Jubileumkrant 1 April Vereniging

75 jaar

Vereniging 1April

â‚Ź 2,00

WAARDE

Programma 1 april I Rens van Adrighem I Prince Admirael Fabels en feiten I Kalknacht I Oudheidkamer I Historie Wapengekle;er I Brielse Horeca I Poorters & Poorteressen Bekende Briellenaar I Mode anno 1572 I Vestingsteden

De lekkerste verse

Altijd lekker ook op 1april...

‘geuzen’ patat!

Echte tat a verse spnacks & fijneok op ...o 1 april!

Nobelstraat 32 Brielle 0181-411137

Pitta Gyros!

Open van 17.00 tot 22.00 uur Maandag gesloten

Maandm enu’s € 3 gange1n9.50 naar keumenu’s € 21.00ze

Voorstraat 126 I 3231 BK Brielle I T 0181-416684 I www.restaurantpetros.nl

Voorjaar aan het Brielse Meer Nog enkele ligplaatsen te huur!

Vanaf april dinsdag t/m zondag open!

In het mooie recreatiegebied Brielse Maas ligt Paviljoen De Kogeloven, te midden van een grote ligweide met een strand, een aanlegsteiger en diverse fietsroutes. De Kogeloven biedt u een eigentijds restaurant en een terras waar u in een ongedwongen sfeer heerlijk kunt borrelen, lunchen, loungen, dineren en natuurlijk feesten! Naast de Kogeloven bevindt zich speeltuin De KO en de historische Stenen Baak, de oudste stenen vuurtoren van Nederland.

Brielse Maas 1 - 3233 LD Oostvoorne - Tel. 0181 482191

www.dekogeloven.com

3

Colofon Dit is een eenmalige uitgave van No es Nada en Bastion X in nauwe samenwerking met de Gemeente Brielle en de 1 April Vereniging.

1 April Vereniging Postbus 270 3230 AG Brielle www.1aprilvereniging.nl IBAN: NL95 ABNA 0506 114 198 Verspreiding RVE Verspreidingen.

Huis-aan-huis bezorgd in Brielle, Zwartewaal en Vierpolders.

Redactie Betty van Viegen Wim van Noord Ad Hoogerwerf Marijke Holtrop Rens van Adrighem Elina Jansen Ursula Hoogendoorn Bladmanagement Harry Swart en Ursula Hoogendoorn Vormgeving Bastion X Communicatie Partners Fotografie John de Pater Streekarchief VPR Marcel van Driel Harry Swart Franny Stam Ad Hoogerwerf Foto cover Collectie Historisch Museum Den Briel, inv 0030 Reacties info@noesnada.nl en/of info@bastionx.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd zonder vooraf gegeven toestemming van de uitgever. Aan deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Disclaimer De geplaatste foto’s zijn afkomstig van vele bronnen. De redactie heeft getracht de exacte herkomst van de foto’s te achterhalen. Tevens is nadrukkelijk toestemming gevraagd aan de verstrekker van de foto’s voor het plaatsen. Het is nooit de intentie van de redactie geweest om bewust zonder toestemming van de maker, foto’s waarop copyright rust, (ongevraagd) te publiceren.

Voorwoord voorzi+er Het is 75 jaar geleden dat er een nieuwe vereniging werd opgericht onder de naam: 1 April Vereniging’.

Een goede gelegenheid om daaraan op bijzondere wijze aandacht te schenken. Daarom is besloten een jubileumkrant uit te brengen, die nu voor u ligt.

Het initiatief vloeit voort uit een gebeurtenis uit de recente historie.

Omstreeks veertig jaar geleden werd al een fraaie krant uitgebracht onder de naam ‘Vrij Plackaet voor Hollant ende Zeelant - april 1572’.

Dat moest natuurlijk een vervolg krijgen.

In deze krant wordt de lezer onder meer enig inzicht gegeven in de historie van de vereniging, de ontwikkeling van het spel in de loop van de jaren, de overval op Den Briel in 1572 en de mode uit 1572.

Vanzelfsprekend ontbreken daarin niet een artikel rond de Tachtig-

jarige Oorlog, over het geuzenschip De Prince Admirael en enkele woorden van de burgemeester van de stad Brielle, die bovendien adviseur is van de vereniging.

In deze krant wordt aandacht geschonken aan de historie van de vereniging. Als aanleiding daartoe geef ik in het kort een aantal memorabele aspecten.

De mededeling dat een oprichtingsvergadering werd gehouden werd door middel van aanplakbiljetten kenbaar gemaakt.

Wonen aan het water in Port Brielle!

Voor iedereen bereikbaar...

Op loopafstand van de historische binnenstad!

Kaaiwoningen Bouw 2e fase gestart

Nu al van

af

â‚Ź 232.800 V.O.N.

www.port

brielle.nl

t op de begane grond een berging, een aparte keuken, een royale lichte woonkamer met een groot terras direct aan het water van Port Brielle t een parkeerplaats voor de deur t op de verdieping 3 ruime slaapkamers met badkamer t inclusief een eigen ligplaats voor een boot aan het terras t gebouwd onder Woningborg garantiecertificaat t 2e verdieping en dakterras optioneel (constructieve voorzieningen worden in bouw meegenomen) Telefoon 0181 - 487 120

www.portbrielle.nl

Samenwerking van Uniform Vastgoed BV en Tetteroo Bouw & Projectontwikkeling BV

5

Dat aanplakbiljet zag er als volgt uit:

Inschrijving In 1978 besloot de vereniging zich te laten inschrijven bij de Kamer van Koophandel, waarvoor het dan ook noodzakelijk was de statuten officieel te laten opmaken door een notaris.

Het ging de vereniging niet altijd voor de wind.

In 1953 waren er nog maar 270 leden. De stijgende lijn werd medio jaren zestig weer ingezet en leidde tot een ledenbestand van rond 350 leden. Op dit moment rond de 800.

Velen, ja zeer velen hebben zich in het verleden tot het heden voor de vereniging ingezet. Het zou te ver voeren alle bijzonderheden en activiteiten in de afgelopen 75 jaar hier de revue te laten passeren.

Zonder volledig te kunnen zijn, wil ik een aantal wetenswaardigheden opsommen: • Het door Frans Spuijbroek uit Hellevoetsluis in 1961/1962 geschreven script voor het spel ‘In naam van Oranje’; Na verloop van tijd werd dit spel aangepast en heet het nu het historisch spel over de inname van Den Briel ‘Om de sleutel van de stad’.

• De eerste kalknacht in 1963; • IJverige dames gingen in 1967 aan de slag om kostuums voor de Briellenaren te maken.

In de jaren negentig werd aan deze groep medewerkers de naam Geuzennaald gegeven. Inmiddels is eenzelfde groep actief, die zich bezig houdt met het maken van kleding voor de Spanjaarden, onder de naam Spaanse naald.

• In 1966 werd gejureerd; de Briellenaren in het fraaiste 16e-eeuwse kostuum kregen een prijs; • 1 april 1967 werd het eerste jaar, dat oudere Briellenaren zich herinneren als ‘de tijd, dat alle Briellenaren in 1 aprilpak liepen’; • In maart 1968 krijgt de vereniging een heus kanon; • In 1972 was het geuzenschip ‘Admirael’ in de vaart genomen; een schip, dat werd gebouwd ter gelegenheid van de viering van 1 april 1972;

• Op 3 maart 1979 werd dit schip vervangen door een nieuw, de ‘Prince Admirael’; • Sedert 1988 wordt elk jaar op 10 januari een poorter of poorteres benoemd. Als blijk van waardering voor het promoten van de vereniging en de stad Brielle in het bijzonder.

Slot Hoewel de verleiding er wel degelijk was, zijn geen namen genoemd van personen, die zich onmiskenbaar zeer verdienstelijk hebben gemaakt voor de vereniging en deze nog steeds een warm hart toedragen. De kans dat sommigen zouden worden vergeten was te groot.

75 jaar 1 April Vereniging; die jaren liggen achter ons. Maar in het licht bezien van vieringen die al eeuwen geleden plaatsvonden is een opmaat naar de volgende 75 jaar maar een korte tijdspanne. Laten we met z’n allen deze historie vorm blijven geven.

Deze krant kwam tot stand door de belangeloze medewerking van Bastion X, No es Nada, de vele middenstanders, die bereid waren de kosten van een advertentie voor hun rekening te nemen en medewerkers, die zich hebben ingezet om teksten aan te leveren. Misschien vergeet ik nog enkelen, maar in dat geval, allen die hun bijdrage op een of andere wijze hebben geleverd, heel, heel veel dank . Zonder de bereidheid van allen om er iets onvergetelijks van te maken, was dit resultaat niet bereikt.

Wim van Noord Voorzitter 1 April Vereniging

Dames & Heren Kapsalon ORHAN

De beste historische boeken zijn verkrijgbaar bij Bruna in Brielle!

Voorstraat 28-32 3231 BJ Brielle T 0181-412075

De enige echte Turkse kapper in Brielle!

Wij knippen, epileren en verwijderen ongewenst haar volgens de authentieke Turkse manier.

Onze specialiteiten: • knippen, mannen zonder afspraak, vrouwen met en zonder afspraak • wenkbrauwen epileren met touwtje • baard scheren, in alle modellen • oorharen verwijderen met vlammetje Loop gerust eens binnen en informeer naar de mogelijkheden.

Van di. t/m za. dameskapper aanwezig!

Nobelstraat 15 - Brielle T 0181-840055 M 06-47222475

Voorstraat 60 3231 BJ Brielle T 0181-412874 F 0181-418322 E info@kantoor-creatief.nl Openingstijden: Dinsdag t/m Vrijdag 9.30 - 17.30 uur Zaterdag 10.00 - 16.00 uur

Postagentschap en ING bank filiaal

Uw adres voor: • kantoorartikelen en papierwaren • computercartridges en etiketten • technische- en creatieve tekenmaterialen • alle soorten verf voor kunstschilders • schildersdoeken en tekenblocs • luxe schrijfwaren en agenda omslagen • pennen graveren • kopiéren en inbinden van verslagen • plastificeren • gratis advies van Louis en Willy

7

’Zomaar’ een Briellenaar...

Toen ik in 2002 solliciteerde naar het ambt van burgemeester van de stad Brielle had ik nog geen beeld van de aard van de festiviteiten rond de 1 aprilvieringen. Zeker, als oud docent Geschiedenis en Maatschappijleer, had ik wel kennis van de unieke historische gebeurtenis, die in deze stad plaatsvond op de 1e april 1572. Maar dat de beleving van die historie op zo’n overweldigende wijze op jaarlijkse wijze werd en nog wordt herdacht had ik niet kunnen denken.

Al snel werd mij duidelijk dat ook een burgemeester in dat jaarlijkse spel een bijzondere plaats inneemt, want bijna op het moment van binnentreden van Brielle, werd mij uitgelegd dat 1 april voor Brielle een feestdag is. En dat het niet meer dan gebruikelijk is dat ook een burgemeester deze dag aanwezig is in gepaste 1 aprilkleding. Heb je die kleding, dan wordt ook nog wel eens verwacht die te dragen tijdens de in andere steden te houden Vestingstedendagen.

Op bescheiden wijze mag ik op de feestdag, de 1e april dus, onderdeel uitmaken van het historisch spel over de inname van Den Briel ‘Om de sleutel van de stad’. De entourage rond dat spel, de vele in passende historische kleding aanwezige Briellenaren, maar ook toeristen uit

heel Nederland, geven Brielle een indruk te leven in het jaar 1572.

Niet alleen de 1e april, ook de 10e januari is inmiddels een begrip; dan mag ik namelijk bekendmaken wie de poorter of poorteres van het afgelopen jaar is geworden. Waar nodig en mogelijk heb ik een rol als adviseur van de vereniging. Dat komt vooral van pas bij vraagstukken, die betrekking hebben op het handhaven van de openbare orde en veiligheid tijdens de 1 aprilviering. Hoewel de organisatie, gelet op de vele regels, die in acht moeten worden genomen, niet eenvoudig is, heb ik in de praktijk ervaren, dat wij elkaar altijd in harmonie bij de oplossing van problemen hebben kunnen vinden.

Wat blijft in mijn herinnering is een beleving van

de historie, zoals die alleen in de stad Brielle op zo’n indrukwekkende wijze vorm kan worden gegeven. Het verheugt mij zeer, dat ik – op welke wijze dan ook – heb kunnen bijdragen aan de jaarlijkse herdenking van de 1e april 1572. De komende 1 april wordt voor mij een speciale dag; het is dan de laatste keer dat ik deze feestdag als burgemeester mag meemaken.

Maar na mij komen er absoluut nog velen. Ik wens in het bijzonder de 1 April Vereniging een nog lang voortbestaan toe, zodat de inwoners van Brielle en de vele toeristen nog vele jaren mee kunnen doen of getuige kunnen zijn van het unieke feest op 1 april.

Betty van Viegen

8

Overval op Den Briel stond al maanden gepland Beelden: Streekarchief Voorne-Putten en Rozenburg

Je kunt ze niet ontlopen. Tijdens de viering zijn de Spaanse soldaten nadrukkelijk aanwezig. Zonder Spaans garnizoen geen overwinning van de geuzen, zou je denken.

Hoe anders was het in 1572. Die eerste april waren er helemaal geen Spanjaarden in de stad.

Tot opluchting van de bevolking had Alva de bezetting van een paar honderd man eind 1571 naar Utrecht teruggeroepen. Hij dacht dat het gevaar van een invasie op de kust was geweken.

Gevochten werd er pas een paar dagen na de verovering van Den Briel, toen Alva zijn vergissing inzag en hij de geuzen wel even uit de stad dacht te gooien. Hoe dat afliep zullen we nooit vergeten: de geharde en getrainde Spaanse sol-

daten kregen - vermoedelijk op de plek waar nu de Jumbo en de Plantage liggen en de Hossebosdijk - een flink pak slaag waarna ze als geslagen honden afdropen. Het was de laatste keer dat deze beroepsmilitairen de muren van Den Briel hebben gezien!

De folklore op 1 april moeten we in stand houden. Maar wat heeft zich hier in werkelijkheid afgespeeld? Brielle lag in de zestiende eeuw in de Lage Landen, een gebied dat onderdeel was van het rijk van de Spaanse vorst Philips II. De koning had nog een paar jaar in Brussel gewoond, maar het grootste deel van zijn leven heeft hij in zijn afgelegen paleis onder de hete Spaanse zon doorgebracht.

Den Briel had in die periode zijn glorietijd als handels- en vissersplaats al achter de rug. Door de ligging aan de monding van de Maas was de

stad nog wel van strategisch belang. De plaats telde enkele honderden huizen. De mannelijke bevolking verdiende de kost met ambachten, een beetje handel en visserij. De stad was grotendeels ommuurd. Bij opgravingen in de jaren ’90 hebben archeologen in de Langestraat nog een deel van de oorspronkelijke muur blootgelegd.

De wetenschappers toonden zich verbaasd over de omvang, de hoogte en robuustheid van het verdedigingswerk.

