De Peel onder vuur
BROEDER LEONARD SLACHTOFFER ‘KERKRAZZIA’
De Peel onder vuur
door: Hans van de Laarschot
14 november 2019
Someren 20 september 1944 bevrijd, Asten 22 september, De Tweede Wereldoorlog woedde in Deurne 24 september. De geallieerde opmars in oostelijke de periode 1940-1944 ook in de Peel. richting als nevenonderdeel van de op 17 september gestarte operatie Market Garden verliep voorspoedig. De inwoners van Nu, 75 jaar later, staan we stil bij onze het Deurnese Helenaveen moesten echter nog lang op hun bebevrijding. Een jaar lang blikken vrijders wachten. Na 24 september trokken de geallieerden om we in deze rubriek terug op de strategische reden niet verder richting oosten. Gevolg was dat het gebeurtenissen van toen. nog niet door hen bereikte Helenaveen bezet bleef. De Duitsers beVan algemene verhalen tot trokken stellingen achter het Kanaal van Deurne, de Helenavaart en persoonlijke herinneringen de Noordervaart. Weer lag Helenaveen in de frontlinie. Het was voor uit Asten, Someren, de meeste inwoners de eerste echte kennismaking met het oorlogsgeDeurne en weld sinds de Duitse inval op 10 mei 1940. Op eigen initiatief of op bevel omgeving. van de Duitse commandant evacueerden ze naar het kamp van de paters van het Heilig Hart Jezus in de Mariapeel. Een aantal ging naar de Grashoek.
3 Con Amore huldigt jubilarissen
3 Gemeente stemt in met begroting
De paters zijn blij dat ze de Helenaveners kunnen helpen, maar zelf maken ze zich grote zorgen om broeder Leonard. Die is nog steeds niet teruggekeerd. Vrijdag 29 september krijgen ze het bericht dat de broeder is gegijzeld door de Duitsers; opgesloten met zeven andere mannen op een boerderij van een NSB-er in de Grashoek. Een voorbode van de enkele weken later door de Duitsers uitgevoerde kerkrazzia, die Helenaveen het zwaarst van alle dorpen zal treffen. Pogingen om broeder Leonard vrij te krijgen helpen niet. Pater Leo richt zich met een schriftelijk verzoek tot de bataljonscommandant om over de gijzeling te praten en of hij de broeder mag bezoeken. ‘Nein’. Van Schelven en Cees Crommentuijn lukt het om door de Duitse linie te glippen en de Britten in het bevrijde deel van Deurne te informeren over de situatie in Helenaveen, het kamp en de gijzeling. De Tommies kunnen echter niets doen om de gijzeling te beëindigen. Van Schelven is de directeur van de Maatschappij Helenaveen, het vervenings- en ontginningsbedrijf waaruit Helenaveen is ontstaan. Hij woont in Utrecht maar is naar Helenaveen gekomen om de inwoners bij te staan. Op zondag 1 oktober gaan de twee naar de Duitse commandant. Die weigert hen details over de gijzeling te vertellen. Duidelijk geeft hij hen te verstaan dat de gegijzelden in Grashoek blijven en dat één van hen de kogel krijgt als opnieuw sabotage wordt gepleegd. De evacuees vertrouwen directeur Van Schelven en zijn dankbaar voor zijn inzet voor hen. Omdat de echte burgemeester van Deurne niets voor hen kan betekenen, benoemen ze Van
11
De Peel onder vuur: Broeder Leonard slachtoffer ‘Kerkrazzia’ Broeder Leonard verzorgt een paard.
