BRUZZ actua - editie 1637

#1637 WEEKBLAD, EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW FLAGEYPLEIN 18, 1050 ELSENE

AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

L E V E N

I N

D E

S TA D | N I E U W S S P E C IA L BRUSSEL QUO VA D IS ?

|

A C H T E R G R O N D

&

O P I N I E

RICHARD SENNETT

‘Ik hou niet van grote voetgangerszones’

07 | 11 | 2018

TIVOLI VERRIJST AAN KANAAL

Witte woonwijk wil groen zijn

VECHTEN VOOR LEEFBARE BUURT PIETER FANNES 1030/0

ANNEKATRIEN VERDICKT FILTER CAFÉ FILTRÉ

© IVAN PUT

Baromètre_2017_Affiches.indd 13

19/10/2017 11:58:29

Chou de Bruxelles

BRUZZ | VOORAF

Fotograaf Ivan Put trekt wekelijks door de stad voor een portret

JACKY ( 75 ) , STOOFSTRAAT

“In de Stoofstraat wonen nog twee ‘Belgen’, Manneken Pis en ik,” lacht Jacky. Hij runde 26 jaar een souvenirwinkeltje. “Ik ben zot van Ferrari. Ik verzamel alles. Mijn appartement in een historisch pand is van de vloer tot het plafond rood, gevuld met het Italiaanse automerk. Ik was lang lid van de Ferrari Club Belgio. Mijn rode Testarossa heb ik enkele jaren geleden weggedaan. De herstelling was te duur, maar de contactsleutel hangt nog rond mijn hals.

Vroeger heb ik met de club nog geracet op Francorchamps. Dat doe ik nog, maar dan op mijn playstation.”

7 NOVEMBER 2018

I

3

Inhoud

COLOFON BRUZZ

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer, (abo@bruzz.be), 02-650.10.80, Gratis binnen het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Rest van België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 6044 3393, BIC: BBRU BE BB van Vlaams Brusselse Media vzw.

Buiten België: 30 euro per jaar.

OPLAGE : 62.609 exemplaren.

ADVERTEREN?

Marthe Paklons, sales@bruzz.be, 02-650 10 61 DISTRIBUTIE

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE

Jo Mariens HOOFDREDACTIE

Kristof Pitteurs WEEKBLAD

Steven Van Garsse (chef) COORDINATIE UIT

Gerd Hendrickx EINDREDACTIE

Karen De Becker VORMGEVING

Heleen Rodiers (art director), Ruth Plaizier

SPECIAL BRUSSEL QUO VADIS?

12

Spreektijd

16

Interview

20

Reportage

24

Reportage

Annekatrien Verdickt en Pieter Fannes zijn waakzaam na de gemeenteraadsverkiezingen

Stadssocioloog Richard Sennett: 'Ik hou niet van grote voetgangerszones'

Buitenlandse studenten Stedenbouw over Brussel

Wonen in Tivoli, een wijk waar duurzaamheid vooropstaat

KERNREDACTIE

Jean-Marie Binst, Gerd Hendrickx, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Laurent Vermeersch, Danny Vileyn, Tom Zonderman MEDEWERKERS

© SHUTTERSTOCK

Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Jasper Croonen, Roel Daenen, Céline Emmerechts, Patrick Jordens, Tom Peeters, Jasmijn Post, Niels Ruëll, Tim Schoonjans, Benjamin Tollet, Georges Tonla Briquet, Nick Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden KALENDER UIT

Sam De Ryck VERTALING

Johan Arblaster, Martin McGarry FOTOGRAFEN

Bart Dewaele, Ivan Put, Saskia Vanderstichele, Heleen Rodiers ILLUSTRATOREN

20

Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Wide Vercnocke, Jurgen Walschot Info voor kalender sturen naar/ Envoyez vos infos à publier dans le calendrier à / Send event details to © BART DEWAELE

VISITBRUSSELS Koningsstraat 2 Rue Royale 1000 Brussels/Bruxelles 02-549.50.95, info@agenda.brussels

RUBRIEKEN

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER

Steven Van Garsse, Flageyplein 18, 1050 Elsene.

Bruzz is een uitgave van de Vlaams Brusselse Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (De Persgroep) en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie.

Dit magazine staat ook online issuu.com/bruzz.be

07

FLITS

Onderwijs

Proefproject met thuistaal op school wordt uitgebreid

03

Chou de Bruxelles

05

Edito

08

In beeld

29

Opinie

30

Michaël Bellon

31

Nick Trachet

32

Enfant Terrible

34

Celia Ledoux

35

Big City

Edito

16

© SASKIA VANDERSTICHELE

24

Quo vadis Brussel? Het is wat iedereen met een hart voor deze stad zich op gezette tijden afvraagt. Het is dan een moment om zich even boven de dagelijkse ergernissen te hijsen en zich af te vragen: waar loopt het nu echt fout in deze stad? Waar ligt het aan? En: hoe kan het beter?

We hebben ons met dit magazine hetzelfde afgevraagd. We laten burgers aan het woord en experten, en trokken op reportage. Een eenduidig antwoord hebben we niet kunnen vinden. Wel aanzetten, en laten we eerlijk zijn - dat is al heel wat.

Zo zien we, samen met de kiezer overigens, dat het draagvlak voor een nieuwe marsrichting groeit, namelijk één die de leefbaarheid van de stad hoog in het vaandel draagt. Annekatrien Verdickt en Pieter Fannes vertellen hoe hun burgerbewegingen mee de toon hebben gezet in de gemeenteraadsverkiezingen. En hoe zij nu hun verdere toekomst zien.

Want één vraag staat nog steeds als een paal boven water: hoe kunnen we het gedrag van de stedeling zélf veranderen? In het interview zegt Fannes: “In Brussel zal het moeten gebeuren zoals in de slag om

BRUZZ | VOORAF

Leefbaarheid Stalingrad, huis per huis, straat per straat, wijk per wijk.” Rome is niet in één dag gebouwd.

Stadssocioloog Richard Sennett (London School of Economics) roept dan weer op om voorbij het kleinstedelijke te kijken. Een stad zal open en flexibel zijn, of zal niet zijn. De wereld raast in ijltempo door. Het is als stad zaak om daarmee om te kunnen.

Migratie is in dat verhaal geen probleem, eerder een opportuniteit.

En dan is er de stadsvernieuwing. Met de komst van CO2-neutrale steden moet ook Brussel een tandje bijsteken. We trokken op reportage door een gloednieuwe ecowijk in aanbouw: Tivoli-GreenCity aan het Kanaal. De wijk moet een voorbeeld zijn op het vlak van duurzaamheid en sociale mix.

Een blik op de stad kan onmogelijk zonder die van de buitenstaander. We trokken met vier studenten Stedenbouw uit Mexico, Bulgarije, Nederland en Georgië door het hart van de stad en vroegen op de man af wat ze er nu van vinden. “Brussel is als een gebroken spiegel.” Een prikkelende gedachte.

Veel leesplezier.

— STEVEN VAN GARSSE

7 NOVEMBER 2018

I

5

Eet samen spaghetti met Brusselaars uit jouw buurt of ga zelf achter de kookpotten staan. Steun Brussel Helpt en doe mee aan de grootste spaghettislag ter wereld, op 1 december 2018.

De volledige opbrengst van Brussel Helpt 2018 gaat naar TADA (ToekomstATELIERdelAvenir).

Schrijf je nu in via BRUSSELHELPT.BE

Naar dezelfde Nederlandstalige basisschool als broer of zus?

Vind alle info op:

INSCHRIJVENINBRUSSEL.BE Schrijf in tussen 5 en 16 november 2018 Ook voor alle broers en zussen geboren in 2017

Heb je al een kind in een Nederlandstalige kleuter- of lagere school in Brussel?

Dan hebben je andere kinderen voorrang en mogen ze zich eerst inschrijven in die school. Ook kinderen van schoolpersoneel hebben voorrang. Nieuwe kinderen kunnen zich pas later inschrijven.

KLEUTE EN LAGERONDERW R IJS S CHOOLJA 2019-20 AR 20

Ga naar de school tussen 5 november (van 8 u.) en 16 november 2018 (tot 16 u.) en schrijf broer of zus in.

Belangrijk • Na 16 november 2018 (16 u.) is er geen voorrang meer voor broers, zussen of kinderen van personeel.

Dan volg je de normale procedure.

• Schrijf alle broers en zussen geboren in 2017 in, ook als ze pas vanaf september 2020 naar school gaan.

SCHOOL

• Alle andere kinderen meld je aan op inschrijveninbrussel.be, tussen 7 januari en 1 februari 2019.

Vragen? Surf naar inschrijveninbrussel.be.

inschrijveninbrussel.be

Flits

Nieuws heet van de naald

LEERLINGEN ZIJN MEER GEMOTIVEERD EN DE SPREEKDURF NEEMT TOE

Project rond thuistaal op school wordt uitgebreid

D

e meeste leerlingen van de Anderlechtse basisscholen De Vijvers en Goede Lucht, die meededen aan het proefproject, horen vaak alleen op school Nederlands. “Op het einde van de lagere school bleek een groot deel van de leerlingen een achterstand te hebben voor Nederlands,” zegt onderzoekster Anouk Vanherf van de Erasmushogeschool, die het project begeleidt.

Vandaar het idee om de thuistaal in het vijfde en zesde leerjaar in te zetten op school. Met het project wilde de Erasmushogeschool ook de talenkennis van de eigen studenten benutten. “De instroom in onze lerarenopleiding is steeds meer een weerspiegeling van de Brusselse,

meertalige realiteit,” klinkt het bij de onderzoekster. “We hebben Franstalige studenten, of studenten die bijvoorbeeld ook Arabisch, Albanees, Turks of Russisch praten.”

Tijdens hun eindstage kregen die stagiair-leerkrachten carte blanche.

Ze integreerden de talen en culturen van de leerlingen op een speelse manier in de school. De kinderen

Anouk Vanherf, onderzoekster aan de Erasmuschool, begeleidt het project.

Werkmateriaal van de basisschool Goede Lucht.

mochten hun thuistaal nu ook af en toe gebruiken, bijvoorbeeld tijdens groepswerk of bij het maken van een opdracht.

“Maar de presentatie gebeurde uiteindelijk in het Nederlands.

Steeds was het doel: de taalvaardigheid Nederlands versterken,” benadrukt Vanherf. “Thuistalen worden enkel ingezet als ze het leerproces van de leerlingen kunnen ondersteunen. Hun spreekdurf in het Nederlands nam effectief toe.”

Na een WO-les over de ruimte moesten de kinderen bijvoorbeeld als huiswerk de begrippen vertalen naar hun thuistaal. “Zo kunnen ze verbanden leggen met de woorden in het Nederlands,” legt Vanherf uit, “en wordt tegelijk ook de woorden-

schat in hun thuistaal verrijkt, essentieel om een andere taal aan te leren.”

“Dat huiswerk moest maar een paar dagen later af zijn, maar de volgende dag had iedereen de taak al afgewerkt,” vertelt Vanherf.

“Het is een erkenning van een deel van hun identiteit dat ze tot nu toe nooit konden laten zien. Klasgenotjes ontdekten ook elkaars thuistalen. Dat komt zo weinig aan bod tot nu toe.”

Het plan is nu om uit te breiden naar de andere klassen op beide lagere scholen. “We hopen ook de leerkrachten die nu nog argwanend tegenover het project staan, er de voordelen van te doen inzien,” zegt Vanherf.

7 NOVEMBER 2018

BRUZZ | VOORAAN

Bij een proefproject mochten kinderen uit twee basisscholen in Anderlecht vorig schooljaar hun thuistaal gebruiken.

Ze bleken een stuk gemotiveerder en hun spreekdurf in het Nederlands nam toe. Het (project) wordt nu uitgebreid naar alle klassen van de lagere school. — SARA DE SLOOVER

I

7

8

I

7 NOVEMBER 2018

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

Japanse pop Met zwarte of witte hotpants, wit riempje, zwarte schoentjes en een kleurrijke pruik proberen deze bezoeksters van de Japan Con-beurs zoveel mogelijk op hun favoriete manga- of animefiguurtje te lijken. Jap Con is er voor liefhebbers van Japanse strips (manga), tekenfilms (anime) en andere uitingen van de Japanse populaire cultuur. De beurs, die afgelopen weekend in Thurn & Taxis plaatsvond, was een groot succes.

XXXXŠ IVAN PUT

7 NOVEMBER 2018

I

9

De week

Terugblik op het nieuws

Vliegtuigen weg

Wegverzakking

363

Brussels Airlines vervangt zijn gloednieuwe geleasede Russische Sukhoi-vliegtuigen, tussen nu en 1 maart 2019. De vliegtuigen kampen met kinderziektes en vielen de voorbije zomer om de haverklap in panne.

De eerste zinkgaten van de herfst zijn er in Vorst (Alsembergsesteenweg) en Schaarbeek (Louis Schmidtlaan). Het tramverkeer op de lijnen 7 en 25 tussen Meiser en Pétillon ligt van vrijdag tot zondag stil door een grondverzakking na een ondergronds waterlek. De MIVB legt een shuttledienst in.

In 2017 werden in Brussel 363 pv’s uitgeschreven voor fietsers die door het rood reden. Dat is minder dan één per dag. Wallonië bekeurde nog minder fietsers voor dezelfde overtreding. Daar werden slechts 22 fietsers op de bon gezwierd voor het negeren van een stoplicht.

In Vlaanderen werden 1.935 fietsers bekeurd.

