BRUZZ in de ban van corona - editie 1702

#1703

NL

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY 1050 ELSENE/IXELLES

FR EN

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

|

A N A LY S E S

|

8 | 4 | 2020

TIPS

IN DE BAN VAN CORONA

De stad op haar kop VAN CORONADEPRESSIEF TOT CREATIEF

ART SOUS CONFINEMENT

Zo kom je de paasvakantie door in isolatie

Petit guide de la photographie domestique

COLOFON BRUZZ

Inhoud | Sommaire | Inside

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE

Dirk De Clippeleir

08

Reportage

Met het hele gezin thuis: “Ik ben veel vermoeider dan anders”

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq CULTUUR & UIT

Gerd Hendrickx REDACTIE

Jean-Marie Binst, Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Danny Vileyn, Tom Zonderman MEDEWERKERS

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden EINDREDACTIE

Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias VORMGEVING

Heleen Rodiers, Ruth Plaizier VERTALING

John Arblaster, Frédérique Beuzon, Martin McGarry, Laura Jones FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Voer uw evenement in op Encodez votre événement sur Enter your event on www.agenda.brussels VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

16

23

Do it yourself

Interview

« La contrainte fait naître des images qui n’auraient jamais existé autrement » Sandrine Lopez, photographe

Meld nieuws Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nummer 0489-988.988 Persberichten kunnen via

nieuws@bruzz.be

2

I

8 APRIL 2020

NOG MEER

“Ik kijk met een schrijversblik, maar niet om alles meteen te gebruiken” Schrijver Rob van Essen

CORONAVIRUS IN BRUSSEL Blijf steeds op de hoogte van de meest recente ontwikkelingen in de strijd tegen het nieuwe coronavirus/ Covid-19 op BRUZZ.be, BRUZZ tv en op BRUZZ radio (98.8 FM).

Edito 0 4 Portret Huisarts Koen Moelants 06

In Beeld Een hondenleven

12

Spreektijd Traumapsychologe Elke Van Hoof

19

Tips CultureAtHome

26

Getuigenisssen Veerkrachtige ondernemers

29

Bijgedachte

34

Samenleving Sans-papiers en de coronacrisis

37

Nick Trachet Preitaart

38

Service Wie kunt u bellen voor informatie over corona?

30

Analyse

“De aanslagen zijn niet te vergelijken met wat we nu meemaken” Hotelsector vreest voor de zomer

QUIZ QUARANTAINE Alweer een week in quarantaine?

Schrijf je dan nu in op BRUZZ.be voor Quiz Quarantaine en wees het virus te slim af!

Elke maandagochtend bij Bram in Uptown op BRUZZ radio.

NL

VEERKRACHT

Beste lezers, samen met u beleven we een paasvakantie in isolement. Een vakantie waarin onze kinderen en kleinkinderen hun energie thuis kwijt moeten. In het beste geval op een trampoline, zoals de jongen op onze voorpagina, maar vaak ook gewoon binnen de vier muren van een klein stadsappartement. De foto is meer dan symbolisch. Want stilaan mogen we ons afvragen hoe groot onze veerkracht is, en bij uitbreiding de veerkracht van onze stad. Op sociale media dromen sommigen al luidop van een betere stad. Een stad waar solidariteit belangrijk blijft, een stad waar mensen kiezen voor een betere balans tussen werk en privé. Een Brussel ook met minder auto’s, minder files, omdat we hebben geleerd hoe we moeten thuiswerken. Of die dromen ook gerealiseerd zullen worden, durf ik te betwijfelen. Als we al wakker worden in een andere realiteit, zal het vooral een andere economische en financiële realiteit zijn. Zullen al die grote en kleine bedrijven die van Brussel de grootstad maken die ze is, deze klap te boven komen? Hoe groot wordt de crash op de arbeidsmarkt? Hoe moet het verder met alle mensen die al voor de coronacrisis probeerden te overleven aan de rand van onze maatschappij? Dat is en wordt een uitdaging. Niet het minst voor onze overheden. Laten we hopen dat wij en zij de nodige veerkracht aan de dag kunnen leggen, om de storm die op ons afkomt te trotseren.

FR

RÉSILIENCE

Chères lectrices, chers lecteurs. Avec vous, nous allons vivre des vacances de Pâques confinées, pendant lesquelles nos enfants et petits-enfants devront se dépenser à la maison. Au mieux sur un trampoline comme le garçon sur notre couverture, mais souvent entre les quatre murs d’un petit appartement en ville.

La photo est plus que symbolique. Parce qu’on peut se poser la question suivante: quelle sera notre résilience et par extension la résilience de notre ville ?

Sur les réseaux sociaux, certains rêvent déjà tout haut d’une ville meilleure. Une ville où la solidarité dominerait, une ville où les gens choisiraient de mieux concilier vie professionnelle et vie privée. Une région bruxelloise avec moins de voitures, moins d’embouteillages parce que nous avons appris à travailler à la maison. Je doute que ces rêves se réaliseront. Si nous nous réveillons dans une autre réalité, ce sera surtout une autre réalité financière et économique. Toutes ces petites et grandes entreprises qui font de Bruxelles la grande ville qu’elle est, pourront-elles surmonter cette épreuve ? Quelle sera l’ampleur du crash sur le marché du travail? Qu’en est-il de tous ces gens qui essayaient déjà de survivre en marge de notre société avant la crise du Covid-19? C’est et ce sera un défi. Et non des moindres pour nos gouvernements. Espérons que nous comme eux pourront faire preuve de la résilience nécessaire pour résister à la tempête qui se dirige droit sur nous.

EN

RESILIENCE

Dear readers, along with you, we have started the Easter holidays in isolation.

But of course our children and grandchildren still have boundless energy to expend, in the best case on a trampoline, like the boy on the cover, but often just stuck between the four walls of a small apartment in the city. This photo is not just symbolic. We’re also starting to wonder: how great is our resilience and by extension the resilience of our city? On social media, some have been dreaming aloud of a better city. One in which solidarity continues to be important; one in which people establish a better balance between their professional and private lives. A Brussels with fewer cars and fewer traffic jams because we have learned how to work at home. I doubt whether these dreams will become reality. If we wake up in a different reality, it will primarily be a different economic and financial reality. Will all the big and small businesses that make Brussels the metropolis that it is, survive this blow? How profound will the crash on the job market be? What will happen to all the people on the edge of our society who were just trying to survive even before the corona crisis hit? These are and will be great challenges. Not least for our governments. Let us hope that we and they will be able to muster sufficient resilience to weather the storm that awaits us.

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur 8 APRIL 2020

I 3

Portret

HUISARTS KOEN MOELANTS ZET ER NA VEERTIG JAAR EEN PUNT ACHTER

‘De laatste weken ben ik bang geweest’ Bijna veertig jaar was Koen Moelants (63) de huisarts van heel veel Vlamingen in het centrum van Brussel. Vorige dinsdag, 31 maart, trok hij de deur van de praktijk in de Bijstandswijk voorgoed achter zich dicht. “Ik ga nu ontdekken wie ik ben zonder arts te zijn.” — BETTINA HUBO, FOTO SASKIA VANDERSTICHELE

BRUZZ | PORTRET

E

4

en hele tijd geleden al besloot Moelants dat hij eind maart zou stoppen als huisarts. Hij kon zich toen niet voorstellen dat zijn afscheid midden in een gigantische gezondheidscrisis zou vallen. “Opeens is er dat virus waardoor je zelfs niet op een fatsoenlijke manier dag kunt zeggen aan je patiënten.”

Niet dat hij zijn vertrek aan de grote klok wilde hangen, dat is niet zijn stijl. Aan de patiënten die de afgelopen maanden op consultatie kwamen, had hij het wel verteld en er hing een briefje in de wachtkamer. Voor het overige rekende hij op de tamtam van de Vijfhoek. Zijn familie had op die 31ste een verrassingsfeestje gepland in café Au Soleil, aan de overkant van de praktijk, maar dat ging niet door. De vele lieve reacties van de patiënten werden dan maar gebundeld in een boekje. “Hartverwarmend,” zegt Moelants.

Het gesprek vindt plaats op de eerste dag van zijn nieuwe leven – een prachtige zonnige dag. Voor Moelants is het alsof er een gewicht van zijn schouders is gevallen. “De laatste weken waren heel spannend, vooral de periode tussen de krokusvakantie en de lockdown. We wisten dat de skiërs uit Noord-Italië waren teruggekeerd, maar onze consultaties waren gewoon open.

Mensen die hoestten of koorts hadden, moesten we doorsturen

I

8 APRIL 2020

voor een test, maar het was het onduidelijk wie vervolgens effectief getest werd. Heel verwarrend allemaal.”

Zelf voelde Moelants zich in die weken behoorlijk onveilig. “We schudden natuurlijk geen handen meer, maar voor het overige hadden we nauwelijks beschermingsmateriaal, op een paar maskertjes van de griepepidemie van tien jaar geleden na die ik nog ergens had opgeduikeld. Vorige week pas kwam de Brusselse Huisartsenkring met de mededeling dat er mondkapjes beschikbaar waren. Wij werden als huisartsen ook niet getest, terwijl ondertussen gebleken is dat een bepaald percentage van de zorgverleners besmet is. Ik had dan ook geen idee of ik drager was van het virus. Ik ben zestig-plus en behoor tot de risicogroep. Ja, ik was bang en ben nog steeds bang. De crisis kan nog een hele poos duren.”

KOEN MOELANTS • geboren in 1956 in Antwerpen • studeerde geneeskunde aan de KU Leuven • vestigde zich in 1981 als huisarts in de Bijstandswijk • woont in Schaarbeek • getrouwd, drie kinderen, vier kleinkinderen

Of hij nog overwogen heeft om vanwege de uitzonderlijke omstandigheden langer te blijven? “Neen, ik wilde het niet rekken. Bovendien is mijn vervangster al aan het werk en ik wil haar niet in de weg lopen.

Sinds de lockdown werken de huisartsen vooral telefonisch, ze zien amper patiënten.”

POST-68’ERS Terwijl we veilige rondjes lopen in het Josaphatpark, vlak bij zijn huis, vertelt Moelants hoe hij begin jaren tachtig als Antwerpenaar in de Brusselse Bijstandswijk belandde.

Samen met studiegenoot Jos Van der Veken was hij na zijn opleiding op zoek naar een plek waar huisartsen ondersteuning konden krijgen van het lokale buurtwerk. “We waren post-68’ers en wilden ons sociaal engageren.

Zaken als gebrekkige huisvesting, armoede en eenzaamheid kan je als huisarts niet oplossen. Samenwerking is belangrijk. De straathoekwerking van Brussel reageerde als enige op onze vraag. Zo kwam het dat we een praktijk openden aan de Kolenmarkt, in het crèmerieke van madame Desmet.”

De problematiek in de Bijstandswijk was tamelijk specifiek in die tijd. “Brussel was echt nog een grauwe stad. In de buurt woonden heel wat alleenstaande mannen op gemeubileerde kamers van slechte kwaliteit. Ze waren om allerlei

redenen, na een scheiding of omdat ze homo waren, naar Brussel gekomen om hier op adem te komen. Als we hen in onze praktijk zagen, sommigen met een torenhoge bloeddruk, polsten we naar hun levensomstandigheden, hoe ze woonden, wat ze aten, hun eventuele drankprobleem.”

Veel patiënten waren er nochtans niet in het begin. “Ik heb twaalf dagen moeten wachten op mijn eerste patiënt. Het was een beetje overleven, hoewel er toen maar één andere Vlaamse huisarts in de Vijfhoek was: dokter

anoniemer geworden en daardoor moeilijker voor ons om onze patiënten aan een afspraak te helpen.”

Soms krijg je als huisarts zelfs verwijten vanuit het ziekenhuis, zegt Moelants. “Hoe komt het dat je dit niet gezien hebt? Maar wij staan aan het begin van de lijn en dan zijn de symptomen soms nog niet heel specifiek. Het is onze valkuil en je moet met die onzekerheid om kunnen gaan. De gedachte dat je onfeilbaar en onmisbaar bent, moet je als huisarts uit je hoofd zetten.”

Toen Moelants destijds voor huisarts koos, probeerde het PMS

“De gedachte dat je onfeilbaar en onmisbaar bent, moet je als huisarts uit je hoofd zetten” KOEN MOELANTS Huisarts

Koen Moelants, bijna veertig jaar huisarts in de Bijstandswijk, zwaait af.

Devaster, die toen al ver in de zeventig was.”

AIDSEPIDEMIE De grote toestroom van patiënten begon pas in de tweede helft van de jaren tachtig. “De aidsepidemie stak de kop op, ook in de Bijstandswijk, hét homokwartier van de stad. Er waren periodes dat de klok van de Bijstandskerk bijna dagelijks luidde.

Ook kwamen er toen heel wat jonge Vlamingen in het centrum wonen. Ik denk dat zij het apprecieerden dat wij er waren. Iedereen wordt graag in zijn eigen taal behandeld.”

In 1988 zocht zijn collega nieuwe horizonten op en kwam er een jongere, vrouwelijke arts in zijn plaats. Het vroegere crèmerieke werd te klein en in 2000 was er de verhuizing naar de huidige praktijk.

“Ook daar werd het al vlug dringen in de wachtzaal. Daarom zijn we op afspraak beginnen te werken en minder huisbezoeken gaan doen, ook al ben ik altijd mijn oude patiënten die verderaf gingen wonen, blijven bezoeken. Dat is zeker een opvallende evolutie in het werk van de huisarts. Iedereen is zich beter gaan organiseren. Geen

stierven uit. Doordat het steeds drukker werd in de praktijk, werd de afstand tot de buurtwerking groter.

De wijk begon sociologisch te bewegen en is ondertussen een hippe buurt. “In de loop der jaren hebben wij een relatief hoog opgeleid, jong, Vlaams of internationaal patiëntenbestand gekregen. De Dansaert-Vlamingen, zeggen sommigen. Het zijn inderdaad niet meer de mensen die moeten vechten om te overleven, maar ze worstelen wel met veel vragen, over relaties, eten, gezondheid in het algemeen.”

Met de tijd zijn ook de ziektebeelden gewijzigd. “Ik was opgeleid om op elk moment astmacrisissen, gal- en nierstenen aan te pakken, maar dat is zeldzaam geworden.

Zelfs hartinfarcten kom je minder tegen. Die aandoeningen worden nu vroeger opgemerkt en zijn ook beter behandelbaar.”

Wat Moelants erg lastig vond, was de toenemende ‘onbeheersbaarheid’ van de tweede- en derdelijnszorg. “Toen wij begonnen, waren er in Sint-Jan drie gynaecologen en twee pediaters. Wij kenden ze allemaal. Nu moet je de lange lijsten van specialismen en sub-specialismen zien. Het is allemaal een stuk

(nu CLB) hem dat af te raden. “Ze vonden mij niet volhardend genoeg.

Welnu, ik heb het tegendeel bewezen.” Hij stopt nu om meer tijd te hebben voor zijn familie, zijn ouders zijn in de negentig en hij heeft vier kleinkinderen.

BRUZZ | PORTRET

huisarts die zich nog laat overspoelen door zijn patiënten. Niemand werkt nog zonder afspraak en de meeste huisartsen werken in groepspraktijken. Bij ons kwam er in 2009 nog een derde huisarts bij.

Ook ideologisch kwam er een switch. Je was geen slechte huisarts als je ook goed voor jezelf zorgde.

Terwijl ik nog opgeleid ben door artsen die er prat op gingen dat ze bij nacht en ontij uit hun bed kwamen voor gelijk welke oproep van hun patiënt.”

Wat in de loop der jaren ook veranderde, was het publiek. De oude, alleenstaande mannen

MEUBELSTUK Over de beslissing om er een punt achter te zetten heeft hij lang gedaan. “Je wil je patiënten niet in de steek laten.” Sommige families kent hij al een paar decennia. “Ik heb kleine meisjes groot zien worden en zelf kinderen zien krijgen.” Hij kan het zich dan ook voorstellen dat sommigen zich nu een beetje verweesd voelen. “Na veertig jaar behoor je in sommige huiskamers tot de meubelstukken.

Je kan het vergelijken met een goed broodmes. Als dat plots verdwenen is, zeg je ook: verdomme, waar is mijn broodmes?”

Of hij zijn patiënten zal missen?

“Ik heb heel veel aan mijn patiënten en hun verhalen gehad. Vriendschap kan je het niet noemen, daarvoor zat er altijd die witte jas tussen – hoewel ik die niet droeg. Ik leg die jas nu af en ga zien wat ik overhou, wie ik ben zonder arts te zijn.”

8 APRIL 2020

I 5

In beeld

IVAN PUT

EEN HONDENLEVEN NL/ De hond die zijn baasje uitlaat:

het lijkt dezer dagen de nieuwe norm, merkte ook fotograaf Ivan Put. Onze trouwe viervoeters moeten regelmatig de deur uit, en dat is ook voor hun eigenaars dé kans om een frisse neus te halen. Wie weet ontstaat er wel een Cambio-dienst voor honden?

Op voorwaarde dat de dieren ontsmet worden na gebruik, uiteraard.

UNE VIE DE CHIEN FR/ Le chien qui sort son maître: il semblerait que ce soit la nouvelle mode, comme n’a pas manqué de le constater le photographe Ivan Put. Nos fidèles compagnons à quatre pattes doivent sortir régulièrement et c’est l’occasion pour leurs maîtres de prendre l’air. Bientôt un service Cambio de chiens ? À condition que les animaux soient désinfectés après utilisation, évidemment.

