Blue Gate, poort naar een circulaire toekomst

Blue Gate, poort naar een circulaire toekomst

DEEL I | De geboorte

Auteurs: Peter Garré Steven Beckers Dirk Van de Poel

Blue Gate, poort naar een circulaire toekomst DEEL I | De geboorte

VOORWOORD

Dit boek gaat over het verhaal van een Blue

toevallig het speelveld waar heel wat transities

Gate. Over de transformatie van een brownfield

samen komen (de energie- en mobiliteitstransi-

aan de rand van de stad Antwerpen tot een

tie, de circulaire economie en de digitale omslag,

eco-effectief bedrijventerrein.

nieuwe vormen van wonen en werken, nieuwe

Het gaat over de potentie van ruimte en ruimte-

ketens en voedselstrategieën, ...).

lijke ontwikkelingen om een antwoord te bieden op actuele maatschappelijke uitdagingen zoals

Het concept ‘Blue Gate’ biedt een poort naar

de klimaatopwarming, de grondstoffenschaar-

deze schaalbaarheid.

ste en de groeiende verstedelijking.

Met de duurzame transitie voor ogen dienen steden en hun gebouwde omgevingen zich in

Recente klimaatrapporten scherpen de urgentie

hoog tempo te transformeren. Zo staan Europe-

aan. We kunnen niet meer om het feit heen dat

se steden voor een ‘Renovation Wave’ op grote

de duurzame omslag dwingend en onomkeer-

schaal in de slipstream van de Europese Green

baar is. De tijd dringt en vraagt dus om dringen-

Deal. Samen met de bevolkingsgroei van steden

de antwoorden die schaalbaar zijn. We beschou-

zorgt deze duurzaamheidsagenda voor een per-

wen ‘ruimte’ als de noodzakelijke grondstof voor

manente bouw- en infrastructuurontwikkeling

die opschaling naar een duurzame economie

waarvoor een circulaire omslag nodig is.

en samenleving. De invulling van die ruimte zal mee bepalen hoe we onze toekomst vorm ge-

Die denkomslag speelt zich niet alleen af in de

ven voor de komende generaties. Ruimte is niet

hoofden maar heeft ook nood aan fysieke ruim-

6

te waarin een nieuwe, circulaire economie zich

de stad maar verankert zich in het stedelijke

kan ontwikkelen. Nood aan fysieke ruimte ook

economisch weefsel. Net daarom ook huisvest

voor de bouw van nieuwe circulaire woonwijken

een Blue Gate bij voorkeur een ruim palet van

die op hun beurt ruimte maken voor de renova-

economische activiteiten. Van prefabricage en

tie van oudere stadsbuurten.

assemblage van bouwonderdelen, een grond-

Die stedelijke circulaire dynamiek creëert markt

stoffenbank, cleantech-ontwikkeling, water- en

voor de circulaire bouwondernemer, voor

energietechnologieën, kleinschalige voorbeeld-

dienstenbedrijven en logistieke hubs die sa-

industrieën, stadsdistributie, lokale voedselpro-

men met de stad circulair gaan functioneren.

ductie en -verwerking, … Zo’n nieuwe dynamiek

Het biedt ruimte voor duurzame innovatie en

biedt ook een ideale voedingsbodem voor ken-

plaatselijke werkgelegenheid, voor lokale voed-

nisinstellingen en leer- en opleidingsfaciliteiten.

selproductie en voor lokale kringlopen van

De innovatiekracht van universiteiten stimuleert

bouwmaterialen, meubilair en elektronica, …

de vestiging van incubatoren, spin-offs en start-

Een Blue Gate is geboren!

ups. De bouwsector kan samen met de regionale arbeidsmarktregisseur inzetten op specifieke

Een Blue Gate is het vliegwiel om deze circulai-

beroepsopleidingen voor ‘groene jobs’ terwijl

re dynamiek op gang te brengen. Als eco-effec-

de werkvloeren van de bedrijven de ideale leer-

tief bedrijventerrein kijkt het uit naar de ‘markt’

werkplek zijn. Een projectgebied als Blue Gate

die de groeiende circulaire stad biedt. Een

functioneert daarom ook altijd als facilitator van

Blue Gate functioneert daarom nooit los van

reële leer- en werkplaatsen.

7

Een Blue Gate ontwikkelt zich bij voorkeur aan

groot en klein - die de circulaire omslag willen

de rand van de stad op braakliggende indus-

inzetten, voor kennisinstellingen en opleidings-

triële terreinen, brownfields of spoorwegem-

verstrekkers die met hun diensten de omslag

placementen die zoeken om een herbestem-

mee ondersteunen.

ming. De relocatie van stedelijke economische

Zich vestigen op een Blue Gate betekent kiezen

activiteiten naar een Blue Gate kan opportu-

voor een stimulerende omgeving waar bedrijven

niteiten bieden in het vrij maken van gronden

op zoek gaan naar win-win’s op korte en lange

voor de bouw van nieuwe, circulaire stadswijken

termijn richting ‘duurzame wereld’. Zo’n transitie

en de renovatie op grotere schaal van oudere

vraagt tijd en daarom biedt een Blue Gate een

stadsbuurten.

canvas met tools en ondersteuning als roadmap

Om die circulaire bouwagenda te realiseren, ves-

voor haar vestigers.

tigt een Blue Gate bouwondernemers rond een hub waar bouwmaterialen worden verzameld,

Dit boek gaat over het verhaal van Blue Gate Ant-

hergebruikt en herwerkt. Deze overslagsite is

werp. De ontwikkeling van het eerste Blue Gate

het vliegwiel dat niet enkel zorgt voor circulaire

bedrijventerrein, opgetrokken aan de Schelde-

gebouwen en wijken maar meteen ook voor de

boorden in Antwerpen. Het is de neerslag van

omslag naar een circulaire bouweconomie.

een proces dat rijpt tot een excellente wijn. Heel wat stappen zijn reeds gezet maar niet alle uit-

Zoals dit boek zal duidelijk maken, is een Blue

dagingen zijn vandaag al gerealiseerd. De weg

Gate de ideale vestigingsplaats voor bedrijven –

naar continue verbetering vormt de roadmap

8

voor de toekomst. De vestigers bepalen mee het tempo en vormen zo een ‘coalition of the willing’ in die circulaire omslag. Op schaal van de stad, de site en de eigen onderneming. Met de uitdrukkelijke ambitie om die omslag mee op te schalen.

Blue Gate Antwerp wijst de weg naar meer en andere Blue Gates. Aan u, lezer, om zich te laten inspireren en zo de ruimte voor een Blue Gate mee op te schalen.

9

Het ontstaan van een Blue Gate; in het kader van de circulaire omslag zoeken naar synergieën op en rond de site.

10

11

Het Blue Gate concept HOOFDSTUK 1

Blue Gate, Ruimte voor transitie Houston, we have a problem!

Het is augustus en het zomert in Europa.

Het zijn beelden die de zomer van 2021 type-

Maar deze zomer is anders. De positie van de

ren.

straalstroom zorgt nu al weken voor wisselvallig weer en hevige onweders in onze contrei-

In diezelfde maand trekt het IPCC, het klimaat-

en. In de zuidelijke delen van Europa woeden

panel van de Verenigde Naties, in een nieuw

felle bosbranden waarbij streken, zo groot als

rapport aan de alarmbel over de klimaatopwar-

een Belgische provincie, verschraald achterblij-

ming. Die opwarming gaat nog sneller dan tot

ven. Volgens de Italiaanse vakvereniging voor

nog toe werd aangenomen en de menselijke in-

landbouwers, Coldiretti, zal het vijftien jaar du-

vloed is daarin ‘ondubbelzinnig’ bepalend, stelt

ren voor de vegetatie zich hersteld heeft van

het rapport. Volgens de modellen van het IPCC

deze extreme vuurhaarden. Verderop zorgen

stevenen we in alle scenario’s af op minstens 1,5

hevige onweders voor een zondvloed die dor-

graden opwarming. Die anderhalve graad maakt

pen overspoelen en auto’s als speelgoed in

een wereld van verschil. Bij elke halve graad op-

draaikolken meesleuren. Elders in de wereld

warming extra zullen extreme weersomstandig-

wordt men geplaagd door extreme hittegolven,

heden frequenter en heviger zijn. Maar volgens

overstromingen en alsmaar meer cyclonen die

de Climate Action Tracker stevenen we met de

lelijk

huidige maatregelen wereldwijd nog steeds af

huishouden. Ook daar vechten

weerlui tegen oprukkend vuur en water.

brand-

op een opwarming van 3 graden tegen 2100.

14

Meer nog dan de ‘roaring twenties’, zullen de komende decennia ingaan als de ‘transition twenties‘.

De ‘transition twenties’ Het ‘burning platform’ waarop we ons bevin-

heid van de huidige manier van produceren

den -en dat is helaas steeds meer letterlijk te

en consumeren, en de dwingende en drin-

nemen- valt nog moeilijk te ontkennen. Daar

gende behoefte naar een duurzame omslag.

zijn we het, met een groeiende meerderheid, over eens. Ook de pandemische gezondheids-

Maar die transitie naar een duurzame samenle-

crisis die ons begin 2020 in een rotvaart overviel,

ving is daarom allerminst vanzelfsprekend noch

deed tal van knipperlichten afgaan. De klimaat-

verworven. Het is een zoektocht naar nieuwe

crisis, de banken- en financiële crisis en nu ook

structuren, naar nieuwe samenlevingsmodel-

de Coronacrisis, maken duidelijk dat we ons be-

len die we moeten vertalen in nieuwe gewoon-

vinden in een opeenvolging van scharnierpun-

ten en gebruiken. Naar nieuwe economische

ten. Ze geven uitdrukking aan dieperliggende

en businessmodellen die meer gaan rekening

maatschappelijke uitdagingen die complexer

houden met de ecologische grenzen en maat-

en groter zijn dan ooit: klimaatverandering,

schappelijke behoeften van onze planeet. Deze

uitputting van grondstoffen, digitalisering, de-

groeiende denkomslag zal ons handelen de

mografische evoluties, sociale ongelijkheid en

komende jaren bepalen. De uitdaging voor elk

armoede om er enkelen te benoemen. Deze

bedrijf, organisatie of overheid zal erin bestaan

‘wicked problems’ staan niet los van elkaar.

juist in te spelen op deze duurzame systeem-

Ze wijzen op hun beurt op de onhoudbaar-

veranderingen.

15

Zo’n systeemverandering verloopt complex

ken- dan kunnen overheden, burgers en be-

en daagt uit. Transities zetten zich tegelijker-

drijven niet meer gewoon blijven doen wat ze

tijd door op verschillende terreinen. De ener-

doen. Het transitieproces waar we voor staan

gie- en mobilteitstransitie zijn daarin het meest

daagt uit om dit samen te lopen.

zichtbaar maar ook andere transitieopgaves dienen zich aan: het hybride werken en nieuwe woonvormen beïnvloeden de vastgoedmarkt, digitale technologie en slimme applica-

Blue Gate, meer dan een ruimtelijke locatie

ties winnen aan terrein in zorg en onderwijs, lokale voedselstrategieën ontstaan in de nabij-

We kunnen niet om het feit heen dat de duur-

heid van steden, 3D-printing maakt straks ie-

zame

dereen prosument. Nieuwe regelgevingen be-

is. Terwijl we dit schrijven sijpelt alweer een

palen de toekomstige richting. Ze zetten aan

ontnuchterend

tot het herdenken van bedrijfsstrategieën en

eilanden van de Stille Oceaan zullen het ko-

productieprocessen,

gedragswijzigingen

mende decennium geconfronteerd worden

bij de consument, tot nieuwe eisen op vlak

met een toenemende frequentie van natuur-

van transport en bouwvoorschriften of tot

rampen. Het paradijselijke eiland Kiribati is het

permanent wijzigende uitstootnormen. Tech-

eerste land dat op 31 december Nieuwjaar

nologische ontwikkelingen leiden de sys-

viert, maar straks mogelijks ook het eerste ei-

teeminnovatie maar zorgen in hun slipstream

land zal zijn dat verdrinkt.

voor onvermijdelijke disruptie.

tot

omslag dwingend

en onomkeerbaar

nieuwsbericht

binnen.

De

Met dit boek willen we verder gaan dan het beDeze disruptie zit vandaag overal. Bij een be-

schrijven van de ‘sense of urgency’. We willen

vraging van CEO’s verklaart 82% dat zij te ma-

een poort bieden van waaruit publieke en pri-

ken hebben -of binnenkort te maken zullen

vate actoren mee kunnen bouwen, -en dat mag

krijgen- met ontwrichtende voorstellen van

je best letterlijk nemen- aan die noodzakelijke

nieuwe

duurzame omslag.

businessmodellen. Daarom moeten

ook vragen gesteld worden hoe een duurzame

omwenteling binnen bedrijven en organisa-

Het Blue Gate concept opent deze poort. Zoals

ties zelf er dan kan uitzien. Willen we klaar zijn

dit boek in de volgende hoofdstukken duide-

voor de toekomst -en deze ook beter ma-

lijk zal maken, is een Blue Gate meer dan een

16

louter

ruimtelijke

locatie. We hebben zowel

van een ontwikkelplan worden vestigers zowel

een duurzame plek als een co-creërend con-

uitgedaagd als begeleid om hun duurzaam-

cept ontwikkeld dat ruimte wil bieden aan be-

heidsambities uit te tekenen en op te rekken.

drijven en overheden om zich klaar te maken

De uitdaging is hier om net die stap extra te

voor een duurzame toekomst. Als eco-effectief

zetten die men zou kunnen of willen nemen

bedrijventerrein heeft het de uitdrukkelijke in-

op weg naar een toekomstbestendig bedrijf.

tentie om een dynamische site te zijn waar be-

Hier ligt meteen ook de directe link met de lo-

drijven zowel kunnen samenwerken als onder-

kale, stedelijke omgeving. In haar opzet draagt

steund en begeleid worden om de duurzame

een Blue Gate net ook bij om de circulaire en

omslag te maken. Of beter gesteld: duurzame

duurzame omslag van de nabijgelegen stad of

omslagen.

stadsregio te versnellen en op te schalen.

Vestigers schrijven zich van bij aanvang in om van een Blue Gate-bedrijventerrein een eco-effectieve site te maken. Door het circulair bouwen van het bedrijfsgebouw en de engagementen rond het parkbeheer (zoals dit wordt opgenomen in de vestigingsvoorwaarden) krijgt dit onder meer vorm. Aan de hand

Een Blue Gate is de uitgelezen plek voor vooruitdenkers en meedenkers die de duurzame transitie proactief en gedreven willen meemaken.

17

Nood aan een circulaire transitie Circulair. Het woord is al herhaaldelijk gebruikt

Het maakt duidelijk dat een lineaire econo-

in de voorgaande alinea’s. Niet in het minst om-

mie hierop geen antwoord biedt. Het tijdperk

dat het ook zo bepalend is in het opzet en de

van industriële productie, gebaseerd op het

werking van een Blue Gate. We leggen graag

uitputten van grondstoffen, is dus voorbij. Het

even uit waarom.

is een aanpak die steeds meer onder druk

komt te staan vanwege de uitgesproken eco-

Onderzoekers gaan ervan uit dat de mens al

logische en economische nadelen. Het ecologi-

één vierde van de totale voorraad aan zeld-

sche nadeel van deze lineaire economie is dat

zame natuurlijke materialen heeft opgebruikt.

de productie van goederen ten koste gaat van

Voor sommige grondstoffen is de uitputting

de productiviteit van onze ecosystemen en een

nabij. Feitelijk kunnen we op heden nog niet

verstoring is van ons natuurlijk kapitaal. Fluctu-

voorspellen welke materialen -op basis van de

erende grondstofprijzen, schaarse materialen,

toekomstige technologische evoluties- waar-

geopolitieke afhankelijkheid van verschillende

devol zullen zijn. Maar we weten wel dat zon-

materialen in combinatie met een groter wor-

der ingrijpende maatregelen de jaarlijkse vraag

dende vraag, zorgen voor onzekerheden en

van steden naar grondstoffen en andere na-

een snelgroeiend economisch nadeel. Dit line-

tuurlijke hulpbronnen vermoedelijk zal stijgen

air economisch model botst op zijn grenzen en

van 40 miljard ton in 2010 naar bijna 90 miljard

is niet duurzaam.

ton in 2050 .