ACHTER DE WELVAARTSINDEX GAAN UITEENLOPENDE REALITEITEN SCHUIL

BRUZZ | DE WEEK

Verarming is gestopt De verarming van Brussel die met de stadsvlucht van de jaren 1970 begonnen is, is in 2014 gestabiliseerd en in 2016 is er zelfs sprake van een lichte kentering. Het westen van Brussel blijft echter verarmen, met Ganshoren als uitschieter. Maar waarover gaat het? — DANNY VILEYN EN TIM GATZIOS

V

oor de berekening van de zogenoemde welvaartsindex voor België herleidt de FOD Economie het nationale gemiddelde inkomen tot 100. Als een gemeente een welvaartsindex van minder dan 100 heeft, dan is zij arm. Heeft ze een hoger cijfer, dan is ze rijk. De index voor Brussel ligt al decennialang onder de 100. In vergelijking met België is Brussel dus minder welvarend. In 2005 stond de welvaartsindex nog op 84, in 2016 was dat maar 78. De achteruitgang van Brussel ging razendsnel tussen de jaren 1970 en 2005, tussen 2005 en 2014 ging de verarming trager en in 2016, het laatste jaar waarvoor cijfers beschikbaar zijn, is Brussel er lichtjes (0,3 procent) op vooruitgegaan. Dat is opvallend, omdat de jongste jaren heel veel mensen met een laag inkomen - de vluchtelingen zijn hier één opvallende groep - hun weg naar Brussel

10

I

7 NOVEMBER 2018

Gemeenten in het noordwesten van Brussel - Ganshoren, Sint-Agatha-Berchem, Koekelberg en Jette - verarmen fel.

gevonden hebben. Dat betekent dat tegelijk ook heel wat mensen met hogere inkomens in Brussel zijn komen wonen. Dat is de analyse die ook VUB-demograaf Patrick Deboosere deelt. Achter de welvaartsindex gaan heel uiteenlopende realiteiten schuil.

Opvallend is dat het noordwesten van Brussel, traditioneel lagere middenklassengemeenten, fel verarmt. De welvaartsindex zakte het voorbije decennium met meer dan tien punten. Ook de arme gemeenten, met name Anderlecht en Sint-Jans-Molenbeek, worden steeds minder welvarend.

De twee sterkste dalers in het Brussels Gewest zijn Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem. Ganshoren ging sinds 2005 met zeventien punten achteruit, Berchem met zestien. Ook buurgemeenten Jette en Koekelberg kregen klappen, zij gingen er met zestien punten op achteruit. En ook van een stabilisering is hier niets te merken, de achteruitgang gaat voort.

KINDEREN Dat de bevolkingssamenstelling van die gemeenten fel veranderd is, is allicht een open deur intrappen, alhoewel. Ganshoren is een mooi

voorbeeld. Aan het einde van de jaren 1980 was Ganshoren de oudste gemeente van het land, maar een flink deel van de mensen die eind van de jaren 1980 al oud waren, is ondertussen gestorven. Ze zijn vervangen door huishoudens met kinderen en omdat kinderen zoals geweten geen inkomen hebben - dixit Deboosere - trekken ze het gemiddelde naar beneden.

In een aantal andere gemeenten zorgt de veranderende bevolking ervoor dat de index naar omhoog gaat, al is dat in de ene gemeente meer dan in de andere. Elsene en Sint-Gillis zijn hippe gemeenten en

Taalexamens

Misbruik

Afvalbrand

Staatssecretaris voor Openbaar Ambt Fadila Laanan (PS) stelt de federale regering in gebreke omdat die na een rechterlijke uitspraak van oktober 2017 geen einde maakt aan het taalmonopolie van het aanwervingsbedrijf Selor. Dat neemt als enige taalexamens af voor gemeentelijk en gewestelijk overheidspersoneel.

Een 22-jarige verschijnt voor de correctionele rechtbank voor verkrachting van minderjarigen, mishandeling, ontvoering en dierenmishandeling.

In 2016 zou hij een jonge vrouw twee maanden in een kelder in Evere hebben opgesloten, misbruikt en verkracht.

De inwoners van het Brussels Gewest moeten zondag ramen en deuren gesloten houden, omdat er brand is in het containerpark op de Humaniteitslaan in Vorst. Een afvalberg van kledij, hout en afgedankte rommel vat vuur. De brandweer krijgt de brand snel onder controle.

Zodra ik burgemeester ben, voer ik de systematische campagnes de dératisation weer in, want de situatie is vreselijk in Molenbeek BRUZZ | DE WEEK

CATHERINE MOUREAUX,

toekomstig burgemeester van Molenbeek (in ‘De Standaard’)

Cartoon

Kim Duchateau en Wauter Mannaert wisselen elkaar af voor hun kijk op de week

© PHOTONEWS

dat vertaalt zich ook in een betere welvaartsindex, al blijft Sint-Gillis met 71 nog flink onder de Brusselse welvaartsindex van 78. Ukkel was rijk en is nog rijker geworden, en staat met een index van 113 fors boven de 100.

Tot slot: dat de Brusselse welvaartsindex erop achteruitgaat betekent niet dat de Brusselaars minder zijn gaan verdienen. Sinds 2005 is het gemiddeld jaarinkomen gestegen van 11.482 naar 13.980.

Alleen is de stijging in Brussel kleiner dan in de rest van het land en dus werd ook de welvaartskloof groter.

7 NOVEMBER 2018

I

11

Spreektijd

Voortrekkers Filter Café en 1030/0 blijven waakzaam na gemeenteraadsverkiezingen

‘De beloftes zijn er, nu moeten ze worden waargemaakt’ 12

I

7 NOVEMBER 2018

BRUZZ | DE VERHALEN

Als luchtkwaliteit en verkeersveiligheid de voorbije maanden hoog op de politieke agenda stonden, was dat mede te danken aan de acties van Filter Café Filtré en 1030/0. BRUZZ bracht de voortrekkers van beide burgerbewegingen samen. – SARA DE SLOOVER EN LAURENT VERMEERSCH FOTO’S IVAN PUT

I

n het dagelijks leven zijn ze respectievelijk architect en illustrator, maar de voorbije maanden waren Annekatrien Verdickt en Pieter Fannes vooral bezig met campagne voeren. Zij voor een betere luchtkwaliteit met Filter Café Filtré. Hij voor een veiliger verkeer met 1030/0. “We hebben elkaar al eens gebeld, maar het is voor het eerst dat we elkaar ontmoeten.”

Wanneer beslisten jullie: dit kan niet meer, ik moet actie ondernemen?

▲

PIETER FANNES: In Schaarbeek was er een serie van dramatische ongevallen, maar ik was niet van in het begin betrokken bij 1030/0. Ik was een boek aan het afwerken. Ik reageerde enkel af en toe op Facebook, zoals veel mensen.

Maar dan kwam de reactie van burgemeester Clerfayt toen een papa met zijn twee kindjes werd aangereden op het voetpad. De burgemeester zei dat hij weinig kon doen als de chauffeurs niet uit Schaarbeek komen.

Toen heb ik hem een e-mail gestuurd dat de gemeente er in de tien jaar dat ik er woon op veel vlakken is op vooruit-

7 NOVEMBER 2018

I

13

Burgerbewegingen Filter Café Filtré en 1030/0

BRUZZ | DE VERHALEN

▲

gegaan, maar dat alle vooruitgang wordt tenietgedaan door de verkeerssituatie. Ik heb toen ook geschreven dat ik hem zou blijven lastigvallen tot de situatie fundamenteel zou verbeteren. En ik vond dat als ik zo’n belofte deed, ik die ook waar moest maken.

ANNEKATRIEN VERDICKT: Bij ons begon het met de Pano-uitzending over de studie van Greenpeace dat de luchtkwaliteit aan scholen had opgemeten. Wij wisten daar niet van, tot we de dag zelf een kort mailtje kregen van de directie dat er een reportage op tv zou komen. Die avond zaten we met veel stress voor de buis. Ik heb het programma niet kunnen uitkijken. Ik zag mijn eigen kinderen lopen tussen de uitlaatgassen. Dat was enorm confronterend.

De reportage toonde dat kinderen die verhuisd waren naar de Rand minder blootgesteld werden dan kinderen in de stad. Maar als nog meer mensen buiten de stad gaan wonen en dan de auto naar Brussel nemen, wordt het probleem alleen maar groter. Ik kon niet aanhoren op tv dat de luchtvervuiling nefaste gevolgen heeft voor de gezondheid van onze kinderen en dan niet in actie schieten.

Tijdens de reportage is er tussen ouders al gebeld en ge-sms’t. De middag erna zijn we met een groepje van tien à vijftien samengekomen en na een half uur waren we eruit: we zouden de straat afzetten. We konden alleen maar onze onmacht uiten door de openbare ruimte, waar de auto koning is, in te nemen.

I

VERDICKT: Ik zat echt in een tunnel

naar 14 oktober, en ben er 200 procent voor gegaan. Zeer intens, dag en nacht mee bezig geweest. De laatste maand heb ik vrijwel niets anders gedaan. Nu moet ik dus enorm veel werk inhalen (lacht).

VERDICKT: Het voordeel en ook het

nadeel (lacht).

FANNES: Ja, je wordt niet door-

betaald. Ik heb opdrachten geweigerd. Op een bepaald moment ben je daar erg mee bezig, en wil je dat tot een goed einde brengen. Ik probeer er niet bij stil te staan hoeveel tijd ik erin steek. Het is ook de moeite waard omdat je letterlijk iets in beweging zet, zoals de aankondiging van de zone 30. Politici hoopten dat het daarmee zou stilvallen, maar dat motiveerde ons net om nog een versnelling hoger te schakelen.

“Als we de stad willen veranderen, zal het moeten gebeuren zoals in de slag om Stalingrad” PIETER FANNES 1030/0

Geboren in 1982 Opgegroeid in Leuven

VERDICKT: De actie was een enorm

Woont in Schaarbeek

7 NOVEMBER 2018

Kruipt daar niet enorm veel tijd en energie in? Hoe combineren jullie dit met jullie gezinsleven en carrière?

Dat is misschien het voordeel van zelfstandige te zijn.

Studeerde geschiedenis aan de KUL

Jullie acties hadden meteen impact.

Is er een succesformule voor mensen die iets willen aanklagen?

14

gevoerd, ik weet het dus niet. Het was gewoon een cri de coeur.

Er was ook een momentum, ik denk dat meer mensen er genoeg van hebben. Het gaat niet alleen over luchtkwaliteit, maar over de

Hoe groeide het dan uit tot een wekelijks koffiemoment? succes. Alle media waren er en ook enkele politici die we gecontacteerd hadden, kwamen langs, net als ouders van andere scholen. Na dat succes mochten we niet overgaan tot de orde van de dag. Dus hebben we beslist om elke week door te gaan tot aan de verkiezingen. Wat op dat moment blufpoker was. Veel scholen hebben een koffiemoment en we hebben dat overgenomen, maar dan elke week én op straat, waar we met spandoeken en activiteiten tonen wat mogelijk wordt als er geen auto’s rijden.

met een creatief beroep.

VERDICKT: Veertigers! (hilariteit) FANNES: Ik merkte: er is zoveel spontane steun dat we kunnen doorgaan tot het opgelost is. Dan komt het erop aan een verhaal te brengen. Je moet niet met een

VERDICKT: Ik had nog nooit actie

Werkt als illustrator Zijn tekeningen sieren verschillende boeken, bijvoorbeeld “Live. Jazzconcerten op papier”

leefbaarheid van de stad in het algemeen. Het is niet normaal dat je in Brussel niet op een veilige manier van punt A naar punt B kan fietsen.

Ook media-aandacht was belangrijk. Zonder kon de actie zich niet verspreiden over zoveel scholen, ook buiten Brussel.

FANNES: Je voelt gewoon dat het moment goed zat. Daarom ook dat de pers erop springt. Ik ben zelf geen klassieke actievoerder, maar we hebben misschien wel het juiste profiel: dertigers

dossier van veertig pagina’s afkomen, maar het beschouwen als een feuilleton waarbij je mensen beetje bij beetje meeneemt in je verhaal. Dat was ook het goede aan Filter Café: elke week had je meer scholen, of iets bijzonders qua actie. Ook op sociale media moet je zorgen dat er iets blijft gebeuren.

En je moet volhouden. Politici zijn het gewoon dat iemand klaagt, maar als dat weken en maanden blijft duren, dan krijgen ze stress.

Jullie thema’s leven in de eerste plaats bij de Nederlandstalige middenklasser. Het was bijvoorbeeld moeilijker om Franstalige scholen mee te krijgen.

VERDICKT: Er deden ook enkele grote

Franstalige scholen mee, maar het klopt wel dat er een cultuurverschil is als het over fietsen gaat.

FANNES: Het grote verschil zit volgens mij bij de media. Het is makkelijker om nationale Vlaamse media naar een actie te krijgen dan BX1.

VERDICKT: Maar je voelt dat wel veranderen.

FANNES: Inderdaad. Le Soir is intussen mee. La Libre daarentegen publiceerde onlangs een anoniem opiniestuk tegen de zone 30. We hebben meer dan tien e-mails moeten sturen om een recht van antwoord te krijgen. Uiteindelijk leeft het thema van verkeersveiligheid evenveel bij Franstaligen, maar de oplossingen ogen voor hen wel radicaler. Veel Vlamingen zijn bekend met steden waar een zone 30 of een fietsstraat is ingevoerd. Er zijn hier politici die nog niet weten wat een fietsstraat is.

Met 1030/0 probeerden jullie om in lokale Turkstalige media te komen.

Lukt het om armere bevolkingsgroepen te betrekken?

Samen met D’Broej gaan we een project doen in de Stephensonwijk.

Met de kinderen daar gaan we kijken wat de knelpunten zijn op het vlak van verkeersveiligheid. Je moet met die mensen heel gericht contact zoeken. Zij zijn evenzeer of nog meer geconfronteerd met het probleem, maar het idee om actie te voeren is veel minder evident dan voor de meeste Brusselse Vlamingen.

Het blijft opletten dat het geen wij-zij-verhaal wordt. We mogen de mobiliteitsshift niet zien als een middel om de middenklasse aan te trekken. De mensen in de armste buurten zouden het eerst moeten kunnen profiteren van de veranderingen.

VERDICKT: Dat is het punt. Luchtkwaliteit is een ver-van-hun-bedshow, ze zijn er niet mee bezig, maar ze zijn wel het eerste slachtoffer.

Het lijkt erop dat jullie acties mee de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen hebben beïnvloed. Hoe kijken jullie daarnaar?

VERDICKT: Ik ga zeker geen victorie

kraaien voor ik zie dat er echt iets verandert. Ik ben nog altijd enorm op mijn hoede. De beloftes zijn er, maar nu moeten ze worden waargemaakt.