Philips had in die dagen, eind zestiende eeuw, zijn handen vol aan het bijeenhouden van zijn rijk. Hij had weliswaar vrede gesloten met Frankrijk, maar de moslims in het Middellandse-Zeegebied hielden hem bezig, evenals zijn ruzie met de Engelse koningin. Zijn legers slokten bakken met geld op en hij stak al zijn energie in het besturen van al die ver uiteen-

gelegen gebieden. De Lage Landen bleven voor hem interessant, onder meer omdat hij vanuit deze goed verdedigbare gebieden snel Frankrijk zou kunnen binnenvallen als dat weer vervelend ging doen.

In deze noordelijke uithoek van zijn koninkrijk maakten de bewoners, tegenwoordig Nederlanders en Belgen, het hem niet gemakkelijk. De adel morde, omdat Philips de politieke touwtjes aantrok en hen weinig vrijheden toestond. Sterker, door vakkundige ambtenaren te benoemen op functies die altijd door de adel waren bezet, zagen ze hun macht en – nog erger – hun inkomsten verminderen. De bevolking morde eveneens. De inwoners waren gevoelig voor het calvinisme, de geloofsrichting die afweek van de katholieke kerk. En Philips was fel katholiek. Zo fel, dat hij probeerde het protestantisme met geweld de kop in te drukken. En waar hij vriend en vijand evenmin een plezier mee deed, was zijn voortdurende geleur om geld. Hij kneep het volk uit, en dat vonden die zuinige Hollanders niet leuk. Vooral de inkwartiering van Spaanse soldaten zette kwaad bloed. Het zijn de belangrijkste oorzaken van wat eerst een veenbrand en later een uitslaande brand zou worden.

Een belangrijk moment was het aanbieden van het smeekschrift in 1566. Een groep edelen, graven, hertogen en prinsen, toog naar de landvoogdes in Brussel, Margaretha van Parma, die in de Lage Landen namens haar broer Philips de zaak runde. De heren van adel, onder wie Willem van Oranje, wilden meer geloofsvrijheid. Ze vroegen haar de teugels iets te laten vieren, waardoor de spanning in het land zou kunnen verminderen. Het was tijdens dat bezoek, dat het woord geuzen viel, wat in het Frans bedelaars betekent. Het stelletje bedelaars had zich dat goed in de oren geknoopt, want zodra ze als bannelingen moesten uitwijken, noemden ze zich geuzen. Philips gunde hen de vrijheden niet, waarna de bom barstte en volk en adel in opstand kwamen.

Duizenden calvinisten beleden openlijk hun geloof door massaal preken in de open lucht bij te wonen. Het moest buiten, want kerkgebouwen hadden ze niet, die waren van de katholieken.

In augustus 1566 ontlaadde de volkswoede zich in plundering van de kerkgebouwen, die de protestanten opeisten voor hun diensten. In Brielle had Blois van Treslong, die later zo’n belangrijke rol bij de inneming van de stad zou spelen, de leiding bij het leegroven van meerdere kerken.

Van chaos zou in Den Briel geen sprake zijn geweest, eerder van een georganiseerde rel.

Beeldenstorm Deze beeldenstorm trok over de Lage Landen, tot aan Groningen toe. Even leek Holland zich aan de Spaanse overheersing te onttrekken, maar het was nog te vroeg. De steden bleven in katholieke handen en de revolutie bloedde dood. In feite al niet meer nodig, maar het antwoord van Philips kwam toch; als strafmaatregel stuurde hij hertog Alva, een ijzervreter met een beroepsleger van tienduizend man. De goed

bewapende en getrainde militairen bezetten alsnog de steden.

Veel protestanten, gewone burgers en edellieden, namen de benen en vormden het gewapend verzet. Philips nam hun bezittingen in beslag. Naar schatting zo’n 60.000 bannelingen hielden het hier tijdelijk voor gezien en namen noodgedwongen de wijk, veel van hen naar Engeland. Zij die scheep gingen, de watergeuzen, opereerden vanuit havens in Duitsland, Engeland en Frankrijk.

Willem van Oranje, ooit een van de beste maatjes van Philips II toen die nog in Brussel woonde (en door de koning was benoemd tot stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht), had het onder meer door zijn kritische opstelling bij de koning verbruid. De eerste periode na 1566 was het niet Willem van Oranje, maar Hendrik van Brederode die de leiding had van de opstand.

Bovendien gaf Oranje, die lang geloofde in een compromis met Philips, te kennen dat hij zich niet tegen de vorst verzette, maar tegen de onderdrukking. Pas na de dood van geuzenleider Brederode in 1568 verschoof de leiding naar Oranje, wiens bezittingen in de Nederlanden door Philips verbeurd werden verklaard. Philips koos voor de harde lijn en schroefde de duimschroeven aan. Samen met zijn broers dokte de prins van Oranje om een huurleger op de been te brengen. Op het land slaagden ze er echter niet in de Spanjaarden een wezenlijke slag toe te brengen. De watergeuzen - die overigens slechts vier jaar hebben geopereerd - vormden zijn ‘marine’, een zwaar woord voor de varende opstandelingen, die om aan eten en buit te komen Hollandse steden plunderden. Ook overvielen ze schepen. Vaak waren dat Hollandse handelsschepen uit Amsterdam. Het idee was: wie niet voor ons is, is tegen ons. En de Spanjaarden zetten de Hollandse vloot in tegen de geuzen, dus die schepen vormden ook de vijand. De Oranjes hadden aanvankelijk weinig op met de medestanders te water, die vooral hun eigen gang gingen en niet bepaald als een eenheid operereerden. Hoewel ze roofden hadden de watergeuzen enige internationale status, omdat ze namens Oranje formeel kapersbrieven hadden en dus geen illegale piraten waren. Dat zat zo: Willem had behalve rechten in gebieden in Duitsland (het ouderlijk slot lag in Dillenburg) ook een klein vorstendom in Frankrijk. Dat van zijn neef geërfde stuk grond gaf hem juridisch gezien het recht een eigen marine te voeren.

Nadat de eerste poging het gezag in steden over te nemen was doodgebloed, bedachten de Oranjes een nieuwe strategie. In 1571 was het de bedoeling op twee fronten toe te slaan: er zou een inval komen vanuit het zuiden, met steun van de Franse protestanten (de Hugenoten) en vanaf zee, waar de geuzen de kust van Noord-Holland zouden bewerken. Toen dat initiatief strandde, werd het plan naar de zomer van 1572 verschoven.

Uitvalsbasis De geuzen bivakkeerden maandenlang in Engelse havens, waar koningin Elizabeth hen

9

Foto vorige pagina - In de dagen na 1 april versterkten de geuzen de stad. Van de schepen gehaalde kanonnen werden op de stadsmuren geplaatst. Daarmee konden ze op 5 april de Spanjaarden beschieten. Voor de stad werd een boomgaard omvergehaald voor een beter schootsveld. Nadat een sluisje was doorgehakt steeg het water aan de oostkant van de stad en kozen de Spanjaarden het hazenpad.

De Engelse koningin Elisabeth liet de watergeuzen lang oogluikend in haar land toe. Maar om Spanje niet te veel voor het hoofd te stoten, sloot ze haar havens toch voor de geuzen. Die moesten op zoek naar een nieuwe basis en kwamen in Den Briel terecht.

Bij de gevechten op 5 april, een paar dagen na de inneming van de stad, hakte Rochus Meeuwiszoon een sluisje door, waarna de Spaanse soldaten de benen namen.

De bewoners van Den Briel, burgers en katholieke geestelijken, vluchtten in paniek de stad uit. Ze vreesden de komst van de geuzen, die bekend stonden als plunderaars, verkrachters en moordenaars.

En Alva vond zijn ‘bril’ terug bij De Brillemaeker

Exclusief verkrijgbaar bij

De Geuzenpenning

ACTIE! Speciale Geuzenprijs...

U betaalt bij ons geenTiende Penning.

Nu Multifocaal voor € 239,-

De Brillemaeker Opticien Bart Rienks Voorstraat 13 Brielle (naast Blokker) Telefoon 0181-473355

Hetomspel de sleutel

van Brielle...

...begint bij BastionX & No es Nada!

75 jaar

1Aprilvereniging

Programma 1 April I Rens van Adrighem I Het Kruithuis Fabels en feiten I Kalknacht Oudheidkamer I Historie Wapengekle"er I Brielse Horeca I Poorters & Poorteressen Bekende Briellenaar I Mode Geuzennaald I Vestingsteden

T 0181 417 111 www.bastionx.nl

De makers van de jubileumkrant.

T 0181 774 181 www.noesnada.nl

Volg ons op Facebook Voorstraat 37 | Brielle | T 0181-413461 | www.juwelierhoogvliet.nl

min of meer toeliet. Een gedoogsituatie. Elizabeth was in oorlog met Spanje, maar moest soms schipperen. Ze zat Philips dwars, maar wilde hem niet te veel uitdagen. Er was ook overleg met Spanje. Als Philips zijn steun zou intrekken aan de katholieken die het op haar troon hadden voorzien, zou zij de geuzen eruit gooien. En zo gebeurde. Lumey kon zijn biezen pakken. Na lang dralen zette de geuzenbevelhebber Lumey koers naar de Hollandse kust. Op zoek naar een nieuwe uitvalsbasis. En buit.

Op 31 maart 1572 was het guur weer. Het stormde. De 26 schepen met naar schatting hooguit twaalfhonderd man aan boord werden door de noordwestenwind richting Maasmond gedreven. Even achtervolgden ze nog een handelsvaarder, maar toen die naar Rotterdam zeilde, gingen ze voor Den Briel voor anker. De bevolking van Brielle dacht eerst een handelsvloot te zien, maar veerman Coppelstock haalde hen uit de droom en vertelde wie er op de Maas dobberden. Coppelstock, die net een paar zakenlieden naar Maassluis had geroeid, had op een van de schepen een gesprek met Blois van Treslong, een Briellenaar die een paar maanden eerder nog in de stad was geweest.

Coppelstock zal dat niet zomaar hebben gedaan.

Vermoed wordt dat hij een van de contactpersonen was van Oranje en onderdeel uitmaakte van het ondergrondse netwerk van tipgevers dat Willem van Oranje op de hoogte hield van de situatie in de door Alva bezette gebieden.

Was de aanval op Brielle toeval?

Uit historische bronnen blijkt dat Treslong in ieder geval eind 1571 het plan heeft gehad Brielle in te nemen. Brielle, en daarna steden in het noorden. Zo toont dr. J.C.A. de Meij in zijn proefschrift over de watergeuzen aan dat Brielle nadrukkelijk is genoemd als te veroveren plaats tijdens de voorgenomen invasie. Zodra Briellenaar Treslong het gezag over een deel van de schepen kreeg, heeft hij aangedrongen op een aanval op Den Briel. De dreiging van een aanval op de kust was voor Alva in 1571 de directe aanleiding om in enkele steden, waaronder Den Briel, in dat jaar Spaanse garnizoenen te legeren.

Maar in november ´71 was het gevaar volgens Alva geweken en trok hij zijn soldaten weer terug. Het Brielse garnizoen ging naar Utrecht, zodat Den Briel in maart-april 1572 geen Spaanse soldaten binnen de muren had.

Stel dat Den Briel op het lijstje van Lumey stond (al was het maar om te plunderen) en de verovering op zich niet helemaal uit de lucht kwam vallen, feit blijft dat Willem van Oranje niet blij was met de inneming. Volgens afspraak zou de nieuwe invasie namelijk op zijn vroegst die zomer van 1572 zijn gepland, en niet eind maart, begin april. Want de landlegers waren nog niet voorbereid op hun strijd. In de winter werd er zelden gevochten. De strijd werd ’s zomers gevoerd. Met een te vroege aanval zou de verrassing weg zijn en had Alva een voor een met de legers van Oranje kunnen afrekenen.

Wel of geen afspraken: het maakte allemaal niet meer uit. Die eerste april hadden de geuzen be-

sloten Brielle binnen te vallen, in ieder geval voor de broodnodige bevoorrading. En op suggestie van Blois van Treslong zou dit de gewenste eigen haven op Hollandse bodem kunnen worden. Want Engeland mochten ze niet meer in. Van Coppelstock hadden ze vernomen dat er geen Spaanse soldaten in de stad waren: die waren zoals gezegd enkele maanden daarvoor naar Utrecht verkast. Die kans konden de geuzen, verlangend naar voet op vaderlandse bodem, niet laten lopen. De bestuurders van de stad sloten de Noordpoort. Ze vreesden zowel de plunderingen van de geuzen als de straf van Alva, die ongetwijfeld zou volgen als ze met Oranje zouden heulen. Bij de Zuidpoort was het dringen. Honderden burgers en geestelijken namen de benen en zochten een goed heenkomen in de polders en omliggende dorpen op Voorne.

De beraadslagingen van de stadsbestuurders duurden te lang naar de zin van de ongeduldige aanvallers. Lumey was bang dat de stad zich zou kunnen versterken.

Een groep Luikerwalen, soldaten uit de zuidelijke Nederlanden die met Lumey waren meegekomen, werd ontscheept. Een groep van ongeveer 250 Waalse strijders trok richting stadsmuur. Het legertje splitste zich. Een deel richtte zich op de Noordpoort, het andere op de Zuidpoort. Toen ging het snel. Vroeg in de avond besloot de noordgroep de poort te forceren. Eerst met vuur. Toen dat niet lukte werd de poort ingebeukt met een stuk scheepsmast. De geuzen waren binnen!

Tussen acht en negen uur ’s avonds trok een woeste, gewapende stoet met fakkels via het Dijkslop de stad in. Die nacht zagen ooggetuigen uit de omgeving hoe gebouwen in de stad brandden. Kerken werden geplunderd. En verkracht zal er zeker zijn. Geuzen zouden verkleed als monniken, lallend door de straten hebben gelopen. Jarenlang opgebouwde frustratie vond een uitweg. Buit werd naar de schepen gesjouwd.

Lumey, zo weten we uit een verslag van een Engelsman die die dag voor de kust schipbreuk leed en als overlevende naar Den Briel werd gebracht, was stomdronken.

Toen hij eenmaal zijn roes had uitgeslapen en net zo’n kater had als Alva, nam Lumey een paar doortastende besluiten. Op aandringen van Bloys van Treslong zouden ze blijven. Het geschut op de stadswallen werd versterkt met kanonnen die ze van de schepen haalden. De vesting moest in allerijl worden voorbereid op een tegenaanval van de Spanjaarden. Want Alva mag aanvankelijk zijn schouders over het nieuws hebben opgehaald – hij zou de woorden No es Nada (het betekent niets) hebben uitgesproken – voor de zekerheid trommelde de stugge landvoogd wel meerdere vendels op en gaf opdracht Brielle te heroveren.

Blunder Is er op 1 april waarschijnlijk geen schot gelost, op 5 april was het echt menens en vond de eerste en laatste grote slag in de

11

geschiedenis bij Den Briel plaats. Ongeveer duizend Spaanse militairen werden bij Zwartewaal en Heenvliet, dorpen op 5 en 7 kilometer vanaf Brielle, aan land gezet.