IT’S A DOG’S LIFE BRUZZ | IN BEELD

EN/ The dog walking his owner: it seems like the new

6

norm, as photographer Ivan Put also noticed. Man’s best friend needs to get outside regularly, providing the perfect opportunity for dog owners to get a breath of fresh air too. Perhaps this will lead to a Cambio service for dogs? On the condition that they get disinfected after each use, of course.

I

8 APRIL 2020

8 APRIL 2020

I 7

Reportage

GEZINNEN IN AFZONDERING: VAN CREATIEF TOT CORONADEPRESSIE

‘En toen werd de leraar weggeklikt’

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Kinderen die zich ontpoppen tot muntenverzamelaars of fervente hobbykoks. Ouders die eens niet van hot naar her rennen. De corona-afzondering heeft ook haar mooie kanten. Tenminste voor wie een ruime woning, jobzekerheid en niet al te kleine kinderen heeft. Want aan de andere zijde van het spectrum dreigen drama’s en coronadepressies. “Ik krijg wanhopige telefoontjes van vrouwen met een depressieve man op de sofa die de kinderen niet kan verdragen.” — KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

8

B

edoel je dat ik niet mag koken?” Toen ik vorige week tijdens de lunch aankondigde dat ik die avond een curry wou maken, reageerde mijn jongste dochter (14) ronduit beteuterd. Dat moest ik even laten bezinken.

Kinderen die de keuken doorgaans mijden als de pest, maar in coronatijden hobbykoks met ambitie worden: ik had het niet zien aankomen. Maar de feiten liegen niet: burrito’s, sushi, kip tikka masala, premium hamburgers of een Libanese tapastafel, we hebben het hier ondertussen allemaal achter de kiezen. Feestelijk geserveerd bovendien, met obligate aperitiefhapjes vooraf. Een mens zou voor minder zijn loopschoenen uit de kelder halen.

Een belronde leert dat veel stadsgezinnen gelijkaardige ervaringen hebben met kinderen die zichzelf heruitvinden tijdens de verplichte afzondering. Kinderen die na dagen minutieus tekenwerk hun eerste animatiefilm in elkaar boksen. Of een kroost dat plots besluit een groot huis in de tuin te timmeren. Het zijn maar enkele voorbeelden van nieuwe liefdes in tijden van corona.

I

8 APRIL 2020

De creatieve verhalen rapen we meestal bij gezinnen die relatief ruim behuisd zijn, genoeg computers in huis hebben en ook een regelmatige structuur in hun dag stopten. Zo besteedt de tienjarige zoon van Ellen (47) uit Vorst dagelijks hooguit een uurtje aan de taken die de school hem doorstuurt.

De rest van de dag gaat onder meer naar zijn kersverse hobby: munten verzamelen.

“We hebben alle mogelijke restjes van reizen bijeengeschraapt en die worden nu mooi systematisch geordend,” vertelt de filmproducer, die ook zag hoe corona zoonlief in contact bracht met sociale media.

“Hij heeft nu een Hangouts-account en is volop aan het experimenteren.

Kinderen gebruiken die media anders dan wij. Zo kan hij makkelijk een uur voor de camera spelen, terwijl zijn vriend aan zijn kant hetzelfde doet. Af en toe tonen ze elkaar dan eens waar ze mee bezig zijn. Of ze spelen Vier op een rij voor de camera.”

Zelf probeert Ellen haar producerwerk ondertussen van thuis te doen. Dat betekent lange videovergaderingen en heel veel e-mailcommunicatie. Niet evident in een

loftappartement waar kantoor en speelruimte niet volledig gescheiden zijn. “Op het eind van de dag ben ik véél vermoeider dan anders,” geeft ze toe. “Ik heb ook de indruk dat ik me meer door het werk moet slepen dan wanneer ik met echte mensen werk. Dat het moeilijker is om prioriteiten te bepalen ook. Geen idee waarom.”

LUXEPOSITIE Ook bij Aida (47), die met man en drie zonen in Schaarbeek woont,

zorgt de afzondering voor nieuwe patronen. De Catalaanse is tolk bij de Europese Unie en werkt in deze coronadagen van thuis. Terwijl zoon Roy Roman een roeping als koekjesbakker ontdekte, gaat zijn twaalfjarige broer voltijds naar school. Virtueel, want de Europese school waar Tadzio zit, streamt alle lessen gewoon live. Tot 15 uur zit de oudste van drie voor het scherm, daarna volgt nog huiswerk, net als op een gewone schooldag. Pas na de schooldag is er tijd voor de virtuele

Alice in de weer voor school in haar kamer. Broer Julien (foto hieronder) doet met vader Olivier aan tuinsport.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

“Dat we er zijn, maar tegelijk niet beschikbaar zijn, is vooral voor mijn zoon van elf moeilijk” OLIVIER Vader van twee

trompetles, puzzels of tuinieren in de ruime tuin.

De tolk beseft maar al te goed dat ze een luxepositie heeft. “Een vast inkomen, een groot huis en privégroen, het is niet iedereen gegeven.” Naar buiten gaan doen de Catalaanse Brusselaars niet, op boodschappen na. “We willen geen risico lopen.” Aida weet waarom.

Een collega bij de Spaanse tolken stierf ondertussen aan Covid-19.

“Thuis en moederziel alleen.”

Luxesituatie of niet, ook bij het

met jongere kinderen is dat een echte ramp.”

BEPROEVING VAN GOD Een ramp wil Malika (36) het niet noemen. Maar pittig is het wel, leven in afzondering met zeven kinderen tussen één en vijftien jaar.

“Ik zei vaak dat thuisonderwijs eigenlijk de beste formule zou zijn voor twee van mijn kinderen, die moeilijk aansluiting vinden op school,” zegt de lerares islam, die ook medeoprichtster is van de Molenbeekse wijkacademie. “Ik zal dat niet zo snel herhalen.”

Malika’s situatie is extra ingewikkeld doordat twee van haar kinderen hoogbegaafd zijn. “Die worden helemaal gek van de herhalingsoefeningen die ze krijgen van de school.

Na enig over-en-weer heeft de school gelukkig aanpassingen kunnen maken.” Toch klaagt de Molenbeekse niet. “De kinderen

kunnen in de tuin, waar ze hun circuslessen op de trampoline oefenen. Ze blijven die hobby drie keer per week op vaste momenten oefenen. Via de freinetschool van mijn kind heb ik een extra laptop gevonden. En ik kan mensen helpen die echt in de problemen zitten.”

Want gezinnen die echt in de put zitten door de uitzonderingssituatie zijn er bij de vleet, merkt Malika, die vaak om hulp wordt gevraagd. “Ik ken vrouwen van wie de man plots thuis zit zonder werk, gefrustreerd op de sofa ligt, vijf pakjes sigaretten per dag rookt en zijn agressie dan maar op het gezin uitleeft. Of moeders die de controle verliezen en zich daar slecht over voelen.” Als gezinswetenschapper en brugfiguur verwijst Malika ze dan door naar professionele hulp.

Veel van die ouders blijven niet enkel in hun kot, maar ze durven ook geen hulp te vragen aan de ▼

Olivier met vrouw Pascale, dochter Alice (13) en zoon Julien (11).

Catalaanse gezin loopt niet alles op wieltjes. De jongste zoon van zes eist een pak meer aandacht op dan zijn broers en het duurde twee weken voor het gezin een duidelijke beurtrol afsprak om de kleinste bij zijn schoolwerk te begeleiden.

Het is een stramien dat veel ouders herkennen: hoe jonger de kinderen, hoe moeilijker het thuiswerken wordt. “Dat we er zijn, maar tegelijk niet beschikbaar zijn, is nieuw voor hen en vooral voor mijn zoon van elf moeilijk,” vertelt Olivier (43), uit Sint-LambrechtsWoluwe.

Olivier probeert van thuis uit een tiental salesdirecteurs aan te sturen bij een groot bedrijf. “Ik hoor wel vaker: ‘Geniet van deze periode, profiteer ervan om eens wat foto’s te sorteren, wat afstand te nemen van het werk’. Maar in werkelijkheid is het de hel als je kleine kinderen hebt én veel werk zoals ik. Bij collega’s

8 APRIL 2020

I 9

▼

GEZINNEN IN AFZONDERING

buitenwereld, ziet de moeder van zeven. “Als de school belt, zeggen ze dat alles oké is. Aan de telefoon kan je dat beter verbergen. Die mensen hebben ook andere zorgen dan de schooltaken van de kinderen opvolgen. Er is veel onzekerheid, over hoe ze zullen toekomen aan het einde van de maand bijvoorbeeld.”

Nogal wat moslims zoeken in hun isolatie een verklaring in het geloof, merkte de islamleerkracht.

“Mensen vragen zich af of dit een beproeving van God is. Er circuleren heel wat onzinnige filmpjes, waarin het virus bijvoorbeeld wordt gelinkt aan het nakende einde van de wereld.” Malika nam ondertussen al contact op met verschillende scholen, die nu een eigen communicatie opzetten om de paniekzaaierij te ontkrachten.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

DE LERAAR WEGKLIKKEN Dat corona er hard inhakt bij armere gezinnen, bevestigt ook Veerle Maes van het Centrum Algemeen Welzijnswerk (CAW) Brussel. “We krijgen een pak meer crisisaanmeldingen binnen na problemen binnen gezinnen. Er zijn ook meer uithuisplaatsingen,

Malika met zes van haar zeven kinderen: “Best pittig.”

10

I

8 APRIL 2020

“Zorg voor een vaste structuur in je dag, informeer je via de juiste kanalen en blijf bewegen” TRUUS ROESEMS Medikuregem

bijvoorbeeld na partnergeweld. Dat heeft deels te maken met het wegvallen van allerlei hulpdiensten: thuisbegeleiding, een bezoek aan het OCMW, bemiddelaars: vaak zijn die overgeschakeld op een onlineaanbod.

Dat zorgt misschien wel voor de basishulp, maar veel minder voor die informele babbel die veel kan betekenen: ‘En, hoe gaat het met u?’”

Maes merkt hoe met de coronaisolatie de structuur in veel kwetsbare gezinnen wegvalt. “Mensen staan op heel verschillende tijdstippen op, bewegen weinig en verzeilen al snel

in een soort gelatenheid. ‘Een coronadepressie’ noemen we dat hier ondertussen. Wie tijdelijk werkloos wordt, moet in zo’n sfeer dan zelf maar uitzoeken hoe het zit. Begin daar maar eens aan, voor een normaal gezin is dat ook al niet eenvoudig.”

De kinderen zijn in zo’n situatie al snel de dupe. Als slachtoffer van geweld, maar ook omdat ouders hen amper kunnen begeleiden voor het schoolwerk. “Vaak komt daar nog eens een taal- en cultuuraspect bovenop,” merkte Maes. “Ouders die de schooltaal niet kennen, zijn helemaal machteloos en het is dan aan het kind om te vertalen wat het moet doen. Dat kan dan heel makkelijk zeggen dat er geen werk is.

We zien ook dat leerkrachten die een virtuele les geven en lastige vragen stellen gewoon worden weggeklikt.

Op school kunnen ze dat natuurlijk niet.”

HONGER IN BRUSSEL Voor de allerkwetsbaarste gezinnen zijn de gevolgen vandaag al dramatisch, dat weet ook Truus Roesems, coördinator van wijkgezondheidscentrum Medikuregem in Anderlecht.

“Na de hamsterperiode kregen de voedselbanken veel minder overschotten. Wie daarvan afhankelijk was, heeft nu honger. Een deel van de informele hulp is verdwenen.

Gelukkig zijn er nog organisaties als Pigment vzw en Collectmet.”

Aan de bezoekers van Medikuregem geeft Roesems’ team drie tips mee om in tijden van corona toch gezond te blijven, fysiek en psychisch.

“Zorg voor een vaste structuur in je dag, informeer je via de juiste kanalen en blijf bewegen.”

Dat laatste brengt ze in haar eigen gezin ook in de praktijk. Zo kregen de kinderen een vast dagschema met vier werkuren en uur sportpauze. Dat kan op een ruime gemeenschappelijke binnenkoer, in het park of gewoon in de woonkamer, waar Roesems de eettafel tot pingpongtafel omvormde met een geïmproviseerd net. “Of ze het oppikken? Jazeker, het niveau stijgt snel. Vroeger klopte ik de kinderen makkelijk, nu amper nog.”

Wie het moeilijk heeft en te veel spanningen ervaart, kan hulp vragen via het gratis nummer 0800 13 500 (iedere werkdag van 9–17u).

Chatten kan via caw.be.

LES ENFANTS, PARLONS-EN Des enfants qui découvrent le chef cuisinier en eux ou qui construisent une grande cabane dans le jardin . Cela concerne surtout les familles de la classe moyenne, avec une maison spacieuse, un jardin et des enfants plus âgés, qui perçoivent les côtés positifs du confinement. Même si la combinaison télétravail et vie familiale peut s’avérer pénible également. Dans d’autres foyers, la crise du Covid-19 frappe plus durement.

Des familles où le chef de ménage se retrouve au chômage, frustré à la maison, sont plus susceptibles de tomber dans une spirale de la violence. Les travailleurs sociaux constatent une augmentation du nombre de placements après des cas de violences familiales. La disparition des excédents alimentaires due au phénomène de stockage de la première semaine a même entraîné la faim des plus démunis. Et il y a aussi des problèmes de santé qui guettent. C’est pourquoi la maison médicale Medikuregem donne trois conseils à ses visiteurs pour traverser cette quarantaine : structurez votre journée, continuez à bouger et informez-vous sur les bons canaux.

FR

NL

Doe-tips voor kids BRUZZKET Kinderen en volwassen op zoek naar vakantie-inspiratie nemen best eens een kijkje op bruzzket. be. De kinder- en jongerensite van BRUZZ staat vol met activiteitentips voor deze quarantainetijden. Van grappige workouts over knutselideeën tot spannende kinderfilms, het is er allemaal te vinden. Jonge BRUZZket-reporters houden er ook hun dagboek bij, dat voor extra inspiratie kan zorgen. In dezelfde sfeer kan ook de Facebookpagina 5WekenTotPasen wellicht ideetjes geven.

CULTUUR ONLINE Online valt nog heel wat cultuur te rapen. Zo biedt podiumaanhuis. be een selectie van een zeventigtal theaterproducties en voorstellingen die er kunnen herbekeken worden, met onder meer een concert van Kapitein Winokio, de klassieker Ola pola potloodgat van Bronks en de dansvoorstelling Here After van Ultima Vez. Meer zin in circus deluxe? Dan loont een blik op de website van Cirque du Soleil de moeite (cirquedusoleil.com). Verschillende anders prijzige voorstellingen kunt u nu gewoon bewonderen op uw computer of televisiescherm.

Toch liever een livevoorstelling?

Dat kan. Het Stay Home Festival, een initiatief van het Brusselse Musevent, streamt korte live sessies van jonge muzikanten.

Hen ondersteunen in deze barre tijden kan via een donatie.

Info op stayhomefestival.info.

FR

Bons plans pour les enfants SE BALADER À VÉLO Après le télétravail, rien de tel que de faire du vélo, bien plus efficace en matière de distanciation sociale qu’une promenade au parc. Les rues de Bruxelles étant désertées, les excursions en ville sont plus agréables que d’habitude. Les pistes cyclables régionales balisées vous permettront de vous y déplacer facilement (bruxellesmobilite.be).

Quant à la très prisée Promenade Verte, il vaut mieux l’éviter en ce moment. Mais rien ne vous empêche de tester les autres itinéraires autour de Bruxelles.

Veillez à respecter les règles : ne circulez qu’en famille ou avec une autre personne maximum. Gardez vos distances (fietsnet.be).

COMMANDER UN KIT DE GRAINES Une autre façon de s’éloigner de ce maudit écran est de mettre les mains dans la terre. La Région de Bruxelles-Capitale y contribue en distribuant 20 000 kits gratuits contenant des graines de laitue, de bette et de concombre.

Rendez-vous sur goodfood. brussels. Les graines d’autres légumes, fruits ou fleurs peuvent être commandées en ligne auprès de divers fournisseurs commerciaux. Soyez patients, car en cette période de crise, ils sont très occupés. Si vous ne savez pas comment commencer votre jardin potager, vous pouvez contacter les maîtres-maraîchers bruxellois (maitre-maraicher.be).

EN

Activity tips for children LET THE KIDS DO THE COOKING Cooking is an ideal children’s activity for the Easter holidays. If the children are still quite small, you can help and supervise them, but from about twelve years old, they will be able to make easy meals. Need some inspiration? A simple online search for “Cooking with children” will yield copious results. Many recipes are also available with videos. Experience shows that meals like lasagne and hamburgers are very popular at the beginning, but that the dishes soon get more complex.

Enjoy!

REDISCOVER THE SONIAN FOREST The Easter holiday is the ideal opportunity to rediscover the forty square kilometre Sonian Forest. There is plenty of space to keep enough distance from other walkers, which can often be difficult in public parks. You can explore the forest by bicycle, jogging, but of course also on a forest hike. The distances are so great that a picnic basket might be necessary. An easy way to enter the forest is via various parks and estates: the Bois de la Cambre in Brussels City, the Tournay-Solvay Park in Watermaal-Bosvoorde, or the Rouge-Cloître in Oudergem. But the idyllic neighbourhood of Bosvoorde called Bezemhoek, which stretches into the forest like an extended intruder, is also an ideal starting point. More info at zonienwoud.be.

