19 december 2019 Vandaag aflevering
DUITSE DODENSTAD IN DE PEEL door: Hans van de Laarschot Op de elfde van de elfde 1950 kopte een journalist ‘Duitse dodenstad in de Peel. Het grootste en tevens somberste kerkhof op onze bodem’ boven zijn artikel over de nieuwe militaire begraafplaats voor Duitse gesneuvelden in Ysselsteyn. Ja, de necropool geeft een rustplaats aan meer mannen dan welk Peeldorp dan ook toen aan inwoners had. De aanleg was enkele jaren ervoor begonnen en in 1950 staken er 24.000 kruisen boven het gras uit. Nu zie je er meer dan 31.500 en niet enkel met de naam van een man. Elk bezoek aan de grootste begraafplaats van Nederland is een indrukwekkend moment en elke keer roept het nieuwe vragen op. Maar die ene komt steeds boven: Oorlog, waarom? Oorlog, waanzin! Een oorlog zonder doden is ondenkbaar. De meeste kruisen op Ysselsteyn tonen een sterfdatum in 1944 en 1945. Maar ook tijdens de Duitse inval op 10 mei 1940 en in de jaren erna vonden Duitsers in Nederland de dood. De zorg voor een graf lag bij de gemeente waar het graf zich bevond. Op 1 augustus 1941 laat het ministerie van Binnenlandse Zaken aan de Nederlandse gemeenten weten, dat het Oberkommando van de Wehrmacht besloten heeft, dat zij zijn ‘uitgeschakeld’ bij de verzorging van graven van gesneuvelde Duitse militairen. De gelden die zij hiervoor krijgen gaan vanaf half juli rechtstreeks naar de Rijkscommissaris. Dit blijft zeker zo tot 31 maart 1942; dan kunnen de gemeenten er weer verantwoordelijk voor worden gesteld. De verzorging komt in handen van de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge in Den Haag. Na Dolle Dinsdag in september 1944 slaan hun medewerkers op de vlucht en bekommert niemand zich om de graven. Al snel na de Duitse capitulatie wordt door het Nederlandse departement van Oorlog de verzorgingstaak weer bij de burgemeesters neergelegd. Een gemeente mag dan hoogstens vijf gulden per jaar per graf declareren. Dit zou in veel gevallen te weinig zijn, want ‘de versiering der Duitsche graven was, wat het onderhoud betreft, aanmerkelijk kostbaarder dan die der Nederlandsche en Geallieerde’. Als dit zo mocht zijn, dan moet de versiering en het onderhoud worden aangepast aan die van de Nederlandse en geallieerde graven.
Noodgraven in de Peel De Peelgemeenten krijgen vanwege de hevige strijd in de herfst van 1944 ook te maken met gesneuvelde Duitsers; de ene meer dan de andere. Op grond van de Conventie van Genève wordt dan de opdracht voor begraving en verzorging van de graven actueel. Jarenlang liggen verspreid over de gemeenten noodgraven van gesneuvelden; al dan niet voorzien van een kruis. Meestal krijgt de gesneuvelde zijn graf op de plaats waar hij de dood vond. Bij mensen op het erf, aan een landweg, in een weiland of in het Peelveen. Deze Duitse noodgraven blijven het langst bestaan. De gesneuvelde Britten, Amerikanen en andere geallieerden krijgen als eersten een laatste rustplaats op hun ere-begraafplaatsen, zoals in Nederweert, Mierlo, Venray en Margraten.