We zitten ook met die negentien gemeenten: misschien zet Brussel-Stad een stap vooruit, maar als Molenbeek, waar ik woon en waar ook veel scholen deelnamen, niet volgt, dreigt dat de parking van het centrum te worden. Ik heb geen goed oog in de nieuwe coalitie (PS-MR, red.). Toen burgemeester Schepmans kwam kijken naar de grote picknick op het Gemeenteplein zei ze dat sommige mensen graag een parkeerplaats voor hun deur willen. Ja sorry, maar er zijn mensen die liever geen uitlaatgassen voor hun deur hebben.

Mobiliteit moet je op verschillende schalen aanpakken, op het niveau van het gewest, maar ook federaal.

De autofiscaliteit is bijvoorbeeld onhoudbaar. In België worden de files gesubsidieerd.

FANNES: De uitslag betekent nog niet veel. Er zijn verschuivingen, maar het is afwachten of er echt veel zal veranderen. Als we de stad willen veranderen, zal het moeten gebeuren zoals in de slag om Stalingrad: huis per huis, straat per

straat, wijk per wijk. Mensen gaan één voor één overtuigd moeten worden dat het in ieders voordeel is om onze mobiliteitsgewoonten aan te passen. In onze wijk bij het gemeentehuis van Schaarbeek zou een circulatieplan worden ingevoerd

maar je doet zoiets niet alleen.

Het was een uitputtingsslag om elke week actie te voeren.

FANNES: Ik zat onlangs samen met enkele architecten en stedenbouwkundigen die zelf een circulatieplan willen uitwerken

FANNES: We nemen een voorbeeld

aan Antwerpen, waar dat al goed heeft gewerkt (het bekendste voorbeeld is Ringland, red.). Dat is verrassend voor politici en zo onderscheiden we ons van tegenstanders zoals de DRP (Droit de Rouler et de Parquer, red.), die zeuren om te zeuren, maar geen enkel positief project voor de stad hebben.

Er zijn nu acht ‘postcodegroepen’ zoals 1030/0.

FANNES: Dat klopt. De ene loopt al

beter dan de andere. In Molenbeek is Filter Café zo sterk en jullie doen gelijkaardige acties, dus heeft het weinig zin om daarnaast nog iets te doen. A la limite vind ik dat we met het oog op de gewestverkiezingen kunnen samenwerken, want onze doelstellingen liggen dicht bij elkaar.

BRUZZ | DE VERHALEN

FANNES: Dat is niet makkelijk.

Hadden jullie eerder al nagedacht over samenwerking?

VERDICKT: Eigenlijk niet. Wij spreken

“Ik zag mijn eigen kinderen lopen tussen de uitlaatgassen.

Dat was enorm confronterend” ANNEKATRIEN VERDICKT FILTER CAFÉ FILTRÉ

Geboren in 1977 Opgegroeid in Tervuren Studeerde architectuur aan Sint-Lucas Woont in Molenbeek

Mede-oprichtster van TETRA architecten, dat onder meer het bouwmaterialendorp aan het Vergotedok ontwierp

dat de situatie kon verbeteren, maar dat is afgezwakt na protest op een buurtvergadering. De burgemeester en de bevoegde schepen hebben zich toen ergens achterin verstopt. Als het nieuwe college dingen wil veranderen, zal het zijn verantwoordelijkheid moeten nemen en oprecht moeten proberen om zoveel mogelijk mensen warm te maken.

voor Schaarbeek. We willen politici verder onder druk zetten met concrete voorstellen om dingen te veranderen.

VERDICKT: Wij zijn met iets vergelijkbaars bezig: ‘Air for Schools’. Architect-ouders bekijken hoe we de schoolomgeving kunnen veranderen om zo ook een stukje de stad te veranderen.

Hoe ziet de toekomst eruit? Gaan jullie in rechte lijn door naar de gewestverkiezingen?

Interessant dat jullie met constructieve voorstellen komen. Brussel heeft een sterke traditie van actiecomités die in de eerste plaats tegen iets zijn.

VERDICKT: We beraden ons over

verdere acties. Het lijkt logisch,

vooral gezinnen met kinderen aan.

Jullie hebben dan weer een ander publiek. Ik vind het interessant om langs verschillende kanten te schieten. Wij kloppen de hele tijd op dezelfde nagel en hoe meer je dat doet vanuit verschillende hoeken, hoe meer je hem erin klopt. Wij zeggen niet neen, maar ik weet niet of het sterker zou zijn om samen iets te doen.

Jullie willen de plaats van de auto in de stad herbekijken. Als je ziet hoe het eraan toegaat op buurtvergaderingen is de fundamentele uitdaging misschien wel de mentaliteit van de Brusselaar.

FANNES: Voor een deel klopt dat, er

zijn nog altijd mensen die met de auto naar de bakker gaan. Of gaan stemmen. De verkiezingen waren een hel in Schaarbeek: iedereen was op de baan. Maar een mentaliteit kan ook evolueren, en sneller dan men denkt. Het homohuwelijk of het rookverbod in cafés zijn vandaag vanzelfsprekend. De verandering kwam echter pas nadat de overheid een duidelijk signaal had gegeven. Als de overheden nu een duidelijke keuze maken om voorrang te geven aan voetgangers, fietsers en openbaar vervoer, zullen mensen snel merken dat dat aangenamer is en het absurd vinden om terug te grijpen naar de auto.

7 NOVEMBER 2018

I

15

Interview

Stadssocioloog Richard Sennett over doordachte stadsplanning

‘Ik hou niet van grote voetgangerszones’ BRUZZ | DE VERHALEN

Goed nieuws voor liefhebbers van stedenliteratuur. Het toonaangevende ‘Building and Dwelling’ van Richard Sennett komt straks uit in het Nederlands, onder de titel ‘Stadsleven’. De socioloog en historicus onderzoekt er niet enkel de spanning tussen de stad zoals we die plannen en de manier waarop mensen er wonen, hij breekt ook een lans voor open steden, die het contact tussen de erg diverse bewoners bevorderen. We zochten hem op in zijn Londense flat. “Racisme bekamp ik met gemengde scholen.” — KRIS HENDRICKX

A

ls we aanbellen bij Richard Sennett (75) opent de professor op kousenvoeten. De socioloog woont in Clerkenwell, een trendy Londense wijk – denk streetfoodkraampjes, coffeebars en best wel wat fietsen.

Sennett verblijft er in een stijlvol ingericht appartement waar een vleugelpiano een prominente plaats inneemt. In een vorig leven was het icoon van de stadssociologie professioneel muzikant en was de cello zijn instrument.

De aanleiding van onze reis ligt op het hoekje van de salontafel, tussen het andere leesvoer dat de auteur er deelt met zijn vrouw, de al even bekende sociologe en econome Saskia Sassen: Building and Dwelling, het boek waarin Sennett op beklijvende wijze de visie uiteenzet die hij de voorbije decennia ontwikkelde op stadsplanning. Het boek is veel dingen tegelijk, maar toch vooral een pleidooi voor open steden, steden die zo gebouwd zijn dat ze niet

16

I

7 NOVEMBER 2018

alleen mee kunnen evolueren met hun tijd, maar ook het contact bevorderen tussen de zeer verschillende mensen die er wonen.

Om zijn punt te maken neemt hij ons mee op een reis door de geschiedenis, naar het Parijs van Haussmann, het Barcelona van Cerdà en het Central Park van Olmsted in New York. Maar als lezer toont hij ons evengoed het hedendaagse India van meneer Sudhir, een verkoper van gestolen iPhones op een chaotische, maar levendige markt in Delhi.

Hoe erudiet Sennett ook mag zijn, zijn schrijfstijl is altijd betrokken en nooit saai. En hoewel zijn boek Brussel niet één keer vermeldt, lijkt het soms op het lijf geschreven van deze hyperdiverse stad. De foto’s die we hem tonen van Brussel boeien hem alvast mateloos. “Hoe zeg je dat deze plek heet, het Vossenplein?

Verkopen ze daar echt zomaar uit kartonnen dozen? Kunnen we daar eens naartoe als ik nog eens in Brussel ben?”

Hoe raakte u als Amerikaanse stedenspecialist in Londen verzeild?

RICHARD SENNETT: Twintig jaar

geleden begon de London School of Economics met iets ongewoons: een programma dat de studie van architectuur combineerde met sociologie. En dat is exact waar mijn boek over gaat: de relatie tussen die twee. Je zegt me dat de vertaling Stadsleven is. Dat is jammer, want zo gaat de spanning tussen de twee (Building and Dwelling, Bouwen en Wonen, red.) wat verloren.

Houdt u van Londen?

zijn heel veel kleine galerijen in de stad, die minder commercieel zijn dan in New York. Het klopt dat wonen hier duur is, waardoor mensen naar de stadsrand trekken.

Maar er zijn fantastische kunstgemeenschappen. Galerijen in New York zijn altijd bezig met de jacht op de volgende Banksy. Hier zie je eerder veel pop-upgalerijen.

Vergelijk het een beetje met Berlijn in de jaren 1990.

SENNETT: Ja, ik vind de stad in veel

opzichten spannender dan New York, dat een stad van geld is.

U noemt zichzelf een fan van Sadiq Khan, de burgemeester van Londen.

Waarom?

Londen toch ook?

SENNETT: Onder meer omwille van

SENNETT: Een deel van de stad is erg

zijn oprechtheid. Die is ongewoon voor Britse politici. Neem zijn voorganger Boris Johnson. Die speelde de hele tijd House of Cards, met veel dingen die nooit openbaar werden. Khan is ook erg geïnteresseerd in de armen.

op de financiële sector gericht, ja.

Maar er zijn ook veel manieren om hier buiten de geldcultuur van New York te wonen. Het is bijvoorbeeld veel makkelijker om hier als kunstenaar te werken en wonen. Er

BRUZZ | DE VERHALEN © ID DIETER TELEMANS

Waarin is Khan vernieuwend?

SENNETT: Dat is hij niet en dat is net

goed! Er zijn genoeg problemen in de stad. Hij staat tussen het ouderwetse socialisme van Jeremy Corbyn en de Blairaanhangers, die vooral het kapitalisme wilden laten functioneren. Hij wil genoeg huizen bouwen, in een goed openbaar vervoer voorzien en voor de kwaliteit van de openbare diensten zorgen. In een stad waar dingen ontbreken, moet je niet per se met een nieuw plan komen.

In uw boek onderscheidt u gesloten en open steden. De eerste zijn strak gepland en weinig flexibel, de tweede het tegendeel. Waar situeert u Londen?

“Met het oog op de klimaatverandering moeten we alternatieven bedenken voor de gesloten glazen kantoorgebouwen” RICHARD SENNETT STADSSOCIOLOOG

voormalige drukkerij. Mensen leven hier ook makkelijk met buitenlanders samen, net als buitenlandse nationaliteiten met elkaar. Je hebt hier niet die neurose rond vreemdelingen die je elders soms ziet.

SENNETT: Het is eerder een open stad.

Hoe goed kent u Brussel?

SENNETT: Niet zo goed. Het deel dat

ik het best ken, is dan nog de

Het zielloze deel van de stad.

SENNETT: Ja, de gebouwen zijn er

niet meteen goed gebouwd. “It feels like you’re nowhere,” hoor ik van Britse Europarlementsleden. Je voelt je er niet in Brussel.

Maar ik ga even terug naar die open

U illustreerde dat daarnet met de structuur van Londen die op veel plaatsen flexibel is. Kan u een tegenvoorbeeld geven?

SENNETT: Canary Wharf hier in de

▲

Een groot deel van de woon- en winkelpanden zijn vrij flexibel in te vullen. Zelf woon ik hier in een

Europese wijk, waar ik als VN-expert al eens kwam.

steden. Ik hoor vaak dat mensen bang zijn van migranten, maar ik beschouw dat als een vorm van mentale masturbatie. Die instroom is lang niet zo’n probleem als de situaties die we in steden zullen krijgen door de automatisering. In de volgende decennia zal die een kwart van de jobs doen verdwijnen. Om daarmee om te gaan zullen we onder meer voor meer sociale ruimte moeten zorgen en alternatieve jobs.

De open stad is er een die kan omgaan met complexiteit en onvoorziene verandering. Een gesloten systeem vereenvoudigt de zaken dan weer zo dat verandering heel moeilijk geabsorbeerd wordt.

7 NOVEMBER 2018

I

17

Stadssocioloog Richard Sennett

▲

Docklands. Die kantoortorens zouden weleens overbodig kunnen worden en dan kan je ze voor niets anders meer gebruiken, want in een gesloten stad is de vorm erg nauw afgestemd op de functie. Hetzelfde geldt misschien ook voor die gebouwen in de Europese wijk in Brussel. Als de Europese Unie ooit instort, wat doe je er dan mee?

ontmoeten, in plaats van enkel te focussen op buurten. We moeten meer aandacht hebben voor scholen, winkels, werkplaatsen … Als je te zeer op lokale gemeenschappen focust, dan sluit je ze in zekere zin ook op. Mensen moeten zich op hun gemak voelen met personen die anders zijn, dat is ook de basis voor economische ontwikkeling.

Brussel is de meeste kosmopolitische stad in de wereld, na Dubai. Nergens anders vind je zoveel mensen met buitenlandse nationaliteit of roots.

Hoe ga je daar als stadsplanner mee om?

Een van de grootste recente veranderingen in Brussel was de uitbreiding van de voetgangerszone. Er kwam bijna achthonderd meter bij op de centrale lanen en het zou nu de grootste voetgangerszone in Europa zijn. Een goede ingreep?

SENNETT: Dat is fantastisch. Het is

een kracht. Zien mensen dat als een probleem?

In Brussel niet echt. Extreemrechts staat er bijvoorbeeld niet zo sterk.

SENNETT: Een van mijn studenten BRUZZ | DE VERHALEN

deed daar boeiend onderzoek over bij een groep arbeiders die erg antimoslim waren. Ze keek zowel naar hun gedrag op het werk als thuis. De onderzoekster ontdekte dat dezelfde mensen die thuis vonden dat moslims allemaal terroristen waren, er perfect mee overweg konden op het werk. Op vragen als “Zou je weigeren om met Yusuf of Mohammed te werken?” luidde het antwoord steevast: “No no, he’s a great guy!” Zodra je omgevingen creëert waar mensen met elkaar moeten communiceren, heb je minder puur racisme.

