door: Hans van Toer PEELREGIO - Nadat de Duitsers de aanval op Nederland vanwege tactische redenen of ongunstige weersomstandigheden al drie keer hadden uitgesteld, namelijk op 19 oktober 1939, 12 november 1939 en 8 december 1939, was de keuze op 10 mei 1940 gevallen. Nederland binnenvallen was vooral tactisch, en nog niet eens zozeer om ons land te bezetten. Tijdens de Duitse plannen om België en Frankrijk te veroveren, hadden Hitler en zijn Duitse generaals bedacht geallieerde troepen weg te lokken bij de verdedigingswerken in de Ardennen en bij Frankrijk. Zo zouden de Duitse pantsertroepen daar minder weerstand tegenkomen. Dat lukte gedeeltelijk: door Nederland binnen te vallen zijn inderdaad Franse troepen richting Tilburg gelokt en Britse troepen richting Zeeland, maar niet zo veel als de Duitsers hoopten.
De opgeblazen brug bij Venlo.
3 ‘Het loopt lekker in Asten’
Op 9 mei 1940 om 11.30 uur komt het bevel vanuit Berlijn dat op 10 mei Nederland wordt aangevallen. Om 20.20 uur wordt codewoord ‘Danzig’ uit Berlijn gegeven, dat inhoudt dat de aanval onherroepelijk is. Later op de avond belt majoor Sas van het Nederlandse leger vanuit Berlijn met kolonel Osters in Den Haag, het hoofdkwartier van het Nederlandse leger. Hij waarschuwt voor een Duitse aanval om 3.55 uur op Nederland. Bij goede weersomstandigheden start de invasie van de Duitsers in Nederland, België en Frankrijk. Om 4.01 uur klinken schoten en melden Nederlandse soldaten de eerste grensoverschrijding. Wie verdedigt de Peel en wat is het plan van het Nederlandse leger als de invasie zou plaatsvinden? Achter de Maaslinie bevindt zich de Peel-Raamstelling die door de Peelregio loopt. Deze stelling ligt direct achter de Maaslinie, waarbij de afstand tussen beide linies varieert van 9 tot 21 kilometer. De Peel-Raamstelling begint bij het stroompje de Raam ten noorden van Mill, waarna deze via Mill, door de Peel en vervolgens langs de Zuid-Willemsvaart tot aan Weert bij de Belgische grens loopt. De stelling heeft langs het zuidelijke deel vanaf Griendtsveen een natuurlijke verdediging, bestaande uit drassig land en moerassen. Langs het noordelijk deel heeft men een kunstmatige verdediging aangebracht in de vorm van het Defensiekanaal. Een groot aantal kazematten van het type stekelvarken, verbonden door prikkeldraadversperringen maakt de verdediging af. Op diverse plaatsen zijn nog andere verdedigingswerken aangebracht. De Peel-Raamstelling is hierdoor zeker een stelling waarmee een vijand rekening moet houden.
5 Een extra rondje voor Moniek
6
Lachen met Onderling Kunstgenot
Vertragen Echter, op 6 april 1940 had generaal Winkelman al besloten dat het derde legerkorps en de Lichte Divisie achter de Peel-Raamstelling alleen de schijn van een verdediging mochten ophouden. Bij een aanval moesten zij - onder achterlating VERDELING VAN DE KRACHTEN Hoe waren de krachten verdeeld op 10 mei 1940? De aanvalskracht van Duitsland bestond uit 136 divisies met in totaal 2,5 miljoen soldaten, drie divisies SS Waffen-soldaten met 100.000 man, 2.500 tanks en 4.000 vliegtuigen. De verdedigingskracht van de geallieerden telde 94 Franse divisies, 3.100 tanks, 740 vliegtuigen 140 bommenwerpers en 350 Engelse vliegtuigen. Nederland beschikte over 280.000 manschappen maar had geen tanks en slechts 140 vliegtuigen. Onze zeemacht was voor het grootse gedeelte in Nederlands-Indië.
