Βιβλίο - Επιστολές που Έγραψαν Ιστορία - Γάτες - Εκδόσεις Archive

20. ΓΑΤΟΦΙΛΙΑ Άιν Ραντ προς το περιοδικό Γατοφιλία.................................................... 102 21. ΤΙ ΚΡΙΜΑ ΤΟΣΟ ΩΡΑΙΕΣ ΓΑΤΕΣ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΩΦΕΣ Γουίλιαμ Δαρβίνος Φοξ προς Κάρολο Δαρβίνο................................................................................................................................................ 104 22. ΜΗΠΩΣ ΔΕΝ ΓΡΑΦΩ ΕΓΩ; Ρέιμοντ Τσάντλερ προς Τσαρλς Μόρτον............................................... 107 23. ΓΑΤΕΣ, ΓΑΤΕΣ, ΓΑΤΕΣ ΔΙΚΕΣ ΜΟΥ Έστερ Κρουμπάτσοβα προς τις γάτες της............................................ 112 24. ΕΝΑ ΣΠΙΤΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ ΠΟΤΕ Κάθριν Μάνσφιλντ προς Άιντα Μπέικερ.............................................. 122 25. ΤΡΩΕΙ ΣΑΝ ΕΝΑΣ ΤΖΕΝΤΛΕΜΑΝ Φλόρενς Νάιτινγκεϊλ προς Κα Φροστ....................................................... 125 26. ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΡΟΜΟΥ Τζέιν Γουέλς Καρλάιλ προς Κέιτ Στάνλεϊ.............................................. 129 27. ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΓΑΤΕΣ ΠΟΥ ΣΥΓΧΩΡΟΥΝ Τζον Τσίβερ προς Τζόζεφιν (Τζόσι) Χερμπστ................................... 135

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια, από τότε που τα ανθρώ-

πινα όντα άρχισαν να εξημερώνουν γάτες και σκύλους – για έλεγχο παρασίτων και κυνήγι αντίστοιχα – υπάρχει ένα ερώτημα που δεν έχει πάψει να σχηματίζεται στα χείλη των ομιλούντων πληθυσμών, διαιρώντας τον κόσμο στα δύο:

«Σκύλος ή γάτα;» Ως υπερήφανος κάτοχος πολλαπλών δειγμάτων αμφοτέρων των ειδών από την παιδική μου ηλικία, μερικά απ’ αυτά ομολογουμένως ελκυστικότερα από άλλα, είναι απολύτως ξεκάθαρο στο μυαλό μου ότι η μόνη σωστή απάντηση στο παραπάνω ερώτημα – για την ακρίβεια η μόνη λογική απάντηση – είναι «Ναι», διότι το να διαλέξεις μεταξύ σκύλου και γάτας είναι σαν να διαλέγεις μεταξύ φαγητού και ποτού: ανώφελο και ταυτόχρονα κάτι που κατά πάσα πιθανότητα θα αλλάξει, καθώς είναι σε πλήρη εξάρτηση από την ώρα της ημέρας και τη διάθεση. Προς το παρόν, όμως, ας επικεντρωθούμε στους αιλουροειδείς φίλους μας, εκατοντάδες εκατομμύρια από τους οποίους σήμερα είναι μέλη ανθρώπινων οικογενειών ανά την 11

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

υφήλιο, κουλουριάζονται γύρω από τους αστραγάλους των δίποδων συγκατοίκων τους, γουργουρίζουν με σθένος περιμένοντας να σερβιριστεί το πρωινό τους, ψηλαφίζουν απαλά τα έπιπλα με ύφος τέτοιας έκστασης που εύχεσαι να μπορούσες να αλλάξεις μαζί τους ρόλους έστω για μια στιγμή, πηδούν με απίστευτη χάρη διασχίζοντας αδιανόητες αποστάσεις στον αέρα προκειμένου να αποφύγουν το αδέξιο παιδάκι, το οποίο εδώ που τα λέμε δεν γνωρίζει από όρια, κοπανούν αδιάφορα στη μύτη τον υπερβολικά πρόσχαρο και πνευματικά κατώτερο σκύλο με τον οποίο μοιράζονται την κουζίνα, με κάποιο τρόπο ανοίγουν το ντουλάπι που φυλάει τις λιχουδιές τους, σουλατσάρουν στιλάτα μες στο σπίτι με έναν αέρα υπεροψίας που σε κάνει να αναρωτιέσαι ποιος έχει εξημερώσει ποιον και, ναι, για μισό λεπτό, μήπως μας δουλεύουνε; Σε αυτό τον τόμο, θα ανακαλύψετε ότι οφείλουμε σε μία συγκεκριμένη γάτα ασύλληπτα μεγάλη ευγνωμοσύνη, επειδή ενέπνευσε έναν από τους σημαντικότερους επιστήμονες του κόσμου να βελτιώσει ανυπολόγιστα τη ζωή μας. Θα μάθετε για ένα μουσικό όργανο, το οποίο επρόκειτο να λειτουργεί με γάτες. Θα μάθετε για ένα νομικά αμφιλεγόμενο επιχειρησιακό σχέδιο, το οποίο περιλαμβάνει μια σταθερή παροχή γατών, ποντικών και φιδιών, με στόχο μεγάλες οικονομικές απολαβές. Θα μάθετε για τις υπερφυσικές γιαπωνέζικες γάτες με τις δύο ουρές. Θα μάθετε για τη γάτα που έκανε ένα μικρό κορίτσι, που κρυβόταν από τους χειρότερους του ανθρωπίνου είδους, να γελάσει. Θα μάθετε για τον Κυβερνήτη του Ιλινόις, ο οποίος με πολύ καμάρι έσωσε την

12

ΓΑΤΕΣ

κοινότητα των γατών από ντροπή μεγάλη. Θα μάθετε για ένα ποίημα που γράφτηκε από έναν από τους σπουδαιότερους ποιητές εις μνήμην μιας γάτας που έπεσε σε μια γυάλα με χρυσόψαρα. Θα μάθετε για τη γάτα που αφόδευσε μέσα σε ένα κουτί χαρτομάντιλα, το οποίο ανήκε σε έναν διάσημο συγγραφέα – έναν συγγραφέα που, για κακή του τύχη, είχε συνάχι. Θα μάθετε όλα αυτά και ακόμα περισσότερα, μέσα από τη χρονομηχανή που ονομάζουμε επιστολή – η πιο πολύτιμη, απολαυστική και απειλούμενη με εξαφάνιση μορφή ανθρώπινης επαφής, που επί του παρόντος προωθείται προς το γραφείο διαλογής στον ουρανό, εκτοπισμένη από τις άφθονες ψηφιακές, άχαρες, φευγαλέες εναλλακτικές που έχουν εισβάλει και κατακτήσει κάθε μας σκέψη κάθε μας ώρα και στιγμή, περιορίζοντας ποιοτικά την επικοινωνία στις σχέσεις μας. Η ελπίδα μου με την έκδοση αυτού του βιβλίου είναι ουσιαστικά διττή: να ενταθεί, αν αυτό είναι ποτέ δυνατό, η αγάπη σας για αυτά τα υπέροχα ζώα και να σας υπενθυμίσω ότι χωρίς γράμματα οι ιστορίες αυτές θα ήταν μάλλον θνησιγενείς, θα λέγονταν και σύντομα θα περνούσαν στη λήθη και γι’αυτό οφείλουμε στον εαυτό μας και στις επερχόμενες γενιές και σε όλες τις γάτες που αξίζουν και, ας μην κρυβόμαστε, απαιτούν αναγνώριση, να γράφουμε πιο πολλά γράμματα. Επομένως σας παρακαλώ να κάνετε ακριβώς αυτό. Αφιερώστε 10 λεπτά την ημέρα. Βρείτε μια κόλλα χαρτί, γλιτώστε το τελευταίο εναπομείναν στιλό σας από τα νύχια της γάτας και γράψτε σε κάποιον, απλά και μόνο για να του

13

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

πείτε ότι τον σκέφτεστε. Υπάρχει μια πιθανότητα, αν και μάλλον μικρή, να πάρετε και απάντηση.

