BRUZZ actua - editie 1640

Rubrieknaam

#1640

WEEKBLAD, EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18, 1050 ELSENE

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

L E V E N

I N

D E

S TA D

|

N I E U W S

|

A C H T E R G R O N D

&

O P I N I E

28 | 11 | 2018

WETEN WAT JE WIL, KAN JE LEREN DE GEZICHTEN VAN HET TOEKOMSTATELIER

© SASKIA VANDERSTICHELE

REPORTAGE

Hoe de PVDA het volk omarmt

CHRIS LOMME WORDT TACHTIG

‘Zolang ik de passie heb, doe ik voort’

Chou de Bruxelles

BRUZZ | VOORAF

Fotograaf Ivan Put trekt wekelijks door de stad voor een portret

BANDELEI IYAPO, GROTE MARKT

“Dit is mijn pocketcamera, normaal werk ik op een honderddertig jaar oude grote platencamera. Op zwart-witfotopapier. De foto kleur ik dan in met zestig jaar oude inkten. Ik kom uit Trinidad, maar leef in Bristol,” zegt de schilder, beeldhouwer en fotograaf. “Het is hoog tijd dat Afrika meer respect krijgt en dat Afrikanen een compensatie krijgen voor het aangedane leed. Momenteel bouw ik een amfitheater in Tobago dat een ‘International Centre for visual and performing arts’ moet worden.”

28 NOVEMBER 2018

I

3

Inhoud

COLOFON

22

BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 20 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393 van Vlaams Brusselse Media vzw Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be

DE VERHALEN

DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be

12

Spreektijd

17

Onderwijs

18

Reportage

22

Brussel helpt

ALGEMENE DIRECTIE

Jo Mariens © SASKIA VANDERSTICHELE

HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Kim Verthé, Steven Van Garsse NIEUWSMANAGEMENT

Bram Van Renterghem, Sara De Sloover, Mathias Declercq CULTUUR & UIT

FLITS 07

Gerd Hendrickx REDACTIE

Jean-Marie Binst, Filip De Rycke, Tim Gatzios, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Stefanie Nijs, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Vera Tylzanowski, Roan Van Eyck, Laurent Vermeersch, Danny Vileyn, Tom Zonderman

Kunst

Nieuwe stripstichting verwerft meesterwerk

MEDEWERKERS

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Jasper Croonen, Céline Emmerechts, Patrick Jordens, Tom Peeters, Véronique Rubens, Niels Ruëll, Tim Schoonjans, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden

Chris Lomme wordt tachtig: 'Ik voel niet veel voor een hommage'

Thuistaal en schooltaal zijn communicerende vaten

Tussen de militanten van de PVDA

De bezielers van ToekomstATELIERdelAvenir TADA

EINDREDACTIE

Karen De Becker, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Tom Zonderman VORMGEVING

Heleen Rodiers (art director), Ruth Plaizier VERTALING

Johan Arblaster, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE

Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke, Info voor kalender sturen naar/ Envoyez vos infos à publier dans le calendrier à/Send event details to VISITBRUSSELS Koningsstraat 2 Rue Royale 1000 Brussels/Bruxelles 02-549.50.95, info@agenda.brussels

18

© IVAN PUT

RUBRIEKEN

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Kristof Pitteurs Flageyplein 18, 1050 Elsene.

03

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

6

Chou de Bruxelles

RECHTZETTING BRUZZ 1639 In het editoriaal schreven we dat in 1990 het inkomen van de Brusselaar 112 procent hoger lag dan van het gemiddelde in België, dat moet natuurlijk 12 procent zijn.

05

Edito

08

In beeld

30

Nick Trachet

In het artikel over café Kafka sloop een foutje. De foto is wel degelijk in de Visverkopersstraat genomen, de tweede locatie van café Kafka, en niet op de originele plek, in de Zwarte Lieve Vrouwestraat.

31

Michaël Bellon

32

Enfant Terrible

34

Big City

Edito

Activisme

12

Brussels Gewest doet het gebouw van de hand. Een bouwpromotor zou er een nieuw kantoorgebouw neerzetten voor ... de Vlaamse overheid.

Een kluwen met andere woorden waarvan De Lijn perfect op de hoogte is, en dat Brussel niet in een handomdraai kan oplossen.

Het valt te begrijpen dat De Lijn daar geen boodschap aan heeft, maar dat ze de activistische toer opgaat, blijft zeer vreemd.

Een overheid van een buurgewest die de regels aan haar laars lapt in de hoop iets van het andere gewest te verkrijgen. Dat hadden we nog niet eerder gezien.

Het enige wat De Lijn hiermee bereikt, is de reizigers wegjagen, een aanzienlijke imagoschade en het overleg met het Brussels Gewest bemoeilijken. Want ze zal uiteindelijk toch opnieuw moeten aankloppen bij de Brusselse overheid.

Er gaan in Brusselse kringen af en toe stemmen op om de eindhaltes van De Lijn naar de rand van Brussel te verplaatsen. Haltes aan de metrostations. De Lijn heeft daar nooit van willen weten. Ze wil de grote treinstations in het hypercentrum kunnen bedienen.

Het risico is groot dat dit debat snel weer op tafel komt.

BRUZZ | VOORAF

Het zijn vreemde tijden. Dat hebt u, samen met ons, eerder al vastgesteld. Maar het wordt hallucinanter met de keer.

De Lijn heeft begin deze week de daad bij het woord gevoerd en laat de bussen van het Noordstation voortaan op de busbaan stoppen in de Vooruitgangstraat en niet langer onder het CCN-gebouw. Dat is niet alleen illegaal, het is in strijd met de overeenkomsten tussen het Brussels Gewest en De Lijn.

De redenen voor de beslissing zijn uitgebreid in de media gekomen: de overlast en de criminaliteit onder het CCN-gebouw zijn zo toegenomen dat het er niet meer te harden is.

Eerst even dit: de overlast in het busstation is inderdaad buiten proportie. En daar heeft de toestroom van transit- en andere migranten, en daklozen inderdaad mee te maken.

Maar voor deze move van De Lijn kunnen we minder begrip opbrengen. Het is de reactie van een klein kind dat zijn zin niet krijgt.

Want wat is er echt aan de hand?

De wat cynische politieke waarnemer zou kunnen zeggen dat het N-VA te doen is om electoraal gewin. De N-VA, die bij De Lijn aan de knoppen zit, kan nog maar eens de schijnwerpers zetten op de migratiehub aan het Noordstation en het malgoverno van Brussel benadrukken.

Dat kan meespelen, maar belangrijker in dit dossier is wat De Lijn zelf hiertoe gedreven heeft. De Vlaamse openbaarvervoersmaatschappij probeert haar marktaandeel te verhogen. Een van de manieren is meer comfort voor de reiziger. Dat zit vandaag niet goed.

Los van de migranten rond en in het Noordstation is het busstation een unheimliche plek. Een tochtgat waar je alleen op een bus gaat wachten als het niet anders kan.

Dat is al enkele decennia zo.

De Lijn wil uit de ondergrond en stelt voor om de bussen op het plein ervoor te laten halt houden.

Er ligt daarvoor een heel plan klaar, met onder meer wachthokjes op het Noordplein. In mei 2017 heeft De Lijn voor die verfraaiing een bouwaanvraag ingediend.

Brussels minister van Mobiliteit Pascal Smet (SP.A) is daar niet tegen, maar het dossier is on hold gezet, omdat de toekomst van het CCN-gebouw onzeker is. Het

— STEVEN VAN GARSSE

MELD NIEUWS

Hebt u nieuws uit Brussel, dan kunt u ons dat melden via het WhatsApp-nummer 0489-988.988 Persberichten kunnen via nieuws@bruzz.be

Š ALEX VANHEE

28 NOVEMBER 2018

I

5

EET MEE! GA NAAR BRUSSELHELPT.BE Eet samen spaghetti met Brusselaars uit jouw buurt of ga zelf achter de kookpotten staan. Steun Brussel Helpt en doe mee aan de grootste spaghettislag ter wereld, op 1 december 2018. De volledige opbrengst van Brussel Helpt 2018 gaat naar TADA (ToekomstATELIERdelAvenir).

Flits

Nieuws heet van de naald

Stoepen op de schop

IN DE ZENNESTRAAT

Nieuwe stripstichting verwerft meesterwerk De nieuwe stichting voor het beeldverhaal Boon kocht zopas Master Race, een meesterwerk in het genre van de graphic novel.

Binnenkort opent de stichting een exporuimte in de Zennestraat.

— BETTINA HUBO EN LAURENT VERMEERSCH

D

e stichting Boon werd in juni opgericht op initiatief van de Brusselse strip- en beeldverhaalverzamelaar Philippe Boon.

De stichting is in het bezit van een duizendtal originele tekeningen, manuscripten en objecten die verband houden met strips en graphic novels.

Zopas werd een belangrijk werk toegevoegd aan de collectie. Op de Heritage Auctions in Dallas kocht de stichting Boon voor 600.000 dollar acht planken van Master Race, een verhaal uit 1955 van scenarist Al Feldstein en tekenaar Bernie Krigstein

De novel Master Race was een van de eerste beeldverhalen over de Holocaust. © HERTAGE AUCTIONS

over de ontmoeting tussen een oorlogsmisdadiger en een Holocaust-overlever.

De novel, uitgegeven bij EC Comics, was een van de eerste beeldverhalen over de Holocaust en zou later grote indruk maken op Art Spiegelman, de maker van het bekende Maus.

Begin volgend jaar wil de stichting Boon de originele tekeningen van Master Race en de andere collectiestukken tentoonstellen in een verbouwd pakhuis in de Zennestraat. In deze nieuwe exporuimte, volledig gewijd aan de negende kunst, zullen er ook films en videogames te zien zijn.

Nieuwe aflevering in de saga over de heraanleg van het Koningsplein. Het langverwachte advies van de overlegcommissie pleit voor een plein op één niveau, zonder onderscheid tussen weg en voetpad. Dat moet de eventuele overgang naar een gedeelde ruimte in de toekomst makkelijk maken. In eerste instantie zouden paaltjes het verkeer in goede banen moeten leiden. Ter herinnering: de plaats van de auto op het plein was de voorbije jaren een twistpunt tussen het Brussels stadsbestuur en het federale Brusselfonds Beliris, dat de werf gaat financieren.

Stadsvereniging Arau is tegen het verdwijnen van de voetpaden. Het Koningsplein vormt een neoklassiek geheel en volgens de vereniging zijn de voetpaden er de oudste van het land.

“Misschien zelfs van Europa, in elk geval zijn ze ouder dan die in Parijs of Londen.” De stoepen waren er dus al voor de komst van de auto tot een functionele scheiding van de openbare ruimte leidde. Het terugdringen van de auto noemt Arau een gerechtvaardigde bekommernis, maar niet ten koste van het patrimonium. “De commissie Monumenten en Landschappen pleit voor het behoud van de voetpaden in de Koningswijk en dat advies moeten de overheden ter harte nemen.” LV

BRUZZ | VOORAAN

FONDATION BOON OPENT EXPORUIMTE

LEEFMILIEU BRUSSEL LEGT RIVIERPROMENADE AAN IN ANDERLECHT

Kuieren langs de Zenne In de industriezone van Anderlecht komt een promenade langs de open Zenne. Leefmilieu Brussel hoopt het wandelpad klaar te hebben tegen de lente van 2019.

Een lange, brede weg vol razend verkeer tussen grote bedrijfsgebouwen. De Paepsemlaan is niet wat je noemt een uitnodigende plek.

Maar wie voorbij de groene haag langs het fietspad kijkt, kan er wel de open Zenne zien.

Leefmilieu Brussel is onlangs werken begonnen om de rivierbedding over zowat een halve kilometer op te waarderen. Beide oevers

worden heraangelegd. De ingreep is bedoeld om de rivier beter zichtbaar en aantrekkelijker te maken en tegelijk de waterkwaliteit en biodiversiteit te verbeteren.

De heraanleg omvat ook een nieuwe promenade langs de Zenne. De vraag is wie hier zal komen kuieren, zo tussen een autoweg en bedrijventerrein?

“Overal waar we kunnen proberen we de Zenne op te waarderen,” zegt Benjamin Thiebaux van Leefmilieu Brussel. “Bovendien is de wijk in volle herontwikkeling met de bouw van nieuwe woningen en voorzieningen.

We denken dat er wel degelijk interesse zal zijn voor groene

Het wandelpad zou in de lente van 2019 kunnen worden ingehuldigd.

en blauwe ruimten. De promenade zal een rustiger alternatief bieden voor het bestaande voetpad langs de Paepsemlaan, die Anderlecht verbindt met Vorst.”

Het wandelpad zou in de lente van 2019 kunnen worden ingehuldigd. Het budget voor de werken is geraamd op 1,2 miljoen euro.

Daarvoor kan Leefmilieu

Brussel rekenen op steun van de Europese Commissie. Die trok vorig jaar 2,7 miljoen euro uit voor de herwaardering van waterlopen in Brussel in het kader van het Belini-project, een samenwerking tussen Europa en de drie Belgische gewesten om het hele stroomgebied van de Schelde aan te pakken.

Een beetje stroomopwaarts

wil Leefmilieu Brussel ook werk maken van een overstromingsgebied. “Hier maken we een vochtige zone die in verbinding staat met de Zenne,” aldus nog Thiebaux.

“Opnieuw om meer biodiversiteit te creëren, maar ook om meer water te kunnen opvangen en de infrastructuur te beschermen bij wateroverlast.” LV

28 NOVEMBER 2018

I

7

In beeld

8

I

28 NOVEMBER 2018

BRUZZ | DE WEEK

De eed van de burgemeester Afgelopen maandag legde een eerste reeks nieuwe Brusselse burgemeesters de eed af bij minister-president Rudi Vervoort (PS). Traditiegetrouw krijgen de nieuwe burgervaders dan een geschenk van de minister-president. Deze keer was het een foto van een emblematische plek in de gemeente. Bij de eerste reeks van elf onder meer nieuwkomer Ahmed Laaouej (PS) van Koekelberg en oudgedienden Emir Kir (PS) van Sint-Joost-ten-Node, Olivier Maingain (Défi) van Sint-Lambrechts-Woluwe, Bernard Clerfayt (Défi) van Schaarbeek en Charles Picqué (PS) van Sint-Gillis.

Donderdag zijn de overige acht aan de beurt. © PHOTONEWS

28 NOVEMBER 2018

I

9

De week

Terugblik op het nieuws

Geen les

Foodmarkt

800

De kinderen van de Sint-Jorisschool in de Cellebroersstraat krijgen de komende weken les op de Nieuwlandsite. De school wil geen risico’s nemen zolang de stabiliteit van de aangrenzende stadsomwalling niet verzekerd is. Een deel van die muur stortte om nog onduidelijke redenen in.

Op een steenworp van de voetgangerszone komt een overdekte voedselmarkt, voornamelijk gericht op biologische producten. Daarvoor is een ruimte van 2.650 vierkante meter gevonden in de Wolvengracht op de Chambon-site. Brussel-Stad hoopt de eerste ‘Food Market’ volgende zomer al klaar te hebben.

In het Klein Kasteeltje aan de Negende Linielaan opent op 3 december een doorlopend aanmeldcentrum voor asielzoekers. Het is bedoeling om wachtrijen aan de WTC-torens te voorkomen. Het Klein Kasteeltje opent ook tijdelijke beginopvang, met een maximumcapaciteit van achthonderd personen.