van zes bataljons direct terugkeren naar de Vesting Holland, met onder meer de Moerdijkbrug en Den Haag. De manschappen die het Nederlandse leger op 10 mei tot zijn beschikking heeft zijn die dag in de Peel gelegerd om in het bijzonder Deurne, Zeilberg, Sint Jozef, Vlierden en Liessel te verdedigen. Zij leven en slapen hiervoor al enige tijd in deze dorpen in scholen, boerderijen en barakken. Het 27ste regiment infanteristen verblijft ten noorden van de spoorlijn Venlo-Eindhoven, in het Vak Bakel. Het Vak Bakel ligt in de sector tussen De Rips en Deurne. Het bestaat uit vijf bataljons, inclusief regimentstroepen. Eigen artillerie ontbreekt. Wel heeft men nog twee groepen pioniers en krijgt men politietroepen, detachementen Helmond en Wanssum onder zich. De Peel-Raamstelling was in 1940 op papier de sterkste verdedigingsstelling van het Nederlandse leger. Maar ontdaan van haar kracht door het besluit in april 1940 om de hoofdmacht van de verdediging in Noord-Brabant op de eerste oorlogsdag te laten verplaatsen naar Vesting Holland. Het plan voor de Peel-Raamstelling was dus vooral bedoeld om de Duitse opmars richting Vesting Holland te vertragen. Niet meer, maar ook niet minder. En het behoud (of val) van de Peel-Raamstelling was weer van groot belang voor de progressie van de Duitse eenheden die richting Moerdijk en Den Haag zouden trekken.
Het aantal gesneuvelde Duitse militairen bedraagt volgens de Duitse krijgsrapporten 103 man voor beide betrokken regimenten. Hierna ontspint zich een zware strijd rond Venlo, waar de 56ste Infanterie Divisie er niet in slaagt ter plaatse de verdedigers te overmeesteren. Noordelijk van Venlo slaagt men wel. Daarom moeten de Duitse infanterieregimenten 171 en 192 (zo’n 4.000 man) van de 56ste divisie bij Lottum en even ten zuiden bij Grubbenvorst in de vroege ochtend met boten de Maas oversteken. Daarna is op 10 mei in het bijzonder het Duitse 171ste regiment van de 56ste Divisie laat in de middag richting Deurne, Zeilberg, Sint Jozef en Vlierden getrokken. Vertrouwen De stellingen en versterkingen in Deurne en omgeving waren al geruime tijd voor de inval gereedgekomen. De semi-permanente betonnen opstellingen zijn van uitstekende kwaliteit en de Nederlandse troepen die daar al enige weken verblijven voelen zich thuis en vertrouwd in hun prima gebouwde stellingen. Ze hebben vertrouwen in de strijd die uiteindelijk niet zou plaatsvinden. De Duitse 56ste Infanterie Divisie had aan de Maas zeer zware strijd moeten leveren. Daarbij was het die divisie niet gelukt ook maar één overgang intact in handen te krijgen. Hierdoor was het simpele feit aan de orde dat de 56ste Infanterie Divisie zich voor de onmogelijke taak gesteld zag om zich op 10 mei nog te ontplooien tegenover de Peel-Raamstelling. De divisie is er niet eens in geslaagd haar regimenten volledig over de Maas te krijgen op die eerste oorlogsdag. Zodoende komen op 10 mei slechts enkele Duitse bataljons in beweging richting de Peel bij Deurne. De 56ste divisie had een aanvalsgebied tussen Deurne en Meijel, Vak Bakel en Asten, op de grens van Limburg en Brabant. Omdat de Duitse pantsertrein Griendtsveen en Zeilberg niet heeft bereikt, is er op 10 mei slechts een beperkte actie voor het Nederlandse bataljon bij een voorpost even buiten Helenaveen (Vak Asten). Het bataljon weet met succes de 1ste Duitse troepen terug te dringen. In de loop van de middag van 10 mei voegen soldaten van het tweede grensbataljon en de III-41 Regiment Infanterie zich bij dit bataljon. Deze soldaten waren na zware gevechten bij de Maaslinie teruggedrongen. Zij worden opgesteld bij Liessel, in het hart van het Vak Asten, achter de voorste reguliere verdediging. Het detachement troepen van het tweede grensbataljon groeit in de loop van de dag tot over de honderd man. Verder is er op 10 mei langs de Peel-Raamstelling van Deurne tot Griendtsveen geen contact met de vijand en wacht men geduldig af wat zou gaan komen. In de avond van 10 mei worden de soldaten overdonderd door het bevel zich terug te trekken op de sector aan de Zuid-Willemsvaart, ten noorden van Someren en aan de Zuid-Willemsvaart bij