Shaun Usher 2020

Υ.Γ. Στείλτε μου ένα αντίγραφο, παρακαλώ.

14

1. ΕΙΝΑΙ Η ΦΥΣΗ ΜΙΑ ΓΙΓΑΝΤΙΑ ΓΑΤΑ; Νίκολα Τέσλα προς Πόλα Φότιτς 23 Ιουλίου 1939

Γεννημένος το 1856 στο Σμίλιαν της σημερινής Κροατίας, ο Νίκολα Τέσλα ήταν ένας εφευρέτης του οποίου η προσφορά στον σύγχρονο τρόπο ζωής είναι ανεκτίμητη. Κατά τη διάρκεια των 86 χρόνων της ζωής του πραγματοποίησε πολυάριθμες εφευρέσεις στον τομέα της ηλεκτρικής μηχανικής, ιδιαίτερα με τον AC κινητήρα του (εναλλασσόμενου ρεύματος), και μέχρι τη στιγμή του θανάτου του ο «πατέρας του ηλεκτρισμού» είχε περίπου 300 κατοχυρωμένες πατέντες. Το 1939, σε ηλικία 83 ετών και με κακή υγεία, ο Τέσλα γνώρισε στην Ουάσιγκτον την κόρη του Γιουγκοσλάβου πρέσβη στις ΗΠΑ Πόλα Φότιτς, με την οποία σύναψε φιλική σχέση, βασισμένη στην κοινή τους αγάπη για τις γάτες. Λίγο καιρό αργότερα, από το σπίτι του στη Νέα Υόρκη, ο Τέσλα γράφει στη νέα του φίλη και της αποκαλύπτει την αιτία του μακρόχρονου και ασίγαστου πάθους του με τον ηλεκτρισμό.

15

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Νέα Υόρκη 23 Ιουλίου 1939 Αγαπητή δεσποινίς Φότιτς Σας προωθώ με το παρόν το «Ημερολόγιο της Γιουγκοσλαβίας» του έτους 1939, στο οποίο απεικονίζονται το σπίτι και η κοινότητα όπου έζησα πολλές χαρούμενες και θλιβερές περιπέτειες και όπου επίσης, από παραξενιά της τύχης, γεννήθηκα. Όπως θα παρατηρήσετε στη φωτογραφία της σελίδας για τον μήνα Ιούνιο, το παλαιικό κτίσμα βρίσκεται στους πρόποδες ενός δενδρόφυτου λόφου, ο οποίος ονομάζεται Μπόγκντανιτς. Δίπλα του είναι μια εκκλησία και πίσω της, λίγο πιο ψηλά στον λόφο, ένα κοιμητήρι. Οι πιο κοντινοί μας γείτονες έμεναν σε απόσταση δύο μιλίων. Τον χειμώνα, όταν το ύψος του χιονιού έφτανε τα δύο μέτρα, η απομόνωσή μας ήταν απόλυτη. Η μητέρα μου ήταν αεικίνητη. Δούλευε ακατάπαυστα από τις τέσσερις το πρωί μέχρι τις έντεκα το βράδυ. Από τις τέσσερις μέχρι την ώρα του πρωινού γεύματος – στις έξι το πρωί – ενόσω οι άλλοι κοιμούνταν, εγώ δεν έκλεινα τα μάτια μου ποτέ, παρά μόνο παρακολουθούσα με έντονη ευχαρίστηση κάθε της κίνηση, καθώς εκτελούσε με σβελτάδα, τρέχοντας κιόλας πολλές φορές, τα πολλά και διάφορα καθήκοντά της, τα οποία η ίδια είχε επιβάλει στον εαυτό της. Συντόνιζε τους υπηρέτες στη φροντίδα των ζωντανών, άρμεγε τις αγελάδες, διεκπεραίωνε κάθε λογής εργασία χωρίς καμία βοήθεια, έστρωνε το τραπέζι, ετοίμαζε πρωινό για 16

ΓΑΤΕΣ

όλους. Μόνο όταν το πρωινό ήταν έτοιμο να σερβιριστεί σηκωνόταν η υπόλοιπη οικογένεια από το κρεβάτι. Και μετά το πρωινό, όλοι ακολουθούσαμε το εμπνευσμένο παράδειγμα της μητέρας. Καταπιανόταν καθένας με τα καθήκοντά του με επιμέλεια και χαρά, αντλώντας απ’ αυτά ικανοποίηση. Όμως εγώ ήμουν ο ευτυχέστερος όλων και πηγή της αγαλλίασής μου ήταν ο ασύγκριτος Μάτσακ – ο πιο υπέροχος γάτος του κόσμου. Πολύ θα ήθελα να μπορούσα να σας περιγράψω επαρκώς την αγάπη που υπήρχε μεταξύ μας. Ζούσαμε ο ένας για τον άλλο. Όπου πήγαινα ο Μάτσακ με ακολουθούσε, λόγω της αμοιβαίας αγάπης μας, αλλά και εξαιτίας της επιθυμίας του να με προστατεύει. Και όποτε παρουσιαζόταν τέτοια ανάγκη, ορθώνοντας τη γούνα του και κυρτώνοντας τη ράχη του, γινόταν δυο φορές το μέγεθός του και, με την ουρά άκαμπτη σαν μεταλλική ράβδο και μουστάκια σαν συρματόσχοινα, εκδήλωνε την οργή του με εκρηκτικές ανάσες: Πφφττ! Πφφττ! Ήταν ένα θέαμα τρομακτικό και όποιος κι αν τον είχε προκαλέσει, άνθρωπος ή ζώο, έσπευδε πάραυτα σε υποχώρηση. Κάθε απόγευμα, βγαίναμε από το σπίτι και τρέχαμε στον περίβολο της εκκλησίας κι εκείνος, πάντα στο κατόπι μου, πάλευε να με αρπάξει από το μπατζάκι. Προσπαθούσε σκληρά να με πείσει ότι ήταν διατεθειμένος να με δαγκώσει, αλλά τη στιγμή που τα μυτερά σαν βελόνες δόντια του διαπερνούσαν το ύφασμα του παντελονιού μου η πίεση των δοντιών του χαλάρωνε και η επαφή τους με το δέρμα μου ήταν απαλή και τρυφερή σαν πάτημα πεταλούδας σε ροδοπέταλο. Πιο πολύ απ’ όλα του άρεσε να κυλιέται μαζί μου στο γρασίδι. Όσο το κάναμε αυτό, δάγκωνε και γρατζουνούσε και 17

