelijken, stockageruimte enzovoort. Net om die reden gooiden grote buitenlandse spelers als Glastonbury en Coachella al snel zélf de handdoek.

“Even dachten we nog aan kleinere events in het najaar,” zegt Rossi. “Maar zoals een clubshow in de AB zijn die altijd verlieslatend, die zouden een nog groter gat slaan.”

Om het bloeden een stuk te stelpen, werd door federaal minister van Economie Nathalie Muylle (CD&V) snel een voucherregeling goedgekeurd, waarbij festivalorganisatoren tickethouders een waardebon kunnen aanbieden die twee jaar geldig blijft. “Dat is belangrijk om te kunnen overleven,” zegt Rossi. “Veel mensen willen ons steunen en zeggen dat ze hun ticket niet terug willen. Dat doet deugd, maar de afhandeling is natuurlijk complexer. Niemand mag zich benadeeld voelen.”

Als vzw rekent Couleur Café op steunmaatregelen van de overheid,

“Als de beslissing een maand later was gevallen, zou de put een krater zijn geworden” © PHOTONEWS

SERGE PLATEL Voorzitter Federatie van Muziekfestivals in Vlaanderen

16

I

22 APRIL 2020

Couleur Café trapt traditioneel de zomer af, maar dit jaar zal het stil blijven in het Ossegempark. © NATHALIE NIZETTE

en op de goedheid van de subsidiënten. Het overgrote deel daarvan zijn projectsubsidies, waarvoor telkens een nieuw dossier moet worden ingediend. Ze zijn goed voor ongeveer 15 procent van het budget, het grootste deel komt van de tickets en de consumptie ter plaatse.

“Sommige projecten waren al goedgekeurd. Dat geld hopen we alsnog te krijgen,” zegt Rossi.

Maar het bloedbad is onmiskenbaar. Een festival is een fragiel dominospel, als de organisatoren er de stekker (moeten) uittrekken, vallen buiten de artiesten ook een hele resem medewerkers en toeleveranciers omver. Bij Couleur Café en het Brussels Summer Festival zijn dat algauw duizend mensen. “Mensen die in dienst zijn, kunnen op tijdelijke werkloosheid gezet worden, voor freelancers is er de mogelijkheid tot overbruggingsrecht,” verduidelijkt Platel. “Maar het meest precair is de situatie van de payrollers, tijdelijken die nu nog geen contracten hebben getekend en die bij huidige steunmaatregelen uit de boot vallen.”

Filip De Groote is een van hen.

Hij promoot met zijn eenmans-bvba zowel jonge bands als oude rotten zoals Arno, en is persverantwoordelijke van het Brussels Summer Festival. Hij wordt op meerdere

vlakken geraakt. “Als zelfstandige heb ik geen poot om op te staan.

Een hinderpremie krijg ik niet, want ik moet niet verplicht sluiten. Ik heb overbruggingsrecht aangevraagd, maar dat is nog niet goedgekeurd.

Ondertussen verlies ik opdrachten die binnenlopen. Ik keer mezelf intussen geen loon meer uit, want door de patronale bijdrage die ik daarop moet betalen, geef ik meer uit dan ik verdien.” Reserves aanspreken zou mooi zijn, maar de muziekbusiness is allang geen vetpot meer. “Sinds de platenverkoop gekelderd is, leven muzikanten van hun optredens. Net daar wordt de sector nu diep geraakt.”

SOLIDARITEIT “Artiesten en organisatoren maken tot tachtig procent van hun jaaromzet tijdens het festivalseizoen,” zegt Platel. Ook de bulk van De Grootes inkomsten ligt in de zomermaanden. “Dat is rampzalig, maar ik kijk ook met een bang hart naar het najaar. Niemand kan voorspellen hoelang deze situatie écht zal duren. Nu, het financiële is één ding. In de eerste plaats maak ik me zorgen over onze fysieke én mentale gezondheid.”

Dat de wereld waarin kunstenaars en aangelanden zich begeven superfragiel is, wordt nu nog eens

pijnlijk duidelijk. De sociale omkadering moet duidelijker georganiseerd worden. Dat de huidige onzekerheid het extra moordend maakt, tekenden kunstenaarsplatform State of the Arts, artiestenvereniging GALM en het Brusselse Cultuurloket de voorbije weken al op.

Het Vlaamse aanspreekpunt voor muzikanten en de muzieksector

VI.BE pikte de noodkreten op en verzamelde iedereen rond de tafel, geruggensteund door zijn Franstalige tegenhangers Court-Circuit en Wallonie-Bruxelles Musiques. Die solidariteit is ongezien. “VI.BE heeft een goed zicht op alle spelers in het veld,” zegt directeur Luc Nowé. “Wij konden iedereen samenbrengen.”

Dat resulteerde in twee open brieven die door iederéén uit de livesector werden ondertekend.

Om nog beter in te schatten wie allemaal door de coronacrisis getroffen wordt en hoe, lanceerde het MuziekOverleg, waar VI.BE deel van uitmaakt, een enquête. “Zo kunnen we beleidsmakers nog beter informeren over welke steunmaatregelen nodig zijn,” zegt Nowé.

“Voor de hele keten, van a tot z, en vooral de meest kwetsbare profielen.”

“Ik ben blij dat de sector zich verenigt,” reageert De Groote. “Maar freelancers zoals ik staan nooit in de frontlinie. Wat kan je doen buiten een beetje optimaliseren en de schade beperken op dit moment? En als de regering met geld over de brug komt, fijn, maar uiteindelijk is het de belastingbetaler die dat betaalt.”

Welke steunmaatregelen er zullen zijn, daar wordt deze week nog over vergaderd met het kabinet van minister Muylle. Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) liet al verstaan dat “niet elke eurocent terugbetaald zal worden,”

ZWANGERE GUY

‘Optreden is mijn therapie’ “Ik mis 35 shows deze zomer,” zegt Gorik van Oudheusden alias rapper Zwangere Guy, die na zijn drie AB-concerten van eind april nu ook onder meer een topafficheplaats op Couleur Café door zijn neus geboord ziet. “Het is hard, maar ik heb vroeger ook al diep in de shit gezeten, ik kan relativeren. Ik leef van optredens,

letterlijk, dat is mijn enige vorm van therapie, de plek waar ik een uur lang geen zorgen heb. Aan dat moment gaat héél véél tijd vooraf. Al het harde werk van de voorbije maanden komt dan samen. Van het schrijven van een lied tot het maken van een beat en het opzetten van een lichtshow. Financieel is

dit voor mij een ramp, maar ik heb gelukkig wat geld opzij kunnen zetten. Ik heb ook nog mijn merchandise. De dertien mensen met wie ik werk, zoals mijn muzikanten, licht- en geluidstechnici, en mijn tourmanager, die vallen zonder werk. Ik hoop dat nu doordringt hoe belangrijk onze sector is. Zoals Kurt Overbergh van de AB mooi heeft gezegd: er werken in Europa in de cultuurwereld meer mensen dan in de auto-industrie.”

maar kondigde vorige week alvast aan dat hij vier miljoen extra had gevonden voor de eind vorig jaar afgeslankte projectsubsidies in de cultuursector. De Vlaamse regering heeft intussen een noodfonds opgericht met daarin 200 miljoen euro, maar die moeten worden verdeeld over gesubsidieerde organisaties in cultuur, sport, jeugd en media. Wat Brussel daaraan toevoegt, is vooralsnog onduidelijk.

PLEISTER Hoe dan ook blijft het een pleister op een open wonde voor een sector met 320 festivals in Vlaanderen en Brussel wier verlies kan oplopen tot 1,3 miljard euro voor organisatoren en 3,6 miljard euro voor leveranciers, zoals de Antwerpse Karel de Grote Hogeschool berekende.

“Festivals waarvan 90 procent wordt gedragen door vrijwilligers,” geeft Platel mee. Voor het Brussels Summer Festival waren er dat vorig jaar bijvoorbeeld 545. “De laatste jaren werd het voor hen steeds moeilijker door nieuwe maatregelen rond veiligheid en duurzaamheid. Deze klop van de hamer komen ze misschien niet te boven.”

Er is nog een kleine hoop voor kleinere events, maar wat die precies zijn, is nog niet uitgemaakt. De AB schrapt alvast zijn Boterhammen en Feeërieën. Over evenementen als Brussel Bad kan de stad nog niet communiceren. Maar dat het een bloedbad wordt, is duidelijk.

Zwangere Guy: “Ik hoop dat doordringt hoe belangrijk onze sector is.” © PHOTONEWS

BRUXELLES-LE-BAINDE-SANG Il y a une semaine, le Conseil national de Sécurité décrétait qu’aucun « événement de masse » n’aurait lieu dans notre pays avant le 31 août. Cela signifie faire une croix sur la saison des festivals d’été, qui débute chaque année à Bruxelles avec Couleur Café, et qui sera donc beaucoup plus calme sans Brosella et le Brussels Summer Festival.

L’annulation des festivals n’est pas seulement regrettable pour le public, les artistes et les organisateurs. Cela révèle une fois de plus la fragilité de l’écosystème du secteur du spectacle vivant, avec ses employés, les techniciens du montage de scène, de l’éclairage et du son, le catering, les attachés de presse, etc. Des freelances qui, au mieux, peuvent se rabattre sur le chômage technique mais, au pire, ne gagnent rien du tout. Le secteur a uni ses forces pour demander au gouvernement des mesures de soutien pour compenser les pertes, qui se chiffreront en milliards. Il n’y aura certainement pas de Bruxelles-Les-Bains cette année, ce sera plutôt BruxellesLe-Bain-De-Sang.

FR

BRUSSELSBLOODBATH A week ago, the National Security Council decided that no mass events can take place in Belgium until at least 31 August.

This means that the festival summer has been cancelled, including the colourful kick-off in Brussels, Couleur Café, but also Brosella and Brussels Summer Festival.

Scrapping the festivals is not only a shame for the audiences, the artists, and the organizers. It underscores yet again how fragile the ecosystem of the live sector really is, with administrative staff, stage builders, light and sound technicians, caterers, press attachés, etc.

Many of them are freelancers who in the best case can rely on technical redundancy, but in the worst case earn nothing at all. The sector has united and has demanded supportive measures from the government to compensate for the losses, which will run into the billions. It is already clear that there will be no Brussel-Bad, but Brussels bloodbath.

EN

22 APRIL 2020

I 17

HOU VOL,

CHECK CHECK CHECK

Ik blijf thuis en was regelmatig mijn handen.

Ik heb met ouderen alleen telefonisch of digitaal contact.

Ik hou 1,5 meter afstand als ik echt buiten moet zijn.

Zo blijven we samen levens redden.

Vragen over corona?