De Peel onder vuur
Helmond en AarleDuitsers opwerpen De Tweede Wereldoorlog woedde in Rixtel. Door de Duitdoor bomen op te se doorbraak bij Mill de periode 1940-1944 ook in de Peel. blazen met dynamiet. dreigt de rest van het Op sommige plaatsen Nu, 75 jaar later, staan we stil bij onze Nederlandse leger bij zorgt dit voor schade bevrijding. Een jaar lang blikken de Peel-Raamstelling aan panden. we in deze rubriek terug op de in de rug aangevalgebeurtenissen toen. len te worden. Daarmee 11 mei 1940 Van algemene verhalen tot zouden deze Nederlandse De eerste verkenners van persoonlijke anekdotes, die troepen afgesneden worden het Duitse 171ste regiment zich afspeelden in Asten, en Vesting Holland niet meer komen in de vroege ochtend Someren, Deurne en kunnen bereiken. van 11 mei (pinksterzaterdag) omgeving. aan bij de Peel-Raamstelling Ontruiming aan de weg Venray-Deurne. Bij de Nadat het ontruimingsbevel voor de Kraaienhut en bij Griendtsveen conPeel-Raamstelling is ontvangen, instrustateert men dat deze stelling, waar vooreert de commandant van Vak Bakel zijn af met ontzag door de Duitsers over was bataljoncommandanten op zijn bureau te gesproken, is ontruimd. De Duitsers besefverschijnen en geeft duidelijke instructies. fen wel degelijk dat deze meevaller veel Ieder bataljon moet om 22.00 uur aan zijn verliezen van manschappen en materieel terugtocht beginnen, maar een deel van bespaart. Maar ook Deurne, Griendtsiedere kazemat moet wel bezet blijven veen en in het bijzonder Zeilberg wordt als scherm van beveiliging voor de terughiermee veel menselijk en materieel tocht en de troepen. Pas na enige uren, leed bespaard. Het is de eerste Radfahrom middernacht, mogen de achterblijvers compagnie van het Duitse 171ste regivolgen. Nadat de bevelen zijn uitgereikt ment, dat via de weg Venray-Deurne en verplaatst de onder andere de Griendtsveenseweg de Peeldorpen binnenfietst.
17 januari 2019
We e k Jaargang 97
3
WWW.PEELBELANGONLINE.NL
12 & 13
9
Natte veldtourtocht TWC Asten
Het Duitse plan Het plan van de Duitse aanvaller is aanvankelijk om met een gepantserde goederentrein, met aan boord het 234ste infanterieregiment, via Venlo over de Maas te rijden en daarmee de Peel-Raamstelling bij Griendtsveen te penetreren. Daar moet het bataljon tussen Zeilberg en Griendtsveen worden uitgeladen. Het Duitse plan faalt. Een Duitse commandogroep had de brug heimelijk moeten nemen, maar Nederlandse politietroepen blazen de Venlose spoorbrug met commando’s en al op. Daarmee wordt een kopie van de inval - die later bij Mill wel slaagt - door het oplettende brugdetachement verijdeld en ontsnappen in het bijzonder Griendtsveen, Zeilberg en Deurne aan grote materiële schade en vermoedelijk ook aan slachtoffers. In Mill sneuvelen namelijk dertig Nederlandse militairen, 51 boerderijen, 33 woningen en een fabriek. Het leger had op de Markt in Deurne een stelling ingericht, in afwachting van de Duitser. Deze foto is gemaakt in mei 1939. (Foto: collectie Theo Nouwen)
Hoe anders had het in mei 1940 kunnen gaan De gestrande Duitse trein bij Mill.
commandant zijn commandopost naar Lieshout. De afmars begint echter om middernacht en men komt al rond 4.30 uur in Helmond aan. De afstand is slechts tien kilometer. De schermtroepen komen enige uren later ook binnen de nieuwe stelling. Veel munitie, geweren en zware mitrailleurs worden achtergelaten. Men heeft immers geen vervoermiddelen, zo stellen de bataljoncommandanten.
De militairen houden rustig halt bij de plaatselijke horecagelegenheden, gaan de fietsenmakers langs om hun banden te verwisselen en verlaten uiteindelijk via Valkenswaard ons land richting België en Frankrijk.