BUSSEN DE LIJN MIJDEN NOORDSTATION

Stilstand in de Vooruitgangstraat BRUZZ | DE WEEK

De Vlaamse vervoersmaatschappij De Lijn bedient niet langer haar eindhalte onder het station Brussel-Noord. De plotse beslissing is mogelijk politiek geïnspireerd, maar dat neemt niet weg dat het Brussels Gewest mee verantwoordelijk is voor de jarenlange verloedering. — LAURENT VERMEERSCH

N

a verschillende waarschuwingen was het maandag zover: de bussen van De Lijn zetten enkel nog passagiers af aan het Noordstation.

De bus nemen naar Vlaanderen moet voortaan aan het Rogierplein.

De haltes onder het station zouden te vuil en onveilig zijn voor de wachtende reizigers en chauffeurs.

“Het Brussels Gewest komt zijn verplichtingen niet na,” dixit De Lijn-topman Roger Kesteloot.

Minister-president Rudi Vervoort (PS) en minister van Mobiliteit Pascal Smet (SP.A) hielden vol dat De Lijn de haltes niet eenzijdig mag verplaatsen, maar die deed dat toch.

“De situatie was onhoudbaar,” aldus nog Kesteloot. “Bovendien is dit – dat hoop ik toch – een tijdelijke maatregel.” In dat geval zou het niet nodig zijn om te overleggen over de wijziging.

In plaats van in de kelders van het station wachten pendelaars nu op hun bus in weer en wind, een halve kilometer verderop. Tijdens hun pauze parkeren de chauffeurs van

10

I

28 NOVEMBER 2018

een dertigtal buslijnen zich op de busbaan in de Vooruitgangstraat, waar ze het leven van andere weggebruikers bemoeilijken.

Dat de maatregel niet bevorderlijk is voor de mobiliteit of de aantrekkelijkheid van het openbaar vervoer lijkt niet meteen de eerste zorg voor Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA). Velen ontwaren achter de beslissing dan ook electoraal geïnspireerd spierbalgerol van de Vlaams-nationalisten, die zich met de dag meer profileren op het thema migratie.

Het N-VA-discours problematiseert niet alleen de aanwezigheid van (trans)migranten in en rond het station, maar schrijft hun concentratie toe aan hulpacties in de buurt en een te vriendelijk gewestelijk beleid. Het gevreesde aanzuigeffect.

Tegenstanders verwijten de Vlaams-nationalisten dan weer dat net hun hardhandige aanpak mensen op doortocht naar Brussel jaagt.

Maar los van de vraag of het hier gaat om een ordinair politiek

Tijdens hun pauze parkeren de buschauffeurs zich op de busbaan in de Vooruitgangstraat.

manoeuvre, kan niemand ontkennen dat er een probleem is met het Noordstation. Dat is ook allesbehalve nieuw. Al lang voor er sprake was van transmigranten zijn uithoeken van het station uitgegroeid tot verzamelplaatsen voor mensen in de marge van de maatschappij. In combinatie met de kille architectuur van het CCN, de uitbreiding van het station uit de tijd van het beruchte Manhattanplan, en de aanpalende kantoorwijk die buiten de werkuren een niemandsland is, zorgt de concentratie van ellende voor een unheimlich gevoel.

RENOVATIE De voorbije jaren zijn slechts kleine stapjes gezet. De ondergrondse tramperrons van de Brusselse

vervoersmaatschappij MIVB zijn opgeknapt en spoorbedrijf NMBS legt momenteel de laatste hand aan de geslaagde renovatie van het eigenlijke stationsgebouw. De tussenruimtes en het busstation wachten echter nog altijd op beterschap. Het Brussels Gewest is de belangrijkste mede-eigenaar van het CCN en is dus mee verantwoordelijk voor de verloedering.

Weyts heeft geld voor een nieuw busstation voor De Lijn. In wezen gaat het om enkele luifels en nieuwe zitbanken die geïnstalleerd zouden worden aan de zuidkant van het CCN. Het Brussels Gewest talmt echter met het afleveren van de vergunning. Aan de noordkant ziet Smet plaats voor een internationaal busstation. In beide gevallen is het

Swapfiets

Schepen Schepmans

Tegen geweld

Het Nederlandse bedrijf Swapfiets doet donderdag zijn intrede in Brussel, het vierde huurfietssysteem naast Villo, Blue-Bike of de elektrische Billy Bikes. De fiets met de kenmerkende blauwe voorband huur je voor een langere periode, van minimaal een maand.

Oud-burgemeester van Molenbeek Françoise Schepmans (MR) wordt schepen in het nieuwe gemeentebestuur onder leiding van Catherine Moureaux (PS). In 2019 wil ze graag lijsttrekker worden voor de MR voor de gewestverkiezingen, zo laat ze weten.

Honderden mensen komen zondagnamiddag bijeen voor een betoging waarmee geweld tegen vrouwen wordt aangeklaagd. Volgens de politie zijn er aan het Justitiepaleis, het startpunt van de betoging, ongeveer 1.500 mannen en vrouwen aanwezig.

We kunnen niet ontkennen dat België in het krijt staat bij Congo KVS-ACTEUR PITCHO WOMBA KONGA BRUZZ | DE WEEK

vindt de Canvas-reeks Kinderen van de kolonie noodzakelijk (in ‘Knack’)

Cartoon Kim Kim Duchateau en Wauter Mannaert wisselen elkaar af voor hun kijk op de week

© BELGA

wachten op duidelijkheid over de toekomst van het CCN. Het Gewest plaatste dat gebouw jaren geleden al in de etalage, maar vond pas onlangs een gewillige kandidaatkoper (Ghelamco).

Behalve mogelijke electorale motieven en trage besluitvorming, toont deze trieste saga ook nogmaals de hardnekkige versnippering van het mobiliteitsbeleid. In plaats van elk gewest en elke maatschappij voor zich, zouden alle spelers samen werk moeten maken van een beter Noordstation. Of zoals Luckas Vander Taelen schreef: “Misschien moeten alle betrokken beleidsvoerders worden opgesloten in de wachtzaal van het Noordstation tot ze een echte oplossing hebben gevonden.”

28 NOVEMBER 2018

I

11

Interview

Chris Lomme tachtig

‘Ik wil iets betekenen.

Liefst als mens’ BRUZZ | DE VERHALEN

Actrice Chris Lomme wordt op 5 december tachtig.

Dat wordt gevierd met ‘Révérence’: de titel van een documentaire op Canvas en van een KVS-productie die op 23 februari in première gaat. Niet dat Lomme ook maar even aan stoppen denkt. “De laatste dans van de diva? No way!” — MICHAËL BELLON

D

e documentaire van Kenneth Michiels die op donderdag 6 december op Canvas te zien is, laat Chris Lomme aan het woord, terwijl ze geïnterviewd wordt en herinneringen ophaalt bij een hele reeks archiefbeelden uit haar rijkgevulde carrière als actrice voor theater, film en televisie. Er is ook tijd voor getuigenissen over haar, onder anderen van ex-politicus Vic Anciaux en cineast Raoul Servais. Tegelijk volgt de camera haar tijdens dagelijkse bezigheden, zoals haar vrijwilligerswerk en de making of van het theaterstuk dat ze maakt samen met regisseur Michael De Cock en choreografe Lisbeth Gruwez. Er wordt dus teruggeblikt op lief en leed uit het verleden, maar niet met de bedoeling nu al afscheid te nemen.

Op het moment dat we haar spreken, wordt ze geplaagd door een ernstige verkoudheid die haar stem op de proef stelt. Die belemmering van haar doen en laten frustreert haar danig.

12

I

28 NOVEMBER 2018

“Ik zou het kalmer aan moeten doen, maar ik word een beetje opgeëist. Er is de documentaire en er zijn de repetities voor het stuk, vrijdag heb ik met Katelijne Verbeke en Simone Milsdochter gespeeld in Adela en Helena, waar we heel Vlaanderen mee rondreizen. Om mijn zus te steunen ga ik regelmatig mijn schoonbroer in Kortrijk helpen verzorgen, en ik ben vrijwilligster bij het expertisecentrum waardig levenseinde Topaz. Ik moet opletten dat ik dat kan blijven volhouden. Maar ik heb zelf zo veel gekregen dat ik vind dat ik iets terug moet doen.”

Valt het niet zwaar om als iemand van tachtig regelmatig afscheid te moeten nemen van mensen die jonger zijn dan u?

CHRIS LOMME: De dood is onaf-

wendbaar. Het is de ziekte die gruwelijk is. Ik heb mijn euthanasiekaart altijd bij me. Ik krijg de vraag wat dat met me doet, tachtig worden. Jean Kluger (componist en muziekuitgever, red.), een

goede vriend die ouder is dan ik, zegt daarover: ‘Denk aan elk goed moment uit je leven, en put daar de kracht uit om te weten dat je je plicht hebt gedaan.’ Want wat er rest aan kwaliteitsvol leven is kort.

Die mensen in de dagopvang missen vooral tederheid, vriendschap, warmte, begrip en een glimlach. En ik heb dat blijkbaar.

U knuffelt graag.

LOMME: Ja. Mijn vader was van Franse afkomst, hé. Bij mijn moeder was het altijd een kruisje.

Ik heb haar aan het eind van haar leven wel samen met mijn zus begeleid. Daardoor ben ik verzorgster geworden en heb ik een brevet van hulpverlener.

“Het woord bitter ken ik niet. Pijn, en ongelukkig zijn ja, maar bitter?”

CHRIS LOMME ACTRICE

Hebt u altijd zo actief in het leven gestaan?

LOMME: Energie en passie. Voelen dat je bestaat. Ik heb me ook rotslecht gevoeld in het theater hoor. Dan vond ik dat het op niets trok en wilde ik van vak veranderen. Ups en downs, maar nu krijg ik ongelooflijk veel respect en heb ik zeker niet te klagen. Ik ben zo graag gezien door het publiek. Je moet dat zien, jong. Dat raakt mij.

Al heeft het natuurlijk niet altijd te maken met het stuk dat ik dan speel. Ze komen ook voor Marieke en Chris Lomme: ‘Wij zijn content dat we u zien, ge zijt zo’n voorbeeld.’

‘Schipper naast Mathilde’ is ook een beetje een last?

LOMME: Nog altijd. ‘Daar waart ge

BRUZZ | DE VERHALEN

goed in,’ zeggen ze dan. Dan gaan mijn haren overeind staan. Ik blijf beleefd, maar ik kan het niet verdragen.

Voor welke rol zou u dan herinnerd willen worden?

LOMME: Ik heb zoveel gespeeld.

Maria Callas drie jaar in Gent.

De Meeuw van Luk Perceval met Jan Decleir. En met Peter Faber in Nederland. Daar was ik zo graag.

Daar zijn ze nog brutaler dan wij.

Er was natuurlijk ook de lange periode in dit huis, de KVS, samen met Nand Buyl.

dat Hugo Claus in de schouwburg Jessica! regisseerde, waar ik ook in stond. Claus had tapijt besteld, maar ik had dat ook nodig, en kon en kan altijd beter om met de machinisten en de technici. Dus dat tapijt lag bij ons, terwijl Hugo dacht dat het nog niet was aangekomen.

Dat tweede plateau is er niet gekomen en dan ben ik nog bij Rudi van Vlaenderen (stichter van het Brussels Kamertoneel en eerste directeur van het RITCS, red.) gaan werken in een theatertje aan de rue Blaes, waar ik de poëzie van Herman de Coninck heb voorgedragen en met eigen geld een eigen creatie van Johan Boonen heb gemaakt. Dat was ook niet goed (grijnst). Door de volgende KVS-di-

recteurs ben ik nooit meer gevraagd.

Weet u nog waarom u in het vak bent gestapt?

LOMME: Vrijheid. Mijn moeder zei altijd: ‘Jij moet trouwen met een rijkaard of vendeuse worden, want iets anders kan je toch niet.’ Dat vond ik wel heel kras. Ik ben bijna op de scène geboren. Mijn moeder speelde operette - de lustige weduwe. Mijn papa speelde in de Jeune Garde Catholique. En ik wilde danseres worden in het theater. Daar heb ik gespeeld in het Frans met François Glorieux. In Kortrijk speelde ik mee in Antigone, waarnaar Theater Antigone vervolgens genoemd is (in 1956 opgericht door Bert De Wildeman, haar vader Maurice Lomme en Jacques Verfaillie, red.).

▲

LOMME: Hier heb ik hem leren kennen. Iedereen denkt dat hij direct mijn man was. Neen, hij was docent in de KVS. Tot hij directeur werd (in 1972, red.) en Senne Rouffaer dat van hem heeft overgenomen. Nand was zo eerlijk om niets te combineren. Dat respecteer ik enorm. Doe de job waarvoor je gekozen hebt goed. Hij heeft vanaf dan nooit meer iets op tv gedaan en nooit iets in een ander theater dan het zijne. Dat typeert voor mij nog eens die authentieke en oprechte mens.

Ik heb hier van ’64 tot ’92 gewerkt, mijn man van ’54 tot ’92.

Wij zijn een eenheid geweest in dit theater. Samen met Ivonne Lex en Anton Peters lagen we aan de basis van veel volk hier, door ons te pletter te spelen.

Ik heb hier ook een tweede plateau willen stichten. In de Cheops-garage hier tegenover heb ik een stuk gemaakt op het moment

© ALEX VANHEE

28 NOVEMBER 2018

I

13

Chris Lomme

▲

BRUZZ | DE VERHALEN

Blijkbaar kon ik dat. Dus dacht ik: misschien moet ik dat doen. Ik ben dan aan het conservatorium in Brussel begonnen in het Frans en het Nederlands. In het Frans kwam ik als eerste uit. Om mijn studies te betalen, werkte ik in een frituur.

Wanneer ik in de les kwam, hoorde ik: ‘Tu sens la frite, toi.’ Dat kon me allemaal niet schelen.

Ik deed wat kleine dingen op de Franstalige tv, maar dat lag mij minder. Ik ben geen chauvinist, maar de Vlamingen hebben meer nieren en ingewanden. De Franstaligen meer esprit. Toen ik auditie deed bij Théâtre National voor Le Cid van Pierre Corneille speelde ik dat waarschijnlijk met te weinig pathos.

Ah vous êtes flamande? Ca ne va pas aller. Ik heb dan maar gefigureerd, want ik moest mijn brood verdienen.

Voor de Nederlandse opleiding moest ik eerst het West-Vlaams afleren. Mijn leraar zei: ‘Christine, de dag dat je je ‘g’ en je ‘h’ correct kan uitspreken mag je terugkomen. Ga maar weg.’ Te voet op weg naar Koekelberg ben ik teruggekeerd om hem te zeggen dat hij me nog een maand moest geven. Ik wilde iets betekenen. Ook als meisje en als vrouw.

Kostte het extra moeite om als vrouw iets te betekenen?

LOMME: Ik ben een beetje een ambetant geval, want ik ben verliefd op de liefde. Ik heb mijn deel van de problemen wel gehad. Tot ik mijn vent (Nand Buyl, red.) ontmoette, maar daar praat ik niet zoveel over.

Ik heb zeker iets kunnen betekenen.

Maar liefst als mens. Niet alleen als actrice. Als mensen zeggen: ‘Mevrouw Lomme, u bent een grote actrice.’ Dan zeg ik: ‘Ja, 1 meter 64.’

Al doet het zeker plezier. Daar moet ik niet over liegen.

Herinnert u zich nog de dag dat u naar Brussel kwam?

LOMME: Toen ik studeerde aan het

conservatorium pendelde ik eerst nog met de trein. Op een dag bleef ik in Brussel om een tentoonstelling te zien en ik herinner me dat ik aan de mensen in de tram moest vragen waar het was, terwijl we er vlak voor stonden.

