BINKE 066 Abendua 2021

66. zenbakia • 2021eko abendua

JAVI BRAVO SASKIBALOI-EPAILEA

«Kirolari ahaztuak gara arbitroak, baina gu ere kirolariak gara»

JAVI BRAVO SASKIBALOI-EPAILEA

«Epaileak ere asko gozatzen du harmailak jendez lepo ikusita» TESTUA: JON GOMEZ GARAI ARGAZKIAK: AITZOL ZAMALLOA

F

ama gogorra du kantxan, eta behar bada halakoa izatea ere bada bere lana. Baina gizon isila, atsegina eta irribarretsua da Javi Bravo galdakoztarra, saskibaloi profesionaleko bigarren mailako epaile ezaguna. Gaur egun, astebururo espainiar estatuko kantxetan aritzen da. Horregatik, bere alderik intimoena ezagutzeko, aspaldi zapaldu ez duen Urreta kiroldegiko kantxara gonbidatu dugu.

Egun batean Lloret de Mar-era, Espainiako txapelketa batera, joateko deitu ninduten arte —bertan 13 urte zituen Riky Rubio delako bat arbitratu nuen (irribarretsu)—. Han Espainiako Saskibaloi Federazioko asko aritu ziren gurekin lanean, eta oso pozik bueltatu nintzen.

Kirol-epaileen argazkian, erdikoa beti da garrantzitsuena, ezta? Hirurak gara garrantzitsuak, baina erdikoa da epaile printzipala, hori bai. Hirurok egin behar dugu lan berbera, nahiz eta erdikoak izan beti azkeneko hitza.

Eta zergatik saskibaloian? Aita saskibaloi zale amorratua da eta Ibaizabalen ibili da urte askotan entrenatzaile. Nik ere horrela aukeratu nuen saskibaloia, eta gustatzen zitzaidan kirol honek duen talde-lana, errespetua eta giro ona. Ez nuen hori galdu nahi, horregatik epaile ere saskibaloian. Beste era batean bada ere, saskibaloi munduan jarraitzeko modu polita da.

Ba zu beti ikusten zaitugu erdian! (barreka) Bai, tira, egia da. Urte asko dira eta, esaten den bezala, «esperientzia gradu bat da». Baina ez da beti horrela izan. Gainera, denetik dago zer ikasi, eta bide guztietan asko ikasten da. Hori bai, erdian egoteak ere lan eta erantzukizun handia dakar. Eta ez bakarrik bi taldeei begira, epaile nagusiak kontrolatu behar duelako beste bi epaileen lana ere.

Zelan iritsi da Javi hona? Ufa! Bertigo pixka bat ematen dit ba atzera begiratzeak, ez pentsa! (barreka) Herriheztegi eskolan —gaurko Urretan— larunbat goizetan eskolarteko partidak arbitratzen hasi nintzenetik. Epaile izateko ikastaroa egin nuen galdakoztarra ere baden Pepe Godoy lagunarekin. Ostegunero joaten ginen Deustura entrenatzera, eta ostiraletan federazioko hitzaldi teorikoetara. Denbora igarotzen zioan eta pixkanaka kategoriaz igotzen nindoan...

2 abendua 2021 Binke!

Zergatik epaile? Saskibaloian jokatzen nuelako. Behin klubean galdetu ziguten ia baten batek lagundu zezakeen txikien partidak arbitratzeko, eta nik izena eman nuen. Baina kadete arte Ibaizabalen jokatzen ibili nintzen.

Galdera deseroso bat: orokorrean, jokalari frustratu bat al da epailea? Lehen esan dizudan moduan, kadete mailara arte ibili nintzen jokalari, eta egia da ez nuela etorkizun handirik ikusten horretan, baina epaile izateko hautua egin nuen eta zorionez ondo baino hobeto joan zait bide honetan.

Erabaki horrek nire bizitza aldatu zuen, eta atzera egin beharko banu ere, erabaki bera hartuko nuke gaur.

Pandemiak kantxak ere zalez hustu ditu. Epailea izan da, agian, harmailak publiko gabe egotearen onuradun bakarra? Inondik inora ere! Epaileak ere asko gozatzen du harmailak jendez lepo ikusita, oihuka, bere esentzia hutsean.

Iazkoa oso gogorra izan zen zentzu horretan guretzat ere.

Guk ere PCR probak astero egin behar izan ditugu, baimen

Javi Bravo Loroño 1980, Galdakao Administrazio eta Finantzako Goi Mailako teknikaria da Javi, eta horretan ari da lanean egun. Baina bere aurpegirik ezagunena ekarri dugu Binkeren azalera, saskibaloi munduan denek ezagutzen dutelako epaile lanetan.