Ga naar www.info-coronavirus.be of bel 0800 14 689

#IKREDLEVENS

#CultureAtHome

LA RÉALISATRICE ELSA MAURY REVIENT À NOS MOUTONS

Une vie de brebis FR

Alors que les festivals de cinéma se décommandent les uns après les autres, Visions du Réel a choisi de me re en ligne gratuitement l’entièreté de sa programmation. L’occasion de découvrir en primeur le merveilleux documentaire de la Bruxelloise Elsa Maury. — SOPHIE SOUKIAS S’il est vrai que plusieurs festivals du cinéma documentaire chouchoutent leur public confiné avec un best-of des éditions précédentes à streamer gratuitement, l’incontournable Visions du Réel (basé en Suisse) ose le pari de mettre l’entièreté de sa programmation 2020 en ligne pendant la durée de la compétition, soit du 17 avril au 2 mai. L’occasion unique de voyager à travers ce que le genre a de meilleur à offrir et de voir, avant sa sortie en salles, Nous la mangerons, c’est la moindre des choses, le premier documentaire d’Elsa Maury.

Dans ce petit joyau de 67 minutes, l’artiste et chercheuse (au FNRS) s’invite pendant plus de trois ans dans le quotidien de Nathalie Savalois, éleveuse en devenir.

Au milieu de la nature brute d’un massif des Cévennes, Nathalie a passé un pacte avec ses bêtes. Celui de leur offrir la plus belle vie possible. Celui de donner un sens à leur mort. Un pacte reposant sur une relation fragile entre l’éleveuse et ses moutons que la caméra empathique d’Elsa Maury observe sans poser de questions.

Pas de grands discours dans Nous la mangerons. Surtout des doutes et des émotions émanant d’une femme soucieuse de bien faire, déterminée à tenir son engagement pour une pratique d’élevage alternative. Celle d’accompagner ses bêtes depuis la mise au monde jusqu’à la mise à mort et au-delà, puisque Nathalie apprend aussi à découper ses moutons pour en faire une viande dont elle sera elle-même consommatrice.

À l’abattoir ou à la ferme (l’abattage à la ferme n’est autorisé que pour consommation personnelle ou en cas d’urgence), l’éleveuse incise le ventre de la bête, ouvrant grand le rideau sur la mécanique de la vie, son assemblage visqueux d’organes et de boyaux. Un jour, Nathalie est forcée d’achever une chèvre agonisante dans les broussailles. Sa carcasse, percée au niveau des entrailles à l’Opinel, est laissée en pâture aux vautours. La mort d’un organisme assure le maintien en vie d’un autre.

Ainsi va le cycle de la nature. Sur les chemins sauvages traversés par Nathalie et ses moutons, la mort n’est pas un tabou, elle se croise à chaque tournant.

ALLEZ, LES FILLES Cette mort, l’éleveuse en a le pouvoir sur ses bêtes. Et c’est sans doute là qu’on la sent la plus seule. Elle sait cependant que lorsqu’elle sort sa faucheuse, c’est pour mettre fin à une vie active menée au grand air et en pleine nature, sous la protection de l’humain plutôt qu’à sa merci. Cela rend-il la mise à mort plus acceptable? Le film n’offre pas de réponse. Nathalie non plus, qui cherche encore sa voie au milieu de ses brebis qu’elle caresse avec tendresse et qu’elle appelle « les filles », ayant même octroyé à certaines un prénom. « Je voulais montrer que ce n’est pas simple. Dès le départ, j’ai cherché à observer à quelle brebis Nathalie était attachée et pour laquelle la mort allait être plus difficile », explique la réalisatrice dont le film accorde autant d’attention à l’éleveuse qu’à ses bêtes: « Notre regard est trop anthropocentré, dès qu’il y a l’humain, on perd la relation avec les animaux. » Qu’il s’agisse de la pratique d’élevage de Nathalie Savalois ou de la pratique cinématographique d’Elsa Maury, toutes deux ont le mérite d’ouvrir la voie d’une réconciliation entre l’humain, ayant abusé de sa condition, et les animaux. www.visionsdureel.ch 22 APRIL 2020

I 19

BLIJF IN UW KOT! HOE BELEEFT SEPPE BAEYENS DE CORONA-AFZONDERING?

Choreograaf Seppe Baeyens was bezig met de voorbereidingen voor zijn nieuwe creatie Birds, en met de opendeurdag die Ultima Vez zou organiseren tijdens de Dag van de Dans. Hoe blij een energieke en hypersociale danser in zijn kot? — MICHAËL BELLON

NL

“Eerst krijg je een slag en daarna vraag je je onzeker af wanneer er opnieuw meer houvast komt, zodat je weer iets kan beginnen te plannen,” zegt de choreograaf die in stukken als Tornar en Invited verschillende generaties maar ook professionals en niet-professionals samenbracht. “Corona staat ook helemaal haaks op mijn manier van werken. Ik ben altijd op zoek naar verbinding, naar het vermengen van gemeenschappen en van jong en oud, naar het tactiele, naar het live-element. Ook op de Dag van de Dans zouden we de dansgemeenschap hebben samengebracht met de buurt, mensen met een beperking met lagereschoolkinderen, de kunsthumaniora met het buitenge-

20

I

woon onderwijs… Maar nu we de voorbereidingstrajecten daarvoor niet kunnen afmaken, gaan we alles uitstellen naar het najaar.”

Als alternatief moedigt de Dag van de Dans mensen in Vlaanderen en Brussel aan om in hun kot te dansen en filmpjes online te posten.

Baeyens maakte vorig jaar nog een videoclip met vrouwelijke gedetineerden in het kader van de Prison Dance Challenge, maar is zelf niet iemand die veel online gaat.

“En ik voel dat mensen op dit moment wel andere prioriteiten hebben dan online dans maken. Bij de theatervoorstellingen die online verschijnen, voel ik ook erg die afstand, terwijl bij dans en theater het live-element en het contact met

© GEERT VANDEN WIJNGAERT

‘Kunst is nu echt solidair’

“Het applaus om 20 uur is in mijn buurt een bonte performance geworden”

het publiek juist zo belangrijk zijn.”

Baeyens ervaart de laatste weken eerder een beweging naar binnen.

“Uit de onzekerheid volgt ook voorzichtigheid. Mensen denken na over waar ze mee bezig zijn, en ik denk dat het ook niet slecht is om even in te zoomen om daarna herop te beginnen bouwen. Ik voel niet de behoefte om onmiddellijk grote antwoorden te geven op corona. Ik

¡Ay, caramba!

Dancing with yourself

Colorie-moi un arbre

FR/ Rien de tel pour se défouler en temps de confinement que de s’acharner sur une piñata en forme de méchant virus. Faute de pouvoir égayer la galerie E2 de son atelier piñata pour enfants (3+), l’artiste bruxelloise Manon Bara a mis en ligne un tutoriel vidéo de fabrication de « Piñata Corona » aux mille couleurs.

Sortez les bâtons ! (SOS)

EN/ The give corona the finger, the Brussels club C12 has founded its own label. On that label, it is now releasing Social Distancing, a ten-part compilation with IDM/ electro, techno, breakbeat, experimental, EBM, cosmic, and house by Belgian artists or artists with a strong link to the Brussels scene. The first release, Social Distancing 1.1, is out now and contains five techno tracks by artists like A. Brehme and Lunar Convoy. The music will be available on Soundcloud, YouTube, Spotify, and Bandcamp. If you want to have a great club night at home, this is your soundtrack! (TZ)

FR/ Vous ne savez plus comment occuper vos bambins ? Après le merveilleux Bruxelles à colorier, les éditions CFC viennent de sortir Arbres de Bruxelles à colorier. Dans ce charmant livre de coloriage signé Ludovic Flamant et Gwen Guégan, les enfants se familiarisent à coups de crayons de couleur avec la faune et la flore de leur ville. L’idéal pour apprendre en s’amusant. (SOS)

galerie-e2.org

www.c12space.com

www.maisoncfc.be

22 APRIL 2020

Quarantoon NOÉMIE MARSILY, ILLUSTRATRICE EN CONFINEMENT

Seppe Baeyens: “Ik hoop dat dit het begin is van een tegenbeweging die inzet op het kleine, het lokale en het duurzame”

hoop wel dat dit ook het begin kan zijn van een tegenbeweging met inzet op het kleinere, het lokale, het duurzame en het horizontale. Het applaus om 20 uur is in mijn buurt in Jette bijvoorbeeld uitgegroeid tot een bonte performance. Pieter Van Dessel van de band Marble Sounds geeft elke dag een balkonconcertje.

Een vrouw met een getunede auto met spots en speakers speelt Franse

chansons en danst erbij. Een Elvis Presley-fan zet geregeld zijn muziek open. Kunst is nu echt solidair en betekent wat voor de kleine gemeenschappen en buurten, en niet alleen voor het premièrepubliek in de grote zalen.” www.dagvandedans.be Lees de cultuurtips van Seppe Baeyens op www.bruzz.be.

Koken met cannabis Drie jaar geleden vertaalden Caballero & JeanJass, de hofnarren van de Brusselse hiphop, hun passie voor un bon joint naar een kookprogramma.

High & Fines Herbes werd een hit op YouTube en is nu aan zijn derde seizoen toe. In zes afleveringen laat het tweetal enkele bevriende homies het tegen elkaar opnemen in verschillende proeven. De winnaar krijgt, corona of niet, De Gouden Long 2020. Bij de reeks horen een mixtape en een boek, op de fysieke release moet je wachten tot begin mei. Wie nog zocht naar het juiste kruid voor zijn pizza, heeft het gevonden. (TZ) www.youtube.com + cabajj.shop 22 APRIL 2020

I 21

FOUR GOOD REASONS TO HAVE A REAL BRUSSELS BEER DURING THE LOCKDOWN

Support your local breweries!

EN

22

I

Before the lockdown, Brussels had six reputable breweries. It is crucial that that should still be the case a er the epidemic. Here are four good suggestions for ways to enjoy a pint (in moderation). — MICHEL VERLINDEN

Brasserie de la Senne

Cantillon

En Stoemelings

Malt Attacks

Credit where credit is due. The Brasserie de la Senne is undeniably the Brussels brewery that restored beer in the capital to its former glory. It is, without a doubt, a model success story. Unfortunately, this health crisis came at a bad time for Bernard Leboucq and Yvan De Baets: their financial situation was precarious due to the substantial investments that had gone into their imminent relocation to Tour & Taxis. It is vital, therefore, that all fans of Zinnebir, Taras Boulba, etc. mobilise, especially since the duo have always refused on principle to get involved with the big supermarkets. Good news: the “Senne” delivers orders that include at least a box of 24 bottles (you can make your choice on the brewery’s web store) to the nineteen boroughs of Brussels by van. Concerned about CO2? The two brewers have a partnership with Jeroen Verhoeven of Bicy Klet, an enthusiast who is making deliveries by bicycle.

Cantillon, the historic brewery, is the lifeblood of Brussels. For a long time, it was the last surviving one in the capital. In short, it’s a genuine unparalleled miracle that encapsulates a part of the city’s gastronomic heritage. Due to the exceptional circumstances, Jean Van Roy, who manages this family business, has set up a delivery system, which comes as a total surprise, as the company’s web store has only ever featured spin-off products. It’s worth noting, however, that you cannot order whatever and whenever you like: you have to earn your delivery. Once a week, their selection of Geuze/Gueuze beers (packs containing a mix of “gueuze”, “kriek”, “framboise”, and a Saint-Gilles/Sint-Gillis selection, in honour of the football club Union) is posted online once a week, so you have to act fast. The delivery is made by van the following week.