De schepen bleven onbeheerd achter. Een blunder van formaat, zo bleek al snel. De Spanjaarden rukten via de polders op naar de oostkant van de stad. Ze werden tegengehouden door geweervuur van geuzen die zich op het terrein van een gekapte boomgaard hadden verschanst. Toen de aanvallers grip op de zaak kregen, was er opnieuw tegenslag. Een plaatselijke timmerman, Rochus Meeuwszoon, had het lef in het zicht van de vijand in het water voor de stadmuur een cruciaal sluisje te openen. Met als gevolg dat de weilanden langzaam maar zeker volliepen met water. De grond werd drassig.

De Spanjaarden, in hun tijd gevreesde beroeps, zochten de hogergelegen dijk op (de Hossebosdijk), waar ze echter meteen onder vuur kwamen te liggen van het scheepsgeschut op de muren. Het pleit was beslecht: de Spanjaarden trokken zich terug naar de schepen, die tot hun ontsteltenis in brand waren gestoken of losgemaakt en verderop het water dreven. De terugtocht ontaardde in een wanordelijke vlucht. Eén groep vluchtte via de Hoeksche Waard naar Dordt, een andere eenheid hergroepeerde zich in Zwartewaal, maar moest uiteindelijk ook de biezen pakken. Was de overval ongepland?

Kwam de invasie te vroeg? De actie had in ieder geval een sneeuwbaleffect tot gevolg. Want het nieuws ging als een lopend vuurtje door het land en binnen enkele weken en de daaropvolgende maanden waagden meerdere steden zich achter Oranje te scharen. Het belangrijke en strategisch aan de Schelde gelegen Vlissingen kon na een dappere actie van de Vlissingers - door de geuzen worden ingenomen, gevolgd door Veere, Enkhuizen, Bergen, Leiden en Dordrecht.

Hele delen van Holland en Zeeland kwamen onder bestuur van Willem van Oranje. Spanje gaf zich nog niet gewonnen, het duurde nog tientallen jaren van strijd en ellende, maar de macht gaven die eigenzinnige Hollanders niet meer uit handen. En Alva? Die heeft gefrustreerd dit koude kikkerland verlaten.

Even voorstellen...

Mijn naam is Eveline Doolaard. In mijn professionele beautysalon kunnen zowel dames als heren terecht voor: •Diverse schoonheidsbehandelingen •Nagel- & haarstyling •Visagie & wimperextentions •Kleuradvies 1 APRIL JUBILEUM•Massage AANBIEDING •Bruidsarrangementen

40%

KORTING OP ÉÉN BEHANDELING* NAAR KEUZE!

Voor meer informatie en/of een afspraak: Volkerak 13 I 3232 PD Brielle I T 06 31 04 33 38 www.doolaardsbeauty.nl I info@doolaardsbeauty.nl

*Deze aanbieding is geldig tot 1 januari 2015 m.u.v. bruidsarrangementen.

Nieuw in Brielle!

Zwartwit

varia

Petrol Garcia Noppies Z-8

Damesmode & accessoires Voorstraat 25 Brielle

1572

Modein 1 april is pas echt een feest als zoveel mogelijk mensen zich in 16e eeuwse kledij hullen! Geus of Spanjaard, monnik, boerin of bedelaar, de keuze is geheel aan u. En wie de moeite neemt zich te verkleden wordt beloond; alleen dan is het namelijk toegestaan om het spel om de sleutel van de stad achter de hekken mee te beleven!

U heeft nog heel even de tijd om uw Geuzenof Spaanse pak aan te schaffen. Bezoek de Geuzennaald of de Spaanse naald en haal vandaag nog uw 1 aprilkleding in huis.

Sinds een aantal jaren is de Geuzennaald gevestigd in het 1 april ‘hoofdkwartier’ Bastion VIII. Dit historische bouwwerk is gelegen in de vestingwallen in het verlengde van de Kruithuisstraat.

Geuzennaald open tot 29 maart: Woensdag 13.30 tot 16.30 uur Vrijdag 13.30 tot 16.30 uur Zaterdag 11.00 tot 15.00 uur

Spaanse naald Bent u op zoek naar Spaanse kledij?

Bel 06 22817981 of stuur een e-mail naar: jannavandriel@gmail.com

13

14

Vanaf de 1 aprilviering in het jaar 1972 heeft het geuzenschip altijd een belangrijke rol gespeeld in het ‘spel om de sleutel van de stad’.

Toen het oorspronkelijke schip ‘De Admirael’, speciaal gebouwd voor de viering van het 1 aprilfeest in 1972, na zeven jaar trouwe dienst langzaamaan in verval begon te raken, werden het 1 aprilbestuur en de bouwers van het schip in mei 1978 bij elkaar geroepen. Een 1 aprilviering zonder geuzenschip was immers ondenkbaar.

De

prins van de Brielse Maas

In eerste instantie werd overwogen om het schip De Admirael op te knappen, maar dit leek de ‘geestelijk vaders’, Rens van Adrighem en Wim van der Torre, niet meer verstandig. Al snel werd gekozen voor de bouw van een nieuw schip uitgevoerd in staal, om ervoor te zorgen dat het voor meerdere jaren inzetbaar zou zijn.

Op de tekentafel van eerstgenoemde kwam het nieuwe geuzenschip tot leven. Van der Torre berekende het draagvermogen en onder zijn leiding werd een spantenplan gemaakt. Het galjoen zou 14 meter lang worden en 4,5 meter breed. Er zouden twee masten van 11,5 meter op het dek worden geplaatst en een derde van 6 meter. De begroting voor de bouw kwam uit op een bedrag van 12.000 gulden, ervan uitgaande dat het schip hoofdzakelijk gebouwd zou worden door vrijwilligers.

Een droom komt tot leven In juli van dat jaar volgde een leuke verrassing, afkomstig van de burgemeester. Burgemeester de Ronde had 10.000 gulden bij de gemeente los weten te krijgen om bij te dragen aan de bouw van het schip. Met deze extra financiële ondersteuning werd het budget opgeschroefd tot 20.000 gulden. Hierdoor konden er aluminium masten aangeschaft worden, betere materialen worden gebruikt en verfraaiingen worden uitgevoerd. De overige 10.000 gulden moest worden gedekt door de verkoop van certificaten aan de Brielse bevolking. Adriaan Zoetemeijer en Klaas van der Steen ontfermden zich over deze taak. De vaste werkgroep voor de bouw bestond op dat moment uit Wim en John van der Torre, Rens van Adrighem, Henk Grootveld, Willem Patijn, Piet de Bruin, Dirk Pluymers, Ton

Niekamp en Jan Teunissen. Maandenlang werkten zij keihard aan de bouw van het nieuwe geuzenschip, hoofdzakelijk in de avonduren en weekenden. En al die tijd was het nog maar de vraag of er wel voldoende certificaten zouden worden verkocht om de totale kosten te kunnen dekken.

Het verlossende woord werd in november gegeven door Adriaan Zoetemeijer, toen hij bekend maakte dat er maar liefst 14.200 gulden was opgehaald! Dit bedrag werd nog eens aangevuld met enkele bijdragen van gulle gevers.

Zeeverkenners uit Rotterdam kopen het oude schip voor 3.500 gulden, waarmee de totale beschikbare bouwsom voor het schip op 27.700 gulden uitkwam. Het kon nu uitgerust gaan worden met een complete zeiluitrusting en een dieselmotor, zodat het schip overal en te

allen tijde inzetbaar zou zijn voor historische evenementen.

Te land, ter ‘zee’…

Enkele maanden, duizenden manuren en ruim 100 liter verf later, is het nieuwe schip klaar voor de tewaterlating. Op 3 maart 1979, om 8.00 uur precies, was het voltallige team aanwezig op de scheepswerf van Van der Torre om de laatste voorbereidingen te treffen. De filmploeg van de NOS is twee uur lang aanwezig geweest om opnames te maken voor het programma ‘Van gewest tot gewest’. Het schip werd naar de Turfkade gebracht. Die middag om 14.30 uur waren alle genodigden, belangstellenden en tevens staatssecretaris Nelie Smit-Kroes aanwezig. Smit-Kroes doopte het schip met een fles champagne. De staatssecretaris klom in de hijskraan en liet het schip onder vrolijke klanken van de boerenkapel, zeer behendig te water.

Namens het team mocht de jongste bouwer, Harrold Bergkotte, haar een scheepsbel met inscriptie aanbieden.

Het nieuws over het nieuwe geuzenschip verspreidde zich als een lopend vuurtje. Op 8 maart van dat jaar, nog voordat de Prince Admirael zijn 1 aprildebuut in Brielle achter de rug had, kwam het eerste verzoek om een andere plaats te bezoeken al binnen. De stad Gorinchem wilde het schip in mei inzetten bij een historische gebeurtenis.

De eerste vaart, de laatste loodjes Op 9 maart werd er voor het eerst met de Prince Admirael gevaren. Nog enkele weken te gaan tot 1 april en er moest nog aardig wat werk worden verzet. Aan hulp van buitenaf ontbrak het niet; de groep vrijwilligers was inmiddels al flink uitgebreid en leden van de Brandweergroep uit Rozenburg boden aan de masten te houten en al het vlechtwerk van de touwen en wanden te verrichten, waardoor de masten een fraai aanzien kregen.

De bouwers konden met trots terugkijken op een periode van hard werken, veel regelen, maar vooral ook veel gezelligheid. Om dit gevoel te beschrijven kunnen we het beste Rens van Adrighem, ontwerper en bouwer van de Prince Admirael, citeren: ,,Het was zo'n fantastisch uniek schip geworden dat het in elk geval mijn stoutste verwachtingen had overtroffen en de geweldige manier van het tot stand komen is natuurlijk ook onvoorstelbaar.

Er zaten ruim 2000 manuren in, wat een bedrag van zeker 100.000 gulden uitspaarde. Hoe het schip er uiteindelijk zou gaan uitzien zat al die maanden van het bouwen alleen in mijn kop en moest ik dus overbrengen aan Wim van der Torre. Hij was de scheepsbouwer, die uiteindelijk de vormen en lijnen zoals ik ze graag wilde hebben, technisch uit moest zien te voeren, hetgeen volledig gelukt is. Een dergelijk schip had ik vanaf mijn prille jeugd al in mijn kop. Op het moment dat die ‘droom’ dan voor je in het water ligt, voelt dat als de geboorte van je eigen kind en gaat je hart een beetje sneller kloppen. Voor

15

mij is het één van de hoogtepunten uit mijn artistieke loopbaan.”

Een kroon op het werk Enkele dagen voor 1 april werd het schip door het vervangen van de werfvlag door de geuzenvlag, officieel overgedragen aan de voorzitster van de 1 April Vereniging: Maartje Boone-van Tilburg. De bouwers werden gehuldigd door het bestuur van de 1 April Vereniging. Het voltallige team van vrijwilligers bestond uit Willem Patijn, Henk Grootveld, Piet de Bruin, Harry Smit, Klaas van der Steen, Jan Teunissen, Sander Blok, Ton Niekamp, Dirk Pluymers, Bert Mijnlief, Harrold Bergkotte, Jo van Adrighem, John van der Torre, Rens van Adrighem, Wim van der Torre, Adriaan Zoetemeijer, Klaas van der Steen en de brandweer Rozenburg. Uit handen van Maartje Boone kreeg elke vrijwilliger een koperen bel met de inscriptie ‘Prince Admirael’.

Namens de bouwhulpen overhandigde scheepskok Jan Teunissen een kajuitlamp aan de schipper Wim van der Torre. Stadsarchivaris Jac. Klok bood namens de Vestingstad Brielle een logboek aan. Hij zei dat deze Brielse zonen geschiedenis hebben gemaakt. ,,U gaat de oude stad Den Briel vertegenwoordigen met dit fraaie schip. Ik vraag de schipper Wim van der Torre, alle belevenissen in het nieuwe logboek te schrijven en vraag u als het vol is het af te staan in bruikleen aan het gemeente archief.” Van der Torre beloofde dat op zijn beurt te doen, ‘omdat de volgende generaties dan wellicht met dit werk door zullen gaan’.

De vuurdoop Gek genoeg was het niet op 1 april 1979 dat de Prince Admirael haar 1 aprildebuut maakte.

1 april viel dat jaar namelijk op zondag, dus werd de inname van Den Briel op zaterdag 31 maart gevierd. Rens schrijft hierover op zijn

site: ,,De intocht met het nieuwe geuzenschip de Prince Admirael was overweldigend!

De Batterijweg, het Maarland Zz, de bruggen en het Maarland Nz zagen zwart van de mensen. Het mooiste moment dat ik ooit in het 1 aprilgebeuren heb meegemaakt. Zelf stond ik bij de poort op het Maarland Nz. Ik had dus een prachtig zicht op hoe ‘mijn droom’ kwam binnenvaren in mijn geliefde stadje Den Briel.

Mijn hart klopte sneller dan gebruikelijk. Voor de inname had ik een nieuw spel geschreven waarbij het visuele aspect het allerbelangrijkste was. De kade van het Maarland Nz was over een lengte van 100 meter afgezet en in het midden was de poort geplaatst. Dit om ervoor te zorgen dat het publiek dit keer voor het eerst alles, maar dan ook alles, kon gadeslaan. Binnen de poort stond het podium waarop Lumey en Treslong, na het rammeien van de poort, hun tweestrijd voerden. Achter de spelterrein afzetting was de ruimte gereserveerd voor verklede burgers, wat een geweldig totaalbeeld gaf. Na afloop trok de hele stoet naar het stadhuis, waar de overgave van de stad met het hijsen van de geuzenvlag bezegeld werd. ‘s Avonds vond een gondelvaart plaats waarbij de Prince Admirael verlicht met fakkels, onder begeleiding van vele pleziervaartuigen, glorieus de Brielse haven kwam binnenvaren onder een overweldigend applaus van het toegestroomde publiek. Hiermee werd een topdag afgesloten, die met gepaste trots de geschiedenis inging.”

In het Streekarchief Voorne-Putten en Rozenburg aan De Rik zijn veel stukken over het geuzenschip terug te vinden, waaronder ruim 2 uur aan filmopnamen die Rens maakte van de bouw van de Prince Admirael. Heeft u na het lezen van dit verhaal behoefte aan meer informatie, neem dan gerust contact op met het Streekarchief.

DE HYPOTHEEKADVISEUR • onafhankelijk • topservice met advies op maat • de allerscherpste tarieven in de markt • creatieve oplossingen

VERWARMINGSBEDRIJF VER WARMINGSBEDRIJF F

Met jaarlij jaarlijks jks onderhoud d CV-ketel langer mee! gaat uw CV V-k ketel lang er m ee!

Direct onze hulp nodig? ig?

Bel: 06-51919590 Geen warm water meer? Een sto ring aan uw cv-ketel o storing off een lekkage? Wij st aan voor voor u staan klaar o muz o snel mogelijk jk te te om zo helpen!

