BINKE 050 Ekaina 2020

50. zenbakia • 2020ko ekaina

MIGUEL AGIRRE ETA AGURTZANE YURREBASO BIKOTE GELDIEZINA

«Guk asko sufritu dogu, eta agian hortik dator gure bizitzeko gogo eta poza»

MIGUEL AGIRRE ETA AGURTZANE YURREBASO BIKOTE GELDIEZINA

«Ez dogu ulertzen zelan egon leiteken geldirik dagoan gazteria» TESTUA: JON GOMEZ GARAI ARGAZKIAK: JULIO LEGARRETAETXEBARRIA

B

izitzeko maitasunetik egiten dute berba hilabeteko protagonistek, eta ez dago elkarren arteko berba zein begiraden gozotasunarekin samurtuko ez denik. Ezkondu zirenetik 66 urte bete diren honetan, Bekeako euren baserrian batu gara Agurtzane Yurrebaso eta Miguel Agirre galdakoztarrekin. Lehenengoak 84 urte bete ditu, bigarrenak 91 ekainaren 21ean beteko ditu, eta ez dute gelditzeko asmorik.

Zuek ez duzue gelditzeko asmorik, ezta? Agurtzane Yurrebaso (AY): Gelditu? Hori pentsatu bez! Bizi garan artean gauzak egin behar dira, hori da-eta bizirik gagozanaren seinalerik handiena! Miguel Agirre (MA): Holan da, bai, zeozer konplikatua bada be, haginek estutu eta aurrera! (irribarretsu) Zuek baino gutxiago mugitzen diren gazteak izango dira ba! AY: Ba ziurrenik bai, ez dakit, baina nik sikieran ez dot ulertzen zelan egon leiken geldirik dagoan gazteria, ezer gutxi bizitzeko gogorik ez daukana. MA: Guk asko sufritu dogu, eta igual hortik etorriko da gure bizitzeko gogoa, badakigu-eta zer dan garai txarrak pasatu behar izatea.

Garai txarrak pasatu dituzuela diozuenean, zer esan gura duzue? MA: Ni gaztetxutatik hasi nintzan beharrean, harrobietatik batetik bestera materiala eroaten. Material horren artean, dinamita be egoten zan, Zugutzutik hartu eta nire kolkoan sartuta bizikletan harrobira eroaten nebana... AY: Niri aitita hil jatan 1937ko maiatzaren 15ean —nik sei hilabete neukazala— eta lau egun beranduago amama, izeko eta lehengusina hil eben faxistek Plazakoetxeko babeslekuan botatako bonba

2 ekaina 2020 Binke!

bategaz. Hori pasatu ostean Bekeara joan ginan biziten. MA: Behin Agurtzane eta biok guraso garala, ia 15 urteko alaba bat —Agurtzane izenekoa be— hil jakun eskolan...

Baina hala ere, zuek beti alai. AY: Tristeziak besteei kontatzeagaz ez dogu ezer irabazten, gu beti gagoz pozik eta beti alai. MA: Beti dago pozik egoteko motiboren bat!

Oraintxe bertan, zein saltsatan sartuta zabiltzate? MA: Nik eguna ortuan pasatzen dot, hemen gura beste lan dago-eta! AY: Ni hainbat alkartetan nabil: Geugaz-en ibili nintzan eta oin minbiziko alkartean, elizan laguntzen, Caritas-en, katekesia emoten be 40 urte egin nebazan...

Asko gelditu behar izan duzue koronabirusagatik? MA: Ni egunero ibili naz, kotxea hartu eta Bekeako baserrira etortzen, hamen daukaguzan txakur, oilo eta soloa jagon egin behar diralako. AY: Nik asko gelditu behar izan dot, klaro, nagoan alkarteetan ganera adinekoak garalako eta arriskuko taldeak garala diñoelako... Baina lagunekaz kartetan joatea da gehien bota dodana faltan! (barreka) Kotxea aipatu duzue. Biok gidatzen duzue? AY: Bai horixe! Ni egoera normalean egunero nabil kotxeagaz batetik bestera, errekaduak egiten! MA: Neuk be, 91 urte egin behar dodaz egunotan baina kotxean ibiltzen jarraitzen dot, orain inguruko herrietatik baino ez naz ibiltzen. Baina Agurtzane asko dabil, herrian ganera gidatzeko baimena izaten lehenengoetariko emakumea izan zan!

Bistakoa da bakoitzak bere bizimodua egiten duela. Garrantzitsua da bikote batean hori? MA: Bai, duda barik.

Miguel Agirre EreĂąo 1929, Galdakao PeĂąa Santacruz elkartea dagoen etxean jaio zen orain 91 urte, baina adina ez du inoiz aitzakia izan lanean jarraitzeko edota bizikleta hartuta mendira eta Lekeitiora bakarrik joateko.

Agurtzane Yurrebaso Izagirre 1936, Galdakao Zuhatzun jaio bazen ere, gaztetatik Bekeara joan zen amarekin bizitzera. Ordutik gelditu barik ibili da Galdakaon, hamaika proiektutan irribarretsu murgilduta.

Binke! ekaina 2020 3

Ni nire kontuetan ibiltzen naz eta bera bere gauzetan. AY: Bakotxari gustetan jakon horretan ibiltea inportantea da, holan pozik bizi gara! Hori bai, bazkaldu eta afaldu, alkarregaz beti!

Asko esaten da gaurko bikote gazteek ez dutela «aguante» askorik bikote harreman batean. Horrela da? AY: Gure sasoiko asko antzera dagoz, baina egia da gazteek gutxiago eusten deutsiela harreman bati, agian bakotxaren afizinoak jagoten ez diralako edo errespeturik ez dagoalako.

«Aguanteaz» eta afizioez ari garela, Miguel, zurea bai «aguantea» bizikletan, ezta? MA: Bueno, ahal dodana egiten dot! (barreka) Sasoi honetan Upora, Gorbeiara edo inguruko herrietatik ibiltzen naz. Udan barriz Lekeitiora joaten naz bizikletan, gero Agurtzane joaten da kotxeagaz eta bertan pote batzuk hartu eta bazkaldu egiten dogu! AY: Baina bizikletan bakarrik ez, oinez be mendira sarritan joaten da!

Inoiz izan duzu ezustekorik? MA: Behin Asua ingurutik bizikletan noala, bide barriak egin dabezela konturatu nintzan eta gura barik autopistan sartu nintzan. Aurrera egitea erabaki neban, baina zuhur ibili nintzan eta peajetik pasatu nintzan, nik ezer esan barik bertoko beharginak ni ikusi eta Ertzaintzara deitzeko. Eta holantxe izan zan! (barreka) Ertzaina batzuk kotxean etorri jatazan eta eurek lagundu eustien autopistatik urtetan, euren atzetik joateko esanda!

Tira, horrek badira izan dituzun arazo guztiak, gaitz erdi! AY: Laztana! Kontatu Upotik behera pasau jatzuna! MA: Ezebez! Orain dala gutxi, Upotik behera bizikletan noala «entretenidute» joan nintzan antza eta konturatu barik harritxuak daukazan leku batetik pasatu eta jausi egin nintzan. Berna mindu egin neban eta, odolez beteta, bizikleta barriro hartu eta Basauriko anbulatoriora joan nintzan ni bakarrik, inori deitu barik. Berton osatu eta Galdakora buelta egin neban!

Zer egiten duzue ba hain osasuntsu egoteko? AY: Ondo jan, ahal dala etxeko janariak, eta nik bizikleta be egiten dot hemen bertan, Miguelek bizikleta zahar bategaz estatiko bat eraiki eusten-eta! (barreka) MA: Ni gelditu barik ibiltzen naz soloan eta mendian, bizikletagaz eta oinez, eta janariak osasuntsu egiteaz aparte, ez naz «pikatzen» ibiltzen ordu artean.

Gauzak egitea da bizirik gagozanaren seinalerik handiena Ezer egin barik ibiltzea gaixotzeko moduko motiboa da Kartetan joatea aitzakia bat da lagunartean berbaz ibiltzeko Gure adineko asko etxetik be urtetan ez dirala konturatu gara Zelan ikusten duzue zuen inguruko adinekoen egoera, koronabirusa dela eta? AY: Jendea bildurragaz dabil. Askok etxetik be ez dau urtetan, seme-alabek egiten deutsiez errekaduak eta eurek etxetik mugitu barik dabilz —edo sikieran ibili dira—. Ezer egin barik ibiltzea gaixotzeko modukoa da, kontuz ibili behar da horregaz! MA: Jendeak bildurra sartuta dauka gorputzean igual telebista asko ikusten dabelako. Guk ez dogu apenas ikusten, denborarik be ez daukagulako!

Orokorrean, zeren inguruan ibiltzen zarete zuen sasoiko emakumeen artean? AY: Berba gitxi egiten dogu guk, ez

Errespetua eta bakoitzaren afizioak errespetatzea da euren harremanaren gakoa Agurtzanek 84 eta Miguelek 91 urte izanda, 66 urte daramatzate elkarrekin ezkonduta, eta zoriontsu ezkonduta gainera!

Bistakoa da euren arteko maitasuna. Horren gakoa zein den argi dute biek: «Alkarri errespetatzea fundamentala da, eta gero bestearen afizioak be errespetatu eta horretan animatzea».

4 ekaina 2020 Binke!

ELKARRIZKETA MIGUEL AGIRRE ETA AGURTZANE YURREBASO deuskue ixten-eta! Kartetan olgetako gelditzen garanez, askok kartetan baino ez dabe ibili gura. Baina niretzako kartetan joatea aitzakia bat da lagunartean berbaz ibiltzeko...

Errealitate gordinaz egin dezagun berba. Zelan daramazue zuen adineko jende asko hiltzen dala ikustea? MA: Bizitzaren legea horixe da, eta normala da jendea «joaten» dabilela ikustea, sasoia dogu-eta. AY: Baina okerrena ez da hori, txarrena bizitza bizi barik zenbat jende joaten dan ikustea da.

Horretarako, hobe lehenago joan! Esan deutsuedan moduan, niri lau egunetan aitite, amama, izeko eta lehengusina joan jatazan, alaba bat be ia 15 urtegaz, baina gurasoak be gaztetatik joan jatazan: ama 59 urte egin barrigaz eta aita 34 urtegaz.

MA: Desgraziak eurak bakarrik datoz, horregaitik da inportantea hiltzen zaranerako bizimodua ondo aprobetxatuta joatea!