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

γουργούριζε εκστασιασμένος. Ήμουνα τόσο συνεπαρμένος από το παιχνίδι μαζί του που δάγκωνα, γρατζουνούσα και γουργούριζα κι εγώ. Μας ήταν αδύνατο να σταματήσουμε κι όλο κυλιόμασταν και κυλιόμασταν μέσα σ’ ένα ευφραντικό παραλήρημα. Παραδινόμασταν στη μαγευτική αυτή αθλοπαιδιά καθημερινώς, με μόνη εξαίρεση τις βροχερές ημέρες. Όσον αφορά το νερό, ο Μάτσακ ήταν εξαιρετικά ιδιότροπος. Ήταν ικανός να πηδήξει δυο μέτρα προκειμένου να αποφύγει να βρέξει τις πατούσες του. Τις βροχερές ημέρες μέναμε εντός του σπιτιού και διαλέγαμε ένα όμορφο κι άνετο μέρος για το παιχνίδι μας. Ο Μάτσακ ήταν σχολαστικός με την υγιεινή του, δεν είχε καθόλου ψύλλους και μικρόβια, δεν μαδούσε, δεν είχε τίποτα ενοχλητικό ή αντιαισθητικό. Ήταν συγκινητικά διακριτικός στο να εκδηλώνει την επιθυμία του να τον αφήσουμε να βγει έξω τα βράδια κι έπειτα να ξύνει απαλά την πόρτα για να τον αφήσουμε να ξαναμπεί. Πρέπει τώρα να σας πω μια παράξενη και αξέχαστη εμπειρία που με συνοδεύει όλα τα χρόνια της ζωής μου. Το σπίτι μας βρισκόταν σε υψόμετρο κάπου 550 μέτρα πάνω από το επίπεδο της θάλασσας και είχαμε, κατά κανόνα, ξηρό χειμώνα. Κάποιες φορές, ωστόσο, φυσούσε για μέρες ένας επίμονος θερμός άνεμος από την Αδριατική, ο οποίος έλιωνε τα χιόνια, προκαλώντας πλημμύρες και σημαντικές απώλειες σε περιουσίες και ζωές. Γινόμασταν τότε μάρτυρες του τρομακτικού θεάματος ενός ορμητικού, εξαγριωμένου ποταμού που φορτωμένος συντρίμμια παρέσυρε τα πάντα στο πέρασμά του. Συχνά αναλογίζομαι περιστατικά της νιότης μου κι όταν ο νους μου πάει σε τούτη τη σκηνή, 18

ΓΑΤΕΣ

πάντοτε επιστρέφει εκείνη η βοή των υδάτων στ’ αυτιά μου και βλέπω, εξίσου ζωντανά με τότε, τον ταραγμένο πλου και τον μανια­σμένο χορό των συντριμμιών. Οι αναμνήσεις μου, όμως, του ξηρού χειμώνα με το ολόλευκο, άσπιλο χιόνι, αυτές είναι πάντα ευχάριστες. Συνέβη μια μέρα που το κρύο ήταν πιο ξηρό από κάθε άλλη φορά. Οι διαβάτες άφηναν πάνω στο χιόνι φωσφορίζοντα ίχνη και οι χιονόμπαλες που ρίχναμε έσκαγαν σαν φωτοβολίδες, αστραποβολώντας πάνω στα αντικείμενα σαν να έκοβες με το μαχαίρι κύβους ζάχαρης. Εκεί που αποσπερίζαμε με τον Μάτσακ κι ενώ του χάιδευα τη ράχη, τελέστηκε ένα θαύμα εκπληκτικό που μ’ άφησε άφωνο. Η ράχη του Μάτσακ ήταν μια ολόφωτη επιφάνεια και πάνω της το χέρι μου παρήγαγε ένα λουτρό από ηχηρούς σπινθήρες, τόσο δυνατούς που ακούγονταν σε ολόκληρο το σπίτι. Ο πατέρας μου ήταν άνθρωπος πολυμαθής· είχε πάντα απάντηση σε κάθε ερώτησή μου. Όμως αυτό το φαινόμενο ήταν και για εκείνον πρωτοφανές. «Ε, λοιπόν», κατέληξε κάποια στιγμή, «αυτό δεν μπορεί να είναι παρά μόνον ηλεκ­ τρισμός, το ίδιο πράγμα που παρατηρούμε ανάμεσα στα δέντρα όταν έχει καταιγίδα». Η μητέρα μου έδειχνε εντυπωσιασμένη. «Σταμάτα να παίζεις με τον γάτο», μου είπε. «Θα κάψεις το σπίτι!» Όμως εγώ έκανα υποθετικούς συλλογισμούς. Είναι η φύση μία γιγάντια γάτα; Κι αν είναι, τότε ποιος της χαϊδεύει τη ράχη; Αυτός δεν μπορεί παρά να είναι μόνον ο Θεός, αποφάσισα. Τριών μόλις ετών και ήδη φιλοσοφούσα. Όσο εντυπωσιακή κι αν ήταν αυτή η πρώτη μου παρατήρηση, κάτι ακόμα θεαματικότερο επρόκειτο να την 19

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

ακολουθήσει. Είχε αρχίσει να σκοτεινιάζει και σύντομα άναψαν τα κεριά του σπιτιού. Ο Μάτσακ τεντώθηκε κι έκανε μερικά βήματα μες στο δωμάτιο. Τίναξε τα πόδια του όπως έκανε όταν βάδιζε σε υγρό έδαφος. Τον κοίταξα προσεκτικά. Έβλεπα όντως κάτι ή ήταν μια ψευδαίσθηση; Κοίταξα με μεγαλύτερη προσοχή και αντιλήφθηκα ξεκάθαρα ότι μια άλως περιέβαλε το σώμα του σαν φωτοστέφανο αγίου! Δεν υπερβάλλω σχετικά με την τεράστια επίδραση που είχε εκείνη η θαυμάσια βραδιά στην παιδική φαντασία μου. Δεν έχει περάσει μέρα από τότε που να μην αναρωτηθώ «ήταν αυτό ηλεκτρισμός;» κι ακόμα δεν έχω βρει την απάντηση. Ογδόντα χρόνια μετά από εκείνη την ημέρα και ακόμα αναρωτιέμαι το ίδιο πράγμα και ακόμα αδυνατώ να το απαντήσω. Κάποιος ψευτοεπιστήμονας, και υπάρχουν ουκ ολίγοι από δαύτους, ίσως σας πει ότι μπορεί εκείνος να απαντήσει, αλλά μην τον πιστέψετε. Αν οποιοσδήποτε από αυτούς ξέρει τι ήταν το φαινόμενο αυτό, τότε θα το ήξερα και εγώ και οι δικές μου πιθανότητες είναι πολύ μεγαλύτερες, καθώς η δουλειά μου στο εργαστήριο αλλά και η πρακτική μου εμπειρία είναι σαφώς πιο εκτεταμένες και η ζωή μου καλύπτει τρεις γενιές επιστημονικής έρευνας. Νίκολα Τέσλα

20

2. Ο ΜΙΚΡΟΣ ΛΑΤΡΕΜΕΝΟΣ ΜΟΥ ΣΥΝΤΡΟΦΟΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΙΑ Ρέιτσελ Κάρσον προς Ντόροθι Φρίμαν

18 Δεκεμβρίου 1963 Κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων του 1963 και ενόσω πάλευε με τον καρκίνο μαστού στον οποίο σύντομα θα υπέκυπτε, η θαλάσσια βιολόγος, περιβαλλοντολόγος και συγγραφέας Ρέιτσελ Κάρσον γράφει στην αγαπημένη της φίλη Ντόροθι Φρίμαν μία δυσάρεστη είδηση: ο αγαπημένος της γάτος, ο Τζέφι, πλησίαζε κι αυτός στο τέλος της διαδρομής του. Ένα χρόνο νωρίτερα, η Κάρσον είχε προκαλέσει παγκόσμιο ενδιαφέρον με την έκδοση της Σιωπηλής Άνοιξης, ενός προφητικού βιβλίου που έδωσε ώθηση στην ανάπτυξη του σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος επισημαίνοντας τους κινδύνους από τη μόλυνση του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα από τα φυτοφάρμακα και τα εντομοκτόνα. Η συγγραφή αυτού του βιβλίου της είχε στοιχίσει τέσσερα δύσκολα και γεμάτα άγχος χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ο Τζέφι ήταν πάντα στο πλευρό της. Σε προηγούμενη επιστολή της προς τη Φρίμαν, ενώ μόλις είχε ολοκληρώσει τη συγγραφή του βιβλίου, η Κάρσον έλεγε: «Πήρα τον Τζέφι μαζί μου στο γραφείο και έβαλα να ακούσουμε το κονσέρτο για βιολί του Μπετόβεν – ξέρεις, το αγαπημένο μου. Και ξαφνικά, όλη η ένταση των τελευταίων τεσσάρων ετών έσπασε σε χίλια κομμάτια κι έπεσα στα γόνατα,

21

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

αγκάλιασα τον Τζέφι κι άφησα επιτέλους τα δάκρυά μου να κυλήσουν. Με τη ζεστή, τραχιά γλωσσίτσα του μου είπε ότι καταλαβαίνει».

