Oké Take Away
Nos Special
September 12
Pag. 3
565-3232
Diamars 12 September 2023
RIDICULES ATROBE! MIKE EMAN PEGANDO BLOKKI SIN PROFIEL
Minister Rocco Tjon:
A LANSA E PROYECTO “WEGA ARIBA WIEL”
Huez a trata caso di Minister Rocco
Tjon contra Andrade y Paskel
Dialuna atardi a tuma lugar e caso unda Minister Tjon a cuminza contra Patrick Paskel y Speed Andrade.
Abogado Anthony Ruiz a representa Rocco Tjon y Paskel y Andrade a wordo representa pa David Kock.
A repasa e caso unda Paskel y Andrade pa 3 dia largo a trece mentira dilanti. Nan a gaña riba Tjon cu e tabata cera. Nunca nan a presenta ningun prueba.
Abogado David Kock a haye den pijnbank y no por a presenta ningun defensa hustificabel pa huez.
A purba draai rond di e caso y mas o menos
A.T.A. ta yama bonbini na Asociación
Colombiana de Agencias de Viajes y Turismo (ANATO)
indica cu ta libertad di prensa. Paskel a trece dos polis pa actua como testigo, pero hues a rechasa esey, bisando cu den caso kortgeding no ta scucha testigo. Huez lo dicta sentencia dia 4 di October.
Departamento di Relacionnan
Exterior (DBB) ta informa: BIAHERONAN CU
HULANDES POSIBLEMENTE MESTER APLICA
PA VISA ORA DI DRENTA
Estados Unidos si realisa biahe pa Cuba
PASPOORT
MINISTER ENDY CROES TA GRADICI TUR ESNAN CU A CONTRIBUI PA
HACI CAMPEONATO INTERNACIONAL COPA LATINO AMERICANO BMX 2023 NA ARUBA EXITOSO
Pabien na e participante- y ganadonan di diferente categoria durante e campeonato di Copa Latino Americano BMX 2023
Durante fin di siman, a tuma luga e campeonato internacional Copa Latino Americano BMX 2023 na e pista di BMX di Parke Curazon Jaburibari cu rond di 170 coredo di 11 pais, entre otro, Argentina, Aruba, Belgica, Brasil. Chile, Colombia, Curaçao, Ecuador, El Salvador,
Mexico y Venezuela. Minister di Enseñansa y Deporte Minister Endy Croes tabata presente hunto cu Aruba Wieler Bond y comision di BMX, kendenan ta organisado di e campeonato Copa Latino Americano BMX 2023. Tambe tabatin diferente presidente di federacion
internacional presente, entre otro, Confederacion Latino Americana de BMX (COPAB), Union Cycliste Internationale (UCI), Confederación Panamericana de Ciclismo (COPACI).
E bishitantenan internacional a expresa di ta hopi contento cu e pista nobo di BMX, cual ta cumpli cu e standardnan internacional. Un tremendo campeonato,
unda cu a entrega diferente premio den diferente categoria.
Minister Endy Croes ta felicita tur e participantey ganadonan di e campeonato Copa Latino Americano BMX 2023.
E careda aki tabata valido pa acumula puntuacion pa clasificacion pa Weganan Olimpico 2024. E mandatario di Deporte ta gradici tur esnan cu
a contribui pa realisa e proyecto aki, esta Ministerio di Deporte, Gabinete Wever – Croes II, Fundacion Facilidadnan Deportivo (FFD), Lotto pa Deporte, N.V. Elmar, Quick Electrical N.V., Timeline Services, Aruba Wieler Bond (AWB), comision di BMX, ATA y e mayornan cu a traha hunto pa por a logra realisa e bunita proyecto aki pa nos hobennan.
Diamars 12 September 2023 Pag. 2
Departamento di Enseñansa Aruba (DEA) ta informa cu e ultimo dia pa upload tur documento pa por ricibi e “termijnbetaling” di Arubalening pa periodo 1 (2023/2024) ta diabierna 15 di september 2023 pa 11.59pm. E pago di e “termijnbetaling” no ta bay automaticamente. E studiante mester haci peticion pa esaki di e siguiente forma:
E studiante mester login in den su Arubalening account. Ta haci esaki via di e Arubalening Portal riba website www. ea.aw.
Den e account ta bay na e tab “uitbetalingen” y aki ta upload e siguiente documentonan:
1. Prueba OFICIAL di “(her)inschrijving” di e aña academico 2023/2024 di e instituto/scol cu studiante ta bishitando; Pa studiantenan di Universidad di Aruba por manda nan invoice caminda por wak nomber di e studiante, nomber di e scol y e aña academico.
2. Prueba OFICIAL di e lista di cifra/transcript (“studievoortgangsoverzicht”) di aña academico 2022/2023.
3. Prueba di un seguro valido pa e aña academico 2023/2024. Esaki no ta conta pa studiantenan di Aruba. Na momento cu tur e tres documentonan aki ta na ordo lo aproba e “uitbetaling” y e studiante lo ricibi e pago di Arubalening riba e cuenta di banco registra cerca nos. Si e documentonan no ta corecto of falta informacion lo desaprobra e peticion pa “uitbetaling”. Ta pidi e studiante pa sigui e instruccionnan den “reacties” di e “afgekeurde uitbetaling” y upload e documentonan necesario y corecto. Actualmente e departamento di “Studiefaciliteiten en -begeleiding” ta procesando e peticionnan pa pago.
Esaki ta dura te cu dia 30 di september 2023. Si pa dia 9 di october 2023 no haya e pago di Arubalening por tuma contacto cu nos departamento, via e-mail na arubalening@ea.aw of via Whatsapp nr 594-4140..
WWW.EA.AW, WWW.
PAPIAMENTO.AW, +297 528 3400, STADIONWEG 37, ORANJESTAD, ARUBA
Mas informacion
Pa cualkier pregunta relaciona cu Arubalening por manda un email na arubalening@ea.aw of un whatsapp na 594-4140.