Always on the ball, this brewery reacted to the situation very quickly, and with style too. They have organised a delivery service by bicycle with the help of two partners (Dioxyde de gambettes and Mabool). En Stoemelings also delivers by van to the boroughs around Flemish and Walloon Brabant. You can order two different types of boxes containing 24 bottles. One is 100% “Made in Laeken”, an in-house pack (€45) that includes, subject to availability, the great En Stoemelings classics: Curieuse Neus, Vogelpik, Papy Vandepils, etc. The other option (€50) takes a cooperative approach. It offers a selection entitled “Le bac des amis”, which also includes beers by brewers such as No Science, Brussels Beer Project, and the Brasserie de la Senne. In a public-spirited initiative, there is an option of buying a “DoucheFlux” voucher to give homeless people access to a shower.

To complete your taste of Brussels by adding a few delights from the surrounding areas or from further afield, it’s worth mentioning an initiative by Malt Attacks, a shop which offers anyone a chance to try a wide range of beers. Antoine Pierson updates the mouth-watering Excell list on his website every morning. It features local products that are not delivered by the breweries that produce them (“Bruxellensis” by the Brasserie de la Senne, for example, a type of Orval “the way it was 30 years ago”), rare Belgian beers (such as Saison d’Erpe-Mere by Glazen Toren, in our opinion the best Saison in the country and, thus, possibly in the world), and other gems such as “Witgoud” by Hof ten Dormaal, a beer from Tildonk that combines hops and chicory root. It can all be collected onsite (using a safe procedure) or delivered to your home (if you live in one of the nineteen boroughs of Brussels).

www.brasseriedelasenneshop.be

www.cantillon.be

www.enstoemelivery.be

www.maltattacks.com

22 APRIL 2020

Cultuurbeleving

COLLECTIEF CULTUREN IN DIGITALE DAGEN

B R U Z Z | C U LT U U R B E L E V I N G

Samen uit, alleen thuis

22 APRIL 2020

I 23

COLLECTIEF CULTUREN IN DIGITALE DAGEN

Cinema bij je thuis, #MuseumAtHome, Podium Aan Huis, AB Canapé… We worden in deze geïsoleerde tijden overspoeld door online-initiatieven die een brug proberen te slaan tussen cultuurmaker en publiek. Is dat een zegen of een wanhoopsdaad? Missen we niet iets essentieels? En zijn al die afzonderlijke schermen samen eigenlijk nog wel een publiek? — KURT SNOEKX

B R U Z Z | C U LT U U R B E L E V I N G

“

24

I

W

schoonheid voor mij. De tranen liepen over mijn at me bijvoorbeeld blijft verwonderen wangen. Een tweede moment was tijdens de is dat vreemde en moeilijk verklaarbavoorstelling van Koenraad Tinels Scheisseimer re gevoel dat je overvalt wanneer je tijdens Theater Aan Zee. Ik stond helemaal samen, met mensen die je niet kent, in achteraan in cultuurcentrum De Grote Post, maar een zaal zit, de lichten worden gedoofd, het doek op een of andere manier werd ik enorm geëmotioomhoog gaat en de voorstelling begint. Je voelt je neerd door wat er gebeurde. De stilte die de in die duisternis opgaan in een geheel dat groter getuigenis over zijn kindertijd tijdens de Tweede is dan de afzonderlijke delen,” is te lezen in Wereldoorlog teweegbracht, was oorverdovend.

Caroline Pauwels’ boek Ode aan de verwondering.

Op die momenten voel je dat je wordt opgenomen “In een wereld waar zoveel ons van elkaar scheidt in iets wat groter is dan jezelf.” of uit elkaar drijft, brengt een theaterzaal, waar de Eenzelfde geluid is te horen bij Kurt lichten worden gedoofd, ons samen.”

Overbergh, artistiek directeur van de Ancienne Maar wat moeten we dan met deze dagen van Belgique. “In het beste geval leidt een live digitale indigestie? Is de cultuurbeleving die ons concertervaring tot een opperste verroering, tot vandaag overspoelt en overrompelt, en die zich compleet weggesleept worden uit de dagelijkse noodgedwongen op schermen afspeelt, geen realiteit. Bij de grootste concerten maak je een zwaktebod? Niets kan de live-ervaring vervangen, bijna-buitenlichamelijke ervaring mee, het gevoel toch? Wat maakt dat wakkere, afwezige of dat je collectief opstijgt en dat je die puurheid en rumoerige publiek zo gewichtig? Kijken we anders echtheid voelt die de artiesten wanneer we collectief kijken, duidelijk ook voelen. Het zijn wanneer wij nabij zijn en de die directheid en de marge dingen tastbaar? Bewerkstelvoor fouten die je live ziet ligt onze huidige fysieke HOE COLLECTIEF? gebeuren, die betrokkenheid afstand ook een mentale en en collectieve verwondering emotionele afstand? En kan je Goed, op onze schermen speelt creëren. Die wisselwerking is überhaupt livecultuur ervaren zich meer af dan ooit. Maar uniek en onvervangbaar, en op een scherm? kijkt daar ook een kat naar? valt moeilijk te reproduceren Wel, het YouTube-kanaal van LANG LEVE LIVE online.” de Ancienne Belgique laat De foutenmarge, de een stijging van 225.000 “Er zijn twee momenten die breekbaarheid, het toeval… bezoekers optekenen in één me heel sterk bijblijven,” De menselijke maat van de maand. Podium Aan Huis, vertelt filosofe, communicadingen duikt vaak op als het dat intussen 105 voorstellintiewetenschapper en over de schoonheid van gen aanreikt, werd intussen VUB-rector Caroline Pauwels livecultuur gaat, en over de 120.000 keer bezocht, door aan de lijn vanuit haar tuin, onvoltooide hunkering van de goed 78.000 unieke bezoekers. wanneer ik haar vraag wat de performer in digitale tijden.

4.900 van hen bekeken Pascale magie dan precies uitmaakt Ook als Jan Ducheyne via Platel en Bronks’ klassieker Ola van een livepubliekservaring.

Skype op mijn laptopscherm pola potloodgat. In een maand “Enerzijds was er de conceropduikt. “Je hebt mensen die tijd wist ook #MuseumAttante uitvoering van Othello in hun performance voorbereiHome, dat de online-initiatieBozar. Othello valt uit zijn rol, den en je hebt er die dat niet ven van de stadsmusea hij verliest zijn stem en kan doen,” vertelt het opperhoofd bundelt, via sociale media niet meer verder zingen. van De Sprekende Ezels – een 200.000 mensen te bereiken.

Desdemona moet als gevolg vrij podium voor woord, En op Lumières Cinema bij je de rest van de voorstelling muziek en stand-up dat onder thuis werden sinds de dragen. Mensen verlieten de meer De Monk in “chaotisch lancering op 13 maart al meer zaal, maar Desdemona bleef maandverband” aandoet. dan 4.000 titels bekeken. Dat zingen. Misschien was ik in “Maar op het moment dat je zijn toch flink wat katten... the mood, maar dat moment op het podium stapt, heb je was er een van de grootste 22 APRIL 2020

Culture Quarantaine is een gloednieuw onlineplatform dat niet wilde talmen en sinds dag één van de coronamaatregelen inzet op livecultuur: “De nood was hoog, bij de artiesten en het publiek.”

wel een idee van wat je gaat doen. Dan kan dat twee kanten opgaan: er zijn er die liever hebben dat alles vlak is, waardoor ze een optreden kunnen geven zoals voorzien. Maar ik hou er wel van dat er een zekere interactie is met het publiek, en dat wat je doet iets losmaakt. Dat je signalen opvangt, soms heel subtiel. Iemand die zijn ogen sluit op het moment dat je voorleest, bijvoorbeeld, iemand die lacht, of iemand die duidelijk te verstaan geeft dat hij mee is. In het beste geval staat de hele tent op zijn kop. Een liveoptreden leeft bij de gratie van die interactie.”

SNEEUWVLOKJE OP JE NEUS En laat dat nu net zijn wat zo moeilijk is in deze digitale tijden. “Weet je wat ik heel hard mis?” vraagt Jan Ducheyne. “Dj’en! Er is niks mooiers dan een dansvloer die ineens ontploft. Online kan je dat nooit evenaren. Ik heb het hier al geprobeerd hoor, op mijn dak. De eigenaar van De Monk woont een tuin verder. Maar de mens die tussen ons in woont, vond dat niet zo tof, dus het is bij één keer gebleven. Een trieste poging.

(Lacht) In mijn verbeelding stond ik daar te dj’en en zouden al die mensen op hun balkons komen staan, Italian style, en zou er een party op gang komen die dagenlang zou duren… Het was rap gedaan.”

En toch gaan De Sprekende Ezels op 29 april virtueel. “Tja, waarom ook niet?” zegt Jan

gesteld, en dat dat gelukt is, dat is wonderlijk. In mijn ogen kunnen online en offline elkaar versterken. Iemand die een voorstelling meepikt op Podium Aan Huis zou na deze hele situatie ook weleens de stap naar het echte theater kunnen zetten. Want er zijn drempels, en niet iedereen wordt bereikt. Dat kan via de digitale weg misschien beter. Als je, los van deze crisis, om een of andere reden lang thuis zit, en je kan terecht bij Cinema bij je thuis, krijg je zo de kans om toch te kunnen meepraten over die filmpremière waar iedereen over spreekt. Alleen al de beschikbaarheid is iets wat we moeten bewaren voor de toekomst.”

Ducheyne. “De aprilline-up was gewoon heel goed, dus ik vond het spijtig dat de avond niet doorging. Ik moet opletten met wat ik zeg, maar ik speel wel met het idee om het in de séparé van De Monk te gaan presenteren, zonder publiek natuurlijk. Dan zou ik daar vooraf opgenomen filmpjes aankondigen en tegelijk een beetje spotten met al die onlinetoestanden: ‘En nu het volgende filmpje. Het zou mij verwonderen dat jullie nog aan het kijken zijn.’” (Lacht) De korrel zout wordt ook bovengehaald bij Kurt Overbergh wanneer hij het heeft over AB Canapé, de liveconcerten die dagelijks de huiskamer in worden gestreamd. “ABtv heeft an sich altijd goed gewerkt. Alleen, we hebben het altijd als een verlengstuk gezien van de reguliere werking van de AB. Om mensen die bijvoorbeeld geen tickets hadden weten te kopen, toe te laten alsnog concerten te kunnen ‘bijwonen’. Maar we hebben het nooit als een substituut gezien.”

“Ik kan geen kunst ervaren op een scherm,” beaamt Julia Wielgus van Galerie Jan Mot. “Ik moet naar de galerie gaan om het te ervaren. Een virtuele ruimte geeft me niet het gevoel er te zijn.