Zuk Miguel, aldatuko zenituzke zure txikitako garaiak oraingo sasoiagatik? MA: «¡Ni pa´tras!» (barreka). Ni positiboa naz eta egiten dodan guztiagaz disfrutatzen dot orain be. Lan egin behar izan dodanean —transportista enpresa bat izan neban— gustura egin dot lana. Bardin-bardin egin behar badozu, zertarako biziko zara ba triste!? AY: Egin kontu, Miguel bera autonomoa zanez, bezerorik ez galtzeko oporretan be ez ginan joaten! Egunero egiten eban lan!

Gaztetatik ibiltzen zinen kamioiarekin? MA: Klaro! Hamazortzi urte baino gitxiago neukazala be batetik bestera ibiltzen nintzan kamioiagaz lanean, gidatzeko baimena eukin barik be! Baina «grisek» —orduko poliziak— gelditzen ninduenean ez eustien ezer esaten.

Zelan ba ez zizuten gidabaimenik eskatzen!? MA: Gaur egun Peña Santacruz dagoan etxean jaio nintzan ni, eta txokoa dagoan lekuan taberna izan genduan. Bertan gelditzen ziran «grisak» be, errepide nagusia zalako, eta amak tabernan ondo tratatzea gura baeben, baekien zer egin! (barreka) Eta zu Agurtzane, zertan ibili zara? AY: Etxeko beharrak egiten ibili naz bizitza osoan, eta josten be guretzako eta hainbat lagun eta alkarterentzako. Baina kobratu bako lanak egiten ibili naz beti.

Ikasteko aukerarik ez? AY: Nik maistrea izan gura izan dot beti, asko gustatzen jataz umeak eta erakutsi ahal izatea, baina alaba ikastera bidaltzeko aukerea dirudunek bakarrik izaten eben sasoi haretan, eta nik etxeko beharrakaz konformatu behar izan dot. Baina horregaz be, beti pozik! (irribarretsu) Oporrak aipatu dituzuela lehen, behin erretiroa hartuta egingo zenuten ba bidaiarik! AY: Eta egiten jarraitzen doguz! Jubilatu barri edo pitin bat lehenago bai egin genduan bidaia bat Mexikora, baina hori baino lehenago ezebez. Orain, biok erretiroa hartuta, hainbat egiten doguz! MA: Daborduko zazpi bat «kruzero» edo gurutzaldi egin doguz! (barreka) AY: Erretiroa hartu ostean biok osasuntsu egotea eta alkarregaz gozatzeko denbora izatea gauza handia da, eta guk zorte hori izan dogu —eta daukagu— egia esan! Aurrera ba! • Binke! ekaina 2020 5

Aginke!

Errealitatetik hurbilegi dauden albiste faltsuak

in «Munduan orari , te ez dago albis n k eta Galdakao ek gertatzen diren jokoa ematen digute ABCn» BIEITO RUBIDO zendaria ABC egunkariko zu

Sarean arrantzatua

Ba al zenekien...?

Telepizzak Somerako Labeari bere pizzen sekretua eskatu diola? Labeak, horr en ordez, eskariak banatzeko motorra eska tu dio Telepizzari.

%67

Inkesta baten arab era, uztailaren 12rako deitutako hauteskundeetara bozkatzera joang o direnen %67ak ez du ezer bozkatze ko asmorik, baina hauteslekuetara joango dira pand emia baten erdian hauteskunde batzuk zelan anto latuko diren ikusteko.

Txiste txarra

n Miamira — Aurtengo udako oporreta bezala. joateko gogoak daukadaz, iaz — Iaz be joan zinan? .

— Ez, baina gogoak neukazan

Gizarte lanak egin beharko ditu Ikus Toki tabernak

Konfinamendu garaian taberna ireki ta izateagatik Ikus Tokik jaso zuen zigorraren ostean, ez du isunik ordaindu beharko, eta horren ordez ikasturte berrian matematika edo biologia bezalako irakasgaietan errefortzua behar duten ikasleak hartuko ditu, Ikus Toki izatetik Ikas Toki izatera pasata.

Aukeren Azoka berezia martxan jarriko du Udalak

Aurten Aukeren Azoka berezia egin go da, eta bertan konfinamendu garaian soberan geldituta ko arrabolak, txakurrak eta bizkotxoen moldeak deskontu pare gabean eskainiko dira. Horretaz gain, Udalak «Pazientzi bon oak» ere jarriko ditu eskuragai, horren faltan geratu diren gura soentzat. tez jaso dugu Memeurse Xolomogangstak kontuaren bitar arak askorako ematen kontuko Meme xelebre hau. Eusk a Memeen moda bain duenaren dudarik ez dago, ta bat eman eta buel ei honekin gainera, erderazko izen buruari eraginez zke katxondeorako izen bilakatu daite kar! kar Kar gero! Hemen horren adibide bat!

6 ekaina 2020 Binke!

«Nonfron» edo «putikrioa» berriro martxan jarriko da

Facebookeko Kontuke taldean sort utako mugimendu bati esker eta gazteak txamietatik atarako dituen esperantzaz, 90. hamarkadan nerabeen artean hain ezagun egin zen alkoholik gabeko diskoteka —hasieran «put ikrio» eta ostean «nonfron» izenez ezaguna— berriz ere martxan jarriko da.

Elkarlaguntza Sarea

«Etxebizitzaren arazoa ere lantzen hasi gara orain» Elkarlaguntza Sarea elikadura subiranotasunean oinarrituta egon bada ere, koronabirusaren krisiak beste esparru eta helburu batzuk lantzera eraman du taldea. Horien inguruan hitz egin du Binkek taldeko kideekin.

G

BINKE

aldakaoko Elkarlaguntza Sarea 2017ko amaieran lehenengo pausuak ematen hasi zen taldea da. Geroztik, komunitatearen ikuspegia landu izan dute, eta horretarako, haien proiektua gehienbat elikadura subiranotasunean oinarritu izan dute. Azken aldian, alokairua ordaintzeko arazoak dituzten familia edo norbanakoekin lanean ibili dira.

Berrogeialdian zehar telefonoz kudeatzen ziren kasuak, baina egoera aldatu denez, etxebizitzen arazoari aurre egiteko herrian bertan asanbladak sortu dira.

Hitzaldi batean esan zenuten «elikadura subirotasunean oinarrituz, autonomia kolektiboa» bilatzen zenutela. Zer esan nahi du horrek zehatz-mehatz? Bizi garen jendarte kapitalistan gure bizitzak merkatura lotuak daude. Herritarren arteko konpetentziak dirua etengabe lortzera kondenatzen gaitu, eta gizartean ikus daitekeen ondorioetako bat elkarrengandik isolatuta bizi garela da. Aipatutakoaren emaitza prekarietatea da, eta guk argi daukagu egoera horren aurrean hartu beharreko erantzuna hurrengoa dela: elkarrekin antolatu behar gara eta elkarri lagundu, norbanakotik kolektiborako bidea egiten joan ahal izateko eta komunitatea eraikitzen hasteko.

Momentura arte herriko ortuekin izandako esperientzia zer nolakoa izan da? Elkarlaguntza Sareak elikadura subirotasuna bi lan ildotik jorratzen ditu. Alde batetik, erosketa kolektiboak —kontsumo talde bezala funtzionatzen dutenak— eta bestetik, ekoizpen komunalak. Azken hauetarako Larrabetzun ortuak ditugu. Denon artean, eta auzo-

Sarearekin bat egiteko lanen bitartez, elikagaiak ekoizten ditugu eta gero modu kolektiboan banatzen ditugu gure artean.

Konfinamenduaren ondoren, zuen proiektuak beste helburu batzuk hartu ditu; zer dela eta aldaketa hori? Helburuak berdinak izaten jarraitzen dute, baina konfinamenduaren ondoren, gure proiektuari beste helburu berri batzuk gehitu dizkiogu. Hau da, elikadura subirotasunari etxebizitzaren problematika gehitu diogu. Jatea bezala, etxebizitza oinarrizko eskubidea da eta koronabirusak azkartutako krisian arazo larri bilakatu da. Egoera horren aurrean, erantzun antolatu eta kolektiboa eman nahi diogu. Horregatik, hori ere gure saretik landuko dugu.

Telefonoa: 635 439 001 Instagrama: @elkarlaguntza_sarea_galdakao Maila: galdakaokoelkarlaguntzasarea@gmail.com

Bidezko irtenbidea izateko, norengana joan daiteke etxegabetxe-agindua jasotzen duen herritar bat?

Etxegabetze bat inoiz ezin daiteke bidezkoa izan. Familia bat kalean geratzen den bakoitzean sistema honek porrot egin duela erakusten digu eta gure oinarrizko printzipioa kaleratze hori eragoztea da. Horrez gain, tresna legal edota instituzionalek ere izan dezakete bere espazioa: laguntza sozialak, Udaletik hartu daitezkeen neurriak... Hala ere, gure ustez herri mobilizazioek eta herri botereek soilik eman diezaiokete erantzun integral bat etxebizitzaren arazoari, eta oro har, gizarte kapitalistari.

Binke! ekaina 2020 7

Zer?

Oraindik ez zarela Binkekide?

Herriko pertsona eta kontuak plazaratzen jarraitu gura doguz, euskara bultzatzen jarraitu eta gure hizkuntza ikusezin daukien leku horietara heltzen be jarraitu gura dogu‌ Egin zaitez Binkekide!

Binke!

Galdakao eta Usansoloko aldizkaria

Argazki zahar eta berrien arteko alderaketari eta Galdakao Gogoraren apunte historikoei, orain kolaborazio berria gehitu diogu Edu Madinak kontatuko dizkigun aspaldiko pasarteekin.

Ermiten inguruko erromeriak eta lehenengo «unibertsitatea» Testua: Edu Madina Etxebarria Argazkia: Edu Madinaren artxiboa.

A

urtengo jai asko barik geldituko g a r a l a emoten dau, batzuk izorratu deuskuz daborduko ditxosozko koronabirusak eta Santakurtzak be ospatu ezin izango doguzala konfirmatu deuskue.

Lastima bat alaitasuna gustatzen jakunontzako.

Dana dala, eta aurten jai barik lotuko garala jakin badakigu be, ataltxo hau jaietan egiten ziran erromeriak aipatzeko baliatu gurako neuke. Edo hobeto esanda, erromeri gehienak gure herrietako ermitekaz bat egiten eben santuegaz lotuta egoazanez, Galdakaon eta Usansolon daukaguzan edo izan genduzan ermitak gogoratzeko aprobetxatu gura dot. Baina gainera, ermitarik zaharrenaren inguruan be zertzeladaren bat emon gurako neuke: Santa Marina de Ganguren.