Pa mas informacion por acudi na nos website ww.ea. aw y busca Arubalening (Portal) na letter A den e alfabet menu. Tambe ta sugeri studiantenan pa sigui Departamento di Enseñansa Aruba riba Facebook y/of Instagram @ EducationAruba pa keda na altura di tur informacion.
Personal di DEA y seccion Studiefaciliteiten ta desea tur studiante hopi exito.
Ridicules atRobe! Mike eMan pegando blokki sin pRofiel
Den fin di siman a sali un foto atrobe di Mike Eman, hasiendo show, pegando blokki, di dwars, sin profiel.
Realmente e fotonan aki ta duna hende biramento di stoma pa wak e persona aki, atrobe den show!
Manera e ta pega blokki, asina la construi e debe di Aruba. Pues nos por saca un conclucion: E show di Mike ta sigui.
September 12
- Filet di pisca den sauce
sweet and sour
- Bami goreng
- Chicken cutlet
- Rabo di baca
-Galiña stoba
-porkchop
-Chicken breast
-Balchi pisca
Tur platao ta bin acompaña : aroz, salada, banana , funchi, of cu vegetales .. Por cambia aroz pa funchi of pan bari .
565-3232
Diamars 12 September 2023 Pag. 3
pago
ultiMo dia pa entRega docuMentopa Ricibi
di aRubalening
A.T.A. ta yama bonbini na Asociación Colombiana de Agencias de Viajes y Turismo (ANATO)
Cu hopi placer, Oficina di Turismo di Aruba (A.T.A.) ta yama bonbini na un grupo di 19 mayorista of asina yama ‘wholesalers’ di ANATO. ANATO ta e asociacion Colombiano di agentenan di biahe y turismo cu ta na Aruba bou di guia di Mr Carlos San Martin, presidente di ANATO, conhuntamente cu e conseho di supervisor di ANATO Capitulo Mayorista. Durante e bonbini por a conta cu presencia di Ronella Croes CEO A.T.A., y Jordan Schlipken Area Director di A.T.A. Latino America hunto cu Claudia Delgado, Sales Multi-liner Colombia kende a compaña e grupo pa e bishita na Aruba. E grupo di bishitante ta conta cu wholesalers cu ta procedente di diferente parti di Colombia, entre otro for di Bogota, Cali, Medellin y Cartagena. E meta di nan bishita ta pa nan siña mas tocante e destinacion. Durante nan estadia, nan lo experencia nos isla feliz di un manera personal y directo, y alabes nan lo reuni cu 21 diferente hotel y operador turistico riba nos isla.
E gran mayoria di e wholesalers cu ta di bishita na nos isla, no ta bendiendo Aruba na e mercado Colombiano actualmente. Pa e motibo aki e bishita aki ta di sumo importancia. Durante nan estadia, nan lo bishita diferente sitio y atraccion pa haya un bista completo di tur loke Aruba tin di ofrece. Ademas lo tin varios presentacion informativo y educativo cu ta enfoca riba segmentonan specifico.
Entre otro, Aruba Convention Bureau ta brinda informacion valioso tocante ‘MICE’, caminda cu ta enfoca riba
e segmento di industria di turismo y evento cu ta inclui conferencia, reunion y exhibicion. Tambe ta combersa tocante e mercadonan ‘niche’ y hiba un dialogo interesante cu A.T.A. tocante oportunidadnan cu lo yuda facilita e trabou di e mayoristanan den nan mercado.
E bishita aki ta sigura cu e mayoristanan Colombiano tin e conocemento valioso y necesario pa promove nos isla, asina aumentando benta y e cantidad di bishitante for di Colombia.
Tocante e mercado Latino Americano
Tur cos ta mustra cu aña 2023 lo ta un aña fuerte pa loke ta trata e mercado di Latino America. A.T.A. ta premira cu e cifranan di bishitantenan stayover lo surpasa e nivelnan prome cu pandemia. A.T.A. su meta pa Latino America ta pa yega na un recuperacion di 103% compara cu 2019, pues un crecemento di 3%. Te cu na augustus 2023, Aruba a ricibi 78,183 bishitante stayover for di Latino America, cual ta 22% mas cu 2019. Colombia ta e mercado primario pa Latino America y te cu augustus a crece cu 36% compara cu 2019. Factornan cu a contribui na e cifra aki ta entre otro introduccion di buelonan adicional pa Medellin y lansamento di rutanan nobo manera Cali.
Tocante ANATO
ANATO ta un organisacion prominente cu ta representa e industria turistico di Colombia. ANATO ta traha hunto cu agentenan di biahe y turismo pa promove y desaroya e sector turistico na Colombia, impulsando oportunidadnan di
negoshi y bishita entre destinacionnan. Na februari 2023, Oficina di Turismo di Aruba hunto cu
socionan den e industria turistico di Aruba tabata presente na e 42 edicion di Vitrina Turistico ANATO
cu a tuma luga na Bogota, Colombia.
Diamars 12 September 2023 Pag. 4
Departamento di Relacionnan Exterior (DBB) ta informa:
BiahERonan cu paspooRt hulanDEs posiBlEmEntE mEstER aplica pa visa oRa Di DREnta
Estados Unidos si realisa biahe pa Cuba
Recientemente Directie
Buitenlandse Betrekkingen a ricibi informa di casonan unda cu a revoca e ESTA di algun ciudadano. Desde 12 di Januari 2021 a bin cu cambio den rekisitonan pa paisnan participante na e Visa Waiver Program (VWP) ora di realisa biahe pa Cuba. E cambionan aki ta aplicabel tambe pa personanan cu tin paspoort Hulandes (y otro paisnan Europeo). Biaheronan cu (a) bay Cuba sea riba of despues di 12 januari 2021 no ta bin na remarca pa drenta Estados Unidos (USA) cu un ESTA mas. Excepcionnan (limita) ta conta pa biaheronan cu ta biaha pa motibo diplomatico, trabou oficial, of cu proposito militar.