Het is alsof je in een computerspel rondwaart.

Weet je, de voorbije winter heb ik me afgevraagd of ik ooit aan mijn zoontje zou moeten uitleggen wat sneeuw was. En ik denk niet dat ik dat kan. Je moet de vlokjes op je neus voelen om te weten wat het precies is. En zo is het ook voor beeldende

“Is kunst een essentiële dienstverlening?

Het zal wel!”

JAN DUCHEYNE opperbalker van De Sprekende Ezels

kunst. Je moet het ervaren. De ruimtes, de dimensies, de texturen, de geuren. De ervaring om ergens naartoe te gaan, schept een andere tijd.

In die zin leven we vandaag in een tussentijd: je wordt geprikkeld door iets online en kijkt uit naar het moment dat je het echt kan zien.”

En toch kunnen we het blijkbaar niet laten om wat als onvervangbaar wordt beschouwd nu alsnog in vele, even wanhopige als liefdevolle pogingen toch na te bouwen. In de hoop onze virtueel zoekende ziel naar zingeving te leiden, een zekere opvulling van de leegte in onze binnenkamers. Dat bevestigt Caroline Pauwels.

“Dat digitale medium komt met pro’s en contra’s,” vertelt ze. “Het is niet the real thing, en dat zal het ook nooit worden. Er zijn veel praktische bezwaren, maar het heeft ook voordelen. Als je ziet wat er vandaag allemaal beschikbaar wordt

“We zijn vandaag brutaal digitaal gegaan,” vervolgt Caroline Pauwels. “Maar uit die situatie zijn ook solidariteit en creativiteit voortgevloeid.

Al die straatconcerten, bijvoorbeeld, blijven me verrassen. Of de Dichters van wacht: dat daar nooit over is nagedacht! Ik vind dat ongelofelijk mooi, en ik ben ook zeker dat het allemaal helpt.”

Jan Ducheyne is het daar, als een van de dichters met dienst, volledig mee eens: “Dichters van wacht is heel mooi. Het is verbazingwekkend hoe je met mensen die je niet kent drie kwartier aan de lijn kan hangen. Gisteren had ik een jonge arts, een hematologe, aan de lijn die nog elke dag naar haar werk fietste om mensen te helpen. Ze was heel kalm, zoals veel zorgverleners. Maar ook haar deed het deugd om even te kunnen bellen en mij poëzie te laten voorlezen. Is kunst een essentiële dienstverlening? Het zal wel!”

Het is het pijnpunt van deze tijd. “Mensen hebben nood aan contact, aan fysieke ontmoetingen,” vertelt Caroline Pauwels, behalve rector van de VUB deze zomer – tot nader order althans – curator van Theater Aan Zee. “Je ziet vandaag al hoe hard het gebrek daaraan binnenkomt,” vervolgt ze. “We mogen niet onderschatten hoeveel vereenzaming en angst nu in mensen schuilt. Dat vormt een groot risico. Daarom is die vorm van communiegevoel belangrijk: onze miserie kan verschillen, maar er is wel altijd iets wat ons bindt. Die binding zal Teams nooit kunnen realiseren.”

“Voor mij is dat een van de conclusies van deze crisis: het enorme gemis aan fysiek samenkomen, en de extreme noodzaak van theater vandaag, ondanks alle online-initiatieven,” bevestigt Dries Douibi, een van de drie artistieke directeurs van het Kunstenfestivaldesarts, dat de editie 2020 onlangs zag sneuvelen. “Zo’n ruimte voor fragiliteit, aandacht, kwetsbaarheid, concentratie zal je online moeilijk kunnen verwezenlijken, voorlopig althans.”

Want ondanks de fundamentele onmogelijkheid om die fysieke collectiviteit online te reproduceren, loeren achter de beperkingen ook mogelijkheden, volgens Dries Douibi. “Het digitale medium is letterlijk grenzeloos: je kan internationaal werken en je doorbreekt tegelijk een beetje de muur tussen periferie en centrum.

22 APRIL 2020

B R U Z Z | C U LT U U R B E L E V I N G

BRUTAAL DIGITAAL

I 25

COLLECTIEF CULTUREN IN DIGITALE DAGEN

Op wat voor effect deze crisis heeft op artistieke creaties, de kern van ons programma, is het nog even wachten. En het was te kort dag om onze producties naar online te vertalen, maar ik ben ervan overtuigd dat we meer en meer boeiende initiatieven zullen zien die het nieuwe medium zullen bevragen en ermee aan de slag gaan.”

GEDEELDE TIJD

B R U Z Z | C U LT U U R B E L E V I N G

Een gloednieuw Brussels initiatief dat lak had aan dralen en zich met een schoon ongeduld vanuit een precair heden in de nabije toekomst heeft geworpen, is Culture Quarantaine. “Op 13 maart zijn de coronamaatregelen aangekondigd, op 14 maart hebben we het onlineplatform opgestart,” vertelt Charlène Sauldé, een van de drijvende krachten. “Op maandag zaten we al aan 1.000 likes, vandaag zijn dat er 6.000. Gemiddeld zijn er elke dag zes tot acht producties te zien op onze Facebook-pagina, die elk tussen de 300 en 1.500 bezoekers trekken. Dat verloopt met vallen en opstaan. Maar we hadden geen keuze. De nood was hoog, bij de artiesten en het publiek.”

Culture Quarantaine verschilt van veel andere initiatieven, omdat het vertrekt van de live-ervaring, of het nu om theater, vertellingen, concerten of tentoonstellingen gaat. “Daar hebben we snel de klemtoon op gelegd. We wilden niet louter video’s tonen. We wilden interactie creëren, artiesten in contact brengen met hun publiek. Dat was de grootste uitdaging. We wilden een onmiddellijke oplossing proberen te bieden voor een crisis die acuut was, en dat nog steeds is.”

“En natuurlijk geeft dat niet hetzelfde als echt op een podium staan. Het heeft tijd gekost om de artiesten te overtuigen. Je moet jezelf anders presenteren, creatief zijn, en technisch is het ook een hele onderneming. Maar het werkt. Mensen zijn soms heel ontroerd door wat er gebeurt en uiten dat ook. Wat we doen heeft steeds meer zin.

Er is vandaag een dringende nood om het belang en de dynamiek van de kunsten te belichten. In die zin zie ik dit moment liever als een opportuniteit dan als een catastrofale crisis. Een kans om te

“Een vorm van communiegevoel is erg belangrijk: het toont dat er altijd iets ons bindt. Die binding zal Teams nooit kunnen realiseren” CAROLINE PAUWELS rector van de VUB en permanent verwonderaar

26

I

22 APRIL 2020

bekijken waar ons systeem faalt, en die tekorten aan te pakken met het oog op een nieuwe toekomst.”

Ook voor Julia Wielgus is dat het positieve punt van deze crisis. “Wat nu heel zichtbaar is, is dat mensen meer dan vroeger bereid zijn om samen te werken. Het zou geweldig zijn als die solidariteit, die openheid op een gedeelde ervaring kon blijven duren.” Net die solidariteit staat centraal in het wonderlijke project dat Jan Mot in het hier en nu – en over de hele wereld, op alle uren – initieerde.

Het is zondagnamiddag 19 april. David Lamelas sluit even de ogen, blaast uit en bedankt de YouTube-kijkers en het negentienkoppige gezelschap dat in Zoom-vakjes rond hem is gestapeld. “We will be performing Time. I will start the line announcing the present time and concentrate on the passing of the sixty seconds.

And after one minute the next person in line will announce the new minute, then to the next person, and so on, until the end of our line here virtually present. When we finish the line, I invite all of you at home please to continue the line passing the time to yourself or to the person next to you.” De Argentijnse pionier van de conceptuele kunst haalt zijn smartphone boven en begint aan de heropvoering van zijn vijftig jaar oude performance: “Now in Buenos Aires it is 12.08 pm.”

Een minuut gaat voorbij, en uit het Zoom-rooster maakt een nieuw scherm zich los: “Now in Chicago, United States, it is 10.09 am.”

Elke zestig seconden vloeit de tijd naar een andere, digitaal geconnecteerde mens. Het wordt onder meer nog 23.11 uur in Hongkong, 0.16 uur in Tokio, 17.19 uur in Brussel, 12.21 uur in São Paulo, 18.25 uur in Beiroet en 10.26 uur in Bogota.

Het kan dus toch. Dit efemere moment van eenheid en solidariteit kan iets teweegbrengen dat leeft. Een brug tussen maker en publiek, tussen verlangen naar verbinding en opname in een groter geheel. Ergens in een virtuele ruimte wordt tijd gedeeld. Ondanks de fysieke afstand, ongeacht de grenzen en het tijdsverschil.

Kortstondig maar intens. Ergens halverwege haakt die mozaïek zich vast in mijn nekvel. Tegen de verwachtingen in, als ik heel eerlijk ben.

De kunsten kunnen ontroeren, zalven in onzekere tijden. Net zoals de verwondering, die staat van opperste ontvankelijkheid die door de Britse romantische dichter John Keats ooit werd verbonden aan de term ‘negative capability’: de vaardigheid om in het ongewisse te verkeren. “Die gedachte moet je zeker meegeven!” reageert Caroline Pauwels. “We moeten vandaag heel hard met het onverwachte omgaan. Mensen willen weten wat en hoe en wanneer, en net dat zijn vragen die we niet kunnen beantwoorden. Dat is ontstellend. Maar in die onmogelijkheid om plannen te maken, in dat onverwachte dat je plots overkomt en dat nu een soort duurtijd krijgt, kan ook veel schoons gebeuren.”

LIVE VERSUS DIGITAL Stay at home cinema, #MuseumAtHome, AB Canapé... Les initiatives en ligne foisonnent pour tenter de combler le fossé entre les artistes et le public.

Mais est-ce une bonne chose ou un acte désespéré ? Ne manque-t-il pas quelque chose d’essentiel à cet espace virtuel ? N’avons-nous pas un regard différent lorsque nous regardons collectivement et que les choses sont tangibles ? Et la distance physique ne crée-t-elle pas une distance mentale et émotionnelle ? Avec la rectrice de la VUB Caroline Pauwels, le directeur artistique de l’AB Kurt Overbergh, Jan Ducheyne de De Sprekende Ezels, Julia Wielgus de la Galerie Jan Mot, Dries Douibi, directeur artistique du Kunstenfestivaldesarts, et Charlène Sauldé, de la plateforme en ligne bruxelloise Culture Quarantaine, nous passons de l’extase d’un concert live à nos tentatives désespérées mais bien intentionnées de donner un sens à notre âme virtuelle, de notre besoin de contact à l’émerveillement devant ce que le virtuel a à offrir. « L’art est-il un service essentiel ? Non peut-être ! » FR

LIVE VERSUS DIGITAL Stay at home cinema, #MuseumAtHome, AB Canapé… In these isolated times, we are being swamped with online initiatives that attempt to build bridges between culture makers and audiences. But is this a blessing or a desperate act? Are we not missing something essential in the virtual space? Do we not see things differently when we see collectively, when we are near, and things are tangible? And does our current physical distance not result in mental and emotional distance? VUB rector Caroline Pauwels, artistic director of the AB Kurt Overbergh, Jan Ducheyne from De Sprekende Ezels, Julia Wielgus from Galerie Jan Mot, artistic director Dries Douibi from the Kunstenfestivaldesarts, and Charlène Sauldé from the new Brussels online platform Culture Quarantaine join us to explore the highest elation of a live concert and our desperate but loving attempts virtually to guide our searching souls to nourishment, from our social hunger to our astonishment at what the virtual space is still able to offer. “Is art an essential service?