Eta 1993tik daraman jardun horretan arbitratu ditu Bravok saskibaloiko norgehiagoka oso garrantzitsuak, Espainiako Erreginaren eta Printzipe Kopetako hainbat partidu edo ACBko igoera-finalak kasu.

zorrotzekin bidaiatzen konfinatuta geundenean, pabiloitik etxera, etxetik pabiloira, jende gabe harmailetan...

Tira, sikieran etxetik irten zintezken. Bai, egia da, gogorra zen, baina zentzu batean pribilegiatutzat nuen nire burua, irten eta deskonektatzeko aukera nuelako saskibaloiari esker.

Inork ez ditu kirol-epaileak animatzen? Bai, noski. Eta eskerrak! Pertsonak gara eta guri ere eragiten digute egoerek, oihuek, animoek... Beraz, animoak ematen dizkiguten horiengatik ez balitz, ez nintzateke egiten nabilena egiten ibiliko.

Noren inguruan ari zara? Familiaren inguruan, zelan ez.

Hamahiru urte nituenetik gurasoen babes barik ez nuke ezer egingo, aitak eramaten ninduen partida guztietara-eta, zer egingo nuke bera barik! Batzutan nik arbitratu eta berak aktak egiten zizkidan gainera! Imajinatzen dut guraso batzuentzat ez dela erraza izango bere seme-alaba epailea dela ikustea,

baina eurengandik ez balitz ez nuke aurrera egingo, horregatik oso eskertuta nago eurek emandako babesarekin.

Eta gaur egun, osatu dudan familia dira nire motorra. Jakitea, erdi-ezkutuan bada ere, harmailetatik Usue eta etxeko txikiak hortxe ditudala niri begira, harrotasun bat da eta horrek motibatzen nau. Gauzak ondo ez doazenean ere, eurek dira nire babesa. Eskerrik asko, familia!

Hala ere epaileei, saskibaloian, futbolean baino gehiago ala gutxiago iraintzen zaituzte? Ez du zerikusirik futbolarekin. Saskibaloian futbolean baino askoz errespetu handiagoa dago. Lagun asko ditut futbolean aritu direnak, eta inoiz joan izan naiz eurek futbolean ikustera. Beti esan diet, nik ezin izango nukela futboleko epaile izan... Ez nuen ondo igaro epaileen aurka edozerk balio zuela ikustearekin. Ulertzen dut protesta, errespetuz egiten den guztietan jokoaren parte delako, baina protestatik irainetara igarotzea ulertzen ez dudan zerbait da. Une horretan honek kirola izateari uzten dio.

Binke! abendua 2021 3

Asteburu guztietako partiduak berriz ikustera derrigortuta gaude

Zelan darama familiak epailea hainbeste kritikatzen dela ikusteak? Orain, ondo. Eta «orain» diot, badakitelako orain esaten didatenak ez didala hainbesteko eraginik egiten.

Baina hasieran ez zen hain erraza izan... Gogoan dut ni baino sei buru altuagoa zen jokalari batek bultzatu ninduenean, eta nire ama harmailetan begira zegoela... Tira, orain jokalari hori ikusi eta besarkada bat ere ematen diogu elkarri. Baina egia da 28 urtetan ez dudala esperientzia txar handirik bizi izan.

Denbora larregitxo daramagu gauza negatiboen inguruan berba egiten. Hemen jarraitzen baduzu, txarrak baino gauza on gehiago daudelako izango da, ezta? Duda barik. «Gehiago» ez, onak askoz gehiago dira. Lagun oso onak egin ditut, batzuekin familia osoarekin landetxeetara edo oporretan joaten garen horietarikoak gainera! Eta polita da batzuen eta besteen seme-alabak —berdin da euskaldunak, Leon, Valentzia, Madril edo Santanderrekoak izan— denak elkarrekin jolasten ikustea. Orduan ez gara epaileak, lagunak gara. Baina gainera, arbitrajeari esker inoiz ezagutuko ez nituzkeen hiriak ere ezagutu ditut! Melillan ez dakit zenbat bider egon naizen dagoeneko! Iberiar penintsulako edo Kanariako zein Balearretako nongo jatetxea gomendatzea gura duzu? (barreka) Hiri eta jatetxe onez gain, zer daramazu etxera norgehiagoka bakoitzetik? Ba, gutxi eramaten saiatzen naiz, eramango dudan hori egindako lanari bueltak eta bueltak ematea bada. Kirol lana eta etxeko bizimodua ahalik eta gehien desberdintzen saiatzen naiz, nahikoa dute etxekoek jasan behar dutenarekin-eta!