Και τώρα, ήταν αναγκασμένη να πει αντίο.

22

ΓΑΤΕΣ

Βράδυ Τετάρτης, 18 Δεκεμβρίου Πολυαγαπημένη Μάλλον δεν θα έπρεπε να σου γράφω με τέτοιο μελαγχολικό ύφος τόσο κοντά στις γιορτές των Χριστουγέννων, όμως βαραίνει την καρδιά μου τόσο πολύ η κατάσταση του Τζέφι που έχω ανάγκη να σ’ τα πω. Επιδεινώνεται τόσο γρήγορα που πολύ φοβάμαι ότι θα μας έχει αφήσει πριν τα Χριστούγεννα – χάνει όλο και περισσότερες δυνάμεις κάθε μέρα που περνάει, δεν τρώει πια σχεδόν τίποτα, μονάχα ό,τι καταφέρω να τον ταΐσω με ένα κουτάλι. Ήταν να τον πάω να του κάνουν μια ένεση σήμερα, αλλά με σταμάτησε το χιόνι (ανέβαλα και τη δική μου θεραπεία) και ούτως ή άλλως δίσταζα να τον βγάλω έξω σ’ αυτόν τον άγριο, παγερό αέρα. Αν όμως αύριο είναι εφικτή η οδήγηση, σίγουρα θα τον πάω, καίτοι τρέφω πλέον ελάχιστες ελπίδες. Μου θυμίζει τόσο πολύ τις τελευταίες μέρες του Τίπι μας. Ήταν βέβαια έξι χρόνια μεγαλύτερος από τον Τζέφι, αλλά όπως φαίνεται η ημερολογιακή ηλικία δεν έχει πολλή σημασία. Θα ξέρεις ότι βαθιά στην καρδιά μου αισθάνομαι πως οφείλω να τον αφήσω να φύγει με προθυμία, και ευγνωμοσύνη ακόμα, καθώς θα ήταν πολύ πιο εύκολο γι’ αυτόν να φύγει όσο εγώ είμαι ακόμα εδώ για να τον φροντίζω – ξέρεις ότι η μοίρα του ήταν πάντα μία από τις μεγάλες έγνοιες μου. Αλλά είναι τόσο πολύ δύσκολο να σκεφτώ τις μέρες μου χωρίς αυτόν. Η ζωούλα του ήταν τόσο συνυφασμένη με τη δική μου αυτά τα δέκα χρόνια... Και πόσο περίεργο θα ήταν 23

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

αν και τα τρία μας αγαπημένα γατάκια, που σημαίνουν τόσα πολλά για σένα και για μας, πέθαιναν όλα μες σε μια χρονιά! Είναι πρωί Πέμπτης τώρα και ο μικρός λατρεμένος μου σύντροφος δεν υπάρχει πια. Υποθέτω ότι θα μιλήσουμε προτού λάβεις αυτό το γράμμα και θα το ξέρεις ήδη. Κάθισα ξύπνια μαζί του στο σαλόνι μέχρι αργά κι ύστερα τον πήρα μαζί μου στο υπνοδωμάτιο κι έκλεισα την πόρτα για να μπορώ να του ρίχνω μια ματιά κατά τη διάρκεια της νύχτας. Γύρω στις 3:30 με ξύπνησαν οι δύσκολες, βαριές αναπνοές του, τα μικρά του βογκητά, και τον βρήκα στο πάτωμα δίπλα στην πόρτα. Κάθισα δίπλα του στο πάτωμα, τον χάιδευα και του μιλούσα. Εντέλει σηκώθηκε και χώθηκε κάτω από το κρεβάτι. Και εκεί πέθανε σήμερα το πρωί, λίγο πριν φύγει ο Ρότζερ για το σχολείο νομίζω. Τον ακούγαμε και οι δυο να κλαίει όσο τρώγαμε πρωινό. Πήγαμε στο υπνοδωμάτιο να τον βρούμε και ο Ρότζερ μου είπε ότι είναι κάτω από το κρεβάτι. Δεν μπορούσα να τον διακρίνω, αλλά όταν έφυγε ο Ρότζερ πήγα και έφερα ένα φακό και τότε πια κατάλαβα. Μετά από λίγο ήρθε η Άιντα και τράβηξε το κρεβάτι κι έτσι κατάφερα να τον πάρω στα χέρια μου. Τον κράτησα για λίγο και μετά τον έβαλα κουλουριασμένο στο μικρό ξεχαρβαλωμένο καλαθάκι του, εκείνο που αγαπούσε τόσο πολύ. Θα βάλω τον Έλιοτ να τον θάψει κάτω από τα πεύκα, μπροστά από το παράθυρο του γραφείου, μέρος το οποίο νομίζω πως δεν πρόκειται ποτέ να πειραχτεί. Τόσο πολλές θλιβερές και ζοφερές σκέψεις... καλύτερα να μην μπω στη διαδικασία να τις διατυπώσω. Για τρία χρόνια ακριβώς, από εκείνον τον Δεκέμβριο στο Κλίβελαντ που για πρώτη φορά κατάλαβα την κατάσταση της υγείας μου, δεν έπαψα στιγμή να ανησυχώ για τη μικρή μου οικογένεια.

24

ΓΑΤΕΣ

Ήξερα ότι κανείς δεν θ’ αναλάμβανε τη φροντίδα του Τζέφι, θεωρούσα μάλλον απίθανο το ενδεχόμενο να θέλει αυτός που θα πάρει τον Ρότζερ να υιοθετήσει και γάτες, άρα και η Μόπετ αποτελούσε πρόβλημα. Τον Σεπτέμβριο που πέθανε η Μόπετ, ένιωσα ότι η αναπόφευκτη διάλυση της μικρής μας συντροφιάς είχε αρχίσει. Και να που ζω ακόμα για να δω και αυτό το επόμενο στάδιο. Αχ, ναι, το ξέρω, θα έπρεπε να χαίρομαι για τον Τζέφι και είμαι σίγουρη ότι σύντομα θα το καταφέρω, γιατί θα ήταν απαίσιο γι’ αυτόν, τρομακτικό, να συνεχίσει να ζει χωρίς εμένα. Τουλάχιστον αυτό το πρόβλημα τώρα λύθηκε. Αγαπημένη μου, δεν θα έπρεπε να σου στέλνω τέτοιες σκέψεις, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται έχω ανάγκη να τις εξωτερικεύσω. Οπότε τώρα θα πάρω τον Ρότζερ και θα έρθουμε να σε δούμε και μετά θα φύγουμε και θα επιστρέψουμε σε ένα πρωτόγνωρα άδειο σπίτι. Να κανονίσουμε πότε σε βολεύει να έρθουμε. Για εμάς δεν έχει σημασία, από σένα εξαρτάται ποια είναι η καλύτερη ώρα, πρωί ή απόγευμα, για να έρθεις να μας παραλάβεις από το τρένο – όσον αφορά τις καιρικές συνθήκες δηλαδή. Εξυπακούεται ότι δεν θα έρθουμε αν έχει μεγάλη κακοκαιρία. Πρέπει να πάω για τη θεραπεία μου το μεσημέρι. Έχει παγωνιά και φυσάει, αλλά ο ήλιος λάμπει κι υποθέτω ότι το περισσότερο χιόνι θα ’χει φύγει από τους δρόμους. Θα τα πούμε και το βράδυ τηλεφωνικώς, αν είσαι σπίτι. Ως τότε, πολλή αγάπη, Ρέιτσελ