Diepgeworteld racisme lijkt me trouwens een veel groter probleem in de VS dan in Europa. Europeanen beseffen niet goed hoeveel Amerikanen een zwarte president een probleem vonden. Het verklaart deels de komst van Trump. We weten dat zijn kiezers gemiddeld veel minder met mensen van een andere achtergrond in contact komen.

Terug naar de vraag: hoe houdt een stadsplanner rekening met een hyperdiverse stad?

SENNETT: Ik zou vooral beginnen met

scholen en die als een smeltkroes gebruiken. Dat deed ik toch toen ik voor de VN meehielp bij het plannen van Afrikaanse steden, waar er ook veel diversiteit kan zijn. Dat lijkt me nog belangrijker dan gemengde woonprojecten.

Meer algemeen denk ik dat we meer plekken moeten creëren waar vreemdelingen elkaar kunnen 18

I

7 NOVEMBER 2018

SENNETT: Achthonderd meter? Dat is

erg lang. Ik hou niet zo van grote voetgangerszones. Ze hebben de neiging om een bepaald soort handel aan te trekken en worden vaak minder divers. Je vindt er typisch de zaken die op voetgangerspassage gericht zijn, zoals een McDonald’s. Individuele straten die autovrij worden gemaakt zoals in New York zeggen me meer. Dat gebeurt er op een manier die lokale handel en bedrijfjes daar houdt.

Grote voetgangerszones zijn vaak een te sterke vereenvoudiging van de stad.

In Brussel komt er bijvoorbeeld met Eataly een geraffineerde Italiaanse supermarkt- en restoketen, die ook in New York aanwezig is. Dat geeft vooral enthousiaste reacties uit de middenklasse.

SENNETT: Dat bedoel ik net. Voetgan-

gerszones leiden vaak tot gentrificatie. Eataly in New York is er een goed voorbeeld van. De komst daarvan deed de winkelhuurprijzen in de buurt pieken. In plaats van een lokale Italiaan krijg je daar dan iets

dat dure globale merknamen verkoopt. Een ander probleem – en dat heeft de Deense stedenbouwkundige Jan Gehl mooi aangetoond – is dat een voetgangerszone het autoverkeer niet doet weggaan. Het verkeer wordt gewoon verschoven.

Om het echt te doen lukken, moet je openbaar vervoer zo goed worden dat het aantal parkeerplaatsen kan dalen.

U verwijst een paar keer naar de Deens stedenbouwkundige Jan Gehl in uw boek. Toen we hem een paar jaar geleden spraken, ergerde die zich erover dat veel architecten erg vormelijk te werk gaan en hun werk nog steeds als kunst beschouwen die op zich staat, met te weinig aandacht voor de manier waarop mensen in een stad leven. Akkoord?

SENNETT: Dat klopt deels. Ik stel

vooral vast dat veel van de vormen in steden ontstaan om geld op te brengen. En de beste manier om dat te doen is natuurlijk door vormen te bouwen voor mensen die veel geld hebben. Dat is kapitalisme. Het is aan het beleid om tegengas te geven.

In Londen moet er vandaag in elk nieuw woonproject dertig procent sociale huisvesting zitten. En we willen daar graag vijftig procent van maken.

Jane Jacobs, die u goed kende, zat op een gelijkaardige golflengte in haar boek ‘Death and Life of Great American Cities’. Ze trok ten strijde tegen modernistische top-downstadsplanning. Dat boek wordt weleens het meest invloedrijke ooit over stedenbouw genoemd. Toch ontstaan nog steeds wijken als Canary Wharf hier in Londen, waar je vooral monofunctionele zakengebouwen hebt. Hoe is dat te verklaren?

Richard Sennett ° 1943 breekt carrière als cellist af na mislukte handoperatie studeert sociologie en geschiedenis professor aan New York University, waar hij het Institute for the Humanities opricht professor aan de London

“Kunnen we daar eens naartoe gaan als ik nog eens in Brussel ben?” vraagt Sennett als we hem de foto van het Vossenplein tonen.

School of Economics, waar hij het Stedenprogramma creëert getrouwd met sociologe en econome Saskia Sassen sinds 1987 jarenlang adviseur voor de VN over stadsplanning auteur van een waslijst van boeken. ‘Building

and Dwelling’ is het derde deel van zijn trilogie over Homo Faber, de scheppende mens. Eerder was er al ‘The Craftsman’ en ‘Together’.

‘Stadsleven, een visie op de metropool van de toekomst’ verschijnt in november bij Meulenhoff.

SENNETT: Ik was een fan van zowel

Jane Jacobs als Jan Gehl. Maar we moeten beseffen dat hun recepten van langzame groei en steden die zich aanpassen aan de manier waarop mensen leven vooral in Europa goed werken. Zodra je een razendsnel groeiende stad als Delhi moet plannen, lukt dat niet meer. De grote uitdaging wordt dan hoe je grootschalig kan plannen met een zo groot mogelijke betrokkenheid van het publiek. Dat is voor mij de Heilige Graal in de zogenoemde emerging cities, de nieuwe grootsteden.

U hebt een fascinatie voor plastic banken. Waarom?

SENNETT: (straalt plots) Ah, I love

them! Toen ik in de planningscommissie in New York zat en ik met het idee kwam, kreeg ik te horen dat ze allemaal gestolen zouden worden. We deden het toch, maar lanceerden tegelijk ook een systeem van gemeenschapswachten die op de banken letten. Dat was een groot succes. Het punt van die banken is

© PHOTONEWS

dat de meeste arme stadsbuurten fysiek grimmige omgevingen zijn.

Ze geven het signaal dat mensen daar in een omgeving wonen die van hen is en waarde heeft.

U zou er in Molenbeek waarschijnlijk ook zetten. U had het ooit over de lelijkheid van de gemeente toen u er na de aanslagen was.

“Vandalisme in de openbare ruimte betekent vaak dat mensen kwaad zijn” RICHARD SENNETT STADSSOCIOLOOG

SENNETT: Wellicht wel ja, samen met

bloembakken en planten. In arme buurten voelen mensen zich vaak helemaal niet verbonden met hun omgeving. Ze hebben de indruk dat ze in een pakhuis wonen met een hoop andere armen. Ze beginnen die omgeving dan vaak ook te vernielen of te vervuilen. Onze banken zetten een omgekeerde dynamiek in gang.

Kinderen kregen een dollar per week – praktisch niets dus – maar namen die job wel heel ernstig. Mensen voelen zich plots meer medeeigenaar van hun straat.

In New York kan je het verschil tussen buurten met en zonder zo’n sociaal weefsel goed merken. Als de vuilniszakken mooi op een hoop

binnen de VS. Als de voorspellingen kloppen zal een stad als Phoenix, Arizona over twintig jaar niet meer bewoonbaar zijn. Er is gewoon niet genoeg water.

We hadden net gemeenteraadsverkiezingen in België. De groene partijen en ook wel radicaal-links deden het erg goed, vooral in de steden. Is dat een trend? Staan klimaat en leefomgeving steeds hoger op onze prioriteitenlijst?

SENNETT: Dat denk ik wel. Het

liggen, zodat ze opgehaald kunnen worden, voelen de bewoners zich betrokken bij hun straat. Vandalisme in de openbare ruimte betekent vaak dat mensen kwaad zijn.

In uw boek hebt u het ook over klimaatverandering en de impact op stadsplanning. Hoe moet een stad als Brussel, die niet aan de zee ligt, zich voorbereiden?

SENNETT: Vandaag concentreren we

ons meestal op maatregelen waarmee we de klimaatverandering buiten houden: hogere muren rond

het water bouwen bijvoorbeeld.

Uiteindelijk zullen we ook manieren moeten vinden om ons aan te passen aan de klimaatverandering. Zo moeten we nadenken over alternatieven voor de gesloten glazen dozen die veel kantoorgebouwen nu nog zijn (wijst naar de foto van de Albert II-laan). Je zou de ramen bijvoorbeeld opnieuw moeten kunnen openen.

Verder kunnen steden maar beter beseffen dat we in de toekomst nog heel wat klimaatvluchtelingen zullen krijgen. Ook

is echt een generatiekwestie, net zoals extreemrechts ook weer de wind in de zeilen heeft. In het algemeen heb ik een goed gevoel bij deze generatie, op het moment dat ik zelf op het punt sta om te vertrekken. Jongeren zijn veel minder passief en conformistisch dan dertig jaar geleden. Als het aan hen lag, was er geen brexit gekomen. Dat jongeren bezig zijn met klimaatthema’s is ook gewoon logisch. Als je nog maar een twintiger bent, krijg je er nog een leven lang mee te maken.

7 NOVEMBER 2018

I

19

Reportage

Op stap met studenten stedebouw

‘Brussel is als een gebroken spiegel’ Af en toe is het interessant te weten hoe buitenstaanders naar Brussel kijken. Want: “The last thing a fish would notice, is the water.” Daarom trok BRUZZ vier internationale studenten Stedenbouw aan de mouw, om van hen te horen wat er van deze stad te maken valt. “De internationaal bekende verbrusseling is nog steeds aan de gang.”— BRAM VAN RENTERGHEM EN TIM GATZIOS, FOTO’S BART DEWAELE

Gvantsa Chubinidze

AFKOMSTIG UIT Tbilisi, Georgië

D

▲

20

I

7 NOVEMBER 2018

LEEFTIJD 23 AFKOMSTIG UIT Mexico-Stad, Mexico SCORE BRUSSEL 6,5 FAVORIETE BUURT Churchill FAVORIETE STAD München

LEEFTIJD 23

e studenten zijn hier tot eind januari omdat ze deelnemen aan de 4 Cities Erasmus Mundus Master in Urban Studies aan de VUB en ULB. Na Brussel trekken ze nog naar Wenen, Kopenhagen en Madrid, waar ze telkens de stad in duiken, en alle theorieën en modellen toegepast zien. De studenten beleven naar eigen zeggen een geweldige tijd in Brussel, “een kleine wereldstad die volop in beweging is.” Wij trokken samen met hen door het centrum, waar de fysieke vernieuwing volop aan de gang is.

Luisa Alcocer

SCORE BRUSSEL 7 FAVORIETE BUURT Elsene FAVORIETE STAD Barcelona

Velin Volodiev LEEFTIJD 29 AFKOMSTIG UIT Sofia, Bulgarije SCORE BRUSSEL 7 FAVORIETE BUURT Thieffry

BRUZZ | DE VERHALEN

FAVORIETE STAD Rome

Job Zomerplaag LEEFTIJD 21 AFKOMSTIG UIT Rotterdam, Nederland SCORE BRUSSEL 7,5 FAVORIETE BUURT De markten bij Abattoir FAVORIETE STAD Utrecht

7 NOVEMBER 2018

I 21

Op stap met studenten Stedenbouw

▲

CENTRALE LANEN ‘Spelen met de kaarten die je hebt’ We spreken af aan de uitgang van metrohalte De Brouckère, op het stukje Anspachlaan dat al vernieuwd is. De studenten kijken ietwat verveeld naar het nieuwe plaveisel, de perkjes en de houten schuttingen eromheen. “Het is natuurlijk nog niet helemaal af,” zegt Job Zomerplaag uit Rotterdam, “maar ik zie dat er heel wat ruimte ingenomen wordt door extra terrassen. Daar hou ik niet zo van.” Velin Volodiev uit Sofia treedt hem bij. “Er moeten meer bankjes in plaats van bars en koffiehuizen komen,” zegt hij. “En het is nogal op maat van de winkelketens. Het mag niet te commercieel worden.”

We kijken omhoog, en zien het Muntcentrum en de oude Philipstoren boven de stad uittorenen. “Die gebouwen zijn totaal buiten proportie,” zegt Gvantsa Chubinidze uit Tbilisi. “Het contrast is veel te groot.

Ook qua materialen vloeken die gebouwen met de rest van de straat.”

Job ziet dat anders. “Ik hou net van het grote contrast tussen bijvoorbeeld het Muntcentrum en het klassieke operagebouw, dat erachter ligt. Die botsing tussen twee werelden, die typisch is voor Brussel, vind ik interessant.” Niet dat hij of de andere studenten de twee mastodonten mooi vinden. Al pleit niemand voor de afbraak ervan.

“Akkoord, als je helemaal opnieuw zou beginnen, zou je ze niet zetten,” zegt Velin. “Maar nu ze er staan, moet je ermee aan de slag.” Of zoals Luisa Alcocer uit Mexico-Stad het samenvat: “Je moet spelen met de kaarten die je gekregen hebt."

Concreet denken de studenten aan een dakterras, boven op de sokkel van het Philipsgebouw en een verticale plantenmuur. “Wie weet hoe je er later op terugkijkt,” mijmert Luisa. “Het is zoals met auto’s. Eerst zijn ze mooi, dan vindt men ze lelijk, en plots zijn het oldtimers, en zijn ze weer mooi. In elk geval: deze gebouwen gaan ze niet afbreken, dat is veel te duur.”

PARKING 58 ‘België: het Bulgarije van West-Europa’ Toch is dat net wat er met Parking 58, onze tweede halte, is gebeurd. We kijken naar de grote, lege rechthoek waar ooit een tien verdiepingen tellende parkeergarage 22

I

7 NOVEMBER 2018

stond, als een enorme vestiging Sint-Katelijne van de centrale lanen afsnijdend. We vragen aan de studenten wat ze denken dat hier in de plaats komt. “Een gigantische Manneken Pis?” grinnikt Job. Gvantsa schudt het hoofd. “Een kantoorgebouw natuurlijk,” zegt ze.

“Een gebouw afgooien voor een park of iets anders dat niet veel opbrengt, is veel te duur.”

“Klopt,” zegt Job, “maar alles hangt af van hoe het gebeurt. “Ik heb niet de indruk dat er een coherente visie op lange termijn is. De verbrusseling die internationaal bekend is, en ook in onze klas een thema is, is nog steeds aan de gang. Je ziet het hier bijvoorbeeld aan het kanaal, waar nieuwe blokken worden opgetrokken die onbetaalbaar zullen zijn voor de mensen die er nu wonen.