«Kirol lana» aipatu duzu. Gizarteak hartzen al du arbitro bat kirolari? Kirolari ahaztuak gara arbitroak. Baina noski 4 abendua 2021 Binke!

kirolariak garena eta gogor entrenatzen duguna. Kirolaren parte gara, eta nahiz eta batzuei gustatu ez, kirol-epaile barik ez dago joko arauturik.

Gainera, partidu batean, korrika gehien egiten duenetarikoa izango zara, ezta? Zelan entrenatzen zara?

Bai, gu une oro korrika ari gara batetik bestera, eta horretarako gogor entrenatu behar gara. Gainera sakrifizio handiko entrenamenduak dira, gu normalean bakarrik ibiltzen garelako, horrek dakarren diziplina eta borondate beharrarekin.

Aita izanda, arratsaldez ezin izango duzu entrenatu!

Ondo ezagutzen nautenek badakite lanera goizean goizetik joaten naizela eta entrenatu are goizagotik egiten dudala, 05:00 aldera... Baina arratsaldean txikitxuen bila eskolara joan behar badut, edo igerilekura eraman behar baditugu, edo eurekin bakarrik egoteko bada ere, horrela moldatu behar!

Eta udako oporretan, berdin!

Norgehiagoka baten aurretik, talde bakoitza analizatzen duen horietarikoa zara? Gutxik jakingo dute partidu baten aurretik dagoen lana. Behin norgehiagoka zein izango den jakinda hasten da gure lana, hilabeteko tartearekin: bidaia antolatu, beste bi arbitroekin WhatsApp taldea sortu eta aurreko asteetan taldeen alor desberdinak ikertzen ditugu, talde bien «scouting»-a —kirol analisia eta estatistikak— ezagutu, jokalari onenen berri izan, beste partidu batzuetan gertatu zaizkienak jakin... Eta aste horretan bertan analisia egiteko online solasaldi bat izaten dugu, baita egunean bertan ere.

Goi-mailako saskibaloian ere «igerilari» asko dago?

Badago bai, baina zorionez gutxi dira. Lehen errespetuaz aritu naizenean, hau ere aipatu gura nuen. Saskibaloian «igerilekura

ELKARRIZKETA JAVI BRAVO

Ni ezin izango nintzateke futboleko arbitro izan, errespetu falta izugarria dago

Arin-Arin!

botatzea» —edo «flopping» izenez ezaguna den antzezpena— zigortuta dago. Behin gertatu daiteke, baina abisatu egingo dugu, eta falta tekniko batekin zigortu dezakegu jokalaria.

Partiduaren amaierako txistuekin amaitu da zure jardunaldia? Ezta pentsatu ere, oraindik osteko lan asko geratzen zaigu. Asteburu guztietako partiduak ikustera derrigortuta gaude, gure jardunaren inguruko informea egin behar dugu eta interesgarri ikusi ditugun jokaldiak bideoz gorde behar ditugu. Guzti hori hurrengo asteartearen aurretik. Eta ostean ere partidu horretako epaileak teknikari batekin batu behar gara berriz, eta norgehiagokaren inguruko balorazioa eta hobetzeko ekarpenak egin... Guzti horri, besteak beste, hilero egin behar ditugun test teoriko eta bideo-testak gehitu behar zaizkio.

LEB Oro ligan ari zara, kirol-epaile izatetik bizi daiteke?

Bizi, bizi daiteke, bai. Baditut epaile izatetik bizi diren kideak.

Baina agian beste egoera familiar batean daudelako bizi dira horrela, seme-alabarik eta aparteko gasturik gabe... Konplexua da gure egoera, horretatik bizi diren jokalari profesionalak arbitratzen ditugulako baina gutariko asko erabat profesional izan barik. Zer gertatzen da bestela lesionatzen bagara? Ez dugula kobratzen.

Asteko egun gogokoa?

Ostirala.

Herriko txoko gustukoa?

Tximelarre.

Liburua ala tablet-a?

Liburua.

Pelikula bat?

Braveheart.

Ez duzu onartzen…

Errespetu falta.

Zoriontsu egiten zaitu…

Familiarekin planak egiteak.

Plater bat?

Gazta-tarta.

Eta zelan uztartzen duzu ba zure eguneroko lanarekin?