Biaheronan cu paspoort Hulandes (of Europeo) residencia na Aruba cu a realisa un biahe pa Cuba riba of despues di 12 januari 2021 of cu ainda lo bay realisa un biahe mester aplica pa un visa si ta desea pa drenta Merca. Si drenta USA cu un ESTA despues di a bishita Cuba anteriormente, e persona ta core e risico cu autoridadnan Mericano lo revoca e ESTA. Por aplica pa un U.S. visa na e consulado di mas cerca
cual ta na Corsou. Den e caso cu ta desea pa realisa un biahe combina pa tanto USA y Cuba, e persona mester haci un peticion pa un visa separa na un embahada of consulado di ambos pais prome cu sali di biahe. Esaki ta
conta tambe pa vuelonan di transito y biahenan crucero cu ta pasa via Cuba.
Si ta desea mas información, por acudi na e siguiente websitenan:
1. www.
nederlandwereldwijd.nl/ reisadvies/Aruba (bou di reischeck list);
2. www. nederlandwereldwijd. nl/reisadvies/verenigdestaten-van-amerika (reizen en vervoer);
3. www.cbp.gov
DBB ta pidi tur biahero cu un paspoort Hulandes (of Europeo) pa tene cuenta cu e cambionan pa evita situacionnan indesea durante biahe.
Diamars 12 September 2023 Pag. 5
MINISTER ENDY CROES TA FELICITA E COREDONAN CU
PARTICIPA DEN E 43 EDICION DI TURIBANA RACE 2023
: Diadomingo ultimo, den oranan tempran di mainta a tuma luga e di 43 edicion di Turibana Race. E careda a conta cu mas di 400 participante cu a core 10.5 K den e area di Noord y vecindario. E participantenan a participa den tres (3) diferente categoria; individual, duo of duo gubernamental. Minister Endy Croes tabata presente pa duna sosten y motivacion na e participantenan.
Na final di e mainta, e mandatraio di Deporte a haci entrega di trofeo na e ganadonan den diferente categoria. Tabata reina un ambiente total banda di caminda unda cu famia-, colega- y amistadnan di e coredonan a bay duna
apoyo. Sr. Luuk Loo (41:11) y Sra. Lana Gobert (43:37) a sali e ganadonan absoluto di e 43 edicion di Turibana Race 2023. Pa finalisa, Minister Endy Croes ta felicita IBISA Aruba cu a organisa e gran evento deportivo aki. Tambe, ta gradici tur cu a contribui pa haci e careda aki uno
Ademas di esaki, e mandatario di Deporte ta aplaudi tur esnan cu a participa den Turibana Race 2023. Masha pabien na tur e ganadonan! Cu disciplina, deseo, dedicacion y determinacion ta logra.
Diamars 12 September 2023 Pag. 6
exitoso.
Minister Rocco Tjon: A LANSA E PROYECTO “WEGA ARIBA WIEL”
- E proyecto di veilige bario's ta un concepto caminda un di e pilarnan di e proyecto aki ta pa reactiva nos centronan di bario y percura pa mas actividad den e barionan. Pa logra esaki, Gobierno di Aruba a sera un acuerdo cu CEDE Aruba como tambe e centronan di bario pa aloca mas fondo y percura pa un restructuracion.
Manera ta conocic, bou guia di CEDE Aruba, a tuma diferente personal den servicio pa asisti e centronan di bario. Dentro di poco e website pa tur e centronan di bario tambe lo keda cla y di e forma ey ta mas visibel kico tur ta ofrece den cada bario.
Durante e actividad "ban caya" den Noord, caminda ful comunidad por a participa na diferente deporte y alabes haya informacion di e veld social y salubridad, a lansa e siguiente proyecto cu ta "Wega Ariba Wiel".
A traves di un bus, "WAW mobiel", lo drenta den e barionan y ofrece muchanan y hobennan pa participa na actividadnan deportivo. E bus ta ful ekipa cu material di sport y esaki ta bou guia di instructornan di IBISA.
E exito di e proyecto veilige bario's, caminda e aña aki ainda tin mucho mas proyecto cu lo wordo lansa, cual ta e cooperacion y colaboracion entre e diferente Ministerionan, organisacionnan y centronan di bario. Di parti di Ministerio di Husticia y Asuntonan Social nos kier gradici y felicita CEDE Aruba, centronan di bario, IBISA y FCCA pa ehecucion di "Wega Ariba Wiel".
Diamars 12 September 2023 Pag. 7
Prome Minister Evelyn Wever-Croes:
PROME MINISTER TA ORGUYOSO DI UNIVERSIDAD DI ARUBA, PA 35 AÑA CREANDO PROFESIONALNAN NA ARUBA
- Diabierna mainta, Prome Minister Evelyn WeverCroes tabata presente na e apertura di e aña academico di Universidad di Aruba. Prome Minister a splica cu den pasado su persona tabata parti di college curatoren na Universidad, na unda el a yuda duna forma na kico ta e vision di un pais chikito manera Aruba cu su propio universidad. Di eynan el a expresa di ta sumamente orguyoso di tur loke Universidad di Aruba a logra den e ultimo añanan.
Minister di Enseñansa, Endy Croes na e ocacion a duna un discurso
felicitando cada studiante y a desea cada uno exito den e aña nan dilanti.
"Mi kier a felicita universidad cu nan di 35 aniversario, y desea tur e studiantenan un aña academico hopi fructifero. Na tur esnan cu ta duna les, mi ta desea hopi pasenshi y sabiduria, den crea nos
futuro profesionalnan pa Aruba.
Tambe a haci entrega di un buki di 35 aniversario di Universidad di Aruba na S.E. Gobernador di Aruba, Señor Alfonso Boekhoudt. E mainta a termina den un Exhibicion y Recepcion hopi ameno cu tur presente.
