BJF in the Algemeen Dagblad

Avonturier en ondernemer zet herbebossingprogramma op touw om tropisch regenwoud redden

Ben wil 1,7 miljard bomen planten in Brazilië: ‘Zonder doel bereik je niks’

Hij had een een succesvol bedrijf in het Midden-Oosten, deed mee aan een hondensleerace en gaf maanden van zijn leven om een zwarte jaguar te fotograferen. Nu maakt Ben Valks werk van een nieuwe droom: een groene corridor in het regenwoud.

SANDER VAN MERSBERGEN

Ben Valks (52) staat voor een grote landkaart in zijn kantoor in Amsterdam-Zuid. ,,Ik kan drie dagen praten over hoe ons project in elkaar zit, maar uiteindelijk is dit het. Een gebied van 10,4 miljoen hectare, dat is een paar keer Nederland, waarvan we 1 miljoen hectare willen gaan herbebossen. Per hectare gaat het om 1700 bomen, in totaal 1,7 miljard.”

Valks brengt het alsof hij een broodje kaas bestelt in de voetbalkantine. Niet alsof hij een plan presenteert waarvoor 3 tot 4 miljard euro nodig is, geld dat er voor het grootste deel nog helemaal niet is. De plannen van zijn Black Jaguar Foundation zijn voor hem zo vanzelfsprekend dat hij de feiten bijna achteloos op tafel gooit.

Nu helpt het ook dat hier een man staat die de grote uitdagingen bepaald niet schuwt. De vorige keer dat hij in deze krant stond, in maart 2006, nam hij in Alaska deel aan de

stage in Zuid-Amerika bedacht Valks als jonge twintiger het concept voor Salesteam International. Zijn plan: op ingewikkelde markten optreden als vertegenwoordiger voor Europese en Amerikaanse bedrijven, om die markten voor hen open te breken. ,,Ik begon in het Midden-Oosten. Dat was niet makkelijk. Ik had geen geld, sprak de taal niet, was er zelfs nog nooit geweest. Maar ik was op zoek naar moeilijk doordringbare markten, en dit leek me de moeilijkste.”

Zijn motto: ,,Hoe meer je doet, hoe meer je erachter komt dat je heel veel kunt. Maar je moet het wel doen.”

Salesteam International werd, met hard werken, veel tegenslagen, veel leren, een succes. Valks verkocht het bedrijf voor goed geld. Hij was 34. ,,Ik had ervoor kunnen kiezen om verder te gaan met ondernemen, nog meer te verdienen, maar dat wilde ik niet. Ik had een lijst liggen met tien andere dromen en besloot ze allemaal af te strepen.”

Naast de hondensleetocht door Alaska stond een motortocht van het zuidelijkste puntje van Zuid-Amerika naar het noordelijkste puntje van NoordAmerika op de lijst.

Motorrijden? Valks had het uiteraard nog nooit gedaan. En er was nóg een plan, een plan dat hem uiteindelijk op het spoor zet van zijn megalomane herbebossingsproject. ,,Ik las eens een boek over de zwarte jaguar. Heel zeldzaam, het was nog nooit iemand gelukt om die in de Amazone op film vast te leggen. Ik heb er vijf maanden in geïnvesteerd, contact gelegd met de inheemse bevolking, huurde de beste jaguar-jagers in.

Op een gegeven moment kwam een jager naar me toe. Hij had ge-

hoord van die holandes louco (gekke Nederlander, red.) op zoek naar de zwarte jaguar. Hij kon mij een plek wijzen.”

Het zou een tocht van vier dagen worden, maar al na negen uur was de bestemming bereikt. Wat bleek: de heuvelachtige, beboste, moeilijk te nemen route die de jager altijd af moest leggen, was in twee jaar tijd veranderd in een kale vlakte. ,,Het was één grote akker. Die man was in shock. Het landschap waar zijn voorouders eeuwenlang woonden, was compleet verdwenen.” Landbouw, soja en veeteelt, zorgden voor een kaalslag.

Valks werd erdoor geraakt. Hij verdiepte zich in de achtergronden. ,,Ik ontdekte dat de belangrijkste ecosystemen van de wereld, met de meeste biodiversiteit, onder druk stonden. Als die er niet meer zijn, hebben we niks meer. We zijn hier allemaal van afhankelijk.”

Black Jaguar Foundation

Anderen zouden bij dat inzicht wellicht apathisch op de bank gaan liggen. Bovendien: anderhalf decennium later is de ontbossing nog steeds gaande. Zelfs de verkiezingsnederlaag van de extreem-rechtse president Jair Bolsonaro eind vorig jaar heeft daar niets aan kunnen veranderen. Niet eerder verdween zoveel regenwoud als in maart – 867 vierkante kilometer.

Maar Valks is er de man niet naar om bij de pakken neer te zitten. Wie de wereld wil redden, heeft voor pessimisme helemaal geen tijd. Hij richtte de Black Jaguar Foundation op, waarmee hij voortbouwt op een plan dat er al lag: een blauwdruk van een 2600 kilometer lange natuurcorridor aan weerszijden van de Araguaiarivier. ,,De man die dat had ontworpen dacht dat het twintig generaties zou duren om zoiets voor elkaar te krijgen. Ik dacht dat het sneller kon.”