LET’S TALK ABOUT CHILDREN Children who discover their inner cook or suddenly build a house in the garden: even in times of corona, you can do beautiful and creative things in families. Especially middle-class families with large homes, gardens, and slightly older children are discovering the positive sides of isolation. On the other hand, corona is also causing damage. Families in which the husband loses his job and is stuck at home frustrated spiral far more quickly into a cycle of violence. Social workers are seeing a considerable increase in the number of care placements following domestic violence. The lack of leftover food due to the hoarding during the first week of the isolation even caused hunger amongst the most vulnerable. And there are further problems waiting on the horizon. At the neighbourhood health clinic Medikuregem, they are giving patients three tips to surviving the isolation: structure your day, get as much exercise as possible, and access news from reliable channels.

EN

8 APRIL 2020

I 11

Spreektijd

TRAUMAPSYCHOLOGE ELKE VAN HOOF ( VUB ) WAARSCHUWT VOOR CHRONISCHE STRESS IN CORONATIJDEN

‘Angst heeft een averechts effect’

Elke Van Hoof is traumapsychologe: “Als we nu niet handelen, verwachten we een tweede epidemie, één met een hoog risico op langdurige afwezigheid door de negatieve stress die we nu ervaren.”

12

I

8 APRIL 2020

FOTO’S BART DEWAELE

W

anneer Elke Van Hoof (44) iets later dan afgesproken vanuit haar woonkamer inbelt, verontschuldigt ze zich meteen. “Ik zat nog in een crisismeeting met een bedrijf. Die hebben het echt niet makkelijk nu.”

Het zijn drukke tijden voor experten. Als professor aan de VUB is Van Hoof een wetenschappelijke autoriteit op het vlak van onderzoek naar stress, trauma en burn-outs. Als klinisch psycholoog runt ze daarnaast een privépraktijk.

Onlangs haalde ze het nieuws met de lancering van de app ‘Iedereen ok?’. De gratis psychotherapeutische interventietool moet mensen die zich overspoeld voelen door angst of stress, helpen om zich kalmer te voelen en te blijven functioneren.

In de Hoge Gezondheidsraad werkt Van Hoof nu tegen de tijd mee aan de uitwerking van een psychosociaal rampenplan dat de acute zorg – zoals dat nodig was voor de aanslagen in 2016 – overstijgt. “Advies voor chronische, psychosociale zorg die bovendien ongoing is, hebben we nog niet geformuleerd. Dat is een gevolg van het gebrek aan aandacht voor onze sector. Ook vanuit de politiek.”

BRUZZ | SPREEKTIJD

Onzekerheid, het gebrek aan sociaal contact en het gevoel van vermoeidheid kunnen op termijn resulteren in angstklachten en zelfs posttraumatische stress, waarschuwt Elke Van Hoof, professor aan de Vrije Universiteit Brussel (VUB). “Stadsbewoners die in kleine ruimtes wonen, lopen een nog hoger risico op de coronaburn-out. We moeten dringend handelen.” — ELLEN DEBACKERE,

Deed men vanuit de Brusselse politiek al een beroep op uw expertise?

▼

ELKE VAN HOOF: Ik heb nog geen Brusselse ministers gehoord, en dat baart me wel zorgen. Ik maak wel deel uit van de taskforce van Vlaams

8 APRIL 2020

I 13

▼

TRAUMAPSYCHOLOGE ELKE VAN HOOF

minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V), en het advies dat we in de Hoge Gezondheidsraad uitwerken, zal voor alle overheden dienen.

Onze ministers zijn momenteel heel erg bezig met de medische zorg, wat te verdedigen valt.

Maar het psychosociale aspect is daarbij verworden tot een fait divers. Dat zal ons zuur opbreken.

De impact van negatieve emoties op de bevolking als gevolg van de coronapandemie kan ook jaren herstel vergen.

Zijn de psychologische gevolgen vergelijkbaar met die van de aanslagen in 2016?

Hoe emotioneel belastend is deze crisis voor de Brusselaars?

VAN HOOF: Die invloed zal enorm zijn, maar we

VAN HOOF: Behoorlijk belastend. Uit data verza-

BRUZZ | SPREEKTIJD

meld vóór de coronacrisis, blijkt dat een derde van de Belgen tussen 18 en 65 jaar aangaf zich veerkrachtig te voelen. Uit mijn eigen gegevens, die ik twee weken nadat we in quarantaine waren gegaan, verzamelde, bleek dat nog slechts een vierde van die Belgen aangeeft zich veerkrachtig te voelen. Na twee weken isolatie is de veerkracht met andere woorden al sterk gedaald door voortdurende overprikkeling op zowel fysiek als sociaal vlak.

We beginnen de belasting stilaan te voelen, en de alarmsignalen gaan af. We krijgen gevoelens van angst, slaapproblemen, hogere irritatie en vermoeidheid voor mensen met kinderen. Voor Brusselaars die in kleinere ruimtes wonen, zullen die negatieve emoties en de ‘ontploffingsmomenten’ frequenter en sneller aanwezig zijn.

VAN HOOF: De psychologische impact van deze

crisis zal groter zijn dan die in de nasleep van de aanslagen. Het aantal geïmpacteerden was toen beperkter. De brede bevolking voelde wel angst en dreiging, maar dat gebeurde vooral via de media.

Nu zit iedereen in een vorm van lockdown.

Zal het vele thuiswerk een invloed hebben op het aantal burn-outs? zullen die pas na drie tot zes maanden na de herstart van onze routine waarnemen. In het gezaghebbende medische tijdschrift The Lancet werd onlangs een studie gepubliceerd waarin voorspeld wordt dat dertig tot veertig procent van onze werkende bevolking niet in staat zal zijn om het werk te hervatten als de coronamaatregelen worden opgeheven.

Mensen proberen immers steeds om het beste van zichzelf te geven, ook nu. Zodra de routine opnieuw wordt opgenomen, zullen ze nogmaals al hun energie aanwenden om de economie opnieuw in gang te trappen. Maar dat houdt niemand vol.

Als we nu niet handelen, verwachten we bijgevolg een tweede epidemie, maar ditmaal één met een hoog risico op langdurige afwezigheid ten gevolge van de negatieve stress die we nu ervaren. Dat risico wordt vandaag te veel geminimaliseerd.

Wat zijn de gevolgen van die angstgevoelens op langere termijn?

In een stad als Brussel zijn de sociaal-economische contrasten groot. Worden bepaalde mensen harder getroffen dan andere?

VAN HOOF: Ik wil niet dramatiseren, maar nu

VAN HOOF: Mensen die als het ware in een

bevinden we ons nog in een periode waarin we uit onze reserves aan het putten zijn. Aan die fase komt weldra een einde, en dan belanden we in de ‘desillusiefase’. Dan zien we het niet meer zitten en duurt het te lang, maar kunnen we niet weg.

De situatie waarin we zijn beland, is er met andere woorden een van toxische stress. Bij toxische stress hebben we op veel domeinen tegelijk, en gedurende een langere periode, last van stress, waardoor die een drempel overschrijdt, en ziekmakend wordt. Dan kunnen depressies volgen, apathie, vermijdingsgedrag en slaapproblemen. Voor de mensen in de zorgsector dreigt zelfs het risico op posttraumatische stress.

schoendoos moeten leven, die niet geluiddicht is en waar veel mensen op een kleine ruimte moeten samenleven, hebben uiteraard een hoger risico op deze coronaburn-outs. Hoe meer geld je nu hebt, hoe meer vrijheid je jezelf kan gunnen.

Maar niet enkel armoede speelt een rol. In een aantal culturen is men het veel meer gewend om regelmatig bij elkaar over de vloer te komen, en vaak samen te zitten. Het kost hen meer tijd om de coronamaatregelen binnen te laten sijpelen in hun gewoontes.

Welke rol speelt de berichtgeving in het versterken van die angstgevoelens?

VAN HOOF: Ik raad mensen aan slechts eenmaal

per dag naar het nieuws te kijken. En hoewel

“Scheid ook thuis werk en privé.

Wie klein woont, kan een boekentas gebruiken, om het werkmateriaal in te stoppen” ELKE VAN HOOF Traumapsychologe (VUB)

14

I

8 APRIL 2020

viroloog Steven Van Gucht het erg goed doet, zou Volksgezondheid moeten beginnen te communiceren zoals dat vereist is in een traumatogene situatie, dat is een context met heel hoge stress die we niet kunnen controleren omdat die buiten onze macht ligt.

Zo zou Van Gucht de dagelijkse persconferenties kunnen beginnen met cijfers over het aantal mensen dat genezen is, in plaats van met het aantal sterfgevallen. Bovendien spreken te veel experten in de media elkaar tegen, terwijl in dergelijke situaties net eenduidigheid nodig is.

Sommige virologen opperen dat we met deze nieuwe situatie zullen moeten leren leven. De coronamaatregelen zouden verscherpt en verslapt worden in golven. Kunnen we ons aanpassen aan zo’n leven?

VAN HOOF: Absoluut, de mens is zeer veerkrachtig,

en kan daarop getraind worden, maar dan moeten we wel handelen. Bestaande organisaties zijn niet altijd even wendbaar, en we hebben nog geen handleidingen over hoe we dat moeten aanpakken. Daarom is het tijd dat we een cel oprichten die bestaande organisaties kan begeleiden, en de gemiddelde veerkracht kan vergroten.

Om iedereen te laten gehoorzamen interveniëren Brusselse politieagenten actief. Worden de nieuwe regels op de juiste manier afgedwongen?

VAN HOOF: In de wetenschappelijke literatuur

bestaan drie modellen om gedragsverandering te bekomen. In een eerste model tracht men informatie te verschaffen en de nieuwe regels

TOUT LE MONDE OK ?

ELKE VAN HOOF • geboren in 1976 in Bonheiden • woont van 1996 tot 2010 in Etterbeek.

Verhuisde dan naar Hoegaarden • professor psychologie aan de VUB sinds 2006 • runt sinds 2012 privépraktijk ‘Huis voor Veerkracht’ • als expert lid van de werkgroep Corona in de Hoge Gezondheidsraad

zoveel mogelijk te motiveren, opdat mensen zouden doen wat gevraagd wordt. Dit is het eerste wat Volksgezondheid heeft gedaan. Indien mensen niet gehoorzamen, wordt een tweede strategie aangewend, waarbij men mensen angst zal aanjagen. Maar angst heeft een averechts effect. Angst leidt tot vermijdingsgedrag en het niet volgen van de regels.

Als geen van beide modellen werkt, schakelen we over op machtsvertoon. ‘Gij zult doen wat ik zeg,’ wordt dan de leuze. We zien nu dat de drie modellen gebruikt worden, maar die modellen functioneren eigenlijk enkel op lange termijn. Ik spreek dan over jaren. Indien je het gedrag van mensen in 24 uur wil veranderen, moet je mensen vooral persoonlijk aanspreken, en dat gepaard laten gaan met een duidelijke actie en een duidelijk resultaat. Dat resultaat moet je evalueren, en combineren met een beloning.

Wat kunnen Brusselaars doen om hun mentale welzijn te beschermen?

VAN HOOF: Eerst en vooral is het van belang om

structuur in je leven te behouden. Probeer om voorspelbare elementen in je dagorde in te voeren. Zo kan je bijvoorbeeld telkens op hetzelfde moment opstaan, of je dagelijkse rit naar het werk vervangen door een wandeling.

Tracht ook zoveel mogelijk te bewegen en daarnaast je doelstellingen bij te stellen. Je hoeft op werkvlak niet hetzelfde te presteren als voordien. Isolement vreet immers energie, en momenten van chaos zijn volstrekt normaal nu.

Het is ook aangeraden om zelfs thuis je privésfeer van de werksfeer gescheiden te houden. Brusselaars die op een erg kleine oppervlakte wonen, kunnen gebruikmaken van een boekentas. Daarin steek je alles wat te maken heeft met je werk. ’s Ochtends stal je je spullen uit, ’s avonds stop je alles opnieuw weg.

Laat geen werkmateriaal slingeren in de ruimte waarin je nadien wil ontspannen.

En als dat niet volstaat?

VAN HOOF: Om een gevoel van overspoeling te

vermijden, lanceerden we de app ‘Iedereen ok?’.

Die is beschikbaar in het Nederlands, het Frans en het Engels (de app is te vinden via de website iedereenOK.be, red.). In een week tijd zagen we dat al 15.000 mensen er gebruik van hadden gemaakt, en uit feedback blijkt dat de app doet wat hij geacht wordt te doen, namelijk mensen terugbrengen naar de zone waarin ze zich ‘oké’ voelen. Op dit moment bereikt de app echter nog niet voldoende mensen, dus we hopen dat ook bedrijven of de politiek ermee aan de slag gaan.

Maar vooral wil ik politici – in Brussel en daarbuiten – oproepen tot leiderschap en tot actie. Federaal minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) beloofde de terugbetaling van videoconsultaties bij een psycholoog, maar dat volstaat niet. Er zijn amper aanmeldingen. Dat toont aan dat we veel creatiever moeten zijn, en met laagdrempeligere oplossingen moeten komen om het psychosociale welzijn te beschermen. We hebben de expertise. Laten we die gebruiken.

La crise du Covid-19 n’est pas seulement un défi pour le secteur médical, elle met également à rude épreuve le bien-être psychosocial. L’incertitude, le manque de contacts et le sentiment de fatigue peuvent entraîner des problèmes d’anxiété et même un stress post-traumatique, avertit Elke Van Hoof, professeure de psychologie à la Vrije Universiteit Brussel (VUB).

Pour les citadins qui vivent dans des espaces réduits, le risque d’un burn-out est encore plus élevé.

Selon la professeure, si l’on veut que la plupart des gens soient en mesure de reprendre le travail après la levée des mesures de confinement, nous devons agir maintenant. Elle a elle-même lancé l’application trilingue «Tout le monde OK ?» Cette application a pour but d’aider les personnes qui se sentent submergées par la peur ou le stress à se sentir plus calmes.

En outre, elle appelle les politiques à accorder plus d’attention au bienêtre psychosocial de la population et à proposer des solutions accessibles et créatives. « Nous avons l’expertise. Laissez-nous en faire usage. » FR

EVERYONE OK? The corona crisis is not only confronting the medical sector with challenges but is also weighing on psychosocial wellbeing. Uncertainty, the lack of social contact, and the sense of fatigue can eventually result in anxiety and even posttraumatic stress, warns Professor of Psychology at the Vrije Universiteit Brussel (VUB) Elke Van Hoof. For city-dwellers who live in small spaces, the risk of corona burnout is even higher.

To avoid a situation in which many people are unable to return to work once the corona measures have been lifted, the professor says we must act now. She has launched the trilingual app ‘Everyone OK?’.

This app is intended to help people who feel overwhelmed by fear or stress to feel calmer. She also says that politicians must pay more attention to the population’s psychosocial wellbeing and propose low threshold and creative solutions. “We have the expertise. Let’s use it.”

EN

8 APRIL 2020

I 15

Do it yourself

LA PHOTOGRAPHIE SOUS CONFINEMENT

BRUZZ | DO IT YOURSELF

‘Le plus beau défi est de pouvoir voyager avec ce qui est au plus près de soi’ FR

La mise sous confinement se profile comme le moment idéal pour explorer la photographie domestique, sa richesse et son histoire, et pourquoi pas s’y essayer. Afin de vous guider dans cette entreprise aussi enthousiasmante que hasardeuse, BRUZZ s’est entretenu avec trois photographes bruxelloises dont l’identité artistique est en partie formée par les espaces clos.

— SOPHIE SOUKIAS

L

es artistes photographes n’ont pas attendu le confinement forcé pour explorer la poésie de leur lieu de vie, ses recoins sombres et lumineux, la banalité des scènes qui s’y déroulent et qui en disent souvent bien plus long sur l’existence, ses joies et ses peines, que le monde extérieur et ses prétentions spectaculaires.

Ils n’ont pas attendu que la planète soit placée sous quarantaine pour mettre leur regard haletant au défi de lieux confinés, pour laisser courir leur imagination dans des espaces condamnant, parfois drastiquement, leur liberté de mouvement.

Et ils n’ont pas non plus attendu d’être enfermés chez eux pour envisager les membres de leur famille comme des sujets d’art à part entière, ni pour braquer leur viseur sur leur propre visage, leur corps aussi, pour mieux se rencontrer.

16

I

8 APRIL 2020

L’histoire de la photographie contemporaine regorge de ces poètes du quotidien. En plus de nous fournir les références incontournables en la matière (voir encadré en page 18), trois photographes bruxelloises se livrent sur leur pratique pour mieux inspirer la vôtre.

LA BAIGNOIRE « La contrainte fait naître des images qui n’auraient jamais existé sans cet obstacle », dit Sandrine Lopez en faisant référence à Moshé.

Cette série qui fut l’objet d’un livre et d’une première exposition bruxelloise chez Peinture Fraîche en 2017 (la deuxième étant programmée pour le mois de mai de cette année au Musée Juif de Belgique), est née d’un rituel développé entre la photographe et un rabbin presque nonagénaire croisé au hasard d’une rue saint-gilloise: celui d’un bain que la première donne au second en échange de

quelques images. Un rendez-vous hebdomadaire qui durera plus de deux ans où Sandrine Lopez élèvera le bain de Moshé, son visage osseux s’abandonnant à l’eau chaude, sa peau diaphane et usée disparaissant sous le bain bulle, vers d’autres dimensions. « Dans la salle de bains, contrairement au salon et à la cuisine, il n’y a presque plus d’histoire sociale ou de famille », dit la photographe. « Dès que l’on retire les vêtements, on enlève quelque chose de l’ordre de l’appartenance, on annule le statut social et professionnel. On touche à l’essentiel. » Avant de s’intéresser à Moshé, Sandrine Lopez avait posé son regard sur le corps massif de Dominique dont elle fut l’aide à domicile plusieurs étés durant. Avec toujours cette même obsession pour la salle de bains, le corps nu et son cérémonial. Si Moshé et Dominique observent chaque jour la même routine, déroulent une série de gestes sans surprise, les images de Sandrine Lopez ne trahissent aucun signe d’épuisement. « Tu dois chercher dans ton viseur une image que tu n’as jamais vue.