De paters en broeders hebben eerst onderdak in het parochiehuis van Zeeland in de noordelijke Peel. Begin 1944 moeten ze dat op last van de Duitsers verlaten, omdat die er intrekken. Van de Zeelanders krijgen ze te horen: “Daar in Helenaveen weten de mensen niet eens dat er oorlog is. Maar als de vrede wordt gesloten, komen wij ’t jullie wel even vertellen.” Zo eenvoudig gaat het niet. Vanaf september 1944 komt de oorlog gruwelijk Helenaveen binnen. Op 23 september betrekken de Duitsers aldaar stellingen. Bij het huis van de dominee plaatsen ze zwaar geschut. Twee dagen later trekken honderden Duitse soldaten langs de Helenavaart naar Griendtsveen. ‘De meesten te voet, anderen op de fiets en een dikzak op de motor’. Een tot dan ongezien oorlogsgebeuren. Drie geweldige knallen veroorzaken op 27 september een paniekstemming in het kamp. Moeders duiken met hun kinderen luid gillend onder de tafels. Een geïmproviseerd cabaretprogramma in de eetzaal verdrijft de grootste angst, zodat men durft te gaan slapen. Die nacht wordt vanuit het dorp op de uitkijktoren bij het huis van veldwachter Joosten geschoten. De Duitse commandant laat daarop het dorp ontruimen. Veel gezinnen vinden onderdak in het kamp van de paters in de Mariapeel. Op 28 september 1944 trekken ze daarnaartoe. Uit de omgeving zijn hen al bewoners voorgegaan toen de Duitsers dichtbij hun woningen stelling namen. Eén evacué vindt het nodig om daags na de evacuatie nog even naar het dorp terug te gaan. Op een briefje op de deur van het huis van hoofdmeester Theelen leest hij: Dit huis is grondig doorzocht. De deuren en ruiten zijn bruut ingetrapt en kapotgeslagen. Op de vloer liggen kapotte weckflessen, het vloerzeil is kapotgesneden en de schilderijen zijn verscheurd. Alle kippen zijn verdwenen. Zo is het ook in de andere huizen van Helenaveen. Een schrale troost als men weet, dat de commandant eigenlijk alle woningen wilde afbranden. Hij zag hiervan af, omdat ze te ver uit elkaar staan.
Zorgen om broeder Leonard
Onder de geestelijken bevindt zich broeder Leonard. De broeder is in 1907 in Lisse geboren als Hendrikus Simon van Ruiten. Hij gaat er meteen op uit om te kijken of bij bakker Klerks nog brood ligt voor de honderden evacuees. Door zijn overall en overjas is hij niet herkenbaar als een geestelijke.
We e k Jaargang 64
46
WEEKBLAD 21 juni W W W .VOOR H E TCDEURNE O N TA C |T.donderdag NL
DAS PAS DRUKWER 15
Een bekendmaking in het kamp.
eieren en fruit te halen. Een boer uit Sevenum brengt het daar voor hen. Een oud paard trekt zijn kar, want dat mag gerust gevorderd worden door de Duitsers. Op het kamp bakt een groep van de ingrediënten brood, dat daarna vanuit het klaslokaal onder alle evacuees wordt gedistribueerd.
17
il Ik w pie r pa bri e f t e lle n be s
Van Schelven brengt zijn autoriteit van burgemeester in, maar krijgt geen kans. Ook hij moet mee, net als de jongens ouder dan 16 jaar. Henk Evers is die achtste oktober jarig, hij wordt 16. Wat een aangename dag in familiekring had moeten zijn, wordt een trieste gebeurtenis steeds verder weg van huis en familie. Duitsland in om te werken voor de nazi’s. De vrouwen en meisjes van Helenaveen blijven verslagen achter. Ze vragen zich af of ze hun man, vader, opa of vriend nog ooit zullen terugzien. Vele maanden later zal duidelijk worden dat het voor tientallen een tocht naar de dood is geworden. Malse steaks ~ speciaal bieren ~ foodtruck In de weken erna doorzoeken de Duitsers de omgeving om achtergebleven en ondergedoken mannen alsnog op te Publishers Publishers pakken en op transport naar Duitsland te zetten. Op zondag 15 oktober zetten ze het kamp in Mariaveen weer af en doorzoeken alle gebouwen. De dag erna Bestel uw drukwerk bij DAS Publishers, Bestel uw drukwerk bij DAS Pu horen de bewoners mitrailleurs ratelen in want DAS pas goed! want DAS pas goed! de directe omgeving.
Mijn bedrijf sfol de r is m oo i gedrukt!