Al snel kreeg ik vrienden aan het conservatorium. In het begin waren dat vooral muzikanten, niet zozeer acteurs en actrices. Ik speel zelf piano, en muziek blijft een grote liefde. In 1964 heb ik de eerste 14

I

28 NOVEMBER 2018

presentatie in twee talen van de Koningin Elisabethwedstrijd gedaan. Fascinerend om de jury te horen discussiëren over de muzikanten. Maar ik zat toen al in de Schipper en Aimée De Smet heeft het dan overgenomen.

Ondertussen heb ik natuurlijk fantastische vrienden en vriendinnen in het theater. Simone Milsdochter, Katelijne Verbeke, Jo De Meyere, Peter Faber, Johan Leysen en vooral mijn beste vriendin Viviane De Muynck met wie ik dikwijls ga eten.

Lievelingsadresjes?

LOMME: Er is zoveel. Ik ga vaak naar

de Thai achter het Justitiepaleis (Les Larmes du tigre, red.). Lekker eten is voor mij is licht eten: Japans, Vietnamees, vis. Ik ben geen zuivere vegetariër. Dat vind ik moeilijk, want ik hou niet van tofu (lacht). Mijn vaste plaats is wel het Sint-Katelijneplein. Le Paon Royal vroeger, en de cafés zoals de Monk.

Maar om te zeggen dat ik veel uitga? Wanneer? ’s Nachts? Ik hou wél van Brussel. De verscheidenheid van de stad. Maar het is een haat-liefdeverhouding.

Wat stoort het meest?

“Ik moet opletten dat ik dat kan blijven volhouden.

Maar ik heb zelf zo veel gekregen dat ik vind dat ik iets terug moet doen” CHRIS LOMME ACTRICE

LOMME: De slechte organisatie en het gebrek aan samenwerking. Ik woon in Anderlecht aan Scheutbos en ken daar al mijn buren. Op een dag was er in drie wagens ingebroken en was bij mij alles gestolen.

Omdat ik ereburger van Anderlecht ben, zei ik dat ik wel naar de gemeente zou gaan, omdat ze me daar kennen. Een heel sympathieke type van de gemeente zei me dat Scheutbos bij Molenbeek hoort. Dat is Brussel. Ze klappen niet met elkaar.

Maar bitter wordt u daar niet van?

LOMME: Dat woord ken ik niet.

Pijn, en ongelukkig zijn ja, maar bitter? Een mens is a priori slecht, hé. Mijn vader zei altijd: ‘Hou eens je handje boven je hoofd en kijk eerst naar jezelf voor je de ander aanvalt.’ Fantastisch toch? Zeker omdat hij het zei in dat sublieme Frans van hem.

Hij heeft in het theater gewerkt, maar had samen met zijn broer ook een tijdlang een zaak in fietsen en motoren, De Rode Leeuw. Hij is gestorven toen de Revolutionaire Arbeidersliga RAL

Tachtig jaar Chris Lomme 1938 Chris Lomme wordt op 5 december geboren in Kortrijk 1953-54 gaat naar het conservatorium van Kortrijk en debuteert in het theater naast haar vader Maurice in het stuk Antigone van Jean Anouilh 1956 volgt zowel in het Frans als het Nederlands Voordracht-Toneel aan het conservatorium in Brussel. Sindsdien woont ze ook in Brussel, tegenwoordig in Anderlecht 1959-1963 speelt de rol van Marieke in de populaire televisiereeks Schipper naast Mathilde, aan de zijde van Nand Buyl. In de

decennia die volgen speelt ze nog talloze rollen in reeksen als Johan en de Alverman, Axel Nort, Midas, Het zwaard van Ardoewaan, Moeder waarom leven wij?, Wittekerke, Heterdaad en Katarakt, en films als De Witte, Wildschut, Hard Labeur, Het Sacrament, Blinker, Confituur en Soeur Sourire 1962-1992 is als vaste actrice verbonden aan de KVS 1989 De Kreuners brengen de single ‘Verliefd op Chris Lomme’ uit 1991-2018 speelt als freelanceactrice bij vooraanstaande gezelschappen als

Blauwe Maandag Compagnie, De Tijd, Malpertuis, Braakland/ ZheBilding 2001 trouwt met Nand Buyl, haar levensgezel sinds 1961

gastrol in Thuis, en bereidt met Révérence een KVS-productie voor in samenwerking met regisseur Michael De Cock en choreografe Lisbeth Gruwez

2009 Nand Buyl overlijdt op 86-jarige leeftijd 2012 speelt de hoofdrol in het toneelstuk Achter de Wolken van Michael De Cock en ’t Arsenaal en in 2016 ook in de verfilming van Cecilia Verheyden 2018 toert nog steeds in het theater (momenteel met Adela en Helena), speelt nog een

RÉVÉRENCE Canvas-docu van Kenneth Michiels, op donderdag 6 december om 21.30u op Canvas Theaterstuk van Chris Lomme, Lisbeth Gruwez en Michael De Cock, op 23 en 24 februari om 15u, en op 27 en 28 februari om 20u, KVS BOL

Aan stoppen met werken denkt u niet?

LOMME: Zolang ik de guts en de passie heb, doe ik voort.

Naar verluidt hebt u nog altijd een stalen geheugen vol gedichten.

LOMME: Gedichten zijn mijn passie.

Twee jaar geleden heb ik een programma met Jef Neve gedaan in Kortrijk. Hij improviseerde aan de piano en ik deed gedichten van Claus. Subliem. Het is mijn passie.

Alle poëzie. Claus: ik ken er twintig uit het hoofd. Herman de Coninck: tachtig uit het hoofd. Rainer Maria Rilke, Anna Achmatova, Wislawa Szymborska …

Zegt u ze ook voor uzelf op?

LOMME: Zeker. Om in slaap te vallen bijvoorbeeld. (uit het hoofd) ‘Als ik te lang gezeten had bij jou, / te

weerloos en te dicht tegen je aan, / wist ik dat ik vlug weg moest daarvandaan, / want van te grote warmte krijg je gauwer kou.’ Van wie is dat? ‘En als ik langer dan een mens verdragen kon / gekeken had naar jou, zo mooi en stralend klaar / dan ging ik duizelen en werd ik raar / zoals van te lang kijken naar de zon. // Dus zit ik nu weer op mijn ouwe kamer / waar alles donker is en koud en klein, / rondtastend naar mijn dingen, bedachtzamer / omdat ze me vervreemd geworden zijn. / Ik zoek mijn weg, hou halt, en luister / tot ik weer gewoon word aan het duister.’

Dat is een sonnet van Edna St. Vincent Millay, bewerkt door Herman de Coninck. Dankzij Herman doe ik poëzie. 77 keer heb ik met zijn begeleiding poëzie gebracht in scholen. Hij is mijn mentor in de poëzie. ‘Jij doet poëzie precies of het van u is. Je draagt niet voor,’ zei hij. Poëzie voordragen is inderdaad flauwekul, want dan eigen je je net iets toe dat niet van jou is.

Als je gewoon zegt wat er staat, is dat genoeg.

“Ik voel niet veel voor een hommage. Ik hoop dat ik hier in de KVS nog eens echt kan spelen” CHRIS LOMME ACTRICE

Proberen te weten wat er verlangd wordt. Ik speel nu een dement vrouwtje. Mijn passie is authenticiteit, oprechtheid.

Toen Nand begon, was hij acteur, regisseur, docent. Ik heb alles van hem geleerd. Alles. Lees de tekst, weet wat er staat en zeg wat er staat.

Denk aan punten en komma’s. Geen klemtonen - dat lost niets op. En denk achter elke zin die je zegt een godverdomme. Ik heb lang op u gewacht, godverdomme. Allemaal van hem geleerd.

Ik geef nu zelf ook al twaalf jaar vertelkunst in Zinnema. Ik leer mensen er ademen, kijken, overtuigd zijn van zichzelf. ‘Ik ben ik. Niet meer maar ook niet minder.’ Mensen hebben een gebrek aan zelfvertrouwen.

Verlegenheid, nooit durven te kijken. Ik heb dat ook heel mijn leven gehad, maar ik wil het anders meegeven aan de mensen.

BRUZZ | DE VERHALEN

voor onze deur in Kortrijk kwam betogen. Zelf heb ik ook met de communistische vlag rondgelopen in Kortrijk. Een linkse rakker. Altijd tegen. A priori une revoltée. Dat heb ik een beetje afgeleerd, maar als je te vriendelijk bent, dan wordt er vlug van je geprofiteerd.

Weet u al welke richting de voorstelling met Michael De Cock en Lisbeth Gruwez uit zal gaan?

LOMME: ‘De laatste dans van de diva’ was het eerste plan. Pff. ‘No way!’ zei ik. ‘Dan kom ik niet.’ Ten eerste moet ik niet hebben van diva’s en ten tweede: ik heb nooit gedanst. Met Michael heb ik eerder heel graag Achter de wolken gemaakt (een toneelstuk en film over een weduwe en een weduwnaar - rol van Jo De Meyere - die elkaar na veertig jaar opnieuw ontmoeten, red.), omdat het over een universeel thema gaat op een manier die niet anekdotisch en sentimenteel is. Nu werken we veel met beelden, maar ik voel niet veel voor een hommage. Ik hoop dat ik hier in de KVS nog eens echt kan spelen.

En wat is volgens u goed acteren?

LOMME: Authenticiteit. Geen leugens.

Bedankt voor het gesprek. Tijd om even de benen strekken. Dat doet u naar verluidt nog regelmatig.

LOMME: Vandaag heb ik nog geen tijd gehad, maar ik doe nog dagelijks mijn basisoefeningen. Honderd tellen lang de rug strekken. Daar ben ik mee begonnen op mijn 35ste, toen de dokter zei dat ik neiging had tot artrose en mijn spieren moest versterken. Ademhalingsoefeningen (ze zegt in één adem een Weesgegroetje in het Frans) en ik kan ook nog altijd de spagaat. Als ik afwas, leg ik mijn benen afwisselend links en rechts van het aanrecht.

Chris Lomme werkt vandaag met choreografe Lisbeth Gruwez (links) aan de KVS-productie ‘Révérence’. © ALEX VANHEE

Aan het werk!

28 NOVEMBER 2018

I

15

bruzzb

e

66

81

•

123

Volgen

82

52

108

Volg BRUZZ ook op

213

14

3

203

54

87

79

48

1

195 97

138

276

362 vin d-ik-le uks bruzzb e #Bru ssel #B ruxe

lles #B

russels

4 14

83

68

25

8

84

@ bruzzbe 22

5

Onderwijs

Leiden projecten rond thuistaal in het onderwijs tot beter Nederlands?

Thuistaal en schooltaal zijn communicerende vaten In de Commissie voor Onderwijs en Vorming van de VGC-Raad wordt woensdag gedebatteerd over een proefproject op twee Nederlandstalige scholen in Anderlecht.

Anderstalige leerlingen mogen er op afgebakende leermomenten hun thuistaal gebruiken. Helpt dat hun Nederlands vooruit? — SARA DE SLOOVER

gemotiveerder. In 2011 stopte de minister het project. “Wij beseften dat het maatschappelijke klimaat nog altijd niet zo open is naar minderheidstalen,” zegt Hilde De Smedt, coördinator meertaligheid bij Foyer.

“Daarom concentreren we onze inspanningen sindsdien op de gezinnen, en adviseren we ouders bij hun meertalige opvoeding.”

H

et project in Anderlecht, dat nu ook wordt uitgebreid naar een school in Vorst, draait niet om volledig meertalig onderwijs, benadrukt coördinator Anouk Vanherf (Erasmushogeschool Brussel). “Nederlands blijft de onderwijstaal, in meer dan 95 procent van de gevallen. Thuistalen worden alleen af en toe functioneel ingezet, bijvoorbeeld bij de voorbereiding van een groepswerk.”

De spreekdurf in het Nederlands van de leerlingen nam toe. Maar of hun kennis van de schooltaal werkelijk verbetert, kan Vanherf nog niet zeggen. “Daarvoor is de proefperiode veel te kort.”

“Tot nu toe komen thuistalen meestal helemaal niet aan bod op school,” zegt Vanherf. “Een van mijn stagiairs vertelde onlangs over een voorval op zijn stageplek.

Kinderen die tijdens de muziekles Frans hadden gesproken, moesten er als straf bladeren bijeenharken.”

Daarmee zijn we helemaal in de 19de eeuw beland, reageert VUB-professor en specialist meertalig onderwijs Piet Van de Craen.

“Mensen straffen voor het gebruik van een taal is uit den boze, en creëert ook weerstand tegenover het Nederlands.” Dat argument gebruikte het gemeenschapsonderwijs ook toen het precies een jaar geleden thuistalen op school toeliet.

Een groots opgezet onderzoek naar het gebruik van thuistalen in het onderwijs is in Europa voor zover Van de Craen weet nog niet gebeurd. “De European Language Council heeft hierover wel een project op stapel staan. Het heeft zeker geen negatief effect, we vermoeden dat een sterkere thuistaal ook de schooltaal versterkt. Talen hebben de neiging elkaar te versterken. Het ‘metalinguïstische vermogen’ (het algemene taalvermogen zeg maar, red.) gaat erop vooruit.”

“Politiek ligt het uiterst gevoelig.

Politici blijven ouders en directies bang maken”

HILDE DE SMEDT COÖRDINATOR MEERTALIGHEID FOYER

De Molenbeekse vzw Foyer had dertig jaar lang een project lopen waarbij leerlingen meertalig onderwijs - in het Nederlands en de thuistaal - konden volgen. Harde bewijzen over een betere kennis van het Nederlands waren er niet, wel was de schooluitval veel lager dan gemiddeld, en waren de leerlingen

Voor De Smedt staat het buiten kijf dat thuistalen helpen bij de taalverwerving in het Nederlands. “Kinderen die hun moedertaal beter beheersen, kunnen ook gemakkelijker een nieuwe taal leren, dat tonen studies al aan sinds de jaren tachtig. Maar je moet eerst een minimumniveau bereiken. Bij kansarme kinderen weten we dat het niveau van de thuistaal laag is. Ik zie regelmatig kinderen op mijn consultatie bij wie het Nederlands niet lukt, omdat de thuistaal zo arm is. Het zijn communicerende vaten: kinderen moeten zowel hun thuistaal als het Nederlands blijven oefenen.”

“Daarnaast voelen kinderen die af en toe hun thuistaal kunnen gebruiken zich beter op school, blijkt uit onderzoek. En als het kind zich beter voelt, gaat het beter leren.”

Bij leerkrachten voelt De Smedt dat de openheid voor het gebruik van thuistalen toeneemt. “Maar politiek ligt het uiterst gevoelig. Politici blijven ouders en directies bang maken. Ik heb het al meegemaakt dat een Brusselse directeur een studiedag over thuistalen afbelde omdat zijn inrichtende macht hem op de vingers had getikt. Zelfs allochtone ouders nemen het discours over dat thuistalen in de weg staan van het Nederlands. Maar als zij gebrekkig Nederlands met hun kind spreken, helpt dat zeker niet bij het taalleerproces.”

Doet het gebruik van thuistalen de kennis van het Nederlands ook meetbaar toenemen?

Heel moeilijk te bewijzen, zegt De Smedt.

“Kinderen zullen wellicht niet méér woorden kennen, maar ze zullen abstracte begrippen wel beter kunnen invullen. Hun taal heeft meer diepgang. Als je een woord als ‘klimaat’ in de thuistaal kent, zal je beter begrijpen wat het Nederlandse woord precies inhoudt.

Toen wij nog meertalig onderwijs aanboden, bleek dat leerkrachten sneller verder konden bouwen op wiskundige begrippen die eerst in de moedertaal waren uitgelegd.”