Diamars 12 September 2023 Pag. 8
Prome Minister Evelyn Wever-Croes: En
conexion cu celebracion 70 aña Arubaanse Muziekschool, PROME MINISTER TA GRADICI TUR ESNAN CU TA HACI
POSIBEL PA E EXISTENCIA DI E SCOL Y PA CREA BON
MUSICONAN NA ARUBA
maestronan y a logra haya sosten financiero for di diferente compania entre otro Refeneria Lago Oil & Transport Company. Gobierno Insular di e tempo ey tambe tabata contribui cu loke tabata por. E fondonan aki a contribui cu lesnan tabata wordo ofreci den tur bario na Aruba y na cas di e studiante.
Awor pa hopi aña caba e unico subsidio cu e scol ta ricibi ta di Gobierno. E subsidio aki, a pesar cu e ta cuantioso, no ta suficiente, y e diferencia ta wordo cubri cu entradanan di lesgeld. Esaki ta haci cu e scol ta financieramente solido.
por menciona cu ta exalumnonan di e scol aki cu a bira musiconan grandi.
Prome Minister Evelyn Wever-Croes tawata presente na e celebracion di 70 aña di Stichting Arubaanse Muziekschool na unda el a duna un discurso gradiciendo tur esnan cu di un of otro forma ta haci posibel pa e existencia di e scol y pa crea bon musiconan na Aruba.
Stichting Arubaanse Muziekschool a wordo funda na aña 1953 despues cu e director di Cultureel Centrum Aruba (C.C.A.) di e tempo ey, Sr. Folkert Steenmeyer a haci un anuncio na un radio conoci
na Hulanda cu e intento pa haya docentenan di musica bin Aruba pa duna les. Aki, un tal Sr. Arie Born, un docente di piano Hulandes a tuma e iniciativa aki di bin Aruba pa duna les di piano. Bao guia di Cultureel Centrum Aruba, a forma e scol di musica Arubano cu tabata resorta directamente bao di Cultureel Centrum. E tempo ey a nombra Sr. Born mes como director di e scol. Sr. Born a cuminsa duna les na 1951 na su cas mes.
For di comienso a cuminsa atrae fondonan pa paga e
“Nos Gobierno, mescos cu Gobiernonan prome cu nos, a mira y ta mira e importancia den crea musiconan na y pa Aruba, e importancia di mantene nos tradicionnan musical, nos musica crioyo, y tambe pa nos tin musiconan pa crea otro tipo di musica pa nos Arubianonan. Gustonan ta varia, pero e musico cu ta wordo crea por cumpli cu tur. Nos mester di nos musiconan local. Musica ta bida, musica ta trece ALEGRIA”, Prome Minister a expresa.
Prome Minister a remarca cu e mes tambe ta bin di un famia musical y varios miembro di su famia a acudi na Arubaanse Muziekschool pa nan preparacion musical. Un familiar sigur hopi conoci na Aruba ta Hildward Croes (QEPD). Danki na e preparacion cu el a ricibi na e scol aki, cu e por a sigui su estudio musical den exterior. Y ta hopi nos
Varios docente actual y ex-docentenan, ta personanan cu a haya nan preparacion na Arubaanse Muziekschool. E ultimo director di e scol cu a laga un legado atras, Sr. Chucho Hoek den feliz memoria, tambe tawata un studiante na e scol di muscia. Y esaki ta e bunitesa di e scol. E ta crea personanan cu ta bin bek pa dedica nan arte na nos comunidad creando cancionnan nobo, aregla cancionnan pa nos cantantenan y pa gruponan musical.
“Como Gobierno, pero tambe como un yiu di tera, mi ta hopi orguyoso di tur loke Muziekschool a logra pa Aruba, di tur cu ta cu Muziekschool ainda, y esnan cu den pasado tabata cu Muziekschool.
Y sin lubida, tur otro cu a y ta coopera pa tene e scol aki na bida. E ta un esfuerso grandi locual boso ta haciendo, pasobra nos sa cu e no ta facil, pero e ta necesario si. Danki di curason”, Prome Minsiter a expresa.
Y na final di su discurso, Prome Minister a remarca: “Laga e scol aki ta un ehempel di con un solo persona ta pone un bala lora, y ta touch e curason di miles di ciudadano, y awe 70 aña despues ainda e bala ta lorando. Pues nunca perde speransa pa lansa bo idea… bo no sa nunca cuanto tin eyfo cu por yuda bo realisa esaki.
Den nomber di gobierno di Aruba, mi ta felicita tur esnan responsabel pa e porvenir y bienestar di e scol y e stichting, hopi hopi mas aña di aniversario y sigui crea mas artista pa nos dushi Aruba”.
Diamars 12 September 2023 Pag. 9
Dia Internacional pa Aire Limpi pa Shelo Blauw ta enfoca ariba calidad di aire pa hende y medio ambiente
ticulanan manera carbon monoxide, lead of tambe mercury tur esakinan ta polutantenan cu ta bini di candela (openfire).
Polucion di aire cu ta bini di industria en general. Fabricanan ta emiti cantidad halto di carbon monoxide, hydrocarbons, particulate matter y tambe kimimiconan den aire y hopi biaha sin cu ta controla esakinan.
Polucion di aire tambe ta bini di kimamento sin mas den aire liber di cantidad di sushedad. Esaki ta emiti methanes, particulate matter, polutante organico y otro materia toxico. Esaki ta drenta e cadena di cuminda y e ecosistema menasando salud humano y e condicion di e medio ambiente.
di polucion di aire ta afecta salud di hende y esaki ta keda subi y ta causa malesanan cardiovascular y respiratorio cu ta hisa e riesgo pa diabetes, demencia y ta stroba desaroyo cognitivo. Tambe na 2023 miembronan di UNEP a declara acceso na un medio ambiente limpi, saludabel y sostenibel un Derecho Humano Universal y tambe tin e International Convenant on Economic, Social and Cultural Rights.