Ez da erraza. Nik astelehenetik ostiralera egiten dut lan, eta liga honetan partidu asko ostiraletan dira; batzuk baita aste barruan ere. Hala arbitratzea badagokit, nire opor egunetatik hartu behar dut. Zorionez, aukera ematen didan lan bat daukat, baina ezagutzen ditut arbitratzeari utzi behar izan zioten kideak, jasanezina zen une bat iritsi zitzaielako. Txarrena nire kasuan horixe da, oporretatik hartu behar izatea eta beraz gozatzeko opor-egun eskasak izatea. Are meritu handiagoa familiak —kasu honetan ere—, nire egoera ulertzen duelako.

Deskribatzen zaituen berba?

Lasaia.

Zein da bihar arbitratzea gustatuko litzaizuken norgehiagoka? Edozein da inportantea, badakizulako partidu horretara iristeko talde bietako jokalari eta teknikoek lan handia egin dutela. Baina zelan ez, denoi egiten digu ilusioa erabakigarriak diren norgehiagokak arbitratzea, edo finalak. Horrelako batean aritzeko deitzen bazaituzte, zugan konfiantza handia dutelako da, eta horrek asko betetzen zaitu.

Zure galderari erantzunez, etorkizunera begira gustatuko litzaidakeen bat baino, aurreko denboraldian arbitratu nuen bat aipatuko dizut: ACBra igotzeko Granadan arbitratu nuen lehenengo finala. Ez dut inoiz ahaztuko! •

Zure ametsetako bidaia?

New Yorkera itzultzea.

Herrian zer kenduko zenuke?

Kendu baino, kiroldegia berriztu.

Eta zer berria jarri?

Haurrentzako parke desberdinak.

Euskarazko berbarik politena?

Maitea.

Berba egin ala entzun?

Entzun.

Zure mesanotxean ezin da falta…

Ura eta telefonoa.

Abesti bat?

Viva la vida, Cold Play taldearena.

Binke! abendua 2021 5

Aginke!

Errealitatetik hurbilegi dauden albiste faltsuak

ea «Zelako tabarrzu emon deuskua en Zugutzuko et o Puentelatorrek uholdeen bideoak bidaltzen...»

ANA URRUTIA n olatuen saltsan Eguraldiko albistee

Sarean arrantzatua

Ba al zenekien...

Usargoitiko umeei debekatu egin jakiela pilotan ibiltzea, PCRak egiteko txiringitoen teilatuak apurtzen dabizelako?

1

Azken datuen arab era, galdakoztar eta us ansolotar gehienek urtean behin bakarrik egiten dabe kirola , eta aldi bakar ho ri Gabonak dira; ale gia, askok kirola Gabonzahar egun ean Gorbeira igonda edo San Sil vestren korrika eginda ba karrik egiten dabelako.

Txiste txarra dot.

— Pizza bat eskatzeko deitzen — Zelan gurako dok?

— Nirea izango balitz lez.

Egutegiak beharrean, mangitoak oparituko dira

Azken hilabete eta asteotan gertatur ikoa ikusi ondoren, Udalak urte amaierako egutegiak baino, flotadore eta mangitoak oparitzea erabaki dau. Opari honegaz, Koronabirusaren olatu barriari aurre egin ahalko jako, baita eurite gogorrak errepikatu ezkero, arriskutik salbu geratuko da herria.

Gabonen atarian, umeei txerto bikoitza emongo jake

Hamabi urtez azpiko umeei Cov id-aren aurkako txertoa emoten hasiko jakiela aprobetxatuz , Osasun Sailak lasaigarriak txertatzeko aukera eskainiko deut sie gurasoei. Gabonak eta opariak gertu daukaguzala-eta, etxe ko txikienen emozio eta urduritasunak kontrolatu ahal izan go dira txerto honegaz.

Inoiz baino jende gehiago batzen dabil kanposantuan

Domusantu egunean baino jend e gehiago batzen ari da egunotan Elexalderako igoeran dagoan kanposantuan.

Masifikazio honen arrazoia Gabonet ako menuan dago, familia askok karakolen prezio altua ikus irik, jaki hau norbere eskutik batzea erabaki daualako.

6 abendua 2021 Binke!

Zuzen txakurkrosa ARGAZKIAK: UNAI MORÁN @CLICKETACLICK

Binke! abendua 2021 7

Galdakaon Triatloi Eskola

sortu gura dute lehenengoz Galdakao Triatloi Taldeak gaztetxoen eskola sortu gura du, eta izen ematea ireki du horretarako.

E

z dira urte asko pasa Galdakaok Triatloi Taldea sortu zuenetik, eta geroztik hara eta hona dabiltza taldeko kideak, lasterketa batetik bestera. Bakoitza bere mailan, bakoitza bere onena ematen, baina denak hiru kirol batzen dituen modalitate honen bueltan gozatzen.