28 NOVEMBER 2018

BRUZZ | DE VERHALEN

MEER DIEPGANG

I 17

Reportage

Een politiek mirakel genaamd PVDA

Comac-studenten delen ontbijt uit aan de Dienst Vreemdelingenzaken. © KRIS HENDRICKX

BRUZZ | DE VERHALEN

‘De straat voedt ons’

Na de verkiezingen ging het vaak over de groene golf in Brussel.

Maar minstens even overweldigend was de overwinning van de PVDA op 14 oktober. We gingen op zoek naar de sleutels van het dieprode succes en begaven ons tussen de militanten. “Deze partij houdt van het volk, dat voel je.” — KRIS HENDRICKX

W

oensdag 21 november, 18 uur, Schaarbeek. De temperatuur gaat richting vriespunt, maar toch is een vijftigtal actievoerders opgedaagd voor het gemeentehuis van Schaarbeek. ‘Baissons les loyers – Verlaag de huurprijzen’ staat te lezen op hun plakkaten. De identieke bordjes met Nederlandstalige achterzijde worden centraal geleverd door een van de militanten.

De PVDA moet je niet leren hoe je een betoging in elkaar steekt.

De actievoerders zijn een bonte groep, qua leeftijd, maar ook qua afkomst. “Ik woon in een sociale woning waar de lucht vol schimmel zit door allerlei lekken,” vertelt Nadia. “We worden daardoor allemaal regelmatig ziek, maar toch moet ik nog tot 2022 wachten op de renovatie. En geld voor een privéappartement heb ik niet.” De vrouw met hoofddoek is sinds twee jaar lid.

“Ik heb het programma gelezen en dat beviel me. De politici van PVDA leven ook met weinig geld, dat toont

18

I

28 NOVEMBER 2018

dat ze van het volk houden. En ook hun standpunt over Palestina vind ik goed.”

De militanten worden ondertussen getrakteerd op peptalk van een van de zeven vers verkozen gemeenteraadsleden in Schaarbeek, die een caddy met versterker bij zich heeft.

“Zijn jullie die stijgende huurprijzen beu?” Er volgt een luide ‘Ja’ uit alle monden. “Wie komt ons begin december steunen als we de eed afleggen?” Opnieuw eensgezindheid in de gelederen. We kunnen ons vergissen, maar op de achtergrond menen we een knarsetandende burgemeester Clerfayt te horen.

TERREINWERK Het tafereel aan het gemeentehuis is treffend voor de manier van werken van de radicaal-linkse partij. De PVDA doet bijzonder veel terreinwerk en speelt in op onderwerpen die leven bij de bevolking. Dat kunnen huurprijzen zijn, maar ook een onveilige oversteekplaats of een gebrek aan ophalingen voor huisvuil.

Opgetrommelde militanten zetten de eisen in levenden lijve kracht bij. Aan de schoolpoort, voor het gemeentehuis of gewoon ook op de gemeenteraad. “En dat doen we niet alleen de maanden voor de verkiezingen,” vertelt Dirk De Block, lijsttrekker in Molenbeek en Nederlandstalig stemmenkampioen in het gewest.

“Mensen weten dat. ‘Jullie zien we tenminste gans den tijd’, dat hebben we vaak gehoord tijdens de campagne.”

Voor die terreinacties heb je een pak leden nodig. In Molenbeek alleen al telt de partij er 250 betalende, ‘duidelijk meer dan de PS’ volgens De Block. Dat aantal gaat in stijgende lijn, net zoals het aantal actieve militanten. “In 2012 zijn we naar de verkiezingen getrokken met één actieve groep van een tiental mensen in Molenbeek,” legt de lijsttrekker uit. “Deze keer waren dat al vijf groepen. Dan bereik je natuurlijk ook meer mensen.”

Die militanten komen goed van pas bij de grootschalige enquêtes die

PVDA houdt onder de bevolking en die de partij een gedetailleerd overzicht geven van wat leeft in de gemeente. “We bevroegen 1.200 Molenbekenaars over tien thema’s, dat moet ongeveer de grootste peiling ooit zijn in de gemeente,” zegt De Block. Daardoor kennen we de wijken heel goed en zien we vooral welke thema’s overal leven, zoals de huurprijzen. Die kosten een gemiddeld gezin hier 3.000 euro meer per jaar dan vijftien jaar geleden.”

Het onvermoeibare basiswerk van de partij is een van de belangrijkste redenen voor het verkiezingsmirakel dat PVDA op 14 oktober verrichtte.

Want hoe noem je een sprong van

BRUZZ | DE VERHALEN PVDA-militanten in het portiek van het gemeentehuis van Schaarbeek. © IVAN PUT

1,7 procent naar 14,6 procent in één legislatuur anders, zoals in Anderlecht? In zes van de zeven gemeenten waar de marxisten opkwamen, klommen ze zo plots naar een score van 10 procent en meer.

POLITIEK KLIMAAT

“De politici van PVDA leven ook met weinig geld, dat toont dat ze van het volk houden” NADIA PVDA-LID

klagen. De Franse kameraden moesten in een recente peiling tevreden zijn met 4,5 procent en kunnen alleen maar dromen van een Belgische score. Het radicaal-linkse La France insoumise van Jean-Luc Mélenchon doet het in diezelfde bevraging bijna drie keer zo goed.

Extreemrechts scoort er trouwens nog veel beter, maar dat is een ander verhaal.

Woensdag 21 november, 13 uur, Molenbeek. Het Gemeenteplein is niet enkel bekend om zijn markt en wildparkeerders. Sinds 2010 is het wijkgezondheidscentrum van Geneeskunde voor het Volk er ook gevestigd, een initiatief van de PVDA. Als we er binnen▲

Ook ULB-politicologe Emilie Van Haute ziet het terreinwerk als een succesfactor. “Die manier van werken typeert de PVDA. Je ziet trouwens dat de andere partijen die veel onder de mensen kwamen, zoals Ecolo en de PS in Brussel-Stad en Molenbeek, het ook goed deden.”

IJverig basiswerk is cruciaal, maar verklaart niet alles. Ook de politieke conjunctuur zat mee. De

PVDA wist als geen andere partij te profiteren van het centrumrechtse beleid dat de voorbije federale regeringen voerden. “Veel maatregelen zijn hard aangekomen bij de lagere inkomens,” zegt Van Haute.

“De verhoging van de pensioenleeftijd bijvoorbeeld of de verminderde werkloosheidsuitkeringen in de tijd.

Vaak zijn die maatregelen trouwens door de PS goedgekeurd.”

Dat de PS soms mee in het bad zat bij dat harde beleid brengt ons bij het bredere plaatje. In heel Europa kwijnen sociaaldemocraten na decennia van bestuur weg. De Brusselse PS (nochtans in elke regering sinds de oprichting van het Gewest) mag in dat opzicht niet eens

28 NOVEMBER 2018

I

19

Tussen de militanten van de PVDA

▲

stappen, doet de symbolische ligging ons toch even glimlachen.

Het centrum ligt niet alleen pal tegenover het gemeentehuis, de dokters kijken uit de hogere verdiepingen ook recht op het riante burgemeesterskabinet waar Catherine Moureaux straks haar intrek neemt. Dat de uiterst linkse partij hier een vitrine kreeg ging dan ook niet vanzelf.

PROPERE LUCHT VOOR HET VOLK

BRUZZ | DE VERHALEN

In de wachtzaal hangt wat medische info aan de muur, maar toch vooral oproepen voor betogingen en evenementen, vaak van de PVDA: een oproep om sans-papiers te steunen op de gemeenteraad, een evenement tegen vrouwengeweld en ook een uitnodiging voor een bedankfeestje van de partij na de verkiezingen. “En hebt u dit al gezien?” Verantwoordelijke Patricia Polanco wijst ons op de grafieken met de fijnstofwaarden aan de balie.

Het centrum heeft een eigen meter.

Luchtkwaliteit, ook bij uiterst links is het een hot item.

Het medische centrum bouwde de voorbije jaren gestaag zijn patiëntenbestand uit en telt nu bijna 1.800 patiënten, vooral uit Molenbeek. Die krijgen in zo’n wijkgezondheidscentrum gratis zorgen, zolang ze maar trouw blijven aan het centrum van hun keuze. Forfaitaire geneeskunde heet zoiets.

De wijkpraktijk - er is er ook een in Schaarbeek - is daarmee een van de bouwsteentjes die het succes van de partij verklaren. “We zijn twee dingen in één,” zegt Polanco, die zelf op de lijst stond in Anderlecht. “Een medisch centrum én een actiecentrum. Die acties voeren we vooral rond thema’s die ook een invloed hebben op de gezondheid van onze patiënten: huisvesting, vrouwenrechten, de prijs van geneesmiddelen. En toen de gemeente de zwemlessen wou afschaffen, hebben we mee gemobiliseerd en die beslissing verhinderd. Wij luisteren goed en dan volgt actie. De straat voedt ons.”

Vrijdag 16 november, 7.30 uur, Dienst Vreemdelingenzaken in de Noordwijk. Een tiental leden van Comac, de studentenorganisatie van de PVDA, is druk in de weer. Ze helpen bij het wekelijkse ontbijt dat Vriendschap zonder Grenzen, een andere groep van de partij, hier wekelijks organiseert voor de migranten in de wachtrij. Onder een bushokje staat een ontbijtbuffet opgebouwd en studenten gaan bananen uitdelen voor DVZ. De Comac-leden nemen ook tijd voor een babbel met de migranten. “Voor ons is het een manier om uit de ivoren toren te komen die het universiteitswereldje is,” legt Matteo (21) uit. “Dit weekend zijn we zo ook naar de stakers van Bpost geweest.”

Net als Geneeskunde voor het

Patricia Polanco in de wachtzaal van Geneeskunde voor het Volk in Molenbeek.

20

I

28 NOVEMBER 2018

Volk is Comac een van de partijorganisaties die mee aan de weg timmerden. In heel het land zijn er vandaag zo’n zevenhonderd leden, van wie een zestigtal aan de VUB. De studentenbeweging groeide de voorbije jaren, merken de leden.

“Vroeger kenden de studenten Comac en was dat soms een opstapje naar de onbekende PVDA,” vertelt Anna (21). “Nu gaat het vaak omgekeerd. ‘Ah, jullie zijn de studentenbeweging van de PVDA!’ horen we dan.”

TV RAOUL

“Mensen herkennen zichzelf in Raoul Hedebouw. Zijn video’s slaan ook aan bij een jong publiek” EMILIE VAN HAUTE POLITICOLOGE ULB

© IVAN PUT

Of de marxistische studenten Marx ook hebben gelezen, willen we weten. Matteo knikt volmondig.

“Comac organiseert bijvoorbeeld een Karl Marx-School, een vormingsweekend over de ideeën van Marx.

En we nodigen regelmatig een prof uit om een boek van Marx te bespreken.”

Terwijl we met voorzitster Naomi Stocker aan de praat zijn, komt een voorbijganger zich in het gesprek mengen. Wat de studente van de toestand in Venezuela denkt? De man is naar DVZ gekomen om de Venezolaanse vluchtelingen te ondersteunen die bij hem logeren en asiel aanvragen. De militante is even uit evenwicht. “Ik ken de situatie niet goed, maar ik zag een filmpje van Raoul Hedebouw die op die kritiek antwoordt. Dat vond ik wel goed.”

Raoul Hedebouw. De naam valt

Geneeskunde voor het Volk in Molenbeek: medisch centrum én actiecentrum.

voor de zoveelste keer bij onze gesprekken over het PVDA-succes.

De korte video’s waarin de partijwoordvoerder de vloer aanveegt met het establishment zijn een van de belangrijkste sleutels voor de pijlsnelle klim van de partij.

Hedebouw die in de Kamer Siegfried Brackes Telenet-bijverdienste aan de kaak stelt. Hedebouw die zijn goedlachse zelve is in De Slimste Mens. Of nog Hedebouw die in een speciaal opgenomen video uitlegt dat de PS nooit van plan was om met zijn partij te regeren in Molenbeek. Stuk voor stuk zijn het briljante stukjes communicatie voor een breed publiek.

Als geen ander weet de spits van de partij daarbij in alle omstandigheden mensentaal te spreken. Als hij het over kinderarmoede heeft in de Kamer verwijst hij breed gesticulerend en met het nodige drama naar de klein boelekes die onder de armoedegrens zitten. De man, die in Luik opgroeide met Vlaamse ouders, doet dat bovendien even vlot in het Frans als het Nederlands.

“Raoul Hedebouw est très très fort,” geeft politicologe Van Haute toe. “Mensen herkennen zichzelf in hem. En zijn video’s waarin de zaken erg eenvoudig worden voorgesteld, slaan ook aan bij een jong publiek. Via sociale media raken die video’s dan ook nog eens erg vlot verspreid. Ook daarin blinkt

© IVAN PUT

de PVDA trouwens uit: in Franstalig België heeft geen enkele partij zoveel online gecommuniceerd, op Ecolo na misschien.”

De PVDA als moderne en gewiekste communicator die vooral op concrete problemen focust, het was ooit anders. Het huidige succes is dan ook meer dan een kwestie van enkele slimme keuzes. Het is de uitloper van een ingrijpende koerswijziging waartoe de partij besloot. Na alweer een marginale verkiezingsuitslag in 2003 verliet de PVDA haar intellectualistische en dogmatische lijn en ging het steeds meer over thema’s waar mensen elke dag mee worstelen.

Het betekent ook dat de verwijten over sympathieën voor dictatoriale regimes steeds makkelijker van de partij afglijden. Het woord revolutie neemt de partij vandaag nog zelden in de mond, het gaat nu om rupture of ‘breuk’. “Toch blijft het een partij die niet gelooft in ons systeem van representatieve democratie en een parlement,” waarschuwt Van Haute. “Ook al beweren ze het tegendeel.”

Nu de gemeenteraadsverkiezingen achter de rug zijn, zijn alle ogen op mei 2019 gericht. Dat de PVDA dan vooruit zal gaan, staat buiten kijf. De vraag is alleen met hoeveel procent. “De gemeenteraadsverkiezingen zullen ze niet evenaren, aangezien de partij zich daar heeft geconcentreerd op gemeenten waar ze sterk staat,” stelt de politicologe.

“Maar het waren natuurlijk wél de gemeenten met de grootste bevolkingsaantallen.” Ook het verkiezingssysteem met twee verschillende taalgroepen kan de unitaire partij parten spelen.

Van Haute denkt dat de maagdelijke staat van dienst van de partij haar dan weer in de kaart zal spelen.

“Nu ze niet meeregeren in Molenbeek wordt het makkelijk om de PS met de vinger te wijzen. Die gaat gewoon met iedereen in zee, kunnen ze dan zeggen.”

De PVDA van haar kant is alvast niet van plan de succesrecepten overboord te gooien. “Wie blijft ons de volgende zes jaar steunen op de gemeenteraad?” vraagt de dame met de luidsprekercaddy in Schaarbeek.

Een kleine vijftig handen gaan de lucht in, een eensgezinde ‘Moi’ weergalmt in het portiek van het gemeentehuis. De rode golf rolt nog wel even door.

nieuwe show ‘PLANKENKOORTS’ met special guest:

ZWANGERE GUY

6 DECEMBER 20U30

KVS Brussel

Lakensestraat 146, 1000 Brussel

voorafgegaan door de uitreiking van de prijzen ‘Brusseleir Van’t Joêr’ en ‘Brusseleir vè et leive’

€20,00

Always a little more

Meer info op tienerschool.brussels volg ons op tienerschool

Een nieuwe school op maat van (Brusselse) tieners.