Of course it is!”

EN

Marc Didden

HERDENKT DE PAS OVERLEDEN BRUSSELSE ECHTGENOTE VAN JACQUES BREL

Scenarist/filmmaker en columnist Marc Didden heeft tijdens de lockdown veel tijd om na te denken over films die nooit gemaakt zijn. Zoals zijn Brel-film Vivre debout, een project met Dominique Deruddere.

“In Parijs mocht Jacques Brel zijn wie hij wilde, maar in Brussel moest hij haar man en de vader van drie dochters zijn”

Moderne Vlamingen lijken dat soms te vergeten maar er leven ook Franstaligen in onze stad. En soms gaan die ook dood. Soms zijn dat zelfs vrienden van mij, of kennissen of gewoon merkwaardige mensen die ik tegengekomen ben tijdens mijn nu al zeven decennia durende rondgang door de straten van Brussel.

Thérèse Michielsen was er zo een, al zal u haar eerder (niet) kennen onder haar trouwnaam Miche Brel. Jawel, ze was de wettelijke echtgenote van de wereldwijd bekende chansonnier Jacques en ze is dat tot haar laatste dag gebleven.

“Il n’y a qu’une madame Brel,” wilde ze weleens zeggen wanneer iemand de andere vrouwen in het leven van Brel ging oplijsten.

Brel en Miche waren elkaars jeugdliefdes en de eeuwige trouw die ze elkaar begin jaren 1950 beloofden, heeft altijd stand gehouden op de manier die zij zelf gewild had. Bij Miches overlijden, op 30 maart laatstleden, kreeg ze ongevraagd enige aandacht in de populaire pers. Dat leverde titels op van het gehalte ‘Meest Bedrogen Vrouw Ter Wereld Dood’.

Een verwerpelijke vorm van berichtgeving, dat zeker, maar bovendien ook nog eens volledig onwaar. Miche beschouwde zichzelf in geen enkele mate als een slachtoffer. Zij had vanaf de eerste tekenen van Brels succes een duidelijk voorgevoel dat haar man een leven zou gaan leiden dat niet het hare was. Ze kon slecht om met de Parijse ‘chichi’ die meteen rond Jacques ging hangen, terwijl hij aan het metamorfoseren was van het lelijke Schaarbeekse eendje naar de sierlijke Zingende Zwaan die het Franse chanson kwam redden via de rokerige cabaretten in Saint-Germain-des-Prés. Ze had toen ook al twee kleine kinderen en een gerieflijk huis in het dorp Brussel, terwijl de Brels in Parijs samenhokten op smalle kamers van middelmatige hotels. Dus Brussel lonkte.

Ze wist wel dat de vrouwen die rond Brel een reidans uitvoerden nooit écht zijn vrouwen zouden worden. Speelkameraadjes misschien, of biechtmoeders als hij om drie uur ’s nachts en na vier glazen J&B – zijn favoriete whiskymerk, want ook zijn initialen! – nog eens moest uitleggen hoe het leven nu werkelijk in elkaar zat.

Maar zijn hart, dat had hij aan Miche gegeven. En zijn geld ook. Hij hield ook van haar, maar mijns inziens nog meer van de vrouwen die hij zelf verzonnen en bezongen

had: Marieke, Mathilde en Madeleine.

Jacques en Miche hadden elkaar bij de padvinders leren kennen. Hij was helemaal tureluurs van haar, zij vond hem lelijk maar sympathiek. Ze vond ook wel dat hij talent had en daarom steunde ze hem tot hij aan de top geraakt was. Toen hij daar aangekomen was, zei ze iets in de trant van: “Van hieraf moet je gaan, Jacques.”

Dan mocht Jacques Brel in Parijs zijn wie hij wilde, maar wanneer hij in Brussel was, moest hij haar man en vooral de vader van ondertussen drie dochters zijn.

STEKELS Ik had ooit een afspraak met Miche Brel. Ze zou mij en filmmaker Dominique Deruddere op de koffie ontvangen in het appartement dat ze betrok, boven het aan haar man gewijde museumpje aan het Oud Korenhuis. Dominique wilde een film over leven en werk van Brel maken en wij zouden die samen schrijven.

Dochter France was aanvankelijk enthousiast.

“Vader zou zich krom lachen als hij wist dat twee Vlamingen een film over hem wilden maken.” We zeiden er wel bij dat we eigenlijk Brusselaars waren. En écht van Brels muziek hielden. Het door de familie goedgekeurde Brel-boek van Olivier Todd zou onze leidraad zijn. Al wilden we ook eigen accenten aanbrengen. “Dat klinkt goed,” was het antwoord. Maar de eindbeslissing zou toch bij Miche liggen en eer we die mochten ontmoeten, was er toch nog wat wijze raad nodig: “Pour maman il faut quand-même un mode d’emploi.” Ze bleek buitengewoon gevoelig te zijn voor alles wat over haar man werd gezegd, geschreven of getoond. Met name wanneer biografen en journalisten in haar en Jacques’ privéleven gingen graven, stak ze bijna automatisch haar stekels op. Brel de artiest was van iedereen, dat kon ze accepteren, maar Brel privé was van hem en van haar. Dominique en ik moesten dus braaf ons huiswerk maken en op een A4’tje of tien uitleggen wat voor een film die film dan wel zou worden. Dat bundeltje bezorgden we aan haar. En een week of zes later kregen we van een Parijse topadvocaat op duur papier te horen dat we die film dringend mochten vergeten. Zonder uitleg.

Miche en Jacques zijn dood. Maar padvindersliefde, die sterft nooit.

22 APRIL 2020

BRUZZ | MARC DIDDEN

© HELEEN RODIERS

Miche

I 27

Boeken

PASSA PORTA ZET SCHRIJVERS AAN HET WERK

EILEEN MYLES De Amerikaanse dichter zou op dit ogenblik normaal in residentie zijn bij Passa Porta.

Dit nieuwe gedicht herinnert aan New York City voor de lockdown.

ALLES

Literaire flessenpost Zolang schrijvers en lezers elkaar niet meer in levenden lijve kunnen ontmoeten, blijven de deuren van literatuurhuis Passa Porta gesloten. Maar aan de digitale poort vat meerdere keren per week een auteur post met een ‘Bericht aan de bevolking’.

— MICHAËL BELLON

B

‘

28

I

ericht aan de bevolking’ was de ironische titel van een protestgedicht dat Hugo Claus in 1962 schreef ten tijde van de atoomdreiging. Nu is het de naam voor een reeks van nieuwe literaire teksten van auteurs uit binnen- en buitenland, die op vraag van Passa Porta reageren op de uitzonderlijke toestand buiten hun schrijfkamer. Programmator Piet Joostens: “De Duitstalige dichter Paul Celan schreef ook al dat elk gedicht eigenlijk een boodschap in een fles is, omdat je als schrijver niet weet bij wie het zal aankomen.

Maar in principe is elke literaire tekst gericht aan iedereen die hem kan ontcijferen. Voor deze reeks, die we zeker gaan aanhouden tot Passa Porta weer publieke evenementen mag organiseren, hebben we in eerste instantie teksten gevraagd aan auteurs met wie we projecten hadden lopen die helaas moesten worden uitgesteld. Zoals Joke van Leeuwen, die een van de gasten zou zijn geweest in de tweede editie van onze Dead Ladies Show, of de Amerikaanse cultschrijver Eileen Myles, die normaal vanuit New York

22 APRIL 2020

bij ons in residentie zou komen.

Maar we vragen ook auteurs van wie we benieuwd zijn hoe zij op deze omstandigheden reageren. De teksten nemen dus wel literaire afstand van de actualiteit, maar draaien voorlopig onvermijdelijk rond corona.”

De keuze van het genre laat Passa Porta aan de auteur over.

“Maar blijkbaar is de tijd toch nog niet rijp voor echte fictie. Soms tonen auteurs een glimp van projecten waar ze mee bezig zijn, zoals Judith Vanistendael. Roderik Six heeft dan weer een mooi essay geschreven over de stilte. De teksten worden ook zoveel mogelijk vertaald. Ook literair vertalers willen we aan het werk zetten, als financiële ondersteuning voor schrijvers en vertalers die vandaag honoraria mislopen.”

De teksten zijn in drie talen te vinden in het magazine op de website van Passa Porta, waar je voorts ook nog interviews, opiniestukken of literaire mixtapes op basis van muziek en fragmenten uit audioboeken kan vinden. www.passaporta.be

In de pizzeria was er een flesje met een etiket waarop alles stond dus gooide ik dat lekker over mijn pizza en sprong in een taxi. Ik ben een old school New Yorker ik vertelde Adam dat ik hou van het inexacte van taxi’s, van het contant betalen die hele ana loge ervaring van taxi’s. Ik herinner me niet meer alle details van Joe & Charlie hun bezoek, ik vertelde hem over mijn lunch met Gail (weliswaar niet alles) de quote die ze me gaf die ik gebruikte in ons stoelengesprek voor een publiek was perfect deze ook? Hier is hij la chance dans la malchance en nu sirenes is dat de juiste goede daad in het leven vaak in het slechte zit in het verkeerde de pizza is al lauw tegen de tijd dat ik thuiskom maar Adam ik moet nu echt ophangen zodat ik hem kan opeten en ik herinner me die koude koffie in de koel kast daar staat de reisbeker ik open de deur en ik sluit hem om te slapen moet je af en toe stoppen met dat spul en mijn teen bonst van de pijn omdat ik er dat kryptonieten slot op heb laten vallen en ik ga niet naar Europa ja toch wel volgende week ga ik naar Londen zo raar en donker niet zoals wij en dat is waar de kans op iets goeds zit in al het slechte dat de gedachten even verplicht parkeert en dat stuk doet opeten zoals Frank of Charles bu Kowski —

Eileen Myles, april 2020 Vertaald uit het Engels door Piet Joostens en Tessel Veneboer

MAUD JOIRET

JOKE VAN LEEUWEN

De Franstalige Brusselse auteur schrijft columns, maakt literaire programma’s en debuteerde vorig jaar met de dichtbundel Cobalt.

De Nederlands-Belgische schrijfster, die tijdens haar jeugd nog een tijdje in Brussel woonde, zou voor Passa Porta optreden tijdens Dead Ladies Show #2. Zij leverde op 24 maart het eerste ‘Bericht aan de bevolking’.