25

3. ΕΚΤΡΟΦΕΙΟ ΓΑΤΑΣ Τζακ Λέμον προς Γουόλτερ Ματάου 23 Δεκεμβρίου 1988

Κατά τη διάρκεια της χολιγουντιανής τους καριέρας, ο Τζακ Λέμον και ο Γουόλτερ Ματάου έπαιξαν μαζί σε πολλές ταινίες, με πιο γνωστές το Παράξενο ζευγάρι του 1968 και, 25 χρόνια αργότερα, τους Γκρινιάρηδες (Grumpy Old Men), κωμωδίες των οποίων η επιτυχία οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στη σπάνια χημεία που υπήρχε μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών. Δεν προκαλεί έκπληξη πως και στην πραγματικότητα ήταν πολύ καλοί φίλοι που τους συνέδεε η κοινή αίσθηση του χιούμορ και η διάθεση για αταξία και σκανδαλιά, κάτι που αποδεικνύεται περίτρανα στις σελίδες επί σελίδων της αλληλογραφίας τους. Σε όλα τα χρόνια της φιλίας τους αντάλλαξαν αμέτρητες επιστολές με κύριο περιεχόμενο και στόχο την πρόκληση γέλιου. Τον Δεκέμβριο του 1988, με τα Χριστούγεννα να πλησιάζουν, η ακόλουθη επιστολή παραδόθηκε στην οικία Ματάου.

26

ΓΑΤΕΣ

Κον Γουόλτερ Ματάου Τογιόπα 278 Πασίφικ Πάλισεϊντς Καλιφόρνια 90272 23 Δεκεμβρίου 1988 Αγαπητέ Γουόλτζ Ξέρω ότι πάντοτε αναζητάς πρώτης τάξεως επενδυτικές ευκαιρίες. Δεν ξέρω κατά πόσο θα σε ενδιαφέρει η συγκεκριμένη, αλλά σκέφτηκα να σου την αναφέρω, διότι θαρρώ πως πρόκειται για «κελεπούρι» που θ’ αποφέρει πολύ μεγάλο κέρδος με μία πολύ μικρή επένδυση. Έχουμε μαζευτεί κάμποσοι ως τώρα και σκεφτόμαστε να επενδύσουμε σε ένα μεγάλο εκτροφείο γάτας κοντά στο Χερμοζίγιο του Μεξικού. Σκοπεύουμε να ξεκινήσουμε με μικρά βήματα, με κάνα εκατομμύριο γάτες για αρχή. Κάθε γάτα δίνει κατά μέσο όρο δώδεκα γατάκια τον χρόνο. Τα τομάρια γάτας πωλούνται για περίπου 20 δολάρια τα λευκά, ενώ τα μαύρα φτάνουν μέχρι και τα 40. Με την αρχική μας επένδυση θα έχουμε 12 εκατομμύρια τομάρια γάτας τον πρώτο χρόνο για να πουλήσουμε στη μέση τιμή των 32 δολαρίων έκαστο, αποκτώντας έσοδα της τάξεως των 3 εκατομμυρίων. Αυτό μεταφράζεται σε 10 χιλιάρικα ημερησίως – εκτός Κυριακής και αργίας. Ένας καλός Μεξικανός γατάς μπορεί να γδάρει γύρω στις 50 γάτες την ημέρα με μεροκάματο 3,15 δολάρια. Δεν χρειάζονται παρά μόνον 663 εργάτες για να δουλεύει το 27

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

εκτροφείο, συνεπώς το καθαρό ημερήσιο κέρδος μας υπολογίζεται να είναι τουλάχιστον 8.200 δολάρια. Λοιπόν, οι γάτες θα τρέφονται αποκλειστικά με αρουραίους. Οι αρουραίοι πολλαπλασιάζονται τέσσερις φορές ταχύτερα από τις γάτες. Θα ανοίξουμε εκτροφείο αρουραίων δίπλα ακριβώς από το εκτροφείο γάτας. Αν ξεκινήσουμε με ένα εκατομμύριο αρουραίους, θα έχουμε τέσσερις αρουραίους για κάθε γάτα ημερησίως. Οι αρουραίοι θα τρέφονται με τα κουφάρια των γατών που θα γδέρνουμε. Αυτό σημαίνει ένα τέταρτο γάτας για κάθε αρουραίο ημερησίως. Όπως καταλαβαίνεις, πρόκειται για σωστή επιχείρηση με καθαρές δουλειές, αυτοσυντηρούμενη και πραγματικά αυτοματοποιημένη. Οι γάτες θα τρώνε τους αρουραίους και οι αρουραίοι θα τρώνε τις γάτες και εμείς θα παίρνουμε τα δέρματα. Ενημέρωσέ με αν ενδιαφέρεσαι. Όπως καταλαβαίνεις, είμαι μάλλον σχολαστικός στην επιλογή συνεταίρων στο εγχείρημα αυτό και επιθυμώ οι επενδυτές να είναι όσο το δυνατό λιγότεροι. Ελπίζω, εν καιρώ, να διασταυρώσω τις γάτες με φίδια, καθώς τότε θα αλλάζουν από μόνες τους δέρμα δύο φορές τον χρόνο. Αυτό, αφενός θα με γλιτώσει από το εργατικό έξοδο του γδαρσίματος, αφετέρου θα μου δίνει και δύο τομάρια ανά γάτα τον χρόνο. Ειλικρινά αισθάνομαι ότι η παρουσίαση μιας τέτοιας ευκαιρίας είναι το καλύτερο δώρο Χριστουγέννων που θα μπορούσα να σου κάνω. Με αγάπη, Τζακ

28

4. Η ΤΡΕΜΟΥΣΑ ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ Χιόνι Περσίας ( Έρασμος Δαρβίνος) και Δεσποινίς Πατουσαλίξ ( Άννα Σιούαρντ) Σεπτέμβριος 1780

Το 1804, η πρώτη έκδοση του βιβλίου της ποιήτριας Άννα Σιούαρντ Απομνημονεύματα του δόκτορος Δαρβίνου – μία βιογραφία του Άγγλου γιατρού και φιλοσόφου Έρασμου Δαρβίνου, ο οποίος είχε αποβιώσει το 1802 και ήταν παππούς του Κάρολου Δαρβίνου – αντιμετωπίστηκε από πολλούς με κατάπληξη και δυσπιστία ενώ προκάλεσε οργή και αγανάκτηση στην οικογένεια του βιογραφούμενου, κυρίως εξαιτίας της απροσδόκητης συμπερίληψης εντός του βιβλίου αυτής της αντισυμβατικής αλληλογραφίας: το 1780, ο Δαρβίνος είχε στείλει στη Σιούαρντ, την οποία γνώριζε πολλά χρόνια, μια παιχνιδιάρικη και γεμάτη υπαινιγμούς επιστολή, η οποία απευθυνόταν στη γάτα της, τη δεσποινίδα Πατουσαλίξ, και υποτίθεται ότι ήταν γραμμένη από τον γάτο του, το Χιόνι Περσίας. Όπως ήταν φυσικό και αναμενόμενο, η γάτα απάντησε στην επιστολή του γάτου, και αμφότερες οι πλευρές αυτής της αλληλογραφίας ανατυπώνονται στα Απομνημονεύματα. Αν μη τι άλλο, οι επιστολές αποκάλυψαν μια συναρπαστική, άγνωστη ως τότε, πλευρά του Δαρβίνου και τον καιρό εκείνο αποτέλεσαν την αφορμή πολλών δημόσιων συζητήσεων για τη σχέση μεταξύ βιογράφου και υποκειμένου. Οι γάτες καθαυτές διέφυγαν με τη φήμη τους αλώβητη.