Ordea, horretan ari diren kirolari guztiak

8 abendua 2021 Binke!

adinez nagusiak dira, eta «hainbeste maite dugun triatloia belaunaldi berriei transmititzeko gogoz» sortu gura dute Triatloi Eskola berria, «herriko lehena», Richard Gomez, Javi Delgado eta Joseba Loroño taldeko kideek Binkeri adierazi dioten bezala.

Izen-ematea zabalik dago eta 8-13 urte bitarteko gaztetxoek eman dezakete izena.

Entrenamenduak hilean behin egingo dira —zapatu edo domeka arratsaldez— eta erabat osagarriak izango dira gazteen egungo kirol jarduerarekin. Urteko 60€ko kuota ordaindu beharko dute interesa duen haurraren gurasoek eta kuota horren barne sartuko zaio parte-

Izena emateko Deitu edo idatzi 649186276 triathlongaldakao@gmail.com

hartzaileari triatloian aritzeko jantzia, ekipoko sudadera, lehiaketetarako izenematea eta materialaren lekualdatzea —gurasoak gaztearen bizikletarekin ibili behar ez izateko—. Ekimen honen atzean, Galdakao Triatloi Taldea babesten, Galdakaoko Udala, JioRings eta Clínica Dental Loroño daude.

Jonu kantautorea

«Itxialdian izandako hainbat hausnarketa bildu ditut» Jonu kantautoreak disko berria kaleratu du, itxialdiak sortutako hainbat hausnarketa eta bizipenen isla: «Leihotik begira». Bere azken lanaz eta herriko musikagintzaz aritu gara berarekin.

L

BINKE

eihotik begira» izeneko diskoa kaleratu berri du Jonu kantautoreak (Deustua, 1972).

Koiu talde galdakoztarreko kideak bakarkako ibilbidean ere jarraitzen du, bere alderik intimoenean.

Zertan oinarritu duzu disko berria?

Hala da, bai. Itxialdian zehar sortutako lana da hau, eta garai horretan izandako hainbat hausnarketa biltzen ditu honek.

Gogo handia nuen konposatzeko, eta apurka-apurka oso intimoa eta barrukoa den lan bat gorpuztu nuen.

Itxialdia aipatu duzu, hortik diskoaren izenburua?

Etxean egon beharra genuen garai hartan nuen ihesbide bakarra leihotik begiratzea zen, hortik dator izenburua, «Leihotik begira». Barrenetik zetozen sentimenduak, kanpoan ikusten nituen xehetasun txikiekin uztartu eta joan nintzen ideiak biltzen. Horregatik, «bizitzea» edo «izatea» bezalako kontzeptuak ardatz duten hainbat galdera aurki daitezke abestietan zehar.

Sarri ikusi zaitugu taula gainean Koiu taldearekin.

Zeintzuk desberdintasun daude zure eta taldearen artean? Bi kontu desberdin dira. Batak nire alde basatia islatzen du, besteak ordea nire alde intimoa.

Momentuaren arabera aukeratzen dut bata edo bestea, baina ezinezkoa zait bietako bat gustukoagoa dudala esatea.

Garai bereziak musikarientzat.

Nire iritziz, kultura oso modu okerrean erabili dute agintariek pandemiaren aitzakipean, eta jendarteari berau «segurua ez dela» esan diete. Ez da zilegi

Harremanetarako: San Mamesen batzen den jende kopuru handia kontuan izanik, esaterako, zenbat muga ezartzen dizkiguten guri. Beste sektore guztien aurrean gutxietsiena izan da kulturarena, duda izpirik gabe, eta beharrezkoa da jendearentzat.

Musikari ikuspuntutik, zer eskatuko zenioke Udalari? Benetako apustua kulturaren alde. Egia da gobernu berriarekin somatu direla aldaketa batzuk, Sormene horren adibide, baina lan luzea dugu oraindik aurretik. Kulturaren arloan, benetako politika integralak behar ditu Galdakaok, herriko musikariak eta oro har sortzaile guztiak kontuan hartuko dituztenak. Horretarako, guk, musikariok, beharrezkoak ditugu entseatzeko eta gure lanak jendeari bistaratzeko espazio publikoak, herri honek ez dituenak, eta uste dut aldarri hori kontuan hartu behar duela Udalak.