1

De circulaire economie biedt een format om in onze behoeften te blijven voorzien binnen de ecologische grenzen.

18

Het functioneert als een economisch systeem

van één speler hebben invloed op andere spe-

van gesloten kringlopen waarin grondstoffen,

lers in het ecosysteem of de keten waardoor

onderdelen en producten hun waarde zo min

onderlinge afhankelijkheid ontstaat.

mogelijk verliezen, hernieuwbare energiebron-

nen worden gebruikt en systeemdenken cen-

Uiteraard is zo’n circulaire transitie niet met

traal staat.

een simpele vingerknip gerealiseerd net om-

dat het een systeemverandering vereist. Dat

In een volledig circulaire economie bestaat

betekent concreet dat bestaande routines

afval

het grondstofge-

uit de lineaire economie worden stopgezet en

bruik te minimaliseren en deze grondstoffen

niet, enerzijds

door

nieuwe, circulaire verdienmodellen en waar-

vervolgens zo hoogwaardig mogelijk te herge-

denketens moeten worden gerealiseerd. Zo’n

bruiken, en anderzijds door producten en on-

oefening aanvatten als onderneming vraagt

derdelen maximaal opnieuw in te zetten. Dat

om een kader en een ‘juiste’ ruimtelijke context

houdt onder meer het slim ontwerpen van pro-

waarin je zowel uitgedaagd wordt om de stap

ducten en diensten in ifv het verhogen van de

te willen maken, als begeleid wordt met een

levensduur, alsook het inzetten van afvalstro-

ondersteunend canvas om die stap te kunnen

men voor de productie van nieuwe materalen.

maken. Dit is het uitgelezen speelveld van een

Net als grondstoffen en producten gaat ook

Blue Gate.

energie zo lang mogelijk mee in een circulaire economie. Het circulair economisch systeem voeden we dus met energie uit hernieuwbare energiebronnen. Tot slot wordt een circulaire economie ook gekenmerkt door een netwerk of systeem van verbonden actoren. De acties

19

Een Blue Gate, Speelveld voor meerwaardecreatie Uniek speelveld naar ecoeffectiviteit Een Blue Gate is een bedrijventerrein dat reso-

een structurele negatieve impact hebben, alleen

luut kiest om zich in te passen in de circulaire

we maken deze kleiner, dus het duurt langer

economie. Het bepaalt meteen ook de eigen-

voordat een ecologisch of sociaal systeem over-

heid van een Blue Gate waarbij zowel de ont-

belast raakt2. Binnen een circulaire economie

wikkeling van de site als de vestigers met hun

zoeken we naar duurzaamheid in het verho-

economische activiteiten uitgedaagd worden

gen van de eco-effectiviteit van het systeem.

om te verduurzamen en de circulaire omslag te

Eco-effectiviteit betekent dat we niet alleen

maken. Maar wat maakt dan dat verschil?

onze negatieve voetafdruk zo klein mogelijk ma-

ken, maar ook dat we onze positieve impact op

Het perspectief op verduurzaming is anders

het ecologische, economische en sociale sys-

binnen een circulaire economie dan in een line-

teem zo groot mogelijk maken3.

aire economie. Als we binnen een lineaire economie aan verduurzaming werken, richten we

Anders gesteld: als eco-effectief bedrijventerrein

ons op eco-efficiëntie. Daarbij proberen we zo

streeft een Blue Gate naar meerwaardecreatie

min mogelijk schade te veroorzaken door onze

door het vermogen van onze economische, tech-

negatieve voetafdruk zo klein mogelijk te maken.

nologische, ecologische en sociale systemen com-

Eco-efficiënt werken betekent dat we nog steeds

plementair en zonder onderscheid te versterken.

20

Blue Gate stimuleert economische meerwaarde

Doordat een Blue Gate vormgegeven wordt op basis van internationaal erkende standaarden, kunnen hun prestaties gebenchmarkt worden ten aanzien van die bredere markt en ontstaat de mogelijkheid om hierover te rapporteren.

Dankzij het gericht inzetten van tools zoals de Carbon Risk Real Estate Monitor (CRREM), de WELL building standard (WELL) en de Building Research Establishment Environmental Assessment Method (BREEAM) verzekeren we ons ervan, dat een Blue Gate een hoog performante cluster vormt die welzijn en gezondheid van de gebruikers koppelt aan ecologische en economische duurzaamheid.

21

Dit gebeurt volgens de krijtlijnen van de Glo-

beurt de financieringskost voor de gemaakte

bal Reporting Initiative (GRI)-standaarden, op

investeringen beperkt worden wat opnieuw

basis van de -door de European Professional

een positieve impact heeft.

Real estate Association (EPRA) geselecteerde-

financiële en non-financiële Key Performance

Door economische meerwaarde bewust te

Indicators (KPI’s).

herinvesteren in de duurzaamheid van het

project, ontstaat vervolgens een wisselwerking

Een voorbeeld: het ontwerpen van een

tussen economie en ecologie: bij elke iteratie

Blue Gate op basis van krijtlijnen uit de CR-

evolueren we voor beiden verder naar een op-

REM-tool. Het biedt de mogelijkheid om niet

timaal prestatieniveau.

alleen de huidige, maar ook de toekomstige CO2-impact af te wegen tegen het vooropgestelde decarbonisatiepad uit het Klimaatakkoord van Parijs en de beoogde doelstellingen voor 2050. Door dit te doen, wordt de zogenaamde ‘lock-in’ vermeden en wordt daarmee het risico op negatieve financiële effecten van CO2-taxatie onder controle gebracht. Dankzij de betere operationele resultaten kan op zijn

22

Blue Gate faciliteert technologische meerwaarde

Door hun ambitie te combineren met schaalgrootte, faciliteert een Blue Gate productontwikkeling van gebouwmaterialen en -componenten.

Zij bieden zo immers de afzetmarkt die voor

streven naar circulair bouwen, ontstaat hier de

producenten vereist is om nieuwe producten

mogelijkheid tot het uitwisselen van deze com-

te lanceren, te optimaliseren en in een later

ponenten tussen vestigers. De gebouwen wor-

stadium ook uit te wisselen. Op een Blue Gate

den ontworpen om mee te groeien, krimpen en

reiken we dan ook de hand naar materiaal- en

wijzigen met de gebruikers die zij huisvesten.

gebouwcomponentproducenten die bij elke

Bij elke iteratie wordt voorzien in meer perfor-

iteratie hun ambitieniveau op willen krikken

mante materialen en -componenten.

en die vanuit de circulaire gedachte voor de

lange termijn betrokken willen blijven.

Aangezien vraag en aanbod hierbij niet steeds

synchroon verlopen, voorzien we in de vorm

Ook in de operationele levensfase van vastgoed

van een zogenaamd ‘circular construction con-

speelt de schaalgrootte van de site een belang-

solidation center’ -naar analogie met stockage-

rijke rol. Zij biedt standaardisatiemogelijkheden

en distributiecentra- in een lineaire produc-

en zorgt voor de synergiewinsten die de park-

tieketen met de nodige ruimte voor tijdelijke

en gebouwbeheerder toestaan om te focussen

opslag. Hiermee leggen we de kiem voor cir-

op de gemeenschap op en rond Blue Gate. Op

culaire stadsdistributie van bouwmaterialen en

die manier wordt een interne markt gecreëerd:

-componenten waarin deze niet verloren gaan

waar vandaag veelvuldig gebotst wordt op het

maar ge(her)waardeerd worden.

vinden van een leverancier of afzetmarkt in ons

23

Blue Gate biedt ecologische meerwaarde

Eenmaal de site voor een Blue Gate gedetecteerd, wordt gestart met de identificatie van potentiële vestigers.

Ecologische meerwaarde begint bij Blue Gate al bij het prille begin, bij de selectie van de site.

Door te opteren voor het her-ontwikkelen van oude, vervuilde sites, vermijden we zowel het ontstaan van ‘waste land’ als het aansnijden van vrije ruimte voor economische ontwikkeling. De sanering die met deze herontwikkeling gepaard gaat, zorgt voor een positieve ecologische impact die, doorheen de verdere ontwikkeling en exploitatie, stelselmatig groeit. Door te opteren

Eens geïdentificeerd, worden hun duurzaam-

voor het her-ontwikkelen van aan een multimo-

heidsambities in kaart gebracht en samengevat

dale mobiliteitsknoop gelegen sites, vermijden

in een ontwikkelingsplan waartoe de vestiger

we immers dat het transport van zwaar materi-

zich engageert: via de vestigingsvoorwaarden is

aal tijdens de bouwfase maar ook later als deel

hij gebonden om zijn bedrijfsinfrastructuur cir-

van de operationele werking van de bedrijven

culair te ontwerpen, te bouwen én te exploite-

die zich op een Blue Gate vestigen, via zwaar

ren. Hierin wordt hij bijgestaan door het team

wegvervoer moet gebeuren. Door te opteren

achter Blue Gate. Door de verschillende invals-

voor sites in, of in de directe omgeving van, een

hoeken op vlak van klimaat (vb. energiegebruik,

stad zorgen we er dan weer voor dat vestigers

waterbeheer etc.), milieu (vb. materiaalgebruik,

hun last-mile-afwikkeling en pendelbewegingen

materiaalemissies etc.) en mens (vb. daglicht-

van medewerkers op een duurzame manier

toetreding, thermisch comfort, akoestiek etc.)

kunnen, en zullen organiseren.

te combineren in een beslissingsmatrix, komen we tot onderbouwde besluitvorming over bouwtechnische aspecten zoals de vereiste isolatiekwaliteit, beglazingspercentages en positionering, materialisatie van de draagstructuur,

24

Blue Gate creërt maatschappelijke meerwaarde het al-dan-niet dragend zijn van geveldelen en

In het voorgaande onderdeel werd duidelijk dat

binnenwanden etc. De finaliteit hiervan is een

een Blue Gate ecologische meerwaarde cre-

‘circulair programma van eisen’ dat op zijn beurt

ëert, zowel in termen van ontwerp en bouwpro-

door Bopro gehanteerd wordt als leidraad voor

ces, energie en materialen als op vlak van trans-

het ontwerp- en bouwteam. Deze aanpak wordt

port en mobiliteit. Maar net ook door een Blue

eveneens toegepast op het publieke domein,

Gate concept in te bedden in een metropo-

wat resulteert in een al even performante in-

le periferie kan dergelijk gebiedsgericht project

frastructuur. Deze wordt vormgegeven vanuit

bijdragen aan het oplossen van regionale of

de principes van klimaatadaptatie, aanpasbaar-

lokale sociaaleconomische vraagstukken en zo

heid, biodiversiteit en minimaal ruimtebeslag.

maatschappelijke

Dit vertaalt zich onder meer in blauwgroene

gangspunt daarbij is mee in te zetten op de ver-

corridors, parkeermogelijkheden voor gedeelde,

betering van de leef-, woon- en werkkwaliteit

elektrische mobiliteit etc.

van de mensen uit deze urbane regio’s.

meerwaarde

creëren. Uit-

Ecologische meerwaarde eindigt bij een Blue

De stad en haar omgeving vormen het ideale

Gate niet bij de oplevering. Dankzij de oprichting

schaalniveau om de circulaire transitie te be-

van een vzw voor parkbeheer worden ontwikke-

werkstelligen en op te schalen. Door de synergie

laar, publieke overheid, nutsmaatschappijen en

met het circulaire bedrijventerrein ontstaat een

vestigers samengebracht om ook op lange ter-

nieuwe dynamiek van keten- en levenscyclus-

mijn de ambities te (blijven) waarmaken.

denken. Een Blue Gate wordt daarin een aantrekkelijke broedplaats voor innovatie en een ideale groeiomgeving voor spin-offs en startups.

25

Niet alleen door kennisuitwisseling tussen de verschillende vestigers maar ook door een directe uitwisseling met de lokale community, draagt een Blue Gate onverkort bij aan de circulaire transitie van de lokale omgeving.

26

Meteen wordt ook duidelijk hoe dit Blue Gate concept kansen bieden voor nieuwe werkgelegenheid: van creativiteit en innovatiekracht in incubatoren, nieuwe jobs in spin-offs, startups en stadslandbouw tot leerwerkplaatsen voor mensen in opleiding in duurzame, logistieke centra of groenonderhoud. De aanpak biedt kansen om de sociale inclusie van de eigen stedelijke samenleving te versterken. Het belang van lokale jobcreatie hoeft daarbij geen betoog.

Mensen van alle leeftijden kunnen vaardigheden en competenties opdoen en gezamenlijk reflecteren over wat nodig is voor een duurzame toekomst. Een projectgebied als Blue Gate functioneert als facilitator van reële leerwerkplaatsen. De bouwsector kan samen met de regionale arbeidsmarktregisseur inzetten op specifieke beroepsopleidingen ‘groene jobs’ of werkvloeren aanbieden voor werkplekleren. Zo leert men een vak door mee te draaien in een bedrijf of onderneming en krijgt men de knepen van een vak onder de knie door meteen in het beroep te duiken. Voor het jeugd- en volwassenwerk in deze metropolen schuilt hier de kans om de maatschappelijke positie van kwetsbare groepen te versterken door vanuit hun competentiecentra voor jongeren en volwassenen synergiën aan te gaan met samenwerkende bedrijven en scholen.

27

Een Blue Gate, Essentiële schakel voor een circulaire stad Steden als grondstoffenbank Laat ons nog een stap verder gaan en de

Steden zijn ook de groeipolen van de toekomst.

meerwaardecreatie die een Blue Gate po-

Het komende decennium zullen we ingaan als

tentieel in zich heeft en deze nog wat verder

de ‘transition twenties’ maar de 21ste eeuw

oprekt. Dat potentieel biedt zich aan door de

wordt de eeuw van de metropool. Elke dag

bewuste keuze om een Blue Gate te positio-

neemt de stadsbevolking in de wereld toe met

neren en in te bedden aan de rand van een

200.000 personen. Elke dag opnieuw en dat zal

metropool. Net omdat steden dense leef- en

in de toekomst zo blijven4. In 2050 zal twee der-

werkomgevingen zijn, plekken waar mensen

de van de mensen in steden wonen. En net die

shoppen, recreëren en consumeren. Het zijn

samengebalde energie in steden maakt ons al-

laboratoria voor maatschappelijke en artistie-

len competitiever en ondernemender, zo leren

ke dynamieken, voor sociale

technologi-

we uit onderzoek5. “Mensen zijn immers op hun

sche innovaties. Ze beschikken over een rijk

best als ze kennis kunnen uitwisselen, kunnen

aanbod aan academische en beroepsgerichte

samenwerken en met elkaar kunnen concur-

opleidingen, aan kennisfora en incubatiecen-

reren in een omgeving die persoonlijk contact

tra en zijn daarmee een reservoir voor de ar-

mogelijk maakt”, zo stelt Ben Wilson in zijn boek

beidsmarkt van morgen.

Metropolis.

en

28

Duurzame wijken met circulaire gebouwen waar het gezond wonen, werken en vertoeven is, wordt het leidende principe voor de leefbare stad van morgen.

Die groei van steden zorgt voor een perma-

Om die circulaire omslag op stoom te krijgen,

nente bouw- en infrastructuurontwikkeling

moeten we alvast naar een stad beginnen kij-

van nieuwe woningen en kantoren, van trans-

ken als de materialenbank en grondstoffenmijn

feria voor multimodaal vervoer en infrastruc-

van de toekomst. Het sluit aan op de ruimere

tuur voor de smart cities, van nieuwe scho-

uitdaging om wat nu geproduceerd wordt in

len en toekomstige zorgcampussen, of van

de toekomst oneindig te laten meegaan door

magazijnen voor duurzame stadsdistributie.

materialen aan het einde van de levenscyclus

Tegelijkertijd worden steden geconfronteerd

terug te nemen en volledig te recycleren. Maar

met een dwingende en daardoor ambitieuze

evenzeer door eco-design en standaardisering.

duurzaamheidsagenda wat betreft het toekomstbestendig maken van het bestaande patrimonium. In Europa zet de Green Deal die agenda meteen op scherp. Over dertig jaar moet Europa klimaatneutraal zijn en daarmee wordt meteen duidelijk dat we voor een versnelde, circulaire transitie moeten gaan.