Bjoj rn Middddeell

M.I.B. V M.I.B. Verwarmingsbedrijf erwar mingsbedrijf Bjor Bjorn n Mid Middel del Postbus 26 3230 AA Br Brielle ie elle T Tel. el. 0181-414004 / 06-51919590 9590 Postbus

‘t W Woud oud 35F

Bezoekadres Bez oeka adres op afspraak: 3232 LN Br Brielle ielle E info@mib-br info@mib-brielle.nl ielle.nll www www.. mib-br mib-brielle.nl ielle.nl

TE HUUR Vischstraat 14 - 3231 AV Brielle - 0181-479588

kantoorruimte in Brielle (binnen de vesting)!

Bent u op zoek naar geschikte kantoorruimte in het hart van Brielle? Neem dan vrijblijvend contact op met Harry Swart.

T 0181 774 181 I M 06 53427587 info@noesnada.nl

’t Woud 1 I 3232 LN Brielle I Nederland T+31 (0)181417500 I F+31 (0)181414673

17

Van de 15e tot de 18e eeuw werden veel steden versterkt met muren, wallen, bastions en andere verdedigingswerken. Zo ontstonden er vestingsteden.

De omwalling beschermde de bevolking tegen aanvallen van buitenaf.

Met het verdwijnen van hun functie zijn de meeste wallen afgebroken, maar gelukkig zijn de verdedigingswerken in enkele Nederlandse vestingsteden, net als in Brielle, goed bewaard gebleven. Een aantal heeft de krachten gebundeld in de Vereniging Nederlandse Vestingsteden, met als doel het cultuurhistorisch erfgoed zo goed mogelijk in stand te houden.

Achter de poorten van devesting...

Gorinchem

Tijdens een dagje Gorinchem komt u ogen tekort. Oude stadswallen en verdedigingswerken, havens en pakhuizen; het rijke verleden van Gorinchem is nog overal zichtbaar. Op één van de vele terrasjes of in een van de restaurants is het heerlijk vertoeven na een uitstapje met de veerboot of de Watertaxi naar bijvoorbeeld Woudrichem, Sleeuwijk of Slot Loevestein.

Geertruidenberg

Op cultureel gebied heeft de stad voor elk wat wils. Ook liefhebbers van het water kunnen hun hart ophalen in deze vestingstad. Het vlakbij gelegen Nationaal Park De Biesbosch vormt een ideale uitvalbasis voor uw tochten of arrangementen in en rond deze veelzijdige gemeente.

De Vesting van Hellevoetsluis, met haar havens en verdedigingswerken, herbergt een rijke schat aan historie. Nu nog staat de Hellevoetse vesting garant voor een unieke historische beleving.

Bezoek het Droogdok, het Brandweermuseum, of Museumschip De Buffel, dat sinds kort weer ‘thuis’ is.

Grave

Er wordt wel eens beweerd dat Grave de meest belegerde vestingstad van Nederland is. Of het waar is, is niet bekend. Wel is duidelijk dat Grave een boeiend verleden heeft. De stad is vaak in puin geschoten en weer opgebouwd.

De binnenstad bevat nog vele oude panden, waarvan vele als monument aangewezen zijn.

Hulst

In het oude centrum van Weesp wisselen drukte en rust elkaar af. U kunt er nog goed de overblijfselen zien van de verdedigingswerken van de Oude en Nieuwe Hollandse Waterlinie en de Stelling van Amsterdam.

Hellevoetsluis

Willemstad, een sfeervol historisch vestingstadje gelegen in het Brabantse Moerdijk, is uw bezoek meer dan waard! Verken de sfeerrijke monumentale vesting van Willemstad, maak een stadswandeling door de vesting en over de vestingwallen, bezoek het Mauritshuis, of boek een leuk arrangement.

De gemeente Oss mag zich zelfs rijk rekenen met maar liefst twee vestingsteden: Ravenstein en Megen. Monumentengemeente Oss is echt een aanrader als u van historie houdt. Ontdek de rijke geschiedenis en haal de mooiste herinneringen op.

Weesp

Maar liefst drie havens getuigen samen met het Visserij- en Cultuurhistorisch museum van de eeuwenlange binding met de rivier en de zalmvisserij. Het oude centrum is een gaaf gebleven monument waar u zich eeuwen terug in de tijd waant. Panden uit de vijftiende en zestiende eeuw trekken er nog altijd de aandacht .

Willemstad

Ravenstein/Megen

Al wandelend over de 3,5 km lange stadwallen of door de vestingstad, ontdekt u vele oude gevels en gebouwen die getuigen van een eeuwenoude geschiedenis. De Willibrordusbasiliek, het stadhuis en de vele andere monumentale panden maken van Hulst één groot ‘openluchtmuseum’.

Woudrichem

Leidens ontzet 3 oktober

Leiden is vaak in last geweest. Dat was zo tijdens het beleg in de Tachtigjarige Oorlog, maar ook na de Gouden Eeuw, toen de op één na grootste stad van Nederland verpauperde. Daartegenover staan ook de lusten: de vele stadsuitbreidingen, het ontzet na de belegering van de Spaanse troepen tijdens de Tachtigjarige Oorlog in 1574, en de beloning met een universiteit. Twee stadspoorten, de Morspoort en de Zijlpoort, symboliseren nog de glorietijden.

Bergen op Zoom

Smalle straatjes, oude pleintjes en karakteristieke monumenten vertellen het verhaal van een rijk en bewogen verleden. De historische binnenstad vormt een uniek decor voor leuke winkeltjes, cafeetjes en sfeervolle restaurants. En voor wie meer de rust wil opzoeken, biedt de gevarieerde natuur in Bergen op Zoom alle ruimte.

Bekijk www.vestingsteden.nl Bekijk deze website en lees alles over de ‘oude’ vestingsteden van Nederland.

eras je v se

B el e ef

ze

. n..

Laat

Vanaf V anaf 1 a april pril w weer eer 7 dagen dagen g geopend eopend vvanaf anaf 10.00uur!

10.00uur!

B reez

Zoeken jjullie Zoeken ullie e een en sspraakmakende praakmakende ffeestlocatie eestlo ocatie aan aan het het w water ater m met et e een en tr trendy endy loungeterras, lo ungeterras, e een en n sfeervol sfeervol restaurant restaurant en gezellige gezellige feestzaal feestzaal met met op openhaard, enhaard, een e en sspeeltuin peeltuin en voldoende voldoende e eigen igen pa parkeergelegenheid? rkeergelegenheid?

D an b Dan bent ent u b bijij P Paviljoen a v i l j o en B Breezze reezze aan aan he hett jjuiste uiste a adres. dres. D De e ssfeer feer iiss a aangenaam angenaam e en n ontspannen o ntspannen en met me et de de jui juiste ste mix mix van van aankleding, aankleding, entertainment enterrtainment en o onze nze vriendelijke vriendelijke medewerkers m edewerkers w wordt ordt h he het et e een en feest feest o om m no nooit oit tte e vvergeten. ergeten. Of Of he het et n nu u gaat gaat om om e een en kkleinschalig leinschalig vverjaardag errjaardag o off een een omvangrijk omvangrijkk buitenfeest, buitenfeest, wij wij sstellen tellen graag graag een een p passend assend programma programma met me et u ssamen. amen.

We h We hebben ebben een een mooie mooie e en n e evenwichtige venwichtige iinrichting nrichting en en staan staan garant garant vvoor oor llekkere ekkere gerechten. gerechten. Heerlijke Heerlijke hapjes, hapjes, een ee n b buffet, uffet, een een BBQ, BBQ , een een Walking Walking D Dinner i n ne r off e o een en u uitstekend itstekend d diner? iner?

Lekker op Lekker op h het et terras, terras, terwijl terwijl d de e kind kinderen eren naar naar h hartelust ar telust spelen, spelen, of of in ons ons sfeervolle sfeer volle rrestaurant. estaurant. Er Er is is voor voor ieder ieder wat wat wils. wils. Een Een clown clown n die die een e en d dansje ansje m maakt aak t met met d de e kleintjes kleintjes tterwijl erwijl d de e vvolwassenen olwassen ne n g genieten enieten vvan an hun hun din diner. er. O Ontvangst nt vangst vvan an de de a avondgasten vondgasten d door o or een steltloper t l tl en een vuurspuwshow h geven een extra t b beleving l i aan jullie j lli ffeest.t EEen fotograaf, een DJ, we hebben álles in huis.

Paviljoen Breezze Veckhoekse Sluisweg 2 · Vierpolders · Meer info: 0181-416951 of www.breezze.me

Maandelijks M aandelijk kss thema t Pool Party!

Van 28 maart t/m 1 april feest in Café Honky Tonk!

Iedere zaterdagavond Cocktail Night!

Vischstraat 3 3231 AV Brielle

Een allround klussenbedrijf met een hoogwaardige dienstverlening voor particulier en bedrijf. De werkzaamheden lopen uiteen van allerlei ‘kleine’ klusjes tot het aanleggen van complete installaties op het gebied van sanitair, verwarmingsinstallaties, badkamers, keukens, zinkwerk, electra, renovatie en onderhoud.

Heeft u vragen of wilt u informatie, neem dan contact op voor een helder advies en/of passende offerte.

• CV-installatie & Vloerverwarming • Badkamer, Sanitair & Keuken • Onderhoud & Renovatie

Brielse Rak 69 3232 HK Brielle Mobiel 06 50821864 www.ablom.nl

T 0181 410434 www.hetdoosje.nl

19

Tekst: Marijke Holtrop Beelden: De Tachtigjarige Oorlog.

Historisch Museum Den Briel

De Tachtigjarige Oorlog kwam in 1568 niet uit de lucht vallen.

Er waren enkele aanleidingen die ertoe leidden dat de inwoners van de Nederlanden tegen het Spaanse gezag in opstand kwamen.

Het hiernavolgende geeft een overzicht op hoofdlijnen.

De aanloop

naar de Tachtigjarige Oorlog

In 1555 maken de zeventien gewesten van de Nederlanden deel uit van het rijk van Keizer Karel V. De gewesten hebben hun eigen wetten en regels en willen zoveel mogelijk zelfstandig blijven. Karel wil juist meer macht. Bovendien wil hij dat de Nederlanden meebetalen aan zijn vele oorlogen. Tegelijkertijd willen aanhangers van de Reformatie hervormingen binnen de katholieke Kerk. Karel, zelf katholiek, pakt deze hervormers hard aan via een speciale rechtbank (de inquisitie), die "misdrijven" tegen het katholieke geloof opspoort en de ketters veroordeelt.

Zo wordt de Brielse Anneke Esaiasdr., ofwel Anneke Jans, in 1539 wegens ketterij veroordeeld tot de verdrinkingsdood.

In 1555 doet Karel V afstand van de troon als Heer van de Nederlanden. Zijn zoon Filips II volgt hem op. Omdat hij zelf in Spanje verblijft, stelt Filips zijn halfzus Margaretha van Parma aan als landvoogdes om de Nederlanden te besturen. Willem I, prins van Oranje, wordt in die periode stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht en militair opperbevelhebber. Filips zet het strenge godsdienstbeleid van zijn vader voort. De uit Brielle afkomstige priester Angelus Merula (1482-1557) is één van de slachtoffers.

Hij wordt tot de brandstapel veroordeeld. Hij sterft op weg er naartoe. Er komt verzet tegen het strenge beleid van Filips. Op 5 april 1566 bieden tweehonderd ongewapende edellieden een smeekschrift aan landvoogdes Margaretha van Parma aan. Zij willen dat er een einde komt aan de geloofsvervolgingen en dat de problemen in het land worden besproken met de Nederlandse gewesten in een vergadering van de Staten-Generaal. Margaretha van Parma schrikt in eerste instantie van het aantal edellieden, maar een

raadsheer fluistert geruststellend in haar oor: "ce ne sont que des gueux" (het zijn maar bedelaars).

Dezelfde edelen besluiten enkele dagen later zichzelf "geuzen" te noemen, een verbastering van "gueux". Ter herkenning dragen zij sindsdien een bedelnap aan hun riem en een penning om de hals of op de kleding.

Aanhangers van de Reformatie en andere hervormingsgezinden verzamelen zich regelmatig in het geheim om te luisteren naar preken die meer aansluiten bij hun overtuiging. Op 10 augustus 1566 heeft een van deze “hagepreken” de bestorming van een klooster nabij Steenvoorde tot gevolg. Dit is het begin van wat de Beeldenstorm wordt genoemd. Op verschillende plaatsen worden kerken bestormd, altaren, religieuze kunstwerken en heiligenbeelden vernield en kloostervoorraden geplunderd. Door de kerken te ontdoen van heiligenbeelden, kunstwerken en andere onnodige opsmuk willen de beeldenstormers de kerken geschikt maken voor een eredienst, waarin enkel en alleen Gods Woord centraal staat. Ook motieven als armoede en ontevredenheid spelen een rol bij de beeldenstormers.

Als antwoord op de Beeldenstorm stuurt Filips de hertog van Alva naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen. Hij arriveert op 22 augustus 1567. Hetzelfde jaar nog stelt Alva de Raad van Beroerten in die tot doel heeft iedereen te straffen die op één of andere manier heeft deelgenomen aan de Beeldenstorm.

Vanaf 1555 heeft Willem I (1533-1584), prins van Oranje, hoge posities verworven. Hij is stadhouder en militair opperbevelhebber van Holland, Zeeland en Utrecht. Hij is een van de meest invloedrijke edellieden in de Nederlanden. Zijn

verhouding met Filips II verslechtert snel wanneer hij zich verzet tegen diens strenge bewind.

Na de komst van Alva vlucht Willem naar slot Dillenburg in Duitsland.

Twee andere belangrijke Nederlandse edelen, graaf van Egmont en graaf Van Horne, besluiten niet te vluchten. Alva laat ze vrijwel direct na zijn aankomst arresteren. Ze worden beschuldigd van verraad en ter dood veroordeeld, net als vele anderen.

Vanuit Dillenburg geeft Willem van Oranje leiding aan verschillende militaire invallen om de hertog van Alva te verdrijven. De eerste slag die door de opstandelingen op de Spanjaarden gewonnen wordt, is de Slag bij Heiligerlee op 23 mei 1568. De overwinning van het huurlingenleger onder leiding van Lodewijk en Adolf van Nassau, broers van Willem, duurt maar kort.

Deze slag markeert wèl het begin van de Tachtigjarige Oorlog: 1568.

Het verloop van de Tachtigjarige Oorlog Na Heiligerlee volgen vele slagen. Een van de belangrijkste is de inname van Den Briel door de watergeuzen op 1 april 1572. Watergeuzen zijn mensen die gevlucht zijn voor het bewind van de hertog van Alva. Ze zwerven rond op zee en vallen schepen van en naar kustplaatsen in de Nederlanden aan. In 1572 verbiedt Elisabeth I, de Engelse koningin, de watergeuzen nog langer in de Engelse havens te verblijven. De watergeuzen zetten koers naar Noord-Duitsland, maar moeten door een felle noordwesterstorm uitwijken. Op 1 april 1572 voert Bloys van Treslong de vloot van de watergeuzen de Maasmond in en gaat voor zijn geboortestad Brielle voor anker. Hij en admiraal Lumey, aanvoerder van de watergeuzen, besluiten om Brielle te veroveren. Coppelstock, veerman tussen Brielle en Maassluis, moet burgemeester Koekebakker vragen om de stad over te geven. De burgemeester weigert. Vervolgens wordt de stad - in naam van Oranje - veroverd. Hiermee is Brielle de eerste vrije stad van de Nederlanden. Alva verliest "zijn bril". De verovering van Brielle is niet tijdelijk; daarom is deze inname zo betekenisvol. Het heeft een domino

effect tot gevolg. De watergeuzen veroveren steden als Vlissingen, Alkmaar, Gorcum, Leiden en Haarlem. Zo komt een steeds groter gebied in handen van de geuzen en het leger van Willem van Oranje. De Spanjaarden verliezen terrein.