De Tienerschool brengt leerlingen van de derde graad lager en de eerste graad secundair onderwijs samen en dat maakt haar uniek. Op die manier zorgt ze voor een zachte overgang van lager naar secundair onderwijs en zet ze maximaal in op persoonlijke begeleiding en de groei naar meer zelfstandigheid.

De tieners ontdekken hun passies, interesses en talenten om nadien een juiste studierichting te kiezen.

Benieuwd hoe dit allemaal in zijn werk gaat?

Kom dan langs op onze opendeurdag • op woensdag 5 december 2018 van 14 tot 16 uur • Tienerschool Porta 1070, Ninoofsesteenweg 369, 1070 Anderlecht.

28 NOVEMBER 2018

I

21

Brussel helpt

TADA haalde de mosterd in Nederland

BRUZZ | DE VERHALEN

‘Wij geven die kinderen vooral zelfvertrouwen’ Elke zes maanden spreken Sofie Foets, de oprichtster van het Brusselse Toekomstatelier, en haar inspirator Heleen Terwijn nog met elkaar af. Terwijn stichtte in 1998 in de Amsterdamse Bijlmer de IMC Weekendschool, gesponsord door het gelijknamige bedrijf.

Twintig jaar later zijn er tien weekendscholen in heel Nederland, Foets opent binnenkort een vijfde vestiging in Brussel. — SARA DE SLOOVER EN STEFANIE NIJS, FOTO’S SASKIA VANDERSTCICHELE

D

e inzamelactie Brussel helpt van BRUZZ steunt dit jaar TADA (ToekomstATELIERdelAvenir).

Bezieler Sofie Foets werkte in 2011 als beleidsadviseur voor de Nederlandse links-liberale partij D66, toen ze op een congres over de beste praktijken in Europa op het vlak van informeel onderwijs kennismaakte met het werk van Heleen Terwijn. “Ze legde uit hoe ze burgers en het bedrijfsleven betrok bij de emancipatie van kwetsbare jeugd. Ik dacht: fantastisch, dat moeten we ook in Brussel gaan doen.”

Zowel in België als Nederland maakten inmiddels honderden kinderen tussen 10 en 14 jaar uit de armste wijken drie jaar lang kennis met allerlei beroepen en sectoren,

22

I

28 NOVEMBER 2018

“De kinderen zeggen ons dat ze bij TADA geleerd hebben om tolerant te zijn”

SOFIE FOETS TOEKOMSTATELIERDELAVENIR

dankzij de inzet van duizenden professionele vrijwilligers.

HELEEN TERWIJN: Als psychologe had ik midden jaren negentig een groot onderzoek gedaan in de eerste grote immigrantenwijk van Nederland, de Bijlmer in Amsterdam-Zuidoost. Ik was heel nieuwsgierig hoe migrantenjongeren vorm gaven aan hun toekomstbeeld, maar gechoqueerd door de resultaten. Drie jaar lang heb ik jongeren gevolgd, en ik zag velen afglijden.

Toen ik een vrij depressief onderzoeksrapport zat te schrijven, begon ik na te denken hoe dat anders zou kunnen.

Veel sociologische theorie gaat over hoe achterstand zichzelf eindeloos reproduceert. Als je de omgeving verandert, zou je dat kunnen omkeren, dacht ik. Creëer een plek waar jongeren hun hart kunnen ophalen. En laat volwassenen enthousiast over hun vak vertellen aan tieners die daar precies de ontvankelijke leeftijd voor hebben. Dat moet effect hebben. In januari 1998 ben ik dan met het eerste klasje begonnen in het academisch ziekenhuis in Amsterdam-Zuidoost.

Jullie hebben voor jullie projecten allebei jullie baan opgezegd. Hoe voelde dat?

TERWIJN: Dat was een heel grote

stap. Op de universiteit zeiden ze

ook: je bent gek, denk aan je toekomst...

SOFIE FOETS: ... dat zegt iedereen (hilariteit).

TERWIJN: Meestal als mensen zoiets zeggen en je gelooft er zelf in, dan ben je met iets goeds bezig. Ik heb een stichting opgericht, met mezelf als enige werknemer, en met één bedrijf als financier. Nu hebben we er meer dan honderd.

FOETS: Natuurlijk was ik een naïeve optimist. En iedereen die zegt ‘Jij bent een beetje gek in je hoofd’ heeft een punt. Maar die gekken moeten er ook zijn (lacht). Om dingen in gang te zetten.

BRUZZ | DE VERHALEN

WAT IS TADA? bellen zelfs consequent naar de ouders als kinderen wegblijven van de vrijwillige weekendlessen.

FOETS: Om eerlijk te zijn, op die

FOETS: Natuurlijk, ouderbetrok-

vraag wil ik niet meer antwoorden. Ten eerste reikt onze impact verder dan de families die we bereiken. Daarnaast slorpen sommige kinderen vijf keer meer energie op dan gemiddeld. Het geeft daarom een vertekend beeld.

kenheid is iets waar we heel hard aan werken.

TERWIJN: Soms hebben de ouders – heel begrijpelijk – geen idee van wat wij doen. En dat moet je ze dus echt goed uitleggen.

Het werkt omdat wij positief aan de ouders rapporteren over de prestaties van hun kind. Op de gewone school zegt de juf: ‘Hij is niet goed in schrijven of rekenen.’

Mijn collega’s vertellen: ‘Hij is ontzettend goed in samenwerken,

Jullie runnen een enorme logistieke operatie. Inmiddels heeft de IMC Weekendschool vijftig fte’s (fulltime-equivalenten) in dienst, TADA achttien. En die

Het Brusselse TADA, het ToekomstATELIERdelAvenir, bestaat sinds 2012. Het is gebaseerd op de Nederlandse IMC Weekendschool. Maatschappelijk kwetsbare tieners uit enkele Brusselse buurten (in Sint-Joost, Molenbeek en Anderlecht) trekken elk weekend naar de zaterdagschool. Via boeiende praktijklessen

van bevlogen professionals - van biologen en journalisten tot verpleegkundigen en politici - ontdekken ze zichzelf en de maatschappij. Op die manier helpt TADA deze tieners om gemotiveerd in het leven te staan, met een positief zelfbeeld en goed geïnformeerd over zichzelf en de samenleving/arbeidsmarkt.

▲

Hoeveel kost het om voor één kind de driejarige weekendopleiding te organiseren?

28 NOVEMBER 2018

I

23

BOÏNG

Goed verzekerd voor Brussel ?

In Brussel is een ongeluk snel gebeurd : twee auto’s die botsen, een val met de fiets, een bal die door een ruit vliegt… Het is niet altijd makkelijk om te weten wat te doen in dergelijke situaties. Precies daarom stellen de experten van KBC Brussels u KBC Brussels Assist voor, een app die het u mogelijk maakt online een ongeval aan te geven, uw verzekeringsmakelaar te contacteren of foto’s van de feiten op te slaan. www.kbcbrussels.be/verzekeren V.U. : KBC Group NV, Havenlaan 2, 1080 Brussel, België. BTW BE 0403.227.515, RPR Brussel.

24

I

28 NOVEMBER 2018

2018-037-KBC BR-Annonces_BRUZZ_215x290_NL.indd 1

19/10/18 09:59

Brussel helpt

▲

Kunnen jullie iets zeggen over de resultaten van de weekendschool bij de kinderen?

TERWIJN: Mijn oudste oud-leerlingen

“Het werkt omdat wij positief aan de ouders rapporteren over de prestaties van hun kind”

HELEEN TERWIJN IMC WEEKENDSCHOOL

Drie oud-leerlingen vertellen

TADA ben je voor het leven

Tieners die de drie schooljaren bij TADA hebben afgerond kunnen zich als alumnus of jobstudent verder inzetten voor de organisatie.

BRUZZ sprak met alumni Safae en Saad en met jobstudente Kamilia. — BETTINA HUBO

© FELIX GOFFIN

Safae grad Koubaa 14, uit Molenbeek

Ik was een braaf, heel timide kind. Ik durfde amper te spreken. De eerste keer bij TADA was dan ook heel spannend.

Ik kende bijna niemand.

Maar al gauw had ik er veel vrienden.

Naar een soort school gaan ‘s zaterdags vond ik geen probleem. Voordien ging ik naar de Arabische school, waar we Arabisch leerden en de Koran lazen. Daar ben ik mee gestopt toen ik met TADA begon. Eerst vonden mijn ouders dat heel jammer,

maar uiteindelijk was het oké en zijn ze mij altijd blijven stimuleren.

Bij TADA zijn er regels, een beetje zoals op school. De gsm gaat in een bakje en je mag tijdens de activiteiten niet snoepen of chips eten.

Maar in de plaats van wiskunde of Nederlands doe je er activiteiten. Veel leuker dan op school.

De gastdocenten maakten veel indruk. Ik had meteen het gevoel: ik wil ook zo succesvol zijn.

Wat ik later wil worden weet ik nog altijd niet, maar ik heb wel veel geleerd bij TADA. Bijvoorbeeld dat je moet werken als je geld wil verdienen. Als ik een paar nieuwe schoenen wil, dan moet ik dat nu vragen aan mijn vader, mijn moeder of mijn broer. Ik wil later mijn eigen geld, zodat ik mijn eigen kleren kan kopen. Ik wil dus zeker niet werkloos zijn, dat lijkt me saai. Maar ik ga geen advocaat worden of zo.

Een simpele job, iets als verkoopster, ligt me beter, denk ik.

schoolniveaus. Iedereen zegt dat je dokter moet worden. Maar het gaat er in het leven juist om dat jij iets doet wat bij jou past.

Daarnaast zien we dat kinderen die de weekendschool hebben gevolgd een grotere woordenschat hebben. Dat is niet raar: als er een rechter op bezoek komt, gaat het natuurlijk over de rechtbank en een toga en een pleidooi.

FOETS: Als je jarenlang elke zaterdag oefent in een taal, in een warme context waar fouten niet worden afgestraft, vergroot die woordenschat uiteraard. Tienduizend uur oefenen verbetert altijd je capaciteiten.

Hebben jullie ook gekeken naar schooluitval? ▲

zijn inmiddels dertig. Twintig jaar geleden was mijn idee nog een theorie, maar nu kan ik zien dat het project een levensbepalende invloed heeft gehad op die 2.600 jongeren.

Daarom doen we onderzoek in samenwerking met de universiteiten. En de resultaten blijken nog beter dan ik had verwacht.

Ten eerste heeft de weekendschool een heel grote invloed op het zelfvertrouwen van de jongeren. Dat hoor je ook in al hun verhalen: ‘Ik heb leren dúrven.’ Verder voelen ze zich sterk verbonden met de rest van de maatschappij, en zien ze toekomstperspectieven: het idee dat er voor hen ook iets te doen valt in de samenleving. En tot slot vinden ze het belangrijk om iets terug te geven aan de samenleving. Ze doen vaak vrijwilligerswerk, zijn heel betrokken burgers.

Ik vind het belangrijk om daarbij te zeggen dat de Weekendschool en TADA er zijn voor kinderen van alle

BRUZZ | DE VERHALEN

hij is altijd degene die conflicten oplost.’ Dat is als ouder heel fijn om te horen.

FOETS: Je werkt aan een langdurige vertrouwensband. Wanneer de drie jaar om zijn, kennen die ouders de organisatie. Door die band kun je je meer permitteren. Na afloop komen de kinderen bij een alumni-netwerk.

Het doel is dat ze daar levenslang bij betrokken blijven.

Vorig jaar ben ik begonnen in het ASO, maar zoveel studeren was niks voor mij. Ik haalde slechte punten en daardoor mocht ik minder en minder op stap gaan van mijn ouders. Nu zit ik in 2BSO verzorging en voeding. Dat gaat me veel beter af. Op mijn eerste rapport had ik maar één buis. Voor het eerst was mijn vader trots op mij.

Door TADA ben ik zelfverzekerder geworden.

Op een gegeven moment zouden we een filmpje maken en moest ik hand in hand met een jongen lopen. Eerst durfde ik niet. Ik was beschaamd.

Hand in hand met een jongen? Dat kan niet voor een moslimmeisje.

Daarna heb ik tegen mezelf gezegd: gewoon doen. Sindsdien ben ik losser en trek ik me minder aan van wat de mensen van me denken: je m’en fous. Ik heb veel meer zelfvertrouwen. Nu ik alumna ben zijn er zelfs TADA-leerlingen die zeggen: ik wil worden zoals Safae.

28 NOVEMBER 2018

I

25

Warme wintervoordelen met Paspartoe Deze winter zorgt Paspartoe voor extra warmte en gezelligheid!

Geniet met vrienden en familie of steun een goed doel in Brussel.

Ticket combi-concert ‘Beethoven 5’ (30 punten) op 1 december

Ticket voor schaatsbaan Muntplein (10 punten) vanaf 30 november

Ruil je punten om bij Muntpunt of de betreffende Paspartoe-partner!

Ticket combi-concert ‘Happy 2019!’ (30 punten) op 5 januari

Spaghetti eten voor het goede doel (15 punten) op 1 december bij diverse Paspartoe-partners

€ 5 gift voor Brussels Platform Armoede (10 punten)

Heb je nog geen Paspartoe?

Haal hem vandaag nog!

Te koop in Muntpunt, BOp en de 22 Brusselse gemeenschapscentra

ALLE INFO OP WWW.PASPARTO EBRUSSEL.BE

Brussel helpt

▲

FOETS: Van de bijna driehonderd

brief schrijven.’ Zo hebben we afgelopen zomer twee oud-leerlingen naar Boston kunnen sturen voor een leadership-programma.

TERWIJN: De Weekendschool en TADA brengen jaarlijks duizenden gastdocenten en al die sponsors bij elkaar. En dat creëert kansen voor de

© FELIX GOFFIN

Kamilia Djouldem 18, uit Vorst

Ik behoor tot de eerste lichting van TADA. Toen ik in de lagere school zat, kwam Sofie (Foets, red.) naar mijn school en liet ze een filmpje zien. Ik twijfelde eerst, wist niet of ik zin zou hebben om

er elke zaterdag naar toe te gaan. Maar mijn ouders waren enthousiast en ik had niet zoveel activiteiten buiten de school. Ik was net gestopt met dansen vanwege mijn rug.

alumni. Ze kunnen ergens stage doen of een dagje meelopen.

FOETS: Bijvoorbeeld: vorige week heeft een van onze oud-leerlingen, Kamilia, bij BRUZZ een interview gegeven. Dan zie ik een mail verschijnen: Kamilia deed dat heel goed, we zouden haar eigenlijk graag

Ik ben dan bij TADA begonnen en merkte al vlug dat het er heel anders aan toeging dan op school. Geen examens bijvoorbeeld en niet alleen theorie, ook praktijk. Bovendien werd TADA een soort familie voor mij, ik had er meteen vrienden.

Ik was heel benieuwd of ik bij TADA te weten zou komen wat ik wilde doen en worden. Geneeskunde? Neen. Kinesitherapie?

Ook niet. Toen er op een keer een ingenieur kwam spreken, heb ik hem de oren van het lijf gevraagd.

Wat houdt het in? Zijn er ook vrouwelijke ingenieurs? Ondertussen denk ik dat ik weet wat ik wil: handelsingenieur. Ik hou van cijfers en van reizen.

BRUZZ | DE VERHALEN

De jonge ondernemer Hassan Al Hilou deelt zijn passies met de TADA-jongeren.

als jobstudent willen aanwerven. Ik dacht: jaaa, hop.

Zijn er ook verschillen in aanpak? In Brussel opereer je toch in een heel andere context dan in Amsterdam.

TERWIJN: We werken volgens

hetzelfde concept, maar Brussel en

▲

oud-leerlingen van TADA gaat op één meisje na iedereen nog naar school.