29

Een Blue Gate kan hierop inspelen door een specifieke zone te voorzien voor een ‘circulair Constructie Consolidatiecentrum’ (C-CCC).

Een circulair constructie consolidatiecentrum is op te vatten als een hub waar verschillende activiteiten zoals ophaling, hergebruik en reverse-logistics van bouwafval en -materialen plaatsvinden.

Leveranciers kunnen bouwmaterialen afleve-

stadswijken hier gelijktijdig terecht of wordt

ren waarna deze in het C-CCC per werf geclus-

een versnelde renovatie van verouderd patri-

terd worden. De aangehaalde multimodaliteit

monium mogelijk. Denk daarbij aan versnelde

(watergebondenheid, overslag via spoor) is

retrofitting voor sociale huisvesting, gemeen-

daarbij een extra troef. De last-mile naar de

schapsvoorzieningen als scholen, crèches, wijk-

stad gebeurt door gecombineerde leverin-

bibliotheken en ontmoetingscentra.

gen (vol brengen, vol halen) zodat bouwafval en herbruikbaar materiaal van de werf meteen overgebracht wordt naar het C-CCC. Deze gecombineerde transporten resulteren in minder files, lagere CO2-emissies en minder hinder in wijken bij leveringen. Om een impactvolle, circulaire dynamiek te genereren, is voldoende schaalgrootte van de zone voor een C-CCC’s noodzakelijk. Door schaalgrootte te voorzien, kunnen herontwikkeling van delen van

30

Ruimte maken voor een Blue Gate Maar daarmee is de kous niet af. Een circulaire

bij opnieuw dient nagedacht over de invulling

mindset voor een stad heeft meer nodig dan

van te herontwikkelen bedrijventerreinen en

louter circulair ontworpen gebouwen en in-

brownfields in of bij steden. Net omdat ruimte

frastructuur. Een stad moet ook circulair gaan

als (schaarse) grondstof functioneert, opteren

functioneren in haar lokale industrie en logis-

we bewust voor de (her)ontwikkeling van be-

tieke keten, in haar bouweconomie, in haar

staande

mobiliteits- en energiebeleid, in haar voedsel-

menten of brownfields.

strategie en sociaal lokaal beleid en waarom

ook niet in haar toeristische functie.

De overheid speelt een cruciale rol in deze om-

kanteling: met haar kennis over beschikbare

Om dit waar te maken heeft een metropool

brownfields, en een doeltreffend stimulerings-

nood aan specifieke ruimte voor bedrijven van

beleid voor herontwikkelingen kan en moet

waaruit zij de stad duurzaam beleveren, nieu-

zij mee ruimte maken voor circulaire bedrijvig-

we groene jobs creëren of geleidelijk kunnen

heid eerder dan een verderzetting van lineaire

transformeren naar een nieuwe maakindus-

uitbreiding.

bedrijventerreinen,

spooremplace-

trie. Aansluitend aan de grondstoffencentrales (C-CCC’s) waar bouwmaterialen worden uitge-

Een Blue Gate functioneert hier als ideale part-

sorteerd, kunnen opleidingscentra, incubators

ner net omdat zij beschikt over een richtingge-

en start-ups zich vestigen als gangmakers van

vend kader om zowel bedrijven te begeleiden

de circulaire omslag.

in die circulaire omslag als meerwaarde te creëren voor de lokale omgeving.

Op lokaal en regionaal niveau wordt het aanduiden van ruimte en het stedelijke ruimtegebruik van bedrijventerreinen een kritische succesfactor in de realisatie van een circulaire metropolitane regio.

Het vraagt de overheid om een strategisch ruimtelijke en economische planning waar-

31

Een publiek-private opdracht Anders gesteld is een Blue Gate te begrijpen als het vliegwiel dat een stedelijke regio ondersteunt en aanjaagt om geleidelijk aan die circulaire transformatie in te zetten en te versnellen. In de visie van een Blue Gate is ruimte de primaire grondstof om een circulair gebied of regio te laten ontstaan. Een Blue Gate wordt meteen ook een pleisterplaats voor een ‘first mover advantage’ in circulaire economie.

Het draagt bij aan het versterken van het concurrentievermogen van onze industrie onder meer door de creatie van nieuwe (groene) jobs en duurzame, economische activiteit.

De keuze voor Brownfields -met een waarschijnlijke saneringsplicht- enerzijds, als de transformatieve gebiedsontwikkeling van een Blue Gate anderzijds sturen aan op een publiek-private samenwerking (PPS) voor de ontwikkeling van een eco-effectief bedrijventerrein.

32

De SDGs als sturend kader In zo een publiek-private samenwerking is voor

Meer en meer stel je vast dat ondernemingen

elk van de partners een eigen rol weggelegd.

de Sustainable Development Goals (SDGs)

Het staat vast dat een rol is voorbehouden voor

van de Verenigde Naties gaan hanteren als

de overheid als kwaliteitsbewaker van de proce-

toetsingskader voor de duurzaamheid en toe-

dures, zowel met betrekking tot de contractuele

komstbestendigheid van hun bedrijf of orga-

procedure als de vergunningsprocedure. Hierin

nisatie. Deze SDGs vormen dan ook het mon-

staat de overheid garant voor gelijke behandeling,

diaal kompas en internationale raamwerk om

non-discriminatie, transparantie en eerlijke con-

de overgang naar een duurzame samenleving

currentie. Tegelijkertijd beschikt deze overheid

concreet aan te vatten. Want als maatschappij

in haar diverse gelaagdheden over toepasselijke

zetten we pas echte duurzame stappen voor-

expertises, waarborgfondsen en ondernemingsti-

uit naarmate we meer en meer slagen in het

mulansen die waar nodig en relevant mee inge-

linken van de duurzame ontwikkelingsdoelen

bracht kunnen worden.

aan de dagelijkse praktijk van bedrijven, orga-

nisaties en beleidsinstanties.

De complexiteit van een transformatieve en eco-effectieve gebiedsontwikkeling zet aan tot het

Het SDG-kader telt 17 Sustainable

aantrekken van één of meerdere private partners

ment Goals met daaronder 169 duurzame doel-

Develop-

met een sterk duurzaamheidsprofiel en de nodi-

stellingen. Het basisidee achter de SDGs is ‘nie-

ge ervaring om deze transitie te doen slagen. Met

mand blijft achter’ en ‘iedereen moet in staat

hun expertise staan ze in voor de ontwikkeling

zijn te bouwen aan een betere toekomst’. Daar-

en het beheer van de site en voor de uitbouw van

om ook zijn ze gegroepeerd rond de 5 P’s van

een community waar vestigers samen ervaring

duurzame ontwikkeling: People, Planet, Pros-

delen over hun transities.

perity, Peace en Partnerships. De doelstellingen zijn met andere woorden geformuleerd

In hoofdstuk 2 bij het onderdeel ‘publiek-private

omtrent economische groei, klimaatverande-

samenwerking’ lees je meer over hoe een samen-

ring, energie, gezondheid en welzijn, genderge-

werking tussen private en publieke actoren con-

lijkheid, onderwijs en andere belangrijke maat-

creet vorm kreeg bij de ontwikkeling van het

schappelijke thema’s.

eco-effectieve bedrijventerrein Blue Gate Antwerp.

33

De SDGs zijn ook holistisch, en dit net omdat

positieve impact nastreven op elk van de 17

ze de link leggen tussen ecologische, sociale

SDGs. De vertaalslag naar het specifieke terrein

en economische uitdagingen. Het aanpakken

gebeurt samen met alle stakeholders. Door het

van milieuthema’s, de aandacht voor sociale

bepalen van speerpunten wordt de duurzame

ongelijkheid en het stimuleren van technolo-

ambitie scherp gesteld, gekoppeld aan de te

gische innovaties moeten simultaan tot uiting

behalen minimumstandaarden en uitgewerkt

komen. Meerwaardecreatie dus. Concreet: wil

in meetbare KPI’S.

een ondernemer SDGs effectief in de bedrijfs-

voering integreren, dan dient een bedrijf en or-

Net zoals dit verwacht wordt van elk van de ves-

ganisatie haar overall strategie af te stemmen

tigers, zal ook een Blue Gate rapporteren over

op alle SDGs.

haar duurzaamheidsprestaties aan de hand

van een CSR-rapport. Het maakt meteen de

Het is dan ook logisch dat deze SDGs zich laten

synergie duidelijk tussen de CSR-rapportering

linken aan duurzaamheids- en CSR-rapporte-

op bedrijfsniveau van vestigers en de directe

ringen . Door middel van een SDG-impactana-

bijdrage ervan aan het geaggregeerde Blue

lyse van de organisatie worden risico’s en mo-

Gate-resultaat. Net daarom kunnen bedrijven

gelijke verbeterpunten in kaart gebracht en kan

vanuit het community-netwerk ondersteund

vervolgens een verbeterplan worden opgesteld

en geadviseerd worden bij het analyseren van

om de organisatie te begeleiden naar een cir-

hun bestaande en toekomstige activiteiten op

culaire economie. Door de positieve impact op

vlak van duurzaamheid. Door het creëren van

de verschillende maatschappelijke doelstellin-

een faciliterend kader, versterkt deze aanpak

gen te vergroten, sturen de SDGs de duurza-

de implementatie van de SDGs in de bedrijfs-

me transitie.

strategieën en de dagelijkse bedrijfsvoering én

daarmee de toekomstbestendigheid van deze

Vanuit hun ‘purpose’ schrijft een Blue Gate zich

ondernemingen gevestigd op een Blue Gate.

6

logischerwijze en bewust in op deze doelstellingen van de Verenigde Naties en wil ze een

34

Europa als aanjager, Blue Gate als facilitator Dit faciliterend kader biedt meteen ook de moge-

In antwoord op de pandemiecrisis met het oog

lijkheid om vestigers bij de les te houden inzake

op het noodzakelijke economisch en maatschap-

de kennis en toepassing van nieuwe en/of veran-

pelijk herstel, werkte Europa ondertussen ook

derende beleidskaders, regelgeving en (financiële)

een investeringsprogramma uit van meer dan

stimuleringsprogramma’s. Daar waar de SDGs on-

1.000 miljard Euro aan publieke en private midde-

dernemers een sturend kader aanreiken om de

len. Europa koos er bewust voor om dit herstel-

duurzame omslag te maken en de risico’s hiervan

programma te laten sporen met de ambities van

in te schatten, krijgen ondertussen ook politieke

de Green Deal en zo de Europese economie in

beleidskaders vorm, die richting en uitvoering ge-

hogere versnelling richting groene en circulaire

ven aan de wenselijke, duurzame toekomst.

economie uit te duwen. Ook het Belgisch herstel-

plan8 onderschrijft deze aanpak met meerdere

Met de uitrol van de Europese Green Deal neemt

projecten gelinkt aan de circulaire economie.

Europa deze handschoen op. De Europese Commissie en haar Parlement mobiliseren daarvoor

Ondertussen zijn de eerste kernacties opge-

het collectieve vermogen van haar lidstaten, haar

start om sectoren en bedrijven mee te nemen

regio’s en steden om van Europa het eerste kli-

in deze transformatie. Het nieuwe Europese Ac-

maatneutrale continent ter wereld te maken. Met

tieplan Circulaire Economie (nCEAP) zal samen

deze ambitie zijn alle bestuurlijke niveaus aan zet.

met de strategie voor het industriebeleid9 een

belangrijke bijdrage leveren voor nieuwe groene

Zoals de Europese Commissie het zelf omschrijft

jobcreatie, nieuwe rechten voor de prosument

is deze Green Deal te begrijpen als een road-

en het stimuleren van nieuwe ontwikkelingen

map om de Europese economie duurzaam te

voor klimaatneutrale en circulaire producten.

maken en deze transitie rechtvaardig en inclusief

Met het rechtvaardig Transitiefonds en het

te maken voor iedereen7. Het spectrum omvat zo-

Duurzaam Europees Investeringsplan worden

wel het uitwerken van een sturend politiek kader,

middelen voorzien voor regio’s en sectoren die

de vertaalslag in geïntegreerde actieplannen als

het meest -door de omslag naar een koolstofar-

concreet beleidsinitiatief tot op lokaal niveau.

me economie- worden getroffen.

35

De territoriale agenda 2030 van de EU wijst op de cruciale rol van een goede ruimtelijke ontwikkeling voor het bereiken van de duurzame en maatschappelijke doelen (SDGs) zowel voor stedelijke als landelijke gebieden als de bestaande tussenruimte10.

Het New Leipzig Charter Bijzondere aandacht in dit verhaal verdient het New Leipzig Charter dat de lidstaten van de Europese Unie oproept om een duurzaam stedelijk beleid te voeren. Verwijzend naar Sustainable Development goal 11 (SDG11) benadrukt het Charter de cruciale rol die steden hebben in het waarmaken van de duurzaamheidsagenda.

Daarbij moet de aandacht onder meer uitgaan naar het wegwerken van sociale tegenstellingen,

Het raakt opnieuw de discussie aan hoe we

gericht inzetten op een lokale, circulaire econo-

onze ruimte zullen vormgeven om die circulaire

mie, klimaat adaptief beleid en een sterke ruim-

omslag mogelijk te maken. Zoals gesteld heeft

telijke planning.

een circulaire economie de ruimte nodig om de nieuwe maakindustrie, bedrijven met stadsondersteunende diensten, incubators én bestaande productiebedrijven de ruimte te bieden om de circulaire omslag te maken. Het vraagt om die andere kijk hoe we ruimte aanwenden. Dat het kan, maakt het verhaal van Blue Gate Antwerp duidelijk.

36

37

Blue Gate Antwerp, een inspirerend praktijkvoorbeeld HOOFDSTUK 2

Blue Gate Antwerp, Samen ondernemen De start van een toekomstbestendig bedrijventerrein De site waarop Blue Gate Antwerp werd ont-

van deze site tot een duurzaam bedrijventer-

wikkeld, stond bekend als ‘Petroleum Zuid’ en

rein. Door haar ligging aan de Scheldeboorden

situeert zich binnen de stadsgrenzen van de

was deze site ook betrokken in het Sigmaplan

stad Antwerpen. De naam verwijst naar het

met plannen voor de stabilisatie van de kaai-

voormalig gebruik van de site als petroleum-

muren en het verhogen van de waterkering

haven vanaf begin 20ste eeuw. In de jaren ‘50

tot op veilige Sigmahoogte. Tegelijkertijd stond

werd de nieuwe petroleumcluster in de noor-

deze site voor een grondige sanering van de

delijke haven in gebruik genomen waarna de

opgelopen historische vervuiling.

activiteiten in de tweede helft van de 20ste eeuw stilaan afnamen. Sinds 1986 vonden op

Omwille van de complexiteit en de nood aan

de site geen petroleumactiviteiten meer plaats

geïntegreerde aanpak werd aan publieke zijde

en overwoekerde het gebied met struiken, ge-

Blue Gate Antwerp Public Holding (BGAPH) op-

wassen en bomen.

gericht waarin zowel de stad Antwerpen met haar vastgoeddochter AG Vespa, Participatie

De stad Antwerpen was ondertussen vragen-

Maatschappij Vlaanderen (PMV) en de Vlaamse

de partij voor enerzijds de sanering van deze

Waterweg vertegenwoordigd zijn (zie verder).

brownfield en anderzijds de herontwikkeling

Zij werken sinds 2006 samen aan dit project.