In Brussel is het niet duidelijk van wie de stad is en wie de touwtjes in handen heeft. Is dat het Gewest? De Stad Brussel, het noorden of het zuiden van het land? Of zijn dat toch de bouwpromotoren? Sommigen profiteren alleszins van deze vaagheid, om er hun kortetermijnding te doen.”

Terwijl Job zijn betoog houdt, wordt ons groepje bijna omvergereden door een breed zwenkende lijnbus. We willen de straat oversteken, maar het bijna onzichtbaar geworden zebrapad op de drukke Lakensestraat loopt dood op betonblokken. De studenten lachen ongelovig. “In mijn thuisland zeggen we dat België het Bulgarije van West-Europa is,” zegt Velin. “En dat is géén compliment.”

BEURS ‘Geen biermuseum maar een geldmuseum’ Via Sint-Goriks wandelen we naar de Beurs, waarin een biermuseum komt.

Dat plan wordt gemengd onthaald.

Luisa en Gvantsa vinden het een goed idee. De jongens daarentegen, zijn sceptisch. “De vele cafés hier zijn het beste biermuseum,” zegt Velin. “Het lijkt wel alsof men de ziel daar wil uithalen om hem artificieel in een gebouw te stoppen.”

Zoals steeds zitten de trappen voor de beurs vol met voorbijgangers die er afspreken of even uitrusten.

“Kan dat nog als het een museum wordt?” vraagt Job. “Het Engelse woord voor beurs is trouwens exchange. Die uitwisseling gebeurt nu al spontaan, denk maar aan de dagen

“Creëer een kwaliteitsvolle publieke ruimte, en mensen zullen die zelf wel een invulling geven” VELIN VOLODIEV STUDENT STEDENBOUW UIT SOFIA

na de aanslagen. Dat moet zeker behouden blijven. Een museum kan, maar liever geen biermuseum. Het gebouw heeft qua geschiedenis niks met bier te maken. Een museum over geld zou al beter zijn.”

Het andere idee van het aftredend schepencollege, om van de Anspachlaan een ‘Belgian Avenue’ te maken, wordt op hoon onthaald. “Dat is geforceerd,” zegt Luisa. “Een goedkope marketingtruc. Ik zou daar nooit voor naar Brussel komen. Je moet de straat en dit plein natuurlijk laten evolueren. De mensen creëren zelf wel een invulling voor de plek.” Velin knikt. “Creëer een kwaliteitsvolle publieke ruimte, en mensen zullen die zelf wel een invulling geven. Zoals na de aanslagen, toen mensen spontaan hierheen kwamen.”

We willen verder naar Lemonnier, maar dat is zonder Gvantsa gerekend.

Ze heeft haltgehouden bij een vrouw met een fret op de arm. Ze aait het beestje en maakt een praatje met de vriendelijke eigenares. “Dat bevalt me wel aan Brussel,” zegt ze. “Het is een stad die je gemoed weerspiegelt. Als ik

richten. Al valt het hoge verloop in Brussel de studenten wel op. “Ik ben hier een maand en heb nog geen enkele native ontmoet,” zegt Gvantsa. Of zoals Job het zegt: “Brussel is een zes-maanden-stad.”

lach, lachen de mensen terug. Dat is niet overal zo. Zo wou ik in Frankfurt een hond aaien en snauwde zijn bazin me toe dat dat niet mocht.

Daarom geef ik Brussel een 7 op 10.”

Luisa vindt dat cijfer te hoog. Ze geeft een 6,5. “Lager dan voor Mexico-Stad. De mensen daar zijn blijer,” zegt ze. “En hier in de stad hangt geen Brusselse sfeer. Het is een stad in stukken, ze vormt geen geheel.” Dat vindt ook Gvantsa. “Zelfs één buurt voelt niet als een geheel.

Brussel is als een gebroken spiegel.”

LEMONNIER 'Heeft iemand hier eigenlijk wel over inrichting nagedacht?’

Die versplintering wordt zichtbaar door van de Beurs tot aan Lemonnier te wandelen, een stuk Brussel dat vorig jaar in het nieuws kwam door rellen waarbij jongeren winkels plunderden en politie en brandweer aanvielen. Of de studenten de buurt kunnen omschrijven. “Als vergeten,” zegt Luisa. Ze wijst op de bankjes, de gebouwen en de winkels. “Zelfs de

eigenaars van de winkels proberen niet. En heeft iemand hier eigenlijk wel over de inrichting nagedacht? Die bankjes kijken uit op de gevels! Daar is toch niks te zien?”

Die slechte inrichting leidt volgens de studenten tot een gebrek aan respect bij de bewoners, wat tot nog meer verwaarlozing leidt. “Er gaat veel geld naar het centrum, maar niet naar deze arme buurt, en dat merken de mensen,” zegt Job. “De inwoners hier, voornamelijk mensen met een migratieachtergrond, identificeren zich niet met deze stad,” vervolgt hij.

Dat is in steden zoals Londen of Berlijn wel anders. Wat maakt het verschil? “Ik heb naar een Belgische identiteit gezocht, maar die nog niet gevonden,” geeft Job als verklaring.

“Belgen voelen zich eerder Vlaming of Waal, en dat komt in deze stad ook tot uitdrukking. Voor nieuwkomers lijkt me dat lastig te begrijpen.”

Een participatief project dat rekening houdt met de wensen en verwachtingen van de inwoners, is volgens de studenten een mogelijke piste om de buurt opnieuw in te

“Brussel is een stad die je gemoed weerspiegelt” GVANTSA CHUBINIDZE STUDENTE STEDENBOUW UIT TBILISI

We komen bij onze laatste bestemming en proberen de studenten een reactie te ontlokken over de ruimtelijke janboel genaamd Europa-esplanade – het langwerpige plein voor het Zuidstation. Maar de vis bijt niet.

“Die toren (Zuidtoren, red.) staat op de goede plaats,” zegt Gvantsa.

“Ik zeg niet dat hij mooi is, maar hij staat er.”

Over het plan van het Gewest om extra torens rond het station te bouwen, zijn de meningen verdeeld.

“Een goed idee,” zegt Velin. “Maar dan wordt het een tweede Noordwijk,” werpt Job tegen. Ook Gvantsa is niet te vinden voor meer kantoortorens, maar dan om een heel andere reden.

“Brussel is niet zoals New York,” zegt ze. “Hier kan je tenminste de hemel zien.”

We sluiten de tour af met een streekbiertje op het Rouppeplein. Dat Brussel een versplinterde stad is, daar is iedereen het over eens. Of dat een probleem is, daar verschillen de meningen over. Opnieuw is het de mannen tegen de vrouwen. Luisa en Gvantsa pleiten voor meer coherentie.

We wijzen haar op het gat aan de overkant, waar binnenkort een studentenhome met ondergrondse parking komt. Moet dat dan in dezelfde stijl als de meeste andere gebouwen? “Ja,” zegt ze overtuigd.

“Wat goed is aan dit plein, is dat alles even hoog is. Het nieuwe gebouw moet daarbij aansluiten, en mag ook qua stijl niet te veel contrasteren. Het moet passen.” Velin schudt het hoofd.

“Dat mag geen fetisj zijn,” zegt hij. “Zo vind ik Parijs een saaie stad, de visie van één man (Haussmann, red.) in werkelijkheid gebracht. Contrast mag best, daarom dat ik bijvoorbeeld Sofia ook zo fascinerend vind.” Job knikt.

“Maar andere structurele zaken zoals hoogte of vorm van de blokken moeten wel gelijk zijn. Dan kan je contrasteren.”

In september 2020 zijn de studenten terug in Brussel, voor hun diploma-uitreiking. Dan is BRUZZ er weer bij, voor een nieuwe vragenronde.

7 NOVEMBER 2018

BRUZZ | DE VERHALEN

ZUIDSTATION ‘In Brussel kan je tenminste de hemel zien’

I 23

Reportage

Tivoli wil voorbeeld zijn op het vlak van duurzaamheid en sociale mix

BRUZZ | DE VERHALEN

Witte wijk aan het kanaal De nieuwe witte woonwijk Tivoli-GreenCity in Laken nadert haar voltooiing. In februari stromen de meer dan duizend bewoners toe en lanceert Citydev zijn meest ambitieuze bouwproject tot hiertoe met een groot feest.

— BETTINA HUBO, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

24

I

7 NOVEMBER 2018

D

e nieuwe woonwijk verrijst vlak bij het kanaal, op een voormalig Belgacomterrein dat grenst aan de Tivolistraat, de Molenbeeksestraat en de Claessensstraat. Meer dan tien jaar duurde het voor Citydev dit bouwproject op de rails kreeg, maar toen de werkzaamheden in 2016 konden beginnen, ging het razendsnel. De vijf woonblokken, goed voor bijna vierhonderd woningen, zijn zo goed als klaar. De groepjes arbeiders die

BRUZZ | DE VERHALEN

ateliers, zo bijvoorbeeld een microbrouwerij, een krekelkwekerij en een koffiebranderij. Boven hebben er zich enkele start-ups gevestigd, ook gericht op de circulaire economie. “Greenbizz was de eerste fase van Tivoli-GreenCity,” zegt Cadranel.

“Nu komen de woningen erbij en ook twee crèches en een paar winkels.”

Met dit ‘totaalproject’ wil Citydev aantonen dat wonen en werken elkaar niet in de weg hoeven te zitten. “Integendeel, ze vullen elkaar

aan. Greenbizz geeft echt een meerwaarde aan de wijk. Het schept om te beginnen werkgelegenheid. Je kan je voorstellen dat je op de site woont, werkt bij Greenbizz en je kinderen hier naar de crèche brengt of naar een van de talrijke scholen in de buurt. Of dat je als wijkbewoner gebruikmaakt van het nieuwe fablab dat we in Greenbizz installeerden.

Starters kunnen hier hun prototype komen maken. Het is dé plek voor digitale creatie.”

INGEBED IN STADSWEEFSEL Bijzonder aan de nieuwe wijk is ook haar ligging, zegt Cadranel. “Ik heb gelijkaardige projecten bezocht, in Denemarken, Zweden en Frankrijk.

Vaak liggen ze ver van de stad, in de woestenij. Hier niet. Tivoli is helemaal ingebed in het stadsweefsel. De wijk is gelegen tussen Bockstael – een dichtbevolkte, multiculturele buurt met de nodige problemen – en de industriezone van de haven. Maar we zetten hier geen 7 NOVEMBER 2018

▲

her en der aan de slag zijn op de enorme werf, zijn vooral bezig met de afwerking: stuccen, de binneninrichting voltooien, wegen en trottoirs aanleggen.

Benjamin Cadranel, afgevaardigd bestuurder van Citydev, neemt ons eerst mee naar Greenbizz, het groene bedrijvencentrum met zijn gevel in vurenhout aan de Dieudonné Lefèvrestraat. Dat is nu twee jaar open en praktisch helemaal volzet.

Beneden zijn er kleine productie-

I

25

BRUZZ | DE VERHALEN

Nieuwe woonwijk Tivoli

▲

lofts neer die de bedrijven zullen verjagen. We willen de economische activiteit niet verstoppen, wel integreren. Het moet hier vooral geen slaapwijk worden.”

Van bij het begin kreeg Tivoli het epitheton ‘voorbeeldwijk’ mee.

Citydev ziet het als zijn taak om een aantal zaken uit te proberen.

Cadranel: “We testen nieuwe concepten uit, dat is onze rol als publieke projectontwikkelaar.

Boven op het bouwen van woningen moet Citydev aan stadsvernieuwing doen. Ons publiek is dubbel, enerzijds zijn er de kopers van de woningen, anderzijds is er de wijk.

Dat is onze echte klant. Wij zorgen voor de renovatie van de publieke ruimte en introduceren een nieuwe levensstijl.”

26

I

7 NOVEMBER 2018

Wat die ‘voorbeeldwijk’ nog meer inhoudt, zal blijken als we de werf betreden. De vijf woonblokken zijn telkens gebouwd rond een binnenterrein dat aangelegd zal worden als gemeenschappelijke tuin. Doordat er vier architectenbureaus meegetekend hebben aan het ontwerp zijn er kleine variaties tussen de gebouwen, maar de grondtoon is overal wit.

Alles tezamen worden er in februari 397 woningen opgeleverd, 271 middenklassenwoningen en 126 sociale. Dat geeft iets meer dan dertig procent sociale woningen.

De middenklassenwoningen zijn ondertussen – op één na- allemaal verkocht door Citydev. Dankzij de overheidssubsidies betalen de kopers ‘slechts’ 1.500 euro per vierkante meter, zeventig procent van de

marktprijs. Daar staat tegenover dat ze in principe twintig jaar lang bewoner moeten blijven en pas na die tijd hun woning helemaal vrij kunnen verkopen en verhuren. De sociale woningen zullen verhuurd worden door de Lakense Haard.

Opmerkelijk is dat er in elk van de vijf blokken zowel middenklassenals sociale woningen zijn. Cadranel: “We wilden bewust geen apart deel voor de sociale woningen, ook al beseffen we dat er af en toe beheersproblemen zullen zijn.”

Het is de bedoeling dat bewoners echt samenleven. Daarom omvat elk gebouw, naast de gemeenschappelijke binnentuin, ook een gratis, collectieve wasplaats en dakmoestuin, waar bewoners groenten kunnen telen in grote bakken.

Op het vlak van duurzaamheid heeft de nieuwe wijk nog meer in petto. “Tivoli is niet alleen ons grootste woonproject tot hiertoe, maar ook ons meest ambitieuze qua milieuvriendelijkheid,” zegt Cadranel. “Dat geldt misschien niet voor de gebruikte bouwmaterialen, maar zeker wel voor de energieprestaties. Ruim dertig procent van de appartementen zijn nulenergiewoningen. De overige zijn passief.” De woningen hebben geen eigen cv-ketel, maar zijn aangesloten op een collectieve stookinstallatie op gas. Zonnepanelen leveren de elektriciteit voor de gemeenschappelijke delen. Voorts wordt het regenwater op allerlei manieren opgevangen en hergebruikt, onder meer voor de toiletten en de

Benjamin Cadranel, ceo van Citydev: “Densiteit is niet iets waar je bang voor moet zijn.”