Korte tijd na de inname van Brielle bereikt de vijandschap tussen de geuzen en de katholieken een dieptepunt: in verschillende plaatsen worden monniken en priesters vermoord. Met de inname van Gorcum op 26/27 juni 1572 nemen de watergeuzen ook een groep katholieke geestelijken gevangen. Bijna twee weken lang worden ze gemarteld om hun geloof af te zweren. Op 5 juli 1572 worden ze per vrachtschuit naar Brielle vervoerd om er verhoord te worden. In de nacht van 9 juli worden de negentien geestelijken in een schuur van het Elisabeth-klooster in Rugge, even buiten Brielle, opgehangen. Lumey geeft leiding aan deze actie; Willem van Oranje is woedend.

Willem van Oranje en de Staten van Holland en Zeeland hebben in hun strijd tegen de Spanjaarden hulp nodig en vragen aan de protestantse Engelsen ondersteuning in de vorm van wapens en geld. Koningin Elsabeth I van Engeland besluit de Nederlanden openlijk te steunen. Zij stuurt in 1585 soldaten en geld naar de Nederlanden. Als tegenprestatie willen de Engelsen een aantal strategische steden in de Nederlanden als onderpand voor de latere terugbetaling. Brielle is zo'n pandstad, net als Vlissingen.

Vanaf 1585 is een garnizoen van 800 Engelse soldaten in en om Brielle gelegerd. Daarnaast wonen in Brielle de Engelse gouverneurs en plaatsvervangend gouverneurs. De kapel van het Jacobsgasthuis (nu de Jacobskerk) wordt verbouwd tot kerk voor de Engelsen. Brielle zal tot 1616 als pandstad in Engelse handen blijven.

De Republiek Het is inmiddels 1588. De Nederlanden zijn door de opstand uiteengevallen in twee nieuwe staten: de zuidelijke Nederlanden die trouw zijn aan de Spaanse koning Filips II en de zelfstandige noordelijke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Republiek is een samenwerking van de gewesten Hollland, Zeeland, Utrecht, Gelre, Overijssel, Groningen en Friesland. Ieder gewest stuurt een vertegenwoordiger (in praktijk de stadhouder) naar de gemeenschappelijke vergadering van de Staten-Generaal. Zo heeft elk gewest inspraak in zaken die de hele Republiek aangaan.

Johan van Oldenbarnevelt, landsadvocaat en raadpensionaris van de Staten van Holland, is één van de meest invloedrijke personen aan het eind van de 16de eeuw. Aan zijn zijde staat vanaf 1585 Maurits van Nassau (1567-1625). Na de moord op de vogelvrije Willem van Oranje door Balthasar Gerards in 1584 is Maurits zijn vader opgevolgd als stadhouder van de gewesten Holland en Zeeland. Later wordt hij ook stadhouder van Gelre, Utrecht, Overijssel en Groningen. In 1590 krijgt hij het bevel over leger en vloot van de gehele Republiek. Maurits blijkt een vernieuwer op militair terrein. Veel van de tactische legerhervormingen die hij doorvoert, zoals de contramars, verhogen de slagkracht van het leger. En met succes: Maurits behaalt de ene na de andere overwinning op de Spanjaarden en is een van de machtigste mannen van de Republiek. De Slag bij Nieuwpoort in 1600 wint hij overigens maar net, wat voor onenigheid tussen hem en Van Oldenbarnevelt zorgt. Pas in 1618, na de dood van zijn oudste broer Filips Willem, zal Maurits de titel prins van Oranje erven.

Inmiddels zijn de rijke jaren van de Gouden Eeuw in de Republiek aangebroken. De handel bloeit en het geld stroomt binnen. De eerste Nederlandse scheepvaarten in 1595 naar Azië zijn een groot succes: de handelsroute naar de Oost wordt geopend en de kooplieden van Zeeland en Holland proberen de Portugezen en de Engelsen te overtreffen. Johan van Oldenbarnevelt neemt het initiatief tot de oprichting van de Verenigde Oostindische Compagnie (VOC). Op 20 maart 1602 verkrijgt deze compagnie het Nederlandse monopolie op alle handel in de Aziatische wateren vanaf Kaap de Goede Hoop. In naam van de Republiek mag de compagnie verdragen sluiten, oorlogen voeren en veroverde gebieden besturen.

Het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) In 1609 zorgt het Twaalfjarig Bestand voor een tijdelijke onderbreking van de oorlog tegen Spanje.

Dit is tegen de zin van Maurits die zijn rol en macht ziet afnemen. Ook laait een godsdienstig conflict op tussen remonstranten en contraremonstranten. Onderwerp van het conflict is de interpretatie van de predestinatieleer: heeft men een vrije wil of is alles door God al voorbestemd?

Omdat Van Oldenbarnevelt in het remonstrantse kamp zit en Maurits in het contra-remonstrantse kamp verwordt het godsdienstige conflict een politiek conflict. Als Van Oldenbarneveldt de steden toestemming geeft om zelf legers in te huren om de relletjes te beteugelen, is dit voor Maurits - als militair opperbevelhebber- onacceptabel.

Hij ontslaat de huursoldaten en pleegt een staatsgreep: hij Verzet de Wet. Dit houdt in dat hij stadsbesturen afzet en vervangt door bestuurders die op zijn hand zijn. In Brielle doet hij dit in het stadhuis op 10 september 1618. Hij laat Van Oldenbarnevelt door een speciale rechtbank wegens hoogverraad ter dood veroordelen; op 13 mei 1619 wordt hij op het Binnenhof in Den Haag onthoofd.

Het Twaalfjarig Bestand eindigt in 1621; de oorlog tegen Spanje wordt vervolgd. In hetzelfde

21

jaar richten de Staten-Generaal de West-Indische Compagnie op. De WIC bezit het alleenrecht op alle handel en scheepvaart op West-Afrika en Noord- en Zuid-Amerika.

In 1625 volgt Prins Frederik Hendrik (1584-1647) zijn halfbroer Maurits op als stadhouder en legeraanvoerder. Net als Maurits geeft hij de voorkeur aan het belegeren van steden boven het vernietigen van legers. Frederik Hendrik is succesvol. Onder zijn leiding belegert en verovert het leger van de Republiek vele steden op de Spanjaarden zoals Den Bosch, Breda, Venlo en Maastricht. Frederik Hendrik staat dan ook bekend als de ‘stedendwinger’.

Een belangrijke tak van de sterke militaire macht is de zeevaart. De Brielse zeehelden Maarten Tromp en Witte de With behalen beslissende overwinningen zoals in 1639 op een Spaans troepentransport van 55 schepen (De Tweede Spaanse Armada) in de Slag bij Duins.

Frederik Hendrik is ook succesvol als diplomaat: hij weet het katholieke Frankrijk en het protestantse Engeland aan de kant van de Republiek te krijgen. En hij begint de vredesbesprekingen met Spanje. De Tachtigjarige Oorlog eindigt in 1648 met het tekenen van het verdrag van de Vrede van Munster.

De Republiek na 1648 Na het sluiten van de Vrede van Münster in 1648 wordt de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden internationaal erkend als onafhankelijke staat. In de jaren die daarop volgen, raakt de Republiek betrokken bij verschillende oorlogen binnen Europa. De oorlogen met Engeland en Frankrijk zijn een grote aanslag op de schatkist.

In de Negenjarige Oorlog (1688-1697) en de Spaanse Successieoorlog (1702-1713) speelt de Republiek als bondgenoot van Engeland (stadhouder Willem III is er koning) een belangrijke rol en dat put de financiën van de Republiek nog meer uit. De ooit zo welvarende Nederlanden verliezen langzaam maar zeker hun machtige positie. De Vrede van Utrecht in 1713 brengt uiteindelijk voor langere tijd vrede.

Brielle anno nu De Tachtigjarige Oorlog is een allesbepalende periode geweest in de geschiedenis van Nederland.

De gewesten hebben zich in deze jaren losgemaakt van de overheersing van buitenlandse vorsten. Eigenlijk is het Nederland van nu begonnen op het moment dat Brielle, als eersteling, veroverd werd op de Spanjaarden. En dát viert Brielle jaarlijks op 1 april!

22

Nieuwe toekomst voor eeuwenoud

Eeuwenlang lagen er vaatjes met kruit voor de kanonnen opgeslagen.

Nu is het Kruithuis op Bastion II een oudheidkamer met een permanente expositie over de 1 aprilvieringen van 1872 tot nu. Een tentoonstelling met veel foto’s en bij de vieringen gebruikte wapens en kleding, kanonskogels, herdenkingsborden, geuzenpenningen, artikelen uit kranten en tijdschriften en ga zo maar door. Met een schaalmodel van het geuzenschip de Prince Admirael als een van de toppers. Dit model, gemaakt door medebouwer en ontwerper van het geuzenschip Rens van Adrighem, is gebouwd op een schaal van 1 op 20 en toont de Prince Admirael zoals hij in 1979 bij de werf van Wim van der Torre in de haven werd gehesen.

Toen initiatiefnemers Ad Hoogerwerf en Robert Jansen, leden van de 1 April Vereniging, in de media een oproep deden voor een ruimte waar ze hun kleine museum konden beginnen, sloten Peter Kroone en Marcel van Driel zich spontaan bij het werkgroepje aan. Met Wim van Noord, toen nog gemeentesecretaris en de huidige voorzitter van de jarige 1 aprilvereniging, was het clubje compleet en ging het balletje rollen. Eerst langzaam, maar steeds sneller. Kroone opperde het Kruithuis als locatie. Het Kruithuis werd door de molenstichting gebruikt voor de ontvangst van schoolgroepen. Die groepen zullen blijven komen, ook als straks de oudheidkamer is ingericht.

Vele handen maken licht werk Na het indienen van een goede motivatie van de plannen, gaf het gemeentebestuur uiteindelijk groen ligt. ,,En kwam zelfs geld voor een verbouwing,´´ zegt Ad Hoogerwerf, ,,zodat er een houten vloer, een zolder en een prachtige trap konden worden aangebracht, waarmee de ruimte werd uitgebreid van 60 naar 100 vierkante meter.’’ Omdat de kas van de 1 April Vereniging financieel niet heel goed is gevuld en er geld gereserveerd moet worden voor onderhoud van de Prince Admirael, is afgesproken dat de oudheidkamer zichzelf zal bedruipen.

Dat stimuleerde de werkgroep om zo veel mogelijk klussen zelf te doen. De ruimte is voor-

lopig ingericht met gekregen spullen. Verder hoopt de vereniging op giften van particulieren en bedrijven om het Kruithuis draaiende te houden. Enkele Brielse bedrijven hebben spontaan al hun medewerking verleend. Maar niet alleen de binnenruimte is in de afgelopen maanden aangepakt. Ook de omgeving van het Kruithuis krijgt een opknapbeurt. Bovendien komt er een beter toegangspad.

Op het nippertje...

Het Kruithuis werd gebouwd in 1653. Het pand heeft brede buitenmuren en had een lichter dakgewelf, zodat bij een ontploffing de explosie omhoog zou zijn en niet alle kanten op.

Kruithuis Medebouwer en ontwerper van het geuzenschip, Rens van Adrighem, bouwt aan het model van de Prince Admirael.

23

Contact De oudheidkamer zal de komende zomermaanden geopend zijn op zaterdag en zondag van 11.00 tot 16.00 uur. Wie op zolder nog spullen heeft liggen die een plekje in het Kruithuis verdienen, of wie ook af en toe een paar uurtjes als vrijwilliger in de oudheidkamer toezicht wil houden, kan contact opnemen met Ad Hoogerwerf of Robert Jansen. Hun emailadressen zijn: adhoogerwerf@hotmail.nl en roberto@spanjaarden.nl

De verbeelders, Nico Smit en Jan van Onselen, werken in het Kruithuis aan een muurschildering met historische hoogtepunten van de inneming van Den Briel.

Afgelopen maanden is door vrijwilligers en werknemers van Brielse bedrijven hard gewerkt aan de verbouwing en inrichting van de oudheidkamer.

De officiële opening van Oudheidkamer het Kruithuis vindt plaats op 22 maart om 14.00 uur.

Minstens één keer heeft er erom gespannen.

Begin negentiende eeuw, in 1810, stond de korenmolen, iets verderop, in lichterlaaie.

Omdat er een vonkenregen richting Kruithuis oversloeg, werden uit voorzorg alle vaatjes met kruit in de gracht gekieperd. Den Briel bleef een ramp bespaard, zoals andere steden die niet konden voorkomen. In Delft bijvoorbeeld was de halve binnenstad verwoest toen daar de kruitopslag de lucht in vloog. Vermoedelijk omdat een snuggere burger met een vonkende lantaarn de boel wilde inspecteren. Ook in Leiden vielen veel slachtoffers bij een kruitramp.

Rijke geschiedenis Veertig jaar geleden lag het Brielse Kruithuis er vervallen bij. Met de restauratie van de wallen in de jaren zeventig werd ook het Kruithuis opgeknapt. Sindsdien is het onder meer gebruikt als hondenasiel en jeugdhonk voor scouting. De oudheidkamer toont de rijke geschiedenis van de 1 aprilvieringen. Er zijn zelfs foto’s, waarvan de originele exemplaren in het streekarchief worden bewaard, van het bezoek van de koninklijke familie in 1872. De herdenking werd toen in grote delen van Nederland meegevierd.

Stralen als nooit tevoren...

Uw tandprotheticus in de buurt!

Wat doen wij: •Volledige prothese •Immediaat prothese •Implantaat prothese (klikprothese) •All-on-four (vaste brug op implantaten) •Frame prothese •Partiële prothese •Rebasing •Reparaties (part)prothese •Reparaties... klaar terwijl u wacht!

Voldoe n parkee de gelege rvoor de nheid deur!

Onze praktijkruimte is geschikt voor mindervaliden!