Carnavalsseizoen afgetrapt SSE nog altijd Vrijdag 6 oktober trekt pater Leo naar de ongeslagen in Someren-Heide Grashoek om te pogen broeder Leonard vrij te krijgen. De commandant kan hij niet spreken, want die is kort ervoor met zijn motor vertrokken. Hij moet het doen met de luitenant. Beleefd staat deze de pater te woord, maar kan niets zelf beslissen en is van mening dat tot de gegijzelden geen geestelijke hoort. Na wat heen en weer getelefoneer, blijkt dat broeder Leonard wel aanwezig is. Zelf had hij de Duitsers niet gemeld dat hij een kloosterbroeder is en door zijn overall was hij ook niet als zodanig opgemerkt. Dit brengt echter geen positieve wending. De broeder komt niet vrij en pater Leo mag hem ook niet zien. Wat mag, is hem tijdens de komende dagen een pakje brengen.
Kerkrazzia
Dat pakje zal broeder Leonard niet bereiken. Zondag 8 oktober wordt voor de paters en de Helenaveners de meest tragische oorlogsdag.
DAS
DAS
DASPASDRUKWERK.NL
DASPASDRUKWER
Terug naar 8 oktober 1944. Onderweg vertellen de Duitsers gewiekst dat ze naar Maasbree gaan om loopgraven te graven. Maar in Helden wordt duidelijk dat dat niet zo is. Daar neemt de SS hen over en gaat het naar de treinen in Venlo. Voordat de gedeporteerde mannen en www.beerandbeefs.nl jongens aan de treinreis diep Duitsland in beginnen, halen de Duitsers de ouderen boven de 60 jaar eruit. Zij mogen terug naar huis. Als ze ’s avonds in het kamp terugkeren, vertellen ze dat ook broeder Leonard is meegevoerd. Pas op 7 novem- Uw binnen - Uw drukwerk binnen ber drukwerk horen de paters en Helenaveners iets van de broeder. Zelfgeregeld zijn ze dan al bijna enkele minuten enkele minuten gereg twee weken naar Sevenum geëvacueerd. - bepaal uw levertijd - bepaal zelf uw leverti Vanwegezelf de aanval die de Duitsers op 27 oktober beginnen, krijgen ze het bevel - tegen een scherpe prijs - tegen een scherpe pri om die dag het kamp in Mariaveen te verlaten. In Sevenum bereikt hen een kort, overgesmokkeld briefje van broeder Leonard. Hij werkt in een suikerfabriek in Watenstedt, een klein plaatsje in de buurt van Braunschweig in Nedersaksen. Hij moet het daar niet al te best hebben, want hij schrijft: ‘We leven maar weet, dat EN OP: KIJ K VOOR ALLEnog, MERKSCHOEN Mijn alles is, als het u mogelijk is.’ Een visitewelkom ka artjegaat te ge n week later een Sevenums meisje ee n sche rpe pr ijs gedruk naar Duitsland. Zet geven haar een brief én een dikke overjas voor de broeder mee. De hoop blijft leven, dat ze broeder Leonard na de bevrijding in de Peel A Sblijkt T E N ijdele | B Ehoop. EK EN DONK terug zullen zien. Dat Asten -dieBeek en Donk De Helenaveners de hel van Watenstedt overleven en na de- capitulatie van binnen Uw drukwerk www.vanmierloschoenen.nl Hitler-Duitsland in mei 1945 terugkeren, minuten geregeld brengen de boodschap dat enkele de broeder op 3 februari 1945 van uitputting in elkaar - bepaal zelfis uw levertijd gezakt en is gestorven. Van de suikerfa- tegen een briek was hij terechtgekomen in de oor-scherpe prijs logsindustrie, in een fabriek om dodelijke en vernietigende granaten voor Hitlers lePublishers ger te maken. Het werk was zo zwaar en de omstandigheden zo slecht, dat broeder Leonard aan dysenterie en hartfalen bezweek. Van de 143 gedeporteerde mannen en jongens uit Helenaveen zullen 26 dit lot ondergaan. Helenaveen is het enige Brabantse dorp waar de Duitsers de kerkrazzia uitvoerden. De andere dorpen lagen alle in midden- en noord-Limburg. Zowel qua gedeporteerden als dodelijke slachtoffers zijn de aantallen - en het verdriet - voor Helenaveen het grootste.