Experimenteren met erfpacht een herziening van het contract om de twintig jaar. Daarop bouwen ze nu een appartementsgebouw. De werken zijn zopas begonnen.

Het project werd getekend door architecten Benjamin Matlet en Arnaud Raison van bureau Epoc, die er ook met hun gezin gaan wonen. De negen families krijgen elk een woning met terras en delen de tuin en het dakterras.

Beneden komt er

een zaal, die ook gebruikt kan worden door de andere bewoners van de Tivoliwijk.

Door de erfpachtconstructie wordt de stichting van de bewoners eigenaar van het gebouw, maar niet van de grond. Citydev wil in de toekomst meer met deze formule werken. Zo behoudt de overheid immers langer controle over de grond en is het voor stadsbewoners goedkoper om een woning te verwerven.

BRUZZ | DE VERHALEN

“We wilden bewust geen apart deel voor de sociale woningen, ook al beseffen we dat er af en toe beheersproblemen zullen zijn”

Citydev wil in de wijk Tivoli-GreenCity niet alleen experimenteren met duurzaamheid en sociale mix, maar ook met nieuwe woon- en eigendomsvormen.

“Voor het eerst gaan we in zee met een groepje particulieren dat een cohousingproject wil opzetten,” zegt Benjamin Cadranel, ceo van Citydev.

Negen families, verenigd in een stichting, kregen op het Tivoliterrein een lap grond in erfpacht voor 99 jaar, met

BENJAMIN CADRANEL AFGEVAARDIGD BESTUURDER CITYDEV

gedeelde wasmachines. Ook komen er groendaken en ondergrondse vuilniscontainers om afval te sorteren. De experimentele serre boven op een van de gebouwen is de kers op de taart.

MEER PLAATS VOOR FIETSEN Een autovrije wijk wordt Tivoli niet, maar de straten zijn zo aangelegd dat er geen doorgaand verkeer mogelijk is. In de ondergrondse parkeergarages is het aantal plaatsen beperkt. “Voor de verkoopappartementen hanteren we een coëfficiënt van 0,8 parkeerplaats per woning.

Niet dat we de omliggende buurt willen overspoelen met auto’s, maar we hebben vastgesteld dat niet iedere koper ook een parkeerplek wenst. Bovendien willen we niet het

autogebruik aanmoedigen, wel de zachte mobiliteit,” zegt Cadranel.

Voor de fietsen worden er bijna zevenhonderd parkeerplekjes alsook een fietsreparatielokaal ingericht. En het openbaar vervoer? “Dat is helaas nog niet optimaal in de buurt,” sakkert de Citydev-ceo.

In de nieuwe wijk valt de densiteit op. De woningen zijn compact en de wegen smal, van de binnentuinen gaat een stuk af voor privétuintjes en de buitenruimte van de crèche.

Cadranel geeft het toe. “Maar densiteit is niet iets waar je noodzakelijk bang voor moet zijn,” zegt hij. Het hoort volgens hem bij de stedelijke levenswijze van de toekomst.

Alle kopers hebben een charter ondertekend waarin de basiswaar-

den van de Tivoliwijk – duurzaamheid, convivialiteit, participatie – beklemtoond worden. Vraag is hoe die principes in de praktijk zullen worden omgezet. Zijn het charter en de waarden afdwingbaar? Zullen alle bewoners even gemotiveerd zijn om bijvoorbeeld ecologische schoonmaakproducten te gebruiken? En hoe moet het samenhorigheidsgevoel tussen de vierhonderd nieuwe gezinnen tot stand komen? Wordt dat helemaal aan de bewoners overgelaten of krijgen ze daarin begeleiding?

Cadranel: “Wij maken plekken waar de bewoners elkaar kunnen ontmoeten. We geven hen ook een aantal voorzieningen waardoor ze hopelijk zin krijgen om te leven volgens het charter. En om de

nieuwe wijk te lanceren, organiseren we in februari een groot feest. Verder willen we niet gaan. Dat zou contraproductief kunnen zijn, een beetje betuttelend ook. De bewoners moeten het zelf doen. Sommigen zullen op het dak in de moestuin werken, anderen niet. Niemand wordt verplicht. Het charter is niet dwingend, het zijn richtlijnen.”

Na het feest zal Citydev het project zeker nog vanop een afstandje volgen. “We blijven aanwezig, vermits we aandeelhouder zijn van Greenbizz en eigenaar van het fablab. Ook zal er een soort monitoring zijn en kunnen we Tivoli, als het moet, nog een duwtje in de rug geven. Maar als de wijk zo goed is als wij denken, heeft niemand ons nog nodig.”

7 NOVEMBER 2018

I

27

OPEN

GEEST HART TOEKOMST

Maria-Boodschaplyceum Opendeurdag Zaterdag 17 november van 13.00 u tot 17.00 u

Inschrijvingen Info op de opendeurdag en daarna op onze website

Maria-Boodschaplyceum Moutstraat 22, 1000 Brussel 02/506 89 20, info@mabobrussel.be, www.mabobrussel.be Maria-Boodschaplyceum vzw KatOBA

huisvandeMens Brussel stelt voor > naast mijn hart, mijn geloof & tradities

26 NOVEMBER 2018 19U-CINEMA AVENTURE

STILLE DORST regie CLAIRE ZHOU met MOUAD BEN CHAIB en JOSHUA ALBANO Monoloog ZEEMEERMIN van JAOUAD ALLOUL muzikale begeleiding VIDA RAZAVI U dient zich in te schrijven via brussel@deMens.nu / Inkom: 5€ te storten op rekeningnummer: BE07 0011 2809 7266. Meer info: www.vrijzinnigbrussel.be Organisatie: huisvandeMens Brussel i.s.m. Rainbowhouse & Pink Marrakech.

Opinie Forum & lezersbrieven

De Cowboy-fiets.

Bejubelde ondernemers stapelden verliezen op met vorige start-up

‘Het korte geheugen van de golden cowboys’ © ID BART DEWAELE

D

e jonge stichters van Take Eat Easy worden alom met lof overladen omdat ze erin geslaagd zijn 10 miljoen euro vers kapitaal op te halen voor de lancering van een nieuwe Brusselse start-up, Cowboy genaamd.”

“We zijn enorm verbijsterd dat dat wordt voorgesteld als een mooi staaltje ondernemerschap. Het geheugen is blijkbaar kort: deze cowboys van wie de zin voor avontuur geprezen wordt, hebben wel een grote schuld achtergelaten die wij met velen in hun plaats hebben betaald. Laten we even de feiten opfrissen. In juli 2016 kondigde de maaltijdleverdienst Take Eat Easy zijn faillissement aan. De start-up liet duizenden fietskoeriers in heel Europa in de kou staan, ze werden immers beschouwd als zelfstandigen die geen recht hadden op een schadevergoeding. De meesten konden bovendien fluiten naar hun laatste weken loon. De enige uitzondering waren de koeriers in loondienst van SMart van wie het contract de betaling van hun loon garandeerde. Ook wanneer de onderneming die van hun diensten gebruikmaakt in moeilijkheden verkeert. Totaal bedrag van de door SMart betaalde lonen:

400.000 euro die – moeten we het zeggen? – nooit zijn terugbetaald.”

“Bij de slachtoffers van dit faillissement komen nog de meer dan duizend restaurateurs die maaltijden bereid hebben die Take Eat Easy nooit heeft vergoed, ook al hebben de klanten de geleverde dienst onmiddellijk betaald. De verschuldigde bedragen aan

alleen de voordelen uit de situatie halen. Kan het contrast tussen het succes van deze golden cowboys en de moeilijkheden van hun werknemers en leveranciers groter zijn?”

“Ondernemers hebben uiteraard het recht om fouten te maken, maar als ze nadien herbeginnen, hebben ze dan niet

“Deze cowboys van wie de zin voor avontuur geprezen wordt, hebben wel een grote schuld achtergelaten” sommige restaurateurs lopen op tot 20.000 euro.”

“Hoe komt het dat onze wettelijke kaders toelaten dat personen die dergelijke schade hebben aangericht, hun mislukking met een volstrekte achteloosheid van zich kunnen afschudden, zonder zich iets aan te trekken van de gevolgen van hun daden?

Wettelijke kaders die het ondernemers mogelijk maken om hun werknemers (de koeriers) en leveranciers (de restaurateurs) de risico’s te laten dragen, maar zelf

de plicht om – ook al is het slechts gedeeltelijk – hun schulden te kwijten? In dit verhaal hebben de golden cowboys van Take Eat Easy geen enkel nadeel geleden, zich voor niets moeten verantwoorden en halen ze zelfs profijt uit hun eerste mislukking, terwijl anderen in hun plaats voor de kosten opdraaien.”

“Erger nog, het blijkt zelfs (De Tijd, 22 oktober 2018) dat ze het vertrouwen van de investeerders behouden. De nieuwe kapitaalophaling door hun start-up

wordt ‘hoofdzakelijk geleid door het New Yorkse fonds Tiger Global Management en ondersteund door de investeerders van het eerste uur: Oscar Salazar (Uber), Thibaud Elziere (eFounders), Bertrand Jelensperger (LaFourchette), Harold Mechelynck (Ogone), Fred Potter (Netatmo) en Francis Nappez (BlaBlaCar).’”

“Bij die laatsten herkennen we vooraanstaande spelers van de digitale economie. We weten echter dat geen enkel leveringsdienst vandaag rendabel is. En gelet op hun economisch model wijst alles erop dat ze het ook nooit zullen zijn. Wat is dan de motivering van deze investeerders?

Zouden ze bezig zijn een speculatieve zeepbel te voeden? Of verenigen ze hun krachten om het ecosysteem van de wereld van de arbeid en de sociale bescherming te blijven ondermijnen om vrij spel te geven aan de disruptors van de digitale economie?”

“Recente schandalen hebben ertoe geleid dat de publieke opinie meer moraal van de politiek en een goed bestuur van de overheidsbedrijven vraagt. Wanneer worden gelijkaardige eisen gesteld aan de zakenwereld?”

BRUZZ | DEBAT

“Met hun eigentijdse elektrische fiets gooien de Brusselse ondernemers van Cowboy hoge ogen, maar intussen heeft niemand oog voor de verliezers door het faillissement van koerierbedrijf Take Eat Easy, de vorige start-up van dezelfde ondernemers.” Die zouden minstens een deel van hun schulden uit een vorig avontuur moeten terugbetalen, vinden de vakbonden en SMart, een coöperatieve die freelancers begeleidt.

Sandrino Graceffa, gedelegeerd bestuurder van SMart Frank Moreels, voorzitter van de Belgische Transportarbeidersbond ABVV Jérôme Pimot, medestichter van CLAP, een belangenvereniging van fietskoeriers Martin Willems, vast secretaris van de LBC-NVK

7 NOVEMBER 2018

I

29

Beeldspraak

Elke week voorziet Michaël Bellon een oude persfoto van een nieuw onderschrift

Wachten op Greer en De Beauvoir

BRUZZ | DEBAT

Vrouwendag

De eerste Belgische vrouwendag op 11 november 1972 in Passage 44 in Brussel. © PHOTO NEWS

30

I

7 NOVEMBER 2018

De camera kijkt door een bril.

Dat doet hij eigenlijk altijd, maar op dit beeld expliciet.

Brillendragers zullen u vertellen dat zo’n montuur een behoorlijk deel van de realiteit aan het zicht kan onttrekken - zeker zo’n zwaar, ouderwets model dat vooral een diepe indruk nalaat op de neusvleugels. Maar hier biedt de bril een mooi retrospectief op wat toen een bezienswaardigheid was. Nader inzien leert dat er op de foto nogal veel vrouwen staan en slechts af en toe een man - bijvoorbeeld die ene daar op zijn knieën, die misschien wat technische bijstand verleent, of zich om een andere reden zo klein en onzichtbaar mogelijk probeert te maken.

Nu staan op foto’s over het algemeen nogal veel vrouwen, maar zelden zoveel tegelijk.

Meestal zijn ze alleen en worden ze bekeken met een bril die zo weinig mogelijk aan

het zicht onttrekt. Hier gaat het om een groep waarvan de morfologie verraadt dat ze een eerder ongebruikelijke bijeenkomst hebben gepland waar nog wat improvisatie aan te pas komt. Er is geen vooraan of achteraan in de zaal, wegens even geen behoefte aan hiërarchie of regie. Dit is een beeld van de eerste Vrouwendag in België van 46 jaar geleden. Die mocht zich verheugen op het bezoek van feministische iconen als de Australische Germaine Greer - waarvan niet lang daarvoor De vrouw als eunuch was verschenen en de Franse Simone de Beauvoir - die alleen op die dag naar Brussel kon komen, en er zo voor zorgde dat Vrouwendag in België nog altijd op 11 november valt.

Of de bril iets symboliseert - de mannelijke blik is eventueel kandidaat - of toevallig al langer in Passa-

ge 44 hing, is onduidelijk. Hij vestigt er in ieder geval de aandacht op dat het ook toen al bijna vijf voor twaalf was.

11.37 uur om precies te zijn.

Als een foto een momentopname is, is het altijd fijn om te weten over welk moment het exact gaat. Het maakt de aanwezige vrouwen met hun sluike haren in eenvoudige kapsels, die met hun armen om hun knielaarzen geslagen zijn gaan zitten, tegelijk concreter en anoniemer. Wie zijn deze in wol, corduroy, sigarettenrook en andere nevelen van de jaren zeventig gehulde vertegenwoordigers van de tweede sekse, die de buitenwacht hier de rug toekeren om een keer met zichzelf bezig te kunnen zijn?

Wat hadden Ria en Françoise die ochtend nog aan hun hoofd? Hoe stonden ze in het leven, en wat had hen hiernaartoe gebracht? Wie van hen heeft in een Brabants middenstandsgezin moeten afrekenen met haar vermaledijde vader? Wie las in de bibliotheek van haar Henegouws dorp het boek dat haar uiteindelijk naar de stad heeft gedreven? Wie overtroefde van jongs af haar luie broers die geen flauw idee hadden wie die goddeloze communiste van een De Beauvoir wel was? Zij die twintig waren in 1972 zijn ondertussen allemaal gepensioneerd. In welke mate heeft deze bijeenkomst hun leven veranderd? Hoeveel van hen zijn hoe dan ook op een bepaald moment in hun leven in de hoek geduwd?