Nola lortu jarraipen bat musikari belaunaldi berrientzat? Alde batetik,

695750930 jonukantautorea@gmail.com

uste dut herri honek izan dezakeen potentzialtasuna aintzat izanik beharrezkoa dela Galdakaon musika elkarte bat sortzea. Hala, talde guztiek hausnarketa bateratu bat egin eta beharrezkoak ditugun azpiegiturak aldarrikatuko genituzke modu global batean, elkarlanean aritu eta besteen proiektuak babestu. Bestetik, ez dut zalantza txikirik herri honek espazio autogestionatu bat behar duela, gaztetxe bat, esaterako. Honek gazteen motibazioa eta inplikazioa ekarriko luke, bai musikan edo beste hainbat alorretan ere bai.

Diskoaren aurkezpen kontzertua, noiz? Gorde data! Hilaren 30ean aurkeztuko dut lan berria Ganguren Mendi Taldearen tabernako barrualdean, 19:30ean!

Binke! abendua 2021 9

Binke TV Hauek dira grabatu eta argitaratu ditugun azken hiru bideoak Binke telebistan!

Jakara bidaia, Pedro Asua fusilatuaren bila Pedro Asua galdakoztarra Jakan fusilatu ebela deskubritu eban bere iloba Josu Larreak. Holan ba, Aranzadiren eta Galdakaoko Udalaren laguntza jaso ostean, besteak beste, alkate galdakoztarragaz Jakara egin eban bidaia, bertako alkateagaz batu eta indusketarako baimena jasotzeko. Baita lortu be!

Gainezka egin eban Ibaizabalek, beste behin Azaroa eta abendu gogorra sufritzen dabilz Galdakaoko eta Usansoloko ibai bazterreko zenbait bizilagun, hainbat unetan Ibaizabal ibaia gainezka egin daualako bere bidetik irtenda. Horietariko egun bat azaroaren 29ko goizaldea izan zan, eta bideoz batu ebazan Binkek Zuhatzu inguruko hainbat irudi.

Lekuek irabazi eban Galdakaoko finalaurrea Azaroaren 27ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketaren aurretik, bitartean eta ostean grabatutako zenbait irudi eta adierazpen batu ebazan Binkek bideo erreportaje batean. Hainbat bertsozale, antolatzaileak eta Etxahun Lekue finalaurreko irabazlea bera elkarrizketatu ebazan aldizkari honek. Giro ederra egon zan, ikusi-ikusi bideoa!

Bideo guztiak gure sareetan ikusgai!

10 abendua 2021 Binke!

Estibaliz Yuguero, Chic Marketen sortzailea

«Lekuko diseinu-marka txikiak bistarazi nahi ditugu» Estibaliz Yuguero bitxi diseinatzaile galdakoztarrak «Chic Market» azokaren bigarren edizioa antolatu du aurten Bilboko Zazpikaleetan, kide batekin batera. Proiektua hobeto ezagutzerik nahi?

E

stibaliz Yugero (Galdakao, 1984) eta Adriana Rufrancos (Zalla, 1990) bitxi diseinatzaileak dira.

Abenduko hiru asteburutan zehar «Chic Market» izeneko merkatu bat antolatu zuten Bilboko Zazpikaleetan. Bikoteko kide galdakoztarrarekin batu da Binke, proiektuaren nondik norakoak ezagutzeko.

Nondik sortu zenuten ideia? Adriana eta biok Zorrotzaurren ospatu zen merkatu batean ezagutu genuen elkar.

Geroztik, inguruko merkatu guztietara hasi ginen joaten batera. Biok bitxi diseinatzaileak izanik, guk ere pareko zerbait egin genezakeela erabaki genuen.

Nola azalduko zenuke modu laburrean zer den «Chick Market»?

Finean, lekuko diseinu-marka txikiak kontsumitzaileei hurbiltzea da merkatu honen helburu nagusia, produktuak ezagutu eta goza ditzaten. Ohikoa izaten da diseinatzaileon kasuan gure lanak gainontzekoei erakusteko izaten dugun aukera eza: ez ditugu bigarren eskuko edota merkeak diren produktuak saltzen, esaterako. Beharrezkoa genuen espazio bat, eta azkenean Bilboko Zazpikaleetako lokal batean erabaki genuen hau egitea.

Lehen aldia da halakorik antolatzen duzuela? Ez, proiektu honi iraila aldera eman genion hasiera. Espazioa lortzeko izan genituen hamaika buruhausteren ondoren, Bilbo Rocken antolatu genuen «Chick Market»-en lehen edizioa iraileko erdialdean. Egun horretan 1000 pertsona inguru hurbildu ziren proiektua ezagutzera, eta bai bezeroak

Binke.eus-en zein merkatuan parte hartu zuten markak ere oso pozik irten ziren lortutako emaitzarekin.

Nortzuk hartu zenuten parte bigarren edizioan? Guztira 28 marka desberdinek hartu dugu parte Gabonetako edizioan. Hemen azaltzen den QRan ikusi ditzakezue!