40

Een concurrentiedialoog, een aanpak die specifiek bestaat voor bijzonder complexe opdrachten waarbij de overheid en de kandidaten eerst over de inhoud en specificaties van het bestek onderhandelen.

De complexe uitdagingen van de herontwikkeling

Om tot een integrale aanpak te komen werd

zette de publieke partner BGAPH, in 2012 aan tot

vanaf de PPS-procedure een integraal ontwikke-

het lanceren van een open oproep waarop private

lingsteam opgetuigd. DEC neemt de rol als sane-

consortia konden intekenen. Deze opdracht werd

rings-, ophogings- en infrastructuuraannemer.

in de markt gezet via een concurrentiedialoog.

Bopro is aangesteld als ontwikkelaar en neemt in die hoedanigheid de rol van projectmanager,

Pas na deze fase, dienen de resterende, geïn-

duurzaamheidsregisseur, veiligheidscoördinator

teresseerde kandidaten een offerte in. In te-

en vermarkter op. OMGEVING treedt op als stu-

genstelling tot de klassieke gunning met eerder

diebureau voor de werken. Quares volgt vanaf

stringente selectiecriteria, biedt deze werkwijze

het begin het project mee om het latere beheer

ruimte voor innovatie en een evolutieve kijk op

vanuit haar rol als parkmanager mee op te tui-

de ontwikkeling.

gen. Van Moer en Montea worden als logistieke spelers aangetrokken om de watergebonden en

Het project werd in maart 2016 gegund aan het

stedelijke logistieke zone op het terrein tot haar

consortium BlueO’pen met DEME Environmen-

vol potentieel in te vullen. UA en Vito versterken

tal Contractors (DEC), Dredging International

het team als kennisinstanties om de duurzame

(DI) en Bopro Sustainable Investments.

innovatie mee te faciliteren.

41

Het totale projectgebied van Blue Gate Antwerp bedraagt 63 hectare.

De ontwikkeling daarvan verloopt in verschillende fasen.

Match tussen publiek en privaat De missie voor Blue Gate Antwerp (BGA), door

De private en publieke partners vonden elkaar in

de publieke initiatiefnemers vooropgesteld, is

diezelfde visie: de ambitie om Blue Gate Antwerp

helder: een duurzaam, innovatief, eco-effec-

te transformeren tot een aangename plek om te

tief en watergebonden bedrijventerrein voor

werken en te vertoeven. Het samenbrengen van

de toekomst realiseren waar bedrijven samen

kennis en expertise, politieke ondersteuning, in-

open innoveren en waar materialenstromen en

novatie en financiële kracht vormen de solide basis

reststromen circulair worden gedeeld.

om de gezamenlijke doelstellingen te realiseren.

Hiermee maakt Blue Gate Antwerp meteen

Met de oprichting van Blue Gate Antwerp De-

duidelijk dat haar ambitie een eind verder reikt

velopment (BGAD) werd een bijzondere sa-

dan enkel een terreinontwikkeling met circulair

menwerking opgestart tussen privépartners

gebouwde infrastructuur.

en overheid in de vorm van een publiek-private samenwerking (PPS). Via de aanwezigheid

Door bedrijven aan te trekken die circulair ondernemen of zich mee inschrijven in een circulaire keten, profileert deze specifieke Blue Gate zich als motor voor de stedelijke regio.

van publieke actoren werd een verhoogde rechtszekerheid, risicobeheersing en financierbaarheid ingebouwd. Door de private actoren werd naast de specifieke expertise inzake duurzame gebiedsontwikkeling ook het ondernemerstemperament

aan

boord

gebracht.

Zoals eerder aangehaald wordt de stad Antwerpen vertegenwoordigd door het Autonoom Gemeentebedrijf verantwoordelijk voor Vastgoed- en Stadsprojecten (AG Vespa). Via haar vastgoeddochter stuurt de lokale overheid mee in het realiseren van haar ambities inzake circulaire economie, duurzame innovatie, ondernemerschap en kwalitatieve jobcreatie voor zowel hoog- als laagopgeleiden.

44

De Vlaamse overheid participeert enerzijds via

toekomstgericht ontwikkelen van terreinen en

het doe- en durfbedrijf Particpatie Maatschappij

gebouwen.

Vlaanderen (PMV) in onder andere de sanering en herontwikkeling van brownfields. Anderzijds

Naast BGAD, dat zich focust op de ontwikkeling

is zij betrokken via De Vlaamse Waterweg en

van het bedrijventerrein, is Blue Gate Antwerp

stimuleert zij zo de watergebonden economie

Building (BGAB) opgericht. BGAB is zoals de

door middel van kaaien en logistieke faciliteiten.

naam doet vermoeden de ontwikkelaar van de gebouwen en zorgt ervoor dat BGAD’s ambi-

Langs de private zijde vinden we dus DEME

ties worden doorgetrokken op gebouwniveau.

Environmental Contractors (DEC) en Dredging

Door de ontwikkeling van alle gebouwen bin-

International (DI) alsook Bopro Sustainable In-

nen het projectgebied bij één en dezelfde partij

vestments terug, via het consortium Blue Open.

te brengen, kan de continuïteit in kwaliteit en ambities geborgd worden. Door het feit dat

DEME Environmental Contractors (DEC) en

deze ontwikkelaar kennis heeft van de ambities

Dredging International (DI) zijn beiden doch-

en voorwaarden van de site en worden de ves-

ters van DEME Group. DEME is gespeciali-

tigers op deze manier gefaciliteerd.

seerd in het uitvoeren van milieuprojecten in binnen- en buitenland zoals saneringen, zuivering van stortplaatsen en herontwikkeling van brownfields tot nieuwe bouwrijpe grond. Met deze kennis en expertise is DEME vanaf de start een uitgelezen projectpartner.

Bopro Sustainable Investments (BSI) is een internationaal georiënteerde vastgoedontwikkelaar en consultancybedrijf met een focus op duurzaamheid. Doorheen de volledige real estate life cycle brengt Bopro de nodige expertise aan tafel omtrent duurzaam en

45

De rol van de publieke partner Binnen deze publiek-private samenwerking is voor elk van de partners een duidelijke rol weggelegd.

De publiek zijde bewaakt de contractuele afspraken en de uitvoering van de vooropgestelde ambities voor de ontwikkeling van de site en de stedelijke omgeving.

Om deze voortgang meetbaar te maken werden

ploitatie van de laad- en loskade en de exploita-

samen met de private partner outputspecifica-

tie van de watergebonden stadsdistributie. Ook

ties gedefinieerd en geclusterd. Onderstaande

wat betreft de ‘samenwerkingsstructuur’ werden

voorbeelden maken dit wat meer duidelijk. In

specificaties uitgewerkt met betrekking tot de

de rubriek ‘duurzaamheidsambitie’ werden out-

bevoegdheid en werking van de grondvennoot-

putspecificaties gedefinieerd voor de gebouwen

schap, de preferentiële rechten, garantieclausu-

(BREEAM excellent), de site (BREEAM communi-

les en dergelijke.

ties en een CO2 neutraal bedrijventerrein). Het werken met een beheersplan, de oprichting van een parkmanagementstructuur en de realisatie van collectieve parkeerinfrastructuur vervolledigen de invulling van deze rubriek. In de cluster ‘zone slimme logistiek en stadsdistributie’ werd dan weer de output vormgegeven voor de ex-

46

De rol van de overheid beperkt zich niet louter en uitsluitend tot de contractuele overeenkomst.

Er ligt ook een opdracht weggelegd in haar rol als vergunningverlenende overheid. Zo werd in afstemming met het bestemmingsplan voor de

De publieke partner treedt ook op vanuit haar rol als vergunningverlenende overheid.

Blue Gate Antwerp-site een beeldkwaliteitsplan opgemaakt. Dit plan is geen strikt juridisch ontwerp maar een instrument om de bouwprojecten en de aanleg van de open(bare) ruimte te toetsen aan kwaliteitscriteria. In dit plan wordt beschreven hoe het uiterlijk van een gebouw of omgeving eruit moet zien. De vergunningverlenende overheid bewaakt in deze werkwijze of de omgevingsvergunningen voor de specifieke bouwprojecten op de site voldoen aan het vastgestelde beeldkwaliteitsplan.

Tot slot heeft de rol van de overheid als kwaliteitsbewaker ook betrekking op de kwalitatieve invulling van de ruimtelijke omgeving onder meer wat betreft energie- en mobiliteitsbeleid.

Door middel van een blijvende publiek-private relatie tussen het parkmanagement en de Stad Antwerpen wordt een continue kwaliteitsbewaking van het bedrijventerrein en haar open ruimte geambieerd.

47

De rol van de private partner Ook de private partners hebben een duidelijke

Binnen BGAD betekent dit concreet uitvoering

rol binnen deze publiek-private samenwerking.

geven aan de fasering en de outputspecificaties die samen met de publieke partner hier-

De private partners brengen hun expertise mee aan boord om de ontwikkeling van een eco-effectief bedrijventerrein in al zijn facetten –van sanering tot vestigersbegeleiding– te realiseren.

voor werden opgesteld.

In de eerste plaats staan private partners in voor het opzetten van het ambitieuse duurzaamheidsframework waarbinnen de gebiedsontwikkeling plaatsvindt. Zoals reeds uitvoerig toegelicht in voorgaande hoofdstukken vormen de SDGs en de ambities van de Europese Green Deal ook op deze Blue Gate daarvoor de leidraad. Samen met de stakeholders worden de speerpunten vastgelegd aan de hand van een materialiteitsmatrix en doorvertaald in meetbare KPI’s (zie hiervoor ook het onderdeel ‘positieve impact genereren’).

Zorg dragen voor de rentabiliteit, de financierbaarheid en een goed opgebouwde fasering in het businessplan behoort samen met de acquisitie tot de kernopdrachten van de private partners. Dit betekent onder meer het beheren van subsidiedossiers, het betrekken van investeringskapitaal en het voorzien in een kwartaalrapportering.

48

Gezien het brownfieldkarakter van deze site

Voor het aantrekken van de beoogde vesti-

waarop een grondige sanering van toepassing

gers werden selectiecriteria vastgesteld die

was, werd een deskundige sanering en het

afgetoetst worden met de specifiek opgezette

bouwrijp maken van de site een cruciaal aspect

identificatietool (zie hiervoor het onderdeel

in de ontwikkeling. DEME en dochteronderne-

doelgerichte vermarkting). Naast de rol als ver-

ming DEC namen respectievelijk de sanering en

markter, staat Bopro ook in voor het begelei-

de infrastructuurwerken op zich.

den en ondersteunen van de vestigers in hun duurzaamheidsambities bij de onwikkeling van

De private partner Bopro Sustainable Invest-

hun circulaire bedrijfsgebouw en bij de imple-

ments neemt de rol als vermarkter en ontwik-

mentatie van hun ontwikkelplan.

kelaar op. Een duidelijke positionering van de site is zeer belangrijk. De unieke troeven van

Vanuit deze rol staat de private partner in voor

de Blue Gate Antwerp-site worden tijdens het

een kwalitatieve rapportering door het aanle-

acquisitieproces in de kijker gezet. We spreken

veren van een CSR-rapport, het bewaken van

over de multimodale locatie naast het centrum

de duurzaamheidsambities via de BREEAM-tool

van de stad, de klimaatrobuustheid, het water-

en voor de uitbouw van een Blue Gate commu-

gebonden karakter, de geïntegreerde groene

nity in functie van kennisdeling (zie hoofdstuk

long, het kosteneffectief zijn, de aankoop van

‘transparant bedrijfsbeleid’).

gronden en gebouwen in een btw-eenheid, de circulaire en innovatieve community ingebed in het Antwerpse en Vlaamse ondernemersklimaat, de PPS-structuur als faciliterende rol en het doorgedreven parkmanagement dat de koper ontzorgt. BGAD opteert voor een doelgerichte en internationaal georiënteerde vermarkting.

49

Eco-effectieve bedrijven Er werd al geregeld naar verwezen in dit boek,

worden gesaneerd en voorzien van een groene

maar de keuze om Blue Gate Antwerp op te

corridor met wadi’s. Op economisch vlak wordt

zetten vanuit eco-effectiviteit, is cruciaal. Nog

ruimte gecreëerd voor tewerkstelling en duur-

even recapituleren: Eco-efficiëntie is een con-

zame economische groei. Op sociaal vlak wordt

cept uit de lineaire economie dat draait om het

eveneens een positieve impact gegenereerd

beperken en verminderen van de negatieve

door het bedrijvenpark zo aangenaam mogelijk

ecologische impact maar impliceert nog altijd

in te richten met groene en blauwe elementen,

dat er een negatieve impact is.

rustzones en fietspaden in het publiek domein en nieuwe werkplekken te creëren.

Eco-effectiviteit gaat verder; de negatieve ecologische impact wordt zo klein mogelijk ge-

Behalve deze evidente maatregelen waar BGAD

maakt én tegelijkertijd wordt maximaal inge-

volledig vat op heeft als bouwheer, wenst BGAD

zet op het creëren van een positieve impact.

verder te gaan. Zij wenst diezelfde eco-effectie-

Eco-effectiviteit definieert dus op positieve

ve spirit terug te vinden in de bedrijven die zich

wijze milieu-, sociale en economische eigen-

vestigen op de site. De schaarse eco-effectieve

schappen van goederen en diensten, waar-

ruimte moet op een gepaste ambitieuze wijze

door de fundamentele problemen die zich

worden ingevuld. Door het samen-

voordoen in eco-efficiëntiestrategieën, wor-

brengen van bedrijven met complementaire

den geëlimineerd.

visies bouwt Blue Gate Antwerp een community waar eco-effectiviteit de norm is en waar be-

We maken dat graag even concreet. Blue Gate

drijven elkaar versterken. Zo worden vestigers

Antwerp is in eerste instantie eco-effectief door

bijvoorbeeld uitgenodigd om hun werkvloeren

het herontwikkelen van een vervuild bedrijven-

open te stellen voor leerwerkplekken en oplei-

terrein. Op ecologisch vlak is er een positieve

dingen voor kortgeschoolden en maken ze zo

impact doordat geen ‘greenfields’ worden aan-

meteen voorsprong om de nakende arbeids-

gesneden maar de gronden van de brownfield

marktkrapte van antwoord te dienen.

50

Eco-effectiviteit is dus bovenal een actie: het is een proces van continue verbetering en verduurzaming waarbij antwoord wordt gegeven op disruptie in de markt om zo tot een toekomstbestendig ecosysteem te komen.

51

Bedrijven die bereid zijn zich in te schrijven in

noden van DHL Express. Plein Publiek wenst

dit continu verbeteringstraject zijn complemen-

een ontmoetingsplek te zijn voor circulaire be-

tair met de site. Het betreft dus niet enkel en

drijven en particulieren waar samen kan wor-

alleen volledig duurzame bedrijven, voor zover

den gewerkt, gebrainstormd en ontspannen.

deze reeds zouden bestaan. Wel zijn het bedrij-

Daarnaast vinden we BlueAPP en BlueChem

ven met een circulaire toekomstvisie die bereid

die beiden focussen op innovatie binnen de

zijn samen te werken en samen te innoveren.

duurzame chemie. De pre-incubator BlueAPP

Een eerder traditioneel bedrijf maar met een

van de Universiteit Antwerpen focust op onder-

toekomstvisie en met een essentiële dienst of

zoeksprojecten vanuit de Universiteit en toetst

product binnen de opgezette circulaire keten

af welke projecten commercieel levensvat-

is voor Blue Gate Antwerp even waardevol als

baar zijn. BlueChem biedt als incubator ruimte

een hoogst duurzaam, maar op zichzelf staand

aan startups binnen de duurzame chemie en

bedrijf. Vestigers op Blue Gate Antwerp kiezen

biedt op die manier een mooi vervolgtraject

net voor deze site omdat zij hier beschikken

aan eventuele doorstromers vanuit BlueAPP.

over een goed sturend canvas (vb. vestigings-

Binnen BlueChem zijn partners aanwezig die

voorwaarden, ontwikkelplan, CSR-rapportering)

de jonge bedrijven adviseren op financieel, ju-

en een ondersteunende context (community,

ridisch en organisatorisch vlak. Als straks een

duurzaamheidsadvies) om dit traject te lopen.

waterbedrijf zich vestigt op de Blue Gate Antwerp site, biedt dit extra kansen om hun exper-

Anno 2021 telt de Antwerpse site reeds enke-

tise inzake duurzaam waterbeheer mee aan te

le vestigers: DHL Express, Plein Publiek, Blue-

wenden op de site.