En zie daar: vijftien jaar later kunnen landeigenaren in het Amazonegebied –

Araguaia-corridor

Lengte: 2600 km

Breedte: 40 km

Herbebossen: 1 miljoen hectare

Te planten bomen: 1,7 miljard

goed inkomen aan overhouden. En als je dan ziet hoe de natuur zich herstelt op de plek waar je een of twee jaar geleden bomen plantte... Dat is geweldig.” De aanwezigheid van lokaal personeel helpt ook om boeren te overtuigen met de Black Jaguar Foundation in zee te gaan. ,,Die boeren zijn vaak heel conservatief. Wij proberen hen te laten inzien dat de aanplant van natuur de juiste weg is, dat het op lange termijn niet anders kan. In Brazilië is het wettelijk verplicht een bepaald deel van het land te beplanten. Die wet wordt nu niet altijd nageleefd, maar ik ben ervan overtuigd dat dat gaat veranderen. Consumenten willen geen producten meer die mede mogelijk gemaakt zijn door ontbossing. Het bedrijfsleven moet daarin mee.”

boeren dus, vaak hele grote – in zee met Valks en zijn Black Jaguar Foundation. Het concept van de stichting bestaat uit zeventien stappen, variërend van de aanplant en het onderhoud van bomen, het opleiden van vrijwillige brandweerlieden tot het plaatsen van hekken om koeien op afstand te houden. Het plan moet ervoor zorgen dat er niet alleen genoeg bomen worden geplant, maar dat ze ook van de goede (inheemse) soort zijn, een soort die past in de oorspronkelijke bebossing. De stichting heeft zelf een netwerk van zadenverzamelaars en boomkwekerijen opgezet. Inmiddels worden er maar liefst 73 verschillende soorten bomen gekweekt en geplant. Ook belangrijk: de bomen moeten op de goede plek staan. ,,Ze komen vooral bij water. De rivier, moerassen, meren, waterbronnen. Als je die niet beschermt, groeit er straks niks meer.”

Inmiddels heeft de stichting 122 mensen in dienst, voornamelijk in Brazilië, specialisten op allerlei gebieden. Het maakt hem trots. ,,Dit is niet de grote Ben-show, dat wil ik ook helemaal niet. We doen het samen, en mooi dat mensen daar ook een

Ook uit de regeringshoek waait de wind uit de juiste richting. Deze week kondigde president Lula da Silva, opvolger van Bolsonaro, een ambitieus plan aan dat er voor moet zorgen dat illegale houtkap in 2030 verleden tijd is. Dat is niet alleen in het belang van Brazilië, maar van de hele wereld, stelt Lula. De controles op ontbossingsactiviteiten worden fors opgevoerd. Wat de boeren een extra zetje kan geven: de aanplant door de Black Jaguar Foundation is voor hen gratis, los van het personeel en de materialen die ze ter beschikking stellen. De bomen worden gefinancierd vanuit giften en sponsoring. ,,Wat wij willen, is dat ons werk onderdeel wordt van de duurzaamheidsstrategie van bedrijven. Dat zij kunnen communiceren dat ze via onze stichting deel uitmaken van een positieve en concrete megamissie voor onze aarde in nood.” Volgens Valks steunen al meer dan honderd bedrijven zijn stichting. In Brazilië heeft de stichting deals met Caixa, een grote bank, en Movida, een grote autoverhuurder. ,,Dat is extreem moeilijk, je moet acht maanden vergaderen, documenten opsturen, bezoeken op locatie. Maar als die namen eenmaal op de lijst staan, gaan anderen veel sneller overstag.”

In Nederland is veevoerbedrijf De Heus een belangrijke partner, gesprekken met andere grote bedrijven lopen. Het moet de Black Jaguar Foundation richting een volgende fase lanceren. ,,Bij het volgende plantseizoen overschrijden we de grens van 1 miljoen bomen, daarna willen we door richting de 2 miljoen en in 2027 naar de 10 miljoen.”

Het is nog maar een begin. De tijd zal leren of die 1,7 miljard bomen van Valks, al die miljarden die daarvoor nodig zijn, haalbaar zijn, of luchtfietserij. Valks bekijkt het nuchter. ,,Om iets te bereiken moet je jezelf soms een groot doel stellen. Maar als we uiteindelijk stranden op 80 of 90 procent, ben ik ook tevreden hoor.”

‘Hoe meer je doet, hoe meer je erachter komt dat je heel veel kunt’

Bij de stichting werken inmiddels 122 mensen. Inheemse bomen worden opgekweekt en vervolgens geplant. FOTO’S BLACK JAGUAR FOUNDATION

Ben Valks werd op het spoor gezocht tijdens een zoektocht naar een zwarte jaguar. FOTO PIM RAS

‘Als je ziet hoe de natuur herstelt op de plek waar je bomen plantte... Geweldig’