zal een einde komen, nadat alle lijken van Duitse militairen naar Venray zijn overgebracht. Midden september 1946 krijgt de burgemeester een brief van de minister van Oorlog op zijn bureau. Hem wordt verzocht om tijdelijk ongeveer 25 hectare woeste grond aan de oostrand van de Peel ‘nabij Aan de Paardekop’ gratis beschikbaar te stellen. De minister wijst erop dat het de bedoeling is ‘de lijken zoo mogelijk te zijner tijd naar Duitschland af te voeren’. Dat kan echter nog wel jaren duren en mocht de begraafplaats uiteindelijk toch blijven, dan kan het zijn dat het Rijk de grond alsnog betaalt. De gemeente Venray geeft het terrein zonder vergoeding in bruikleen tot
De Peel onder vuur
3
Aan de Paardekop Wat moet Nederland met die tienduizenden Duitse gesneuvelden? De regering gaat uit van overbrenging naar Duitsland. Dat kan echter nog jaren duren, gezien de internationale regelingen die met de verliezer getroffen moeten worden. Alle graven zo laten kan ook niet. De aanwezigheid van Duitse graven en de Duitse kruisen met opschriften op lokale kerkhoven wekken grote ergernis op. En hoe zal het de tienduizenden noodgraven vergaan? Gedacht wordt aan drie verzamelkerkhoven, maar het wordt er toch maar één. De keuze valt op een terrein in Venray. Aan de ergernis
CDA stapt uit provinciale coalitie
De begraafplaats nu. (Foto: Hein van Bakel)
51
DAS PAS DRUKWERK
14 15
7
‘Nu mag de wereld het weten’
We e k Jaargang 97
De Peel onder vuur
WEEKBLAD VOOR DEURNE | donderdag 21 juni 2018 | pagina 2 WWW.PEELBELANGONLINE.NL
14 september 1949. de Dienst IdentiReden van toekomficatie en Berging De Tweede Wereldoorlog woedde in stige overbrenging (DIB) opdracht om de periode 1940-1944 ook in de Peel. naar Duitsland was met de aanleg van de Nu, 75 jaar later, staan we stil bij onze de vrees voor regelbegraafplaats en het bevrijding. Een jaar lang blikken matige moeilijkheden, overbrengen en herwe in deze rubriek terug op de omdat ‘de Duitschers begraven te beginnen. gebeurtenissen van toen. geneigd zullen zijn beMet het oog op de toeVan algemene verhalen tot devaarten te organiseren, komstige overbrenging persoonlijke herinneringen gedenkdagen, heldendanaar Duitsland draagt hij op uit Asten, Someren, gen e.d. demonstraties, waarde stoffelijke resten ‘kerkDeurne en tegenover ons volk zich niet hofs- en gemeentegewijze bijonverschillig zal betoonen’. een te houden, zo mogelijk in omgeving. dezelfde volgorde waarin zij lagen. Op dezelfde dag dat de minister aan Het terrein kan dan van Noord naar de burgemeester van Venray om de Zuid worden ingedeeld overeenkomstig grond verzoekt, geeft hij het hoofd van de ligging der provinciën’. De dodenakker wordt voller en voller De overbrenging is gestart in 1946 met de begravenen van de Amerikaanse begraafplaats in Margraten. Op 5 oktober 1946, slechts enkele weken na het verzoek aan Venray om de Peelgrond ter beschikking te stellen, is de eerste gesneuvelde (vak A, nr. 1) begraven. Dagblad De Tijd bericht: ‘De eerste 50 van de 23.000 ‘ongewenste dooden’ zijn dinsdag te ruste gelegd op het grootste en eenzaamste kerkhof van Nederland’. Amerikaanse vrachtwagens rijden af en aan met lijkkisten, 400 tot 500 per week. Ze komen gevuld aan en gaan leeg terug voor het komende transport. De eerste fase met overbrengingen vanaf de Amerikaanse militaire begraafplaatsen duurde tot begin september 1947. De operatie is ook de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge, nu opererend vanuit het Duitse Oldenburg, ter ore gekomen. Op 26 juli 1947 vraagt die aan Den Haag of het juist is ‘dat alle gesneuvelden van de vroegere duitsche Wehrmacht, die op hollandsch gebied begraven zijn, op een gezamenlijk kerkhof te Wehraij (Venray, r e d . ) ter aarde besteld werden’. De bond
51
Gedwongen grafdelvers in de verlaten woestenij van de Peel, Aan de Paardekop in Ysselsteyn.