Chem en BlueApp. Elk op hun manier zijn deze ondernemers bezig met hun transitie naar eco-effectiviteit. DHL Express zet als pakketbezorger volop in op de elektrificatie van haar wagenpark en het bezorgen van pakketten in de Antwerpse binnenstad per cubicycle, een elektrische fiets specifiek ontworpen voor de

52

Doelgerichte vermarketing BGAD ontwikkelt een duurzaam, innovatief, eco-effectief en toekomstgericht bedrijventerrein met een geschatte werkgelegenheid voor 2.000 tot 3.000 werknemers.

Zonder bedrijven geen bedrijventerrein en dus gaat Bopro hiervoor op zoek naar bedrijven die zich kunnen vinden in de duurzame filosofie van Blue Gate Antwerp.

De kans dat bedrijven partnerships en syner-

De locatie in acht genomen is de link met de stad

giën sluiten, is immers groter indien ze zich

strategisch in te vullen. Binnen de stad wordt har-

achter eenzelfde filosofie scharen. Een doel-

dere bedrijvigheid vaak weggeduwd door woon-

gerichte vermarkting is daarom een essenti-

en kantoorprojecten. De nabijheid van bedrijvig-

eel onderdeel voor het duurzaam slagen van

heid is echter essentieel voor jobs en voor het

een Blue Gate. De vermarkting door BGAD is

duurzaam leveren van essentiële producten en

gericht op innovatieve productie, onderzoek &

diensten. Daarom wordt in de vermarkting aan-

ontwikkeling, bij voorkeur in duurzame chemie,

dacht besteed aan de link die de potentiële ves-

cleantech en slimme logistiek doch de bedrijfs-

tigers hebben met het lokale stedelijke weefsel.

activiteiten primeren. Het brede netwerk van

Ook deze zogenaamde stadsondersteunende

het partnership wordt gebruikt om vestigers

bedrijven zijn welkom. Zij leveren en/of produce-

te identificeren waarbij een partnership wordt

ren een dienst of product dat essentieel is binnen

opgezet met de publieke loketten zoals FIT en

het stedelijk weefsel. Een activiteit die minder of

B&I. Eenmaal geïdentificeerd wordt een open

niet eco-effectief zou zijn mits een vestiging bui-

proces opgestart onder leiding van Bopro.

ten Blue Gate Antwerp, oftewel buiten de stad.

53

De activiteiten op Blue Gate Antwerp leggen zich niet alleen toe op nieuwe producten en processen, maar richten zich evenzeer op het aanleveren van innovatie voor de bestaande industrie.

Voor het aantrekken van duurzaam innovatieve vestigingen wordt vertrokken van de Antwerpse context. Om onderbouwd de juiste vermarktingsstrategie op te zetten wordt een uitgebreide marktstudie opgezet, waaruit een aantal speerpunten volgen.

Verder bouwen op de kern kennisdomeinen van de Universiteit Antwerpen wordt sterk ingezet op duurzame chemie en circulaire eco-

Aanvullend op de sectoren worden volgende

nomie als thematische focus voor de site. Als

relevante bedrijfsactiviteiten geïdentifceerd: in-

meest relevante sectoren worden de circula-

dustriële productie, ontwikkelaars van techno-

riteit van water, biologische chemie, duurza-

logie en werktuigen, en dienstverlening. Deze

me chemicalïen en materialen, en Internet of

combinatie van sector en activiteit levert een

Things (IoT) toegepast op chemicaliën.

matrix bedrijfarchetypes waarop de vermark-

Antwerpen en haar haven kenmerken zich

ting zal focussen.

door de aanwezigheid van industrie.

Anderzijds is in een circulaire economie de open uitwisseling tussen verschillende sectoren belangrijk waarbij Blue Gate Antwerp de geschikte plaats is om innovatieve activiteiten een duurzame plaats te geven in de betekenis van zowel ecologische als toekomstbestendige duurzaamheid. Het ecosysteem wordt op de site én in relatie tot de omgeving opgezet.

54

Binnen de circulaire economie wordt ingezet

Deze tool evalueert de duurzame meerwaarde

op het sluiten van ketens. De vermarkting dient

die kan gecreëerd worden door de vestiging

zich daarom te richten op het aanvullen van

van een bepaald bedrijf op BGA en onderzoekt

de aanwezige ketens binnen de stad, zoals di-

of samenwerkingen van dat bedrijf met actoren

amant, mode, digitalisatie (smart city), slimme

op en rond de site mogelijk zijn. In de identi-

havenlogistiek en voeding. Deze aanvullende

ficatietool wordt deze meerwaarde voor BGA

activiteiten versterken het sectorieel ecosys-

én voor het bedrijf geëvalueerd aan de hand

teem van de stad en het innovatie-ecosysteem

van een multi criteria analyse gebundeld rond

van deze Blue Gate.

3 thema’s: de bedrijfsactiviteit, de site en het gebouw.

Om het ‘matchmaking proces’ te vereenvoudigen maakt BGAD gebruik van een door vermarkter Bopro ontwikkelde identificatietool.

Binnen het onderdeel ‘Bedrijfsactiviteit’ worden de activiteiten en ambities van het bedrijf an sich getoetst op circulariteit op korte en lange termijn en wordt gekeken naar innovatie en duurzaamheid. Transitiedenken is belangrijk en daarom worden niet enkel circulaire bedrijven geïdentificeerd maar ook bedrijven die de circulaire omslag hebben ingezet. In het onderdeel ‘Site’ identificeren we de meerwaarde en het potentieel naar synergiën op de site en de omgeving van Blue Gate Antwerp. Het laatste onderdeel ‘Gebouw’ bevraagt het ambitieniveau van de potentiële vestiger naar duurzaamheid op gebouwniveau.

55

Eco-effectiviteit is geen eenvoudige opdracht en bestaande bedrijfsprocessen kunnen niet altijd eenvoudig aangepast worden.

Deze transitie vraagt tijd. BGAD bekijkt samen

De beoogde transitie wordt een gezamenlijke

met de vestigers hoe zij hun activiteiten kunnen

doelstelling en voorwaarde waarbij transpa-

ontwikkelen om binnen een bepaalde termijn

rante rapportering een essentieel onderdeel

eco-effectief te worden. De contractvorming

wordt.

reflecteert dit met enkele verplichte vestigingsvoorwaarden. Ze kiest hierbij om geen limitatie-

De vestigers presenteren hiervoor jaarlijks de

ve lijst van harde eisen op te leggen. Dergelijke

voortgang van het ingediende ontwikkelplan en

limitatieve lijst is snel gedateerd door de tran-

een duurzaamheidsrapport met daarin kwalita-

sitie in de markt. De lijst is bovendien ofwel te

tieve en kwantitatieve doelstellingen. De moni-

beperkend ofwel onvoldoende ambitieus. De

toring laat toe om geaggregeerd te communi-

vestigingsvoorwaarden zijn daarom ook deels

ceren over de voortgang op siteniveau, om van

procesmatig waarin samen een methodiek

elkaar te leren en om mogelijk nieuwe synergi-

voor de verdere verduurzaming wordt afge-

ën te identificeren.

sproken met regelmatige rapportering ter opvolging. Het gaat niet om het afvinken van een controlelijst bij de start, maar over een traject voor de komende jaren.

56

Transparant bedrijfsbeleid De vertegenwoordigers van BGAD zijn overtuigd dat een transparant bedrijfsbeleid aanzet tot zelfreflectie en het nauwgezet volgen van de doelstellingen van het uitgestippelde traject. Om een eco-systeem van circulaire bedrijven op te zetten is transparantie het startpunt om het nodige vertrouwen te scheppen.

BGAD neemt hierin een voorbeeldrol op door als eerste betrokken partner een CSR-rapport te publiceren.

Onder transparant bedrijfsbeleid verstaan we business integrity, het integer beheer en de transparante communicatie rond de volledige cluster van vennootschappen.

BGAD rapporteert over haar voortgang en beoogde positieve impact via haar CSR-rapport.

Dit wordt ook -via de vestigingsvoorwaardenopgelegd aan de vestigers.

57

En omdat BGAD haar vestigers verplicht trans-

mogelijk dat andere organisaties zich kunnen

parant te communiceren over hun bedrijfsactivi-

herkennen in en meten aan de ambities van de

teiten en hun positieve impact, hecht BGAD veel

site en ontdekken waar er synergiën zijn.

belang aan haar voorbeeldrol. Waar wenselijk biedt Bopro aan vestigers ook de noodzakelijke

Door de mondiale SDGs-doelstellingen naar

ondersteuning in de opmaak van het ontwikkel-

doelstellingen op organisatieniveau te verta-

plan en CSR-rapport.

len, slaagt BGAD erin haar bijdrage concreet en tastbaar te maken binnen een internationaal

Eens de vestigers operationeel op kruissnelheid

gekend en holistisch kader.

zijn, zullen de aansluitende CSR-rapporten op siteniveau geaggregeerde resultaten weerge-

Daarvoor werden de 17 SDGs en de 169 sub-

ven. Hiervoor is het van belang om voldoende

doelstellingen één voor één onder de loep ge-

KPI’s met de vestigers te stroomlijnen in functie

nomen. BGAD wil immers op geen enkele sub-

van geaggregeerde rapportering. Zo zet DHL Ex-

doelstelling een negatieve impact hebben en

press dezelfde transparante doelstellingen met

wil op minstens één subdoelstelling per SDG

een zero emissions missie tegen 2050 voor al

een positieve impact hebben. De geselecteer-

haar activiteiten inclusief haar vrachtvluchten.

de subdoelstellingen zijn vervolgens door het

DHL koos bewust voor een vestiging op Blue

managementcomité, begeleid door duurzaam-

Gate Antwerp, net omwille van de aanwezige

heidsregisseur Bopro, geclusterd in 12 thema’s

omkadering die helpt haar bedrijfsdoel-

waarrond BGAD werkt. Tijdens de daarop-

stellingen waar te maken.

volgende workshop rangschikte het managementcomité en de raad van bestuur van BGAD

De progressie wordt op regelmatige basis gerap-

deze 12 thema’s volgens de impact die BGAD

porteerd om zo haar commitments ten aanzien

inschat te hebben op economisch, sociaal en

van BGAD ook na te komen. Door het streven

ecologisch vlak, gaande van ‘belangrijk’ tot ‘heel

naar eenduidige rapportering wordt het meteen

belangrijk’.

ook mogelijk zowel op site- als bedrijfsniveau tijdig bij te sturen. Het kader van de SDGs func-

Parallel werden de stakeholders van BGAD be-

tioneert hierin als leidraad. En zo wordt het ook

vraagd over dezelfde 12 thema’s om bij hen

58

eveneens te peilen naar het belang. De 12 gerangschikte thema’s zijn terug te vinden in de materialiteitsmatrix. Die materialiteitsmatrix is een visuele voorstelling van het belang dat zowel het managementcomité als de stakeholders van Blue Gate Antwerp geven aan de 12 thema’s. Hierdoor ontstaat een prioritering die nodig is, gezien niet op alle thema’s tegelijk kan ingezet worden. De prioritering kan evolueren doorheen de tijd waardoor een regelmatige bevraging van zowel BGAD als haar stakeholders noodzakelijk is.

Om de stakeholders voor BGAD in kaart te brengen, werd gebruik gemaakt van de Mitchell, Agle & Wood methodiek. Aan de hand van deze methodiek bekijkt men de mate waarin een stakeholder beschikt over één of meerdere attributen: macht, legitimiteit, urgentie.

Hoe meer attributen een stakeholder bezit, hoe groter de invloed van deze stakeholder op de organisatie van BGAD11.

59

Duurzame innovatie BGAD draagt duurzame innovatie hoog in het vaandel. Door als eerste de Sustainable Development Goals (SDGs) in de ontwikkeling en het beheer van een bedrijventerrein te integreren en als bedrijventerrein een CSR-rapport uit te

Door ruimte te creëren voor innovatieve activiteiten zet BGAD in op innovatie, onderzoek en ontwikkeling.

geven, geeft BGAD hier blijk van haar intentie. Maar begrippen als circulariteit, SDGs en eco-effectiviteit zijn voor velen nog te veel onbekend terrein. Door op deze Blue Gate regelmatig events te organiseren waar de visie en waarden uit de doeken worden gedaan, helpt BGAD mee aan het verspreiden en gemeengoed maken van deze begrippen.

Ook de reeds eerder toegelichte identificatietool werd door Bopro specifiek ontwikkeld voor het doelgericht aantrekken van vestigers en om het ‘match-making proces’ te vereenvoudigen.

Met deze innovatieve tool is BGAD onder meer in staat om mogelijke synergiën te detecteren bij bedrijven die versterkend zijn in de verdere ontwikkeling van de site. Voor het saneren van de vervuilde gronden ontwikkelde private partner DEME dan weer een sneltest waarbij gronden met concentraties onder de saneringswaarde getoetst konden worden naar het gedrag van de minerale olie in de grond teneinde verspreiding van de verontreiniging via drijflaagvorming uit te sluiten.

60

Ten eerste tracht BGAD kennisbedrijven aan

gerenommeerde onderzoekscentra en de vijf

te trekken die sterk inzetten op duurzame in-

Vlaamse universiteiten. BlueChem bouwt sinds

novatie. Ten tweede zoeken we naar synergi-

haar opening aan een ecosysteem dat open in-

ën tussen de verschillende vestigers om zo

novatie stimuleert en aanmoedigt: tussen gro-

kennisuitwisseling en innovatie te stimuleren

te bedrijven, kmo’s, groeibedrijven en starters,

in de community. Ten derde wil BGAD ook

tusen privésector, overheid en academische

een groei-omgeving creëren voor spin-offs

wereld, en tussen alle schakels in de waarde-

en startups onder andere binnen de duurza-

keten: van basischemie tot kunststoffen, farma

me chemie en waarbij zij kunnen profiteren

en biotech.

van de aanwezigheid van grotere bedrijven.

Hiervoor worden samenwerkingsverbanden

Tenslotte wenst deze Blue Gate ook zelf waar

aangegaan met lokale kennisinstellingen, uni-

mogelijk te innoveren in de gerealiseerde in-

versiteiten, hogescholen en innovatiehubs.

frastructuur en gebouwen. Zo realiseert BGAD

Zo was de Universiteit Antwerpen reeds part-

via de wadi’s een waterbuffering -gedimensio-

ner bij de concurrentiedialoog van de PPS en

neerd op een 100-jarige storm- waarbij de gro-

opent ze binnenkort het gebouw BlueAPP op

te buffers worden gebruikt om het naastgele-

de site. BlueAPP wordt de pre-incubator van de

gen natuurgebied te irrigeren wanneer nodig.

Universiteit Antwerpen waar onderzoek wordt

Voor de ontwikkeling van de logistieke gebou-

gedaan binnen de duurzame chemie en waar

wen aan de Schelde wordt gewerkt met een

onderzocht wordt of dit kan leiden tot de op-

circulaire gevel die geschroefd is opgebouwd

richting van een spin-off.

in plaats van gelijmd. Op deze manier is de gevel, in volume een zeer significant deel van de

BlueChem is de incubator voor startups en

gebruikte bouwmaterialen, recyclebaar tot op

groeibedrijven in de chemische sector. Als

materiaalniveau.

incubator biedt BlueChem aangepaste infrastructuur, dienstverlening op maat met financiële ondersteuning en directe toegang tot kennis en expertise binnen een uitgebreid netwerk van internationale chemiebedrijven,

61

De 15 ha publiek toegankelijke groene corridor van Blue Gate Antwerp verbindt de stad Antwerpen met het nabijgelegen natuurgebied de Hobokense polder.