Zeren arabera egiten da parte hartzen duten marken aukeraketa?

Hainbat dira kontuan izaten ditugun baldintzak, baina ezeren gainetik hiru dira lehenesten ditugun irizpideak: produktua kalitatezkoa izatea, bertan ekoitzita egotea eta bi hauetaz gain produktuen arteko oreka bat lortzea.

Hau da, denetariko eskaintza egotea nahi izaten dugu, eta ez soilik produktu edo sail konkretu batera bideratzea merkatua.

Zer bereizgarri du zuen merkatuak besteekin alderatuz gero? Beste merkatu batzuekin alderatuz, gureak

Aurten «Chic Market» azokan egon diren marka guztien zerrenda ezagutu!

ka l i t a tez ko p ro d u k t u a k lehenesten dituela esango nuke.

Oso kontutan izaten dugu nork ekoizten duen, non eginda dagoen edo zer erabiltzen duen produktua egiteko. Bestetik, garrantzi berezia ematen diogu komunikazioaren alorrari. Sare sozialak erabili, komunikabide desberdinekin harremanetan jarri, kartelak Bilboko paretetan zehar itsatsi,… lan mardula da merkatu propio bat hutsetik sortzea.

Eta azkenik, gure merkatuaren beste bereizgarri bat bertan parte hartzen duten markei protagonismoa ematen diegula dela esango nuke, lehen planoak jarriz. Beste batzuetan ez dugu halakorik aurkitzen orokorrean, eta nahitaezkoa da merezi duten aitortza eskaintzea.

Binke! abendua 2021 11

MANU ETXEBARRIA AYESTA

Kixmi eta Olentzero

M

ito eder hau era honetara kontatzen deusku On Jose Miguel Barandiaran jakintsuak. Kristautasunaren sarrera, eta, ondorioz, mito jentilikoen desagerpena da Euskal Herrian oso zabalduta dagoan elezahar baten gai nagusia. Ataun herritik etorren bertsio baten arabera, jentilak, Ekialdetik hodei argitsu bat eurenganatzen ikusi eben.

Fenomeno horrek bildurturik, jentil zaharrari deitu eutsoen eta inguru hartara eroan hodei misteriotsua ikusi eta zer esan gura eban adierazteko.

Jentilaren erantzuna: «Kixmi jaio dok, gureak egin jok! bota naizue amildegira». Orduan, hodei argitsuaren atzetik, mendebalderantz joan ziran jentilak eta Arraztarango hesira heltzean, Jentilarri deitzen dan harritzar baten azpian lurperatu ziran. Trikuharri hori Barandiaranek, Aranzadik eta Egurenek aztertu eben geroago. Holan amaitu zan jentiltasuna, herri-mitoaren arabera. Baina jentiletariko bat bizirik gelditu zan Aralarko jentilen hondamenditik eta haranera jatsi zan Kixmiren jaiotza iragartzera. Lehenengo misiolari hori Olentzero izenez ezagutzen da gaur egun Euskal Herriko eskualde gehienetan.

Horra-horra gure Olentzero!

12 abendua 2021 Binke!

Eragin mihiari 2022an ere!

M

ihin bako arrana, ugerrak jan» dio esakuneak. Bada datorren urtean badauka nondik ibili euskarari eragin gura dionak, badauka zeri oratu eta zerekin konprometitu; ezelango zalantza barik, hizkuntza-ohiturak iraultzeko aukera parebakoa.

Ekintzotako batzordeetan parte hartu gura baduzu: hezkuntza-euskara@galdakao.net • 94 401 05 40

Binke! abendua 2021 13

Aperribaiko sarea

Aperribai ehuntzen duen

elkartasuna TESTUA: LEIRE REGADAS CALLEJO ARGAZKIAK: JABI ROJO

Bi urte baino gehiago daramatzate Aperribain ikastetxea izandako eraikin huts bati bizitza ematen.

Elkarte desberdinetako kideen eta auzokideen topaketarako gune neuralgiko bilakatu da; elkarlaguntzarako eta elkartasunerako bidea zabaltzen duena, ideia berriak hauspotzeko eta eguneroko arazoetarako konponbideak bilatzeko plaza dena. Hainbat tailer eta proiekturi bide eman diete azkenaldian.

14 abendua 2021 Binke!