Comme tu ne peux pas bouger le mobilier, c’est ton corps qui va bouger ».

Dans Moshé, il arrive que le corps nu bascule vers l’abstraction pour n’être plus qu’une texture au milieu de la vaste matière qui compose l’univers. « Au début, tu es excité par la globalité de l’événement et puis tu te rapproches, encore et encore, jusqu’à la déformation, jusqu’à une distance qui ne te permet plus de te dire que tu es en compagnie de quelqu’un mais face à une peau ou un paysage. » Dans sa nouvelle série Arkhê, récemment exposée au Musée de la Photographie de Charleroi, Sandrine Lopez traque ses obsessions les plus profondes qui se matérialisent sous la forme de portraits charnels et décharnés, nés de rencontres providentielles dans la rue. « J’essaie d’amener le potentiel de la personne à son maximum », dit la photographe qui compose l’atmosphère de ses portraits dans le lieu de vie de ses sujets. « Je supprime le décor pour atteindre quelque chose de l’ordre de la couleur et du graphique. Je cherche à éloigner l’être social pour le ramener vers autre chose. Il m’arrive d’utiliser des draps ou des rideaux par exemple. » « Il y a toujours moyen de se débrouiller », affirme la photographe. « Il y a un passage dans les Lettres à un Jeune Poète de Rilke qui explique que n’importe quelle vision du quotidien peut faire naître le processus de création. Si vous n’y arrivez pas, dit-il, il ne faut pas accuser les objets autour de vous, il faut vous rendre à l’évidence que vous n’êtes pas assez poète. »

LA CHAMBRE À COUCHER « Quand je suis entrée dans la chambre d’un autre, c’était souvent parce que je cherchais à exprimer quelque chose que je n’arrivais pas à

« Ces gens que j’entends jouer, travailler et chipoter dans leurs quelques mètres carrés font partie de mon quotidien »

© ROZAFA ELSHAN

ROZAFA ELSHAN

© SANDRINE LOPEZ

SANDRINE LOPEZ

© MARIE SORDAT

« Dès que l’on retire les vêtements, on annule le statut social et professionnel. On touche à l’essentiel »

« La chambre, c’est cet espace clos dans lequel tu pénètres pour essayer d’a raper quelque chose de l’ordre du secret » MARIE SORDAT

8 APRIL 2020

I 17

LA PHOTOGRAPHIE SOUS CONFINEMENT

BRUZZ | DO IT YOURSELF

dire », explique Marie Sordat, photographe (représentée par la Box Galerie), professeure à l’Insas et curatrice indépendante. Membre du collectif international Temps Zero, cette grande famille de photographes à fleur de peau (Michael Ackerman, Martin Bogren, Alisa Resnik, …) entretiennent un rapport tremblant et compulsif à la réalité sur laquelle ils projettent leurs émotions.

Profondément intime, l’œuvre de Marie Sordat explore les thématiques universelles du lien à la mère, du conflit et de l’absence. Boîte à mystères, la chambre à coucher est un espace régulièrement visité par la photographe. « Le lit de la chambre est un lieu où chacun est en relâchement. Dans la chambre, j’ai l’impression d’arriver au plus près de la personne. Je ne sais pas à quel point la photographie permet de rencontrer l’autre. » « Dans le vocabulaire même de la photographie on retrouve cette intimité, qu’il s’agisse de la chambre photographique ou de l’aspect plus sensuel ou érotique incarné par le diaphragme.

La chambre, c’est cet espace clos, où il fait un peu sombre, dans lequel tu pénètres avec ton appareil photo pour essayer d’attraper quelque chose de l’ordre du secret. » Espace personnel et confidentiel, la chambre à coucher est aussi un miroir de soi, un lieu permettant de se rencontrer sous la forme d’un autoportrait, par exemple. Dans sa série Plus ou moins l’infini, la photographe s’invite dans la chambre à coucher de gens de son entourage pour y capturer la complexité du lien amoureux, la solitude et les souffrances. Entre ces portraits d’une émotion intense, Marie Sordat retourne son appareil photo sur elle-même. « Je me suis beaucoup photographiée, ce qui est rare, parce que je voulais m’inclure dans cette série de gens très seuls. Parce que je voulais parler de mon propre état d’esprit. » « Quand je donne à mes étudiants un exercice de portrait, j’essaie d’expliquer la magie de la rencontre entre le sujet qui va vouloir donner quelque chose de lui et la façon dont le photographe perçoit son sujet et ce qu’il cherche à exprimer. Quand on est à la fois sujet et ‘photographieur’, il ne faut pas oublier cette rencontre. Ce qui en ressort est souvent passionnant. »

LA TERRASSE « En tant que photographe, on a tendance à vouloir voyager, pour moi le plus beau défi est de pouvoir voyager avec ce qui est au plus près de soi », dit Rozafa Elshan. Photographe du quotidien par excellence, l’étudiante en dernière année à l’école de photographie Le 75 explore le potentiel de l’ordinaire sous la forme de fragments, qu’il s’agisse d’images, de croquis ou d’extraits littéraires, avec une attention particulière pour le corps et le geste.

Sur son compte Instagram se déroule un flot d’images mentales intensément sensorielles et 18

I

8 APRIL 2020

lumineuses, autant de flashs poétiques d’un quotidien capturé avant qu’il ne vous glisse entre les doigts : un sac rempli d’oranges, la complainte d’une plante fanée, la danse fluide d’ombres de bouteilles en plastique, ce que l’on devine être un autoportrait. « Je prends des photos quand je suis frappée par quelque chose qui est à la fois statique et vivant. Un espace fermé entre quatre murs peut devenir vivant et organique si on lui accorde l’attention nécessaire. » Depuis le début du confinement, la jeune photographe observe depuis sa terrasse en hauteur à Schaerbeek comment chacun occupe son espace personnel.

Grâce à un téléobjectif, elle fige des scènes de vie en donnant priorité aux détails et à la gestuelle. « Ça peut être des grains de tomates, des chaussettes qui pendent dans les jardins, le soleil qui illumine les murs, la manière dont les gens rangent leur espace, se reposent ou désespèrent. » Cette riche vie végétale et biologique, Rozafa Elshan la fait sienne. « Je considère que tout ce qui se trouve en périphérie appartient à mon espace intérieur. Ces gens que j’entends jouer, travailler et chipoter dans leurs quelques mètres carrés font partie de mon quotidien. » En ces temps d’enfermement forcé, la photographe invite à se concentrer sur la matière qui nous entoure. « Je n’encourage pas tant à prendre des images qu’à établir un dialogue avec les objets de tous les jours, avec notre espace et notre corps. L’espace personnel est une source d’inspiration parce que c’est dans le calme qu’on arrive à comprendre ce qui nous sensibilise. »

PETITE BIBLIOTHÈQUE DU CONFINEMENT • Mère et Fils, Anne de Gelas • Immediate Family, Sally Mann • On Being an Angel, Francesca Woodman • The Ballad of Sexual Dependency, Nan Goldin • Règle du jeu, Elina Brotherus • French Kiss, Anders Petersen • L’éloge de l’ombre, Jun’ichiro Tanizaki • Chez soi, Mona Chollet • La poétique de l’espace, Gaston Bachelard

FOTOGRAFIE IN AFZONDERING De verplichte afzondering blijkt het ideale moment om de rijke geschiedenis van de huiselijke fotografie te ontdekken, en je er – waarom ook niet? – zelf aan te wagen. Om je een handje te helpen bij deze onderneming, sprak BRUZZ met drie Brusselse fotografen bij wie binnenruimtes vast deel uitmaken van hun kunstenaarspraktijk.

Sandrine Lopez fotografeerde twee jaar lang een oude rabbijn terwijl hij baadde; ze was hem toevallig tegen het lijf gelopen in Sint-Gillis.

“Wanneer we onze kleren uitdoen, verdwijnt elk sociaal of professioneel statuut. We raken aan de essentie.” Marie Sordat onderzoekt de universele dimensies van de moederband, van conflict en afwezigheid. De slaapkamer, een doos vol mysterie, bezoekt ze regelmatig: “In die kamer lijk ik het dichtst bij de persoon te komen.” Sinds het begin van haar afzondering observeert Rozafa Elshan vanaf haar Schaarbeekse terras hoe iedereen zijn persoonlijke ruimte indeelt: “De mooiste uitdaging is te kunnen reizen met dat wat dicht bij ons is.”

NL

PHOTOGRAPHY IN CONFINEMENT It turns out that forced isolation is the perfect opportunity to discover the rich history of family photography, and – why not? – to give it a try yourself. To help you with this endeavour, BRUZZ spoke to three Brussels photographers who specialize in interior spaces.

Sandrine Lopez spent two years photographing an old rabbi as he bathed; she had met him coincidentally in Saint-Gilles. “When we take our clothes off, all of our social and professional status disappears. We get back to the essence of our humanity.” Marie Sordat’s work explores the universal dimensions of the mother-child relationship, from conflict to absence. She regularly spends time in bedrooms, which is like a box of mysteries: “It is in that room that I seem to get closest to the person.” Since her self-isolation began, Rozafa Elshan has been observing from her balcony in Schaerbeek how people organize their personal space: “The most beautiful challenge is to be able to travel with whatever is closest to us.”

EN

#CultureAtHome

DOOR DE HOOFDSTAD IS HET HEERLIJK WANDELEN, OOK IN JE HOOFD

Brussel in boeken NL

Stel je lenteschoonmaak uit, stop met joggen, flikker op met je Netflix, en lees eens een Brussels boek. BRUZZ tipt je hier essentiële (en hoofdzakelijk Nederlandstalige) Brusselse literatuur.

— MICHAËL BELLON

Laten we beginnen met de klassieke kleppers, want een lange afzondering vraagt om dikke naslagwerken. Lezers van hardcore non-fictie herinneren we graag aan het bestaan van Een geschiedenis van Brussel van Roel Jacobs, Arm Brussel van Geert van Istendael, De eeuw van Brussel van Eric Min en Brutopia van Pascal Verbeken.

In het verlengde daarvan ligt non-fictie met een maatschappelijke invalshoek. Verdienstelijke Brussel-boeken van politici slaan we even over, zodat alle aandacht kan gaan naar Een jihad van liefde en De odyssee van Mohamed van Mohamed El Bachiri, In Molenbeek en In Brussel van Hans Vandecandelaere, het recente Brusselse vrouwen van Nisma Alaklouk, Niemand zal hier slapen vannacht van Rachida Aziz, De Europeanen van Caroline de Gruyter, De stad is van ons van Dyab Abou Jahjah, De buik van Brussel van Lucas Catherine, Mijn gedacht en Brussel, mijmeringen over mijn stad van Luckas Vander Taelen, of Aantekeningen bij een moord van Peter Vermeersch.

Nood aan iets luchtigers? Laat je verleiden door chroniqueurs en flaneurs die het alledaagse vastleggen, zoals Eric de Kuyper (De hoed van tante Jeannot), Marc Didden (Een gehucht in een moeras) of Josse De Pauw (Werk en Nog). Maar vergeet ook de Anderlechtse memoires van Jan Mulder (Chez Stans) niet, de Brusselse notities van Oscar van den Boogaard (Sensaties), de Molenbeekse tijdsdocumenten van Pierre Platteau (Rue

Bonnevie, School nummer 1), de naastenliefde van Staf Nimmegeers (Aantekeningen van een stadspriester, Chagrijn en charme) of de omzwervingen van Koen Peeters en Kamiel Vanhole (Bellevue/Schoonzicht).

AARDIG VOLK Je verkiest toch romans, verhalen en poëzie? Trek dan naar het Sint-Jansplein met David Van Reybrouck (Slagschaduw), Neerpede met Van Istendael (Het lijk in de boomgaard), her en der met Jonathan Robijn (De stad en de tijd), de Europese wijk met Basje Bender (Brussel), de stadsrimboe met Louis Paul Boon (Brussel, een oerwoud) of de plaats delict met de policiers van Christian De Coninck.

Buitenlanders die zich in het Brusselse labyrint waagden, getuigden daarvan in meerdere of mindere mate in Villette (Charlotte Brontë), Hart der duisternis (Joseph Conrad), Het aardigste volk ter wereld (Jeroen Brouwers over Willem Frederik Hermans), Open stad (Teju Cole), Expo 58 (Jonathan Coe), De hoofdstad (Robert Menasse) of Drift (Bregje Hofstede).

Voor Jan Van Ruusbroec, Emile Verhaeren, Michel de Ghelderode, Hergé en Jan Van Nijlen komt alle hulp te laat, maar blijf intussen alsjeblieft zorgen voor de choco op de boterhammen van gevierde literatoren als Joost Vandecasteele, Yves Petry, Lize Spit, Els Moors, Maarten Goethals, Michael Bijnens, Judith Vanistendael, Frederik Willem Daem, Filip Rogiers, Adeline Dieudonné, Thomas Gunzig, Éric-Emmanuel Schmitt, Jacques De Decker, Jean-Philippe Toussaint, Amélie Nothomb of Laurence Vielle. Vergeet ook stadsdichters als Frank De Crits, Freddi Smekens en Jan Ducheyne niet. Noch alle andere topschrijvers die in dit te korte overzicht jammerlijk ontbreken.

8 APRIL 2020

I 19

STAY HOME! HOW IS LEFTO DEALING WITH CORONA ISOLATION?

‘I no longer think in days’ Le o generally spends his time travelling around the world with a backpack full of funky beats. But out of sheer necessity, he is now spinning his black gold in his own living room. “The first thing you have to do is dilate time.” — TOM ZONDERMAN

EN

Lefto’s cancelled performance at the Listen! Festival has now been postponed to 13 November, and the NCHTWNKL evenings that he is curating at the AB have also been moved to the autumn. As a result, the Brussels-based hip-hop specialist, documentary filmmaker, crate digger, radio host, and owner of Royale Records has an eerily empty diary for the next few weeks. “At the end of April and beginning of May, I still have a few scheduled dates in Japan and South Korea,” he says over the telephone from his home in Schaerbeek. “There are still parties in Korea, but you have to get tested first and wear a mouth mask. You often see mouth masks in Asia anyway. They clean the public transport constantly. I think that might also be Europe’s future.

But the environment will get much more

20

I

important too. Due to deforestation, animals that used to stay in the forest and which carry viruses now live much closer to us. Just look at all the foxes in Brussels.”

It is difficult to adapt to isolation for a globetrotter like Lefto, who documents his adventures around the world on Instagram every week, from São Paulo to LA to Seoul. “It is because I travel so much that I realized the virus would be able to spread quickly. It sounds like a cliché, but I am continually surprised by how small the world is. Getting up in the morning, jumping on a plane, and arriving in Tokyo a few hours later, in a completely different world. It’s really crazy.”

UNITED WE STAND Of course this crisis hurts financially. “But fortunately, I have some money saved, even though I don’t intend to spend my savings to get through this period. Artists who live from day to day or need the weekend to survive will struggle much more. I think the government is abandoning us. Apparently, the banks are prepared to postpone mortgage repayments interest free until September, so that makes me hopeful. It would only make sense, though, because we helped them in 2008.”

All things considered, Lefto reflects on his

self-isolation with acquiescence. “I don’t feel locked up. I occasionally go for walks or play football in the shared garden of our house – only long passes! Since I became a father a year ago, I try to be home more often anyway. I used to be gone for three to five weeks at a time, but now I concentrate as many DJ sets as possible into ten-day periods.”

He now works from his epicentre in Schaerbeek, surrounded by his girlfriend, his little son, and his collection of 15,000 records. “I do a lot of radio work now. For Rinse FR, a French station, and every Wednesday for Worldwide FM. I now also make my own show from home, on Fridays, via video stream at thevinylfactory.com. I have created a new Sunday evening show for StuBru, Lefto United, for which I ask my DJ friends from across the world to make a mix and tell us what the situation is like where they are. You can expect DJ mixes from Italy, South Korea, Australia, Amsterdam, the US, and Singapore by people like The Gaslamp Killer, Soulscape, and Coco Maria.”