Baina hori baino lehen, egin daigun errepasoa. Gaurko udalerrian beneratu ziran ermitak hauek izan ziran: Gangureneko Santa Marina, Ansosuloagako San Anton Txikerra, Bekeako Asentzioa, Gumuzioko San Bernabe, Oinkinako San Andrés eta Zamakonako Santa Cruz edo Santo Cristo.

Ordea, gure udalerriaren historia eta honen eskumen territoriala kontuan hartzen badogu, Etxebarri 1509. urtera arte eta Bedia 1742rarte Galdakaoren udalerriaren parte izan zirala kontuan hartu behar dogu.

Hauek izan ziran —edo dira— Etxebarriko ermitak: San Esteban, desagertu zana, eta parrokia bezala barriro eraiki ebena; eta Santa Ana, beste leku batean berreraiki ebena.

Bedian barriz, hauek dagoz: San Juan Bautista, botata eta 1742an barriro eraikita —gaur parrokia da—, Ereñoko San Martin, Mugartazako San Lorenzo eta Tosua edo Tosubandoko Santo Tomas, beste leku batean eraiki zana.

Ikusten dozuen moduan, inguruko herrietan hainbat

barriro eraiki ebezan edo desagertu egin ziran. Gaur Galdakao deitzen jakon udalerrian be antzeko zeozer gertatu izan da, eta hauek dira gaur zutik dagozan ermitak: San Anton Txikerra, jatorrizkoa erortzeko zorian dago eta beste leku batean eraiki eben; San Andres, hainbat bider barriztua eta gaur Usansoloko parrokia dana; Asentziokoa, hainbatean handitu eta barriztua eta San Bernabe, lehenengoa bezala hau be leku desbardin batean eraiki zana. Ezin aipatu barik utzi Zugutzuko Santa Barbarako kapera, Dinamitak —gaur Maxam enpresak— 1912an eraikitzea agindu ebana.

Baina hasieran esan deutsuet ermitarik zaharrenaren inguruan berba egin gura neutsuela, bitxia dalako Gangurengo Santa Marinagaz gertatu zana. Honen jaia uztailaren 18an zan —horregaitik orduantxe ospatzen dira Bengoetxeko jaiak— eta Ganguren mendiaren altuan egoan. Erdi Aroko hilerria zeukan eta Galdakaoko lehengo parrokia izan zan, kanpai, bataiarri eta bataioetarako erregistroa ere eukana. Aldiz, XII. mendean Elexaldeko Andra Mari eraiki zan eta 1782. urtean eraistea erabaki eben. Baina lehenengo parrokia hura oso garrantzitsua izan zan Galdakaon, ez bakarrik ikuspuntu erlijiosotik, parrokiaren ondoan labedun etxe bat egoalako.

Etxe honek unibertsitate zeregina zeukan eta bertan familia ilustre edo dirudunen semeak egoazan ikasle. Horregaitik Galdakaoko —eta agian Bizkaiko— lehenengo unibertsitatea izan zala esan leike.

Bertako lehenengo errektorea —nik dokumentatuta daukadana sikieran— Juan Abad de Elorza izan zan, 1572. urtean, gero Francisco Abad de Eguiak jarraitu eban eta ezagutzen dodan azkena Pedro Urtiz Abad de Mendieta izan zan, 1624an.

Holan ba, Gangureneko Santa Marinako erromeriak oso sonatuak izan ziran Galdakaon eta inguruko herri guztietan.

Binke! ekaina 2020 9

Binke TV Hauek dira grabatu eta argitaratu ditugun azken hiru bideoak Binke telebistan!

Igerilekuak zabalik, segurtasun neurriekin Ekainaren 15arekin, astelehenez, ireki zituzten Elexaldeko igerilekuak, eta Binke hurrengo egunean egon zen bertan. Joseba Lasuen kirol instalazioetako koordinatzailearekin eta Julen Larruzea soroslearekin bertara joateko egin eta jakin beharrekoak zeintzuk diren ezagutu ditugu azken bideo honetan.

Pentsiodunen oinezko martxa ospitalera Pentsiodunak Aurrera plataformak hilabeteak daramatza astelehenero elkartzen, eta konfinamenduak aste batzuk fisikoki elkartzea eragotzi badie ere, elkartu ahal izan ziren lehenengo astelehenean Galdakaoko Kurtzeatik Usansoloko ospitalera egin zuten oinezko martxa dozenaka pentsiodunek. Eurekin egin zuen bidea Binkek.

Ikasleen poz eta kexak konfinamendu garaian ÂŤZelan ari dira eramaten ikasleak konfinamenduan ikasi behar izatea?Âť galderarekin hasitako bideoan, Binkek hogei ikasle galdakoztar eta usansolotarren testigantzak batu zituen azterketa sasoiaren aurretik.

Asko telematikoki ikastera ohituta badaude ere, gehienentzako bere eragozpenak izan ditu garai honek.

Bideo guztiak gure sareetan ikusgai!

10 ekaina 2020 Binke!

Ostike!

Volando Boys kuadrila @volandoboys99

«Gure mailara ez dira heltzen Komandolasbu eta Borraskas» GALDERAK: ANTROTARRAK KUADRILA @ANTROTARRAK

Volando Boys? Nora? Gaur Galdakaon, baina batek daki bihar non egongo garen… Uda dator, eta horrekin batera, gure udako gau zoroak. Hala ere, aurten txosnak eta kontzertuak faltan botako ditugu, eta baita festa ondorengo pintxoak ere.

Bideo bat ikusi dugu Instagramen: «Los subencionados».

Suposatzen da barregarria izan behar dela? Bueno, bideo horrek gure kuadrilako espiritua eta maila ona islatzen du.

Bestalde, mota honetako bideo asko ditugu esku artean, eta laster, gure Instagramean izango dituzue ikusgai; edota baliteke gure Tik Tok-ean ere ikusgai izatea.

Fornite edo Minecraft? Entzunda dugu bideo-joko horiek oso jokatuak direla gazteen artean, hala ere, hori ez da gure kasua; guk ohe-jokoak nahiago ditugu. Kamasutra postura asko landu ditugu urte hauetan zehar eta baliteke Antrotarrek gure teknika bereziak ezagutu nahi izatea. Argi izan zuen galderak arazo barik erantzungo ditugula; irakasle apartak gara.

dugulako. Gainera, Jazzgiko goizeko bostetako dardoak oso gustuko ditugu, askotan «highly morangas» goazelako eta puntuazio altuena lortu arte gelditzen garelako.

Kuadrilako norbait alkate izendatu beharko bazenukete?

Denok uste dugu Peio izango litzatekeela alkaterik onena.

Bere Youtuber gaitasunak direla eta, herritarrekin harreman ona mantenduko lukeela uste dugu: «Ent ent ent, Peio president!». Gainera kuadrilako nagusiena da, eta guztien artean eskarmentu gehien duena.

Nork errespetatu du gehien konfinamendua eta nork gutxien? Berrogeialdiko arauak errespetatu behar izan ditugu, baina horrek ez du gure arteko harremanean eraginik izan.

Houseparty aplikazioaren bitartez egunero deiak egin ditugu eta beti plan alternatiboren bat izan dugu.

Ligatzen duzuenean, Galdakaoko zein tokitara gustatzen zaizue joatea zuen bikotetxoarekin? Gure izenak dioen bezala, alde batetik bestera hegan goaz Galdakaoko txokoak ezagutzen. Batzuek portalak nahiago dituzte, eta alde batetik bestera ate joka joaten dira, beste batzuk, aldiz, tradizionalagoak dira eta Eguzkibegiko aldapa bisitatzen dute.

Aldaketa klimatikoa dela eta, bunker bat jarriko dute Galdakaon eta hiru kuadrila soilik sartu daitezke. Nortzuk sartuko zenituzkete eta zergatik? Komandolasbu eta Borraskas sartuko genituzke oso jatorrak direlako. Hori bai, argi daukagu gure mailara ez direla heltzen, eta gainera, ez dute jaietako lehiaketan parte hartu. Gainera, bikote politak atera izan dira, eta bunker baten atera ezinik egonda, nork daki zer gertatu daitekeen…

Zer nahiago duzue, Topan edo Jazzgin amaitzea gaua?

Guk Jazzgi nahiago dugu, bertan estatistika onak lortu izan ditugulako azken denboraldian «fully txirula» amaitzen

Irina ogian edo sudurrean? Bueno, batzuek ipurdian ere jartzen dute, baina hori ez da gure estiloa. Guk taloak egiteko erabiltzen dugu, hori bai, txorizo lodi batekin lagunduta.

Binke! ekaina 2020 11

MANU ETXEBARRIA AYESTA

Harjoa

G

ure esaera batek hauxe dino: «Kandelario eta San Blasetan denpora epela baino, otsoa ardi artean hobe». Beraz, garai horretan hotz egin behar dau naturaren legean. Aurten eguraldi onegiak egin deuskuz tertzio horretan eta landare zein arbolak lore eta orrira etorri jakuz sano goiz. Ondorioak ondorio, bagileraz gero, hasierako lorerik harako garauak hazkai bidean barruntetan doguz. Baina garau horreik kanpotik zindo itxura euki arren, barruan harjoa daukie sarritan, lore denpora aurreratuan harrak jo eta mamarro hori haziz doalako fruituaren barruan.

Harjoa, fruituetan ez eze, arbola eta abarretan be ikusten da nahinon. Gure basoetan erreskan ikusten dira gaztaina-harroak, haretx-harroak eta fruta-arbola zaharretan be antzera. Etimologia arlora joanik, «har = mamarro + jo = atakatu, eta hortik > harjo».

Behin horraz gero, «harjo > harro» bilakatu da, Koldo Mitxelenaren ustez. Kalifikatibo zentzura bagoaz, pertsona harroak be barrua harrak jota dauka kanpotik zindo itxura emon arren. Horregaitik, aparientziekaz kontuz. Zeozergaitik daukagu beste esaera hau be: «urlia, laratzu baltzak ezagutuko dau», hau da, eguneroko jokabideak.

12 ekaina 2020 Binke!

Herri ondarearen katalogoa denon eskura!

H

erri ondarea, ahozko ondarea, kultura ondarea, ondare ukiezina...

Deitura desberdinak gauza bera izendatzeko. Zorionez, badirudi dagoeneko jabetu garela ondarea jagon eta zaintzearen garrantziaz. Ondare berba esangura zabalenean eta bere osotasunean hartuta, jakina; ondare etnografikoa —eguneroko bizimodua, lanbideak, ohiturak, olgetak, urte-sasoiei lotutako ekintzak eta errituak…—; lexikala —berbak, esaera zaharrak, esamoldeak…—; etnolinguistikoa —kantak, ipuinak, bertsoak…— besteak beste. Azken baten ukiezin edo ikusezina den ondarea, orain hamarkada batzuk arte belaunaldiz belaunaldi ahoz zetorkigun aberastasuna.