29

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Ενορία Λίτσφιλντ 7 Σεπτεμβρίου 1780 Αγαπητή δεσποινίς Ψιψίνα Καθώς καθόμουν και λιαζόμουν τις προάλλες στο μονοπάτι του Ντιν, σας είδα στο μεγαλοπρεπές σας παλάτι να παίρνετε το μπάνιο σας – να πλένετε το όμορφο στρογγυλό σας πρόσωπο και τα κομψά γούνινα αυτάκια σας με τα βελούδινα πατουσάκια σας και να περιφέρετε με ελιγμούς όλο νάζι την αεικίνητη ουρίτσα σας. Αυτός ο ύπουλος σκαντζόχοιρος, ο Έρωτας, κρυμμένος πίσω από τις ραβδώσεις της ομορφιάς σας, άρπαξε ένα από τα πάντα εύστοχα βέλη του και μ’ αυτό διαπέρασε – ω άσπλαχνο διαβολάκι! – την τρέμουσα καρδιά μου. Από τη μοιραία εκείνη ώρα παραφυλάω νυχθημερόν στη βεράντα μου, με μόνη ελπίδα ότι η γαλήνη της αστροφεγγιάς ίσως σας εμπνεύσει να κάνετε τη βόλτα σας στη στέγη του παλατιού. Πόσες και πόσες σερενάτες δεν τραγούδησα κάτω απ’ το παραθύρι σας... Και, αφού ποτέ δεν βγήκατε, οι φωνές μου αντηχούσαν παντού στην ενορία, σ’ όλα τ’ ανεμοδαρμένα μονοπάτια και σ’ όλα τα βρόμικα σοκάκια. Μ’ άκουσαν όλοι, όλοι εκτός της Ωραιοτέρας αυτών· εκείνη, τυλιγμένη στη γούνα της, γουργούριζε ικανοποιημένη και ασυγκίνητη ή κοιμόταν ήσυχη δίχως όνειρα να την τυραννούν. Καίτοι δεν μπορώ να καυχηθώ για αβρές μελωδίες, σαν κι αυτές με τις οποίες συχνά φέρνετε σ’ έκσταση την ίδια τη νύχτα και μέχρι και τ’ άστρα καθυστερούν στην τροχιά τους για να σας ακούσουν· καίτοι κοιμάστε κάθε ώρα στην ποδιά 30

ΓΑΤΕΣ

της πιο αγαπημένης των μουσών και σας χαϊδεύουν δάχτυλα που κρατούν την πένα της επιστήμης· και κάθε μέρα, με την άδειά της, βυθίζετε τα λευκά σας μουστάκια σε πεντανόστιμη κρέμα, ακόμα και έτσι δεν θεωρώ εαυτόν αποστερημένο όλων των προνομίων καταγωγής, εκπαίδευσης και ομορφιάς. Προέρχομαι από Πέρσες βασιλείς, η χιονάτη γούνα μου ακόμα διατηρεί τη λευκότητα και το μεγαλείο της ερμίνας τους. Σήμερα το πρωί, όπως καθόμουν πάνω στο τραπεζάκι τσαγιού του δόκτορα και είδα τα χαρακτηριστικά μου ν’ αντικατοπτρίζονται σ’ ένα μπολάκι, τα άσπρα μακριά μουστάκια μου, τα φιλντισένια δόντια μου και μάτια σαν τοπάζι, είχα ένα πολύ αίσιο προαίσθημα για την αξίωσή μου απέναντί σας· και σας βεβαιώ ότι το εν λόγω μπολάκι δεν με κολάκευε διόλου, με τα άκομψα και κακοφτιαγμένα γαλανά ανθάκια της μπορντούρας του. Φοβάμαι πως δεν γνωρίζετε, αγαπητή δεσποινίς Ψιψινοπατουσίτσα, την αξία της προσοχής που περιφρονείτε. Φρέσκο γάλα έχω πάντα, ρέει σε αφθονία, και έχω είκοσι σοφίτες γεμάτες αιχμάλωτα ποντίκια για την τροφή και τη διασκέδασή σας. Επιτρέψτε μου, ετούτο το απόγευμα, να αφήσω στα θεϊκά σας πόδια την κεφαλή ενός πελώριου ποντικού, που έβαψα με το πηχτό του αίμα τις πατούσες μου. Αν μου κάνετε την τιμή να τραγουδήσετε το παρακάτω άσμα, το οποίο πήρα το θάρρος να συνθέσω βάζοντας στο στόμα σας λόγια εκφραστικά των συναισθημάτων που ευελπιστώ να τρέφετε για το άτομό μου, προτίθεμαι να συγκεντρώσω τη λαμπρότερη γατοχορωδία των περιχώρων για να σας συνοδεύσουμε στο τραγούδι σας.

31

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Άρια: σπιρτόζικα Πώς περιφρονώ τους γάτους, τους στιλπνούς και στρουμπουλούς, που τρέμουν σαν βρεθούν εμπρός σε ποντικούς σπιτικούς· Σκληρό κι ατρόμητο να ρισκάρει τα πάντα, έτσι τον βλέπω ’γώ τον σωστό γάτο άντρα! Με πατούσα ατσάλινη να ορμά στο σαλόνι της κυράς το γελοίο κανίς να γραπώνει· με λύσσα συρίζοντας να μουντάρει τις κότες κι όλα τα κοτοπουλάκια να ξετρυπώνει. Κι αν τυχόν ο ποθητός μου αποδειχτεί ανυπότακτος ο κακούργος και δεν με καταδεχτεί – δεν θα κάτσω να σκάσω: την οργή μου θα ξεσπάσω μ’ όπλο μου την πατούσα, θα του γδάρω τη γούνα, την καρδιά του θα φτάσω. Χορός: Άου ουάου, νιαου, μιάου, μιαουλίνι, σελήνη. Σας εκλιπαρώ, αξιολάτρευτο πλάσμα εσείς, γουργουρίστε τη συγκατάθεσή σας σ’ αυτό το αίτημά μου και, πιστέψτε με, είμαι με τον πιο βαθύ σεβασμό αληθινός σας θαυμαστής. Χιόνι 32

ΓΑΤΕΣ

Η απάντηση της δεσποινίδας Σιούαρντ Παλάτι του Λίτσφιλντ 8 Σεπτεμβρίου 1780 Διόλου δεν μου έχουν διαφύγει τα θέλγητρα του κυρίου Χιό­ νι· αλλά ενώ θαυμάζω την άσπιλη λευκότητα της ερμίνας του και την πυγμή τίγρεως της επιβλητικής φιγούρας του, κρυφά στενάζω επειδή αυτός, που ενώ γαλουχήθηκε με τους χυμούς της φιλανθρωπίας και της φιλοσοφίας, διατηρεί στο έπακρο την αγριότητα που τόσο δικαιολογημένα αποδίδεται στην αρχαία ράτσα μας των γαλών. Η κληρονομική βίαιη φύση μας είναι ίσως αξιέπαινη όταν χρησιμοποιείται εναντίον των εχθρών εκείνων που μας προστατεύουν, αλλά και επιδεχόμενη μομφής ατέγκτου σαν θίγει εκείνους που θεωρούμε φίλους μας. Είχα την ευτυχία να λάβω μια εξευγενισμένη παιδεία· ωστόσο, φίλτατε κύριε Χιόνι, τα προνόμιά μου από αυτήν δεν ήταν ισάξια μάλλον των δικών σας. Και ενώ εσείς παραδίδεστε σε ασύδοτες σαρκοφαγικές επιθυμίες, εγώ έχω καθυποτάξει μέχρι στιγμής τις δικές μου, ούτως ώστε ο κορυδαλλός άφοβα να σκορπά το ορθρινό τραγούδι του, το καναρίνι να λαλεί ξέφρενα και δυνατά και ο κοκκινολαίμης κελαηδώντας ν’ αποχαιρετά τον δύοντα ήλιο, χωρίς να διαταράσσονται από την παρουσία μου· συν τοις άλλοις, το τροφαντό και λαχταριστό περιστέρι έχει με ασφάλεια πλαγιάσει στη μαλακή μου ράχη και έχει λυγίσει τον αγλαό τράχηλό του σε χαριτόβρυτους ακκισμούς βηματίζοντας τριγύρω μου. Εν πάση περιπτώσει. Συνελόντι ειπείν, ιδού το πώς προ μηνός κατασιγάστηκαν, δυστυχώς, τα ιδιαίτερα αισθήματα 33