Blue Gate Antwerp, Een duurzame site Biologische sanering Een grondige sanering vormde de eerste stap

grond. Op basis van concentraties en type bo-

in de herontwikkeling van de site, nog voor

dem werd fysicochemische en biologische rei-

de ophogings- en infrastructuurwerken van

niging aangewend.

start gingen. Door het voormalig gebruik van

Bij een biologische reiniging zetten de van nature aanwezige bacteriën de vervuiling om in niet schadelijke reststoffen waardoor de vooropgestelde saneringswaarden bereikt worden.

de site als petroleumhaven in de 20ste eeuw, bestond de grondverontreiniging voornamelijk uit mineralen, benzeen, PAKs’ en zware metalen. Hiervoor werd een bodemsaneringsplan opgesteld en goedgekeurd door de Vlaamse overheidsdienst OVAM. DEME Environmental Contractors - gespecialiseerd in het uitvoeren van milieuprojecten in binnen- en buitenland en partner aan de private zijde van BGAD - nam de sanering op zich.

Er werd ingezet op een biologische sanering met focus op ontgraving en reiniging van de

64

Om deze techniek met succes toe te passen,

In de eerste fase van de sanering werden de

bouwde DEME een tijdelijke grondreinigings-

gronden gesaneerd in een grondreinigings-

hal op de site.

centrum op 21km van de site. De sanering tijdens de tweede en derde fase gebeurt op de

Binnen de krijtlijnen van het bodemsanerings-

site zelf waardoor meer dan 5.000 vrachtwa-

project wordt op het terrein het ‘gesloten

genritten worden uitgespaard wat resulteert

principe zo maximaal mogelijk

in een besparing van meer dan 200.000 ton

toegepast. Uitgangspunt is daarbij dat de aan

CO2-emissies. Behalve een sanering op eigen

te voeren gewenste grondsoorten zo veel als

terrein wordt ook evenredig bijgedragen aan

mogelijk worden verworven binnen het werk-

de sanering van aanpalende terreinen zoals

gebied van het project. Door toepassing van

de Leiegracht die langs de site door het na-

dit principe wordt het aantal transportkilo-

tuurgebied Hobokense Polder lopen.

grondbalans’

12

meters (in grondverzet) en de rechtstreeks gelinkte uitstoot beperkt. Uiteraard wordt steeds de veiligheid geborgd en gebeurt dit in compatibiliteit met de grondverzetswerken van toekomstige vestigers.

65

Biodiversiteit op de radar Bij de voorbereidingen van de sanerings-

Antwerpen en Natuurpunt, waarna een land-

werken, werden op het terrein onder andere

schapsarchitect de groenvisie verdere uitvoe-

roodborstjes en ijsvogels waargenomen. In

ring gaf. In deze visie wordt uitgegaan van een

overeenstemming met de wetgeving voerde

spontane vegetatieve ontwikkeling met onder

BGAD daarom de noodzakelijke kapwerken van

meer autochtone plantensoorten en enkele

bomen en verwilderde struiken uit buiten het

traag groeiende bomensoorten.

broedseizoen. De kap werd uitgevoerd in stroken om de vogels zo weinig mogelijk te storen.

Het is hier meteen ook de gelegenheid om met wat meer aandacht stil te staan bij de aanleg

Na de sanering van de vervuilde gronden wer-

van de groene corridor op de site.

den deze gronden afgedekt met een propere leeflaag die bestaat uit schrale grond. Het reliëf werd afgestemd op de grondwaterpeilen om zo geschikte beginsituaties te creëren voor verschillende landschapstypes: open water, moerasvegetatie, grasland en struweel/bos. BGAD werd hierin bijgestaan door de Universiteit

Deze groene doorgang van 15 ha vormt een ecologische verbinding tussen het natuurgebied van de Hobokense polder aan de westzijde van de site met het toekomstige Ringpark Zuid.

66

Duurzaam watergebruik en -beheer Conceptueel kwam hier het principe van eco-ef-

Met de klimaatverandering wordt een regelmati-

fectiviteit mooi naar voren. Het individueel

ge voorziening van water steeds moeilijker; lan-

groen als groene omlijsting rond de individue-

ge droogtes en extremere regenbuien zullen el-

le bedrijven werd opgegeven. In de plaats van

kaar afwisselen in een steeds hogere frequentie.

gefragmenteerd groen werd gekozen voor een

Een intelligent waterbeheer dringt zich daarom

groot groengebied met werkelijke ecologische

op in elke geplande gebiedsontwikkeling. In de

waarde. Het beperkt groen dat beter is dan

ontwikkeling van het Blue Gate bedrijventerrein

verhardingen (eco-efficiënt) werd veranderd in

biedt BGAD hierop een antwoord door water te

een waardevol groengebied (eco-effectief).

bufferen en te hergebruiken.

De corridor functioneert niet enkel als migra-

Waterschaarste tegengaan betekent a priori het

tieroute voor dieren maar heeft met zijn wadi’s

gebruik van water beperken. BGAD voorziet daar-

ook een waterbufferende functie. Het groen-

om in een landschapsontwerp met enkel inheem-

beheer en opvolging van de pioniersbegroei-

se plantensoorten waarbij geen irrigatie nodig is.

ing zal in de eerste jaren worden opgevolgd

Water wordt op siteniveau afgeleid naar de wadi’s

door Natuurpunt. Het collectief beheer van de

in de groene corridor en tussen de gebouwen,

groenzones, zowel publiek als privaat gebeurt

wordt daar gebufferd en vervolgens vertraagd

via het parkmanagement. Via het parkmanage-

afgevoerd naar de Leigracht. Water wordt op die

ment dragen de vestigers (financieel) bij aan

manier eveneens een element dat bijdraagt aan

het onderhoud van de site.

de ecologie en de landschappelijke kwaliteiten van het bedrijvenpark. Ook op gebouwniveau promoot BGAB het hergebruik en de buffering van regenwater, dit door de vestigers te verplichten om een minimumscore Excellent te behalen voor de gebouwcertificering volgens de BREEAM-certificering. Tijdens de ontwikkeling van het bedrijventerrein wordt opgevangen water maximaal gezuiverd en waar mogelijk hergebruikt; schoonmaak van materieel, beperken van stofoverlast, …

67

Door intelligent meervoudig gebruik te maken van de beschikbare ruimte wordt tegelijkertijd ingezet op ecologie, veiligheid, waterbesparing en overstromingsveiligheid.

Een win-win-win-win.

Periodes van droogte worden echter afgewisseld met extremere regenbuien. In Vlaanderen wordt regenwaterinfrastructuur typisch gecalculeerd op een storm die eens om de 20 jaar voorkomt. Zoals eerder aangehaald is het systeem met buffers en vertraagde afvoer op Blue Gate Antwerp gedimensioneerd op een storm die eens om de 100 jaar voorkomt.

Op gebouwniveau promoot BGAD het hergebruik en de buffering van regenwater, dit door

De buffers staan immers gravitair met elkaar

de vestigers te verplichten om een minimum-

in verbinding, zorgen zo dat er geen pompen

score Excellent te behalen voor de gebouwcer-

nodig zijn en dat de goede werking van het sys-

tificering volgens de BREEAM-certificering.

teem op lange termijn ook gegarandeerd is. De bedrijven zijn gerust dat hun vestiging op een klimaatrobuuste locatie staat met aanzienlijk minder risico op overstromingen. De waterbuffers zorgen bijkomend voor een strategische waterreserve om het belendende natuurgebied ‘de Hobokense Polder’ te irrigeren tijdens droogte of als bijkomende veiligheid voor secundair bluswatervoorraad.

68

Een aantrekkelijk publiek domein BGAD kiest bewust om Blue Gate Antwerp te

we toekomst. Deze ingrepen worden zo visuele

ontwerpen als een publiek toegankelijk bedrij-

ankerpunten tussen het fossiele verleden en

venpark zodat ook omwonenden en andere

de duurzame toekomst van de site.

niet-vestigers gebruik kunnen maken van de groene ruimte en de veilige fietsverbindingen

We verwezen al eerder naar de nieuwe ont-

van en naar de stad. Voor het volledige bedrij-

moetingsplek van Plein Publiek op de site. De

venpark werd een beeldkwaliteitsplan opgesteld

events omtrent duurzaamheid en circulaire

waarin de totaalvisie voor de architectuur en het

economie worden opengesteld voor zowel pro-

landschapsontwerp van de site werd neerge-

fessionelen als een breed publiek zodat deze

schreven. Dit plan vormt de leidraad doorheen

kennis ruim kan worden verspreid. De horeca

de volledige ontwikkeling van het gebied en

en sport zorgen dan weer dat de site niet en-

garandeert de doorwaadbaarheid en bestem-

kel tijdens de werkuren, maar ook daarbuiten

mingswaarde van de site voor zowel werkne-

wordt gebruikt.

mers, bezoekers als omwonenden.

De groene corridor met haar wadi’s zorgt voor De ‘genius loci’ wordt behouden door het res-

een rustpunt tussen de bedrijvigheid. Infopa-

taureren en integreren van het industrieel

nelen langsheen de wandel- en fietspaden in-

erfgoed in het park. De bovengrondse pijplei-

formeren bezoekers over de geschiedenis van

dingen en het plaatselijk hergebruiken van kas-

de site en geven informatie over onder andere

seien zorgen voor de visuele herinnering aan

de biodiversiteit op de site. Tot slot onderzoekt

het verleden en geven een gevoel van lokalisa-

BGAD op welke andere manieren we nog meer

tie binnen de site. De ondertussen bescherm-

positieve bijdragen aan de gemeenschap kun-

de APC-loods (Antwerp Petroleum Company)

nen leveren: bv. verwerking kunst in het park,

diende voor de opslag van petroleumvaten.

tentoonstelling, tijdelijke invullingen APC-loods

Deze loods dateert van voor de brand van

in afwachting van herbestemming, ...

1904 en is daardoor meteen één van de oudste gebouwen op de site. De loods zal worden gerestaureerd en herbestemd voor een nieu-

69

Infrastructuur en duurzame mobiliteit De ontwikkeling van Blue Gate Antwerp is niet

Hier gaan we in het onderdeel ‘watergebonden

mogelijk zonder de aanleg van infrastructuur en

transport’ uitvoeriger op in. In overleg met de

het voorzien van mobiliteitsoplossingen. Onder

Vlaamse vervoermaatschappij De Lijn worden

dit thema vallen enerzijds infrastructuurwerken

op strategische plaatsen bushaltes voorzien

waarbij extra aandacht wordt besteed aan ver-

met een dienstregeling in functie van de noden

keersveiligheid. Zo worden brede, afgescheiden

doorheen de ontwikkelings- en gebruiksfase

fiets- en wandelroutes voorzien en wordt het

van het bedrijvenpark. Op het terrein worden

aantal kruisingen met het gemotoriseerd ver-

collectieve mobiliteitshubs aangebracht waar

keer beperkt. In de kern van het bedrijvenpark

geparkeerd kan worden en fietsersvoorzienin-

worden de leveringszones van de verschillen-

gen aanwezig zijn in combinatie met deelfiets-

de bedrijven geclusterd tot een logistieke koer

systemen. Door deze infrastructuurvoorzienin-

zodat de andere gebouwzijdes telkens voor-

gen faciliteert en stimuleert BGAD de modal

behouden zijn voor een aangename toegang

shift naar duurzame mobiliteit bij de vestigers

in het groen voor voetgangers en fietsers. Een

en wordt de CO2-impact verlaagd.

snelheidsbeperking van 30km/u zorgt ervoor dat sluipverkeer wordt vermeden en op de site

BGAD participeert tenslotte als stakeholder in

enkel bestemmingsverkeer aanwezig is.

de realisatie van aanpalende mobiliteitsinfrastructuur zoals knoop Zuid van de Antwerpse

De ligging van de site naast de Schelde moedigt het watergebonden transport aan.

Ring en de nieuwe Krugerbrug voor fietsers en voetganger. De betrokkenheid van BGAD zorgt dat de toekomstige site correct wordt meegenomen in het finale ontwerp. Specifieke noden en wensen van BGAD en haar vestigers kunnen op deze manier worden ingebracht.

70

Watergebonden transport Om de circulaire visie van een Blue Gate op-

eigen lessons learned uit intern onderzoek van

timaal te realiseren, is een multimodale bena-

andere sites meebrengen voor toepassing op

dering van de transportstromen een belangrijk

de site. Ofwel, open innovatie ook voor water-

startpunt. Als oude petroleumhaven met haar

gebonden transport. De infrastructuur wordt

ligging langsheen de Schelde én vlak bij de stad

ook opengesteld voor bouwmateriaal voor de

Antwerpen biedt de Blue Gate Antwerp-site

bouw- en infrastructuurwerken in de ruimere

een mogelijkheid aan vestigers om hun trans-

stedelijke omgeving zoals de heraanleg van de

port op een duurzame wijze, via het water, te

Scheldekaaien.

laten verlopen. In synergie met de uitvoering van het Sigmaplan, legde de publieke partner ‘De Vlaamse Waterweg’ een overstromingsveilige laad- en loskade aan op Sigmaniveau, zodat schepen met een lengte tot 200 meter kunnen aanmeren.

Aansluitend op deze kade heeft BGAD een logistieke zone ingericht voor overslagactiviteiten in samenwerking met haar logistieke partners.

Van daaruit kunnen tal van goederen op een slimme manier verdeeld worden. Denk daarbij aan bouwmaterialen voor de gebouwen op Blue Gate Antwerp of leveringen van grondstoffen en producten voor verwerking en distributie vanop de site. Tevens wordt gekeken naar de distributie van fast-moving-consumer-goods via het water in samenspraak met de logistieke exploitanten op de site, die hun

71

Gezien de unieke ligging van het bedrijventerrein aan de Schelde en vlak bij het centrum van Antwerpen, bekijkt BGAD tijdens gesprekken met potentiële vestigers het potentieel om leveringen via het water te laten verlopen, zowel tijdens de bouw als tijdens de exploitatie.

72

Via binnenvaart of via het stadsdistributienetwerk, biedt deze site zo bijzondere troeven aan vestigers om hun logistiek slim te organiseren.

Ideaal om reststromen te verwerken of om vlot innovatieve producten duurzaam te verdelen.

Voor de bouw van een distributiecentrum bijvoorbeeld leverde de aannemer 726 ton van in totaal 1478 ton ruwbouwelementen aan via het water. Dit verschilt van de typische just-in-time levering via de weg en vraagt de nodige evaluaties binnen de supply chain van de werf.

Met haar unieke ligging aan het water, beschikte dit bedrijventerrein van bij aanvang over een interessante troef. Maar lang niet alle potentiële locaties voor een Blue Gate, beschikken over hetzelfde uitgangspunt. Daarom moeten naast watergebondheid ook andere duurzame transportmodaliteiten zoals de aanwezigheid van spoor in rekening gebracht worden. Voor een nieuwe vestiging wordt ook het gebruik van drones overwogen voor het leveren van medicijnen.

Het mag duidelijk zijn dat net deze specifieke transportmodi een essentiële bijdrage leveren aan de vooropgestelde eco-effectiviteit van een Blue Gate.

73

De gecreëerde infrastructuur beantwoordt hetzelfde ambitieniveau voor eco-effectiviteit. De infrastructuur is ontworpen om vestigers vandaag en in de toekomst te ondersteunen.

Infrastructuur voor een toekomstbestendige site We toonden aan dat een Blue Gate zoals deze in Antwerpen in haar gebiedsontwikkeling aanzienlijk verder gaat dan het louter vastgoedperspectief. Eco-effectiviteit vereist lange termijn denken waarbij BGAD de ambities gedurende de hele levenscyclus van de site borgt en faciliteert door mee actief te participeren. Dit kan door een voorbeeldrol op te nemen zoals met de duurzaamheidsrapportering of door proac-

De transparantie in bedrijfsvoering wordt ook

tief te interageren met de markt en zo de juiste

doorgetrokken naar de infrastructuur door het

partners te identificeren en een goed begrip te

masterplan en de infrastructuur te laten cer-

hebben van de uitdagingen van de toekomst.

tificeren op Excellent-niveau volgens BREEAM Communites certificaat. Dit certificaat zorgt dat

Niettemin creëert dit type project nieuw ste-

de vooropgestelde ambities uiteindelijk ook

delijk gebied waarbij een Blue Gate initiator en

dienen te worden gecontroleerd en bewezen.

bouwheer is.