Het beste steakhouse in de regio!
www.daspasdrukwe 1 Webshop 2 Winkels VA N M I E R L O SCHOENEN.NL DASPASDRUKWERK.NL
www.daspasdrukwerk.nl
uw drukwerk bij DAS Publish AltijdBestel dichtbij! want DAS pas goed!
Helenaveners druk in de weer.
Schelven tot locoburgemeester. Op een turfhoop dient een omgekeerde kruiwagen als wegwijzer naar zijn persoonlijke kamer in het kamp met als opschrift Zum Burgemeister. De Helenaveners zorgen zelf voor een groot deel van hun eten. In tegenstelling tot de Duitsers kennen ze het Peelmoeras goed. Veen, modder en kanaaltjes houden hen niet tegen om ongezien bij de Zwarte Plak te komen. Drie kwartier duurt de sluiptocht naar de oostkant van de Mariapeel. Twee tot drie keer per week gaat het met tassen en zakken daarnaartoe om koren, gist, zout, olie,
In de kapel van het kamp verloopt de Heilige Mis van 6 uur ’s morgens rustig. Druk is het in de mis van 7 uur. Van beide kampen zijn er mensen in de kapel. ‘Plotseling een luid geschreeuw. De Duitsers omsingelen de beide kampen. Alle mannen zonder uitzondering moeten zich apart opstellen. De kapel en alle lokalen stromen leeg – de mensen hevig ontsteld. ”Alle Männer sollen arbeiten! So nicht, so wird geschossen!”’ Pater Claudius en broeder Gabriël hebben zich ook bij de mannen gevoegd, maar dat willen de Duitsers niet. Ze krijgen te horen: “Wir brauchen Sie nicht. Die Kirche wollen wir nicht zerstören.”
DAS
www.daspasdrukwerk.nl
Kerst Live Cooking Restaurant & Kerst Catering
STOPPERS VP Voor info/reserveringen
www.plattevonder.nl
GEMEENTE SOMEREN
G
Kickbokser Mike Frenken is klaar voor de top. (Foto: Frans Klaus)
Mike Frenken op weg naar de absolute top
SOMEREN – Van kinds af aan heeft Mike Frenken (20) maar één doel: wereldkampioen kickboksen worden. De Somerenaar is hard op weg om die droom te verwezenlijken.
door Jordy van de Brug Duitsland, vorig weekend. Mike bokst zijn tweede A-klasse partij ooit.
Hij wint in Lübeck met overmacht van zijn tegenstander en laat zien dat hij klaar is voor de professionele wereld. Dat de jonge Somerenaar op
Vloerenbedrijf Engelen wint prestigieuze titel SOMEREN - Vloerenbedrijf Engelen is afgelopen vrijdag uitgeroepen tot 'Somerense Ondernemer van het Jaar 2019'. Tijdens de finale-avond wist het Somerense bedrijf af te rekenen met de overgebleven concurrenten Herberghe de Coeckepanne en Stokvis Optiek.
Ad en Yvonne Engelen kregen, behalve de vele complimenten, een flinke bos bloemen ook een kunstwerk van Minet Wijlaars overhan-
digd. Het vloerenbedrijf mag zich nu de komende drie jaar de 'Ondernemer van het jaar' noemen.
De trotse prijswinnaars Ad en Yvonne Engelen. (Foto: Frans Klaus)
zijn twintigste al de ‘Eredivisie’ van de kickbokswereld heeft bereikt is bijzonder te noemen. Al is Mike al jaren bezig om daar te komen. “Ik ben al minstens tien jaar aan het kickboksen. Dat is eigenlijk zo gekomen omdat ik een erg druk kind was, echt een stuiterbal, zoals mijn vader mij noemde”, lacht Mike. “Toen heeft hij besloten mij op een sport te zetten waar ik mijn energie kwijt kon. Zo is het allemaal begonnen.”
er vertrouwen in dat ik iedereen kan verslaan. Dat moet je ook uitstralen. Het is zeker geen arrogantie, maar meer een soort van zelfvertrouwen”, zegt de Somerenaar. Dat zelfvertrouwen heeft hij niet van een vreemde. Mike: “Nieky en Sjef geven mij dat wel mee. Zij zijn enorm belangrijk in mijn carrière tot nu toe. Het voelt als mijn tweede familie. We hebben echt een hechte band. Ze hebben mij namelijk zien opgroeien. Sjef en Nieky leren mij enorm veel. Ik train toch met één van de beste kickboksers van de wereld.”