De ossobuco de tomaat-garnaal de couscous de tartiflette de hamrolletjes het russisch ei de spaghetti carbonara de vegan pokéburgers de linzensoep de auberginesalade de kilo’s hummus de bananentaarten de glutenvrije pannenkoeken de lasagne met zalm de aspergeroomsoep de cookies de brownies de fruitsalades pure chocolaatjes met biologische nootjes geraapt door net zo arme handen als de handen die tarwe- quinoa- kokos- of speltbloem in kisten laden het zonnebloemzaad het huisgebakken brood de doordeweekse zelfgenoegzaamheid de instemmende puree het beschikbare hersengehakt de struisvogelfilet met roddelsaus de verstramming van de vinger de long de kont het fordistische vetmesten de canapé koning van de triomfantelijke vullingen het gekrenkte gebroken gekwelde ideale gewicht tegenover het bevrijde joggen de strikte neukbaarheid omknellende elastieken de uitgekiende kletskoek de verouderde modellen de verrijkte hoge bloeddruk de op balkons vol vergeten angsten hoogtij vierende hypochondrie de hervonden shit de katten de honden de proefkonijnen en de huishoudchips de torenhoge cholesterol de gebleekte wanhoop de leeggezogen moed de zaligverklaarde zeep de beschuldigde schoenen ieder zijn eigen was de bezopen aperitieven de steeds zeldzamere injectienaalden de veralgemeende bad trips de gevreesde hartkloppingen de eenzame stijging de daling die steiler is dan de openstaande schuld misschien de onlinebestelling in een wachtrij kans verkeken wordt verwerkt winkelmandje boordevol heenritten naar nergens.

Je bent altijd de idioot van iemand anders de stomkop de klojo de domme gans de oen het uilskuiken de mafketel het eitje de halvegare Rijkeluizen vreten met pickles en neerbuigendheid.

COVID-19 1. Het is het gras tussen de paar nabestaanden van een gestorvene die iedereen kende.

2. Het is de magnolia (niet genoemd als hoogstnoodzakelijke reden om het huis te verlaten) die om de hoek te jubelen staat.

3. Het is de kerel die zijn fiets parkeert en de kubus met eten dat hij zelf niet lust van zijn zwetende rug haalt.

4. Het is de blauwe plek op het gezicht van de verpleegster die de hele dag te strakke mondkapjes draagt en twee kinderen heeft.

5. Het is de etalagepop die in een beroemde winkelstraat een avondjurk met glitters showt voor drie mussen en een verdwaalde kat.

6. Het is het mos tussen de tegels van een caféterras dat een winter lang lag te wachten op de eerste echte lentedag.

7. Het is de schooljuf die digitaal het boek blijft voorlezen waar ze in de klas mee was begonnen, want wie wil er niet weten hoe iets wat begonnen is afloopt.

BRUZZ | BOEKEN

Je bent altijd de rijkaard van iemand anders OKÉ?

8. Het is alleen zijn tussen geduldige meubels en boeken met vergeten zinnen en hardop tegen jezelf praten, ook als je geen antwoord verwacht.

9. Het is de herinnering aan de kranten die een grootvader tot toiletpapier scheurde, aan kinderbillen afgeveegd met wereldnieuws.

10. Het is een ochtendlijke vogel midden in de stad die niet wordt overstemd.

11. Het is het eindelijk opruimen van een kast en iets terugvinden waarvan je dacht dat je het voorgoed kwijt was.

12. Het is de lege kassa in de verlaten winkel, vol uitgestald serviesgoed dat kan breken.

13. Het is de oude vrouw die niet snapt waar de kleinkinderen blijven, want die heeft ze toch, ja toch, of niet?

14. Het is het balkon als podium voor een lied dat de buren kunnen meezingen.

15. Het is ’s avonds merken dat de voordeur de hele dag op het nachtslot is gebleven.

16. Het is het gezin dat opeens niet goed meer in één woning past.

17. Het is de lege kerk waarin het Gaat thans heen in vrede nog tussen de pilaren hangt.

18. Het is de laatste van overheidswege toegestane geile zoen die nog aan de lippen zindert.

19. Het is

—

—

Maud Joiret, april 2020 Vertaald uit het Frans door Katelijne De Vuyst

Joke van Leeuwen, 19 maart 2020

22 APRIL 2020

I 29

In beeld

IVAN PUT

30

I

22 APRIL 2020

GEDULD OEFENEN NL/ Gelukkig voor de consument schijnt de zon,

want een halfuur in de gietende regen staan is toch maar niets – lockdown of niet. Er zal vast nog wel wat gezucht en geblazen worden als de rij niet snel genoeg opschiet, maar willens nillens leren mensen dezer dagen toch vooral om te gaan met de traagheid van het dagelijkse leven. Benieuwd of de Brusselaar ook na de coronacrisis de schone deugd van het geduld zal eren.

EXERCER SA PATIENCE FR/ Heureusement pour le consommateur qu’il fait beau, car rester une demi-heure sous la pluie battante, ce n’est pas l’idéal, confinement ou pas.

On entendra sûrement encore des personnes se plaindre que la file n’avance pas, mais bon gré mal gré, les gens apprennent à faire avec la lenteur de la vie quotidienne. Nous attendons avec curiosité de voir si le Bruxellois fera encore de patience vertu, la crise du Covid-19 passée.

PRACTICING PATIENCE Because lockdown or not, standing in the pouring rain for half an hour is no fun. No doubt there is still a lot of sighing and moaning when the queue doesn’t move quickly enough, but willingly or unwillingly, people are learning how to deal with the slowness of everyday life at the moment.

We are curious to see whether Brussels locals will continue to possess their souls in patience after the corona crisis ends.

22 APRIL 2020

BRUZZ | IN BEELD

EN/ Fortunately for consumers, the sun is shining.

I 31

Getuigenissen

SPORTERS ZIEN HUN COMPETITIES IN HET WATER VALLEN LES SPORTIFS SONT PRIVÉS DE LEURS COMPÉTITIONS FOR ATHLETES, ALL COMPETITIVE EVENTS HAVE FALLEN THROUGH

‘Ik mis mijn team enorm’ Ook Brusselse sporters op verschillende niveaus zitten al langer dan een maand zonder competitie, en bovendien leven ook zij soms in onzekerheid. Ze vertellen hoe ze geconfronteerd worden met het virus, nieuwe sportieve doelen en aangepaste trainingsschema’s.

BRUZZ | GETUIGENISSEN

— MAARTEN VERDOODT

NL

CAMILLE LAUS (26 ) Atleet

“Sinds 2018 stond alles in het teken van de Olympische Spelen van 2020 in Tokio,” zegt de Brusselse Camille Laus. Ze is kapitein van de Belgische atletiekploeg 4x400 meter, de Belgian Cheetahs. Vorig jaar eindigde ze met de ploeg nog vijfde op het WK atletiek in Doha. “Nu de Spelen door het coronavirus verplaatst zijn naar de zomer van 2021, geeft mij dat wel een nieuw doel. Zo kan ik mij ook individueel proberen te

“ALS DIT VOORBIJ IS, GA IK EERST IEDEREEN EENS GOED VASTPAKKEN”

32

I

22 APRIL 2020

kwalificeren voor Tokio.”

Fit blijven is dus belangrijk voor de opper-Cheetah. Laus traint nog steeds vier à vijf dagen per week, en ze doet dat in groep met andere atleten. “Maar we respecteren wel de regels van social distancing,” verzekert ze. “In Louvain-la-Neuve organiseert coach Jacques Borlée trainingssessies. Daar is genoeg plaats om afstand te houden en we moeten we telkens onze lichaamstemperatuur laten meten voor we beginnen. Als iemand koorts heeft, wordt die persoon meteen naar huis gestuurd.” Onder meer collega’s Nafi Thiam, Anne Zagré en Cynthia Bolingo trainen ook op dezelfde locatie.

“Eigenlijk doet de rust in de stad mij

© SHUTTERSTOCK

“De rust in de stad doet me goed”

MUSTAPHA REZKI (35 ) Joueur de football en salle et animateur

« Des membres du club ont organisé une distribution de nourriture. Chapeau ! »

momenteel wel goed. (Lacht) De lockdown geeft een bijzonder gevoel nu in Brussel, les habitudes changent en mensen passen zich opvallend makkelijk aan. Buiten de autoritjes naar de training kom ik alleen buiten om boodschappen te doen.”

Voor Laus gaan de trainingen dan wel door en de Olympische Spelen van Tokio 2021 fungeren als licht aan het einde van de tunnel, maar dat weegt allemaal niet op tegen het gemis van vrienden en familie.

“Ik mis mijn familie meer dan ik competitiewedstrijden mis. Je kan wel videochatten en veel met elkaar telefoneren, maar dat is niet hetzelfde als elkaar echt kunnen zien en spreken. Als dit allemaal voorbij is, is het eerste wat ik doe iedereen eens goed vastpakken.”

Dans les quartiers densément peuplés de Bruxelles, les mesures de sécurité qui réduisent les déplacements à l’essentiel ont un impact important. Les habitants n’ont souvent qu’un balcon et vivent dans la promiscuité, sans possibilité de respirer un peu. Mustapha Rezki, animateur et joueur de football en salle à Anneessens 25, s’occupe principalement des enfants des quartiers du centre-ville. « Ils ne comprennent pas vraiment. Et surtout pendant les vacances de Pâques, quand il fait si beau, ils sont habitués à ce que nous organisions des activités avec notre maison de jeunes. Nous avons dû leur expliquer qu’on ne pouvait pas faire cela. Mais ils ne sont pas faciles à convaincre. » (Rires) Le club de football en salle Anneessens 25 est depuis cinq ans une valeur sûre dans les hautes divisions. L’équipe est une vitrine pour les garçons du quartier qui veulent montrer leur talent au football. « La saison s’est aussi arrêtée pour nous, nous avons terminé neuvième et Hoboken a été déclaré champion », dit Rezki. « Comment rester en forme sans le football en salle maintenant ? Je ne fais rien. Je ne suis pas de ces joggeurs. Le football en salle est un

sport d’équipe tactique, on a besoin de coéquipiers pour s’entraîner. De plus, les compétitions ne reprennent pas avant septembre, donc notre attention est surtout portée sur les personnes que nous connaissons qui sont infectées par le virus et sur les coéquipiers qui travaillent dans le secteur de la santé. Nous pensons surtout à eux, et j’espère que nous pourrons revenir à une vie normale après tout cela. Les enfants pourront alors à nouveau s’amuser, en participant par exemple à nos activités multisports. » Sur le plan financier, Rezki ne s’attend pas à trop de problèmes pour son club de sport. Anneessens 25 n’est pas un club professionnel où les joueurs reçoivent un salaire mensuel fixe. Entre-temps, des membres du club ont mis en place un service de distribution de nourriture pour les personnes dans le besoin à Bruxelles, à partir du quartier Anneessens. « Nous entendons souvent des choses négatives sur notre quartier, mais aujourd’hui, il y a une initiative positive et solidaire de la part des jeunes du quartier. Ils collectent de l’argent, achètent des denrées alimentaires de base et apportent les colis alimentaires aux personnes qui en ont besoin. Organiser tout cela est un travail de fou, car ils reçoivent beaucoup de demandes. Tout ce que je peux dire, c’est : chapeau ! »

BRUZZ | GETUIGENISSEN

© SHUTTERSTOCK

FR

« COMMENT RESTER EN FORME SANS LE FOOT EN SALLE ? JE NE FAIS RIEN. JE NE SUIS PAS DE CES JOGGEURS »

22 APRIL 2020

I 33

PATRICK PILLE (47 ) Sportief verantwoordelijke Léopold-hockeyclub

“We hopen dat alle aangesloten leden begrip tonen voor de situatie”

BRUZZ | GETUIGENISSEN

“Financieel zorgt het coronavirus voor een serieuze kater,” begint Patrick Pille, sportief verantwoordelijke van hockeyclub Léopold uit Ukkel. “Maar we vragen geen tijdelijke werkloosheid aan voor onze profspelers, ook al is de hockeycompetitie nog voor de play-offs stilgelegd. We willen hun contract uitbetalen zoals afgesproken. Dat is ons ook gevraagd door de vereniging van profclubs. De beste drie Belgische hockeyclubs van het huidige klassement mogen volgend seizoen Europees spelen. Wij stonden bovenaan toen de competitie werd stopgezet, dus kunnen we gelukkig nog uitkijken naar Europese wedstrijden volgend seizoen.”