Ruggeplein 24 - 3232 AH Brielle T 0181- 851735 - M 06 55725705 E info@bobkoetsenruijter.nl

www.bobkoetsenruijter.nl

Bridget Dailly Summum Aventures des Toiles Cristina Cavioli Mariagrazia Panizzi Tuzzi Bandolera

Voor al uw: • Schoenreparaties • Sleutels • Naamborden • Verkoop onderhoudsproducten • Schaatsen slijpen

Gecertificeerd schoenreparateur

Nobelstraat 3 3231 BA Brielle T 0181 415 893 www.pandorabrielle.nl

Vischstraat 9 3231 AV Brielle Tel. 0181- 415900

Lid van

Alleen ar ba verkrijg ptiek! o bij stuijllectie van De co n Goisern! vo Johann

Voorstraat 27 3231 BE Brielle T 0181-412909 www.stuijoptiek.nl

2 april

Den Briel - Dit jaar is het 75 jaar geleden dat de 1 April Vereniging werd opgericht. Die oprichting op 10 januari 1939 was te danken aan het gezeur van enkele naar Amerika geëmigreerde Nederlanders, die het maar idioot vonden dat Brielle niets aan ‘1572’ deed. Of was het toch een goedmakertje van de toenmalige burgemeester Colette, die bonje had met de dwarse bevolking omdat hij in 1938 een volksfeest had verboden?

bestaat niet De historie van de 1 April Vereniging

De oprichtingsvergadering in ’39, het jaar voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, was in ieder geval een groot succes. De stad was er klaar voor. In dat jaar werden 400 Briellenaren lid. Nu, driekwart eeuw later, bruist de vereniging als nooit tevoren. Ondanks steeds strengere regelgeving die de organisatoren soms tot wanhoop drijven. Jaarlijks wordt de vesting overspoeld door duizenden bezoekers die de traditionele herdenking van de inneming van de stad door de geuzen in de 16de eeuw willen bijwonen. Honderden Briellenaren steken zich in historische kleding. Maar zo was het niet altijd.

In de jaren ‘40 en ’50 was het stil op straat. Pas vanaf de jaren ’60 werd het echt bal.

Toch hield Brielle altijd wel van een feestje.

Neem 1872. De 300-jarige herdenking van de inneming van de stad was een landelijk evenement. Met het hoofdfeest in Den Briel. De Koninklijke familie kwam langs, het geuzenge-

sticht in de Voorstraat werd gebouwd, evenals de monumenten op het Asylplein. Overigens was er wel de nodige onenigheid. De verschillende geloofsrichtingen vlogen elkaar soms in de haren. Vandaar dat er meerdere monumenten werden opgericht.

1922 was ook zo’n jaar dat het groots werd aangepakt. Wilhelmina, haar moeder Emma, prins Hendrik, Juliana, iedereen was er. De beroemde Brielse archivaris en schrijver Johan Been begeleidde het prinsesje ‘Juul’. Maar daarna bleef het stil. Een paar Amerikanen, lid van de geuzenbond, klaagden begin jaren ’30 dat de Leidenaren hun geuzenfeest wel groots vierden, maar dat er in Brielle niets te doen was. Oei, dat deed pijn. In 1937 was er een eerste bescheiden viering, met muziek van Libertatis Primitiae. Een jaar later was er op 1 april zelfs vuurwerk. Enkele ondernemers en de VVV pakten de handschoen op en riepen op tot een nieuwe

25

vereniging. Nee, vertelde wijlen archivaris Jac. Klok, die oprichting was een goedmakertje van burgemeester Colette, die in 1938 een feest voor de geboorte van Beatrix had verboden omdat er gevaar was voor verspreiding van een kinderziekte. De maatregel viel zo slecht, dat de bereden politie eraan te pas moest komen de meute in bedwang te houden. Brielle was boos. Vandaar dat hij in 1939 snel zijn medewerking verleende voor het 1 aprilfeest. Het werd een feest met een historische optocht als hoogtepunt.

Revue Vervolgens gooide die rotoorlog roet in het eten.

Pas in 1947 werd de draad weer opgepikt. Met een historische revue, waarbij groepjes gebeurtenissen uit de periode 1572-1813 uitbeeldden. Het was echter een eenmalige opleving. In de jaren ’50 werd vaak gekozen voor een toneelvoorstelling. Op straat gebeurde er weinig. Pas in 1961 kwam er meer leven in de brouwerij, toen kunstenaar Frans Spuybroek werd gevraagd een groots toneelspel te schrijven. Dat werd in 1962 enkele keren opgevoerd in de openlucht. Brielle had de smaak te pakken. Want medio jaren ’60 staken middenstanders en actieve Briellenaren de koppen bij elkaar. Een eerste rammei-scene was een feit. Het was 1966. De vereniging had er zin in en in de aanloop naar de grote herdenking in 1972 – 400 jaar bevrijding – stapelden de plannen zich op. De straten op 1 april werden voller.

Meer Briellenaren staken zich in historische kleding, toen nog vaak bewerkte oude gordijnen.

Het besluit viel om een geuzenschip na te bouwen. Dat werd een joekel op een ponton.

1 april 1972 was een onvergetelijke dag. Het schip, gebouwd alleen voor dat feest, werd nog jaren intensief gebruikt. Een paar jaar later werd besloten een nieuw schip te bouwen, kleiner, maar fijner. Eentje waarmee je echt kunt varen.

Het werd de Prince Admirael, de huidige trots van de vereniging. Ontworpen door Rens van Adrighem, creatieve duizendpoot, en gebouwd bij scheepswerf Delta aan de Turfkade. Betaald met geld van de Brielse bevolking, de gemeente en sponsoren. De entree werd opgesierd door een enorme poort. Het spel werd in de jaren ‘70 en ’80 af en toe herschreven en opgevoerd op verschillende locaties. Eerst met een mobiele poort op het Maarland. Later bij de Langepoort.

Bonje was er ook zo nu en dan. Het gekrakeel bijvoorbeeld of 1 april wel of niet op een zondag mag worden gevierd. De heisa leverde wel duidelijkheid op: voortaan zou het altijd worden gevierd op de dag van 1 april. Want: 2 april bestaat voor de meeste Briellenaren niet!

Varkensstraat 8 โ ข 3231 AT Brielle T 0181 417 592

Captains diner

Wellerondom 7 โ ข 3231 XV Brielle โ ข T 0181 417076 โ ข I www.desmaeckvan brielle.nl

Brunchen met Pasen

Zondag 20 april vanaf 11.00 uur

16

9LHU DSULO ELM UHVWDXUDQW 'H *HNURRQGH =DOP HQ JHQLHW YDQ KHHUOLMNH VSHNODSSHQ EUXLQH ERQHQ JHEDNNHQ XLHQ SLFFDOLOO\ HQ JHNRRNWH DDUGDSSHOHQ 8 JHQLHW DO YRRU S S YDQ GLW KHHUOLMNH FDSWDLQV GLQHU PHW RQEHSHUNW 6SDDQVH ZLMQ

50 P.P.

2S (HUVWH 3DDVGDJ NXQW X PHW GH KHOH IDPLOLH ELM RQV JHQLHWHQ YDQ HHQ XLWJHEUHLGH 3DDVEUXQFK 9RRU GH NLQGHUHQ LV HU XLWHUDDUG HQWHUWDLQPHQW DDQZH]LJ .LQGHUHQ W P MDDU JUDWLV NLQGHUHQ YDQ MDDU W P MDDU NRUWLQJ

22 50 P.P.

.LSPL]L [L YLZLY]LYLU Meer informatie of reserveren? Bel 0181 - 413 388 of mail naar info@hoteldezalm.nl Voorstraat 6-8 | 3231 BJ | Brielle | www.hoteldezalm.nl

Ons overheerlijke 7HHZIY\UJOI\ษ L[ ILZ[HH[ \P[! รท 2QWYDQJVW PHW ZHONRPVWGUDQNMH รท +HHUOLMNH ZDUPH HQ NRXGH JHUHFKWHQ รท 6PDNHOLMN EURRGEXฯ HW รท /X[H SDDVVWRO รท 8LWJHEUHLG GHVVHUWEXฯ HW รท .Rฯ H WKHH PHON HQ MXV GรขRUDQJH

Waar moet u zijn op 1 april?

27

EL

ING

ES

G AN

L

4

PRIKKEVES

T

BATTERIJ W

EG

RAAT

E

WITT

HST DE WIT

1

3

OO

Z

ND N

RLA

MAA

RT

ZZ

ND RLA

MAA

MOLENSTRAAT

GEUZE

RAAT

AAT

STR

OCK

ST PPEL

NIEUWST

EP

VOORSTRAAT

LA

NG

2

NSTRA

AT

CO

FRANS

CHEST

R.

AN LIJNBA

VOOR

AT

STRA

RA

AT

ST

E NG

SLAGVEL

LA

D

4

ERK

St.CATHARIJNEK

TR

AAT

VE

NO

NK

BE

EL

LS

ST

TR

RA

AA T

AT

1 V ISC HS

OO

RL

A CH

TH

S

N

T AA

OB

E

AD

FK

R TU

TR

EL

AIS

KA

T AA

R ST

EG

W

ER

AV

L OE

GRO

ENE

2

KRU

P

ISW

EG

3

Programma 9.45 uur

10.20 uur 11.00 uur 14.00 uur 15.00 uur 15.15 uur

Coppelstock roeit door de haven en komt aan land bij zijn standbeeld aan de Batterijweg en gaat in optocht met het Stadsvendel voorop naar het Stadhuis.

Coppelstock en Paddeltje arriveren bij het ‘oude’ Stadhuis. Start spel ‘Om de sleutel van de stad’ (1).

Aanvang Wandelconcerten in de St. Catharijnekerk.

Aankomst Prince Admirael in de haven (2).

Rammeien van de Langepoort (3) Intocht van de Watergeuzen. Stoet trekt door Den Briel en eindigt bij het 1 aprilmonument.

15.45 uur Overgave van de stad aan de Prins van Oranje.

Einde Dijkstraat, 1 aprilmonument.

15.50 uur Ophanging Spaanse commandant (4).

16.15 uur Einde spel. Feest in de bevrijde stad met in de taveernen en herbergen geuzenmaaltijden, gerstenat en Spaanse wijn.

20.00 uur Geuzenbal in dansschool De Werker (Venkelstraat).

21.00 uur Uitreiking van de beker op het Geuzenbal voor de leukste en de origineelste straatgroep.

23.00 uur Einde programma.

• WELKOM IN ONZE NIEUWE WINKEL! T/M 1 APRIL

20% KORTING OP DE GEHELE COLLECTIE

• KINDERSCHOENEN • DAMESSCHOENEN • BABYKLEDING

VOORSTRAAT 35 • BRIELLE • 06 29044942

•anotherwoman

NOBELSTRAAT 1, 3231 BA BRIELLE, (0181) 414711, WWW.EISENGAMODE.NL

Haarscherpe aanbiedingen bij Rombout Kappers Brielle

n ering va v e l n i n tu Tege ontvang n o b e z p de orting o € 7,50 k of kleureen knip eling en behand g op onze tin 20% kor producten.

Redken ei 2014. m 31 m

Geldig t/

Openingstijden Maandag 13.00 – 17.30 Dinsdag 08.30 – 17.30 Woensdag 08.30 – 17.30

Donderdag 08.30 – 17.30 Vrijdag 08.30 – 21.00 (koopavond) Zaterdag 08.30 – 16.00

Voor meer informatie over alle vestigingen www.romboutkappers.nl

Nobelstraat 12 3231 BC Brielle Tel. 0181 412338 brielle@romboutkappers.nl Facebook.com/RomboutkappersBrielle

GRATIS WiFi

De leukste straatjes...

29

visne;en, ambachten en waslijnen!

Brielle kent vele leuke historische straten. De Geuzenstraat en de Nieuwstraat springen er op 1 april bovenuit.

De actieve bewoners zorgen altijd voor een sfeer uit lang vervlogen tijden. En... voor elk wat wils. Oud-Hollandse spelletjes, oude ambachten, met visnetten versierde gevels, attributen uit 1572 en de straat is ouderwets versierd met het te drogen hangende wasgoed. De op deze pagina geplaatste fotoreportage geeft een impressie van deze unieke straatjes. Daar mogen we, als (echte) Briellenaren met recht trots op zijn.

Oud-Hollandse wafels... die moet je geproefd hebben!

Bekende Briellenaren vermaken zich...

Franny Stam...

Plakboeken vol!

Tropen

Brielse

aan de

Maas bij De

Meiden

Geniet zonnigen op ons met co e terras BBQen cktails en aan ta fel !

Volg ons op

Vrijdag 28 maart

Mickey’s Paper Heroes LIVE! vanaf 21.00 uur Proef ook eens een whisky van onze uitgebreide kaart Openingstijden: Maandag en dinsdag gesloten Wo & Do: 14.00 tot 01.00 uur • Vr & Za: 14.00 tot 02.30 uur • Zo: 14.00 tot 21.00 uur De Abdij • Nobelstraat 23 • Brielle • T 0181 418738

Vanaf art 8 ma vrijdag 2 opend ! e g r e e w

Like ons o p Facebook !

Rochus Meeuwiszoonweg 10 • 3231 CM Brielle T 0181 412080 • www.strandcafedemeiden.nl

Dansschool de Werker Het juiste adres voor een goede dansles!

Venkelstraat 17, 3231 XT Brielle, Tel. 06-19366187

www.dansschooldewerker.nl

En na het spel Komt de spontaniteit om de sleutel... van 1 april in het gedrang?

Kort nieuws

COLUMN

Traditiegetrouw wordt het 1 aprilfeest stijlvol afgesloten met het Geuzenbal bij Dansschool De Werker. Hier komen Spanjaarden, geuzen en inwoners van Den Briel samen en dansen met elkaar alsof er niets gebeurd is.

ELINA

JANSEN

31

Is de 1 aprilviering van nu nog te vergelijken met de 1 aprilviering van toen?

Of vindt er, onder druk van regels, een andere invulling plaats?

Verschillende belangen Het 1 aprilfeest bestaat niet alleen uit de opvoering van het spel “Om de sleutel van de stad”, maar ook uit alle enthousiastelingen die zich in 1 aprilkledij in de binnenstad begeven. Voor de viering van het 1 aprilfeest is een evenementenvergunning nodig van de burgemeester. Allerlei aspecten worden bij het verlenen van de vergunning afgewogen.

De politie en brandweer hebben er belang bij dat zo veel mogelijk voorzorgsmaatregelen worden getroffen. De organisatoren van het 1 aprilfeest hebben er belang bij dat het een gezellig feest wordt, vooral in de sfeer van toen, zonder torenhoge kosten voor alle mogelijke voorzorgsmaatregelen.

Ook de belangen van bewoners van de binnenstad spelen een rol. Niet iedere Briellenaar doet mee aan de 1 aprilviering. Sommigen zullen het als overlast ervaren, qua drukte, geluid en verkeer. De adviezen die door brandweer en politie worden gegeven aan de burgemeester, moet zij in beginsel volgen. Bij afwijking moet ze dat goed motiveren.

Zijn de regels wel reëel ?

Door de jaren heen is de 1 aprilviering dan ook veranderd als gevolg van de regels die zijn gesteld. Vroeger lag er bijvoorbeeld stro in de straten, hadden de straatgroepen vuurkorven, waren er hokken met schapen en lammetjes en was er een braderie. Door strengere eisen is dat niet zomaar meer toegestaan. De vraag die gesteld kan worden is of de gestelde regels wel passen bij de 1 aprilviering. Twee voorbeelden.

Nooduitgangaanduiding in historische tent?