Inmiddels traint het kickbokstalent vijf avonden in de week in Helmond. Samen met zijn sparringpartner en zevenvoudig wereldkampioen Nieky Van Zùmmere en nie Baang Holzken en trainer Sjef Weber gaat Een belangrijk motto in het leven het die avonden er hard aan toe. van Mike is: ‘Van Zùmmere en nie Mike: “Je moet echt alles geven, Baang’. Hij gebruikt het als opkomstelke keer weer. In deze sport kan muziek en de lijfspreuk pronkt op het niks op 50 procent. Bovendien kan shirt van de Somerenaar. “Ik ben trots ik dat zelf niet op waar ik vandaan kom. En eens. Alles moet ik wil Someren op 100 procent.” 'Ik was vroeger trots maken met De Somerenaar echt een stuiterbal' mijn prestaties. doet er zelfs nog Evenals mijn faeen schepje bomilie en vrienvenop. In plaats van twee dagen uitrusten pakt hij die den”, zegt Mike. Voorlopig blijft hij dagen aan om nog meer aan zichzelf hard trainen en kijkt hij uit naar zijn te werken. “Ik ga dan even lekker toekomstige partijen. Uiteindelijk hardlopen, beetje fitnessen. Dat voelt met maar één doel, wereldkampioen gewoon goed”, zegt het kickbokstaworden. Ook wil hij graag van zijn lent. hobby zijn werk maken. Mike: “Ik kan er nu nog niet van leOngeslagen ven, maar dat wil ik wel graag. Ook Het harde werk van Mike betaalt wil ik in de toekomst graag een eigen zich al tijden uit. De Somerenaar is sportschool openen in Someren. Met inmiddels al ruim vijf en een half jaar name gericht op het boksen. Dat is er ongeslagen. Om een indicatie te genu nog niet.” Het team achter Mike ven: Louis van Gaal is dan nog bondsheeft in ieder geval grootse plannen coach van het Nederlands elftal en met hem. “Volgend jaar gaan we naar Raymond van Barneveld wint de Prewedstrijden in het buitenland. Daar mier League of Darts. Mike gaat in de heb ik enorm veel zin in. Ook om A-klasse rustig verder met zijn parmijzelf te meten aan steeds sterkere tijen winnen. Want extra druk voelt tegenstanders.” het talent niet. “Mijn eerste A-klasWie Mike Frenken zelf in actie wil se partij was wel op bekend terrein, zien kan op zaterdag 23 november temaar de tweede partij was in Lübeck. recht in Helmond aan de Icarusstraat Dat was een ander verhaal. Maar het 35. Daar stapt Mike in de ring tijdens maakt mij niet uit waar ik sta. Ik heb een speciaal kickboksgala.
ZIE PAGINA PAGINA ..4-5-6-7 T/M .. ZIE
BEZORGERS GEZOCHTFACEBOO STOPPERS DEURNE
Volg ons op Facebook en Twitter
www.facebook.com/weekbladvoordeur www.twitter.com/weekbladdeurne Voor de bezorging van het Peelbelang Asten en ’t Contact Someren zijn we op zoek naar bezorgers v.a. 13 jaar.
/w Interesse: tel.www.weekbladvoordeurne.nl 0493-473578 www.peelbelangonline.nl www.hetcontact.nl www.hetcontact.nl / www.peelbelangonli
Info: 0493-473578
GRATIS STOPPER HA Elke dag schoppen hart- en vaatziekten honderden Hét weekblad voor Someren levens overhoop.
Elke dag schopp honderden leve
Kijk wat u kunt doen op www.hartstichting.nl/doe-mee
Kijk wat u kunt doe
Hét weekblad voor Someren