ORANJESTAD - E fecha
7 di september ta dedica na e accion global pa combati polucion di aire. E tipo di polucion aki ta un di e retonan di mas grandi pa nos salud y nos medio ambiente. Directie Natuur en Milieu (DNM) ta invita un y tur pa pensa riba con nos por aporta na un mihor calidad di aire na nos pais, den negoshi, scolnan, barionan, of den nos mes cas den nos bida diario pa reduci polucion di aire. E accionnan cu tuma ta beneficia e salud humano, proteha e ecosistema y reduci emicion di gasnan greenhouse cu ta un colaborador di cambio di clima. Den nos relato nos ta enfoca riba kico polucion di aire ta encera, e solucionnan, dicon e ta un topico di importancia y cua accionnan lo contribui na un mihor calidad di aire of e accionnan cu ta baha e impacto di polucion di aire.
Kico ta polucion di aire,
dicon e ta importante?
Un cantidad di actividad humano of di fuente natural ta emiti gasnan y particulanan cu ta causa polucion di aire. Nacionnan Uni su Programa di Medio Ambiente (UNEP) ta comparti cifranan di e efecto cu mal calidad di aire tin riba e cantidad di morto prematuro. Esaki ta calcula di ta 6.7 miyon di morto prematuro. Ademas, mas di 99% di hende ta hala rosea di un aire cu ta califica di no ta safe. Polucion di aire ta causa malesanan di curason y tambe di pulmon manera cancer di pulmon, stroke y mas. Tambe calidad di aire cu ta malo ta afecta e medio ambiente natural. E ta minimalisa e cantidad di oxigeno den nos oceano, e mal calidad di aire ta haci’e dificil pa matanan crece y asina ta contribui na un crisis climatico. Tin solucionnan ta existi pa combati e problema di calidad di aire. Esaki ta reparti den e 5 sectornan principal cu
ta causa polucion di aire cu ta bini di actividadnan humano. Pues di unda e ta bin?
Polucion di aire den sector di transporte: particulanan fini incluyendo black carbon, ozone y nitrogen dioxide ta conecta cu emicion cu ta bini di sector di transporte.
Polucion cu ta deriva di agricultura (escala grandi) ta encera methane. Procesonan di agricultura y cria di bestia ta contribui na polucion di aire na un nivel yama”ground-level ozone” cu ta forma bou di e capa solar. Esaki ta causa astma y otro malesanan respiratorio severo. E fenomeno open-burning (fire) pa terenonan pa agricultura ta un contribuyente di particulanan di polucion cu ta inclui “black carbon”.
Polucion di aire den seno familiar dus na casnan (houselholds). Articulonan manera stoofnan ineficiente ta saca par-
Dicon polucion di aire ta topico importante?
Salud di hende ta e contesta primordial. Tin hopi evidencia cu e efectonan
Metanan di desaroyo sostenibel (SDG’s) ta delinea e derecho pa hala rosea di un aire limpi cu ta bay man den man pa alcansa e meta di desaroyo sostenibel cu ta inclui: bida saludabel pa tur, cuidadnan sostenibel, acceso universal na energia limpi y accionnan cu ta efectivo cu ta atende cu cambio di clima.
Continua pag. 11
Diamars 12 September 2023 Pag. 10 Pagina 20 Diahuebs 6 2023
Dia Internacional pa Aire Limpi pa Shelo Blauw ta enfoca ariba calidad di aire pa hende y medio ambiente
Continuacion pag. 10
Polucion cu aire y cambio di clima ta relata na otro y ta comparti fuentenan comun. P’esey medidanan bon diseña y controla ta beneficia tur dos, clima y calidad di aire. Controlnan estableci pa midi y adresa e fuentena dañino di methane y black carbon conhuntamente ta reduci global warming te cu 0.5 graden celcius den e proximo decadanan. Esaki ta yuda preveni 2.4 miyon morto prematuro causa pa polucion di aire. Esaki tambe ta preveni perdida di ongeveer 50 miyon ton di cosecha pa aña pavia di “ground-level ozone”(UNEP). E polucion di aire tambe ta afecta e medio ambiente. Polucion di aire ta afecta e nutrientenan den suela y e sistema di awa, e ta pone na riesgo e awa fresco cu ta vital pa mondinan y produccion di cosecha door di
introduci metalnan pisa y otro substancianan toxico den e cadena di cuminda.
E economia ta impacta negativamente e costo di salubridad publico. E gastonan di polucion di aire ta sumanan cuantioso mundialmente y ta afecta pio ainda e paisnan cu ta den desaroyo.
E yamada ta pa tur hende tuma parti den accionnan cu ta combati e problemanan asocia cu polucion di aire. Algun di esfuersonan ta inclui traha for di cas, uza mas e bais pa haci diligencianan di distancia cortico, encurasha otronan manera negoshinan y gobernantenan pa introduci por ehempel car-free day den bario y otro manehonan cu ta encurasha aire limpi. Tin solucionan na nivel individual, di negoshi, scol, cuidad, gubernamental e internacional.
Kico ami, abo y nos tur
por haci?
Algun accion simpel cu nos por tuma ta reduci desperdicio, por haci composting, recicla sushedad no-organico, reusa saconan y no kima sushi. Tambe por haci cambio den locual cu ta come, cambia pa un dieet unda ta consumi mas hopi berdura y fruta, descustuma y corta e habito di uzo di plastic di un solo uzo. Tambe por uza mas transporte publico of haci carpooling (forma grupo cu ta tuma turno na duna lift na esnan den e grupo) of cana of uza bais pa move rond. Na cas mes por check e articulonan manera stoof y sistema di airco pa reduci emicion y proteha salud di hende. Paga luznan y aparatonan electronico ora cu nan no ta den uzo, esaki tambe ta scapa placa. Organiza y encurasha mas plantamento den bario of na cas of na fundacionnan. Organisa dianan pa haci limpi den
bario of na beachnan. Crea areanan na scolnan na unda autonan no mag di keda cendi tampoco bandi lama of areanan na unda tin concentracion di hende cu ta purba disfruta di aire fresco. Haci campaña di conscientisacion na scolnan. Averigua con por laga instala un aparato pa monitor e calidad di aire y anuncia e resultadonan.