Dat is bij deze doelgroep, kinderen geboren in vaak zeer precaire omstandigheden en van niet-Europese origine, helaas niet vanzelfsprekend.

Ik vind het wel heel belangrijk om ook naar de kwalitatieve aspecten te kijken. We horen bijvoorbeeld van kinderen vaak ook dat ze bij TADA geleerd hebben om tolerant te zijn tegenover mensen met bijvoorbeeld andere culturen of leeftijden. Of dat ze hebben geleerd om anders om te gaan met negatieve emoties.

TERWIJN: Later, als ze nog wat ouder zijn, noemen ze ook de betrokkenheid bij het alumni-netwerk. We organiseren opleidingen om zelf gastdocent te worden, of ambassadeur voor het project. Ook hebben we werkgroepen per thema, zoals zorg of journalistiek.

FOETS: Organisaties die meewerken beseffen vaak dat de kinderen van deze achtergrond de meerderheid zullen worden in steden zoals Brussel. Voor jongerenprogramma’s spreken ze ons aan: ‘Normaal reageren alleen kinderen uit de betere families hierop, maar laat jullie gasten ook maar een motivatie-

Momenteel zit ik in het vijfde jaar humane wetenschappen in atheneum Emanuel Hiel.

Eerst volgde ik economie, maar dat vond ik saai.

Humane is dan misschien niet de beste voorbereiding voor handelsingenieur, maar als je gemotiveerd bent, kan je veel, zo leer je bij TADA. Bovendien heeft elke oud-leerling een buddy, een coach die je helpt om je schoolprestaties te verbeteren. Ik word geholpen door Karel, een universiteitsprofessor die speciaal een keer per maand van de kust naar mijn huis in Vorst komt om me helpen met vakken als wiskunde en geschiedenis. Respect.

28 NOVEMBER 2018

I

27

DE FILES BEU? DOWNLOAD SNEL DE NIEUWE MIVB-APP Nieuw!

Plan uw trajecten en ontdek alle mogelijke routes in realtime

Brussel helpt

▲

TERWIJN: Zeker, dat zie je alleen al in

“Natuurlijk was ik een naïeve optimist, maar die gekken moeten er ook zijn”

SOFIE FOETS TOEKOMSTATELIERDELAVENIR

Vinden jullie dat de weekendscholen ook iets te bieden hebben voor de maatschappij als geheel?

© FELIX GOFFIN

Saad Maimouni

bijna 14, uit Molenbeek Ik ben net klaar met TADA. Toen ik halverwege was - ik was toen een jaar of twaalf - begon ik te puberen en wilde ik niet meer gaan. Ik vond TADA stom en had geen zin meer om er elke zaterdag voor op te staan. Ik ben toen enkele keren afwezig geweest.

Maar van mijn moeder

moest ik ermee doorgaan.

Nu ben ik blij dat ik niet gestopt ben. Het is niet zo dat je na afloop precies weet wat je wil worden, maar je krijgt wel inzicht in je talenten. Als klein kind wilde ik altijd goochelaar worden. Ik vond goochelen op tv erg leuk en probeerde het thuis ook

de antwoorden van gastdocenten.

Negen op de tien zeggen dat ze iets geleerd hebben van hun passage.

Wij horen heel vaak: ‘Waarom is dit niet overal?’

FOETS: Omdat het financieel en logistiek niet haalbaar is (lacht).

TERWIJN: Het laat mensen nadenken over onderwijs, over diversiteit, over burgerbetrokkenheid bij uitdagingen als integratie.

Gastdocenten die zeggen: ‘Ik had nog nooit met Marokkaanse kinderen gepraat, ik zou willen dat mijn kinderen zo enthousiast waren.’

FOETS: Er schieten ook imitaties van de weekendschool uit de grond, mensen raken geïnspireerd. Die niet-tastbare, indirecte impact wordt vaak over het hoofd gezien.

In Nederland is de IMC Weekendschool nu ook actief in het reguliere onderwijs.

TERWIJN: Dat gebeurt in concentra-

tiescholen op plaatsen waar geen

zelf. Maar ik bakte er niets van en heb het maar losgelaten.

Bij TADA kwam er op een dag een chemicus langs voor een workshop. Sowieso vond ik de praktijk en de uitstappen altijd leuker dan de theorie. In die workshop mochten we alcohol uit bier halen. Het was net goochelen. Toen dacht ik even: ik word chemicus.

Maar dat wordt het wellicht toch niet. Ik zit nu in het tweede jaar handel in het Imelda-instituut in Scheut en ben van plan om mijn eigen bedrijf te beginnen. Ik denk aan een winkel, met concurrenten en zo, dat lijkt me leuk.

Uit dankbaarheid voor wat ik allemaal geleerd heb bij TADA, ben ik vaste helper geworden. Ik wilde iets teruggeven en begeleid nu als alumnus zelf wekelijks een klasje.

IMC Weekendschool bestaat. We doen hetzelfde, maar dan tijdens de normale schooluren, met toestemming van het ministerie van Onderwijs. Die scholen vinden het heel fijn dat wij er zijn, voor niet-cognitieve vaardigheden zoals burgerschap, breder toekomstperspectief, zelfvertrouwen en motivatie.

TADA kreeg dit jaar voor het eerst subsidies van het Vlaamse ministerie van Onderwijs. Zijn er ook plannen om in België in het reguliere onderwijs lessen aan te bieden?

FOETS: Onze focus is nu in eerste

instantie blijven groeien in Brussel, en daarnaast kijken we wat we verder nog kunnen doen. We treffen alle voorbereidingen om in september 2019 een vijfde weekendschool te openen in Schaarbeek. Het wordt wellicht een tweetalige weekendschool op de Van Oostsite, in de nieuwe Paviljoenschool en in de Franstalige school ernaast.

BRUZZ | DE VERHALEN

Amsterdam zijn héél verschillend.

Tijdens het eerste telefoontje dat ik van Sofie kreeg, zei ze dat ze een tweetalige school wilde. Ik zei: ‘Weet waar je aan begint, het is al zo moeilijk!’ Maar Sofie legde me uit: in Brussel moet dat.

FOETS: Wat ik ook merk, en cijfers van het PISA-onderwijsonderzoek tonen het aan: tieners van Molenbeek staan anno 2018 een paar kilometer verder achter dan tieners uit Amsterdam. Er is meer onderwijsongelijkheid in België dan eender waar in Europa.

Als ik bij Heleen ga kijken, dan zie ik dat bijna alle kinderen daar relatief goed Nederlands spreken (Terwijn beaamt). Bij TADA is dat niet het geval. Bij onze Nederlandstalige TADA-leerlingen verschilt de thuistaal in meer dan negentig procent van de gevallen van de schooltaal.

Brussel helpt

Brussel helpt is de jaarlijkse solidariteitsactie van BRUZZ. Dit jaar steunt Brussel helpt TADA. Bestel vandaag (28/11) voor middernacht nog uw spaghetti op uw favoriete plek via de website brusselhelpt.be Te laat of geen tijd voor de spaghetti?

Steun Brussel helpt en TADA met een donatie via dezelfde website.

28 NOVEMBER 2018

I

29

Nick Trachet

Brussel en de wereld culinair ontdekt

Aardamandel B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Ik maakte kennis met een gewas dat op vele plekken in Europa als schadelijk wordt beschouwd, maar eigenlijk een enorm potentieel heeft.

En het komt bijna over de hele wereld voor.

“Hier,” zei ze, “proef eens.”

In plaats van een schoteltje pinda’s of blokjes kaas, zette Martine mij een portie droge knolletjes voor. Ze waren één tot anderhalve centimeter lang en omgord door bredere cirkels. Ik proefde: ze smaakten wat naar amandel, kastanje, maar ook naar kokosnoot. Ze hadden ook de beet van rijpe kokosnoot. Martine, mijn Afrikaanse bron van inspiratie, beweert dat het een specialiteit is uit West-Afrika, ze noemt ze pois sucré en tchongon.

Ik herkende de zoete bolletjes onmiddellijk, ook al had ik ze nog nooit in de hand (of de mond) gehad. Dit zijn aardamandelen, chufas.

De aardamandel is een knolletje dat groeit aan een cypergras, Cyperus esculentus. Het is een plant uit de familie van de papyrus, verwant met de grassen maar toch net weer anders.

Het is eigenlijk een moerasplant die zich vermeerdert

30

I

28 NOVEMBER 2018

met wortelstokken. In de modder aan de onderaardse wortels vormt de plant knolletjes. De aardamandel werd al gegeten door de voorlopers van de mens in Afrika. Hij werd geteeld in de tijd van de Oude Egyptenaren en de plant heeft zich ver verspreid: tot in West-Afrika zoals gezegd, in Zuid-Amerika, maar ook dichterbij in Italië en in Spanje waar hij chufa wordt genoemd en een specialiteit is van de stad Valencia. In

Stappaerts gaf in zijn tuinbouwhandboek (1929) trouwens richtlijnen voor de teelt. Je plant de knolletjes in maart gewoon buiten, je kan oogsten vanaf september.

Vandaag zou dat landbouwspecialisten bleek doen uitslaan. Deze ‘vergeten groente’ kwam zo’n dertig jaar geleden terug met geïmporteerd plantgoed (van gladiolen, schrijft men) en wordt hier nu beschouwd als een invasieve exoot, die op alle wijzen moet worden

“Een invasieve exoot?

Dit plantje lijkt eerder een gewas van de toekomst” Noord-Amerika worden de knolletjes al minstens 11.000 jaar gebruikt door de plaatselijke bevolking. En in Azië komen ze ook al voor.

Bij ons beschouwde Emile Stappaerts van de Vilvoordse Rijkstuinbouwschool de aardamandel als inheems, Hij zag er een tuinbouwproduct ‘van tweede orde’ in.

bestreden. Dat zal moeilijk gaan wanneer ik in de Belgicalaan, aan de grens van Jette met Molenbeek, de gedroogde knolletjes kan kopen met kilo’s tegelijk. Ik legde ze een nachtje te week in kraantjeswater en de volgende ochtend zagen ze er behoorlijk levenskrachtig uit.

Je kan aardamandelen zo eten, je kan de gedroogde knolletjes ook roosteren en allicht ook koken, al zal het parfum dan mogelijk verdwijnen, ik denk dat er onder meer blauwzuur in zit, zoals in echte amandelen. In Zuid-Amerika eten ze de geweekte chufas als ontbijtgranen, met melk. Ik maakte met mijn knolletjes een Spaanse horchata de chufa. Het recept is doodsimpel: laat een kwart kilo een nachtje weken, doe ze in de blender met wat water en draai ze fijn. Leng de pap gaandeweg aan met water tot een liter. Filter de vloeistof door een zeefje in een kan en schenk uit aan kinderen en vrienden.

Heerlijk. In Valencia doen ze er extra suiker en desnoods ook kaneel bij (toevoegen tijdens het blenden).

Chufas zijn behoorlijk voedzaam. Ze bevatten suiker, zetmeel, proteïne en tot 36 procent olie, voor het grootste deel onverzadigd.

In Californië, waar de plant ook welig tiert, ontdekte men dat met een redelijke opbrengst anderhalve ton olie per hectare zou kunnen worden geoogst voor biodiesel. Elk jaar weer! De aardamandel een invasieve exoot? Dit plantje lijkt eerder een gewas van de toekomst. Smakelijk.

De hele reeks nalezen? » BRUZZ.be/trachet

Beeldspraak

De geuzennaam die ertoe doet

Bierdrinker

I

Buveur de bière, 8 januari 1965. © PHOTO NEWS

k kan niet op tegen het oorspronkelijke bijschrift bij deze foto, dat de zaak accuraat samenvat: ‘Buveur de bière’. Je hebt ook waterdragers, kiekenfretters en hielenlikkers, maar mooier dan Buveur de bière komen de geuzennamen niet. Zeker niet in onze contreien, waar dit de eretitel is die ertoe doet. Nederland heeft een Melkmeisje, Tibet een Dalai lama, België een Bierdrinker. Dat er van Pieter Bruegel geen schilderij of prent bekend is met die titel, wil zeggen dat het werk verloren is gegaan. Maar ook banale foto’s kunnen een iconische status krijgen als ze een essentie vatten of een archetype vastleggen. Geef deze daartoe een tweede kans.

Bier drinken hoef je de geportretteerde vakman immers niet meer te leren. Merk hoe zijn stevige greep rond het glas

ruimte laat aan de pink om af te tasten waar het glas aan zijn einde komt, en hoe lang het dus nog kan meegaan voor er aan vervanging moet worden gedacht. Zie hoe zijn keel een aanzienlijk debiet kan verwerken zonder dat ze in de weg gaat zitten. Weet dat zijn netvlies het beeld van de schuimresten op het glas koestert als het schuim in de branding: straks komt er weer een nieuwe golf.

Belangrijk voor de universele draagkracht van het beeld is ook dat deze Bierdrinker zich beperkt tot bier drinken an sich. Het gaat niet om een activiteit in gezelschap, niet om de smaak, niet om een beloning na de werkdag. Waarschijnlijk is de foto niet eens in een café genomen, maar in een kantine.

Vandaar ook de stofjas, die goed past bij het ambt van Buveur de bière.

Men zou de titel jaarlijks kunnen toekennen aan een Belg die de discipline het best onder de knie heeft. Geen zatlap, geen bierkenner, maar een bescheiden doordeweeks type. Als laureaat hoef je geen acte de présence te geven op kermissen en jaarmarkten. Gewoon een jaar lang zo regelmatig en authentiek mogelijk je talent tonen, zoals de man op de foto. Beleefd je stem verheffen: ’Rosa, nog eentje.’

Toekijken hoe Rosa van de kantine bij het serveren van pintjes aan de Buveur van 1965 extra haar best doet, maar zelf niets forceren. Hooguit een keertje meer naar de kapper gaan. Linkerarm misschien eens gestrekt op het tafeltje drukken.

Niet zozeer voor de stabiliteit, maar om een zekere vastberadenheid en routine te veruitwendigen. Niemand eraan laten twijfelen dat je het er op gewone dagen zonder fotograaf even goed vanaf brengt. Dan het glas heffen en het met de elleboog in een mooie hoek naar de juiste plaats brengen. Het hoofd recht houden en vooral niet met geheven kin naar een te hoog geheven glas reiken. Dat verraadt afhankelijkheid en gebrek aan controle. Het is de kunst om de bodem van het glas lager te houden dan de bovenrand, en het bier naar boven te laten glijden. Met een kinetisch handigheidje dat al voor een deel in de armbeweging zat, waardoor je het bier het meeste werk laat doen. Uiteraard zonder het te laten klotsen.

Vervolgens een slok nemen die niet te klein is. Doordrinken mag. Een bierglas wordt in een beperkt aantal teugen geleegd.

Voor een eerste pint op warme dagen kunnen dat er soms zelfs maar vier zijn. We spreken dan van volle teugen - de Bierdrinker weet nog waar die uitdrukking vandaan komt. Maar normaal zijn het er tussen de vijf en zes.

Worden het meer, of worden de pauzes tussenin te lang, dan weet de Bierdrinker dat het tijd is om te stoppen.

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Elke week voorziet Michaël Bellon een oude persfoto van een nieuw onderschrift

— MICHAËL BELLON

De hele reeks nalezen? » BRUZZ.be/beeldspraak 28 NOVEMBER 2018

I 31

Enfant Terrible Bijzondere mensen in een bijzondere stad

Schaken is goed voor je zelfbeeld Astrid Barbier, schaakster

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Toen ik in de tweede kleuterklas zat, wilde ik leren schaken. Mijn vader, mijn broers en mijn zus gingen al naar de schaakclub en ik wilde niet achterblijven.