Als je nog eens door de bril kijkt, zie je aan de muur misschien ook de ogen van de gekleurde vrouw die toen nog afwezig was. De afgelopen weken was zij aan het woord tijdens het festival Tashweesh in de Beursschouwburg. Maar ook al is het vandaag steeds vaker, luider en algemener vrouwendag, dat glazen plafond boven de hoofden op de foto hangt er nog steeds.

— MICHAËL BELLON

Nick Trachet

Brussel en de wereld culinair ontdekt

Waar vind je eten? In de winkel of op de markt, bij de boer of op restaurant.

Daar is het betalen.

Mosselen trekken en paddenstoelen plukken is gratis, maar vaak verboden, net zoals andere wilde dieren vangen. Maar wat met gratis voedsel op café?

Dit is een ode aan het stamcafé, een instelling die in sneltempo aan het verdwijnen is. In de buurt worden oude cafés overgenomen en omgevormd tot speelholen waar de voertaal Roemeens of Albanees is. Moeilijk converseren is dat.

Ik heb een zwak voor volkse cafés. Ik weet niet waaraan dat ligt, maar ik bezoek ze al sinds mijn studententijd. Boven de intellectuelen en de pochers, de carrièremannen in grijs pak die cocktails drinken, terwijl gestileerde meisjes hen verveeld bedienen, prefereer ik de luidruchtige staminees met tandenloze oma’s en werkmensen na (of tussen) de dagtaak. Het voetbal wordt gevolgd en de seizoenen becommentarieerd, het gaat zelden over politiek of beleggingen.

Ik herinner me Paulette, die regeerde over haar café en de gemeenschap van mensen uit de buurt. Ze zaten allen in een kring met hun rug tegen de muur en de conversatie was voor heel de zaal.

Vaak eenlingen, gescheiden mannen of verlaten vrouwen, ploegwerkers die er een nacht hadden opzitten, facteurs die hun pijnlijke voeten warmden

maar velen hebben de trots van wat ze wél doen.

De schoonmaker van de vroegmarkt komt met sla en bloemkolen die over waren, en deelt ze uit. Zo kan eenieder weten waar hij werkt. Een oudijzermarchand heeft bestek meegekregen van de luchthaven. Wie wil er lepeltjes met het logo van Sabena of KLM? De postsorteerder heeft een

“Het is vreemd, maar gratis eten is altijd net ietsje lekkerder” aan de petroleumstoof.

“Ga eens bij François aanbellen,” kon Paulette bezorgd roepen. “Ik heb hem al drie dagen niet gezien.” Iemand ging dan kijken en kwam zeggen dat François was opgenomen in het ziekenhuis.

Het café was hun woonkamer en hun familie, want meublés zijn niet ruim en zelfs een koffiepercolator verbruikt er te veel stroom, zegt de huisbaas.

Geld en positie hebben ze niet, die cafégangers,

doos witloof mee.

Iemand? Het zijn mensen die graag delen, voor wie hun hart laten zien belangrijker is dan hun auto te tonen. Die laatste hebben ze vaak toch niet.

Ik heb nu opnieuw zo’n café in de buurt. De huidige baas kwam van elders aanwaaien en bracht zijn klanten mee: een instant goed draaiende zaak. Het is de plek om te vragen wie er een schilder kent of hoe je zelf een afloop herstelt, waar je degelijk tentzeil kan vinden of wie er een

roeiboot naar Brussel wil brengen. Er is altijd wel iemand die iemand kent, of het zelf wil doen.

Laatst spreekt iemand mij aan. Hij is van een hengelclub en gaat forel vissen. Of ik er soms ook één wil? Onmiddellijk weet ik nu wat zijn hobby is, en spoedig kan ik ook zien dat hij daar succesvol in is.

Ik krijg een verzalmde regenboogforel van minstens een kilo, stijf van de versheid. Wij bespreken samen viswaters en de grondsmaak in Wallonië.

Hij kan de kweker noemen (in de provincie Luxemburg) en hoe vaak die vis in de visvijver van zijn club komt afleveren. En hij vist graag, maar alle dagen forel eten is natuurlijk ook van het goede te veel. Dus deelt hij uit. Hij is trots op zijn vangst en kan zich wentelen in bewondering en dankbaarheid. Wij genieten van zijn hobby.

Thuisgekomen bestrooi ik mijn vis met zout, en leg hem in de ijskast. De volgende dag gaat hij met wat kruiden erop in de oven. Aluminiumfolie hoeft niet. Deze zalmforel heeft geen grondsmaak!

Het is vreemd maar gratis eten is altijd net ietsje lekkerder en zo’n kwaliteit en versheid vind je niet in de winkel. Wat zou het FAVV daarvan denken?

Smakelijk.

BRUZZ | DEBAT

Stamcafé

De hele reeks nalezen? » BRUZZ.be/trachet

7 NOVEMBER 2018

I 31

Enfant Terrible Bijzondere mensen in een bijzondere stad

Met Brussel was het liefde op het eerste gezicht Laurent Poisson, visueel kunstenaar

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Ik herinner me levendig dat mijn ouders mij en mijn zusje vaak meenamen naar musea, in Firenze bijvoorbeeld. Ik was een tiener en deed alsof het me niet interesseerde, maar tegelijk was ik wel degelijk gefascineerd door de schilderijen. En ook door de verhalen die mijn vader erover vertelde. Dat heeft zeker indruk op me gemaakt.

Als kind heb ik altijd veel en graag getekend. De eerste vier jaar van mijn leven heb ik doorgebracht op Mayotte, een eiland in de Indische oceaan voor de kust van Mozambique. Ik zie de beelden, de kleuren nog voor mij … De plek is helemaal omgeven door een koraalrif, het heeft iets paradijselijks. In sommige van mijn schilderijen geef ik bepaalde plekken in Brussel de felle kleuren van Mayotte mee. Omdat ik me in Brussel soms net zo voel als op dat eiland, vrij en gelukkig. Maar ook omdat ik vind dat er hier soms een heel mooi licht hangt.

Eigenlijk was het liefde op het eerste gezicht toen ik hier kwam studeren, aan La Cambre. Ik had een paar jaar Parijs achter de rug, als assistent in filmmontage. Maar die stad lag me niet. Te groot, te stresserend en te afstandelijk qua contacten. Brussel is warmer. Ik voelde me hier in ieder geval meteen thuis. Ik hield van het kosmopolitische, het feit dat je makkelijk mensen met zoveel verschillende achtergronden kan ontmoeten. De mix verloopt hier ook vlotter en meer organisch dan in Parijs.

Het is dus niet toevallig dat deze stad vaak terugkeert in mijn werk, het blijft een belangrijke bron van inspiratie. Voor de reeks ‘Microcosmopolite’ heb ik verschillende Brusselaars gevraagd om me mee te nemen naar hun favoriete plek om daar hun portret te maken. Soms is dat best verrassend. Zoals dat meisje dat me naar het Zuidstation meetroonde, niet bepaald de meest idyllische spot in Brussel, toch? (lacht). Maar ze woonde er vlakbij, moest steeds door het station om te gaan werken en ze had een groep vrienden die er regelmatig ging taggen.

Heel interessant om de verhalen van die mensen te horen, ik leerde de stad vanuit andere ogen bekijken.

Voor die reeks heb ik ook geëxperimenteerd met de iPad, al was ik eerst bang van de digitale esthetiek die vaak iets grotesks en te glimmends heeft. Maar het bleek een ontdekking. Je kan via het digitale perfect aanvullend werken op de artisanale werkwijze, en in mijn schilderijen van ‘Microcosmopolite’ heb ik ze ook bewust samengebracht. Die mengeling van technieken refereert aan het vaak hybride karakter van deze stad en van de mensen die er wonen.

Waarom ik teken? Ohlalala, ça alors! (lacht). Het is mijn manier om te communiceren met de wereld. De beelden en gewaarwordingen in mijn hoofd moeten gewoon op papier komen en ik hoop mensen op een andere manier te doen kijken. Patti Smith zegt het in haar boek Just Kids als volgt: ‘Kunstenaars zien wat anderen doorgaans niet zien, en het is dat wat ze de wereld moeten laten zien’, of iets van dien aard (lacht).

Als ik Brussel op een heel kleurrijke manier afbeeld, dan verbaast dat veel mensen, maar het is wel de manier waarop ik deze stad vaak beleef.

Het is niet altijd evident als jonge artiest, nee. Ik heb wel het geluk gehad om snel een atelier te vinden bij vrienden, en na mijn studies had ik een aantal maanden een beurs dankzij het programma ‘Carrefour des arts’. Ik schrijf heel vaak dossiers voor residenties of subsidies, en om de eindjes aan elkaar te knopen heb ik lang gewerkt als barista. Maar ik wanhoop niet, het vraagt gewoon tijd.

Een ideale dag in Brussel? Dan ben ik vroeg opgestaan, heb lang en goed gewerkt in mijn atelier, en ga ‘s avonds een pintje pakken met vrienden. En de dag eindigt ongetwijfeld in Cabaret Mademoiselle. Dat is een bar waar je straffe travestieshows, artistiek hoogstaande striptease en andere performances kan meemaken. Une super ambiance! — PATRICK JORDENS

Laurent Poisson (28) is geboren in Perpignan, maar bracht zijn kindertijd door op het eiland Mayotte en in Saint-Paul-de-Vence. Zes jaar geleden kwam hij in Brussel terecht om plastische kunsten te studeren aan La Cambre. Hij tekent en schildert, en werkt als freelance-illustrator.

Sinds kort woont hij in Sint-Gillis. laurentpoisson.com

32

I

7 NOVEMBER 2018

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D © SASKIA VANDERSTICHELE

7 NOVEMBER 2018

I

33

Celia Ledoux

Wekelijkse column

CELIA SCHIET MET SCHERP

Onveiligheidsgevoel

B R U Z Z | LO S VA N D E T I J D

Onlangs werd ik bedreigd. Als je schrijft, schijnt dat te gebeuren.

Maar ik ben een watje aan wie mensen zelden aanstoot nemen.

En ik was er niet goed van. Ik sliep nauwelijks, huilde en als ik met mijn rug naar het raam zat, viel dat me opeens ongemakkelijk op. Was mijn gevoel van onveiligheid reëel?

Ik weet het niet. Het vrat me wel op.

Opeens begreep ik het ‘onveiligheidsgevoel’. Ons leven wordt al decennia veiliger en risicolozer, maar het onveiligheidsgevoel stijgt zo dat mensen er hun stemgedrag mee duiden. De grootstad is daarin boeman en katalysator. In Brussel durft mijn familie niet te rijden en kennissen zijn ongerust als ik in slaperig Woluwe ’s nachts ga lopen.

Vreemd genoeg deed Brussel me nu veiliger voelen. De stad is groot en anoniem. Had ik me veiliger gevoeld, zichtbaar in een klein dorp, waar ’s nachts alleen de sterren licht werpen op je eenzame enorme tuin?

De stad bood me een betere mantel van onzichtbaarheid dan die van Harry Potter. Iedereen is vreemdeling hier, en ja: dat geeft risico op onveiligheid. Maar ook op vanzelfsprekende hulp. Straatagressie gaat

34

I

31 OKTOBER 2018

hier paradoxaal hand in hand met grotere vrijheid voor vrouwen in doen, laten en kleden. Je mag hier iemand anders worden dan je afkomst in de planning had.

Netwerken schieten op hier, van TADA tot Femma, van Brussels Boxing Academy tot Voka.

In die glimp van hoop smakte de actualiteit echte onveiligheid op tafel: de eerste koudedode viel. Op straat overleven vrouwen beter, zei de VRT, maar blijkbaar discrimineert temperatuur niet. Hadden we haar maar binnen genomen, zei een buurtbewoonster, en ze merkte in bijzonder scherpe zelfanalyse op hoe vooral sociale muren ons scheiden, niet de dubbele wand met twintig graden verschil. Denkt u het ook, als u mensen voorbijloopt?

“Waarom neem ik ze niet mee, vraag ik ze niet te komen slapen, is het veilig, zouden ze nog weg willen, zou ik het over mijn hart krijgen, natuurlijk niet.”

Het is elk jaar weer Groundhog Day in verslaggeving met de parade van armoede het jaar rond. Lege brooddozen, eerste winterdode, kinderen zonder winterkleren, ouders zonder kerstcadeaus,

overbevolkte nachtopvang, onbetaalde schoolfacturen, krottenverhuur, winteropvangsluiting, Maximiliaanpark, vakantie is te duur, et rebelotte. En wat gebeurt er?

Ik ben die carroussel zo beu. Na dit overlijden reageerde ook de Brusselaar met ongeduldig verdriet.

Bloemen leggen, wakes houden, een euro geven ... Wij voelen als individuele mieren heel goed dat het symbolisch pappen en nat houden is. Alleen sociale instellingen die sterk en efficiënt genoeg zijn kunnen iedereen warm houden. In het chaotische spinnenweb van Brussel zijn we dan nog eenoog in het land der blinden. Hier gaat Samusocial, met zijn waas van schandaal, toch mooi mensen ophalen in het holst van de nacht.

Dokters van de Wereld biedt straatklinieken. Maar deze week was hoop niet genoeg. Het land der blinden kocht zich een schijn van veiligheid met hyperdure F-35’s.

Een dakloze stierf, een kind had honger, een arme woonde in schimmel. Als onze buur bevriest, waar blijft ons gevoel van veiligheid dan?

Big City

Stel zelf je vraag en stem op BRUZZ.be

Sinds wanneer is er prostitutie in de Aarschotstraat?

CHRISTOPHE UIT BRUSSEL

In eerste instantie vestigden er zich vooral champagnebars in de Aarschotstraat.

D

e raamprostitutie in de Aarschotstraat is een recent fenomeen, ze is er nog maar een paar decennia. “De onmiddellijke voorlopers waren champagnebars die in de jaren 1960 de deuren openden,” zegt burgemeester Bernard Clerfayt (Défi) van Schaarbeek. De prostitutie verplaatst zich iedere keer als stedenbouwkundige ingrepen haar voor schut zetten.