Asina tur hende ta consciente di e aire of rosea cu nan ta hala. Sostene na scolnan of universidadnan e clubnan social cu ta empodera hobennan pa papia di polucion y pa nan por ta inovativo y trece padilanti ideanan nobo pa
combati polucion di aire. Traha conhuntamente cu artistanan y musiconan pa crea eventonan di e tema pa eleva consciencia den nos comunidad.
Cu e dia Internacional di Aire Limpi pa Shelo Blauw 2023 nos por haci mas. DNM ta haci un yamada na comunidad pa haci uzo di plataformanan di medio social y pone un video of potret di bo persona of grupo sosteniendo un causa cu ta yuda combati polucion di aire. Tambe por pone hunto cu esaki e hashtagnan #worldcleanairday #togetherforcleanair #dnmaruba #unep asina nos por wak bo accion y esfuerso.
PRONOSTICO DI TEMPO VALIDO TE DIAMARS 12 DI SEPTEMBER 2023, 18:00 ORA
TEMPO:
AWE TARDI Y AWE NOCHI: PARCIALMENTE NUBLA Y GENERALMENTE SECO DEN MARDUGA Y MAYAN: PARCIALMENTE NUBLA CU UN AWACERO BREVE
TEMPERATURA MAXIMO 34 GRADO CELSIUS TEMPERATURA MINIMO 28 GRADO CELSIUS INDICE DI CALOR (HEAT INDEX) DEN Y ROND DI ORANAN DI MERDIA: 35 PA 44 GRADO CELSIUS
UV INDEX: 12
AVISO/ ALERTA:
UN AVISO PA BOTO CHIKITO TA NA VIGOR PA E PARTI OOST TE NOORDWEST DI COSTA TEMPO TROPICAL SIGNIFICANTE:
HORCAN MAJOR LEE TABATA SITUA NA 985 KM ZUID DI
BERMUDA Y TA MOVE NOORDWEST CU 13 KM PA HORA.
TORMENTA TROPICAL MARGOT TABATA SITUA NA 2000 KM
NOORDWEST DI ISLANAN CABO VERDE Y TA MOVE NOORD CU 17 KM/ORA.
NIUN DI 2 SISTEMA TA DI IMPORTANCIA PA REGION LOCAL
POTENCIAL DI AWACERO PA PROXIMO 24 ORA: 1 TE 3 MM; LOCALMENTE ESAKI POR TA DIFERENTE.
REGISTRACION DI TEMPERATURA (GRADO CELSIUS) Y
AWACERO (MM) DEN ULTIMO 24 ORA (8’AM PA 8’AM):
Diamars 12 September 2023 Pag. 11 Pagina 21 Diahuebs 6 2023
Parlamentario independiente, mr. dr. Ryçond Santos do Nascimento:
Nunca Parlamento a manda un minister di finansas cas
entrega presupuestonan cu deficitnan cu cada biaha tabata bira mas grandi. Parlamento no manda ningun minister di finansas cas pa e mal maneho aki.
Partidonan berde cu geel ta uni den nan propagando cu supervision financiero ta mina e budgetrecht di parlamento. Loke nan no ta splica ta cu e budgetrecht ta encera tur e podernan pa controla gobierno, culminando den e poder pa manda un minister cas si e minister no
ta haci su trabao manera parlamento ta desea. Historia di Aruba desde Status Aparte ta demonstra cu nunca gobierno tabatin su administracion financiero na ordo, practicamente tur aña e debe nacional a crece, a nombra yen hende den gobierno pa motibonan politico y a
Tampoco parlamento ta haci algo ora cu gobierno ta viola Constitucion ora e entrega presupuesto laat, ora ministernan ta viola ley di contabilidad door di surpasa presupuesto, of ora gobierno ta faya den entrega cuentanan anual certifica na tempo. Ta hustamente pasobra e control di parlamento ta fayando supervision financiero ta importante.
Otro argumento cu ta ser uza hopi ta cu supervision no ta traha. Pero e realidad ta cu na Aruba supervision ta trahando. Ora gobierno tabata entrega presupuestonan cu
un deficit promedio di 300 miyon florin pa aña na 2012, 2013 y 2014 ta e supervision financiero di Hulanda a forsa gobierno baha e deficit riba presupuesto. Hulanda a forsa gobierno acepta Caft cu ta pone un microscop riba tur cos cu gobierno ta haci financieramente. Ta danki na e presion for di e supervision financiero aki gobierno a logra entrega e ultimo dos presupuesto na tempo. Tambe ta danki na supervision financiero cu tin un esfuerso grandi pa baha debe nacional, optimalisa e aparato gubernamental y baha gastonan di producto y servicio “goederen en diensten” cu gobierno ta uza.
E control aki nos parlamento mes por a haci desde 1986, pero nunca parlamento a haci e. No ta husto cu parlamento
ta laga gobierno ranca 1 biyon florin pa aña na impuesto y invoerrechten, sin cu e tin su administracion financiero na ordo. Parlamento ta concenti cu gobierno ta crea yen oportunidad pa corupcion y malversacion di placa tuma luga. Na final di dia ta pueblo paga pa e mal gobernacion y corupcion. Si nos kier pa nos yiunan y nietonan tin un chens pa ta prospero, si nos kier un ciudo digno di nos grandinan nos mester traha riba bon gobernacion cu urgencia. Sin bon gobernacion servicionan di gobierno lo sigui ta di un calidad inferior, enseñansa lo sigui ta un desaster y ciudo di nos grandinan lo sigui ta suboptimal. Ademas e pueblo trahado nunca lo no tin perspectiva pa crea un futuro prospero pa su mes y pa su famia.