Azken urteotan jendearen bizimodua aldatu egin da guztiz: ohiturak gizartean, berrikuntzak eta aurrerakuntzak teknikan... Aldaketa handiak gertatu dira, bizimodu tradizionala aldendu egin zaigu denbora gutxian. Horren ondorioz ahozkotasuna eta ondarearen berezko transmisioa eten egin da.

Orotara 2.500 bideo baino gehiago daude eta herrika nahiz gaika bilatu genitzake.

Galdakao herria aukeratuz gero 42 bideo ageri zaizkigu.

Bisitatu sarean: www.herriondarea.eus

Informazio gehiago: hezkuntza-euskara@galdakao.net • 944010540

Berton inde!

«Tabernetan hartu diren neurriak ulergarriak dira» Orain 12 urte iritsi zen Gerardo Sanchez (1984, San Cristobal, Venezuela) Euskal Herrira. Hainbat urtez Gambrinus izenez ezaguna zen taberna eta jatetxean langile aritu ostean, negozioaren gidaritza berak hartu eta Dog&Fox izenez bataiatu zuen lokala.

Zergatik erabaki zenuen negozio bat Galdakaon zabaltzea? Eta diru-laguntzaren bat jaso al zenuen zabaltzerakoan? Orain dela sei urte zabaldu nuen gaur egun Dog&Fox modura ezagutzen den jatetxea. Hala ere, nik neure jatetxea zabaldu baino arinago, leku horretan bertan lan egiten nuen zerbitzari modura.

Bigarren galderari dagokionez, ez nuen inoren eskutik inolako diru-laguntzarik jaso; ez gobernutik, ezta erakunde publikoetatik ere.

Berrogeialdiaren ondoren berriro ere jatetxea zabaldu duzuenean, dirulaguntzaren bat jaso al duzue? Bai, langile autonomoa izateagatik Mutualitateak laguntza ekonomikoa eskaini dit. Bestalde, herriko beste ostalari batzuekin kontaktuan jarri naiz, eta esan didatenez, Udalak ere diru-laguntzak eskainiko ditu; baina momentuz, niri ez zait inolako idazki ofizialik heldu.

Herriko beste ostalarien berri izan al duzu? Zelan ikusten duzue egoera?

Egoeraren larritasuna ikusita, herriko ostalari guztiek WhatsApp talde bat sortu dugu, gure arteko elkarlaguntza sustatzeko eta sortu daitezkeen dudak argitzeko asmoz. Jakin dudanez, herriko hainbat negozio egoera oso kaskarra sufritzen ari da, baina guztion laguntzarekin betiko normaltasunera heltzea espero dut.

Zaila iruditu al zaizu berriro ere epe hain luze batez itxita egon den negozioa zabaldu behar izana? Eta zeintzuk izan dira hartu behar izan dituzuen neurriak? Zorionez, nire negozioa nahiko handia da, eta horrek asko lagundu izan dit jatetxea berriro ere zabaltzerakoan, hala ere, hainbat zailtasun izan ditut.

Jantokian ezin izan dudala janaririk zerbitzatu izan da aurkitu dudan oztoporik handiena Bestalde, taberna edo jatetxeetan hartu diren neurriak oso ulergarriak iruditu zaizkit: eskularru eta maskarak erabiltzea, eskuak gel hidroalkoholikoarekin garbitzea, edota bezeroen artean segurtasun distantzia mantentzea.

Zer esango zenieke Galdakao eta Usansolon negozio txikiak dituzten jabe eta langileei? Mezuren bat bidaliko zenieke? Mezu positiboa helarazi nahiko nieke. Egia da larrialdi egoera honek dituen ondorioak larriak izan direla —eta izango direla— baina ikusi ahal izan dudanez, gure herrietako biztanleak egoeraren larritasunaz ohartu dira. Zabaldu genuen lehengo momentutik bezeroz beteta egon da gure jatetxea, eta eskertzekoa da herritarrek izan duten harrera. Izan ere, jendea oso kontzentziatuta dago, eta horregatik negozio txikiek laguntza handia izango dutelakoan nago.

JANIRE MARTINEZ RUIZ

Inoiz baino gertuago

A

rrasti gabetan egiten genituen bideo-deiak, Whatsapp bidez elkarri bidaltzen genizkion argazki eta berriak, hiru minututik gorako Whatsapp audioak… Luzatzen ziren telefono deiak? Are ohikoagoak. Osasun krisiaren ondorioz, konfinamendu garaian eman zen egoera dirudien arren, senideak urrun ditugun pertsonen egunerokotasuna baino ez da. Pantaila txiki baten bitartez konpartitzen baititut nik nire ahizparekin duela bi urte eta erditik hona, amets, lorpen eta buruhauste guztiak.

Konfinamendu egoeran, berarekin harremanetan jartzeko modua aldatuko ez zelakoan nengoenean, hara non eta bizitzak aho zabalik utzi ninduen.

Nork esango ote zidan ba nire ahizparekin berriro ere bizitzeko aukera bilakatuko zenik. Bizitzaren gorabeheren aurrean, nire egunerokotasunak 180°ko bira eman eta konfinamenduak nire ahizparen etxean harrapatu ninduen. Zoritxarrez, bizi izan dugun egoerak pertsonen arteko harreman zuzena oztopatu du. Nire kasuan, berriz, gutxitan ukitzen dudan azala laztantzea ahalbidetu dit, hain gogoko ditudan besarkadak egunero jasotzea, eta hainbeste maite dudan nire ahizparekin bizikidetzak berarekin dakartzan plazerez gozatzea.

Binke! ekaina 2020 13

Covidaren feminizazioa

Pandemia baten zantzu feminizatua TESTUA: BEĂ‘AT ARMENTIA ARRIANDIAGA

Krisi honek, beste hainbat alorren artean, zaintza lanek izan ohi duten izaera feminizatua ikusarazi dio munduari. Izan ere, ordaindutako zein ordaindu gabeko zainketa lanei dagokienez, gizonen aldean emakumeak izan dira nagusi. Lan honetan, pandemia garaia genero ikuspegitik aztertzearekin batera, hainbat lekukoren testigantzak eta iritziak jaso ditu Binkek.

K

risiak gizartean izan duen eragina aztertuz gero, komeni da hau genero ikuspuntu batetik erreparatzea, emakumeen eta gizonen gainean izan duen talka desberdina izan baita hauetako bakoitzean. Feminismoak historikoki salatu duen genero zapalkuntza eta honen baitan aurkitu daitezkeen genero gabeziak inoiz baino gertuago ikusteko aukera eman du Covid-19ak, izan ere, zaintza lanek berebiziko garrantzia hartu duten honetan, bai ordaindutako zein ordaindu gabeko zainketa lanetan nagusi izan dira emakumeak.

Era berean, zaintza lanek historian zehar izan duten kutsu feminizatuaren zama oraindik eta handiagoa bilakatu, eta bi generoen arteko arraila are gehiago ireki da, azken hilabeteetan sortu diren, edota krisi garaian pisua hartu duten beste zenbait jardun medio, borondatezko lanak izan dira hauen adibideetako bat.

Zaintza lanen feminizazioa. EUSTATek eta Emakundek 2019an egindako txostena aintzat hartuz gero, ordaindutako zaintza lanei dagokienez, genero batetik bestera aldea dagoela ikusi daiteke. Bertan, EAEn aurkitu daitezkeen hainbat zaintza lanen datuak biltzen dituzte, genero ikuspuntu batetik aztertuta.

Datu hauen arabera, 2019an Euskal Autonomia Erkidegoan zeuden erizainen %73 emakumeak izan ziren, gizonen %27aren aldean. Erresidentzietako langileei dagokienez aldiz, zaintza lanetan nagusi den generoak %91ko datua izan zuen, gizonek berriz %9. Bi hauez gain, esanguratsua da etxeko langileen datuak azpimarratzea, 2019an emakumeak %99a baitziren, gizonak beraz, %1 baino ez.

14 ekaina 2020 Binke!

Beste zaintza lan batzuei helduz, bi generoen arteko arrakala errepikatu egiten da EUSTATek eta Emakundek plazaratutako datuetan. Garbitzaileen kasuan, gizonek %24ko datua badute ere, emakumeek hau hirukoiztu egiten dute.

Antzekoa gertatzen da kutxazainekin ere bai, kasu honetan ere, emakumeek zaintza lan honen hiru laurdenak osatzen baitute, gizonen %25aren aldean.

Zaintza lanen kalteak. Zaintza lanen gaineko emakumeen gehiengotasun honek, Covid-19az gehien kutsatu dena genero hau izatea ekarri du. Izan ere, Eusko Jaurlaritzak bildutakoaren arabera, maiatzaren 5ean jaso zituen datuetan ikus daitekeenez kasu positiboen ehunekoak desberdinak dira generoaren arabera.

Datuek diotenaren arabera, gizonek kasu positiboen %37,9 osatzen dute, emakumeek aldiz, %62,1. Hau da, genero batetik bestera ia bikoiztu egiten dira kasu positiboak, zaintza lanetan bizi den emakumeen gehiengotasunaren ordain.

Hala ere, azpimarratzekoa da datu hauekin batera, hildakoei dagokienez ehunekoak nabarmen aldatzen direla kasu positiboekin alderatuz gero, desberdinak baitira genero bakoitzaren kasuan. Eusko Jaurlaritzak maiatzean jasotako Covid-19ak eragindako hildako datuen arabera, kasu positiboen barruan gehiago dira gizonen hildako kasuak, emakumeenak baino: gizonen kasu positiboen artean %10,6 izan dira hildakoak; emakumeen kutsatze datuen artean aldiz, %6,4.

Boluntarioen feminizazioa. Krisi garaia hasi, eta hortik eta gutxira eratu zen Galdakaon zaintza sarea. Bertan, Udaletik eta beste zenbait erakunde zein elkarteetatik boluntario sarea

indartzeko deia egin, eta hala erantzun zuten herritarrek. Hala ere, bi generoen arteko bereizketa nabari da eratutako sare honetan, bertan parte hartu duten herritarrei dagokienez aldea ikusi baitaiteke emakumeen eta gizonen kopuruen artean.

Galdakaoko Udalak Binkeri helarazi dionez, EUSTATek 2020ko maiatzean jasotako datuetan, 20 urtetik 64 urtera bitartean bizi diren Galdakaoko herritarren kopurua, hots, boluntario sarean parte hartu dezaketen herritarren kopurua, parekoa dela ikus daiteke, 9.017 (%50,07) baitira adin tarte horretan aurkitu daitezkeen emakumeak. 8.993 (%49,93) dira berriz tarte horren baitan aurkitzen diren gizonak.