That’s all good and well, but how does he deal with the boredom? “The first thing you have to do is dilate time. I no longer think in days. I absolutely love waking up every day in any case. You should also think of it as positive that you have so much time for yourself and for other people. And if you work at home, find somewhere to work that is not the living room, so it still feels as though you are leaving the house. Take a lot of breaks, on the balcony or in the garden, read and listen to music. And realize that there is nothing wrong with naps.” (Laughs)

Courrier du cœur

La scène au salon

Art à la carte

FR/ Ceux et celles qui ne sont pas encore abonnés à la newsletter des Galeries savent ce qu’il leur reste à faire. Le cinéma bruxellois propose chaque semaine une sélection de perles à streamer gratuitement (de façon temporaire ou permanente) ou payantes. Entre favoris des festivals, classiques, curiosités et films pour enfants, vous sortirez du confinement plus cinéphile que jamais. (SOS)

FR/ Sur la plateforme Auvio de la RTBF, plus de vingt spectacles d’artistes de la Fédération Wallonie-Bruxelles sont désormais à portée de vue. Entre Sylvia et sa mosaïque scénique et musicale sur le tragique destin de la poétesse américaine, L’Herbe de l’oubli, enquête onirique pour acteurs et marionnettes sur les conséquences du désastre de Tchernobyl, l’ébouriffant Malcolm X qui évoque l’icône afro-américaine ou Chaplin en hommage au génial vagabond burlesque, le choix est large et varié. Et ce n’est pas fini. (AA)

EN/ Botanique has also been forced to adapt its programme to the corona crisis. Over the coming weeks, however, you can replace the cancelled shows with Bota à la Carte, during which you discover art every day, ranging from podcasts to virtual exhibitions and from live streams to things to do with your kids. Tune in this week for a special performance by Halehan, a documentary about the Hansa studios in Berlin, a concert

by Hania Rani, and the podcast Disgraceland. (TZ)

www.galeries.be

www.theatrenational.be

www.botanique.be

8 APRIL 2020

Quarantoon STEVE MICHIELS ILLUSTREERT IN ISOLEMENT

Lefto: “Since I became a father, I spend more time at home anyway.�

Theater op je tablet NL/ De grote kracht van theater schuilt

uiteraard in zijn livekarakter, dat iedere opvoering uniek maakt. Maar nu de schouwburgen op slot zijn, moeten we ons tevreden stellen met videoregistraties van voorstellingen. Podium Aan Huis, een initiatief van Cultuurconnect, heeft er ruim zeventig verzameld, en afgezien van een occasioneel al te enthousiaste speler die half buiten beeld verdwijnt, zijn die opnames best te pruimen. Het merendeel komt van Vlaamse topgezelschappen als tg STAN, de KOE, SKaGeN en Het nieuwstedelijk. Brussel is present via Peeping Tom met de trilogie Le jardin - Le salon - Le sous sol en via Bronks met de klassieker Ola pola potloodgat en het beestig geestige De man, de vrouw en de beer (foto). (GH) www.podiumaanhuis.be

8 APRIL 2020

I 21

DE BESTE TRAITEURS VAN DE WEEK

Lekkers voor de deur NL

De afzondering leert ons alvast dit: of je nu alleen woont of niet, twee keer per dag koken is een voltijdse bezigheid. Gelukkig zijn er tal van adressen die eten aan huis brengen. En je steunt er ook nog eens de horeca mee in deze moeilijke dagen. — MICHEL VERLINDEN

La Bottega della Pizza

22

La Canne en Ville

Kenners weten het al: Roberto Casula is niet alleen een pionier op het vlak van gastronomische pizza in Brussel, hij is ook de lievelingspizzabakker van Zwangere Guy. De rapper had een dj-set moeten draaien ter gelegenheid van het tienjarige bestaan van La Bottega, maar helaas, dat feestje gaat voorlopig niet door. Casula, die afkomstig is van Sardinië, blijft ons dezer dagen wel verblijden met zijn pizza’s – je bestelt telefonisch en laat aan huis leveren, of je gaat ter plaatse bestellen en neemt ze zelf mee. Het is de ideale gelegenheid om (opnieuw) te proeven van de kraakverse ingrediënten en het Napolitaans geïnspireerde pizzadeeg – zacht vanbinnen met een krokante rand.

Of wat dacht je van de mythische ‘tonno e cipolla’: een witte pizza zonder tomaat maar met fior di latte, rode ui en verse tonijn, gesneden in flinterdunne schijfjes

Kevin Lejeune is een van Brussels meest getalenteerde jonge chefs, en sleepte terecht al een eerste Michelin-ster in de wacht. Hij was tien jaar lang de rechterhand van David Martin in La Paix (Anderlecht), maar nu zwaait hij de plak in La Canne en Ville, in dezelfde gemeente. Zijn keuken is resoluut hedendaags en oogverblindend, soms met een Japanse toets. Nu de volksgezondheid vereist dat alle etablissementen gesloten blijven, kan je online gerechten bestellen en ter plaatse ophalen (minimaal 20 euro) of aan huis laten leveren (vanaf 45 euro). De kaart is wat kleiner dan gewoonlijk en verandert naargelang wat beschikbaar is op de markt. Denk bijvoorbeeld aan gerookte eend als voorgerecht, lamsbout en puree met zwarte knoflook als hoofdgerecht, en een heerlijke citroentaart als dessert. Gerechten kosten doorgaans tussen 21 en 24 euro.

ma/lu/Mo > zo/di/Su, 17 > 21.30, 0487-78.00.52 (Sint-Gillis/Saint-Gilles) & 0484-67.02.97 (Zavel/Sablon), www.bottegadellapizza.be.

ma/lu/Mo > za/sa/Sa, 16 > 18.00, 0486-93.11.41, www.lacanneenville.be

I 8 APRIL 2020

Great Market

Casse-Croûte

Op een steenworp van het Meiserplein ligt Great Market: 2.200 vierkante meter gewijd aan mediterraanse smaken, opgericht door een ondernemer met Syrische roots. Je vindt hier onder meer Spaanse, Portugese, Griekse en Libanese producten. Foodies kwamen hier tot voor kort ter plaatse hun inkopen doen, om aan een van de tafeltjes te proeven van manakesh (Levantijns brooddeeg) met een garnituur naar keuze. Nu degusteer je het lekkers noodgedwongen via Deliveroo. Er is een enorme keuze aan kleine porties die zo typisch zijn voor de oriëntaalse keuken: hummus, bietenkaviaar, courgette met granaatappel, wijnbladeren gevuld met rijst of moujadara (rijst met ui en linzen). Elke bereiding kost 6 euro. Je kan ook een gebraden kip laten leveren voor 12 euro of, als lunch, een veggie taboulé voor 12,50 euro (inclusief drankje).

Chef Karen Torosyan heeft zijn sterrenzaak Bozar Restaurant omgetoverd tot een afhaaltoog, voor de gelegenheid Casse-Croûte genoemd, waar je zijn specialiteiten kan kopen. Het adres is herleid tot de essentie: één werktafel uit inox en drie koelkasten. Je kan hier charcuterie komen kopen die is klaargemaakt volgens de goesting van de dag – zoals terrine van ham (12 euro per stuk), paté en croûte van eend, varken en foie gras (16 euro per plak), eenden-foie gras (19 euro per pot van 130 gram). Op het vlak van hygiëne neemt de chef geen enkel risico: hij maakt alles strikt in zijn eentje, laat maar één persoon tegelijk binnen (hij voorziet 30 minuten tussen elke klant) na telefonische afspraak, en hij ontsmet voortdurend de deurklinken en de toog. Betalen kan alleen via overschrijving of smartphone.

www.greatmarket.be, www.deliveroo.be

di/ma/Tu > za/sa/Sa, 11 > 14.00 & 16 > 19.00, 0496-70.05.27

Interview

BRUZZ | INTERVIEW

DE NEDERLANDSE LIBRIS-WINNAAR ROB VAN ESSEN SCHUILT IN BRUSSEL

‘Even wat stil ontzag is nu wel op zijn plaats’

De crisis dwingt tot keuzes. De liefde noopte de Nederlandse schrijver Rob van Essen ertoe om tijdens de ‘lockdown light’ zijn Amsterdam achter te laten voor het Brussel van zijn vriendin Lize Spit. Hij vertelt BRUZZ over schrijven in afzondering, bescheidenheid ten aanzien van het onvoorspelbare, en tochtjes door een bedrieglijk stille spookstad.

— MICHAËL BELLON, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

8 APRIL 2020

I 23

DE NEDERLANDSE LIBRIS-WINNAAR ROB VAN ESSEN SCHUILT IN BRUSSEL

G

een kopje koffie in een koffiebar om eindelijk eens met Rob van Essen te praten over hoe hij in de ban raakte van Brussel en de dot van Lize Spit. De auteur van de met de Libris Literatuurprijs bekroonde roman De goede zoon schreef tien jaar geleden al een kortverhaal over een wereldwijde griepepidemie, en nu kunnen we hem zelf alleen van een veilige afstand benaderen via de videochat.

Wat heeft je doen kiezen voor de Brusselse in plaats van de Amsterdamse situatie?

ROB VAN ESSEN: Normaal pendelen

BRUZZ | INTERVIEW

Lize en ik regelmatig heen en weer.

Dan ben ik weer een paar weken in Brussel en dan is zij weer een paar weken in Amsterdam. Lize heeft wel een kat, waardoor we iets meer aan Brussel gebonden zijn, maar nu wilde ik sowieso naar haar voordat alles dicht zou gaan. Misschien kan ik nog wel naar Nederland, maar ik denk niet dat ik dan nog terug zou kunnen keren – ik vermoed dat dat niet onder essentieel vervoer valt.

We zitten hier nu dus tweeënhalve week samen, en dat zal nog langer worden. Maar dat is niet erg, want ik ben graag in Brussel, ook al zijn de omstandigheden nu helemaal anders. We kijken schuin uit op het Baraplein, waar het gewoonlijk elke ochtend en avond een grote verkeerschaos is. Nu is dat gewoon een landelijk pleintje met wat mensen en af en toe een auto of een fietser. Everyday is like Sunday, zoals Morrissey zong.

Rob van Essen in Brussel: “Het Gotham-gehalte van deze stad is groter dan dat van het keurig aangeharkte Amsterdam.”

rentie moet de regering nog gaan delibereren wat ze dan precies inhouden en hoelang ze gelden. Ik vind het crisisdraaiboek in België strakker. De enige onduidelijkheid hier was of ‘librairie’ nu boekhandel of krantenwinkel betekende. (Lacht)

Kom je nog buiten in Brussel?

Hoe interpreteerde jij de ietwat lossere aanpak van de coronacrisis in Nederland?

VAN ESSEN: Ik denk dat de overheid in Nederland heel beducht is voor verstoring van de openbare orde, en voor grote groepen ontevreden burgers. Iets zeggen over ‘de volksaard’ is altijd riskant, maar misschien zijn de Belgen iets volgzamer, of worden ze toch volgzamer ingeschat dan de Nederlanders. Misschien daarom dat de maatregelen in Nederland pas werden genomen op het moment dat ze al van kracht waren in de buurlanden. Zodat de burgers er al wat aan gewend waren.

De maatregelen worden wel slecht gecommuniceerd. Na de persconfe24

I

8 APRIL 2020

VAN ESSEN: Zo nu en dan. Gisteren heb ik nog even rond het centrum gelopen. Het is ook wat unheimisch.

In dat prachtige voorjaarsweer loop je door lege straten waarin iedereen elkaar toch een beetje wantrouwt. Je loopt om elkaar heen en wie dat niet doet, neem je dat ook meteen kwalijk. De stad is niet veranderd, maar wel de manier waarop wij ze ‘vullen’. Je kan ook niets doen in de stad want er is niets open. In het park van Vorst mag je niet meer op het gras, aan de Hallepoort mag je niet op de bankjes zitten. Het is een wandeling in een decor. Je moet juist naar huis om iets te doen, om iets te eten of iets te drinken. Daarom mis ik het ook niet als ik een dag niet naar buiten ben geweest.

Tegelijk heeft de rust iets onheilspellends. Ik liep gisteren voorbij het Sint-Pieterziekenhuis en daar gebeurt ondertussen natuurlijk heel veel. En ook achter de gevels van de huizen woedt van alles.

We applaudisseren tegenwoordig altijd om acht uur. Dat zag ik in het begin niet zitten, maar toen ik het toch deed, merkte ik dat ik bijna tot tranen toe geroerd werd. Want we klappen voor de zorg, maar ook voor de buurt en onszelf. Het is letterlijk een teken van leven. ‘We leven nog.’

Ook al merk je overdag totaal niet dat er nog mensen thuis zijn.

Voor schrijvers is de semiquarantaine wel vertrouwd terrein.

VAN ESSEN: Daar hebben we geluk mee. We hoeven niet te wennen aan een nieuwe routine, we hoeven geen kinderen te onderhouden, en we hebben nog werk. Lize en ik zitten nu vaak aan de keukentafel tegenover elkaar te schrijven, maar dat deden we vroeger ook al wanneer ik in Brussel was. We kunnen niet naar onze vaste koffiezaakjes, maar dat is een kleine prijs. En het is wat moeilijker om je te concentreren, want voor je het weet zit je een halve dag op

“Dat applaudisseren, elke dag om acht uur, zag ik eerst niet zi en.

Maar toen ik het dan toch deed, werd ik bijna tot tranen toe geroerd” ROB VAN ESSEN schrijver

• woont in Amsterdam, maar pendelt regelmatig naar Brussel, waar zijn lief woont • werd in 2019 bekroond met de Libris Literatuurprijs voor zijn roman De goede zoon • schreef daarvoor al verschillende romans en bundels, zoals Visser, Alles komt goed en Hier wonen ook mensen • heeft een column in De Groene Amsterdammer, recenseert voor NRC Handelsblad en houdt de blog ‘Reddend zwemmen’ bij

nieuwssites en sociale media naar nieuwe ontwikkelingen te speuren.

Dat probeer ik dus ook te beperken.

Het sociale experiment dat de crisis met zich meebrengt, moet jou ook interesseren. De futuristische wereld waarin De goede zoon zich afspeelt, lijkt ook nog wel op wat we gewoon waren, maar is op bepaalde vlakken toch fundamenteel anders.

VAN ESSEN: Op Twitter had iemand geschreven ‘Wordt dit de wereld van De goede zoon – met een basisloon en permanent toezicht?’ Ik heb dat van dat permanent toezicht zelf niet in het boek gelezen, maar dit zijn ontegensprekelijk interessante tijden. Ook in de betekenis van de oude Chinese vloek ‘Moge u leven in interessante tijden’. Het is opvallend hoe snel we ons aanpassen en zelfs eisen dat de overheid ingrijpende beslissingen neemt. Eigenlijk hebben we met z’n allen staan roepen: sluit ons op! Dat is uit eigenbelang, maar er blijkt ook een vertrouwen in deskundigen uit.

Nadien volgt wel de vraag wat we nu

In de wereld van De goede zoon is er sprake van een basisinkomen. Zelf heb jij bedenkingen bij de theorie dat mensen met een basisinkomen vanzelf maatschappelijke meerwaarde zullen creëren. Stemt de golf van spontane solidariteit in deze eerste fase van de pandemie niet hoopvol?

VAN ESSEN: Dat basisinkomen in De goede zoon was een gedachte-experiment. In zijn boek Gratis geld voor iedereen stelt Rutger Bregman dat mensen creatiever en socialer zouden worden van zo’n basisloon.

Ik wilde een andere kant belichten, want ik had vroeger als werkloze ook een soort basisloon, en ik werd daar niet socialer of creatiever van.

Nu zie je wel gebeuren dat mensen een grote behoefte hebben om elkaar te helpen. Dat is hartverwarmend, al helpen we er ook onszelf mee. Zo vraagt het hoofdpersonage in De goede zoon zich af waarom hij zijn moeder bijstaat – voor haar of voor zichzelf ? Uiteindelijk maakt het weinig uit, want het nettoresultaat is hetzelfde en positief.

Op je blog ‘Reddend zwemmen’ postte je opnieuw je verhaal Al die dooie baasjes van tien jaar geleden.

Over een dodelijke epidemie!

Visionair.

VAN ESSEN: Visionair ben je nooit.

Dat zo’n epidemie komt en dat er ooit al verhalen over zijn geschreven, is onvermijdelijk. Op dat moment was juist de Mexicaanse griep langsgekomen, waarvoor bejaarden meer immuun bleken te zijn dan jongeren, omdat in de jaren 1950 al een vergelijkbaar virus was langsgekomen. Met dat gegeven heb ik toen gespeeld: stel dat er echt zoveel mensen aan zouden sterven dat er massagraven moesten worden ingericht.

De omgangsvormen in dat verhaal zijn ruw. Hoe beschaafd gedragen we ons in deze tijden?

VAN ESSEN: Dat zal ervan afhangen.

Zolang de supermarkten bevoorraad blijven, en water en stroom de huizen binnenkomen, is er geen probleem. Als dat wegvalt, kan het laagje beschaving dunner worden.

Praten Lize en jij aan de keukentafel over jullie works in progress?

VAN ESSEN: We lezen elkaar dingen voor, en als we een beetje vastzitten, praten we erover. Maar we kunnen elkaar ook met rust laten. Het grote voordeel is dat we elkaar niet hoeven uit te leggen hoe belangrijk het voor ons is. Als een van ons aan een goede passage bezig is, dan weet de ander dat we gewoon later zullen eten of de deur uitgaan. Schrijven gaat voor alles.

Op je blog zijn verschillende stukken te lezen waarin je Brussel ontdekt. Je hebt er werk van gemaakt.

VAN ESSEN: Je wil een stad toch veroveren om je ertoe te verhouden.

En Brussel is een stugge stad.

Eerder dit jaar zag ik met Lize de film Joker, die zich afspeelt in Gotham – een sterk aangezet New York – en concludeerden we dat het Gotham-gehalte van Brussel toch hoger is dan dat van Amsterdam. Ik zie nu ook wat voor een keurig aangeharkte stad Amsterdam is. De chaos in Brussel is groter. Voor een gewoontedier als ikzelf is het mooi om de ontwikkeling van een stad te volgen. Steeds met een nieuwe blik naar de stad kijken is vermoeiend, maar houdt je ook alert.