Moises Fernandez Presidente di ARTBO a entrega certificado na Yoshmar Wever y Miguel Genser
Presidente di Aruba
Taekwondo Federation
"ARTBO" a entrega certificado di coach na Master Yoshmar Wever y Master
Miguel Genser di Chaco
Taekwondo Academy. Mirando cu Cuba Open ta dilanti porta, mester tin e coach licence pa por coach e atletanan den un campeonato internacional oficial di World Taekwondo.
Chaco Taekwondo Academy ta situa na Scol Basico Kudawecha y ta conta cu trainernan certifica, manera Master Yoshmar Wever y Master Miguel
Genser pa guia nan atletanan den eventonan Nacional y Internacional.
Master Melvin Rasmijn tin e grado mas halto den Chaco Taekwondo Academy y ta contento cu e logro di Master Miguel Genser y Master Yoshmar Wever.
Chaco Taekwondo Academy ta e unico scol na Aruba cu tin mas Master ta train y Coach certifica pa guia e atletanan. Chaco Taekwondo Academy a sali Best Team cuater biaha y ta preparando pa
Diamars 12 September 2023 Pag. 12 Pagina 17 Diahuebs 6 2023
of the Best Truescore 2023 Aru- ba.
Cuba Open y Best
Pastoral Hubenil Noord presente na Savaneta pa reunion di evaluacion
Pastoor Curtis Merris, lider di e delegacion pa World Youth Day di Obispado di Willemstad y Canciyer consehero di Obispo, tabata na Aruba diasabra 9 di september ultimo pa
tene un reunion di evaluacion cu algun miembro di e delegacion di Aruba cu a participa na e Hornada Mundial di Hubentud na Lisboa, Portugal recientemente. Un y tur a trece
nan puntonan padilanti pa mehoracion. Dicho reunion a tuma luga den e sala parokial di Savaneta den presencia di vicario episcopal, pastoor Andres y Reginald Winklaar,
coordinador di Pastoral Hubenil Aruba.
A representa parokia di Noord na e reunion aki, Luis y Kimberly Croes hobennan di Pastoral Hubenil Noord (PHN), Elvia
Croes, mayor y Karen Singh, catekista.
Un total di 32 hoben di Aruba a participa na e Hornada Mundial di Hubentud 2023 di cual seis ta di PHN.
Diamars 12 September 2023 Pag. 13 Pagina 18 Diahuebs 6 2023
LONG ROY y TATTOO lo presenta n’e lansamento dje grupo nobo di carnaval di Stichting Klein Aruba
PREMIO
Lo tin premio pa esnan cu bini carnavalesco bisti y pa participante cu ta competi cu nan trahe recycla y trahe cu ya tawata uza den pasado. Premio grandi inclui cash lo tin pa
miho head-, shoulder- y bodypiece.
DANKI
Danki special na Arthur Kelly, Zaira Orman-Maya, Leo Rodriguez, Dwayne y Julienne Heronimo, Heidy Boekhoudt, Omar Harms,
Rina Geerman, Alberto Groeneveld, Jessica Anthony, Carlos Odor y tur cu ya ta parti di nos idea. Tambe Prensa di Aruba p’e sosten incondicional. Pa informacion por contact Jarissa Dubero 7433446 na of Addonsito na 5602626.
Addonsito Croes y Jarissa
Dubero di stichting Klein
Aruba, ta informa cu 30 di september proximo, na Paseo Herencia, nan ta lansa e proyecto grandi nobo dedica 100% na Carnaval 70. Corda cu ta “Carnaval 70 y cos ya a cuminsa kenta”.
ARTISTA- y DISEÑONAN
E artistanan cu lo ta par-
ti di e lansamento aki ta LONG ROY - Hisa man na laira y TATTOO - Jump with your towell. Tambe Diamond Dancers lo presenta. E anochi aki lo tin 12 modelo cu lo ta presentando e trahenan luhoso nobo diseña pa juff rouw di arte Jarissa Dubero.
E grupo nobo aki lo duna un realse n’e cultura Arubano den tur su sentido.
Diamars 12 September 2023 Pag. 14 Pagina 19 Diahuebs 6 2023
Minister Dangui Oduber
E KICK OFF MEETING PA DIGITALISA SECTOR DI CUIDO A TUMA LUGAR
ORANJESTAD – Diaranson a tuma lugar e kick off meeting entre Ministerio di Turismo y Salud Publico, Setar NV y AZV. Esaki a tuma lugar na bestuurskantor apenas 6 dia despues cu a firma e acuerdo di intencion. Minister Dangui Oduber mes a dirigi e prome reunion caminda ta bay traha hunto pa digitalisa henter e sector di cuido na Aruba. Tur esaki ta conforme e maneho di Minister Oduber cu ta basa na mehora e calidad y servicio den cuido medico.
Ministerio di Turismo y Salud Publico semper a kere den innovacion haciendo uzo di tecnologia pa mehora diferente servicionan. Durante pandemia a introduci e Aruba Health App cu a maneha henter e programa di vacunacion. Mas di 80 mil persona registra na Aruba a haci uzo di e aplicacion aki. E plataforma di Aruba
Health App a keda reconoci mundialmente pa e innovacion aki. Tambe Aruba a gana hopi premionan internacionalmente pa e vision innovativo cu Aruba tabata tin pa lansa un App pa maneha testnan di local y turistanan durante e pandemia. Despues a lansa e proyecto di Aruba Happy One Pass cu tambe resulta hopi exitoso. Con-
huntamente cu SVb a lansa e App di Mi Svb y den pasado a Lansa tambe e App di AZV. Aki por mira cu semper innovacion tabata central den e maneho di Minister Oduber.
Kick Off Meeting
E prome reunion pa digitalisa henter e sector di cuido ta uno hopi importante. Den e reunion aki a determina e contenido di e acuerdo cu lo mester wordo firma oficialmente prome cu 1 di november 2023. A pone lineanan recto di e structura di con ta bay traha cu otro. A mustra riba cua ta e prioridadnan pa Ministerio di Tursimo y Salud Publico y tambe e “timeline” cu lo bay traha cune. E punto di salida di Ministerio ta cu lo kier mira resultadonan concreto por medio di e acuerdo cu lo wordo firma.