Er worden tenten opgezet. Deze worden vaak al op 31 maart opgezet. Een enkele keer wordt in die tent ook overnacht. Niet in de minste plaats als bewaking. De politie ziet bewaking namelijk niet als haar primaire taak, dat ligt bij de organisator. De tent is in de sfeer van 1572. Echter als er overnacht wordt in de tent, dan moeten er bordjes in hangen die de (nood)uitgang en de vluchtroute aangeven. Begrijpelijk dat in het algemeen zo’n eis wordt gesteld, maar moet dat dan ook gelden voor een historische tent, die helemaal leeg is?

Het is ruim 20 jaar geleden dat de eerste contacten met de 1 April Vereniging zijn ontstaan. Agaath en Bart de Man waren toen enthousiaste dansers bij Dansschool De Werker. Zoals u wellicht weet zijn zij beiden ook heel nauw betrokken bij de 1 April Vereniging. Sindsdien wordt er, voordat het 1 aprilfeest begint, bij de Werker ‘s morgens koffie gedronken.

De samenwerking werd steeds hechter. Diverse dansdemo’s werden bij De Werker gegeven.

De algemene ledenvergaderingen vinden al jaren bij De Werker plaats. En niet te vergeten de

modeshows van De Geuzennaald.

Toen de tent waarin het Geuzenbal normaal gesproken gehouden werd wegwaaide, was de keuze voor de dansschool als nieuwe locatie snel gemaakt. Cees en Wil hebben een zeer geschikte ruimte met alle faciliteiten voor dit feest en niet te vergeten... Cees en Wil dragen de 1 April Vereniging een heel warm hart toe!

Als u het zelf eens wilt meemaken bent u van harte welkom. Het Geuzenbal begint zo rond 20.00 uur en duurt zolang het gezellig is.

Een hapje, een drankje, een dansje, het hoort er allemaal bij!

1 april als re-enactment?

Er wordt geschoten met een kanon, geuzen hebben messen, knuppels, wat thuis voor handen is, Spanjaarden dragen zwaarden. Tijdens de gevechten tussen de geuzen en de Spanjaarden worden deze wapens aan de kant gelegd. Het dragen van wapens is verboden. Volgens die afdeling Bijzondere Wetten van de Politie zou van dat verbod vrijstelling kunnen worden verleend, wanneer het evenement een re-enactment zou zijn. Zoals gezegd is 1 april veel meer dan alleen de opvoering van het spel. Het gaat erom dat de bewoners van Den Briel zich op straat begeven en dat de sfeer van 1572 wordt neergezet. Iedereen moet mee kunnen doen. Als de bedoeling van 1572 maar duidelijk is, of dit nou historisch verantwoord is of niet. Juist dát is ook 1 april. 1 april is er in de eerste plaats voor de Briellenaren en natuurlijk ook voor alle belangstellenden die op 1 april naar Den Briel komen.

Toekomst: toekijken achter dranghekken of volksfeest als van weleer?

Komt de spontaniteit van het elkaar opzoeken op 1 april nu niet in gedrang door al die regels? Wordt het nu een professioneel toneelstuk, waarbij de Briellenaren (achter dranghekken) kunnen toekijken? Wordt dit Brielse volksfeest uitgehold door alle nieuwe regels of keert het in al haar glorie terug?

Laten we knokken voor het laatste!

In naam van Oranje doe open de poort, de Watergeus is in

Café Bar ‘De Roef’ Leve de 1 April Vereniging.

Hartelijk gefeliciteerd met het 75-jarig jubileum!

Café Bar ‘De Roef’

Voorstraat 80 3231 BK BRIELLE tel. 0181-412333

Het café voor de sterke verhalen!

Café het Melkmeisje Kaaistraat 23 - 3231 KC Brielle - T 0181-412168

Van Captains dinner

tot Sangria!

33

Voor de culinaire én muzikale ondersteuning van ieder evenement zit je bij de Brielse horeca gebakken.

Dat is op 1 april en in de aanloop naar de festiviteiten toe niet anders.

Enkele horecagelegenheden hebben zelfs vóór 1 april al themadiners, om alvast lekker in de stemming te komen. Op vrijdagavond 28 maart is er een speciale taveerneavond, waarop je kunt genieten van specialiteiten anno 1572.

Abdij: live mu z Mickeyiek; Paper H s eroes

Petros: Pitta Gyros op 1 april

Dixi: r rge Hambu en tap buiten

‘t Ko Bourgo nt: ndisch e hap! ‘t Swarte Fletcher: Schaep: Captains inner en Spaans en d r ijn Geuzendine Spaanse w Captain dinner s zuurko en met wo ol de Nymph: !

Hoofdw rst!

1 aprilmenu acht

Of je nu graag in de watten gelegd wordt tijdens een vijfgangendiner in een luxe restaurant, of jouw definitie van lekker eten gelijk staat aan een broodje hamburger, Brielle is van alle markten thuis. Geen zin om meteen naar huis te gaan na het eten? Schuif dan nog even aan in een leuke

kroeg om onder het genot van een drankje naar jouw favoriete muziek te luisteren. Wie weet speelt er wel ergens een live band!

De bovenstaande horecagelegenheden hebben speciale arrangementen op vrijdag 28 maart en dinsdag 1 april.

Natuurlijk heten ook alle overige restaurants, kroegen en café’s je van harte welkom voor een hapje en een drankje of uitgebreid diner.

De Brielse horeca staat altijd garant voor een gezellige avond!

All4Animals, uw dieren vertrouwd verzorgd!

Nieuw

...de trim All4Animals biedt een zeer uitgebreide, betrouwbare service voor al uw aan de Vo salon or (huis)dieren. Ieder dier wordt met evenveel aandacht aan huis verzorgd, of in Briell straat e! het nou een dwerghamster of een paard is. Zelfs eventuele medicijnen worden voor u toegediend. Speciaal voor honden is er de uitlaatservice. Op een zorgvuldig uitgekozen locatie kan uw hond lekker rennen en spelen met andere honden.

Gaat u op vakantie of een weekendje weg en zoekt u een betrouwbare oppas voor uw hond?

Ook dat is mogelijk bij All4Animals! U kunt met een gerust hart op vakantie gaan, wetende dat uw hond ook van een welverdiende vakantie geniet. Sinds vorig jaar heeft All4Animals ook de mogelijkheid om uw huisdieren te trimmen. Voor knippen, wassen, scheren, plukken, enz. kunt u terecht in de trimsalon in Brielle. Heeft u hulp nodig met vervoer? Ook daarvoor kunt u bij All4Animals terecht. De dierentaxi staat zeven dagen per week voor u klaar! Kortom: All4Animals biedt u een compleet aanbod op het gebied van dierenverzorging.

T 0181 775666 - M 06 20537418 I info@all4animalsbrielle.nl I www.all4animalsbrielle.nl

Alle mogelijkheden op een rijtje: • Dierenverzorging aan huis • Hondenuitlaatservice en privéwandelingen • Vakantieopvang voor kleine huisdieren en honden • Trimsalon • Dagopvang voor honden • Dierentaxi • ‘Blokje om’, voor oudere en/of geblesseerde honden

gekle;er!

Wapen

Wat maakt 1 april in Brielle zo bijzonder? Is dat het spel dat wordt opgevoerd, alle verklede mensen, de historische sfeer die er heerst? Waarschijnlijk een combinatie van vele factoren. Onmisbaar is in elk geval het kanongeschut en wapengekletter van de Brielse Schietsportvereniging De Geuzen.

Een ieder die het 1 aprilspel ooit heeft mogen aanschouwen zal beamen dat het bijna niet van echt te onderscheiden is. Tijdens gastoptredens in andere plaatsen zijn er zelfs weleens getuigen geweest die eraan twijfelden of het wel een spel was… Dat is natuurlijk een enorm compliment voor de deelnemers. Want hoewel zij het spel vol overgave en met heel veel plezier opvoeren, er worden vanzelfsprekend strenge regels omtrent de veiligheid van de deelnemers en bezoekers in acht genomen.

De schutters Niet zomaar iedere geus of Spanjaard mag namelijk met een vuurwapen rondlopen. De kanonnen worden met zorg afgeschoten door

leden van Brielse Schietsportvereniging De Geuzen. Ook zijn zij degene die je met geweren ziet rondlopen. Deze schutters zijn stuk voor stuk zeer ervaren. Omdat er vrijwel uitsluitend met historische wapens geschoten wordt, komt er nog eens een extra stuk expertise bij kijken. De vereniging beoordeelt zorgvuldig wie er in aanmerking komen voor een rol als schutter. Niet alleen zijn zij lid van de schietvereniging, maar ook van de 1 April Vereniging.

De band die zij met Brielle - en dus ook met 1 april - hebben is sterk, hun inlevingsvermogen is groot. Dit geldt natuurlijk ook voor de kanonniers. Zij weten precies hoe zwaar de kanonnen geladen mogen worden en waar zij op moeten letten bij het afsteken ervan.

35

Samenwerking Sinds jaar en dag is er sprake van een broederlijke samenwerking tussen de 1 April Vereniging en de Brielse Schietsportvereniging De Geuzen.

Zij brengen elk jaar weer hun mooiste knallen en klappen ten gehore. Al weken van tevoren worden alle voorbereidingen getroffen.

De kleding en het materiaal worden verzameld, de wapens worden opgepoetst en de vergunningen worden in orde gemaakt.

Zo zorgen zij ervoor dat er op het ‘moment supreme’ vrijwel niets meer mis kan gaan.

Hun grootste uitdaging? Dat is het afvuren van het kanon, precies op het moment dat de Spaanse commandant El Marcello wordt opgehangen!

Café Dixi feliciteert de 1 Aprilvereniging met het 75-jarig bestaan!

JUBILEUM ACTIE Geldig van 15 maart t/m 1 april

RAASDONDERS met spek & schouderkarbonade

t Alvasgenda: a w il u voor g 25 apr a d vrij tijdens van t

€ 8,75

nacnhje’ ‘de o ra Dixi

café Live inKIN RON C RO D THE AN DOGS N MOO

ZUURKOOL met spek & worst

€ 8,75

Café terras Dixi Maarland zz 1-3 Brielle

Chez Andre

ONTBIJT I LUNCH I DINER I CATERING I HIGH TEA I BRUNCHES

WELKOM!

OPENINGSTIJDEN

Chez Andre is gelegen aan de Turfkade van Brielle. Voor een lekker kopje koffie, lunch, high tea of diner nodigen wij u uit in het historische pandje met uitzicht op de haven.

Maandag t/m donderdag 9.00 - 18.00 uur Vrijdag en zaterdag 9.00 - 21.00 uur Zondag 10.00 - 18.00 uur

Tot ziens!

De keuken sluit een uur voor sluitingstijd.

Wij zijn geopend op feestdagen, uitgezonderd de kerstdagen en nieuwjaarsdag.

Andre de Vries NIEUWE RUIMTE VOOR UW LUNCH, HIGH TEA, FEEST OF VERGADERING. 60 EXTRA PLAATSEN...

INFORMEER NAAR DE MOGELIJKHEDEN!

Fotobo

ek

DIRECT ONLINE BROODJES BESTELLEN

Chez Andre I Turfkade 14 I 3231 AR Brielle I T. 0181-411231 I E. info@chezandre.nl I www.chezandre.nl

Kalknacht...

37

Wie 1 april zegt, zegt kalknacht. Hoewel sinds een aantal jaar verboden, is deze traditie onlosmakelijk verbonden met de jaarlijkse 1 aprilviering.

In de nacht van 31 maart op 1 april gaat de Brielse jeugd, ‘bewapend’ met een emmer witkalk en een kwast, de hort op om de ramen van huizen en winkels te voorzien van originele teksten.

met emmer en kwast!

Helaas is kalknacht tegenwoordig niet meer wat het geweest is. Terwijl de grootste uitdaging vroeger nog lag in het bedenken van de leukste leuzen, is de kalknacht de laatste jaren uitgegroeid tot een kat-en-muisspel tussen de Brielse jeugd en de politie. De creativiteit is jammer genoeg vaak ver te zoeken. Nee, willen we op zoek gaan naar de leukste leuzen die de Brielse gevels gesierd hebben dan moeten we toch echt iets verder in het geheugen graven. Eveneens leidt deze zoektocht ons naar Rens van Adrighem.

Uit onderzoek naar het ontstaan van de kalknacht is namelijk gebleken dat hij wel eens de aanstichter zou kunnen zijn geweest...

Als fervent 1 aprilvierder en Briellenaar in hart en nieren, kan Rens ons nog precies vertellen wat er zoal op de ramen gekalkt werd. Enkele klassiekers van zijn eigen hand, maar ook creaties van andere fanatieke kalkers zijn hiernaast vermeld. Natuurlijk zit er achter elk van deze leuzen een bijzonder verhaal. Bijvoorbeeld ’Meisje voor dag en nacht gevraagd’, naar aanleiding van een advertentie die de twee eigenaressen van een drogist hadden geplaatst in de Nieuwe Brielse Courant. Omdat het om twee dames ging, leidde deze advertentie bij sommige mensen tot grote hilariteit… of de leus ‘Babys op bestelling’, bij babyhuis Weltevrede in de Vischstraat. De winkels met de grootste ramen waren het aantrekkelijkst om te bekladden en moesten het dan ook ieder jaar weer ontgelden.

Vertrouwd gezicht Toch konden de winkeliers er over het algemeen altijd wel de lol van inzien. De witkalk die de gevels in Brielle siert schept zelfs een vertrouwd beeld op de vroege morgen van 1 april. Tenminste, zolang het bij kalk blijft. Verschillende incidenten met latex hebben ertoe geleid dat de kalknacht enkele jaren geleden verboden werd.

Maar dat maakt het natuurlijk des te aantrekkelijker om er toch op uit te trekken met emmer en kwast en zolang het bij witkalk en onschuldige teksten blijft schuilt hier weinig kwaad in. Voorlopig is het kalken in elk geval nog lang niet uitgestorven. Nu nog wat extra creativiteit en een traditie is in ere hersteld!

‘WAT COR OOK WIL, 1 APRIL BLIJFT 1 APRIL’

--

‘T IS HIER eeN GROTE POPPENKAST’ ‘VAN CUPPENS BROOD GA JE HARTSTIKKE DOOD’ ‘HET SNOEPJE VAN DE WEEK: KOETJESREPEN EN PAARDENVIJGEN, VERS UIT DE WEI’ WAT MAAKT HET UIT,

KOOP UW KAPOTJES BIJ KRUIT!’ ‘‘BIJ TEUN DE GAST,

‘NEL WIL WEL’ WORD JE ALTIJD VERAST!’ ‘KIJKEN BIJ RIJCKEN EN KOPEN BIJ BRANS’

‘BABY’S OP BESTELLING!’

‘MEISJE VOOR DAG EN NACHT GEVRAAGD’

JOS ENTHOVEN Aan het juiste adres:

Keuze uit 60 occasions (alle merken) Bedrijfswagens op voorraad Winterbanden opslag/verkoop Gratis leenauto bij onderhoudsbeurt Schade herstel en afhandeling Gratis haal- en brengservice Onderhoud alle merken Onderhoud voor alle leasemaatschappijen

VOOR AL ONZE ACTIES & OCCASIONS GAAT U NAAR:

WWW.JOSENTHOVEN.NL

‘t Woud 18 | 3232 LN Brielle | T (0181) 41 77 75 | info@josenthoven.nl

Op de camping... of gewoon thuis.