UN NÉERLANDAIS À BRUXELLES L’écrivain à succès néerlandais Rob van Essen (1963) a rencontré l’auteure à succès bruxelloise Lize Spit lors d’une résidence à Passa Porta fin 2018. Depuis lors, ils font régulièrement la navette entre Amsterdam et Bruxelles, mais en ces temps de confinement, ils ont choisi l’appartement de Spit et continuent d’écrire ensemble sur la table de la cuisine. L’auteur du roman De goede zoon (Le bon fils), qui a remporté le prix Libris, avait écrit une nouvelle sur une épidémie mondiale de grippe il y a dix ans, et fait en ce moment même de courtes promenades dans une ville fantôme et faussement calme. « J’ai encore du travail et j’ai l’habitude de travailler à la maison. Je ne souffre donc pas. Mais il y a des gens qui sont très gravement malades, et d’autres qui se tuent littéralement à la tâche. Le décalage entre le silence de la ville et la frénésie des hôpitaux est énorme. C’est pourquoi je n’ai pas envie de me mettre à tout interpréter comme un dingue maintenant. Un temps de crainte respectueuse s’impose. Nous devons d’abord nous en sortir avant de recommencer à faire des projets. » FR

BRUZZ | INTERVIEW

ROB VAN ESSEN

eigenlijk allemaal uit handen hebben gegeven, of de politiestaat nabij is en wat er teruggedraaid moet worden.

Ik kijk dus wel met een schrijversblik, maar niet om alles meteen te gebruiken. Er zullen waarschijnlijk wel genoeg coronaboeken uitkomen.

En de luxepositie waarin ik zelf verkeer, zet ook aan tot een zekere bescheidenheid. Ik lijd nu niet. Maar er zijn ook mensen die doodziek zijn, of die zich – in enkele gevallen letterlijk – dood werken. Het feit dat we die mensen alleen indirect waarnemen via de krant of tv, maakt de discrepantie tussen de stilte in de stad en de hectiek binnen de ziekenhuizen zo groot. Het maakt dat ik nu niet als een gek alles wil gaan duiden. Zeker niet in het openbaar. Even wat stil ontzag is wel op zijn plaats. Iedereen is nu al bezig met hoe het straks moet als alles weer afgelopen is. Maar we moeten hier eerst maar eens doorheen voor we weer plannen beginnen te maken. In het begin was iedereen ook heel druk op sociale media. Schrijvers gingen voorlezen, er waren veel tips en veel flauwe humor. Alles werd uit de kast gehaald om de situatie te verwerken.

Maar misschien is het ook goed om de energie wat te sparen.

A DUTCHMAN IN BRUSSELS The popular Dutch author Rob van Essen (1963) first met the popular Brussels-based author Lize Spit during a residency at Passa Porta at the end of 2018. They have regularly travelled back and forth between Amsterdam and Brussels since then, but they decided to spend the lockdown-light at Spit’s apartment in Brussels, where they continue to write together at the kitchen table. The author of the Libris Literature Prize-winning novel De goede zoon (“The good son”) wrote a short story ten years ago about a global flu epidemic, and now goes for short walks around a deceptively silent ghost town. “I have work to do and I am used to working at home. So I am not suffering. But there are other people who are deathly ill or who are literally working themselves to death. The discrepancy between the silence in the city and the chaos in the hospitals is enormous. It makes me not want to start editorializing everything like mad. I feel as though silent awe is quite appropriate now.

We first have to get through this before we start making plans again.”

EN

8 APRIL 2020

I 25

Getuigenissen

ONDERNEMERS MOETEN CREATIEF ZIJN / LES ENTREPRENEURS DOIVENT SE MONTRER CRÉATIFS

‘Plotseling was de agenda leeg’ Heel wat kleine zelfstandigen zien hun basisinkomen wegsmelten. Zitten ze deze moeilijke fase uit in afwachting van betere tijden? Of beginnen ze vol moed aan een nieuw hoofdstuk?

— JEAN-MARIE BINST EN BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDER STICHELE

LOUIS COYSMAN

Kok in het topvoetbal

“Van zeven dagen op zeven werken als zelfstandig kok, zat ik ineens zonder werk” Precies dezelfde rijstpap eten als de Rode Duivels en de Red Flames? Dat kan dankzij de coronacrisis. Kok Louis Coysman, die op al hun verplaatsingen de catering van die nationale teams verzorgt, biedt het de fans aan. Want tot 15 juli is alle topsportcatering uit zijn agenda geschrapt.

Coysman is verantwoordelijk voor de keuken van RSC Anderlecht in hun trainingscomplex in Neerpede. Maar hij kookt ook voor de Rode Duivels en de nationale vrouwenploeg Red Flames, als de nationale teams ergens trainen of een match moeten spelen in het buitenland.

26

I

8 APRIL 2020

Maar op 13 maart ging de deur voor de topsportmatchen en –trainingen dicht. Coysman: “Van zeven dagen op zeven werken als zelfstandige kok voor de topsporters, zat ik plotseling zonder werk. Ik hoorde het nieuws op 12 maart tijdens de terugvlucht uit Portugal met de Red Flames. Mijn vertrek op 22 maart naar Qatar, om de kwaliteit van de lokale voedingsproducten te

“HET WAS EEN KLAP, MAAR IK BEN NIET BIJ DE PAKKEN BLIJVEN ZITTEN”

controleren, hoefde niet meer: de vlucht van de Rode Duivels op 23 maart was afgelast. Naar Bosnië met de Nationale Beloften? Valt weg. De aprilstage met de Red Flames in Oostende? Gaat niet door. Ook het EK van 24 mei tot 12 juli valt weg.

Mijn agenda tot half juli stond vol, maar is nu leeg.”

Coysman, die zich nu heruitvindt onder de naam Louis Finesse, specialiseerde zich in het dieet van de topsporters. Maar nu kookt hij noodgedwongen elders en heeft hij zich heruitgevonden als Louis Finesse. “Het was een zware klap, maar ik ben niet bij de pakken blijven zitten. Ik startte met collega-kok Wouter Van Gansbeke de traiteurdienst Finesse-Woka Event, met vooralsnog twee afhaalpunten in Vlaanderen (Lennik en De Pinte), terwijl we in een Brusselse hulpkeuken diverse meeneemschotels en menu’s bereiden. De sportterreinen blijven nu eenmaal dicht.” finesse.wokaevent.be

De getroffen ondernemers maken in deze crisis drie fases door, zegt Anton Van Assche van zelfstandigenorganisatie Unizo. De eerste week na de corona-uitbraak was fase 1: zoveel mogelijk kosten vermijden, bijvoorbeeld door het personeel op tijdelijke werkloosheid te zetten en de voorraad te verkopen. “Momenteel zitten de ondernemers in fase 2, de periode waarin ze een oplossing moeten vinden voor hun cashflowprobleem. Ze hebben geen inkomsten meer, maar moeten wel facturen betalen,” aldus Van Assche.

"Straks volgt dan fase 3: wat te doen als alles weer opnieuw op gang komt.” Van Assche ziet nu al twee soorten reacties. “Sommige ondernemers blijven rotsvast geloven in hun product en menen dat het er alleen op aan komt het straks weer in de markt te zetten.

Anderen beseffen dat de situatie na de afzonderingsmaatregelen mogelijk niet meer helemaal dezelfde zal zijn en dat er misschien aanpassingen nodig zijn. Neem de horeca- en eventbusiness. Zullen de mensen al meteen massa-events willen bijwonen? Gaan ze in cafés of restaurants direct opnieuw dicht op elkaar willen zitten of moeten er een paar tafeltjes weggehaald worden? Het is voor een stuk koffiedik kijken. Niemand heeft deze situatie ooit meegemaakt.”

De crisis noopt ondernemers sowieso om creatief te zijn, meent Van Assche. Velen trachten online verder te werken en brengen hun product dezer dagen letterlijk aan de man via thuislevering. “Dat is zeker de juiste reactie. Online aanwezig zijn is een goede manier om het contact met de klanten te onderhouden. Maar het levert daarom nog geen financieel volwaardig alternatief op.”

Hoe dan ook zal deze crisis een boost geven aan de webverkoop, meent Van Assche. “Wie al een webshop had, is nu in het voordeel. In sommige sectoren waren de mogelijkheden van online echt onderbenut.”

8 APRIL 2020

BRUZZ | GETUIGENISSEN

‘ONLINE ONDERNEMEN KRIJGT EEN BOOST’

I 27

BRUZZ | GETUIGENISSEN

ONDERNEMERS MOETEN CREATIEF ZIJN / LES ENTREPRENEURS DOIVENT SE MONTRER CRÉATIFS

SÉBASTIEN PAUWELS

Gérant de la Ganterie Italienne

« Même quand la ville ne sera plus vide, ce sera une catastrophe »

FR

28

I

« Tous les vieux artisans italiens qui fabriquent nos gants sont confinés. » Plus de nouvelles collections pour la Ganterie Italienne dans la Galerie de la Reine, la boutique doit donc fermer. Sébastien Pauwels ne voit pas d’autre option que d’entretenir sa créativité en travaillant sur des créations artistiques. Le « coronart » de 2020, qui sait ?

Tous les mois, les Galeries Royales Saint-Hubert accueillent en moyenne cent mille passants, principalement des touristes.

8 APRIL 2020

« Maintenant, je suis seul à les parcourir », commence Sébastien Pauwels, qui gère la Ganterie Italienne avec ses parents âgés, un petit magasin à Bruxelles qui date de 1890. « Le magasin est fermé, car nous suivons les règles de sécurité venant d’en haut. Mais le problème est que nous n’avons jamais fait de ventes sur Internet et que nous ne voulons pas en faire. Même si nos revenus sont réduits à zéro en tant qu’indépendants. Les gants, il faut les essayer. On ne peut pas les

envoyer. Comment les récupérer ?

Ils ne doivent pas être pliés. Et deux jours dans un colis de la poste peuvent être fatals à cet article. Nous sommes donc fermés. » De nombreux fournisseurs de l’entreprise sont également victimes de la crise du coronavirus. La Ganterie Italienne fait venir la plupart de ses articles de la région de Milan et de Naples,

« LE PROBLÈME EST QUE NOUS N’AVONS JAMAIS FAIT DE VENTES SUR INTERNET ET QUE NOUS NE VOULONS PAS EN FAIRE »

d’autres pièces viennent du Portugal. « Nous n’avons plus de producteurs là-bas pour le moment. C’est une catastrophe pour les petites usines et les ateliers d’artisanat en Italie qui travaillent principalement avec des personnes âgées. Ils sont les seuls à connaître le métier. Ils se retrouvent sans revenus de base pour leurs vieux jours. Le problème est qu’après le confinement, nous serons sans nouvelle collection. Le client n’achète pas quatre paires de gants identiques par an. Et nous vivons principalement grâce aux touristes, qui aiment voir autre chose en vitrine.

Même quand la ville ne sera plus vide, ce sera une catastrophe - pas de nouvelles marchandises avant longtemps. » Pauwels est également artiste occasionnel, et a même réalisé une grande sculpture pour une

Bijgedachte

Hopelijk bereikt deze opmars van het optimisme ook de politiek

exposition collective Toutes les lignes sont courbes (citation de Victor Horta) en juin à Renaix. « J'ai trouvé l’inspiration dans un atelier collectif rue du Sceptre à Ixelles. Je n’ose plus y aller, bien qu’il y ait des artistes qui osent encore le faire. Je n’avais pas non plus de projets en cours et il me semble absurde d’en élaborer de nouveaux en ce moment. Je travaille maintenant à la maison sur quelque chose de complètement différent : des petites sculptures en fibre de verre et en carton ou des dessins. Cela me permet de m’échapper du monde actuel et je verrai bien ce qu’elles représenteront. Ce sera peut-être juste de l’art fait dans une période d’isolement, d’aliénation, de maladie et de mort. Rien de plus.

Pour l’instant, cela m’aide à être créatif. » instagram.com/pauwelseb

Het ligt misschien aan mij, maar een periode van crisis zou ik intuïtief altijd geassocieerd hebben met de opmars van de doemdenkers. Een periode waarin de vaandeldragers van onheil, pessisme en nihilisme uit de krochten van het internet zouden komen gekropen en hun destructieve boodschap de bovenhand zou nemen. Nu, die beweging zal er ongetwijfeld ook zijn, maar op de een of andere manier bereikt ze mij niet. Ik zie, ondanks deze periode van zelfisolatie en een gedwongen gebrek aan menselijk contact, vooral de opmars van het optimisme ontstaan. Een optimisme dat ook, en misschien vooral, op sociale media floreert. Zoals in de Facebookgroep #postcoronamovement, mee in het leven geroepen door een ondermenende Brusselaar, waar mensen hun droom voor onze samenleving kunnen delen. Die dromen zijn vaak heel concreet, tastbaar en allerminst utopisch. Ja, er zijn klassiekers zoals een universeel basisloon, een kortere werkweek, maar ook een kleinschalige en lokaal georiënteerde economie en een andere opvatting van het ‘gaan werken’, waarbij we komaf maken met de files, luchtvervuiling en stress, en de balans tussen het privéleven, het eigen gezin en werk herstellen. De basisgedachte achter die hele beweging: we mogen deze uitzonderlijke tijden niet onbenut laten voorbijgaan. Dit is een unieke kans om de dingen die mislopen in onze samenleving grondig bij te sturen.

Nu, dat klinkt allemaal bijzonder mooi – en dat is het ook. Maar hoezeer ik ook vertrouwen heb in de creativiteit van het individu, het zal toch de overheid zijn die de grootste knopen zal moeten doorhakken. Een andere mobiliteit, een andere manier van werken, een andere financiering van cruciale sectoren zoals de gezondheidszorg en onderwijs: de handtekening wordt nu eenmaal gezet op het politieke kabinet. Op die kabinetten ligt de komende maanden één dossier logischerwijs op de bovenste plank: onze economie en onze bedrijven er weer bovenop helpen. Het hoeft geen betoog dat dat een absolute topprioriteit zal zijn in de directe nasleep van de coronacrisis. Maar het valt toch te hopen dat deze periode van isolatie en thuiswerk ook voor onze heren en dames beleidsmakers de ideale kans is om eens wat uit te zoomen. Om na te denken over wat er eigenlijk – en vaak al lang – beter kan.

Deze crisis heeft namelijk al een aantal zaken blootgelegd waarvan gebleken is dat ze heel erg nodig, haalbaar én uitvoerbaar zijn. Een geheel vrijblijvend lijstje voor Brussel: besef hoe belangrijk een stuk toegankelijke groene ruimte is voor het psychische welzijn van de Brusselaar én de biodiversiteit van de stad. Trek die fietssnelwegen eindelijk eens door vanuit de Rand naar de stad, leg die overstapparkings aan op logische plekken en maak ze gratis of tenminste betaalbaar. Zorg voor frequenter en

betrouwbaarder openbaar vervoer – ook ’s nachts. Voer een dag verplicht telewerk in voor jobs die dat perfect kunnen. Zorg voor een degelijk statuut en verloning van (fiets)koeriers, die in tijden van crisis cruciale schakels zijn voor een stad als Brussel. Koester, ondersteun en motiveer onze kleine zelfstandigen, die haast tegen beter weten in onze stad doen bloeien met hun kleinschalige winkels, boetieken en ateliers.

Zorg voor een herwaardering van een aantal cruciale beroepen, zoals ons medisch personeel en onze leerkrachten, van wie nooit duidelijker werd hoe belangrijk ze zijn.

Vandaag zijn het de virologen, artsen en andere gezondheidsspecialisten die de bevolking duidelijk doch urgent inprenten wat er moet

“Wat als we nog maar een fractie van dezelfde urgentie die bij deze coronacrisis is ontstaan aanwenden voor enkele andere cruciale problemen? ” MATHIAS DECLERCQ Redactiechef

gebeuren, en wat de risico’s zijn als we dat niet doen. Het roept de vraag op: wat als we nog maar een fractie van dezelfde urgentie die bij deze coronacrisis is ontstaan, zouden aanwenden voor enkele andere cruciale problemen?

Want ook op heel wat andere vlakken zeggen experts ons al láng dat er een crisis woedt. Die experten zeggen unaniem dat het klimaat opwarmt, onze manier van werken compleet uit balans is, onze fysieke en mentale gezondheid daaronder lijdt en we met al het voorgaande het voortbestaan van deze planeet zoals we haar kennen, bedreigen. Als dát nu nog niet urgent genoeg is?

8 APRIL 2020

I 29

Analyse

BRUSSELSE HOTELS VERBIJTEN ANGST VOOR TOEKOMST

De Welcome, het hotelletje van Michel Smeesters op de Vismarkt, ging drie weken geleden dicht bij gebrek aan klanten.

‘Er is niemand die nog belt of boekt’ Bij gebrek aan toeristen en zakenreizigers ging het ene na het andere hotel in Brussel de afgelopen weken dicht. “Negentig procent is gesloten en in de nog geopende hotels zijn maar enkele kamers bezet,” zegt Rodolphe Van Weyenbergh van de Brussels Hotels Association. Hij vreest dat het nog maanden zal duren voor de hotels weer vollopen.

— BETTINA HUBO, FOTO’S BART DEWAELE

30

I

8 APRIL 2020

H

otel Métropole op het de Brouckèreplein: gesloten, hotel Amigo achter het Brusselse stadhuis: gesloten, The Dominican in de Leopoldstraat: ook gesloten. “We hebben de deuren dichtgedaan op 20 maart,” zegt Maurits Kautz, general manager van The Dominican. “Het klopt dat we niet verplicht waren om te sluiten. Maar we hadden steeds minder gasten. Het regende annulaties en nieuwe boekingen bleven uit. Op het eind waren er van onze 150 kamers nog maar twee of drie per nacht bezet.

Het had geen nut om langer open te blijven.” In overleg met zijn collega’s van de Carltongroep besliste hij te

B R U Z Z | A N A LY S E The Hotel aan de Waterloolaan laat in deze coronatijden elke nacht een hartje branden ten teken van steun.

Hij vond het ook niet veilig om het hotel met zijn zestien kamers langer open te houden. “Wij beschikken niet over mondmaskers en dergelijke.”

Smeesters hoefde geen personeel op tijdelijke werkloosheid te zetten.