Duitse dodenstad in de Peel
doet dat voor de nabestaanden, die ervan verzekerd willen zijn dat de graven van hun dierbaren goed onderhouden worden en voor hen bereikbaar zijn. Met het bezoeken van het graf van hun dierbare moet nog tot 1952 worden gewacht. De begraafplaats sloot dagelijks stipt om 16.00 uur. Dit leidde regelmatig tot teleurstellingen. Menig nabestaande had
een lange reis uit Duitsland achter de rug, moest nog vier uur lopen vanaf de bushalte en trof dan een gesloten hek aan. De Paardekop wordt grasgroen Op 3 februari 1947 wordt P. Weijs aangewezen als beheerder van het verzamelkerkhof te Ysselsteyn, naast zijn functie als beheerder van de militaire begraafplaats op de Grebbeberg. Hij laat zich ter plekke vertegenwoordigen door een opzichter, die de dagelijkse leiding over een groepje losse werklieden heeft. Die werken na herbegraving door de DIB de vakken en graven verder af. Na effening van de grafvelden krijgt elk graf een kruis. Soms moet er te lang op kruisen en naamplaten worden gewacht. Er wordt beproefd of er het beste gras of hei op de graven kan komen. Het wordt gras. Het terrein is verder omheind met prikkeldraad en houten palen. Met Staatsbosbeheer wordt overlegd om dat met beplanting aan het oog te onttrekken. Deze kan dan tevens zand verstuiven en heidebranden tegengaan.
Mijn bedrijf sfol de r is m oo i gedrukt!
Duitsland tot een overeenkomst te komen, dat het beheer wordt overgenomen door de Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge. Duitsland zal Nederland ook de aanleg en de inrichting van de begraafplaats vergoeden, evenals de kosten voor identificatie en de overbrenging van de stoffelijke resten. Ambtelijk wordt de minister erop gewezen, dat deze inhoud niet overeenkomt met de verdragen die Duitsland met Frankrijk en België heeft gesloten en dat het politiek en financieel ongewenst is. De overeenkomst verdwijnt dan ook ongetekend in het archief. Jarenlang wordt er geen aandacht meer aan gegeven. Op de begraafplaats van Ysselsteyn is al enkele keren geprobeerd de orde te verstoren. Gebeurt dit ook na overdracht van het beheer aan Duitsland, dan kan van Nederlandse zijde niet tijdig worden ingegrepen. Ook zouden de onderhoudskosten van de ongeveer 4.000 graven van Nederlanders in Duitsland hoger zijn, dan de kosten van de 31.500 graven op Ysselsteyn. De staatssecretaris van Defensie is
19
il Ik w pie r pa bri e f t e lle n be s
ODC op podiumplaats de winter in
27
a rtje te g en Mij n visite k a ri js g ed ru kt ee n sch erpe p
Ik k m ij n d r
Kerst-koopzondag in Asten
DAS
Publishers
DAS
Publishers
DAS
Publishers
DAS
DASPASDRUKWERK.NL
DASPASDRUKWERK.NL
DASPASDRUKWERK.NL
DASPAS
Bestel uw drukwerk bij DAS Publishers, want DAS pas goed!
Bestel uw drukwerk bij DAS Publishers, want DAS pas goed! 28-12
Publishers
Bestel uw drukwerk bij DAS Publishers, want DAS pas goed!
ANDRE HAZES SHOW
Bestel uw dr want DAS pa
H6 Tribute Band
29 -12 OUDEJAARS CONFERENCE De op Nederlandse kerkhoven begraven gesneuvelden hoefden eerst niet per se overgebracht te worden. Enkel als zij ruimtegebrek veroorzaakten diende tot opgraving te worden overgegaan. Uiteindelijk is Ysselsteyn toch de rustplaats voor ‘alle’ gesneuvelde Duitsers in Nederland geworden. Meer nog, ook voor niet-militairen – er rusten ook baby’s – en voor enkele tientallen militairen uit de Eerste Wereldoorlog.
Herzien vakkenplan met de bestaande vijver als oplossing voor het waterprobleem.
De golvende ‘Duitse dodenstad in de Peel’ in aanleg.
Duits beheer Het beheer van de begraafplaats blijft in Nederlandse handen. En dat niet alleen, duidelijk is geworden dat het tijdelijke karakter van de begraafplaats is veranderd in een definitieve status. In 1957 onderneemt Nederland een poging om met
in 1963 voorstander van het weer oppakken van de onderhandelingen met Duitsland.