Bi kopuru hauek parekoak diren arren, boluntario sare honetan parte hartu dutenen artean errealitatea desberdina da ohiko genero ikuspuntutik aztertuz gero, emakumeak nagusi izan baitira hemen ere gizonen aldean. Udalak Binkeri jakitera eman dionez, krisi garaian borondatez lanean aritu diren 96 emakume (%72) izan dira Galdakaon. Aldiz, datu hauen bestaldean, 38 izan dira boluntario gisa aritu diren gizonak, hau da, egon diren guztien artean %28 izan dira.

Boluntarioen ahotik. Borondatezko langileek bizi izan dutena ezagutzeko eta gai honekiko duten iritziaren berri jakiteko, krisi garaian zehar GBGErekin —Galdakaoko Boluntarioen Gizarte Elkartearekin— batera jardun duten bi emakumeren testigantzak jaso ditu Binkek.

Alde batetik, Itxaso Alonsoren esanetan, gehien behar zuten haiei laguntzeko grinak bultzatu zuen boluntario gisa aritzera, medikua den arren, ez baitu bere ogibidean jardun pandemia garaian, eta Alonsoren esanetan, ÂŤnire harri-koskorra ipintzeko beharrarekinÂť ekin zion lanari, GBGErekin harremanetan jarriz.

Binke! ekaina 2020 15

Covid-19 eta emakumeak Galdakaoko Udalaren Berdintasun Arloa

C

ovidaren pandemia aztertzeko, ezinbestekoa da sortzen duen genero-inpaktuaren irismena ezagutzea eta krisiaren erantzunean txertatzea; izan ere, krisi honek, bere ezaugarriengatik, desberdin eragin die emakumeei eta gizonei. Egia esan, pandemia honek modu esponentzialean baino ez ditu zabaldu gure gizarteak lehendik zituen gabezia eta disfuntzio guztiak eta feminismoak historikoki salatu dituenak.

Greba feminiztaren deialdia 2018an «Emakumeak gelditzen badira, mundua gelditu egiten da» lelopean izan zen, eta hori berori izan da, hain zuzen ere, neurri handi batean, ikusi duguna: emakumeen lana, ordaindutakoa eta ordaindu gabea, ezinbestekoa dela gure gizarteari eusteko. Beraz, alde batetik, azpimarratu da ordaindu gabeko lana nagusiki emakumeek egiten dutela, eta horiek zainketekin lotutakoak direla, eta ordaindutako lanari dagokionez, datuek honako hau diote: zainketekin lotutako lanbideak emakumeek garatzen dituzte gehienbat.

Gure etxeetan konfinatuta bizi behar izan dugun hilabeteotan, amek, alabek eta ahizpek egiten dituzten ordaindugabeko zaintza lanak ezin izan dituzte egin, eta ondorioz, gizarteak eginkizun horiek bete zitzakeen boluntarioetara jo behar izan du, administrazioek ere itxi egiten zituztelako zaintzarako zerbitzuak —eguneko zentroak, haurtzaindegiak, etab.—.

Egoera horretan, genero-rolen banaketaren ondorioz, berriz ere emakumeek hartu dituzte beren gain boluntario-eginkizun horiek, batez ere arreta- eta zaintza-beharrak dituzten adinekoei arreta emateko. Hori guztia ez da dohainik atera, eta ondorioz, emakumeak izan dira Covid-19az gehien kutsatu direnak, eta hori, argi eta garbi, gaixotasunarekin maiztasun eta intentsitate handienarekin kontaktuan egon direlako gertatu da.

OMEren txostenek jada aztertu zuten hori Afrika mendebaldean eragindako Ebola birusaren krisialdian, 2014tik 2016ra. Bertan, genero-arauen arabera, emakumeek aukera gehiago zituzten birusak kutsatzeko,

Mediku boluntario honek esandakoaren arabera, atal desberdinetan antolatzen zen sarea: erosketak egiteko zeregina, bakarrik bizi diren adinekoei laguntzekoa, edo kotxeak desinfektatzeko eginkizuna kasu, normalean WhatsApp-aren bitartez eta bakoitzak bere burua eskainiz. Berari dagokionez, eroso sentitu da lan egin bitartean, eta herrian bakarrik bizi diren adinekoak telefono bitartez lagundu ditu gehienbat. Udalaren eta gizarte langileen laguntzarekin batera hasi —adinekoen zerrenda egin ahal izateko—, eta honela, ondoren bi helburu lortuz: 16 ekaina 2020 Binke!

batez ere zaintzaile gisa eta lehen mailako arreta medikuko langile gisa zutelako eginkizun nagusia. Hau guztia ez dute behar bezala aztertu agerpen publikoetan herritarrei informazioa eman dieten agintariek, datuak sexuaren arabera banakatu gabe eta horri buruz hausnartu eta konponbiderik proposatu gabe.

Eta orain, badirudi osasun-krisia gainditzen ari garela, beste krisialdi batean murgiltzen ari gara, krisialdi ekonomikoan —atzeraldi ekonomikoan ez bada—. Erne egon behar gara eta neurriak ezarri behar ditugu pobrezia feminizatuago egon ez dadin eta berdintasunaren aldeko lorpenetan atzerapausorik ez izateko, krisigaraian gertatzen diren hiru jarraibide historikori aurre eginez: «Lehenengoa da krisialdietatik emakumeen lana areagotuta ateratzen dela, ordaindutako lana eta, batez ere, ordaindu gabeko lana barne hartuta. Bigarrena, krisiaren ondoren, gizonen enplegua emakumeen enplegua baino lehenago berreskuratzen dela beti, eta azken hori krisia hasten denean baino are prekarizatuago amaitzen dela beti; eta hirugarrena, krisialdietatik ateratzen dela garai onetan lortutako berdintasunaren aldeko aurrerapenen atzerapausuekin». Azken testu hau Lina Gálvez eta Paula Rodriguezen «La desigualdad de género en las crisis económicas» liburutik ateratako pasartea da.

Beraz, azter ditzagun errealitate hauek eta kontutan har ditzagun: 1. Zainketa lanak gaur egun emakumeen eskuetan daude eta esfortzu eta balio handiko lana da.

2. Lan hauek, neurri handi baten ez ordainduak dira.

3. Ikustarazi behar da: izendatzen ez dena ez da existitzen.

4. Krisialdi ekonomikoari aurre egiteko emakume eta gizonen egoerak ezberdinak azter ditzagun, hau da, genero ikuspegia txertatu.

5. Bila ditzagun konponbideak: sistemaren akatsa da, alda dezagun sistema.

zailtasunak zituzten haiek gizarte langileekin harremanetan jartzea, eta bestetik, bakarrik sentitzen ziren haiek nahi zuten heinean boluntarioei deitzeko aukera izatea.

Hasierako gaira itzuliz eta hau berari galdetuz, bere aburuz, historian zehar ohikoena izan da zaintza lanen errolda emakumeei atxikita egotea. Hau dela eta, «krisiak agertzen direnean laguntzeko `txip` hori esnatzen zaigu eta zaintzeko beharra izaten dugu» edo «emakumeok babesteko instintua barneratuago daukagula» bezalako iritziak plazaratu dizkio Itxasok Binkeri.

Covidaren feminizazioa Boluntario gisa ere aritu den Azuzena Serranoren esanetan berriz, berak ere betidanik izan du laguntzeko joera, bere iritziz, bere burua maila pribilegiatu batean kokatzen denez gero, beti sentitu du ahal izan duen heinean gizartea laguntzeko beharra.

Alonsok esandakoaren bidetik, honek ere adierazi du WhatsApp-a zela guztien artean koordinatzeko erreminta, eta abisuak heltzen ziren heinean norberak bere burua aurkezten zuela hau egiteko. Bere kasuan, adinekoei erosketak egin, eta hauen mesedetan aurrekoaren tankerako lanak ere egin ditu, zakarra botatzearena kasu. Serranoren esanetan, «munduko subjektu orok izan beharko luke oinarrizko eskubideen bermea, hau izango baita bizitza duin bat izateko tresna». Bide berean, irmoki salatzen du gobernu eta erakunde publikoak direla pobrezia zein laguntza beharra duten pertsonei jaramonik egiten ez dieten lehenak.

Azuzenaren kasuan berriz, gai honen inguruan berak duen iritzia zein den galdetzean, argi adierazi dio Binkeri «emakumeak zaintza lanetan aritzearen erantzulea patriarkatua dela, gizonak izan baitira betidanik genero hau lan horietan jarduteko emakumeak hala hezi dituztenak». Are gehiago, bere aburuz, emakumeei zaintza lanetan aritzeko dohainak dituztela barneratu zaiela helarazi du, eta era berean gaineratu du: «Denborak aurrera egin ahala —zorionez, baieztapen hau hautsi arren—, sistema patriarkalak bere horretan jarraitzen du eta guzti honi bira ematea ez da erraza, baina horretan dihardugu»

%72

Galdakaoko boluntarioen gehiengoa emakumeak dira

Eta talde feministek, zer? Zaintza lanen feminazioaren irakurketa aberats bat egitea xede, Galdakaoko Mozoilo Moreak eta Usansoloko Talde Feministaren iritziak eta ateratako ondorioak bildu ditu Binkek.

Talde galdakoztarrari dagokionez, argi adierazi dute ez zaiela erraza egin haien jardunarekin jarraitzea krisialdi garaian, eta horren ondorioz, hasiera batean zeramaten martxa mantsotu egin da itxialdiaren erruz, «buruan genituen hainbat proiektu eten eginez», azaldu dute. Hala ere, eta haien jarduna geldoagoa bihurtu bada ere, tinko jarraitu dute lanean, beste hainbat ekintza aurrera eramanez. Horren adibide garbiak izan dira, besteak beste, «izan mozoilo, mozoloa izan gabe» kanpaina, konfinamendu feministaren dekalogokoa, etxeratze behartuan emandako erasoen mapa, edota Euskal Herriko neska gazteen* bideoen erronkan parte hartzea.

Erreportaje honen gai nagusiari tiraka, zaintza lanetan emakumeen presentzia gizonena baino handiagoa izatearen arrazoia «emakumeek zaintza lan hori barneratuta dutelako» dela adierazi du Mozoilo Moreak taldeak. Talde honen ustetan,

boluntario lana estuki loturik baitago zaintzarekin, eta haien ustez, «emakumeoi gizarteak rol hori txikitatik inposatu digu».