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

που μέχρι πρότινος έτρεφα για το άτομό σας: μια φορά, στη μέση μιας από τις ωραιότερες νύχτες, το ερωτικό κάλεσμα της γαλήνιας ώρας με ώθησε να βγω από το παλάτι, μύχια παρακινημένη από την ελπίδα να συναπαντήσω τον θαυμαστό μου περσικό. Αθόρυβα σεργιάνισα στη στέγη του παλατιού με τα αχνοφωτισμένα της διαζώματα. Έχω μια επίκτητη κλίση προς τη γραφική ομορφιά και τα καλολογικά στοιχεία, η οποία οφείλεται στις ευφυείς παρατηρήσεις που έχω ακούσει από τα χείλη του δόκτορος κυρίου σας, καθήμενη εγώ στα πόδια της κυράς μου κατά τη διάρκεια των συναντήσεών τους. Όθεν και θαύμασα την όμορφη θέα κι εξέπνευσα τους στεναγμούς της περιπάθειάς μου για εσάς, με ακροατή μου τη σελήνη, κι εκείνη άπλωσε τις σκιές του μεγαλοπρεπούς καθεδρικού πάνω στο επάργυρο χορτάρι. Θαύμασα τα λιβάδια που γυάλιζαν σαν πέρλες στην κοιλάδα με τη λίμνη στον κόρφο της να καθρεφτίζει το σεληνόφως λάμποντας σαν διαμαντόπετρα. Τα δέντρα στο μονοπάτι του Ντιν, τα οποία ευτυχώς η χειρ της Μονοτονίας είχε αποτραπεί από το να τα τυραννήσει με την απαίσια τακτική της ομοιομορφίας, έσμιγαν το ένα με το άλλο σε χίλια δυο όμορφα, πλουμιστά μοτίβα. Τα ελεύθερα κλαδιά τους χόρευαν με τον άνεμο του μεσονυχτίου κι οι άκριες των φύλλων τους ξάσπριζαν στις φεγγαραχτίδες. Κατέβηκα στο γρασίδι για να απολαύσω τις ομορφιές της κοιλάδας από την προοπτική των εύσχημων αψίδων που σχημάτιζαν τα κλαδιά στις ενώσεις τους. Ξάφνου τ’ αυτί μου σάστισε στο άκουσμα, όχι της φωνής του αγαπημένου μου, μα μιας αισχρής κακοφωνίας προκαλούμενης από έξι μαύρες γάτες αλαλάζουσες ένα άσμα πολεμικό, που εξυμνούσε τις αναρίθμητες νίκες που είχε καταφέρει το Χιό­νι Περσίας· συγκρινόμενες με τις 34

ΓΑΤΕΣ

νίκες αυτές, έλεγαν ότι οι νίκες των Εγγλέζων γατών ελάχιστη είχαν λάμψη, επισκιάζονταν, όπως και οι ασήμαντες νίκες των Χάου επισκιάστηκαν από εκείνες των ρωμαλέων Κλίντον και Άρμπινθοτ και του, σφοδρότερου όλων, στρατηγού Μαρκήσιου Κορνγουόλις*. Το τραγούδι έλεγε ότι η απαράμιλλη δύναμή σας οφείλεται στη μακρύτατη προγονική γραμμή σας, προερχόμενη από τον αήττητο Μεγαλέξανδρο, ακριβώς όπως η υπεράνθρωπη ανδρεία εκείνου προερχόταν από τη μητέρα του, την Ολυμπία, που είχε συνάψει παράνομο δεσμό με τον θεό Δία. Τραγουδούσαν ότι, κατά τη διάρκεια της περίφημης πολιορκίας της Περσεπόλεως, ενώ η Ρωξάνη και η Στάτειρα μάχονταν ποια θα μονοπωλήσει την προσοχή του Αλεξάνδρου, ο κατακτητής του κόσμου καταδέχτηκε να τους χαρίσει μια μεγάλη, άσπρη γάτα – τη γιαγιά σας, φιλοπόλεμε κύριε Χιόνι, προ δέκα χιλιάδων και ενενήντα εννέα γενεών. Μέχρι το σημείο αυτό, το θριαμβευτικό ξεφωνητό των μαύρων γατών ήτανε μουσική στ’ αυτιά μου· ακόμα και όταν το τραγούδι έλεγε πώς το φρέσκο γάλα έπηζε σε τυρόγαλο μες στο μπολάκι του από τον τρόμο του στο ζύγωμά σας και στις γειτονικές σοφίτες όλα τα ποντίκια τσίριζαν και στρατοί ολάκαιροι μεγάλων αρουραίων αναφωνώντας «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω!» έπεφταν με μανία μέσα στα νερά της λίμνης στην πρώτη λάμψη της λευκής σας πανοπλίας ανάμεσα στους θάμνους του κήπου του κυρίου Χάουαρντ. Όμως – αλίμονο! – μόλις τραγούδησαν, ή μάλλον ούρλιαξαν, για κορυδαλλούς που κελαηδούν στη λιακάδα κι αίφνης μαγεύονται από το άγριο βλέμμα σας και ρίχνονται αβοήθητοι στα ανηλεή σας νύχια· για κοκκινολαίμηδες που τραγουδούν απαλά και μοναχικά πάνω σε άφυλλα κλαδιά 35

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

μέχρι που η χλωμή παρειά του χειμώνα ρυτιδώνει από χαμόγελο χαράς· για χιλιάδες απ’ αυτούς τους χαρωπούς αοιδούς να κομματιάζονται από τους αμείλικτους κυνόδοντές σας – φευ! – η καρδιά μου σταμάτησε να χτυπά στην ιδέα μιας τόσο παράλογης ένωσης. Μετά λύπης μου σας δηλώνω ότι δεν θα μπορούσα να σας παντρευτώ, κύριε Χιόνι· διότι, παρότι οι νόμοι της κοινότητάς μας δεν αντιτάσσονται στην ένωσή μας, οι νόμοι της ηθικής, της ευαισθησίας, του καθήκοντός μου απέναντι στην κυρά μου έρχονται σε απόλυτη διαφωνία με την ένωση αυτή. Όσον αφορά τη συμμετοχή μου στο κονσέρτο σας, αν το επιθυμείτε σφόδρα, ίσως ικανοποιήσω το αίτημά σας, με την προϋπόθεση να μου επιτρέψετε να εκτελέσω μία δική μου ωδή, που αρμόζει καλύτερα στην παρούσα κατάσταση και που έχει μελοποιηθεί από την αδερφή μου, τη Σόφι, η οποία ζει στο σπίτι του κυρίου Μπράουν, του μουσικού που παίζει το εκκλησιαστικό όργανο. Άρια: με τρυφερότητα Αυτός, που η Πατουσαλίξ κρατά αιχμάλωτο με μεταξένια δεσμά, πρέπει να ελέγξει την άκρατη δίψα του για κυνήγι και τα ωδικά πτηνά των δέντρων να μην πνίγει! Ούτε στην άγρια σα θύελλα οργή του να επιτρέπει να επιτίθεται σ’ εχθρό άκακο που δεν του πρέπει. Ω, τι τρομερό ν’ αποδειχθεί ο γάτος του Δαρβίνου εχθρός του έρωτα, φίλος του θρήνου! Η γάτα που ακούει κάθε μέρα ανελλιπώς του ελέους τον γλυκό, μελωδικό σκοπό – Είναι βέβαιο: τρομερή ντροπή θα αμαυρώσει 36