De Welcome heeft al enkele jaren geen kamermeisjes meer in dienst.

“Wij werken met een extern schoonmaakbedrijf en voor het overige beredderen we alles met de familie.”

Hij overnacht dezer dagen zelf in het hotel, want helemaal gerust is hij er niet op. “Tot hiertoe hebben we nog geen diefstal of ander probleem gehad, maar je weet maar nooit wat er gebeurt als plots de voedsel- of

energiebevoorrading stokt ten gevolge van de crisis.”

Smeesters runt de Welcome sinds 1988. Aanvankelijk was het een restaurant met enkele kamers op de verdieping, maar hij verbouwde het tot een klein hotel. “Ik doe het nu al 32 jaar en ik moet zeggen: de kruisweg is behoorlijk zwaar geweest. Eerst de financiële crisis in 2008, dan de aanslagen van 2016, vervolgens de mobiliteitsproblemen in de stad en daarbovenop nog eens de laksheid van de overheden tegenover de stormachtige groei van Airbnb.”

Net voor de corona-uitbraak had Smeesters dan ook beslist zijn zaak te verkopen. “Ik ben 64, ik stop

ermee. Ik heb nog veel energie, maar met al die obstakels is het te moeilijk geworden.” De huidige gezondheidscrisis sterkt hem in zijn overtuiging dat hij de juiste beslissing heeft genomen. “Alleen, in deze omstandigheden stoppen is wel het triestigste einde dat ik me ooit had kunnen voorstellen.”

ONDERDAK VOOR DAKLOZEN Bij de Brussels Hotels Association (BHA) houdt secretaris-generaal Rodolphe Van Weyenbergh de lijst van Brusselse hotels die tijdelijk dicht zijn, nauwgezet bij. “De hotels mogen in principe openblijven. Maar omdat de klanten wegblijven, is negentig procent van de ▼

sluiten. “Voor die enkele gasten die toch nog wilden komen, hebben we een oplossing gezocht in een van de hotels die nog open waren.”

Ondertussen staat bijna het voltallige personeel op tijdelijke werkloosheid.

“Dag en nacht is er wel nog iemand aanwezig om de telefoons en e-mails te beantwoorden.”

Ook de Welcome, het charmante hotelletje van Michel Smeesters op de Vismarkt, is dicht wegens gebrek aan klanten. “Onze laatste gast was een Braziliaan die problemen had om weer naar zijn land te reizen. Ik heb hem laten blijven tot hij kon vertrekken, maar daarna heb ik het hotel gesloten. Dat is intussen ruim drie weken geleden.”

8 APRIL 2020

I 31

▼

BRUSSELSE HOTELS VERBIJTEN ANGST VOOR TOEKOMST

B R U Z Z | A N A LY S E

160 Brusselse hotels ondertussen gesloten en de lijst wordt alleen maar langer.”

Bij de nog geopende hotels zijn er enkele die daklozen onderdak geven of die hun kamers ter beschikking stellen van het verzorgend personeel van ziekenhuizen, zegt Van Weyenbergh. “De rest is opengebleven voor de gebruikelijke klanten. Maar de bezetting is daar minimaal, tussen de twee en vijf procent, meer niet.”

Zo is The Hotel nog beschikbaar.

De toren aan de Waterloolaan laat elke nacht ten teken van steun aan iedereen die helpt het licht van enkele kamers branden in de vorm van een hart. In de Wetstraat is Thon EU nog open. Het maakt deel uit van de Noorse Thon-keten, die vijf hotels heeft in Brussel. “Van die vijf zijn wij als enige opengebleven,” zegt general manager Hans Van der biesen.

Wie er dan overnacht? “Wij hebben contracten met de transportsector. Het cargovervoer draait momenteel op volle toeren, omdat er geen goederen mee kunnen met passagiersvliegtuigen. Sommige piloten en technici overnachten bij ons. Voorts zijn er nog wat EUambtenaren die in een of andere crisiscel zitten en daarom in Brussel moeten zijn. Wij zijn het enige geopende hotel in de Europese wijk.

Ook verblijven er af en toe mensen die vastzitten in Brussel en niet naar huis kunnen.”

Veel volk levert dat samen niet op.

“Van onze 405 kamers zijn er per nacht maar tien of vijftien bezet.”

Maar kan je met zo’n minimale bezetting openblijven? “We vinden het onze plicht om toch één van onze hotels open te houden. Wat ook meespeelt: een groot hotel sluit je niet zoals je een huis sluit. Bij een huis kan je het alarm aanzetten en de deur voor een maand achter je dichttrekken. Als je een hotel sluit,

Thon EU in de Wetstraat is nog geopend, maar er zijn maar heel weinig kamers bezet en er werken slechts vier of vijf personeelsleden.

moeten er toch nog altijd een paar mensen achterblijven, alleen al voor het onderhoud en de techniek.

Thon EU werkt vandaag met vier à vijf man. Van der biesen: “Normaal zijn we met negentig personeelsleden. Van onze 25 kamermeisjes is er nog eentje aan de slag.”

Het gros van het personeel is tijdelijk werkloos. “En dat gaat bij ons van kamermeisje tot directeur.

Er heerst hier een grote solidariteit, ook ik ben al een aantal dagen tijdelijk werkloos geweest.”

Heel veel werk is er natuurlijk niet. “De bar, het restaurant en de fitness zijn verplicht gesloten. Er is alleen nog roomservice, volgens de regels van social distancing. Het dienblad wordt voor de deur gezet en vervolgens wordt aangeklopt.

Ons personeel gaat de kamer niet

“We vinden het onze plicht om toch één van onze hotels open te houden” HANS VAN DER BIESEN General manager Thon EU 32

I

8 APRIL 2020

meer binnen. Na afloop zetten de hotelgasten hun plateau zelf op de gang.”

VREES VOOR ZOMER Van der biesen is bekommerd om de toekomst. “Niemand van ons heeft zoiets meegemaakt. In 2016 hadden we de aanslagen hier voor onze deur, verschrikkelijk. Het land lag toen ook even plat, maar het was niet te vergelijken met wat we nu meemaken. Het hotel is vandaag zo goed als leeg, maar wat erger is: er komen ook geen reserveringen binnen voor de zomer. Alle congressen van juni zijn geannuleerd. In juli zaten we in principe twee weekends propvol met festivalgangers van Tomorrowland, maar we moeten realistisch zijn.”

Voor Van der biesen staat het vast: zelfs als de horeca in mei weer op gang komt, zal het nog heel lang duren voor de hotels weer als vanouds draaien.

Ook Steve Grunwald houdt voorlopig nog twee van zijn vier hotels in Brussel open voor een handjevol gasten. Hij is samen met zijn familie eigenaar van hotel Le Châtelain in Elsene en van drie, onderling met elkaar verbonden hotels aan Rogier: hotel Siru, hôtel des Colonies en hotel Progress.

Alleen Le Châtelain en Progress zijn vandaag nog geopend. “We kunnen een beetje schuiven met de gasten tussen de hotels. Maar er is bijna geen vraag,” zegt Grunwald.

Hij probeert de kosten dan ook zo laag mogelijk te houden. “Tot twee weken geleden was er in Le Châtelain nog roomservice voor het ontbijt en in Progress gaven we een soort doggybag met een meeneemontbijt, maar daar zijn we mee gestopt. We bieden alleen nog de kamer aan zodat we met een minimum aan personeel de hotels open kunnen houden.”

Hoewel de service beperkt is, zijn de prijzen niet fors gezakt. “We kunnen geen extreem lage prijzen hanteren. Het kost ons immers heel veel moeite om mensen te bewegen om te komen werken. Bovendien kunnen we de vaste lasten over minder klanten spreiden. Dat maakt de service prijzig.”

Maar de klanten mopperen niet, zegt Grunwald. “Helemaal in het begin, toen in België de restaurants dicht moesten en in sommige andere landen nog niet, kregen we weleens rare blikken. Maar nu het een mondiaal probleem is geworden, is er veel begrip. De klanten hebben natuurlijk weinig alternatieven.”

HÔTELS VIDES Plus de touristes à Bruxelles et pas de voyageurs d’affaires non plus. Les hôtels ferment donc leurs portes les uns après les autres. « Nonante pourcent sont fermés et dans les hôtels encore ouverts, l’occupation est minimale, entre deux et cinq pourcent », explique Rodolphe Van Weyenbergh de la Brussels Hotels Association (BHA).

Le Métropole, l’Hotel Amigo et The Dominican ont fermé récemment ainsi que le charmant petit hôtel Welcome sur le Marché aux Poissons. L’un des hôtels encore ouverts est le Thon EU, rue de la Loi. « Nous avons estimé qu’il était de notre devoir de rester ouverts, même si nous ne louons actuellement que 10 à 15 de nos 405 chambres », déclare le directeur général Hans Van der biesen. Quant à Steve Grunwald, propriétaire du Châtelain à Ixelles et de l’Hôtel des Colonies, du Siru et du Progress à Rogier, 2 de ses 4 hôtels sont encore ouverts, mais là encore, la demande est quasi nulle. Les deux gérants craignent que cela prenne des mois avant que les hôtels bruxellois ne se remplissent à nouveau.

FR

EMPTY HOTELS There are no tourists and no business travellers in Brussels anymore. So one hotel after another has closed over the past few weeks.

“Ninety percent of the hotels are closed and the ones that are still open have minimal occupation rates,” Rodolphe Van Weyenbergh from the Brussels Hotels Association (BHA) tells us. For example, the Métropole, Hotel Amigo, and The Dominican are currently closed. The small, charming little hotel Welcome on the Vismarkt has also been closed for more than three weeks. One of the hotels that is still open is Thon EU on Wetstraat/rue de la Loi. “We consider it our duty to stay open, even though only ten to fifteen percent of our 405 rooms are currently occupied,” says general manager Hans Van der biesen. His fellow hotelier Steve Grunwald, the owner of Le Châtelain in Elsene and of Hôtel des Colonies, Siru, and Progress at Rogier, has only kept two of his four establishments open, but demand is likewise practically non-existent.

Both hoteliers are deeply worried that it will take months before Brussels’ hotels fill up again.

EN

Hoe lang hij het op deze manier kan volhouden? Grunwald: “Twee, drie maanden, niet veel langer. We hopen dat het voor de zomer toch weer op gang komt, maar vragen ons wel af in welk tempo.”

VERLOREN KAMERS Rodolphe Van Weyenbergh van de BHA is somber. Hij vreest dat ook als de coronamaatregelen versoepeld zijn de hotelbezetting gedurende vele

maanden op zestig of zeventig procent van het normale peil zal staan. “Wij zijn afhankelijk van een internationaal publiek, dat komt niet meteen terug.” Bovendien kunnen hotels de gemiste omzet achteraf niet compenseren zoals bepaalde winkels dat kunnen. “Een lege kamer is voor altijd verloren. Het is niet mogelijk in december een dubbel zakencijfer te draaien, want er zijn niet tweemaal zoveel kamers.”

Hij is dan ook met de overheid in gesprek over steunmaatregelen.

Van Weyenbergh: “Ik erken, er worden al veel inspanningen gedaan, de tijdelijke werkloosheid bijvoorbeeld en het uitstel van betaling voor bepaalde sociale en fiscale lasten.

Maar wij vragen kwijtschelding van een deel van de lasten. De overheid moet een stap verder gaan. De hotelbranche is echt heel zwaar getroffen.”

8 APRIL 2020

I 33

Samenleving

SANS-PAPIERS HEBBEN GEEN VANGNET NU ECONOMIE STILGEVALLEN IS

Door honger uit de schaduw gedreven BRUZZ | SAMENLEVING

Hulporganisaties luiden de alarmbel over de toestroom van een nieuw publiek. Mensen, zeggen ze, die het tot nu toe zelf wisten te rooien. Nu iedereen verplicht thuis zit, valt ook het schaduwcircuit van de economie stil. De sans-papiers die het normaal draaiende houden, treden schoorvoetend uit die schaduw: “Ik ben plots ontslagen. Zal ik na de coronacrisis mijn familie in de Filipijnen nog kunnen onderhouden?” — SARA DE SLOOVER

D

e toekomst is nu helemaal onzeker,” zegt Hamza * (37), die vijftien jaar geleden vanuit Marokko met een studentenvisum naar België kwam en hier nu zonder papieren woont.

Om rond te komen, werkt Hamza normaal gezien in de schoonmaak, als privéleraar Frans en wiskunde, en als vertaler.

“Elke dag al was het knokken. Nu zijn alle lessen en schoonmaakklussen gestopt. Vermits ik geen contract heb, word ik niet betaald als ik niet werk. Ik denk erover om de eigenaar van het appartement waarin ik woon de situatie uit te leggen en om uitstel van betaling te vragen. Ik hoop dat hij daar begrip voor zal hebben.”

Totaal onverwacht zitten sans-papiers door de pandemie van de ene dag op de andere zonder inkomen, zegt Magali Verdier. Zij werkt als consulente voor de Mouvement Ouvrier Chrétien (MOC), de Franstalige tegenhanger van Beweging.net, waar ze Brusselse sans-papiers begeleidt die strijden voor een verblijfsvergunning op basis van het werk dat ze doen.

Sinds midden maart zijn er

34

I

8 APRIL 2020

vrijwel geen markten meer waar mensen zonder papieren koopwaar kunnen sjouwen, geen cafés of restaurants die afwassers kunnen gebruiken. De bouw ligt grotendeels stil, en gezinnen besparen op de poetshulp of babysitter nu de ouders zelf verplicht thuiszitten. Voor sans-papiers, die sowieso al van de hand in de tand leven, veroorzaakt het wegvallen van hun inkomen een enorme stress, beschrijft Verdier.

“Ze weten niet hoe ze de huur moeten betalen. De Brusselse regering heeft een tijdelijke stop op uitzettingen opgelegd, maar dat geldt natuurlijk alleen voor legale huurders met een contract.”

Betrouwbare cijfers over het aantal Brusselaars zonder wettige verblijfspapieren zijn er niet. De laatste grote studie uit 2008 schat hun aantal, voor heel België, ergens tussen de 88.000 en 132.000. “De coronacrisis heeft de al bestaande ongelijkheden nog scherper gesteld,” zegt Verdier. “Sans-papiers kunnen nergens aanspraak op maken. Vaak wonen ze in krotten die door huisjesmelkers duur worden verhuurd. Zelfs al krijgen ze uitstel

van betaling, de schuld verdwijnt niet. De huur zal achteraf moeten worden betaald, terwijl hun inkomsten zijn gekelderd.”

“Iedereen voelt zich geïsoleerd,” zegt Verdier. “Dat is voor mensen zonder papieren niet anders. Maar zij hebben fundamentelere zorgen: waar kan ik eten vinden?”

Zo moet dagopvang Le Clos in Sint-Gillis sinds het begin van de coronacrisis elke dag mensen die aanschuiven voor een warme maaltijd teleurstellen, hoewel er dubbel zoveel wordt klaargemaakt.

Sinds de corona-epidemie delen de vrijwilligers de maaltijden gratis uit voor de deur, op het nu lege Sint-Gillisvoorplein. Daarbij zien ze veel mensen langskomen die geen deel uitmaken van hun gebruikelijke publiek, zegt Chloé Thôme, de woordvoerster van L’Ilot, de vzw die het dagcentrum runt.

MENSEN HEBBEN HONGER “We delen nu vijftig ontbijten uit, en tachtig middagmaaltijden. Maar er is niet genoeg voor iedereen,” zegt Thôme. “Dat creëert conflicten. De afgelopen dagen hebben de

vrijwilligers een paar keer de politie moeten bellen om de spanningen in de wachtrij onder controle te krijgen.

De mensen hebben honger.”

“Het is moeilijk om een etiket op de nieuwkomers te plakken, omdat het praatje dat we anders altijd maken nu niet meer kan,” zegt Thôme. “Er zijn veel meer vrouwen dan anders, mogelijk prostituees of huishoudhulpen die hun job kwijt zijn. Sommige mannen hebben verweerde handen en spreken Pools, dat houdt misschien ook verband

met clandestiene arbeid in de bouw.”

Hardmaken waar de nieuwelingen vandaan komen, kan Thôme niet, benadrukt ze. “Maar wij vrezen dat de groep zal blijven groeien.”

En terwijl de vraag naar voedselhulp stijgt, slinkt het aanbod. “98 procent van onze maaltijden bestaat uit onverkochte voorraden van lokale winkels,” zegt Thôme. “Sinds de hamsteraars zijn die er bijna niet meer – we konden één krat ophalen, in plaats van veertig. De voorraden van restaurants die toch de deuren

moesten sluiten hebben ons de laatste twee weken gered. Maar ik weet niet hoe lang dat blijft duren.”

Ook andere organisaties luiden de alarmbel over de toenemende noden. Sekswerkersvereniging Utsopi deelt voedselpakketten uit in de Noordwijk, vooral aan Nigeriaanse en Ghanese vrouwen, maar ook aan andere vrouwen zonder verblijfsvergunning. “Ze moeten hoge huurprijzen betalen voor hun vitrines, ook al verdienen ze niets meer,” zegt woordvoerster Nora

Wautier. “We zullen dat ook in de Alhambrawijk doen voor onder anderen de homo- en transprostitués die op straat staan, omdat de hotels waarin ze wonen en werken gesloten zijn. Andere sekswerkers in nood kunnen contact met ons opnemen, dan bekijken we hoe we hen kunnen helpen met het geld dat we momenteel inzamelen.”

Samenlevingsopbouw Brussel, een steunpunt voor mensen zonder wettig verblijf, organiseert sinds 13 maart op verschillende locaties

BRUZZ | SAMENLEVING

▼

Maria werkt als huishoudhulp: “Mijn werkgevers hebben me ontslagen vanwege de coronacrisis.