De ambities zijn niet vrijblijvend. Het certificaat is globaal toepasbaar waardoor de duurzaamheid kan worden vergeleken met andere gebiedsontwikkelingen.

74

75

Blue Gate Antwerp, Duurzame en gezonde gebouwen Een open bouwproces Behalve eco-effectieve bedrijvigheid en toe-

Het opzet van deze werkwijze laat toe schaal-

komstbestendige infrastructuur zijn duurzame

voordeel te creëren om opgedane kennis over

bedrijfsgebouwen essentieel voor de realisatie

te dragen naar nieuwe projecten en innovatie

van een Blue Gate. Daarom werden de ont-

toe te laten binnen de bouw. Eenzelfde conti-

wikkelingsrechten toegekend aan één ontwik-

nuïteit wordt opgezet door een ontwerppool

kelaar, in dit geval Blue Gate Antwerp Building

van architecten aan te stellen die de verschil-

(BGAB) waarbij aan private zijde Bopro parti-

lende gebouwen zullen ontwerpen.

cipeert als meerderheidsaandeelhouder tezamen met de publieke partner BGAPH.

De vestigers zijn gefocust op hun bedrijfsvoering en zijn in de meeste gevallen weinig erva-

De projectvennootschap Blue Gate Antwerp

ren bouwers, maar zijn niettemin sterk gebaat

Building is onder de btw-eenheid met BGAD

bij een energiezuinig en toekomstbestendig ge-

verantwoordelijk om de Bedrijfsruimtes te re-

bouw. Hier is het de rol van BGAB om de bedrij-

aliseren in overleg met de verwervers. Deze

ven in een co-creatief traject mee te nemen om

constructie zal niet enkel de mogelijkheid bie-

zo de meest geschikte huisvesting te bieden.

den tot btw-recuperatie voor de verwervers

Daarom start BGAB kort na een eerste contact

met btw-plichtige activiteiten, maar tevens en

met een vestiger en parallel aan de contract-

vooral deze laatsten ontzorgen tijdens de ont-

vorming met een vestigingstraject. Het proces

wikkeling van hun bedrijfsruimte.

76

start met de opmaak van een programma van

sturen. Het parallelle traject met de contract-

eisen voor zowel de functionele eisen, als de

vorming zorgt dat er voldoende tijd wordt geno-

duurzaamheidsdoelstellingen. Door de duur-

men om een geschikt gebouw te concipiëren.

zaamheidsexpertise van Bopro hier vroegtijdig mee in te brengen, slagen we erin om de

Door het ‘voordenken’ in plaats van nadenken

circulaire ambities maximaal te borgen in het

ontzorgt BGAB de vestiger en wordt de toe-

programma van eisen. Het bedrijf krijgt op een

komstbestendigheid van de gebouwen gega-

laagdrempelige manier meteen ook een grote

randeerd.

zeg in de realisatie van haar gebouw zonder zich onnodig te moeten verdiepen in technische details.

De uitwerking van het vooropgestelde programma in een schetsontwerp, voorontwerp, vergunning en uiteindelijk gebouw wordt transparant besproken met de eindgebruiker. Op vooraf bepaalde sleutelmomenten kan worden beslist om het project verder te zetten of bij te

77

78

Een hoge beeldkwaliteit De ontwikkeling van een Blue Gate is te begrij-

Ordening (VCRO) nergens voorziet dat steden-

pen als een stedelijke gebiedstransformatie.

bouwkundige voorschriften in RUP’s gedetail-

Het speelt zich af in een planproces van ver-

leerd moeten zijn. Een RUP moet rechtszeker-

schillende jaren. Jaren die zich kenmerken door

heid bieden vanuit het zorgvuldigheidsbeginsel

een opeenvolging van veranderingen, innova-

maar daarom niet alle elementen van het be-

ties en nieuwe inzichten. Zo’n gebiedsontwik-

trokken gebied op precieze wijze regelen. Er

keling speelt zich dus af in een transformatieve

kan dus een ruimere beoordelingsvrijheid ge-

context. Het heeft net daarom nood aan een

laten worden vanuit de vergunningsverlenen-

toetsingskader dat voldoende ruimte en flexi-

de overheid. Bij onvoldoende kennis van de

bilteit biedt om de plannen aan te passen aan

materie die het RUP wil regelen, bijvoorbeeld

de wensen van eindgebruikers, het draagvlak

de evolutie van de noden van een bedrijven-

in de omgeving en de onvoorspelbaarheid van

terrein, is het aangewezen om meer flexibel te

aan de gang zijnde transities. Zowel de ener-

zijn.14

gie- als mobiliteitstransitie zijn volop in evolutie maar laten zich nog moeilijk voorspellen in hun

Net deze werkwijze werd gehanteerd bij de

eindfiguur. Tegelijkertijd is het van essentieel

ontwikkeling van Blue Gate Antwerp in combi-

belang om de vestigers van bij aanvang rechts-

natie met de opmaak van een beeldkwaliteits-

zekerheid en zorgvuldigheid te bieden.

plan. Het is met name dit beeldkwaliteitsplan dat de principes uit het RUP vertaalt naar con-

In de ruimtelijke planning is deze evenwichts-

crete oplossingsrichtingen en waarin richtlijnen

oefening tussen flexibiliteit en rechtszekerheid

worden opgenomen om de beeldkwaliteit in de

niet nieuw. Deze discussie komt het meest

toekomst te waarborgen.

bovendrijven bij de opmaak van het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP). Belangrijk om hierbij te stellen is dat Vlaamse codex voor ruimtelijke

79

In dit plan wordt dus meer gedetailleerd beschreven hoe het uiterlijk van de omgeving en haar gebouwen er zal uitzien.

Het beeldkwaliteitsplan is hierin sturend voor BGAB. De Stad en haar kwaliteitskamer worden vroegtijdig betrokken om een gepast evenwicht tussen beeldkwaliteit, bedrijfswerking en veiligheid te vinden.

BGAB stelde een ontwerppool van architecten

werkomgeving binnen het gebouw en op ter-

aan in samenspraak met de Stadsbouwmees-

rein zorgen voor een aantrekkelijke werkom-

ter zodat er een goede diversiteit is tussen de

geving die het aantrekken van personeel kan

gebouwen maar dat er tegelijkertijd kennis

bespoedigen. De beeldkwaliteit garandeert dat

wordt opgedaan over wat een stedelijk bedrij-

de gebouwen de tand des tijds kunnen door-

venterrein qua architectuur hoort te zijn.

staan, in het aanschijn van een evoluerende en uitbreidende stad.

Een hoge beeldkwaliteit zorgt mee om het bedrijventerrein toekomstbestendig binnen het stedelijke weefsel te laten functioneren. Voor de bedrijven zorgt de beeldkwaliteit voor een kwalitatief en herkenbaar gebouw. De uitstraling van het gebouw tezamen met de gezonde

80

Circulair en climate proofontwerpen De klimaatopwarming brengt verschillende risi-

Dit gebeurt allemaal voordat er een lijn op pa-

co’s met zich mee voor gebouwen. Enerzijds zijn

pier is gezet zodat er een goed aftoetsingska-

er fysieke risico’s zoals hogere temperaturen

der is voor het verdere ontwerp- en bouwprijs.

en extreme regenbuien, anderzijds transitierisico’s zoals hogere energieprijzen, veranderen-

Via workshops worden de circulaire ontwerp-

de wetgeving zoals de EU-taxonomie, strenge-

principes uitgedaagd en afgestemd met de

re isolatienormen en energieprestatie-eisen of

reeds opgelegde vestigingsvoorwaarden. De

veranderende marktvragen. Toekomstgericht

synthese daarvan vormt de basis van de duur-

ontwikkelen en bouwen betekent daarom reke-

zaamheidsvisie waarbij ontwerpprincipes wor-

ning houden met alle voorgaande risico’s. Op

den vastgelegd. Dit wordt geïntegreerd in het

gebouwniveau adviseren we de vestigers hoe

programma van eisen en biedt een houvast

ze deze vraagstukken best aanpakken.

aan het ontwerpteam. Doorheen het verdere verloop van het project toetsen we het ont-

We vertrekken hiervoor vanuit onze holistische vi-

werp en de eventuele ontwerpwijzigingen con-

sie op circulariteit en duurzaamheid. Op vraag van

tinu aan deze visie.

BGAD ontwikkelde Bopro een methodiek die bij aanvang van het vestigingstraject wordt ingezet.

Door vroeg in het traject de verwachtingen inzake duurzaamheid en circulariteit van de ondernemer in kaart te brengen, zorgen we voor een geïntegreerd ontwerp van de te bouwen vestiging. Hierdoor worden niet alleen de ruimtelijke en technische aspecten opgenomen, maar wordt van bij aanvang de duurzaamheidsvisie en circulaire ambitie verankerd. Het speelveld en de spelregels voor de ontwerpers worden hierdoor scherpgesteld.

81

Een gezonde werkomgeving WELL / BREEAM Om duurzame huisvesting van de vestigers te

richtlijnen ook een controle bij oplevering. Deze

garanderen en objectief te certificeren, legt

formele check zorgt ervoor dat de ambities ex-

BGAD in de vestigingsvoorwaarden een

pliciet moeten worden opgevolgd. Zonder ade-

BREEAM New Construction-certificatie met als

quate opvolging wordt het certificaat immers

minimum doelstelling ‘Excellent’ op. BREEAM

niet behaald.

New Construction is een certificatieschema voor de duurzaamheid van gebouwen en omvat

Niet alleen gezonde lucht, geschikt licht, een goede

10 domeinen: beheer, gezondheid en welzijn,

akoestiek of een goed thermisch comfort zijn be-

grondstoffen en energie, transport, water, inno-

langrijk, maar ook de ervaring, het “zich goed voe-

vatie, materialen, afval, landgebruik en ecologie,

len” en het gemeenschapsgevoel worden steeds

en tot slot vervuiling. Door deze domeinen van

belangrijkere criteria voor de gebruikers. Duurza-

bij de start van het ontwerpproces integraal mee

me, gezonde gebouwen zonder gezonde werkne-

te nemen, brengen we niet alleen de minimum-

mers is dus maar half gewonnen. Onderzoek heeft

eis ‘excellent’ binnen handbereik maar dagen

immers uitgewezen dat een optimale werkomge-

we het ambitieniveau verder uit naar een ‘out-

ving afgestemd op de noden van de werknemer

standing’-level. Deze aanpak laat toe om reeds

zorgt voor gezondere, gelukkigere en productie-

vroeg in het proces het gebouw te benchmarken

vere werknemers met minder absenteïsme, meer

ten opzichte van een internationaal gebruikte

continuïteit en een verbeterde productiviteit. Voor

duurzaamheidsstandaard en te optimaliseren

de realisatie van een gezonde werkomgeving be-

waar mogelijk, zonder onverwachte kosten te

roepen we ons op de WELL-Building standard.

genereren. Het certificaat omvat behalve goede

De WELL-Building standard onderzoekt hoe het gebouwontwerp én de bouwheer het welzijn van de gebruiker kan bevorderen.

82

De WELL-standaard biedt een leidraad met

oppervlakte te voorkomen biedt de vestiging

aandacht voor tien domeinen: lucht, water,

binnen een Blue Gate een strategisch voordeel,

voeding, licht, beweging thermisch comfort,

waarbij infrastructuur zoals vergaderzalen,

geluid, materialen, geest en gemeenschap. Elk

co-working en eetvoorzieningen kunnen wor-

van deze domeinen creëert een opportuniteit

den gedeeld en een antwoord kunnen geven

om het gebouw te optimaliseren naar

aan tijdelijke pieken in gebruik. De workshop

gebruikservaring toe. Hoewel BGAD de stan-

voor het programma van eisen haalt bewust

daard niet verplicht aan de vestigers, trachten

deze uitdagingen aan om met verschillende

we toch maximaal de principes mee te nemen

disciplines hierover te brainstormen en een ge-

in elk project. Waar BREEAM eerder focust op

paste oplossing te bieden.

duurzaamheid naar materialen en verbruik toe, wil de WELL-Building standard het gebouw dus

In opdracht van BGAB faciliteert Bopro de vesti-

evalueren in functie van het welzijn van de ge-

gers op Blue Gate Antwerp hoe deze tools kun-

bruiker.

nen ingezet worden als ontwerpparameters voor de nieuw te ontwikkelen infrastructuur.

Efficiënt en gepast omgaan met pandemieën is sinds de uitbraak van Covid een nieuw ontwerpvraagstuk waarmee we rekening dienen te houden. De werkplek dient geschikt te zijn om aangepast te worden aan nieuwe of tijdelijke afstandsregels. Om een overmaat aan gebouw-

83

Decarbonatie in functie van het beperken van de klimaatopwarming De EU streeft ernaar tegen 2050 een econo-

rende marktvraag, zullen evenzeer bepalend

mie te worden die geen broeikasgassen meer

worden. Het verlagen van de energievraag en

uitstoot. Deze doelstelling vormt de kern van

het daarmee beperken van de kost is een the-

de Europese Green Deal en is nodig om de

ma waarop Blue Gate Antwerp volop inzet.

klimaatopwarming een halt toe te roepen. Als tussentijdse doelstelling ambieert de EU in de

BGAD stimuleert het gebruik van groene en

‘European Climate Law’ om tegen 2030 haar

hernieuwbare warmte en energie. Het legt hier-

netto CO2-uitstoot met 55% te verminderen

voor een warmtenet aan op de site en neemt

ten opzichte van 1990. In juni 2021 heeft de

in de vestigingsvoorwaarden op dat vestigers

Europese Comissie een wetsvoorstel uitge-

minimaal 40% van hun dakoppervlakte dienen

werkt voor een emissiehandelsysteem voor de

te gebruiken voor zonnepanelen, enkel groene

bouw- en transportsector, parallel aan de al

stroom mogen aankopen en moeten voldoen

bestaande emissiehandel voor de energie-in-

aan de quickscan REG (Rationeel Energie-Ge-

tensieve industrie.

bruik).

Deze aanpak demonstreert dat de klimaatopwarming niet louter en alleen fysieke risico’s zoals hogere temperaturen en extreme regenbuien, met zich meebrengt voor gebouwen.

Transitierisico’s zoals fluctuerende energieprijzen, veranderende wetgeving zoals strengere isolatie en energieprestatie-eisen of verande-

84

Samen met de vestiger wordt door BGAB van bij de start van het ontwerpproces onderzocht hoe nog verder in te zetten op het beperken van de energievraag.

Hiervoor wordt een decarbonisatie roadmap

bijvoorbeeld gewerkt met een industriële ge-

opgesteld. Toekomstgericht worden scenario’s

velopbouw die geschroefd is in plaats van een

voorzien om de CO2-emissies van de gebou-

klassiek verlijmd sandwichpaneel. Er wordt

wen in de toekomst nog te verlagen.

tevens gewerkt met rotswol in plaats van een

Dit betekent rekeninghouden met de levens-

chemisch isolatiemateriaal. De CO2 tijdens de

duur van de verschillende gebouwcomponen-

productie wordt zo beperkt en de materialen

ten en voorzien dat onderhoud, upgrade of

zijn herbestembaar of in tweede instantie re-

vervanging eenvoudig mogelijk is.

cycleerbaar.

De CO2 in de materialen wordt maximaal be-

Tot slot brengt BGAD in samenwerking met

perkt door het uitvoeren van levenscyclusana-

BGAB de aanwezige infrastructuur op de site

lyses (LCA) op de belangrijkste gebouwcompo-

en in de gebouwen gedetailleerd in kaart om

nenten en bij te sturen indien nodig. Binnen

het delen van energie en het afstemmen van

de ontwikkeling van de logistieke zone wordt

het verbruik te faciliteren.