Hachee pakket (500 gram rundvlees met uien en kruiden) voor e 7,45 Bij 150 gram Beenham Gratis 100 gram beenhamsalade
Vak Asten Ook in Vak Asten krijgen ze op 10 mei in de late avond het bevel tot de terugtocht, tot grote verbazing van de Nederlandse troepen daar. Maar eerst nadat ‘s ochtends door de Nederlandse commandant aan de Maas opdracht is gegeven aan de restanten tweede grensbataljon en III-41 Regiment Infanterie om zich los te maken van de vijand en naar de Peel-Raamstelling in Vak Asten terug te keren. Bij aankomst in Vak Asten worden deze eenheden geconcentreerd bij Liessel en ten westen van Meijel. In de late avond worden ook deze bataljons geïnstrueerd terug te trekken op de Zuid-Willemsvaart onder achterlating van een ‘veiligheidsscherm’. Het CP wordt in Someren ingericht. Ook hier wordt, net zoals in Vak Bakel, het afweergeschut aan de oostzijde van het Kanaal van Deurne achtergelaten, net als de haast onvermijdelijke flinke hoeveelheid munitie.
Terugblik De troepen én bevelhebbers, die op 10 mei 1940 in de Peel-Raamstelling liggen, wisten niet beter dan dat hun stelling ‘tot de laatste man en de laatste kogel’ zou worden verdedigd. Troepen, luchtafweer en zelfs jachtvliegtuigen die in het voorjaar uit hun rug waren verdwenen, werden terugverwacht indien de oorlog een feit
door Maarten Driessen Voor de duivel, en daarmee ook voor de Duitsers niet bang. Frits de Bruijn leefde een leven zonder angst, en was daarmee uitermate geschikt als verzetsstrijder. Met de Tweede Wereldoorlog in volle gang sloot hij zich aan bij de RVV-Verzetsgroep Deurne, die onderdeel uitmaakte van de landelijke Raad van Verzet. Piepjong nog, want hij was pas 23 jaar oud
toen de Nazi’s hem overmeesterden. Dat gebeurde nadat hij op 5 september 1944 samen met een compagnon een spoorlijn in Griendtsveen probeerde te saboteren. Terwijl ze bezig waren, stopte nabij een Duitse trein. De Bruijn en zijn compagnon kregen vervolgens zo hard slaag dat ze kwamen te overlijden. Later ontving de Astenaar voor zijn heldendaden het Nederlands verzetsherdenkingskruis, evenals een Amerikaanse
Zijn brute dood hakte erin bij de familie De Bruijn. Zo werd zijn moeder nooit verteld hoe hij precies was overleden, men hield het op ‘geexecuteerd’. Frits was de broer van Emmie en Anneke, en gezamenlijk woonden ze aan het Koningsplein. Het huis dat later bekend kwam te staan als ‘pand Anneke de Bruijn’, het monumentale gebouw dat onlangs nog werd gesloopt. Emmie erfde de onderscheidingen toen haar zus overleed. “Ze had erg veel waardering voor wat Frits had gedaan, en vond daarom dat hij in de gedachten van de Astense gemeenschap moest
Eerste staf voor keizer Sint Jorisgilde ASTEN – Tijdens de nieuwjaarsreceptie van het Sint Jorisgilde Asten werd voor het eerst een keizerstaf uitgereikt aan Antoon van Helmond, de eerste keizer van het gilde.
De eerste keizerstaf in de 559-jarige geschiedenis van het Sint Jorisgilde werd tijden de nieuwjaarsbijeenkomst officieel uitgereikt aan de eerste keizer van het gilde. Het initiatief hiertoe werd genomen door gildebroeder Jan Gondrie, Marius Thijs maakte de stok en gildebroeder Rob Fritsen verzorgde het beeldje van Sint Joris. De nieuwjaarsreceptie vond plaats op dinsdag 8 januari in De Klepel in Asten. Antoon van Helmond (m) en Marius Thijs (r) bekijken de keizerstaf, links initiatiefnemer Jan Gondrie.
Documentaire
“Frits was iemand die alles durfde, die nergens bang voor was. Zijn vader heeft daarom altijd gevreesd dat er iets met hem zou gebeuren”, zegt Rakels. En in het zicht van de bevrijding gebeurde dat ook. De onderscheidingen zijn tijdens de openingstijden van het Heemhuis te bezichtigen, plus eventueel op afspraak. En in het kader van 75 jaar bevrijding maakt lokale omroep Siris dit jaar een documentaire over de Astenaar, die tijdens de oorlog onder de schuilnaam Alphons opereerde. Maar Alphons is nu gewoon weer Frits, een verzetsheld die het herinneren waard is.