Voor info en reserveringen www.plattevonder.nl
Het duurt echter tot 1976 voordat de overgang van het beheer werkelijkheid wordt. Voor de bezoekers maakt het niet uit. Ondertussen is het identificatiewerk door de Gravendienst voortgegaan en hebben sinds de herbegraving velen hun naam teruggekregen. Ook al staat op veel kruisen nog ‘EIN DEUTSCHER SOLDAT’. Tenslotte Hebt u nog nooit een bezoek gebracht aan de Duitse militaire begraafplaats Ysselsteyn? Ga er eens naar toe, laat de historie op u inwerken en denk aan vrede.
SALE SALE
- Uw drukwerk binnen enkele minuten geregeld - bepaal zelf uw levertijd - tegen een scherpe prijs
www.daspasdrukwerk.nl
www.daspasdrukwerk.nl
DASPASDRUKWERK.NL
Bestel uw drukwerk bij DAS Publishers, want DAS pas goed!
DAS
Publishers
- Uw drukwerk binnen enkele minuten geregeld - bepaal zelf uw levertijd - tegen een scherpe prijs
26
start
- Uw drukwerk binnen enkele minuten geregeld - bepaal zelf uw levertijd - tegen een scherpe prijs
Mijn visite ka ee n sche rpe prartje te ge n ijs gedrukt
Zie pagina
- Uw drukwerk binnen enkele minuten geregeld - bepaal zelf uw levertijd - tegen een scherpe prijs
- Uw druk enkele m - bepaal z - tegen e
www.daspasdrukwerk.nl
www.da
Ik ka n er vo or al m ijn druk we rk te recht
DASPASDRUKW Bestel uw drukwerk bij want DAS pas goed!
Asten - Beek en Donk www.vanmierloschoenen.nl - Uw drukwerk binnen
enkele minuten geregeld - bepaal zelf uw levertijd - tegen een scherpe prijs Alle tandartsbehandelingen en www.daspasdrukwerk.
DAS
www.daspasdrukwerk.nl
Publishers het tandtechnische laboratorium
onder één dak! Uw klinisch tandtechnicus: Bart Hermans
Implantaten Klikgebit Klaar terwijl Kunstgebit u wacht! Reparaties
STOPPERS VP GEMEENTE SOMEREN
GEMEENTE ASTEN
Vertrouwd & Vakkundig
G
Al
Een medewerker aan het werk op de milieustraat in Someren. (Foto: Marius van Deursen)
Tarieven milieustraat stijgen fors ZIE PAGINA .. T/M ..
ASTEN/SOMEREN – De poorttarieven van de milieustraat in Someren gaan komend jaar flink omhoog. Zo kost het aanleveren van een kuub bouw- en sloopafval vanaf januari geen 8, maar 50 euro. De toename maakt in Asten en Someren veel reacties los. Maar volgens de gemeentebesturen – die de milieustraat delen – verdienen de cijfers nuancering.
door Maarten Driessen Het is nogal, prijsstijgingen van soms meer dan vijfhonderd procent. Wie de bedragen koud op het dak krijgt, kan haast niet anders dan vraagtekens plaatsen. De toename
bij bouw- en sloopafval springt het meest in het oog, maar ook het tarief voor grof huishoudelijk afval neemt met 175 procent toe (van 8 naar 22 euro de kuub). De nieuwe tarieven waren in de afgelopen dagen dan ook volop onderwerp van gesprek.
Eindejaarsconcert
HEUSDEN - Harmonie St. Antonius uit Heusden sloot afgelopen weekend het jaar af met een eindejaarsconcert. In gemeenschapshuis Hart van Heuze kwamen diverse takken van de harmonie aan bod. Ook werden tijdens het concert vier jubilarissen gehuldigd. Meer daarover verderop in deze krant. (Foto: Frans Klaus)
Zie Zie pagina4 pagina
..