Ze hebben me niet eens gevraagd waar ik nu van ga leven.”

in Brussel voedselbedelingen. “Voor vijf- à zeshonderd mensen die het voordien niet nodig hadden, die normaal gezien hun plan trekken.”

Bij Fairwork Belgium, de vroegere Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten (Or.c.a) stond afgelopen week de telefoon (en mailbox) roodgloeiend. In normale omstandigheden verdedigt de organisatie de migranten bij niet-uitbetaalde lonen of niet-erkende arbeidsongevallen, nu moest ze vaak doorverwijzen naar voedselhulp. “Het was het einde van de maand, en dus moesten mensen de huur zien te betalen,” zegt Jan Knockaert van Fairwork Belgium.

“De overheid heeft hier ook een verantwoordelijkheid,” vindt Knockaert. “Mensen zonder wettig verblijf zijn jarenlang getolereerd om werk te verrichten in het informele circuit. En nu vallen ze in crisistijden zonder inkomen. Het zwartwerk valt weg, net als de prostitutie.

Bedelen levert niets meer op, omdat er geen kat meer op straat is. Als ze niemand hebben op wie ze kunnen rekenen om zichzelf en hun kinderen eten en een onderdak te geven, wenkt de criminaliteit.”

Daar komen de angst voor het virus en de veelvuldige politiecontroles nog eens bovenop. “Sanspapiers wonen vaak dicht op elkaar in haveloze panden waar ze kans hebben om het coronavirus op te lopen,” zegt Magali Verdier van de MOC. Maar ze hebben enkel recht op dringende medische zorg. En alleen zij die over een medische kaart beschikken, krijgen die noodhulp terugbetaald door het OCMW. “Veel sans-papiers hebben die kaart niet,” zegt Verdier. “Nu de meeste gemeentediensten gesloten zijn, is het bijna onmogelijk geworden om die te bemachtigen.

Ze kunnen het zich niet permitteren om ziek te worden.”

Hamza maakt deel uit van het Collectif des Travailleurs Sans Papiers, dat pleit voor een regularisatie voor mensen zonder wettig verblijf die werken in knelpuntberoepen. Hij verwijst naar het voorbeeld van Portugal, dat op 31 maart besliste om sans-papiers en asielzoekers in het land tijdelijk volledige burgerrechten te geven, tot de coronacrisis is bezworen.

“Daarmee krijgen ze een volledige toegang tot de gezondheidszorg. In

8 APRIL 2020

I 35

▼

SANS-PAPIERS EN CORONA

BRUZZ | SAMENLEVING

Frankrijk heeft een parlementslid al hetzelfde voorstel gedaan.”

“In deze tijd van nood vonden wij als collectief trouwens dat we ook moeten helpen. Dus helpen we met voedselbedelingen voor de mensen die in de grootste nood zitten, en hebben we geïnvesteerd in een naaimachine, zodat sommige leden mondmaskertjes kunnen stikken.

We zitten allemaal in hetzelfde bad tijdens deze pandemie.”

Verdier werkt meestal met vrouwen zonder papieren. En signaleert nog een bijkomend probleem: “Zij kunnen nauwelijks geld sturen naar wie voor hun kinderen of ouders zorgt, wat weer tot extra stress leidt.”

Veel gezinnen in het Brusselse hebben van de ene dag op de andere hun clandestiene werkster ontslagen, zegt Verdier. “Het is een situatie zoals die van de dienstmeisjes hier in de negentiende eeuw.”

Maria * (39), een Filipijnse huishoudhulp die negen jaar geleden legaal door een diplomatengezin naar België werd gehaald, is er een van. “Ik kreeg een normaal salaris, maar na een paar jaar veranderde de Belgische wetgeving en verloor ik mijn verblijfsvergunning. Ik vond een gezin dat me in het zwart wou aannemen, en daar werk ik nu al bijna vijf jaar. Na een tijdje zeiden ze me dat ze me geen 10 euro per uur meer konden

“Iedereen voelt zich nu geïsoleerd, en dat is voor de mensen zonder papieren niet anders. Maar zij hebben fundamentelere zorgen: waar kan ik eten vinden?”

MAGALI VERDIER (MOUVEMENT OUVRIER CHRÉTIEN)

betalen. Omdat ik financieel insta voor zowel mijn ouders als mijn man en twee tienerdochters in de Filipijnen, aanvaardde ik dat. Ik heb het geld nodig. Mijn loon daalde naar minder dan 7 euro per uur.”

DEEL VAN DE FAMILIE Maar toen kwam het coronavirus.

“Begin maart wilde mijn werkgeefster nog dat ik in kwam wonen, omdat ze zich zorgen maakte dat ik de tram nam. Daarna sloeg haar houding helemaal om. Ze voelen de impact van de crisis ook, en hebben me daarom abrupt ontslagen.”

“Ze hebben me niet eens gevraagd waar ik nu van ga leven, terwijl hun zoontje van vier door mij is opgevoed. Als ik aan hem denk, doet het pijn. Ik voelde me deel van de familie, maar ze hebben me van de ene dag op de andere aan de kant geschoven.”

Maria deelt in Sint-LambrechtsWoluwe een appartement – en slaapkamer – met drie andere vrouwen en betaalt daar maandelijks 250 euro huur voor. Het Rode Kruis gaf de vrouwen voedselpakketten, en een onlinecollecte van sympathisanten zal hopelijk genoeg opbrengen om deze en volgende maand de huishuur te betalen.

“Maar hoe kan ik mijn familie nog financieel steunen? Het meeste maak ik me zorgen over de toekomst. Zal er hier nog een plaats voor ons zijn, als iedereen geraakt wordt door een economische crisis?”

Ook Hamza maakt zich zorgen over zijn toekomst post-corona.

“Het zal moeilijk worden om werk te vinden. Ook mensen die geregulariseerd zijn, zullen werk zoeken als de economie weer heropstart.” (*) Maria en Hamza zijn schuilnamen

© CHLOÉ THÔME

Dagopvangcentrum Le Clos, dat zich richt op daklozen, deelt gratis maaltijden uit op het SintGillisvoorplein.

“Daar komen mensen op af die geen deel uitmaken van ons normale publiek.”

36

I

8 APRIL 2020

LA DÉTRESSE DES SANS-PAPIERS Les organisations d’aide à Bruxelles tirent la sonnette d’alarme face à l’afflux d’un nouveau public. Les sans-papiers, qui font tourner le circuit de l’économie parallèle en temps normal, n’ont plus aucun revenu. Cela provoque « un énorme stress », décrit Magali Verdier du Mouvement Ouvrier Chrétien, qui accompagne les sans-papiers dans leur lutte pour la reconnaissance de leur travail. « Ils ne savent pas comment payer leur loyer. Le gouvernement bruxellois a imposé un arrêt temporaire des expulsions, mais cela ne s’applique évidemment qu’aux locataires ayant un contrat de bail. La crise du COVID-19 a exacerbé les inégalités qui existaient déjà. » Tout le monde se sent isolé maintenant, dit Verdier, « Les préoccupations des sans-papiers sont très fondamentales : où puis-je trouver à manger ? » Les sans-papiers avec qui BRUZZ s’est entretenu craignent aussi pour leur avenir : « Après cinq ans, on me licencie du jour au lendemain. Seraije encore en mesure de subvenir aux besoins de ma famille aux Philippines après la pandémie ? » FR

NO PASSPORT, NO RIGHTS? Aid organizations are sounding the alarm about the onrush of new applicants over the past few weeks. These are people, they say, who have until now managed to make ends meet. But now that everyone has been compelled to stay at home, the shadow economy has also collapsed. The undocumented migrants who keep this segment of the economy running suddenly have no more income. This has caused “an enormous stress”, we are told by Magali Verdier from the Mouvement Ouvrier Chrétien, which supports undocumented migrants in their struggle for recognition based on the work that they do. “They don’t know how to pay the rent. The Brussels regional government has introduced a temporary ban on evictions, but of course they only apply to legal tenants with a contract. The crisis has brought all the existing social inequalities into sharper focus.”

Everyone feels isolated at the moment, Verdier says, “and that is no different for undocumented people.

But they have more fundamental concerns, such as where they will find food.”

EN

Nick Trachet

BRUSSELAAR DIE DE STAD EN DE WERELD CULINAIR ONTDEKT

Ophokplicht betekent écht koken.

Niemand heeft vandaag nog snelle happen nodig, op het overwerkte personeel van de gezondheidszorg na, dat ik hierbij salueer en voor wie ik ook weleens wil koken. ‘k Wil het zelf voor de deur komen zetten, zet de lege pot maar terug op mijn dorpel.

Neen, dit zijn de maanden van slow cooking, gewoon omdat het niet snel meer moet.

Om te beginnen halen we alle ingrediënten voor traditionele bouillons in huis: ajuin, wortelen, selder of knolselder, prei, peterselie, eventueel ook rapen.

De meeste van die groenten kunt u voor langere tijd inslaan, ajuin bewaart maanden, selder en peterselie kunnen in een bloemenvaas en dan gaan ze ook lang mee. Ook prei bewaart goed, liggend in zijn witte jasje. Laat dan vooral het groen er niet afsnijden, dat beschermt de prei nog beter. Van al die ouderwetse groenten kun je buiten soep nog heel wat andere fijne dingen bereiden. Neem nu eerst de prei.

Van prei (Allium porrum) las ik bij sommigen dat er al eens ‘op neergekeken’ wordt. Ik zou niet weten waarom.

Integendeel, prei is een van de nobelste der groenten. Met een pedigree van hier tot in Sumerië. Ook de piramidebouwers leefden op prei en ajuinen. En nu moeten we er nog snel gebruiken, want binnenkort gaat de bloemstengel ervan opschieten, en dat geeft een heel harde stengel, waar je nog wel bouillon van kan trekken, maar eten, neen. Te taai. Opvallende bloem overigens, die prei.

Een nobele groente, zei ik. Op sommige muntstukken van één pond staat niet de Queen, maar een prei afgebeeld, een gekroonde prei, omdat hij een symbool is voor het prinsdom Wales (naast de rode draak en de daffodil, de paasbloem). Voor de volledigheid: de andere ‘nationale

planten’ in het Verenigd Koninkrijk zijn de distel van Schotland, de klaver van Ierland en de roos van Engeland. Wat is overigens de Belgische symboolplant? De sanseveria?

Hoe nobel prei kan zijn, toont dit eenvoudige voorgerecht: snij de wortelschijf van het wit en haal de verdroogde buitenbladeren weg, schik de preistronken in een stoommandje en laat ze zo’n tien minuten onder deksel boven ziedend

“Op sommige muntstukken van één pond staat niet de Queen, maar een prei afgebeeld”

water hangen, lichtjes bestrooid met zout.

Als ze zacht zijn (prik er even in), laat je ze gewoon koud worden. Eén stronk op een bord met een vinaigrette of hollandaisesaus. Chic hoor. Preisoep met gebakken croutons hoef ik allicht niet voor te stellen. Maar allure heeft die soep zeker (geen aardappel gebruiken!).

En dan is er de preitaart, in onze streken bekend lang voor er hier sprake was van quiche uit Lotharingen of Napolitaanse pizza. De Fransen hebben zich het recept toegeëigend als flamiche picarde. Er bestaat ook een flamiche van de stad Dinant, maar die is helemaal anders en zonder prei.

Maak een kruimeldeeg met 150 gram bloem, 75 gram boter, een scheutje water, een mespuntje bakpoeder en een snuifje zout. Kneden tot een glad deeg en gedurende minimaal een half uur laten rusten.

Laat 100 gram gerookte spekjes uitzweten in de pan. Snij ondertussen drie preiplanten in schijfjes en laat die smelten bij de spekjes tot ze zacht zijn.

Haal de pan van het vuur, laat wat afkoelen en meng er 150 gram vette plattekaas bij, goed geklutst met drie eieren. Vergeet geen peper (zout zit in het spek)! Rol dan het deeg uit, vlij het in een taartvorm en prik met een vork wat gaatjes in de bodem. Stort het preimengsel erin en steek in de oven gedurende een half uur (180-190 °C). Serveer warm of koud. Smakelijk.

BRUZZ | NICK TRACHET

Preitaart

De hele reeks nalezen?

BRUZZ.be/trachet 8 APRIL 2020

I 37

Service

NOODNUMMERS IN CORONATIJDEN

ALGEMENE INFORMATIE > info-coronavirus.be website van de FOD Volksgezondheid vol handige links over alles wat met het nieuwe coronavirus te maken heeft.

VRAGEN OVER GEZONDHEID > 0800 14 689 gratis nummer voor vragen over uw gezondheid in verband met het coronavirus.

BRUZZ | SERVICE

> 112 dringende medische hulp.

Federaal minister voor Gezondheid Maggie De Block (Open VLD) raadt aan om in eerste instantie het bovenstaande 0800-nummer te bellen. 112 mag wel worden gebeld in geval van medische nood.

© PHOTONEWS

> 1710 nieuw nummer voor Brusselaars zonder huisarts.

Prioritaire doelgroep zijn mensen die hoesten, verkouden zijn of koorts hebben en die vermoeden dat ze het coronavirus opliepen. Via 1710 komt u terecht bij een dispatching van huisartsen, die u zal adviseren en doorverwijzen als dat nodig is. > 02 201 22 22 Brusselse wachtdienst van huisartsen.

Die kunt u bellen als uw eigen huisarts onbereikbaar is. > 02 426 10 26 Tandartsen van wacht.

Vragen over corona?

Wie kan je best bellen als je symptomen hebt die op een coronabesmetting kunnen wijzen?

Waar kan je terecht met vragen over een financiële tegemoetkoming voor horecapersoneel? En wie zorgt er voor geïsoleerde ouderen? Zowel de federale, Brusselse als lokale overheden hebben noodnummers geactiveerd. Een overzicht.

1819.brussels is de referentiewebsite van het Gewest voor steunmaatregelen voor ondernemers.

hebben met hun huiswerk.

Ook mensen met vragen aan het OCMW kunnen die via dat nummer stellen.

ONDERLINGE STEUN

> Sint-Agatha-Berchem: 02 563 59 99 voor vragen over de specifieke maatregelen van de gemeente.

> Brusselshelps.be website waar mensen die hulp nodig hebben in contact worden gebracht met mensen die hulp aanbieden.

EXTRA DIENSTVERLENING Verschillende gemeenten geven extra dienstverlening aan burgers. > Stad Brussel: 0800 35 550 gratis nummer voor senioren. > Etterbeek: 0800 399 32 voor mensen die al geholpen worden door het OCMW en een sociaal assistent nodig hebben. > Evere: 0499 867 3567 via dit nummer kunt u tussen 9 en 18 uur raad vragen, maaltijden aan huis aanvragen of een doktersbezoek regelen.

© FC

> 0903.99.000 Apotheken van wacht: betalend nummer (1,50 euro per minuut).

ONDERNEMERS > 1819 Gratis nummer van het Brussels Gewest, waar ondernemers vragen kunnen stellen.

38

I

8 APRIL 2020

> Koekelberg: 02 600 15 20 voor vragen met betrekking tot de scholen, crèches en gesloten ruimtes. Ook mensen die geïsoleerd zijn of zich in een kwetsbare situatie bevinden kunnen bellen. > Oudergem: 0800 35 179 voor vragen over bijvoorbeeld de toegang tot de boeken in de bibliotheek of voor kinderen die hulp nodig

02 482 16 16 telefoonnummer van het OCMW voor geïsoleerde personen die hulp nodig hebben op het vlak van sociale- en thuiszorgdiensten. > Sint-Gillis: 0800 35 176 om geïsoleerde mensen te helpen met het winkelen. Een sociaal werker zoekt telefonisch de beste oplossing om mensen thuis te bevoorraden. > Sint-Pieters-Woluwe: 0800 35 190 gratis nummer waar inwoners met hun vragen terechtkunnen. > Molenbeek: 02 412 63 81 rechtstreeks contactnummer voor alle vragen over corona, waar ook wordt doorverwezen naar nuttige hulpdiensten.

Op de website BRUZZ.be vullen we deze lijst met telefoonnummers dagelijks aan.

Kotbaas

in Brussel?

Brik zoekt koten om te beheren Eigenaar van een studentenwoning in Brussel?

Interesse in een gegarandeerd maandelijks inkomen voor meerdere jaren?

Genoeg van het opvolgen van studentencontracten en dagelijks onderhoud?

Lees meer op brik.be

Spread the word, not the virus. Display this poster in your window!

Verspreid de boodschap, niet het virus. Hang deze poster aan je raam!

Passez-vous le mot, pas le virus. Affichez donc ce poster à votre fenêtre !

Federaal minister voor Gezondheid Maggie De Block (Open VLD) raadt aan om bij gezondheidsvragen in eerste instantie 0800 14 689 te bellen.

© PHOTONEWS

WASH YOUR HANDS

STOP CORONA

In Quarantaine?

Neem nu een abonnement op BRUZZ magazine en ontvang het elke week gratis* bij je thuis. *VOOR WIE IN HET BRUSSELS GEWEST WOONT, IS BRUZZ MAGAZINE GRATIS. IN DE REST VAN BELGIË BETAAL JE 25 EURO PER JAAR, BUITEN BELGIË IS DAT 30 EURO.

GA NAAR : BRUZZ.be/ABONNEMENT BRUZZ houdt je op de hoogte van alles wat er gebeurt in Brussel.

BRUZZ is een website, een radiozender (FM 98.8), een televisiestation en een magazine. Je vindt ons ook op sociale media.