85

real time visualisatie van operationele gegevens

digital

twin

materialendatabank

voorspellingen op vlak van onderhoud

efficiënter samenwerken

concept

ontwerp

bouw

86

gebruik

einde levenscyclus

Digitalisatie als ambitieborging Van ontwerp, tot bouwen en exploiteren, tot

gebouw ook goed beheerd te worden. In het

uiteindelijk herbestemmen van een gebouw

klassiek bouwtraject wordt een as-built dossier

zijn veel partijen betrokken en wordt kennis

opgeleverd met een veelheid aan documenten

meermaals overgedragen naar nieuwe par-

waarin alle informatie beschikbaar is, doch niet

tijen. Het risico om kennis te verliezen is dan

gestructureerd. BGAB werkt daarom intensief

ook groot. Tussen ontwerp en bouw worden

met BIM (Building Information Management)

de duurzaamheidsambities via het circulair

om een digitale kopie van het gebouw te heb-

programma van eisen doorlopend opgevolgd.

ben bij oplevering waaraan de beschikbare informatie omtrent gebruik en onderhoud kan

Het opgeleverde gebouw is een verwezenlij-

worden gekoppeld.

king van deze ambities. Maar om zijn potentieel ten volle waar te maken dient een circulair

BIM maakt de informatie inzichtelijker voor de exploitant van het gebouw.

87

Blue Gate Antwerp anno 2021.

Blue Gate concept: stronger together HOOFDSTUK 3

Blue Gate Antwerp, Be good and dare

Met dit letterwoord neemt BGAD haar voor-

Be good and dare to match.

beeldrol op als eerste Blue Gate. Durven vooruitkijken, durven creëren, durven innoveren.

De match tussen de overheid en de privé die elkaar

Met alle partijen binnen deze PPS engageren we

vinden binnen éénzelfde duurzame en innovatieve

ons om extra inspanningen te leveren die no-

visie is noodzakelijk om deze Blue Gate vorm te ge-

dig zijn om van deze Blue Gate Antwerp site een

ven. Vervolgens is de community, die op en rond

unieke plek te maken voor ondernemers, voor

BGAD gevormd wordt, essentieel voor het succes

werknemers en voor buurtbewoners.

van de Blue Gate Antwerp site op lange termijn. Net daarom is het uiterst belangrijk om de stakeholders

Als grondontwikkelaar heeft BGAD gekozen

te identificeren en te bevragen. Enkel zo krijgt men

voor een ontwikkeling die misschien iets min-

een duidelijk zicht op wat voor hen van belang is, en

der snel gaat maar waarbij de meerwaarde op

kan een site zich aanpassen aan de evoluerende

economisch, ecologisch, sociaal en technisch

noden om zijn robuustheid te bewaren.

vlak als een paal boven water staat. Grond is te schaars om zich enkel te laten leiden door de

Be good and dare to build.

financiële opbrengst. De initiatiefnemers zetten hoog in op deze brede meerwaarde binnen een

De site onderging een ingrijpende transforma-

aanvaardbaar financieel rendement.

tie van vervuilde petroleumhaven tot innovatief

92

en circulair bedrijventerrein. Er wordt bewust

Be good and dare to make it CO2 neutral.

gekozen om geen ‘greenfields’ aan te snijden maar om een bestaande brownfield te her-

Blue Gate Antwerp kiest er bewust voor actief

waarderen en te hergebruiken. Zo’n eco-ef-

bij te dragen aan de ambitie om een economie

fectieve ontwikkeling begint bij het ter plaatse

te worden in de EU die geen broeikasgassen

saneren van vervuilde grond tot en met het

uitstoot. Het maakt de kern uit van de Europe-

aanmoedigen van toekomstige werknemers

se Green Deal en daarmee ook een bepalende

om met de fiets of alternatieve vervoersmodi

roadmap voor de komende decennia. Door te

naar het terrein te komen door extra aandacht

kiezen om van Blue Gate Antwerp een CO2-neu-

te besteden aan een verkeersveilige infrastruc-

traal bedrijventerrein te maken, biedt BGAD

tuur. Ruimtelijk wordt in clusters gedacht met

aan investeerders en vestigers een proactieve

een cluster grootschalige percelen voor bedrij-

aanpak t.a.v. een realistisch te verwachten CO2-

vigheid en een cluster voor grootschalig kwali-

taks op de emissies van de energiegebruiken

tatief groen in plaats van deze gefragmenteerd

van gebouwen. Hiervoor wordt voluit ingezet

te mengen. Het betekent op innovatieve wijze

op CO2-neutrale elektriciteit en CO2-neutrale

een toekomstbestendig bedrijventerrein ma-

warmte.

ken door rekening te houden met klimaatverandering en toekomstige noden.

93

Be good and dare to live together.

die uitgaat naar buitenruimte om te werken, te lunchen en te sporten of recreëren voor en

Werken maakt een groot deel uit van ons le-

na het werk.

ven. Blue Gate Antwerp doet er alles aan om de site en de gebouwen tot veilige, aangena-

Be good and dare to make it last.

me en inspirerende werk- en leefomgevingen te maken. Zo wordt het industrieel erfgoed

Blue Gate Antwerp is meer dan het samen de-

geïntegreerd en wordt concreet ingezet op

len van groene ruimte. Zich vestigen op deze

een weelderige biodiverse groenaanleg in de

Bue Gate betekent kiezen voor een stimule-

15ha grote groene ruimte, die als een groe-

rende omgeving waar bedrijven op zoek gaan

ne corridor doorheen de site loopt en me-

naar win-win’s op korte én lange termijn rich-

teen ook een groene, trage doorgang biedt

ting ‘duurzame wereld’. Door deze ontwikke-

voor bewoners van de nieuwe woonwijken

lingen te borgen in een economisch- circulair

naar het aanpalende natuurgebied. Door de

eco-systeem, groeit Blue Gate Antwerp uit tot

Coronapandemie werd het belang van open

een community van innovatieve bedrijven en

ruimte in dense woon- en werkgebieden nog

organisaties in het delen van kennis en het con-

maar eens duidelijk. Met deze groene corridor

creet toepassen van innovatieve, eco-effectieve

speelt BGAD in op een groeiende aandacht

en circulaire principes.

94

Blue Gate community Het moge ondertussen duidelijk zijn dat een

ders uit de omgeving in het kader van sociale

Blue Gate de ideale broedplaats is om mee te

tewerkstelling. Zo onderzoekt BGAD of er taken

bouwen -niet alleen fysiek- aan de circulaire

zijn op het bedrijventerrein waarvoor kan wor-

transitie. Vanuit dit opzet kan een Blue Gate

den samen gewerkt met maatwerkbedrijven uit

geen eiland zijn.

de buurt, met opleidingscentra of met het nog te bouwen arresthuis.

Een Blue Gate kijkt daarom met open blik naar haar omgeving en stelt zich op als een locatie

Recent werd ook plaats geboden op de site aan

voor duurzame innovatie waar nieuwe ideeën

Plein Publiek, een innovatief project dat bruist

kunnen toegepast worden. Het moet zich nes-

van circulariteit en jong ondernemend talent

telen in haar hernieuwde stedelijke omgeving

dat zijn kansen waagt in de duurzame econo-

door de nodige linken te leggen qua infrastruc-

mie. Plein Publiek biedt op een eigenzinnige

tuur zoals publieke fiets- en wandelpaden.

manier met gestapelde containers zowel werk-

Of door een relatie op te bouwen met lokaal

plekken aan inventieve duurzaam geïnspireer-

beleid en lokale initiatieven. Zo activeert Blue

de creatievelingen als een attractieve hotspot

Gate Antwerp zichzelf stilaan als waardevol on-

voor recreatieve buurtbewoners en stedelin-

derdeel van de stedelijke circulaire keten. De

gen. En straks ook in een nieuwe synergie met

link met de lokale gemeenschap krijgt steeds

de vestigers op Blue Gate Antwerp. En om het

meer vorm. Denk onder meer terug aan de

circulaire nog beter te integreren in hun eve-

vestiging van BlueAPP, de pre-incubator van

nementen, inkleding en infrastructuur, heeft

de Universiteit Antwerpen of BlueChem als in-

de organisatie een circulaire trendwatcher in

cubator voor groeibedrijven in de chemische

dienst genomen.

sector. Deze innovatieve en duurzame bedrijvenactiviteit vormt - zoals eerder gesteld - een groeimotor voor groene jobs, nieuwe lokale werkgelegenheid of kansen voor stagemogelijkheden en wisselwerking met onderwijs.

Maar Blue Gate Antwerp zoekt ook naar meer directe synergiën met bedrijven en stakehol-

95

Het opzetten van synergiën, in samenwerking met publiek en private actoren, tussen vestigers alsook met de urbane omgeving, is essentieel.

BGAD zet hiervoor sterk in op het creëren van

Dit vraagt om het opzetten van een circulair

een community die zich kan vinden in de duur-

eco-systeem voor de vestigers op het terrein.

zaamheidsambities. Een community waar de

Zo kan bijvoorbeeld door het aantrekken van

ambities breed worden gedragen en gedeeld

een waterbedrijf de ambitie en kennis inzake

om eco-effectief te werken en in te zetten op

circulair waterbeheer verder opgerokken wor-

circulariteit. Een community waar de kwaliteit

den voor de site. Om de synergiën tussen vesti-

van het bedrijventerrein op lange termijn ge-

gers actief te stimuleren, maakt BGAD werk van

garandeerd wordt door open communicatie en

haar Blue Gate community. Elke ondernemer

overleg tussen de vestigers onderling en met

die zich vestigt op Blue Gate Antwerp, wordt

de stakeholders. Enkel zo schalen we circulaire

daarom ook lid van de parkmanagement-

business op.

structuur. Het parkmanagement organiseert het dagelijks beheer zoals onderhoud, beveiliging, afvalophaling, groepsaankoop energie,... zodat tijd en middelen vrijkomen om in de verbetering van de eigen bedrijfsactiviteiten te investeren. Zo werd met Natuurpunt overeengekomen om het onderhoud van de groene corridor in samenspraak te bepalen zodat de nieuwe groenstructuur een ecologische

96

BGAD maakt werk van een lerende omgeving waarbinnen de ontwikkelplannen en duurzaamheidsrapporten opgevolgd en aangescherpt kunnen worden. verderzetting van natuurgebied Hobokense

Daarenboven wordt ruimte geboden aan de

Polder kan vormen. De parkmanagement-

vestigers om te evolueren en te leren. De ont-

structuur heeft als bijkomend voordeel dat

wikkelplannen en de duurzaamheidsrapporten

alle vestigers lid zijn van één organisatie waar-

laten immers toe om doelstellingen en noden

door ze meer met elkaar in contact komen.

van de individuele bedrijven op te volgen en vanuit een open communicatie goede praktij-

Tijdens het vermarktingsproces kijkt BGAD

ken te delen. Bopro als aanspreekpunt van alle

daarvoor onder meer naar de reststromen van

vestigers kan vanuit haar overzicht bedrijven

de individuele bedrijven. In overleg met hen,

met elkaar connecteren om een win-win sa-

bekijkt BGAD hoe deze intern kunnen worden

menwerking op te zetten. Zo wordt deze leren-

hergebruikt of welke andere bedrijven de rest-

de omgeving een transitieruimte waar proef-

stroom mogelijk kunnen gebruiken als grond-

tuinen kunnen gedijen en goede praktijken

stof in hun bedrijfsactiviteiten. Deze synergi-

gedeeld worden. De inbedding met de stad en

ën worden in kaart gebracht door middel van

het gewest als publiek-private samenwerking

Bopro’s identificatietool.

zorgt tevens voor een identificatie van samenwerkingsmogelijkheden buiten de eigen site.

97

Houston, we have a solution Met het verhaal van Blue Gate willen we een

mooi. Wij zijn overtuigd dat naast slimme tech-

poort zijn voor publieke en private actoren die

nologie en circulariteit in denken en doen, ook

mee kunnen en willen bouwen aan die nood-

het vermogen om met sociale transities om te

zakelijke duurzame omslag. Met Blue Gate Ant-

gaan doorslaggevend zal zijn bij het investeren

werp (BGA) hebben we die poort geopend.

in en ontwerpen van onze toekomst.

Met onze toekomstige generaties in het achter-

Aan het begin van de transition twenties was

hoofd staan wij de komende tien jaar voor de

het tijd om dit verhaal neer te schrijven. Niet

dringende en dwingende taak onze economie

alleen om het te vertellen maar om het beter

en samenleving zodanig vorm te geven dat zij

te maken. Om hiermee u, beste lezer, te inspi-

optimaal functioneren voor de mensen en de

reren en nieuwe opportuniteiten te sensibilise-

planeet. Dit vraagt om nieuwe oriëntaties, een

ren. Om te laten zien hoe kleine bouwstenen

nieuw paradigma gebaseerd op onze holisti-

een (lokale) wereld in een grote, circulaire be-

sche benadering van mens, economie, land-

weging kunnen zetten.

schap en natuur.

“Out of the one is two; out of the two is three, Het thema “ruimte” is voor ons het speelveld

out of the three is four, out of the four is then

waarop de komende jaren veel transities zullen

thousand things” zo stelde ooit de Chinese wijs-

plaatsvinden. Gebieds- en vastgoedontwikke-

geer Lao Tse.

ling gaat dan niet alleen over (energie)rendement, maar ook over uitmuntend ontwerp met

Het geeft uitdrukking aan onze droom.

aandacht voor de omgeving, functionaliteit, duurzaamheid en schoonheid. Toekomstige generaties verdienen een duurzaam gebouwde omgeving die onze culturele en sociale waarden weerspiegelt; die de lokale economie ondersteunt; dat is functioneel, duurzaam en

98

Welkom aan boord van de transition twenties.

99

VOETNOTEN

1.

IRP (2018): The weight of cities. Resource requierments of future

2.

Di Maio, REM, Baldi and Polder, (2017) Measuring resource efficiency and

3.

Kjaer, Pigosso, et al. (2019) Product/Service-Systems for a Circular Economy.

4.

Ben Wilson, 2020 Metropolis, de grootste uitvinding van de mens.

5.

Jason, Dey en Gabe, maart 2010, Productivity and de density of human

6.

CSR-rapport: een intern en extern document dat bedrijven gebruiken om

urbanization. Swinning et al. Nairobi, Kenya.

circular economy: A market value approach.

capital, Federal Reserve Bank NY- Staff Reports.

MVO-inspanningen en de impact ervan op het milieu en de gemeenschap bekend te maken.

7.

Vleva (12/12/2019): presentatie van de Europese Green deal door de

8.

Ingediend in april 2021 bij de EU in het kader van het actieplan Next

Europese Commissie op 11 december 2019.

Generation EU.

104

9.

Het koolstofarm maken van energie-intensieve industrieën, zoals de staal-, chemie- en cementindustrie is een essentiële factor voor het bereiken van de Green Deal doelstellingen. Met de Nieuwe Strategie voor het Industriebeleid (10 maart 2020) wordt deze duurzame uitdaging samen met de digitale transformatie aangegaan.

10.

Zie Ruimte (april/mei/juni 2021), vakblad van de Vereninging van

11.

Zie BGAD - CSR rapport 2020, Be Good and Dare, BGADnv

12.

Het streven naar een gesloten grondbalans wordt bereikt door

13.

Blue Gate Antwerp Public Holding.

14.

Emma Vanderstraeten (2014-2015): scriptie: Kan een flexibel RUP

Ruimtelijke Planners.

‘gebiedseigen grond’ toe te passen.

rechtszeker zijn, UGent.

105

Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd, verspreid of aangepast worden zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Bopro nv.

V.U: Bopro nv - Oude Houtlei 140 - 9000 Gent

In samenwerking met:

www.bluegates.eu In samenwerking met Blue Gate Antwerp & Bopro