Gainera, argi azpimarratzen dute «zaintzaren krisia, Covid-19aren krisia baino lehenagoko afera dela», baina era berean gehitu du taldeak «krisi sanitario honek sistema kapitalista patriarkalaren krisi estrukturala agerian baino ez duela utzi», hau da: krisi soziala, krisi ekologikoa, krisi ekonomikoa, zaintza krisia kasu.

Era berean, argi eta garbi nabarmendu dute Mozoilo Moreakekoek: «Kolokan dagoen sistemaren zirrikituak mahai gainean jarri behar dira, bizitzak erdigunean jarriko dituen eredu bat lortu nahi bada». Haiek diotenaren arabera, «bizitza erdigunean kokatzeak gizartearen egituraketa osoari eragiten baitio». Hau esatearekin batera, tinko salatzen dute bizitza sostengatzeko ardura kolektiboa dela, eta «elkar zaintzan oinarrituko diren harremanak eraiki behar direla, bide honetan lortuko baita zaintza lana eremu pribatutik ateratzea eta honi guztiari bira ematea».

Azkenik, krisi honek ikuspuntu feminista batetik eragingo dituen ondorioak zeintzuk izango diren galdetzean, gizarte are eta prekario bat ekarriko duela eta kaltetuen irtengo den subjektuetako bat emakumea izango dela diote. Honen aurrean, «lanean jarraitzea beharrezkoa da», haien ustez, «hau baita bide bakarra bizitzak kapitala gailendu ahal izateko».

Usansoloko Talde Feministak ere arazoak izan omen ditu bere jardunarekin jarraitu ahal izateko, eta martxorako zein hurrengo hilabetetarako antolatuta zituzten ekintza guztiak bertan behera utzi behar izan zituzten zoritxarrez. Talde honen esanetan, talde txikia izatearen zama, krisia hastearekin batera handitu egin zen, eta ezinezkoa ikusi zuten pentsatuta zituzten ekintzekin aurrera jarraitzeko.

Boluntario sarean dauden datuei erreparatuz eta ikuspuntu feminista batetik aztertuz, haien ustez, «historikoki emakumeak izan dira zaintza lanez arduratu direnak», eta horregatik gaineratu dute «ez dela harritzekoa konfinamenduan egoera hau areagotu izana». Hau esatearekin batera, argi adierazi diote Binkeri «gizarteak txikitatik inposatzen diola emakumeari zaintza lanetan aritzearen rola».

Usansoloko Talde Feministaren ustez «erresidentziako langile, garbitzaile, edota etxeko langile bezalako zaintza lanak feminizitatuak izan dira betidanik, gizarteak emakumeen eskuetan utzi baititu beti, emakumea zaintzaren oinarri bihurtuz». Hala ere, irmoki diote «Covid-19ak agerian utzi duela aurretik aipatutako guztia eta birusa baino, arazoa sistema dela».

Arazoa sistema izatearen iritziagatik galdetuta, Usansoloko taldeak zehaztu egin du salaketa: «Sistema honek argi utzi du emakumeek bizi duten egoera prekarioa okerrera joan dela».

Amaitzeko, eta Mozoilo Moreak taldeari egin bezala, ikuspuntu feminista batetik krisiak eragingo dituen ondorioen galderari helduz, usansolotarren ustez «krisiak feminismoaren baitan dagoen krisi larri bat areagotuko du aldi berean», izan ere, talde honen esanetan «emakumeen antolaketa zailago bihurtzearekin batera, krisi garaian ez baita erasoen kopurua jaitsi, eta zaintza lanen kontzeptua emakumeengan erroturik jarraitu du». • Binke! ekaina 2020 17

Enbaxadoreak

June Ramos del Hoyo Peruko galdakoztarra

a ingurukoa.

Sortzez: Galdakaokoa, Kurtze Gaur egun: Huaraz-en, Perun.

Jaiotza urtea: 1996. n eta Kirolaren Zientziak eta Ikasketak: Jarduera Fisikoare Lehen Hezkuntza. . a eskola alternatiboan lanean Zertan dabil: Semillas de Vid

ÂŤEsperientzia berriak bizitzeko gogoak ekarri ninduen PeruraÂť Zerk eraman zintuen herritik alde egitera? Esperientzia berriak bizitzeko gogoak! Egia esan ikasketak amaitzean lan egin nahi nuen, eta posiblea bazen etxetik urrun. Beraz, Huaraz-en lan egiteko aukera ikustean, ez nuen birritan pentsatu.

Zeintzuk dira bizi izan dituzun aldaketarik nabarmenenak? Familia eta lagunak urrun izatea eta erosketak egiteko uneak. Hemen guztia merkatuetan erosten da, kalean bertan.

Nekazari asko dago inguru honetan eta igarri dugu guztia oso naturala eta ekologikoa dela.

Zer du zure oraingo herriak, Galdakaok ez duena? Eta alderantziz? Esnatu eta 5.000 metro baino gehiagoko mendiak ikusteko aukera. Nire logelatik Huascaran, Ranrapalpa edo Huandoy bezalako mendi-tontorren paisaiaz gozatzeko aukera daukat. Hala ere, ez dago Somera bezalako gunerik, tabernak badaude, baina hangoak bezalakorik ez.

Zeren falta somatzen duzu han? Hemen ez dira gazteen kuadrilak kaletik ikusten, jende nagusiagoarekin ibiltzen gara, gehien bat kirolean: eskalatzen, mendian‌ Kultura ezberdina da. Juergarako momentuak ere badaude, batez ere etxeetan, nahiz eta konfinamenduak aukerak asko murriztu.

Zer gomendatuko zenioke zure herritar bati, han bisitatzeko? Lehenik eta behin, ingurunea ezagutzeko denbora beharko duela. 3.000 metrotara bizi naiz orain eta pertsona18 ekaina 2020 Binke!

ren arabera bakoitzak egun batzuk behar izaten ditu honetara ohitzeko. Behin ohiturik, ingurunean dagoen edozer bisitatzeko gomendatuko nioke, Laguna Paron esaterako.

Gure herriaz hitz egiten badiezu hangoei, zeren inguruan aritzen zara bereziki? Egia esan sarritan jorratu dugun gaia da hau. Gehienbat gazteon artean dagoen giro osasuntsuaz hitz egin dugu, baita inguruko paisaiaz ere. Arraroa bada ere, noizbait Binke aldizkaria ere aipatu dugu! (barreka) Zer dakite gure herriaz? Asko dakite gure herriaz. Ingurune menditsua da eta euskaldun asko etortzen dira eskalada, alpinismoa eta bestelakoak praktikatzera. Fama oso ona dugu euskaldunok hemen, egia esan, gure hizkuntzaz, musikaz, kulturaz‌ badakite eta zorte handia daukagula diote.

Zer zenekien zuk hangoaz? Bertan egondako zenbaitekin hizketan aritu nintzen etorri baino lehen, eta entzundako guztia positiboa izan zen. Gehienek paisaiak eta inguruak aipatzen zituzten, hemengoa imajina ezina zela esanez. Azken finean, orain 3.000 metrotara bizi naiz eta mendiren bat igotzen hasi orduko 1.000 metro gehiago igo ditzakezu.

Zeintzuk dira zure etorkizuneko asmoak? Printzipioz irailera arte hemen egongo naiz, ez dakit egonaldia luzatuko dudan, denborak esango du hori. Horrez gain, bertako hezkuntza eredua ikasten jarraitzeko asmoa dut.

Meraki

YAYONE ALTUNA CHARTERINA

Gotorlekua infernu bilakatzen denean

E

kaitz berdina bai, baina ontzi desberdinetan ari gara honi aurre egiten. Konfinamendua osasun publikoa babesteko neurria da, baina pertsonengan duen eragina ez da neutroa izan, ez behintzat generoikuspegitik.

«Etxean geratu» lelopean ezarritako osasun-estrategiak, ahaztu egiten du etxea ez dela beti leku segurua neska eta emakumeentzat; izan ere, emakume askok 24 orduz bizi behar izan dute erasotzailearekin, euste lana eta bizirauteko estrategia berriak garatuz eta gainera, hau guztia, bakardade-sentimendu izugarriarekin; adineko emakumeen kasuan, zaurgarritasuna bikoitza da: gizarte matxista batean heziak eta sozializatuak —senarrarekiko obedientzia eta menpekotasuna gailenduz—, norbere osasunari buruzko pertzepzio okerragoarekin —batzutan, adin-sintomen atzean tratu txarrak

Urandreak lez

ezkutatuz— eta inolako laguntza-sarerik gabe, arrakala, teknologikoaz gain, belaunaldikoa ere badelako. Argi dagoena da, krisi soziosanitario honetan, osasun arloan zentratzeaz gain, osasuna gaixotasun eza gisa ulertu dugula.

Pertsona adina konfinamendu egon dira; horiei guztiei erantzun bat eman behar zaie, eta horretarako beharrezkoa da: (1) epe luzeko genero-politika integral eta feminista baten alde egitea; (2) gazteak heztea, nagusitara arrastatutako motxila batekin irits ez daitezen; (3) lehen mailako arreta gaitzea indarkeria hautemateko; (4) ahalduntzean eta sentsibilizazio kanpainetan lan egitea eta azkenik, (5) estrategia berriak eta laguntza sareak ehuntzen jarraitzea.

Emakumeenganako indarkeriak, garaiko pandemiarik ikusezin eta ezezagunenetako bat izaten jarraitzen du, tamalez.

JULEN GABIRIA LARA

Ikasi

A

zken hiru hilabeteotan bizi izan dugun egoeran, atentzioa eman dit ikusteak gizarteak zelako ziurtasuna eta konfiantza duen bere buruarengan.

Zehazki, deigarria egin zait zenbat aldiz entzun dugun gizarte gisa zerbait ikasiko dugula —hortik ondorioztatzen da, beraz, kolektibo erraldoi baina bateratua garela—.

Nik konfiantza handiagoa dut gizakiarengan, banaka edo talde txikietan hartuta, gizartearengan baino. Askoz ere lehenago jarriko nuke eskua sutan gutako bakoitzak bai ikasi duela zerbait, eta pertsona batzuei zerbaitetan hobetzeko ere balioko ziela honek.

Esate baterako, baldin eta beste olderen bat baletor, sinisten dut kolektibo txikiek jakingo luketela ikasitakoa baliatzen: edozein lanbidetako kideek, adibidez. Baina gizarteak, jendarteak, nahi bezala deitu daitekeen

entitate formagabe horrek, zer ikasi du: hobea izaten?

Kritikoagoa?