Stations worden vaak gelieerd aan prostitutie, maar in de Noordwijk is er al prostitutie sinds de negentiende eeuw, dus voor de komst van het Noordstation. Om het station te bouwen werd ‘le quartier des théatres’ gesloopt. Die theaters waren geen voorlopers van de KVS of Théatre National, zegt Clerfayt: “Het waren herbergen waar gezongen werd en waar schunnige scènes opgevoerd werden. De Brusselaars kwamen er om zich te ontspannen, ze zongen mee terwijl ze bier dronken, ze hadden er vluchtige contacten en ze lieten zich gaan met het gemene volk.”

Na Wereldoorlog II dijde de prostitutie uit ten noorden van het Rogierplein op het grondgebied van de gemeente Sint-Joostten-Node, maar de kaalslag in de Noordwijk trof ook de prostituees en in de jaren 1960 trokken ze ook richting Kruidtuin en Schaarbeek. Clerfayt: “De prostitutie installeerde zich in onopvallende straten. De carrés op de benedenverdiepingen zagen eruit als appartementen waarvan de bewoners de gordijnen openlieten. Met een felkleurig lichtje lieten de ‘bewoners’ zien dat ze op klanten wachtten.

Stedenbouwkundig waren carrés woningen.”

In dezelfde periode kwamen er champagnebars in de Aarschotstraat. Ze werden opengehouden door gezelschapsdames die een paar meisjes in dienst hadden. Ze

© PHOTONEWS

waren zeven dagen op zeven, 24 uur op 24 open. Officieel waren dit geen woningen, maar horeca.

Maar toen greep de gemeente Sint-Joost in. Clerfayt: “De progressieve sluiting van de bars in de Kruisvaartenstraat, de Weldadigheidsstraat, de Marktstraat en de Georges Matheussstraat heeft de bars in de Aarschotstraat een boost gegeven. Tot in de jaren 1980-1990 was de prostitutie er nog niet zo opvallend.” Behalve in de Aarschotstraat installeerden er zich ook in de Kwatrechtstraat bars in de jaren 1960-1970, tegen het einde van de twintigste eeuw breidden ze zich uit tot aan de Paleizenstraat.

De hoofdstedelijke prostitutie speelt zich al vele jaren af op de grens van Schaarbeek, Sint-Joost en Brussel. Met de eeuwwende bloeide de nachtelijke straatprostitutie aan de Albert II-laan, maar daar heeft Schaarbeek paal en perk aan gesteld. Waarna de prostituees naar de buurt van de KVS trokken op het grondgebied van de stad Brussel.

Nu nog zijn er carrés in de straten op de grens van Schaarbeek en Sint-Joost. Twee derde bevindt zich op het grondgebied van Sint-Joost. In 2011 sloegen de gemeenten Schaarbeek en Sint-Joost de handen in elkaar: ze zouden dezelfde politiek voeren, ze zouden de zone beperken, dezelfde stedenbouwkundige voorschriften laten gelden en dezelfde fiscale politiek. Maar burgemeester Emir Kir (PS) van Sint-Joost zegde de overeenkomst

een jaar later op. Sindsdien is een gezamenlijk beleid zoek. Lees daarover meer in onze reportage in BRUZZ 1636 of op bruzz.be.

— DANNY VILEYN

VOLGENDE WEEK Is er archeologisch onderzoek verricht onder Parking 58?

DB374215D7

gifom cvba zoekt: CHAUFFEURS • • • •

IN BIJBEROEP m/v

rijbewijs B, C of D 2 dagen of enkele 1/2 dagen vrij per week hoofdberoep (min. halftime) of huisman/huisvrouw of gepensioneerd graag onder de mensen

Dan bieden we u een toffe bijverdienste in eigen streek !

DB555108J8

Geïnteresseerd ?

Mail naar operations@gifom.be We kijken uit naar uw reactie !

De gemeente Tervuren is op zoek naar een (m/v):

Schooldirecteur GITO Tervuren

Gemeente en OCMW Machelen zijn in volle verandering en zoeken enthousiaste collega’s (m/v)

Voltijds - contract onbepaalde duur (voor onmiddellijke indiensttreding, met aanleg werfreserve)

Maatschappelijk werker B1-3 - contractueel onbepaalde duur

Doel van de functie De schooldirecteur neemt efficiënt en doelgericht leiding in de onderwijsinstelling. Hij/zij staat in voor de optimale werking ervan met het oog op het behalen van de doelstellingen conform het pedagogisch project, de leerplannen en het schoolwerkplan. De schooldirecteur bereidt voor, adviseert en is de uitvoerder van het gemeentelijk onderwijsbeleid. Hij/zij geeft uitvoering aan de reglementaire bepalingen opgelegd aan de onderwijsinstelling.

De schooldirecteur bewaakt de kwaliteit binnen de onderwijsinstelling en verhoogt het beleidsvoerend vermogen.

Functie: Als maatschappelijk werker bied je psychosociale hulp, informatie en advies en concrete dienstverlenging aan burgers om hun maatschappelijke integratie te bevorderen • Je maakt deel uit van de sociale dienst en rapporteert aan het diensthoofd sociale dienst binnen het team Welzijn.

Profiel: Je beschikt minstens over een bachelordiploma sociaal werk of sociaal verpleegkundige of gelijkgesteld.

Animator B1-3 - contractueel onbepaalde duur - halftijds

Functie: Je staat in voor de animatie in het woonzorgcentrum • Je organiseert zinvolle en leuke activiteiten en draagt zo bij tot een aangenaam woon- en leefklimaat.

Profiel: Je beschikt minstens over een bachelordiploma. Ervaring in de werking met personen met dementie wordt als pluspunt beschouwd.

Like us op

Facebook!

Facebook.com/ streekpersoneel.be

DB486274C8

Interesse?

Stuur uiterlijk op 15 november 2018 je sollicitatiebrief, cv, kopie van de diploma’s en getuigschriften, een uittreksel uit het strafregister (max. 1 jaar oud), nationaliteitsbewijs (Belg of onderdaan van een lidstaat van de Europese Unie of van de Europese Vrijhandelsassociatie behoudens door de Vlaamse regering te verlenen vrijstelling); uittreksel uit de geboorteakte; kopie van het rijbewijs B naar het college van burgemeester en schepenen, Markt 7a, bus 2, 3080 Tervuren.

Vragen?

Voor verdere informatie betreffende deze vacatures verwijzen wij graag naar onze website: www.tervuren.be/ondernemen-en-werken/werken/vacatures of neem contact op met de personeelsdienst, tel. 02 766 52 42 e-mail: hrm@tervuren.be.

www.poolstok.be

DB554916J8

www.machelen.be

Je bent houder van een masterdiploma of ermee gelijkgesteld met bewijs van pedagogische bekwaamheid.

Je hebt minimum 3 jaar relevante professionele ervaring in het onderwijs en je hebt een rijbewijs B. Je hebt kennis van de relevante regelgeving en bent vertrouwd met de sector. Wij zijn op zoek naar een directeur die graag samenwerkt, zeer betrokken is en kwalitatief handelt.

DB557381J8

Wij bieden: Een mooie work-life balance • Maaltijdcheques EUR 7,50 • Hospitalisatievergoeding • Fietsvergoeding • Gratis abonnement openbaar vervoer woon-werkverkeer • Meerekenbaarheid relevante dienstjaren.

Interesse?

Solliciteren kan tot uiterlijk 25 november naar personeelsdienst@machelen.be. Meer info op www.machelen.be.

Profiel voor deze functie

mini candybar mix

400 gram 1 kg = 4.98

199 onze nieuwe weekactie draadverlichting LED Nivea deospray warm wit of roller indoor 20 lamps werkt op batterijen

diverse varianten spray 150 ml roller 50 ml

planner, adventskalender of letterbord

Posh hondenkussen

698

vilten letterbord met aluminium frame, adventskalender diverse varianten of planner met elastiek en inhoud

diverse kleuren waterafstotend 70x50x7 cm

1 l = 9.93/29.80

prijsdoorbraak

072

149

289

druklampenset LED

Thermolate handschoenen

dartgeweer X-Shot

zwart, grijs of antraciet acryl maten s-xxl

incl. 24 foam darts en 3 blikken 80x6.5x26 cm

magische racebaan met lift 120-delig

set van 3

glow in the dark

495

149

piramide tuinverlichting

kleiset pizzaof ijskar

180 LED, warm wit met metalen standaard

995

dames muts diverse varianten en kleuren

met 6x 28 gram klei en accessoires

Creative Kids klei 5-pack

995 Heidrun opbergbox met klapdeksel zware kwaliteit kunststof

200 cm hoog

566

1.49

Haribo uitdeelzak Roulette Mix 350 gram of Fun Mix 300 gram

199

595

Trust powerbank

Australian hoodie

2 USB-poorten

1 kg = 4.54/5.30

100 liter

159

polarfleece vest

LED kerstboom met raffiaballen

Chuango WiFi alarm systeem

1495

complete set met 2 raam/deur contacten, bewegingsmelder en 2 afstandsbedieningen werkt via app, eenvoudig te installeren

bekijk de video op action.com

heerlijk warm

595

diverse varianten polyester/katoen zachte binnenkant maten s-xl

16.000 mAh

798 diverse kleuren metaal 28x9x40 cm

diverse varianten 25x16x45 cm

super zacht

1595 zwart, blauw of roze polyester met capuchon maten s-xl

Kerstman

377

6995

Aanbiedingen geldig van woensdag 7 november t/m dinsdag 13 november 2018.

Altijd op de hoogte blijven van acties en nieuwe producten met onze nieuwsbrief. Meld u aan op action.com/newsletter

695

sweatbroek maten s-xl

5.95

www.action.com

BEVL - Alle prijzen zijn in Euro. Zet- en drukfouten voorbehouden.

multicolor met afstandsbediening

BRUSSEL OPENBARE VERKOPING

OUTLET SALES

BTWEE WOONHUIZEN

KOOP 1 : HUIS, KAREL MARTELSTRAAT 45

van zaterdag 10 t.e.m. zondag 18 november 2018

DB501395D8

gekad. sect. F nr 201/E/3P0000, opp. 75ca. K.i.

1.046e. Deels verh., deels vrij. Blanco bodematt. dd 25/05/18. Elektr. inst. 17/7/18 : nt conf. EPB dd 17/7/18 : 237kWh/m2 (glvl), 269kWh/m2 (1e), 236kWh/m2(2e ), 505kWh/m2(3e ). Bez. dins. 23/10, zat. 27/10, maan. 29/10 en woens. 7/11 van 14u-15 u. 30.

KOOP 2 : HUIS, STEVINSTRAAT 22

Emiraten citytrip Deluxe

Dubai – Abu Dhabi

6 afreisdata 2019: 25/4 • 14/5 • 4/6 16/7 • 6/8 • 3/9

ANTIQUAIR ZOEKT

t.e.m.

ZA 17 NOV

www.deblauwevogel.be

7 fijne dagen:

¤1.090

0494 26 21 47

Reisfamilie Carlier

Luikersteenweg 62 • 3800 Sint-Truiden • Tel. 011 70 55 00

ostantix@hotmail.com

15

%

directe korting*

Ontdek alle merken in onze winkels...

AARTRIJKE, BRUGGE, OOSTENDE, POPERINGE, VEURNE, WEMMEL & MOESKROEN (ESTAIMPUIS)

DB555171J8

HOGE PRIJZEN, CASH GELD VRIJBLIJVENDE SCHATTING

| Gesloten op zondag (behalve Moeskroen)

* Korting geldig op de volledige collectie. Niet cumuleerbaar met andere kortingen/acties/Family Card of bij aankoop van cadeaubonnen.

DOLLE 10-DAAGSE WO 7

kinderen t/m 11j reizen mee voor slechts €799 inbegrepen: vliegreis, luxe Park Hyatt Hotels 5*, 4 excursies & Vlaamse gids

Alle kwaliteitsbeelden, Chinese vazen, klokken, bronzen…

DB555426J8

13.00 - 16.45

www.jori.com Hoogweg 52, BE-8940 Wervik, BELGIUM tel. +32 (0) 56 31 35 01

van

1 scherpe prijs voor alle afreisdata

VOOR 2 ANTIEKWINKELS DB557136J8

OPENINGSUREN: maandag - vrijdag: 9.00 - 12.00 zaterdag & zondag: 10.00 - 18.00

gekad. sect. E nr 89/S/P0000, opp. 42ca. K.i. 914e.

Deels verh., deels vrij. Blanco bodematt. dd 28/09/ 18. Elektr. inst. dd 18/7/18 : nt conf. EPB dd 17/7/ 18 : 468kWh/m2 (glvl), 702kWh/m2 (1e), 590kWh/m2 (2e ), 1.389kWh/m2(3e ). Bez. maan. 29/10, 12/11 v.

16u-17 u. 30, dins. 6/11 v. 14u-15 u. 30 en woens.

7/11 v. 16-17 u. 30. Woonzone, vg (1), gvg (2), gdv, gvv. Mog. stedenbouwk. inbreuk betreff. de onderverdeling in appart. Meer inlicht. ter studie. (15793-2-1) ENIGE ZITDAG (geen hoger bod mogel.) : donderdag 15 november 2018 te 14 uur in het Vredegerecht (2e kanton) te Brussel, Poelaertplein 3 bus 5. ............................................................................................................................

Geass. Not. LENS & ABBELOOS, T 02 251 51 39 61002537 ............................................................................................................................

KRIJG DE MEESTE LIKES VAN BRUSSEL. Zet uw zaak online op de kaart met de experts van de Digitale Versnelling.

Telenet biedt Brusselse ondernemers gratis gepersonaliseerd advies en begeleiding door een onafhankelijke expert. Ontdek wat de Digitale Versnelling kan doen voor uw online marketing en uw succes op sociale media. Om het even of u Telenet Business-klant bent of niet !

Boost uw business.

Boek nu een gratis afspraak op digitaleversnelling.be !

Benoit Coquelet Procrastination

2u GRATIS ADVIES !

DB557535J8

Meer info en voorwaarden op digitaleversnelling.be