Akt Handmatig: in
Verd
De gemeenten streven naar een kosgekeken. Op het eerste oog lijken de verschillen echter groot. Zo betenneutrale milieustraat en zien zich Nu: Ve daarom tot deze maatregel genoodtalen Helmonders komend jaar 8 zaakt. Want waar de tarieven al sinds euro voor een kuub sloopafval, waar 2003 ongewijzigd zijn nemen de kosAstenaren en Someren dus 50 euro ten toe, aldus de gemeentebesturen. moeten aftikken. Maar dat is een vertekend beeld, benadrukken de Dit betreft bijvoorbeeld personeel en energie, maar ook het transport en gemeenten met klem. Het kostenHét weekblad voor Someren de verwerking van zowel gratis als neutraal maken van de afvalcyclus betaalde afvalstromen. De nieuwe kan namelijk op verschillende matarieven richten zich hoofdzakelijk nieren. Zo betaalt ieder huishouden op die laatste groep. Onder het mom een jaarlijks vastrecht, en bepalen ‘de vervuiler betaalt’ wordt de prijs gemeenten daarnaast de prijzen voor betaalde stromen opgehoogd. voor het ledigen van kliko’s en poorttarieven voor de “Doordat onze tarieven meer milieustraat. De marktconform vergelijking met Ons kantoor is ‘Ook met onze huidige worden zal de Helmond slaat tarieven wordt er op dinsdag burger vaker volgens Asten en Someren mank, voor een alternaafval gedumpt’ 23 december en tief kiezen. Buromdat de stad www.facebook.com/weekbladvoordeurne vrijdag www.facebook.com/hetcontact gers met grote een vastrecht www.twitter.com/hetcontact hoeveelheden bouw- en sloopafval van 213 euro hanteert. Someren en www.twitter.com/weekbladdeurne 27 december zullen bij commerciële bedrijven Asten zitten wat dat betreft met resgesloten www.facebook.com/peelbelang containers bestellen. Het loont impectievelijk 126 en 68 euro beduimers niet meer om naar de milieusdend lager. Aktiemodel Vetego B1 www.twitter.com/peelbelang_wvd traat te rijden”, aldus de gemeen“De totale kosten van afvalinzameHandmatig: in stof vanaf€ 945,- in le tebesturen in een reactie. De gratis ling en de milieustraat worden uitAdvertenties Verder ruim 300 modellen relaxfa stromen zoals wit- en bruingoed, eindelijk toch door de huishoudens voor 2 januari www.weekbladvoordeurne.nl / www.daspublishers.nl textiel en asbest blijven ook komend betaald. Hier wordt nu het principe jaar kosteloos. ‘de vervuiler betaalt’ doorgevoerd kunnen t/m op de poorttarieven van de milieusmaandag 30 Dumpingen traat. Hierdoor kan het vastrecht in www.hetcontact.nl / www.peelbelangonline.nl / www.daspublishers.nl Anders dan veel inwoners verwachAsten en Someren laag worden gedecember 14.00 ten de colleges niet dat er nu meer houden.” I.v.m. vaka uur aangeleverd afval in de natuur belandt. “Ook met Renovatie onze huidige tarieven wordt er afval worden. gedumpt zoals een koelkast die je De milieustraat aan de Holberg in gratis kunt inleveren. Op basis van Someren is stevig verouderd. Daarde ervaringen van andere gemeenom zijn er al geruime tijd plannen Fijne Nu: Vele relaxfauteuils met ten verwachten we geen grote toevoor een grondige renovatie. Maar deze gaan voorlopig in de ijskast, name van het aantal dumpingen. feestdagen Mocht dat toch het geval zijn, dan bevestigen de colleges: “Dit project en een zal hier handhaving op worden gewordt tijdelijk onderbroken totdat zet.” het effect van de verhoogde tarieven gezond 2020 Elke dag schoppen hart- en Elke dag schoppen hart- en vaatziekten Verder is bij de bepaling van de op de hoeveelheid aangeleverd afvaatziekten honderden val bekend is.” prijzen niet naar buurgemeenten honderden levens overhoop. levens overhoop.
Al 45jQQr viè
STOPPERS FACEBOOK & TWITTER + WE DEURNE
‘T CONTACT & PEELB
Volg ons op Facebook en Twitter!
Volg ons o Facebook en Tw
GRATIS STOPPER HARTSTICHTING Kijk wat u kunt doen op www.hartstichting.nl/doe-mee
Kijk wat u kunt doen op www.hartstichting.nl/doe-mee