ΓΑΤΕΣ

ανεξίτηλα τις επόμενες γενιές, θα τις κηλιδώσει, το στίγμα θα τις ακολουθεί από πολιτεία σε πολιτεία, ότι της γάτας η φύση δεν αλλάζει, είναι μία. Αν αυτή η γάτα πει το ναι στην ένωση μαζί σου με τα εγκλήματα που κουβαλάς στην κεφαλή σου, τότε αντίο στης Σιούαρντ το τσαγάκι που γλείφει απ’ το μικρό της φλιτζανάκι, και αντίο στους γουργουριστούς της επαίνους σαν η Σιούαρντ της απαγγέλλει του αφέντη σου τους αίνους! Αχ, αλίμονο αν έφερνα ποτέ μου τα γατάκια που θα κάναμε, Θεέ μου, στις φτερωτές αγαπούλες της εκεί κοντά, στα δεντράκια της αυλής της που τραγουδούν γλυκά... Δεν θα ξέφευγε απ’ τ’ άγρυπνό της βλέμμα πώς η αγριάδα του πατέρα τους τους καίει το αίμα. Και τότε θα μας έδιωχνε μακριά πολύ μακριά, αδέσποτα να ζούμε σε κάποιου στάβλου τη σκοτεινιά, με τη μαύρη κακιασμένη κουκουβάγια από ψηλά με τους θρήνους μας για το αφρόγαλα που χάσαμε μοχθηρά να γελά, καθώς θα τρώμε βλαστημώντας ποντικοουρές και θα σιχτιρίζουμε που έχουμε επτά ζωές. Χορός: Πολύ αργά Ουααά, ουααά, ουααά, λυγμ, κλαψ Ο έτι και νυν υπέρ του δέοντος προσφιλής μου κύριος Χιόνι θα έχει την καλοσύνη να συγχωρήσει την ειλικρίνεια των 37

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

παραπάνω επιχειρημάτων καθώς και τις εκφραστικές ατέλειές τους. Αφιέρωσα το πρωινό μου, ω Χιόνι, σε τούτη την επιστολογραφία μαζί σας, δραστηριότητα που διέκοψαν δύο θηλυκά του είδους μας, που τάισαν το δύσμοιρο πάθος μου πλέκοντας εγκώμια του πνεύματος και των χαρισμάτων σας, λαμπρό παράδειγμα των οποίων αποτελεί η ευγενής σας επιστολή, στην οποία τα εύθραυστά μου αισθήματα με υποχρεώνουν να απευθύνω μία τόσο δυσοίωνη απάντηση. Θα είμαι, κύριε Χιόνι, παντοτινά ευγνώμων Πατουσαλίξ

* Οι αδελφοί Χάου – ο ναύαρχος Richard Howe (1726–1799) και ο στρατηγός William Howe (1729–1814), ο στρατηγός Henry Clinton (1730– 1795), ο ναύαρχος Marriot Arbuthnot (1711–1794) και ο στρατηγός Μαρκήσιος Κορνγουόλις (Charles Cornwallis, 1738–1805) – ήταν αξιωματικοί του βρετανικού στρατού που έλαβαν μέρος στον αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας (1775–1783).

38

5. ΕΝΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΧΑΔΙ ΑΠΟ ΜΙΑ ΓΑΤΑ Σίλβια Τάουνσεντ Γουόρνερ και Ντέιβιντ Γκάρνετ Ιούνιος 1973

Η Σίλβια Τάουνσεντ Γουόρνερ γνώρισε τον Ντέι­βιντ Γκάρνετ το 1922 στο λονδρέζικο βιβλιοπωλείο που εργαζόταν ο τελευταίος – ήταν 29 ετών κι εκείνος ένα χρόνο μεγαλύτερος. Είχαν πολλά κοινά, κυρίως λογοτεχνικά, που τους έφεραν αυτομάτως κοντά, γεννώντας μια δυνατή φιλία που διατηρήθηκε μέχρι τον θάνατο του Γουόρνερ, 56 χρόνια αργότερα, και εφόσον πια ήταν κι οι δυο τους καταξιωμένοι μυθιστοριογράφοι. Κατά τη διάρκεια της φιλίας τους, αντάλλαξαν εκατοντάδες επιστολές, επί παντός επιστητού – επιστολές γεμάτες αβρότητα, αμοιβαία αγάπη και στοργή. Τον Ιούνιο του 1973 το θέμα των επιστολών τους ήταν οι γάτες.

39

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ ΠΟΥ ΕΓΡΑΨΑΝ ΙΣΤΟΡΙΑ

Αγαπημένη μου Σίλβια Μπορείς να εξηγήσεις πώς γίνεται κι οι γάτες κάνουν έρωτα μαζί μας; Ο Τίβερης θα έρθει εκεί που κάθομαι και γράφω ή διαβάζω ή όταν ξαπλώνω στο κρεβάτι και θα μ’ αρχίσει στα «πατουσάκια». Κατόπιν θα με πλησιάσει, καρφώνοντάς με καταπρόσωπο, και θα βυθίσει ξαφνικά το μυτερό μουσούδι του κάτω από το σαγόνι μου μια δυο φορές, θα κάνει πίσω, θα στριφογυρίσει λίγο και θα μείνει ξαπλωμένος στο πλευρό του, προσκαλώντας για χάδι το χέρι μου, με το κεφάλι γερμένο ονειροπόλα, παθητικά και αριστοκρατικά. Και ξαφνικά θα στραφεί προς το μέρος μου, σχεδόν άγρια, με μια έκρηξη γουργουρητού και τα λοιπά και τα λοιπά. Μα τούτη δεν είναι, αν δεν απατώμαι, αποκλειστική συμπεριφορά των εραστών του ανθρώπινου είδους; Για τις θηλυκές γάτες δεν θα έλεγα ότι ο Τίβερης επιφυλάσσει ανάλογες χάριτες, αλλά αντίθετα παρουσιάζεται πρωτόγονα πρακτικός. Μαζί μου αναπαράγει, θα έλεγα, την αγάπη που εισέπραξε από τη μητέρα του όταν ακόμα ήταν μικρό γατάκι. Και, φυσικά, κυρίως αφότου τον έχω ταΐσει. Όμως η πολυτέλεια της γούνινης αγάπης του είναι πραγματικά υπέροχη. Μαλώνει διαρκώς με τον Δασόγατο – ένα θηρίο ανήμερο που το ’χει σκάσει από κάπου και ζει στο δάσος, κυνηγώντας την τροφή του και ξεγλιστρώντας απ’ τους ανθρώπους. Έχει μεγαλύτερη εμπειρία μάχης, με αποτέλεσμα ο Τίβερης να εμφανίζεται μονίμως με την κεφαλή του αυλακωμένη απ’ τις νυχιές του Δασόγατου, πόδια καταδαγκωμένα και κουτσά, αυτιά ματωμένα. Μόλις ανέκαμψε ύστερα από κάμποσες μέρες χωλότητας, με το πόδι του πρησμένο σαν γάντι 40