Mijn mama heeft mij de beginselen bijgebracht. Later is mijn papa mijn leermeester geworden. We namen met het hele gezin vaak deel aan toernooien. Ik ben nog lang niet de beste Barbier. Mijn oudste broer heb ik wel al ingehaald op de officiële ranking van de wereldschaakbond FIDE. Ik zit nu boven de 1.900 Elo-punten en zou er graag ooit 2.200 halen. Nu ik halftijds studeer en het topsportstatuut heb, waardoor ik gewettigd afwezig kan zijn, hoop ik dat ik vooruitgang kan boeken. Zodra je werkt en een gezin hebt, wordt het moeilijk om sterker te worden. Van schaken alleen kun je helaas niet leven.

Schaken is een fascinerend spel. Het helpt je om probleemoplossend te denken. Van de openingszet tot het eindspel moet je patronen herkennen, varianten berekenen, stappen vooruitdenken. Tegelijk speelt ook intuïtie een rol. Als je cruciale matchen speelt, moet je fysieke conditie in orde zijn. Ik ben zelf nogal stressbestendig. Schaken heeft een positieve invloed op je zelfbeeld. Dat geldt zeker voor mensen met een neurobiologische ontwikkelingsstoornis, zoals dyslexie, ADHD en autisme. Mijn masterproef ging daarover. Er is ook het sociale aspect. Je speelt tegen mensen van alle leeftijden. Dankzij het schaken heb ik de wereld kunnen rondreizen. Ik heb toernooien in IJsland, Siberië en India afgewerkt. Ik heb er overal vrienden aan overgehouden en mijn talenkennis is er serieus op vooruitgegaan. Mijn vriend – een Belg met Armeense roots – is ook een schaker. Er zijn véél schakerskoppels (lacht).

Schaken wordt nog altijd gezien als een mannen-

Astrid Barbier (22)

sport. Het WK-duel tussen Magnus Carlsen en Fabiano Caruana krijgt veel aandacht, terwijl bijna niemand de beste schaakster van het moment, de Chinese Hou Yifan, kent. In de schaaksport zelf is er nog veel seksisme. ‘Vrouwen kunnen niet schaken,’ hoor je weleens. Ik heb het gevoel dat ik mij als vrouw harder moet bewijzen. Maar ik heb al gemengde toernooien gewonnen en België scoort internationaal gezien vaak beter bij de vrouwen dan bij de mannen.

De kloof tussen de geslachten wordt kleiner. Al is het gezien de achterstand nog altijd nodig om het vrouwenschaken te promoten. Ja, vrouwenrechten interesseren mij. Ik volg nu een interuniversitaire opleiding gender en diversiteit en ben betrokken bij de vrouwenbeweging YWCA. Ik woon liever in Brussel dan in Temse. De stad verruimt je blik ontzettend. De hele wereld is hier thuis en er is altijd iets te beleven. Ik vind de mensen vriendelijk en ik voel me zeker niet onveilig. Mijn Vlaamse vrienden vinden het hier nochtans eng (lacht). Wat beter kan? Properheid, verkeer, fietsvriendelijkheid, armoedebestrijding. Ik heb op kot gezeten op de VUB-campus, maar nu woon ik bij mijn ouders.

In L’Echappée delen we veel gemeenschappelijke faciliteiten: tuin, feestzaal, logeerkamer, gereedschap, speelgoed en binnenkort zelfs een groentedak. Er zijn duidelijke afspraken en de communicatie loopt goed.

Cohousing is samen apart leven.

Ik wil later aan de slag in de sociale sector. Ik heb gewerkt met straatkinderen in Bolivia en ik kijk al uit naar een stage bij het Minderhedenforum. Of iets met schaken? Ik vind het heel tof om in Brussel schaaklessen te geven via de Brede School. Ik geloof in de kracht van het schaken. — TOM VAN BOGAERT

is een van de tien beste schaaksters van België. Als lid van het nationale vrouwenteam deed ze al mee aan twee Schaakolympiades. Ze heeft een master in de agogische wetenschappen. Ze groeide op in Temse en woont sinds twee jaar met haar ouders in een cohousingproject in Laken.

32

I

28 NOVEMBER 2018

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D © SASKIA VANDERSTICHELE

28 NOVEMBER 2018

I

33

Big City

Stel zelf je vraag en stem op BRUZZ.be

Het portaal van de Gesùkerk. Aan de tijdelijke bezetting kwam vijf jaar geleden abrupt een einde.

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

© PHOTONEWS

Waarom is het Gesùklooster nog steeds niet gerenoveerd?

KARL UIT VILVOORDE

H

et Gesùklooster en de bijhorende kerk met art-decotorentje aan de Koningsstraat wachten al heel lang op een nieuwe bestemming. Het jezuïetenklooster was vroeger een rusthuis voor missionarissen, maar raakte eind vorige eeuw in onbruik. Enkele jaren later kwam het complex in het vizier van vastgoedinvesteerder Pierre Buyssens. In 2007 kocht hij het geheel voor ruim 16 miljoen euro met de bedoeling er een luxehotel van te maken.

Tot nu toe werden die plannen echter niet concreet. Een eerste vergunning, afgeleverd door de gemeente Sint-Joost, is in 2010 nietig verklaard door de Raad van State. Die gaf daarmee gehoor aan een klacht van verenigingen en buurtbewoners. Zij argumenteerden dat een klooster stedenbouwkundig hetzelfde is als woningen.

Aan huisvesting mag niet geraakt worden, dus zou het verlies van 6.000 vierkante meter woonoppervlakte gecompenseerd moeten worden.

34

I

28 NOVEMBER 2018

De eigenaar liet vervolgens zijn project hertekenen. De hoteloppervlakte werd gehalveerd tot 75 kamers. De rest van het complex zou worden omgebouwd tot evenveel woningen.

Het Gewest verleende een vergunning voor het aangepaste project, maar stadsverenigingen Arau en Inter-Environnement stapten opnieuw naar de Raad van State. “Niet omdat we het project willen tegenhouden, maar omdat het Gewest in de fout ging bij de berekening van de stedenbouwkundige lasten,” zegt Isabelle Pauthier, directrice bij Arau. “De eigenaar zou in slechts negen betaalbare woningen voorzien waarvan hij eigenaar zou blijven en de huurinkomsten opstrijken.

We vreesden dat deze voor de eigenaar bijzonder gunstige regeling een juridisch precedent zou worden. Terwijl het Gewest er net moet op toezien dat projectontwikkelaars met hun winst ook iets bijdragen aan de samenleving.

Ondertussen heeft minister-president Rudi Vervoort (PS) in het

parlement ook toegegeven dat er een fout is gemaakt.”

De nieuwe vergunning werd geschorst, maar het is nog altijd wachten op de uitspraak ten gronde. “Afgelopen zomer kregen we wel al het advies van de auditeur en die volgt onze argumentatie,” aldus nog Pauthier.

Intussen was het voormalige jezuïetencomplex het decor voor heel wat feestjes en andere evenementen. Gedurende enkele jaren was het ook een van de grootste kraakpanden in de geschiedenis van de stad. Na toenemende klachten over criminaliteit, drugs en prostitutie maakte burgemeester Emir Kir (PS) een eind aan de tijdelijke bezetting. Dat is inmiddels vijf jaar geleden en er is nog geen oplossing in zicht.

WINKELS Vorig jaar gaf eigenaar Buyssens te kennen dat hij de plannen misschien opnieuw wil bijsturen, met woningen en winkels in plaats van een hotel, maar tot nu toe werd nog geen nieuwe vergunning aangevraagd. Ondertussen gelooft bijna niemand nog dat hij zijn project ook effectief wil of kan realiseren. Vermoedelijk wacht hij op het juiste moment om met

winst te verkopen. Dat ligt moeilijk zolang de procedureslag rond de vergunning nog niet beslecht is.

Ook dat het een hotel zou worden, lijkt niet meer erg waarschijnlijk. “Een luxehotel met ‘slechts’ 75 kamers is niet rendabel,” denkt gemeenteraadslid Frédéric Roekens (Groen), die het dossier al jaren opvolgt. “De vaste kosten van een luxehotel zijn erg hoog zodat een bepaalde schaalgrootte noodzakelijk is. Bovendien lijkt de markt voor luxehotels redelijk verzadigd. Dat verklaart misschien waarom de eigenaar geen exploitant of overnemer vindt.”

Enkele verenigingen pleitten er ondertussen voor dat het Gewest het gebouw overneemt. “Maar politiek is er weinig animo om een onteigeningsprocedure te starten,” aldus nog Roekens. “Daar moet dan ook budget voor zijn. Het Gewest neemt een afwachtende houding aan en kan zelfs geen leegstandtaks innen omdat er een bouwvergunning is, ook al is die geschorst.”

— LAURENT VERMEERSCH

VOLGENDE WEEK Wat is de geschiedenis van het vroegere Hotel Continental op het de Brouckèreplein?

Alle cadeaus van Sint Gevonden bij de Action

zeemeermin jurk roze of blauw 4-6 jaar

349 ijspegelverlichting 360 lampjes voor binnen en buiten ca. 195 cm

Glade by brise geurkaars diverse geuren 8x8.5 cm

damesgeuren

Christina Aguilera eau de parfum 50 ml of Maroussia eau de toilette 100 ml

houten bouwblokken geschenkverpakking 200 bouwplankjes

diverse varianten met glitter/3D 32x26 cm of met tip-on 22.5x18 cm

844

695

049

kerstdecoratie

dekbedovertrekset

dames loungepak

078

995

kijk voor nog meer heerlijke geuren in onze winkels 1 l = 168.80/84.40

167 LED kerstverlichting 1000 lampjes voor binnen en buiten 8 lichtfuncties 2500 cm

beeld kerstboom of ster keramiek, kerst guur op LED bal 6x5x9.5 cm of kerstboom met sneeuw op stam 16 cm

o.a. Frozen, Cars of Spider-Man 140x200 cm

diverse kleuren maten S-XL

16.95

1495 Philips H7 autoverlichtingset easykit 6-delig

gourmet-raclette set

Grundig micro-usb datakabel

incl. pannetjes en houten spatels met anti-aanbaklaag afneembare grillplaat 1200 - 1400 Watt 46x23 cm

wit 2m

voor 8 personen

595 hijskraan met draadbesturing

kan takelen en draait naar links en rechts incl. 2 metalen voertuigen en accessoires 100 cm

1993 LED lichtslinger 15 glazen bollen met patroon of 16 ra a minibollen

238

696

vrachtwagen speelset dames/heren horloge met trailer, auto's en licht

diverse varianten dames: giftset met 2 armbanden heren: special edition

Openingstijden rondom Sinterklaas Extra koopzondag: 2 december, 16 december en 23 december

895

auto beschermhoes

Snickers, Twix of Mars LED-kaarsen

UV- en weerbestendig zilver l/xl

Snickers of Twix 150 gram Mars 135 gram 1 kg = 5.00/5.56

496 met afstandsbediening wit of ivoor color changing

kerstchocolade

kerstster met chocolade 15 gram, maltesers mini rendier 59 gram of ABK kerstchocolade 124 gram 1 kg = 66.00/16.78/7.98

3-pack

995

786

075

set van 3

492

Aanbiedingen geldig van woensdag 28 november t/m dinsdag 4 december 2018.

Altijd op de hoogte blijven van acties en nieuwe producten met onze nieuwsbrief. Meld u aan op action.com/newsletter

099 www.action.com

BEVL - Alle prijzen zijn in Euro. Zet- en drukfouten voorbehouden.

249

Extra openingstijden rondom de feestdagen (kijk op Action.com of deze ook voor de winkel bij u in de buurt gelden).

KRIJG DE MEESTE LIKES VAN BRUSSEL. Zet uw zaak online op de kaart met de experts van de Digitale Versnelling.

Telenet biedt Brusselse ondernemers gratis gepersonaliseerd advies en begeleiding door een onafhankelijke expert. Ontdek wat de Digitale Versnelling kan doen voor uw online marketing en uw succes op sociale media. Om het even of u Telenet Business-klant bent of niet !

Boost uw business.

Boek nu een gratis afspraak op digitaleversnelling.be !

Benoit Coquelet Procrastination

2u GRATIS ADVIES !

DB557535J8

Meer info en voorwaarden op digitaleversnelling.be

DB374216D7

Werken bij Pearle Opticiens betekent werken bij de grootste speler in de optiekbranche in België…

Pearle Opticiens biedt een dynamische werkomgeving boordevol uitdagingen en mogelijkheden om te groeien.

WIJ ZOEKEN

gepassioneerde opticiens &

opticien/zaakvoerders IN DEZE REGIO! (Merchtem – Meise- Dilbeek – Alsemberg)

¡ Hou je ervan om klanten verder te helpen naar een haarscherpe toekomst? ¡ Heb je commerciële flair? ¡ Ben je gediplomeerd opticien en communiceer je vlot in het Nederlands en het Frans?

Start jouw BOSCH carrière!

Bosch Thermotechnology streeft naar perfecte verwarmingsoplossingen met respect voor de natuur. Dit resulteert in vernieuwende, kwalitatieve en eenvoudig te bedienen toestellen die gekenmerkt worden door een uitgesproken design. Kortom, Bosch creëert technologie voor het leven.

Op zoek naar een boeiende uitdaging in jouw regio?

Bosch Thermotechnology is voor haar merken Junkers, Bosch en Buderus op zoek naar een m/v:

WAT MAG JE VERWACHTEN? • Aangename werkomgeving • Informele sfeer • Topcollega’s

Servicetechnieker • Maak deel uit van een dynamisch en mobiel serviceteam • Ga meteen aan de slag in je eigen regio • Geniet van een grondige opleiding en mooie extra voordelen • Je hebt affiniteit met internet en connectiviteit • Je bent in het bezit van een GI attest • Ontdek jouw potentieel en groei door binnen de Bosch Groep

Zie jij het zitten om bij Pearle Opticiens TE Werken?

Geweldig!

Interesse?

We kijken er naar uit je te leren kennen.

Grijp je kans!

DB562045K8

Bekijk al onze vacatures op www.bosch-career.be en stuur je cv en motivatiebrief naar jobs@bosch-thermotechnology.be.

Solliciteer nu via www.jobsatpearle.be of HR@grandvisionbenelux.com!

DB561288K8

Technische jobs met uitdaging en toekomst vind je hier!

Gemeente Oud-Heverlee organiseert een selectieprocedure voor de samenstelling van een wervingsreserve van een:

VOLTIJDS CONTRACTUEEL DESKUNDIGE MOBILITEIT - GIS (B1-B3) (M/V)

GEZOCHT

TECHNIEKERS HVAC

Opdracht: De deskundige mobiliteit en GIS staat onder leiding van het afdelingshoofd infrastructuur: • Als mobiliteitsdeskundige is hij/zij een verkeerskundig generalist, verantwoordelijk voor de inhoudelijke kwaliteitszorg en de ambtelijke coördinatie van de voorbereiding en uitvoering van het gemeentelijk verkeers- en mobiliteitsbeleid • Een groeitraject volgen tot GIS-coördinator, waarvoor de nodige opleidingen voorzien worden door de werkgever. Het uiteindelijke doel is, in samenwerking met de externe GISbeheerder, de interne GIS-gebruikers te ondersteunen zodat zij op een efficiënte en toegankelijke manier gebruik kunnen maken van kwaliteitsvolle data in het Geografisch Informatie Systeem. Bovendien werkt hij/zij mee aan het beheer, het verwerken en ter beschikking stellen van geografische data.