Etxean geratzen hasi ginenetik, gogoa egon da gizarte gisa ikasten ari ginela sinisteko. Baina ikastea epe luzerako egiten den inbertsio bat da, eta gizarteak unean bertako beharrizanak eta apetak ase nahi izaten ditu, tamalez. Alferrik da esatea honen guztiaren atzean naturarekiko dugun jokabide zitala dagoela, baldin eta gero, Arantxa Tapiak autoetarako Renove Plana plazaratzen duenean, belarriekin txalo egiten badugu, erabat ahaztuta duela pare bat hilabete denok esaten genuela aurrerantzean bizikleta erabiliko genuela desplazamenduetarako. Hori bat da, baina adibideak mila dira.

Txarra litzateke pandemia honek den-dena eraldatuko baligu; baina kontrakoa ere beldurgarria litzateke: ezer ez aldatzea gure artean.

Binke! ekaina 2020 19

Pentsiodunen martxa ARGAZKIAK: AITZOL ZAMALLOA

B!

Jarri hemen zure publizitatea publi@binke.eus www.binke.eus 20 ekaina 2020 Binke!

osasungintzaren alde

Binke! ekaina 2020 21

Ariguneak

Elkarteek izena emateko deia egin du Euskaraldiak Konfinamendu garaiak asko zaildu du Euskaraldiak sasoi honetarako aurreikusita zuen lana, eta horregatik deia zabaldu du herritarren artean.

B

RPS 258/15 M.Miguel Herrero D.O.O Y Audioprotesista

inkeren aurreko zenbakiko elkarrizketa nagusian, Euskaraldiko koordinatzaileak ondo azaldu zuen aurten ekimenak azaroaren 20tik abenduaren 4ra ekarriko duen berezitasuna: Ariguneak. Bada, horietan izena emateko deia egin dute Galdakaoko eta Usansoloko batzordeek, koronabirusaren eraginez sasoi honetan elkarte edo entitateekin egin behar zuten lanketa asko zaildu delako.

Horregatik, laguntza bereziki elkarte baten —edo hainbaten— parte diren herritarrei edo elkarteren batekin harremana dutenei eskatu zaie. Laguntzeko bi modu azaldu ditu Euskaraldiak: batetik, elkarte horren barnean Ariguneak

sortu daitezkeela uste bada, talde horren berri Euskaraldiari emanez; eta bestetik, elkarte horrekin harreman estua izanez gero, bakarrik edo ekimeneko batzordekideren batekin elkarte horretara Euskaraldiaren —eta bereziki Arigune rolaren— berri ematera joanez.

Belarriprest eta Ahobizi rolak pertsonalak dira, eta norbanakoaren konpromisoa eskatzen du. Baina Arigunea osatzeak talde konkretu baten konpromiso kolektiboa eskatzen du: denda bateko kutxazainak izan daitezke, edozein kirol edo kultur elkarteko batzorde edo taldea, guraso talde bat, lagunarteko kuadrila bat, musika talde bat... Euskaraz aritzeko aukera bermatu dezakeen edozein taldek eman dezake izena Euskaraldiko Arigune bezala.

Horretarako, hasieran esan bezala, herritarrei dei egin zaie, Euskaraldiak dakarren nobedadearen berri elkarteei eman eta hauen izen-ematea sustatzeko.

Ikusmena eta entzumena Bizitza gehiago ematen diegu zure zentzumenei Juan Bautista Uriarte, 19. GALDAKAO Telefonoa: 94 456 59 54 WhatsApp: 688 856 690 Hauetan ere bagaude!

22 ekaina 2020 Binke!

ikusmen eta entzumen zentroa

Jon Barrenetxeak utzi gaitu, Pencak Silataren aitzindariak

BARRENETXEA-GETE FAMILIAREN ARTXIBOA

Goian bego

Jon Barrenetxea zendu da, Pencak Silat-aren aitzindari izan zena Galdakaon, Euskal Herrian zein Espainiako Estatuan ere. Bere ibilbidea laburtu du Binkek senideekin batera, Silat-ari egindako ekarpenak, Galdakaon zein periferian egindako hedapena, eta beste hainbat bitxikeria batuz.

G

aztetatik arte martzialekin zuen lotura handia bazen ere, Madrilen ikasten ari zen bitartean izan zuen lehen harremana silat-arekin maiatzaren amaieran zendu zen Jon Barrenetxea galdakoztarrak.

Hala ere, Madrildik itzuli eta Galdakaoko Iraragorri gimnasioan karateko irakasle zela, orduan Parisen bizi zen Indonesiako Hanafi irakaslearekin kontaktuan jarri zen bere ezagutza sakontzeko xedearekin. Honela, garai hartan bere ikasle ziren horiek, harekin batera egin zuten salto, karatetik silat-era.

Lehen ekarpenak. Arte martzial honek zuen antolaketa falta zela eta, honi guztiari irtenbidea ematen saiatu zen Jon. Modu sistematiko batean oinarrituko zen irakaspena ardatz, silat-aren lehen «bost loreak» idatzi zituen. Eredu finkorik gabe sortu arren, izugarrizko arrakasta izan zuen egindako lanak, batez ere atzetik zuen lanketa didaktikoagatik.

Irakaskuntzari dagokionez, Arratiako haranera zein Bilbo handira hedatzea erabaki zuen ordura arte ikasitakoa. Bilboko Ingeniaritza Eskolan edo Deustuko Unibertsitatean jardutearekin batera, Botika Zahar ikastetxean aritu zen ere bai, betiere talde lanari berebiziko garrantzia emanez.

Inflexio puntua. Bere ametsarekin tinko jarraitu arren, arrazoi desberdinak medio, irakaskuntzaren lekukoa bere lehen ikasle belaunaldiari eman, eta nazioarteko alorrarekin jarraitu zuen, Espainiako Federazioko eta Persilat-eko kide gisa.

Bigarren honen kasuan bertako kideek «Maisu handi» izendatu zuten. Bide honetan, urterik urte silat-aren munduan ezagunagoa bihurtu zen Barrenetxea. Are gehiago, Madrilgo indonesiar enbaxada berarekin kontaktuan jarri, eta hilero bertara bidaiatzen zuen, enbaxadoreen seme-alabei zein Madrilen zegoen indonesiar komunitateari silat-a irakasteko.

Txapelketak eta dominak. Europa zein mundu mailan hainbat txapelketetan parte hartu zuen Jon Barrenetxeak, eta hauetako askotan andana domina irabazi zituen.

Hala ere, 1984an Jakartan antolatutako txapelketa izan zen lortu zuen garaipenenik handiena. Izan ere, espainiar eta frantziar selekzioen entrenatzaile gisa jardun, eta urrezko bi domina eskuratzeaz gain, munduko entrenatzaile onenaren saria ere lortu zuen bertan.

Azken urteak. 2016an bizi izan zuen bere azken munduko txapelketa Jonek, Balin, besteak beste, Adolfo Sagarna edo Xabier Aranburu galdakoztarrekin. Bestalde, Galdakaon Silek Tuo silat-aren eskola ireki zuten bere ikasleek, berak aldiz goi mailakoak entrenatzen zituen.

Bere alaba Irene Barrenetxeak eta bere alarguna den Irene Getek Binkeri helarazi diotenez, bizitako azken egunak haren ibilbidean zehar egindako lanak antolatzen pasa zituen Jonek. Zendu zenetik, materiala biltzen jarraitu dute senideek, silat-ak gure herrian bizirik jarraitu dezan urte luzez.

Binke! ekaina 2020 23

Xabier Valenciaren lana

Galdakaoko historiari errepasoa, baserri eta etxeak aztertuz Binkeren hileroko kolaboratzaile Xabier Valenciak XVI. mendetik 1936. urte arteko Galdakaoren historia batu du, bertako baserri eta etxeak aztertuta. Hilero 27. orrialdean aurkituko dituzu liburu honetako «pildoratxoak».

D

ozenaka kolaboratzaile ditu, zorionez, Binkek. Eta urtarriletik aurrera hileroko kolaboratzaile da Xabier Valencia historialari galdakoztarra eta. Bada, urte luzez egindako lanaren ondorio, Galdakaoren historia batzen duen liburua kaleratu berri du. Historialariaren hitzetan: «Historia handia ezagutzeko, historia txikia ezagutu behar da». Ideia horretan oinarritu da Valencia lana burutzeko; herri mailako historia ezagutzeko, Galdakaoko baserri eta eraikinen xehetasunei erreparatu baitie.

Lana sortzeko ideia Onomastika Elkarteko bi kidek egindako hitzaldi batean gauzatu zen. Ander Rose filologoak eta Jose Alfonso Antequera folkloristak Valenciari bere lana bideratzeko behar izan duen dokumentazioa utzi zioten.

Hasiera batean Rosek eta Antequerak dokumentazio hori beste proiektu baterako erabili zuten, baina historialariari baliagarriak izan zekizkiokeela ikusita, Valenciak dokumentazioa hartu eta ikuspuntu berri batetik bideratu zuen azterketa.

Historialariak XVI. mendetik 1936. urte artean Galdakaon zeuden hainbat auzo aztertu ditu. Valenciaren obra azterketa historiko bat da, eta horregatik liburuan bitartez, herriko eraikuntzen historia azaleratu, balioztatu eta argitara eman du. Horrekin guztiarekin, autoreak Galdakaoko ondare historikoaren nondik-norakoak aztertu nahi izan ditu, gaur egun ditugun auzoetako historia ezagutzeko.

Hasteko, kontuan hartu behar da mila biztanleko herri txikia zena, gaur egun ia hogeita hamar mila biztanle

24 ekaina 2020 Binke!

Liburua irakurtzeko izatera heldu dela. Batek baino gehiagok baieztatu izan du aldaketa hori fabrika batzuen etorreragatik izan zela, baina Valenciak aztertu izan duen moduan, beste hainbat faktorek baldintzatu dute mendeetan eman den hazkunde demografiko hori.

Lanean bertan azaltzen denez, herria hiru arrazoi nagusigatik handitu zen; batetik, Errege bidea kendu zen, bestetik, Zuatzuko zubia eraiki zen, eta azkenik, Juan Bautista Uriarte kalea zabaldu zuten. Aldi berean, aldaketa horiek beste hainbat ondorio ekarri zituzten herri mailan; hala nola, gune ekonomikoa Plazakoetxe aldera eramatea. Aipatzekoa da ere XX. mendean trena eta tranbia martxan jarri zirela eta horrek ere eragin zuzena izan zuela herriaren aldaketetan.

Valenciak lanaren bitartez hartu duen beste ardura bat iraganeko auzoak zehaztea eta gaur egun ezagutzen ditugunekin alderatzea izan da. Gaur egun Ergoien izenarekin ezagutzen den

www.galdakao.eus/pdfs/Baserriak.pdf Binkeren Etxetik atalean (27. or.) hilero aurkituko dituzu liburuaren pasarteak.

auzoa, antzina Urizar, Aretxabaleta eta Agirre izenarekin ezagutzen ziren eta Egia auzoa gaur egun guztiz desberdina da, zeren autopistak bitan zatitzen duen.