Pille rekent op de goodwill van de clubleden om het wegvallen van inkomsten te compenseren. “We hopen dat alle aangesloten leden van Léopold Hockey de situatie begrijpen. Voor onze jeugdspelers betekent de coronacrisis dat ongeveer de helft van het seizoen in het water valt. Maar ik vraag toch begrip van onze leden. We zijn binnenkort bijvoorbeeld van plan

“HET HOCKEY HEEFT EEN TOPSCHEIDSRECHTER VERLOREN AAN CORONA. EEN ZWARE KLAP”

EN

om meer jeugdstages aan te bieden.

Dat kunnen we doen dankzij de aanleg van drie nieuwe hockeyterreinen. Dat is een groot project waarmee we nu vroeger konden beginnen omdat de competitie vroeger dan verwacht gedaan is. De werken zijn al meer dan twee weken bezig. Het gaat om twee van de nieuwste watervelden (terrein van kunstgras gemaakt van waterdoorlatende stof, red.) en de bouw van een tribune van 200 plaatsen.”

Het Belgische hockey verloor begin april een van zijn beste scheidsrechters aan het coronavirus. De 52-jarige Eric Denis was een mondiaal geapprecieerde hockeyscheidsrechter die actief was op WK’s en ook wedstrijden op de Olympische Spelen van Sydney 2000 in goede banen leidde. “We gaan nog door een rouwproces, heel het hockey kreeg een klap in het gezicht.

Hij was echt een vitale en sociale kerel, die ook piloot was bij defensie. Wanneer we weer kunnen hockeyen, zullen we hem op een gepaste manier herdenken.”

© SHUTTERSTOCK

SPORTERS ZIEN HUN COMPETITIES IN HET WATER VALLEN LES SPORTIFS SONT PRIVÉS DE LEURS COMPÉTITIONS FOR ATHLETES, ALL COMPETITIVE EVENTS HAVE FALLEN THROUGH

REDA VRANKEN (36 ) American Football player

© SHUTTERSTOCK

“As a team we are engaged in the struggle against the corona virus”

34

I

22 APRIL 2020

Reda Vranken is what you would call a muscleman, but he’s also an easy talker. For more than ten years, he has been a member of the Brussels Black Angels in Anderlecht, an American Football club. The sport looks somewhat like rugby, but it’s actually completely different.

Vranken’s Angels have been crowned Belgium’s champions for three years in a row. “We wanted to add a fourth national championship title, but the corona virus thwarted our plans. The season had just started, and we had already won two games easily. I have been in Belgium

for five weeks now, which is unusual for me because I usually work abroad as a consultant.”

Vranken gets several hours of exercise every day, especially weightlifting. His sport and his position on the pitch require him to be quite bulky. “I can only try to stay in shape. I have my own gym space on the ground floor of my house, which I can use every day now.

Many of my teammates don’t have that luxury and I think it is more difficult for them to keep training.

The solitude is quite difficult because it is a team sport, and I

In Quarantaine? miss the team incredibly right now.

Our team training, for example. We get frustrated, we hit each other, but five minutes later we’re joking again.”

It is still unclear when the season will resume for the Brussels Black Angels. Vranken hopes that they will be able to play again from the middle of August. “The average football team has about 60 members. This means that when two teams play against each other, more than one hundred people come into contact with one another.

I don’t know if events like this will be permitted very soon. There are

“I HAVE MY OWN GYM SPACE, BUT MANY OF MY TEAMMATES DON’T HAVE THAT LUXURY”

also big problems in the United States (the birthplace of American Football, ed.) due to the virus because the ‘draft’ is supposed to take place this month. Professional American clubs select young players from university competitions and offer them multimillion-dollar contracts. It is such a major global event that they are now trying to organize it digitally and via video conference. I am curious to see if and how they will manage it.”

Almost everybody now understands that sport comes after health, and that’s true now more than ever.

“The mother of one of our trainers died from the corona virus, and news like that is a big shock. A few of our teammates also work in healthcare. One of them works in the emergency room of a hospital in Ghent, so as a team we are engaged in the struggle against the corona virus.”

Neem nu een abonnement op BRUZZ magazine en ontvang het elke week gratis* bij je thuis. *VOOR WIE IN HET BRUSSELS GEWEST WOONT, IS BRUZZ MAGAZINE GRATIS. IN DE REST VAN BELGIË BETAAL JE 25 EURO PER JAAR, BUITEN BELGIË IS DAT 30 EURO.

GA NAAR : BRUZZ.be/ABONNEMENT

BRUZZ houdt je op de hoogte van alles wat er gebeurt in Brussel.

BRUZZ is een website, een radiozender (FM 98.8), een televisiestation en een magazine. Je vindt ons ook op sociale media.

X 2018

I 35

Reportage

BRUSSELSE MOSLIMS KUNNEN DE RAMADAN DIT JAAR NIET VIEREN ZOALS ANDERS

‘Met vrienden ‘s avonds laat naar de moskee, dat zal ik missen’ Vanwege de coronapandemie wordt ook de ramadan in 2020 anders dan anders. Moslims mogen enkel thuis bidden en eten, zonder de gezelligheid die er na zonsondergang gewoonlijk bijhoort. Geen moskee-shoppen, liefdadigheidsgala’s of iftars met de hele familie.

“Je sociale leven is normaal veel actiever tijdens de ramadan. Deze maand gaat om delen en ontmoeten.”

B R U Z Z | R E P O R TA G E

— SARA DE SLOOVER, FOTO IVAN PUT

Z

e had nog lang gehoopt dat de ramadan zou uitgesteld worden, iets waar even sprake van was. “Ik zou er niet rouwig om geweest zijn,” bekent moeder van vijf Ghizlane Zaid (32).

“Hoe graag ik mijn kinderen ook zie, je zit nu de hele dag op elkaars lip.

En niet mogen eten of drinken maakt dat nog een stuk lastiger. Je kunt wel wat koffie of zoetigheid gebruiken als je constant ruzietjes moet sussen.”

Maar de ramadan, de islamitische vastenmaand, begint toch op vrijdag 24 april – de dag van de nieuwe maansikkel. Ongeveer een kwart van de Brusselaars doet eraan mee. “De theologen hebben duidelijk laten weten dat de gebeden en vasten niet geannuleerd worden,” zegt Boubker Macbahi, die imam is in Jette. “Toch zolang niet is vastgesteld dat overdag vasten bijdraagt tot het oplopen van het virus.” Een uitzondering geldt wel voor moslims die werken in de

frontlinie in de strijd tegen Covid-19: zij mogen het vasten uitstellen.

Toch staat nu al vast dat de ramadan 2020 anders wordt dan ooit tevoren. De moskeeën zijn al een maand dicht, de traditionele avondgebeden gaan dus niet door.

En alleen wie onder hetzelfde dak woont, mag na zonsondergang samen eten. De ramadantijd, voor moslims synoniem voor samenhorigheid en solidariteit, zal noodgedwongen in kleine kring thuis worden beleefd. Vorig jaar tijdens de ramadan deed Molenbekenaar Mohammed Abali (22) nog aan ‘moskee-shoppen’. “Elke avond met vrienden naar een andere moskee,” zegt hij met enige weemoed. De vasten verbreken deed hij met zijn ouders, broers en zussen en hun gezinnen, of met vrienden die hij al lang niet had gezien.

Het coronavirus heeft de kaarten dit jaar anders geschud. “We hebben

“Voor moslims die alleen wonen, is het het triestigst.

Zij kunnen de maaltijd niet delen met anderen ‘s avonds” YASMINA 36

I

22 APRIL 2020

Boubker Macbahi is imam in Jette: “Ik stuur elke vrijdag een audio-opname door, tijdens de ramadan wordt dat elke dag.”

geen keuze,” zegt Abali, die – van thuis uit – stage loopt in zijn laatste jaar marketing. Hij is al twee weken de deur niet meer uit geweest. “Wat ik het meest zal missen, is ’s avonds laat naar de moskee trekken. Veel moslims gaan tijdens de ramadan veel vaker dan anders. Eigenlijk heb ik al spijt dat ik ervoor niet zo dikwijls ben geweest (lacht).”

CORONA-AUDIO Macbahi’s gelovigen missen het gebedshuis ook, en hun imam. “Ze bleven aandringen dat ik online zou gaan. Daarom stuur ik nu elke vrijdag een audio-opname door, en tijdens de ramadan wordt dat elke dag. Ik wil zingeving bieden,

kalmeren. De maatregelen herhalen.

Als er goed nieuws is, wil ik dat ook brengen, zodat ze niet depressief worden. Mensen moeten gerustgesteld worden, na alle onwaarheden of overdrijvingen op sociale media.”

“Dat is een vraag die sterk leeft in de gemeenschap,” bevestigt Salah Echallaoui van de Moslimexecutieve, het orgaan dat de Belgische moslims vertegenwoordigt. “De imam van de Molenbeekse Attadamoun-moskee neemt elke dag videoboodschappen op. Mensen horen geen vrijdaggebed meer, maar ze willen in contact blijven met hun geloof, zeker tijdens de ramadan.” De Moslimexecutieve voorziet daarom zelf ook in videolezingen vanuit de Grote Moskee.

LE RAMADAN SOUS CONFINEMENT En raison de la pandémie de Covid-19, le ramadan, le mois sacré de jeûne musulman qui commence le 24 avril, ne se déroulera pas comme d’habitude.