Tewerkstelling: in contractueel verband met een arbeidsovereenkomst van onbepaalde duur, bepaalde duur of vervangingsovereenkomst.

Diploma: bachelordiploma ofwel een diploma van het hoger onderwijs van één cyclus of daarmee gelijkgesteld onderwijs.

De geïndexeerde bruto maandwedde: minimum 2.4610,73 euro en maximum 4.146,26 euro. (index 11/2018) Wervingsreserve: de kandidaten die slagen in deze bekwaamheidsproef worden opgenomen in een wervingsreserve geldig voor 3 jaar, eventueel verlengbaar met maximum 2 jaar.

Examenprogramma: Het examenprogramma beoogt de toetsing van de basisvaardigheden, de communicatiemogelijkheden en het profiel van de kandidaten op basis van het niveau van de betrekking en de functiebeschrijving.

Het examenprogramma bestaat uit een schriftelijke competentieproef en gevalstudie (50% van de punten), en een mondelinge proef (50% van de punten).

Vereiste basiskennis: • Wetgeving, regelgeving en normering in verband met het functiedomein mobiliteit • Noties van GIS • Basiskennis hebben van Ruimtelijke Ordening en Stedenbouw • PC-vaardigheden • Ruimtelijk inzicht • Sterke organisatorische en communicatieve vaardigheden.

De kandidaten die slagen in de bekwaamheidsproef (d.w.z. minimum 50% behalen in de schriftelijke proef, 50% in de mondelinge proef en bovendien minimum 60% behalen in de totaliteit van deze bekwaamheidsproef), worden opgenomen in een wervingsreserve geldig voor 3 jaren, eventueel nadien nog verlengbaar met maximum 2 jaren.

Uw kandidatuur, met duidelijke vermelding van de beoogde functie, vergezeld van een uitgebreid curriculum vitae en een afschrift van het vereiste diploma, moet: • hetzij overhandigd worden op het secretariaat van het gemeentebestuur Oud-Heverlee, op de 1° verdieping van het gemeentehuis, Gemeentestraat 2 te 3054 Oud-Heverlee, waar u een ontvangstbewijs zult ontvangen • hetzij per post verzonden worden aan het college van burgemeester en schepenen, Gemeentestraat 2, 3054 Oud-Heverlee • hetzij verzonden worden via e-mail met ontvangstmelding en leesbevestiging, met een uitgebreid curriculum vitae en een afschrift van het vereiste diploma als bijlage, naar volgend e-mailadres: personeel@oud-heverlee.be.

REGIO ANDERLECHT - DILBEEK

EDF Luminus Solutions staat in voor het operationeel beheer en technisch onderhoud van gebouwen. Als bedrijf in volle bloei, willen wij graag nieuwe collega’s aan boord:

Onderhoudstechniekers hvac • Zelfstandig kunnen werken • Nederlandstalig

Techniciens de maintenance hvac

• Pouvoir travailler de manière autonome • Francophone

Bij EDF Luminus Solutions bieden we: • Boeiende functie met sterke uitdagingen • Ruime verantwoordelijkheden en ruimte voor initiatief • Groei- en ontwikkelingsmogelijkheden

Uiterste inschrijvingsdatum voor deze functie: 14 december 2018.

U kunt ook contact nemen met de personeelsdienst van het gemeentebestuur Oud Heverlee, Gemeentestraat 2, 3054 Oud-Heverlee, tel. 016/38 88 29 en/of e-mail: personeel@oud-heverlee.be.

DB559053K8

Bijkomende inlichtingen i.v.m. de voormelde functie, de arbeidsvoorwaarden en de selectieprocedure vindt u op de website van de gemeente Oud-Heverlee (www.oud-heverlee.be - rubriek “Vacatures”).

Solliciteer nu: jessica.lequeux@edfluminus.be of 016 76 80 20 Meer info? https://edfluminus.edf.com/edf/edf-luminus-solutions DB563137K8

DB374215D7

GEMEENTE HULDENBERG werft aan (m/v):

DESKUNDIGE MOBILITEIT

B1-B3 • voltijdse betrekking in contractueel verband • onbepaalde duur Onder leiding van het diensthoofd patrimonium werk je in de afdeling grondgebiedzaken. Je staat in voor het uitwerken van de doelstellingen inzake mobiliteit, je coördineert en volgt de mobiliteitsdossiers op, je staat in voor de organisatie en samenwerking van de verkeersraad, je werkt nauw samen en overlegt met de bevolking, politie en het bestuur.

Diplomavereisten: minstens een bachelordiploma of diploma van hoger onderwijs van één cyclus of daarmee gelijkgesteld onderwijs geïndexeerde brutomaandwedde minimum 2.460,78 euro en maximum 4.146,34 euro.

ADMINISTRATIEF MEDEWERKER HRM Halftijdse betrekking in contractueel verband • onbepaalde duur

Onder leiding van de hoofddeskundige werk je in de afdeling interne beheers- en beleidszaken. Je staat in voor de personeelsadministratie en loonadministratie van gemeente en ocmw-personeel.

Diplomavereisten: minstens een diploma van het secundair onderwijs of daarmee gelijkgesteld onderwijs geïndexeerde brutomaandwedde minimum 963,67 euro en maximum 1.763,79 euro.

Uiteraard dienen de kandidaten te beschikken over de nodige competenties en persoonlijke kwaliteiten om de beoogde functie optimaal in te vullen. De competenties zullen getoetst worden aan de hand van een schriftelijke en mondelinge proef.

Aanbod: Boeiende en gevarieerde functies in een dynamische werkomgeving, een aantrekkelijk salaris waarbij relevante ervaring (max. 6 jaar) overgenomen wordt en extralegale voordelen (interessante verlofregeling, maaltijdcheques, hospitalisatieverzekering, …). Er wordt een wervingsreserve van 1 jaar aangelegd.

Kijk voor de volledige functiebeschrijvingen op www.huldenberg.be en klik door op de rubriek vacatures.

VERANTWOORDELIJKE LOGISTIEK EN STOCKBEHEER FUNCTIE: Je krijgt de eindverantwoordelijkheid over het dagelijks beheer van onze logistieke divisie.

Na een grondige analyse en evaluatie van de logistieke flow neem je het initiatief om het bestaande proces te verbeteren.

Het proces van inkomende en uitgaande goederen is bij jou in goede handen.

Daarnaast volg je de aankooporders en bevoorrading van dranken, koffieapparaten en toebehoren, onderhoud en herstellingen op.

Je controleert de aankoopvoorwaarden tussen de aankoopbon en de gefactureerde prijzen en vergelijkt alles met de ingegeven prijzen in ons systeem.

Je zorgt voor een optimaal FIFO-voorraadbeheer (First In, First Out), je bepaalt de locatie en linkt de juiste barcode aan ieder artikelnummer.

Dankzij jouw zin voor nauwkeurigheid maak je probleemloos aankooporders aan.

Dankzij jouw accuraatheid is de stock 100% correct.

De controle van het onderhoud van vrachtwagens, materiaal en gebouwen behoort tot jouw takenpakket.

Daarnaast stel je, samen met de eindverantwoordelijke en de Algemeen Directeur, de distributierondes op.

Ten slotte controleer je alle L&D-activiteiten: picking, hoeveelheden, laden en lossen van vrachtwagens, magazijnbeheer, werkverdeling, enzovoort.

PROFIEL: Op jouw cv pronken enkele gelijkaardige werkervaringen.

Jouw collega’s kijken op naar jouw aanpak, communicatieve skills en oog voor detail.

Je hebt geen probleem met wijzigende uurregelingen.

Je beheerst het Nederlands en voldoende Frans.

AANBOD: Je komt terecht in een aangenaam familiebedrijf met korte communicatielijnen. We bieden je een veelzijdige, fulltime job en een loon dat volledig beantwoordt aan je kennis en ervaring. Daarnaast kan je rekenen op een toffe werksfeer, een hecht team van een 40-tal loyale collega’s en een schat aan sterke merken.

DB554085J8

Al drie generaties lang staat ons familiebedrijf aan de top van de drankensector. We beschikken over een ruim gamma aan dranken van topkwaliteit. Ons geheim? Correcte prijzen, een prima service en betrouwbare levertijden.

Zowel Vlaamse, Waalse als Brusselse klanten rekenen op onze diensten. Onze slogan luidt “Uw rijk in dranken”. Door ons blijvend succes zijn we voor onze afdeling in Zaventem (SintStevens-Woluwe) op zoek naar een (m/v):

DB561186K8

DB561603K8

Stuur je sollicitatie met je cv, een uittreksel uit het strafregister en een kopie van je diploma per aangetekend schrijven of per gewone brief (de poststempel dienst als bewijs) naar de gemeente Huldenberg t.a.v. het College van Burgemeester en Schepenen, gemeenteplein 1, 3040 Huldenberg.

Zij kunnen eveneens tegen ontvangstbewijs worden afgegeven op de personeelsdienst of per mail worden verzonden aan personeelsdienst@huldenberg.be .

Interesse? Stuur je motivatiebrief met cv naar: marc@dekeyzer-drinks.be. Zodra we overtuigd zijn van je kwaliteiten gaat je sollicitatiegesprek door bij De Keyzer zelf.

Meer info nodig? Bel naar (02) 511 20 00 of (0473) 24 45 01.

Konhef, een erkend controle-organisme, voert sinds 1932 wettelijke keuringen en controles uit voor de veiligheid van hefwerktuigen en liften.

TECHNIEKERS

Om ons team te versterken en onze groei verder te verzekeren, zoeken wij (m/v):

Functie: U bent verantwoordelijk voor het uitvoeren van periodieke controles van liften en hefwerktuigen in privé- en nijverheidsgebouwen in de regio’s Brussel, Mechelen-Leuven, Halle-Vilvoorde, Antwerpen, Rupelstreek en/of Waals-Brabant.

DB561401K8

Wij bieden u: • Bediendecontract van onbepaalde duur • Een grondige opleiding en regelmatige bijscholing • Een aantrekkelijke bezoldiging • Vergoeding van verplaatsingskosten en onkosten • Familiale hospitalisatie- en groepsverzekering • Stabiele en gevarieerde job in een sector in ontwikkeling • Een aangename KMO-werksfeer met behulpzame collega’s • Goed evenwicht werk/privé

www.konhef.be

Interesse? Uw sollicitatiebrief is te richten aan Konhef, t.a.v. de heer V. Deckers, Gijzelaarsstraat 7-9-11, 2000 Antwerpen • E-mail: info@konhef.be

French Riviera Nice - Cannes - St Tropez Grasse - Monaco…

8 fijne dagen vanaf:

¤1.090

ANTIQUAIR ZOEKT

Rondreis met Vlaamse gids !

1 centraal gelegen hotel AFREISDATA 2019:

9/4 (pasen)•30/4• 14 & 28/5•11/6• 3 & 24/9

VOOR 2 ANTIEKWINKELS

INBEGREPEN:

Alle kwaliteitsbeelden, Chinese vazen, klokken, bronzen…

vliegreis, lekkere volpension & alle excursies INFODAG:

di. 11 dec. 15u in ons auditorium te St-Truiden gratis toegang, wel even reserveren aub

Reisfamilie Carlier

DB558947K8

Profiel: • Diploma A2 elektromechanica of equivalent • U bent een dynamisch iemand met sociale vaardigheden en de nodige dosis verantwoordelijkheidsbesef • Enkele jaren ervaring in montage of onderhoudsfunctie is een pluspunt.

DB501395D8

regio’s Brussel, Mechelen-Leuven, Halle-Vilvoorde, Antwerpen, Rupelstreek en/of Waals-Brabant

Luikersteenweg 62 • St-Truiden • T 011 70 55 00 • www.deblauwevogel.be

HOGE PRIJZEN, CASH GELD VRIJBLIJVENDE SCHATTING

0494 26 21 47

ostantix@hotmail.com

Uw trap te krap?

GEMEENTE HULDENBERG werft aan (m/v):

Toezichter

D1-D3 • deeltijds (10/38) • in contractueel verband • onbepaalde duur

Niet voor een traplift van thyssenkrupp

Functie: Je staat in voor de middagbewaking in de gemeentelijke basisscholen Je zet de eetruimte klaar Je verzorgt het eten (soep + warme maaltijden opdienen) Je houdt toezicht Je ruimt na het eten de eetruimte op Indien nodig verleen je hulp of pas je EHBO toe Je helpt mee bij plaatselijke activiteiten en recepties. leeftijd is 18 jaar

Je werkt graag in teamverband, bent stressbestendig en hebt zelfvertrouwen De minimumEr zijn geen diplomavereisten.

Aanbod: Een boeiende en gevarieerde functie in een dynamische werkomgeving, een aantrekkelijk salaris waarbij relevante ervaring (max. 6 jaar) overgenomen wordt en extralegale voordelen (maaltijdcheques, …)

Geïndexeerde brutomaandwedde van minimum € 497,85 en maximum € 774,84.

Nu met

Stuur je sollicitatie met cv en een uittreksel uit het strafregister model 2 per aangetekend schrijven of per gewone brief (de poststempel dient als bewijs) naar de gemeente Huldenberg t.a.v. College van Burgemeester en Schepenen, Gemeenteplein 1, 3040 Huldenberg. Zij kan eveneens per of tegen ontvangstbewijs worden afgegeven op e-mail worden verzonden: de personeelsdienst . Sollicitaties na 7/12/2018 worden niet meer aanvaard.

OPENBARE VERKOPINGEN

en klik door naar de

DB562242K8

Kijk voor de volledige functiebeschrijving op rubriek vacatures of contacteer de personeelsdienst via 02/302 43 21 of

€750 korting*

ENIGE ZITDAG : woensdag 12 december 2018 te 14.30 uur in Verkoopzaal 2 te Brussel, Bergstraat 34.

(1648-2-1) ............................................................................................................................

Notaris Marc BOELAERT, T 02 425 31 84 61002651 ............................................................................................................................

0800 26 100 tk-traplift.be

Eerst kopen en dan lenen?

De vraag van de kip en het ei.

OPENBARE VERKOPING

BOPBRENGSTHUIS (BUILDING) STEDEBOUWSTRAAT 10

voor 1a 51ca, gekad. 1e afd. wijk A nr 0126R2 P0000. N.g.k.i. 2.189e. Verhuurd. Wg. EPB in afwachting. Bez. (v/a 17/11) : woens. 18 u. 30-20 u. en zat. 11-12 u.

DB560922K8

GANSHOREN

*Aanbieding onder voorwaarden, zie www.tk-traplift.be

Probeer vóór u koopt al een akkoord te krijgen bij uw bank.

Vraag eventueel een verkoopovereenkomst met opschortende voorwaarde, d.w.z. de verkoop gaat dan niet door als de kredietinstelling geen lening toekent. De verkoper moet hier natuurlijk mee instemmen.

Uw personeelsadvertentie

hier?

contacteer ons snel op rrs@roularta.be of 051 26 67 89 DB047273

Chauffeur luchthavenvervoer voor BILLO Ideale job voor gepensioneerden > Wij zoeken gepensioneerde chauffeurs die op drukke dagen kunnen werken. > Een sympathieke aangename job in een goede organisatie, mooie bijverdienste, één of meerdere dagen per week. > Spreekt u NL en FR, hebt u een goede wegenkennis van België en bent u vooral heel klantvriendelijk.

Veel werk ’s morgens heel vroeg.

Solliciteer koen@v-tax.be DB560512K8

DB486145C8

09 240 01 10

nieuw in Wemmel 10 karaktervolle woningen 52 lichtrijke appartementen Vanaf 195.000 euro* Interesse? Maak een afspraak in ons verkoopkantoor!

een project door

DB561261K8

*excl. aankoopkosten