Azterketa egin ondoren, historialaria konturatu da auzo berri batzuei jatorriz zuten izena jarri beharrean, beste berri bat jarri izan zaiela; adibidez, Olabarrieta auzoa, jatorriz, Iñigobaso deitzen zen. Gaur egungo Iturrondo plazan ere hainbat aldaketa eman dira.

Antzina Iturrondok Ostatusolo izena hartu zuen, eta Ardanza lehendakaria parkean kokatuta zegoen baserria, aldiz, Iturrondo deitzen zen. Azkenik, aipatzekoa da ere antzinako hainbat auzo ere gaur egun ia desagertuta daudela, esaterako, Urgoiti, Arteta eta Eitzaga.

Boluntarioak

Espazio faltan, lokal berriak eskatu ditu GBGE elkarteak Krisiaren ondorioz bikoiztu egin da GBGE-ren lana, eta elikagaiak ezin bildu dabiltzanez, elkarteak dei egin die Udal eta herritarrei lokalak utz ditzaten.

G

aldakaoko Boluntarioen Gizarte Elkarteak (GBGE) urteak daramatza elikagaien banku antzeko funtzioa betetzen herrian. Gutxieneko diru-sarrerarik ez duten dozenaka familien zerrenda dute bertan, eta hauekin adosten duten maiztasunean ematen dizkiete elikagai-sortak erabiltzaileei —Binkeko YouTube-ko kanalean bertan grabatutako bideoa dago ikusgai—.

Orain, osasun krisi honek sortutako krisi ekonomikoaren ondorioz, gizarte-bazterketan dauden familien kopurua asko handitu dela salatu dute GBGE-tik. Zehatzago esanda, erabiltzaile kopurua bikoiztu egin da: orain 600 pertsona dira

egunero jatekorik ez dutenak. Hori horrela, erabiltzaile guztientzat elikagaiak biltzeko Zabalea 24 helbidean —hozkailu solidarioaren ondoan— erabiltzen duten lokala txiki geratu zaio elkarteari. Horren aurrean, GBGE-k lokal berriak eskatu dizkie bai herritarrei zein Udalari, baina elkarteak ez du oraindik horren erantzunik jaso.

Horregatik, sare sozialen bidez, boluntarioek dei egin diete berriz lokalak kalean dituztenei, sasoi batez bere lokalak uzteko prest dagoen jendea ahalik eta arinen jarri daiten elkartearekin harremanetan. Modu honetan, elikagaiak ez dituzte plazan bertan banatu beharko, ekainaren 12an egin behar izan zuten bezala. Edo txarragoa dena, modu honetan ez dute euren burua elikagaiak botatzera behartuta ikusi beharko, ez baitute euren egoitzan leku gehiagorik.

Lokala uzteko prest dagoenak telefono zenbaki honetara deitzea baino ez du: 635750581.

Binke! ekaina 2020 25

Gizalegez

Presoen osasuna

ÂŤArgi geratu da osasuna eta bizitza guztion ondasuna dalaÂť TESTUA: ETXERAT ELKARTEA

O

sasuna eta bizitza. Koronabirus berbaren ostean, hitzik errepikatuenak izango dira aste hauetan.

Egunerokotasunean pertsona gutxi konturatzen da, konturatzen gara, gizakia ez dala hilezkorra, ezta hutsezina be. Gizakia izaki biziduna da eta erlazio zuzena dauka bere inguruagaz, beragaz batera bizi eta sufritzen baitau.

batzuei bakarrik banatuko bajakien? Edo pandemia honen sendabidea jasotzetik talde edo kolektibo zehatz batzuk baztertuko baziran, euren ideia eta pentsakerengatik edo nor diran izateagatik? Seguraski, eskandalu sozial eta politiko bat suposatu leuke, sostengaezina. Holango proposamen diskriminatzaile, bidegabe eta krudel batek ez dauka kabidarik.

Osasuna eta bizitza

Larriki gaixo dagozan presoak

Osasuna eta bizitza ondasun preziatuenak dirala erakutsi da, nahiz eta aurretik milaka pertsona eroan dauzen izaki mikroskopiko baten ondorioz. Argi geratu da osasuna eta bizitza guztien eta guztientzako ondasuna dala eta ezin jakola inori ukatu. Are gehiago, guztioi jarrera arduratsu eta zehatz batzuk eskatu jakuz, gure osasuna eta bizitza bermatzeko halabeharrez, baita inguruko pertsonena be. Oinarrizko elementu hauek guztienak dira. Erantzukidetasunean, babesean eta zaintzan batzen gaitue, eta guztiok daukagu honen berri.

Bitxia bada be, egoeraren barri izan ez daben pertsonek isunak jaso dabez eta atxilotuak izan dira. Garrantzitsua da konpartitzen dogun erantzukizuna: bakoitzaren eta guztien bizitza eta osasuna.

Alabaina, hau da larriki gaixo dagozan euskal presoakaz gertatzen dana. Legeak euren askatasuna babesten dau euren bizitza eta osasuna bermatu daitezan, baina zuzendaritza-instantziak, baita politikoak be, berme hau gauzatzea galarazten dabe balorazio politikoengatik. Bizitza eta osasuna arriskuan jartzen dabe barriz be diskriminazio kontuengatik.

Injustizia bat, krudelkeria hutsa. Gaixo dagozan pertsona horien txertoak ez dau euro bat balio; ardura daukien pertsonen sinadura bakarrik behar da. Hortxe dago, bidean, ailegatu barik, sufrimendua eta oinazeak eragiten.

Ezin doguz euren senide eta lagunak ahaztu. Aste hauetan zehar, guztion buruetan euki doguz guraso, seme-alaba, neba-arreba, eta abar hauek. Egungo egoeran, larriki gaixo dagozan pertsonen bizi-arriskua gora egiten dabil, etxean egon beharko luketenean. Izugarria.

Jatorri eta kondizio oso ezberdina daukagun pertsonei oinarrizkoenak batzen gaitu, zubi baten moduan. Bazter biak batzea aldarrikatzen dogu eta oinarrizkoena bermatzea, edozein pertsona zintzok egingo lukeen moduan. Koronabirusaren krisi honetan, bizitzaren eta osasunaren inguruko hausnarketa egitera gonbidatzen zaitugu, guztiona dalako ardura eta erantzunkidetasuna. Holantxe erakutsi da aste hauetan.

Onartezina da larriki gaixo dagozan presoen bizitza jokoan jartzea. Lanean jarraituko dogu.

Oinarrizkoenak batzen gaitu Hau ez da ideia barria, batez be oinarrizkoaren alde lanean dabiltzan kolektibo eta eragileentzako. Martxoan antolatu behar zan Ni Zu Bi ekimenaren lemak zioan: oinarrizkoenak batzen gaitu. Egun gure aldarria da be, indar gehiagogaz eta ozenago. Oinarrizkoenak batzen gaitu, osasunak eta bizitzak guztioi batzen gaitue, nahiz eta ezaugarri edo egoera ezberdinak bizi doguzan.

Halere, zer pentsatuko luke bere burua solidariotzat daukan edozein pertsonak Covid-19aren txertoa pertsona jakin 26 ekaina 2020 Binke!

Xabier Valenciaren eskutik

Proiektu honetarako lanean: Argitaratzailea: Aitu elkartea.

Bengoetxeko taberna edo tabernazar

Koordinatzailea: Jon Gomez Garai.

Erredakzioa: Beñat Armentia eta Iñigo Larrea.

Batzorde Orokorra: Julen Urrutxurtu, Agurtzane Uribarri, Iñigo de Miguel, Izaskun Rekalde, Gaizka Uriarte, Ixone Muñiz eta Alain Jauregi.

Maketazioa: Sua Estudio.

Ilustratzaileak: Irrimarra.

Inprenta: BEPSA. Banaketa: Egunon eta Correos.

Hilero banatutako ale kopurua: 14.000 Lege Gordailua: BI-41-2016 ISNN: 2444-9385

Proiektu hau posible egiten dute: Ohiko kolaboratzaileak: Manu Etxebarria, Edu Madina, Aitzol Altuna, Estibaliz Apellaniz, Joanes Urkixo, Yayone Altuna, Irati Bediaga, Julen Gabiria, Gotzon Barandiaran, Antton Irusta, Nerea Urgoiti, Josi Basterretxea, Xabier Valencia, Nagore Ferreira Zamalloa, Edu Olea eta Bego Martinez.

X

abier Valenciak argitaratutako Galdakaoko 400 urteko historiaren liburuan «auzoen auzo bat» bezala izendatzen dau Bengoetxe, hiru auzo batzen dituen bidegurutze bezala, hain justu: Aperribai mendebaldetik, Zuhatzu hegoaldetik eta Urreta ekialdetik. Auzo bakotxaren sarrerak bere etxe-dorrea zeukan, eta hirurak batzen ziran bidegurutzean Bengoetxeko Tabernazarra egoan.

Salmenta tokia be bazan, eta aspaldikoagoa bada be, 1635. urtetik daukaguz eraikin publiko eta sozial honen erreferentziak. Inguruko gune nagusia zan Tabernazarra, jakiak erostera joan edo auzokideekaz harremana izateko gune garrantzitsua. Gainera, Errege Bidetik pasatzen ziranei be zerbitzua emoten eutsen eraikinak. Ordea, garaiko trafikoa Zuhatzuko zubitik ereiki eta desbideratu ostean, Tabernazarrak garrantzia galdu eban, eta 1831n orduko Udalak Zuhatzuko Padurara lekualdatu eban, gaur Merkadillo izenagaz ezagutzen dogun lekura.

Elkarte laguntzaileak: Ganguren Mendi Taldea, Burtotza Mendi Taldea, Andra Mari Dantza Taldea, Galdakao Gogora, Etxerat, Usansolon Euskaraz, Euskaraldia eta Bagabiz euskara elkartea.

Argazkilariak: Jabi Rojo, Gotzon Almaraz, Julio Legarretaetxebarria eta Aitzol Zamalloa.

Webgunea: Aitor Espinosa eta Naiara Perez de V illarreal.

Binke aldizkariak ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako iritzi edota esanen erantzunkizunik Harremana: info@binke.eus Publizitatea: publi@binke.eus

www.binke.eus

Babesle ofizialak:

Binke! ekaina 2020 27

28 ekaina 2020 Binke!

Binke! ekaina 2020 29

30 ekaina 2020 Binke!

Binke! ekaina 2020 31