BBQ-gas van Voorne Gas!

• Propaan • Butaan in flessen • Campinggas • BBQ-gas

Vullen, ophalen of brengen bij bedrijven is voor Voorne Gas geen probleem!

Industriële gassen

Openingstijden: Werkdag van 09.00 tot 17.00 uur Zaterdag van 09.00 tot 16.00 uur

www.voornegas.nl

Achterdijk 54 - 3237 LA Vierpolders - T 0181-325911

Weetje: overal in de straten van Brielle hangen lle op 1 april ketels met raasdonders. Maar eigenlijk Voor a pen: e o r g t weten we helemaal niet zeker of dat anno 1572 straa t je niet rgee elden e v wel echt zo was. Waarschijnlijk is dat van alles m aan te 1 April e d geweest, wat de geuzen destijds op hun stroopij b g!

Verenin tocht door de stad hebben weten te vergaren.

Het zou echter zomaar kunnen zijn, dat iemand net een grote ketel raasdonders boven het vuur had hangen en dat ergens anders net een varken was geslacht. De geuzen waren tenslotte rauwe en ruige zeebonken, die - na de knokpartijen van die dag - wel een stevig maaltje lustten en daar gretig op aangevallen zouden zijn. In ieder geval is dit een klassiek Oudhollands gerecht dat in die tijd en in de streek zeker bij gelegenheid op Feit: naast watergeuzen waren er ook bosgeutafel kwam. zen. Deze struikrovers die zich hadden verenigd in roversbenden, trokken plunderend door het noorden en westen van Vlaanderen en Brabant.

39

Weetje: zowel de Spaanse als de Geuzenvlag is in Brielle verkrijgbaar bij Op Hoop Watersport en Zeilmakerij. De 1 Aprilvereniging probeert dit jaar voor het eerst voor elkaar te krijgen dat álle Brielse winkeliers een vlag aan hun gevel hebben wapperen op 1 april. Stel je eens voor wat een prachtig gezicht dat moet zijn...

Fabel: de watergeuzen hebben Den Briel op 1 april 1572 al vechtend op de Spanjaarden veroverd.

Feit: in feite was er geen Spaanse soldaat in de wijde omtrek van Brielle te bekennen!

Fabel: de geuzen waren de bevrijders van Brielle; de bevolking ontving hen met open armen. Niets is minder waar. De geuzen waren rovers en plunderaars. De Brielse bevolking wist niet hoe snel zij weg moest komen toen bekend werd dat er een geuzengarnizoen voor de Brielse kust lag.

Fabel: de Spaanse Polder in Rotterdam dankt zijn naam aan de bezetting van de Spanjaarden.

In de tijd van Alva vertoefde het Spaanse leger in dit gebied. Het klink logisch, maar toch is hier niets van waar. Ondanks de naam heeft de Spaanse Polder niets met Spanje te maken.

Het is een verbastering van de Rotterdamse wijk Spangen.

Feit: wist je dat de echte naam van Alva eigenlijk ‘Don Fernando Alvarez de Toledo’ was?

Feiten, fabels

&

weetjes!

Weetje: tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd uit protest tegen de Spaanse bezetting, de Geuzenpenning gedragen. De originele penning, het ovaal zonder draagoog, was slechts 25,5 mm hoog, toonde aan de voorzijde Filips II met in de afsnede 1566 en de omtekst ‘EN TOVT FIDELLES AV ROY'. Aan de keerzijde was een bedeltas met samengevouwen handen afgebeeld en de omtekst 'IVSQVES A PORTER LA BESACE'. De betekenis van de teksten is 'In alles trouw aan de koning' 'zelfs tot aan de bedelstaf'.

De penning werd gedragen aan een lint op de borst, en dus vooral door de edelen. De Geuzenpenning is verkrijgbaar bij Juwelier Hoogvliet...

Fabel: de 1 aprilgrappen die we elk jaar maken zijn afgeleid van de gebeurtenissen op 1 april 1572 in Brielle. Hoe leuk het ook is om dit te geloven, helaas berust dit verhaal niet op de waarheid. De inname van Den Briel heeft een enorm belangrijke rol gespeeld in de vaderlandse geschiedenis, maar ook in het buitenland wordt Jan en alleman in de maling genomen op 1 april. Denk aan April Fool’s Day in Engelstalige landen en poisson d’avril in Frankrijk.

De ware oorsprong van de grappenmakerij op 1 april ligt dus waarschijnlijk ergens anders.

Dit gebeurde er nog meer op 1 april...

1867: Singapore wordt kroonkolonie van UK. 1888: Voetbalclub Sparta wordt opgericht.

1918: oprichting Royal Air Force .

1924: Adolf Hitler wordt veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf en begint aan het eerste deel van zijn boek ‘Mein Kampf’.

1928: oprichting Van Doorne’s Aanhangwagen Fabriek, later DAF. 1929: introductie van de jojo in New York.

1934: Bonnie & Clyde vermoorden twee jonge highway patrolagenten nabij Grapevine (Texas).

1960: de eerste succesvolle weersatelliet ter wereld wordt gelanceerd, de TIROS-1.

1976: Steve Jobs richt Apple Inc. op.

1980: NOS begint met Teletekst.

2001: Het homohuwelijk wordt ingevoerd in Nederland, als allereerste land ter wereld.

2007: Baanwielrenner Theo Bos wordt voor de derde maal wereldkampioen sprint.

Weetje: op de gevel van café de Roef siert een prachtige gevelsteen van een geus met een vlag en een bijl in zijn handen. Deze gevelsteen herinnert ons aan de vroegere functie van het pand: het Geuzengesticht Wilhelmus van Nassauen.

Dit kwam in 1872-73 tot stand in een bestaand woonhuis.

Het was een geschenk van de gereformeerde Brielse bevolking ter gelegenheid van de 300 jarige viering van de bevrijding van Den Briel.

Het nationale monument De Nymph dat naar aanleiding van diezelfde gebeurtenis op het Asylplein werd opgericht, werd door hen namelijk afgekeurd omdat zij dit als te aanstootgevend beschouwden. Het Geuzengesticht was bedoeld voor gereformeerde wezen. Alleen het kolossale terracotta reliëf boven de voordeur herinnert nog aan het gesticht en aan de viering van 1 april 1872. De 'Turkse' muts die de watergeus draagt verwijst naar het gezegde 'Liever Turks dan Paaps' .

Al ruim 15 jaar uw kaasspecialist... in Brielle!

Voorstraat 58, Brielle tel. 0181 416 988

Wijn Relatiegeschenken Kookgerei Espressomachines Koffiemachines Koffiebonen D lek e speciaklierste vindt uteiten onz in winkeel! 'tVoorhuys, de betere kaasspeciaalzaak en delicatessenwinkel, is een ambachtelijke winkel voor een lekker stukje boerenkaas en heerlijke vleeswarenspecialiteiten. Naast diverse lekkernijen is 'tVoorhuys ook het adres voor de mooiste en verfijnste theesoorten.

Voor meer informatie over kaas en delicatessen, kom langs en proef de smaak van kaas!

De nieuwe middenklasser Impressa F8 Onderhoud en reparatie van koffiemachines

www.apiciuskookkunsten.nl

Schipper... mag ik overvaren?

Pontje Coppelstock brengt u heen en weer over het Brielse Meer van én naar historisch Brielle!

Uw hulp is hard nodig!

Wilt u ons helpen?

Wordt donateur of vriend van de molen voor €15,-.

Een eenmalige bijdrage mag natuurlijk ook!

Brielse Molenstichting ’t Vliegend Hert Postbus 101 3230 AC Brielle info@vliegendhert.org IBAN: NL10 RABO 0365 420 700

www.vliegendhert.org

Poorters & Poorteressen

lijsten!

Om in te

Elk jaar wordt op 10 januari, de verjaardag van de huidige 1 April Vereniging, door de voorzitter bekend gemaakt welk lid dat jaar benoemd wordt tot Poorter of Poorteres van het afgelopen jaar.

Men kan in aanmerking komen voor deze titel als deze persoon zich voor de Gemeente Brielle, maar met name voor de vereniging, verdienstelijk heeft gemaakt. Het bestuur van de vereniging kan kandidaten aan een vastgestelde commissie voordragen, maar ook kunnen leden van de vereniging mensen als Poorter(es) nomineren. De burgemeester van Brielle reikt op de 10e januari de bij deze benoeming behorende medaille met inscriptie en het door de commissie getekende certificaat uit.

Poorters en Poorteressen van het jaar, van 1988 tot nu: 1988 I Harry Kamma

2001 I Hans Elkhuizen

1990 I Wim van der Torre

2003 I Jeroen de Man

1989 I Piet de Bruin

De leukste 1 aprilfoto’s en mooiste prenten verdienen het om te worden ingelijst. Brielle kent nog een echte ambachtelijke lijstenmaker. Jan Bazen is gespecialiseerd in het inlijsten van o.a. oude prenten, etsen, kaarten, gravures, tegeltjes, borduurwerk, foto's, enz. Ook voor het schoonmaken van schilderijen, etsen of gravures en voor lichte restauraties kunt u er terecht.

Op zoek naar originele oude prenten, kaarten, gravures of etsen?

Loop dan eens binnen. Grote kans dat u vindt wat u zoekt. Naast een uitgebreid assortiment van Den Briel, heeft hij een ruime collectie prenten van Voorne-Putten, Rozenburg, Rotterdam en omstreken, Goeree-Overflakkee en diverse andere plaatsen op de wereld. Tevens vindt u er unieke schilderijen en tekeningen.

1991 I Bep Herlaar 1992 I Cor Dedert 1993 I Rie Zaayer

1994 I Wil Postema 1995 I Han Roos

1996 I Wim van der Jagt 1997 I Joke van Vijven 1998 I Cees Beije

1999 I Cocky Velthuizen 2000 I Paul Deur

2002 I Franklin van de Ende

2004 I Cees de Bruijn 2005 I Koos Steentjes 2006 I Corrie Beije

2007 I Marianne Zoetemeijer 2008 I Peter Kroone

2009 I Georgette Deur 2010 I Johan Stam

2011 I Cees Zoetemeijer 2012 I Agatha de Man Broersen 2013 I Robert Jansen

41

En na het grabbelen...

Spetterende acties!

Vanaf 20 maart zijn wij geopend aan deVoorstraat 38 met ons nieuwe assortiment!

DE HONDA CR-V 1.6 DIESEL 1/22!

HET ONMOGELIJKE MOGELIJK GEMAAKT

HONDA JAN VAN DIJK BRIELLE

HONDA JAN VAN DIJK GOES

Seggelant-Zuid 8 3237 ME Brielle tel: 0181 41 37 77 welkom@janvandijk.nl

Amundsenweg 19 4462 GP Goes tel: 0113 23 70 70 welkom@janvandijk.nl

De echte wagenmaeker... voor oud en nieuw!

KA

O

BESTE DE

VA

HONDA IS DOOR DE CONSUMENTENBOND UITGEROEPEN TOT BETROUWBAARSTE AUTOMERK

Voorstraat 38 • 3231 BJ Brielle • Telefoon 0181 481881

NT IEA

DE HONDA CR-V IS DOOR AUTOWEEK UITGEROEPEN TOT B E S T E VA K A N T I E A U T O

DE HONDA CR-V IS VERKRIJGBAAR VANAF B-LABEL. CO 2 -UITSTOOT: MIN. 119 G/KM - MAX. 177 G/KM. GEMIDDELD BRANDSTOFVERBRUIK: MIN. 1 OP 22,2 KM (4,5 L/100 KM) - MAX. 1 OP 13,1 KM (7,6 L/100).

STEENBEEK STEE NBEEK K AUTOSCHADE AUTOSCHAD DE | RUITSCHAD RUITSCHADE DE

Schadenet Steenbeek Hellevoetsluis

Christiaan Huygensweg 14 Tel. (0181) 39 55 00 steenbeek@schadenet.nl

Autoschade 5 Steenbeek Seggelant-Zuid Tel. (0181) 48 28 62 Brielle

Glasgarage Steenbeek Brielle ’t Woud 55 • 3232 LN Brielle • T 0181 416 443

MILAAN

DE CR-V 1.6 I-DTEC DIESEL IS MET EEN VERBRUIK VAN 1 OP 17 ZO ZUINIG, DAT D AT U OP ÉÉN VOLLE TANK NAAR MILAAN ZOU KUNNEN RIJDEN. TOCH HEEFT HIJ ALLE VOORDELEN VAN EEN SUV: ZEEËN VAN RUIMTE VOOR ALLE INZITTENDEN INZ ITTEN DEN EN HUN BAGAGE, BA GAGE , EEN EEN ROBUUST ROBUUS T VOORKOMEN, VOORKOMEN , EEN EEN SUPERCOMFORTABEL SUPER COMFORTABEL INTERIEUR IN TERIE UR EN DYNAMISCHE PRESTATIES. HIJ IS ER AL VANAF € 32.490,-. KOMT U SNEL EVEN KENNISMAKEN?

UT

Profiteer nu le Ope De he s- 10% van ning , 20% ng i n e p o 2 of 30% 0 week e maa k d o r n t ing U ko rt! klinkegen! toch mt kortin ook ?

AMSTERDAM

DE ZUINIGSTE SUV IN ZIJN KLASSE

info@steenbeek.info

Seggelant-Zuid 5 Tel. (0181) 41 40 29 info@steenbeek.info

ZZZ VZDU W HVFKDHSEU L HO O H QO

Voor de stevige trek!

Wij gaan verhuizen van Voorstraat 22 naar Markt 2 in Brielle!

Onze feestelijke openingsdagen zijn 17, 18 en 19 april!

Voorstraat 41 I 3231 BE Brielle I T 0181-417648

Gajes

gezocht!

Voor het symbolische bedrag van slechts

€ 15,72

bent u al lid van onze vereniging.

75 jaar

1April Vereniging De 1 April Vereniging viert dit jaar haar 75-jarig jubileum. Een belangrijke mijlpaal die we graag met u willen delen. Voor het symbolische bedrag van slechts € 15,72 bent u al lid van onze vereniging. Met uw lidmaatschap voegt u zich bij de andere Briellenaren, maar ook niet-Briellenaren, die u reeds voorgingen.

H 25s et 75ste,te, 50ste, 125 100ste e lid krijste nieuwe n ‘In naa gt het boe m van Ora k Beschikcadeau! nje’ b door Raar gesteld Ardrigens van hem.

De vele activiteiten van de 1 April Vereniging, met name de organisatie van het 1 aprilfeest en het onderhouden van alle a;ributen, zijn kostbaar. Uw lidmaatschap is dus van essentieel belang. Helpt u ons ook mee om dit jaar het magische aantal van 1572 leden te bereiken?

Meld u aan! Stuur een mail naar info@noesnada.nl