Les mosquées étant fermées depuis un mois, les traditionnelles prières du soir seront annulées. Et seuls ceux qui vivent sous le même toit seront autorisés à manger ensemble après le coucher du soleil. Le ramadan, synonyme pour les musulmans d’unité et de solidarité, sera vécu par la force des choses entre proches à la maison. « Tout le monde tente d’échanger des conseils sur la façon de le rendre agréable », explique Ghizlane Zaid (32 ans). « Mais c’est en étant ensemble qu’on sent que c’est le ramadan. » Les imams ont recours aux réseaux sociaux pour rester en contact avec leurs fidèles. « Il y a une réelle demande de la part de la communauté », déclare Salah Echallaoui, vice-président de l’Exécutif des Musulmans de Belgique, l’organe qui représente les musulmans en Belgique. « Les gens n’entendent plus la prière du vendredi, mais ils veulent rester en contact avec leur foi, surtout pendant le ramadan. » FR

Gezamenlijke iftars of avondmaaltijden kunnen dit jaar alleen in gezinsverband.

“Dat is moeilijk. Maar het biedt gezinnen ook een kans om bewust met elkaar samen te zijn en te praten.”

SOCIAAL LEVEN

Yasmina* (32) uit Anderlecht ziet toch ook één klein lichtpuntje aan de corona-afzondering: “Onder mijn vrienden die net als ik telewerken, zijn er veel die er zich op verheugen dat ze nu voor één keer vijf keer per dag op het juiste uur kunnen bidden.

Normaal is dat niet evident. Ze sparen ook tijd uit omdat ze de woon-werkverplaatsing niet moeten doen, en die kunnen ze gebruiken om de Koran te lezen.”

Maar de sfeer na zonsondergang zal ook helemaal anders zijn. “De gemeenschap is er zich bewust van dat we thuis geen mensen mogen uitnodigen voor de iftar (de avondmaaltijd waarmee je het vasten verbreekt, red.),” zegt imam Macbahi.

“Iedereen probeert nu tips te geven over hoe je het toch gezellig kunt maken,” zegt Ghizlane Zaid. “Maar het is juist door samen te zijn dat je voelt dat het ramadan is.”

De geboren Amsterdamse en haar gezin verhuisden anderhalf jaar geleden van Molenbeek naar Aalst.

Elk kind heeft er een eigen slaapkamer, er zijn twee badkamers en een tuin. “Zo’n luxe, besef ik nu.” Haar vrienden in Brussel wonen vaak dicht op elkaar. “De ramadan vieren Brusselaars dus vooral buitenshuis.

Je gaat naar een georganiseerde iftar, vrouwen ontmoeten elkaar vaak bij een kookworkshop.”

“Of we bidden ’s avonds tot laat in de moskee,” vult Yasmina aan. “We gaan naar liefdadigheidsgala’s of andere activiteiten voor het goede doel. Of naar de bomvolle halalrestaurants. Hoewel ik daar persoonlijk niet zo’n fan van ben, want iedereen wil op hetzelfde moment bestellen. Je sociale leven is veel actiever tijdens de ramadan, het gaat om delen en ontmoeten.” Yasmina, die samenwoont met haar broer en zus, denkt ook aan moslims die alleen wonen. “Voor hen is het het triestigst. Zij kunnen nu niet delen met anderen ‘s avonds.”

Samen met dansgezelschap Ultima Vez had Ghizlane Zaid een iftar opgezet die op 25 april zou plaatsvinden in de lokalen van het gezelschap, vlak bij Zwarte Vijvers.

“Het is zo’n zonde, alles was uitgewerkt. Maar liever allemaal gezond blijven natuurlijk. Mijn zevenjarige dochtertje heeft sinds januari diabetes, en ik ben bang dat zij het coronavirus zou oplopen.”

Een iftar met niet-moslims was de afgelopen jaren ook vaste prik in De Vaartkapoen, het Vlaamse gemeenschapscentrum in Molenbeek. Maar socio-cultureel projectmanager Malika Saissi heeft al andere projecten in de steigers staan.

“Mensen leven met heel veel vragen over de afzondering en het virus. Dus heb ik experts geïnterviewd voor een videoreeks onder de naam Allô Corona,” zegt ze. “Voor de eerste aflevering, die Allô Corona Ramadan zal heten, heb ik een bekende Brusselse theoloog uitgenodigd.

Daarna volgen nog afleveringen over bijvoorbeeld de psychologische isolatie, gezonde voeding, de jeugd, of gelijke kansen en de zaak-Adil.”

Vanaf woensdag start Saissi ook met een voedselbedeling, net als veel andere moslims die vanwege corona liefdadigheidsacties zijn begonnen, hier of in hun landen van oorsprong.

“In mijn ruim dertig jaar ervaring is het nog nooit eerder gebeurd dat mensen bellen om me eten te vragen.

Intussen heb ik een lijst van zestig mensen, vooral sans-papiers die in het zwart werkten. Drie keer per week dragen twee jonge Molenbekenaren warme maaltijden rond. De geest van eendracht en solidariteit lijkt me zo eigenlijk sterker uitgedrukt dan als we één keer per jaar een iftar organiseren.” * Yasmina is een schuilnaam

A RAMADAN LIKE NO OTHER Ramadan, the Islamic month of fasting, starts on 24 April.

But the mosques have been closed for a month and there are thus no traditional evening prayers. Only those who live under the same roof are permitted to eat together after sundown. Ramadan, which for Muslims is a period of community and solidarity, will perforce only take place privately, at home.

“Everyone is trying to give tips about how to make things cosy,” Ghizlane Zaid (32) says. “But it is precisely by being together that you feel that it is Ramadan.”

Imams are using social media to keep in touch with the faithful.

“There is great demand for this within the communities themselves,” says Salah Echallaoui, Vice Chair of the Belgian Muslim Executive, the body that represents Muslims in Belgium. “People are no longer hearing Friday prayers, but they still want to keep in touch with their faith, especially during Ramadan.”

EN

22 APRIL 2020

I 37

Nick Trachet

BRUSSELAAR DIE DE STAD EN DE WERELD CULINAIR ONTDEKT

Aquacultuur BRUZZ | NICK TRACHET

In mijn buurt is er een vishandel met daarnaast een slager. En het valt op dat er - nu iedereen buiten wacht - deze dagen veel meer volk voor de vishandel staat dan voor de beenhouwer.

Twee keer per week vis, zegt de wijsheid. Dat hoeft niet meer te zijn, maar zeker niet minder. Eén van die twee keer is het best vette vis, en die mag dan ook uit blik komen. Belgen eten niet zo graag vis, maar met de Covid-crisis valt het mij pas op hoeveel onze zuiderse buren wél voor vis in de rij staan.

Kijkend in de vitrine zie ik een vis die ik nooit eerder tegenkwam. Verwant met de daurade, maar dan wijnrood van kleur. Een kweekvis, zo vertelt het label op zijn kieuwdeksel. Deze vis groeide op in Griekenland. Een nieuw product!

Maar rondom deze vis liggen nog zoveel meer producten uit de aquacultuur: gekweekte garnalen uit Thailand, forellen uit Denemarken, zalm uit de Noorse fjorden, maar ook de zo verfoeide pangasius van de oevers van de Mekong in Vietnam. En natuurlijk Zeeuwse oesters, Spaanse mosselen en Franse tapijtschelpen. Allemaal vernuftig gekweekt en niet wild uit de natuur gehaald.

Veel meer dan de helft van alle vis (en andere waterproducten) die in de wereld wordt geoogst, komt nu uit viskweek. Dat is verbazend veel. En dat groeit al heel lang. De oude Egyptenaren kweekten tilapia en harders. De karper werd vanuit de Donau aangevoerd en in onze streken populair gemaakt door de abdijen. Paters aten geen vlees, maar des te meer vis! Wij houden er het woord vijver aan over, van het Latijnse vivarium: ‘waarin men (vis) levend houdt’. Het waren later missionarissen die de tilapia uit Afrika over heel de wereld verspreidden.

Spoedig was dat de meest gekweekte vis op aarde. Ook de variëteit nam dramatisch toe. Forel wordt gekweekt – van eitje tot panklaar – sinds het

Tweede Franse Keizerrijk, de jaren 1850. Vanaf de jaren 1970 ging het zo hard dat de forel van elitaire kerstdis devalueerde tot wekelijkse hap in een studentenkantine. Niemand van ons (buiten de rijkere hengelaars) heeft ooit Europese zalm gegeten voor 1980, daarna werd de wereld er al snel mee overspoeld.

De laatste jaren wordt het moeilijk bijhouden. Tilapia in het koelwater van Tihange, zalmkweek in zeewater in de Zwitserse Alpen en in de woestijn van

“Veel meer dan de helft van alle vis die in de wereld wordt geoogst, komt nu uit viskweek. Dat is verbazend veel”

Dubai, omber uit Gravelines, kaviaar uit Dottenijs, kwabaal in Dendermonde, Amerikaanse baars op het dak van de Foodmet in Anderlecht en omegabaars, een Australische vis, naast de tomaten in Kruishoutem.

Ik was dus niet echt verwonderd met nog een nieuwe vis. De verkoper had er geen naam voor, maar na wat rondvragen, kwam ik uit bij de pagrus major, een soort die uit de Chinese zee komt en ginder al lang wordt gekweekt. ‘Japanse zeebrasem’ is de ietwat onhandige Nederlandse naam. De Japanse naam madai is ietsje sexyer. Misschien met hulp van de Chinezen kwam hij terecht in het communistische Joegoslavië van Tito. Het Oostblok liep in die tijd voorop op het gebied van viskweek. Na de Wende verdween de vissoort uit beeld, om nu weer op te duiken bij grote aquacultuurbedrijven.

De vis smaakte uitstekend. Toen ik er een week later nog een vond, heb ik hem ook mee naar huis genomen. De eerste ging, wat ingesneden voor evenwichtige verhitting, de oven in op een bedje van half gegaarde groentjes.

De tweede was wat groter en daarvan heb ik de filets gelicht (ook nog iets om te oefenen in deze tijden). Met een minimum van olie leg je de filets in de pan op niet te heet vuur en onder deksel, vel naar onder. De filet ligt zo op zijn rode velletje en zonder te draaien gaart hij voorzichtig van onderen naar boven. Beetje zout en citroen, klaar.

Smakelijk.

De hele reeks nalezen?

BRUZZ.be/trachet 38

I

22 APRIL 2020

Spread the word, not the virus. Display this poster in your window!

Verspreid de boodschap, niet het virus. Hang deze poster aan je raam!

Passez-vous le mot, pas le virus. Affichez donc ce poster Ă votre fenĂŞtre !

KEEP DISTANCE

STOP CORONA

VRIJDAG

1 MEI FM 98.8

s l e s s u r b r e t #ikluis

STEM OP JOUW BRUSSELSE FAVORIETEN VIA: MARSHALL MONITOR II ANC Headphone

WWW.BRUSSELSE100.BE En win elke dag een Marshall koptelefoon! vormgeving: monoeil.be

BRUZZ 100 ADV 215x290mm 2020.indd 1

10/04/2020 11:54