Kier mira un mehoracion di e calidad di servicio cu ta wordo duna na e aseguradonan.
Kier mira mihor accesibilidad pa e aseguradonan cu nan dokter di cas y specialistanan, kier mira mas eficiencia y transparecia.
E plataforma cu a scohe pa haci esaki ta e Aruba Health App.
E meta ta pa sigui desaroya e “Aruba Health App” pa facilita servicionan den cuido medico.
Lo bay desaroya e applica-
cion pa den un manera mas eficiente, e asegurado por traha su afspraak via e app aki sea ta na un dokter di cas of un specialista. Tambe lo bay desaroya e app di un manera cu lo bay trata di incorpora un manera pa e asegurado por ricibi y maneha su resultado di test nan den e applicacion mes. Un otro desaroyo importante di e applicacion lo ta pa duna e posibilidad pa e asegurado por ricibi su recetanan prescribi den manera digital huntu cu un film cu ta demostra con pa usa e remedi nan prescribi. Por ultimo via e aplicacion e asegurado lo por haya estadisticanan di
su consumo di remedi y di su bishitanan na dokter y specialista.
Tur esaki ta den cuadro di transparencia pa e asegurado y tambe pa AZV tin un mihor bista.
E proyecto innovativo aki
lo bay cambia henter e sector di cuido na beneficio di e asegurado. Miniter Oduber ta hopi contento di e “partnership” cu tin entre Setar NV y AZV. Hunto ta bay logra cosnan grandi pa Aruba.
De CBA betreurt recente foutieve berichtgeving in de Nederlandse media over de Ennia Aruba entiteiten
De Centrale Bank van Aruba (CBA) heeft kennis genomen van in het Financieele Dagblad en het NRC recent verschenen berichten gerelateerd aan Ennia en betreurt het ten zeerste dat ten onrechte wordt gesuggereerd dat de Ennia Aruba entiteiten in problemen verkeren en dat Aruba bij de Nederlandse overheid moet lenen om de polishouders van de Ennia Aruba entiteiten te kunnen beschermen.
Uit de brief d.d. 25 augustus 2023 van staatssecretaris A. van Huffelen aan de Tweede Kamer blijkt genoegzaam dat de Ennia problematiek geen betrekking heeft op Aruba en de Ennia Aruba entiteiten. Het is zeer afkeurenswaardig dat de auteurs van betreffende artikelen niet de moeite hebben genomen kennis te nemen van de inhoud van bedoelde brief.
Hoewel de CBA op basis van haar geheimhoudingsplicht geen informatie over Ennia Aruba kan geven, hecht zij er waarde aan om het publiek te informeren dat de Ennia Aruba entiteiten gezond zijn, vide ook de op de website van Ennia Aruba gepubliceerde en door een accountantskantoor gecertificeerde jaarrekeningen over
2022. Ennia Aruba vormt onderdeel van de Ennia groep, maar de Ennia Aruba entiteiten zijn solvent en rendabel en voldoen aan alle prudentiële vereisten zoals opgelegd bij wet en de CBA.
Verder wordt opgemerkt dat wat zich in Curaçao bij de Ennia entiteiten aldaar heeft afgespeeld zich niet in Aruba zou kunnen voordoen. De CBA is een strikte toezichthouder en gedoogt niet. Ingeval van ernstige overtredingen van wet- en regelgeving wordt onverwijld gehandhaafd en ingegrepen. Reeds in 2007 heeft de CBA besloten, vanwege gesignaleerde transacties met verbonden partijen en het niet optreden door de Centrale Bank van Curaçao en Sint Maarten (CBCS), dat de Arubaanse bijkantoren moesten worden verzelfstandigd. Hiermee kregen deze entiteiten hun eigen kapitaal en bestuur en vallen zij sindsdien onder het directe en strikte toezicht van de CBA. Resumerend, het is zeer betreurenswaardig en afkeurenswaardig dat Aruba en de Ennia Aruba entiteiten volstrekt ten onrechte worden betrokken in betreffende berichten in de genoemde Nederlandse dagbladen.
Diamars 12 September 2023 Pag. 15 Pagina 22 Diahuebs 6 2023
Dama burachi na stuur di Toyota Rav a kibra cura di cas
“Señor ta mi wardador, mi’n tin falta di nada Den cunucu di yerba berde e ta ponemi sosega. E ta hibami na awa trankil, Pa mi bolbe haña forsa”.
Salmo: 23
Nos ta anuncia fayecimento di:
Caya Frere Alexius - Diadomingo anochi den careda di 9'or polis di trafico a bay pa un boksmento den Caya Frere Alexius, unda e auto lo a basha un cura di cas abou.
Na yegada polis a papia cu a dama chauffeur y mesora a constata cu e ta bou influencia.
Locua a sosode ta cu e dama na stuur di Toyota Rav color preto tawata bayendo direccion nort.
Ey ta unda e la subi acera na su man drechi y casi ta kibra cura di e cas ey, pero e ta maniobra unda e auto a kita bay na su man robes
directamente contra cura di un cas.
Por a mira cu aunke e lo a dal su cabes contra e windshield e tawata ok.
No a keda e agente di trafico nada otro pa detene y laga transportwagen hibe warda pa test.
E protocol ta asina cu e dama aki lo wordo hiba warda di polis, unda cu si ta bon e lo mester wordo getest pa alcohol, e lo ricibi un boet y lo por bay su cas despues.
Takelwagen a presenta y a bay cu e auto pa warda di Santa Cruz.
*03-11-1945 - †08-09-2023
Acto di entiero lo wordo anuncia despues.
Diamars 12 September 2023 Pag. 16 Pagina 23 Diahuebs 6 2023
Alicia Mercedes Ras-Henriquez