Ons leg 14 mei dement weest. T Junkers bereikt, kolonel dam al danten v dat, wa doorgan eiland r worden. Schmidt geen be opgesteg om rode plaats d tum opst roos ove moment na zou zijn hart
Marcel Louwers, keurslager
Gedurende de nacht van 10 op 11 mei is er dus een grote exodus gaande van Nederlandse troepen die uit de Peel-Raamstelling ten noorden van Weert richting hun nieuwe provisorische defensie achter de Zuid- Willemsvaart trekken. Wel nadat ze eerst extra wegversperringen voor de
Asten • www.louwers.keurslager.nl
De Peel-Raamstelling had langs het zuidelijke deel vanaf Grien bestaande uit drassig land en moerassen. Langs het noordelijk d dediging aangebracht in de vorm van het Defensiekanaal. Een g stekelvarken, verbonden door prikkeldraadversperringen maak
Vlnr voorzitter Jan van de Rijdt van heemkundekring De Vonder, bewindvoerder Christ Rakels en executeur Henk Bukkems. (Foto: Hein van Bakel)
Pand Anneke
CAPITU
Someren Asten •• www.koppens.keurslager.nl www.louwers.keurslager.nl
www.diepvriesspecialist.nl
blijven”, zegt oud-buurman Christ Rakels, tevens een tijdje haar mantelzorger. “Het ging altijd maar over hun huis, terwijl Emmie vond dat het over haar broer moest gaan”, vult executeur Henk Bukkems aan. Wel was het pand volgens Emmie een mooie plek om de onderscheidingen te bewaren. “Toen ze in 2015 overleed, was nog niet duidelijk wat er met het huis zou gebeuren. De medailles zijn daarom een tijd in de kluis van de bank blijven liggen.” Toen duidelijk werd dat de sloopkogel ertegen ging, werd opnieuw contact gelegd met heemkundekring De Vonder. Want het Heemhuis in Someren biedt volgens Rakels en Bukkems een prima alternatief. “Toen zijn we weer gaan praten. De onderscheidingen zijn nu formeel eigendom van De Vonder, maar ze verhuizen weer over als er elders een geschiktere plek vrijkomt. Bijvoorbeeld als er ergens een replica van pand Anneke de Bruijn komt”, zegt voorzitter van De Vonder Jan van de Rijdt. Aannemelijk is echter dat de onderscheidingen hun definitieve en waardige eindbestemming inmiddels hebben gevonden.
En in so dit vertr dat de het Defe hele uitd inclusief kend in aangetre Zij wiste ling zou Groot w de mid ongesch ontruime Van een bereide een geh de alter De opste adresser apert on kenis va de leger een in d reide w Zuid-Wi Geen ka vinden, Weert.
Someren • www.koppens.keurslager.nl
25% korting
(Medal of Freedom) en een Britse onderscheiding.
zou zijn ling, zek
Thomas keurslager MarcelKoppens, Louwers, keurslager
Diepvriesspecialist, Ardo en Oerlemans Vanaf 1,75
ASTEN/SOMEREN – Na zijn overlijden ontving verzetsstrijder Frits de Bruijn meerdere onderscheidingen, waaronder ook het Nederlands verzetsherdenkingskruis. De Astenaar was betrokken bij een poging treinrails te saboteren, maar werd door de Duitsers op heterdaad betrapt. Vorige week nam heemkundekring De Vonder zijn onderscheidingen in ontvangst. In het Heemhuis in Someren staat nu een gedenkwaardige herinnering aan Astens oorlogsheld.
De 56st staat in de Duits Heronge landse g staat on Kriebels in het o leger. D leger, de opereren genoem 56ste Di ten: het
Geldig van donderdag 17 januari t/m Thomas Koppens, keurslager woensdag 23 januari 2019
25% korting op alle zakken groenten
Gedenkwaardige herinnering aan Astens verzetsheld
6E LEG
Tribute To
THE CATS BAND Zaterdag 2 februari
Info en tickets: www.plattevonder.nl Alle tandartsbehandelingen en het tandtechnische laboratorium onder één dak! Uw klinisch tandtechnicus: Bart Hermans
Implantaten Klikgebit Klaar terwijl Kunstgebit u wacht! Reparaties Vertrouwd & Vakkundig
BEZORGERS GEZOCHT Voor het bezorgen van het Peelbelang op donderdag in Asten, Heusden en Ommel. Voor meer info: Tel. 0493-473578