H

iru solairuko Eperlandako ikastetxe izandako eraikin handi baten barruan dozenaka auzotarren bizitza eraldatzeko hazia landatu zenetik, proiektuak ez du etenik. Sarea taldea da bertan egin daitekeen guztiari bultzada ematen diona, ideia berriak jasotzen eta horiek aurrera eramateko erraztasunak bilatzen dituena. Elkarte desberdinek osatzen dute Sarea; auzokideen taldeak, Basandere emakume taldeak, Ikasbai eskolako gurasoen elkarteak eta Topaguneak, Ludotekak eta Gizarte Zerbitzuek. Partaideek diotenez, «Aperribain elkarlaguntzarako joera egon da beti, komunitate izaera hori ez da inoiz galdu, horren isla da Sarea».

Pandemiaren eraginez, auzotarren beharrizanak asetzeko premia biderkatu egin zela konturatu ziren. Mugikortasuna mugatuta zegoenean hartu zuen indarra elkarlaguntza sareak.

Adibideen zerrenda amaiezina da; Galdakaoko Elikagaien Bankura kotxez joan-etorriak egiteko, medikuarenera joateko edo erosketak egiteko laguntza emateko, konpainia egiteko, sukaldatzeko edota etxean apurtu den zerbait konpontzeko.

Aukerak handitu zituzten sarean partaidetza hedatu zen heinean. Edozein ezustekoren aurrean, berdintasunean oinarritutako lagunen babesa izango dute horrela.

Era honetan hasi ziren auzokideak auzi amankomunei irtenbide komunak bilatzen; ikastetxe zaharrean topaketarako gunea dute. «Batarekin eta bestearekin hitz egiten duzunean, konturatzen zara zuk dituzun kezkak eta beharrak besteek ere konpartitzen dituztela», hausnartzen du Maria Eugenia Bustillo sareko kideak. Beharrizanak plazaratzen dituzte eta denen artean irtenbideak bilatzen dituzte. Beraiek baieztatzen

duten bezala, «era naturalean» ematen den prozesua da, asanblada batetik nahitaez eskaerak edo proposamenak egin behar izan gabe.

Mugikortasuna, erronka. Mugikortasunak Aperribain «arazo bat» suposatu dezakeela azpimarratu du Susana Viteri kideak. «Pixkanaka hobetzen» doala azaldu du, Udalak berriki ezarri dituen igogailuak kasu. Hala ere, auzoko orografia aldapatsuak adineko pertsona asko lekualdatzera behartu ditu, eta Aperribaira iristen den jende berria «aldi baterako» datorrela dio. Horregatik, elkartea lanean ari da edozein pertsona auzokoa dela sentiarazteko, sare bat duela erakusteko. Alegia, auzoan errotzea da helburua, nahiz eta aldi baterako izan; «auzoaren dinamikan sartzea», Viteriren hitzetan.

Siham Yahyaoui Marokotik dator eta hilabete eskas darama auzoan. Bere iritziaz galdetuta «gustora» dagoela dio, baina auzoa «zerbitzuetatik urrun» dagoela uste du.

Fotokopiak egiteko, esaterako, Galdakaora joan behar duela azaldu du. Egoera horrek arduratzen du, batez ere diru aldetik «gastu bat» dakarkiolako.

Bestelako adibideak jarri dituzte sareko kideek; supermerkatua, liburutegia eta ordenagailuak, ESANen bulegoa edota Elikagaien Bankua Galdakaon daude.

Batzuetan autobusak ez du arazoa konpontzen. Izan ere, auzoak dituen aldapak kontuan hartuta, «oso zaila» egiten zaie erosketak edota Elikagaien Bankutik bueltatzea poltsak beterik eta aldapan gora aritzea. Adingabekoak bakarrik joan ezin daitezkeela ere azpimarratu dute.

Kezka komunei aurre egiteko bidean Galdakaoko Udalarekin harremanetan dira Aperribaiko auzokideak, zenbait eskakizun plazaratzeko eta irtenbide posibleak aurkitzeko. «Erdibideko alternatibak» bilatzen ari dira, auzokideen arabera. «Zerbitzu eta eskolaz kanpoko jarduera guztiak Galdakaon daude gaur gaurkoz; gustatuko litzaiguke egunen batean hona lekualdatzeko aukera izatea, ikastetxe izandako eraikin honetan horretarako tokia badago», adierazi du Maite Viterik. Esaterako, Zainduz, mendekotasuna duten adinekoen familia zaintzaileei laguntzeko programa bi asterik behin Aperribain eskaintzen da. Bien bitartean, auzokideen artean antolatzen dira joan-etorriak egiteko Armairu solidarioa. Asteazkenero zabaltzen da armairu solidarioa Eperlandako eskola zaharrean. Ikasbai eskolako gurasoen elkartearen eskari baten harira sortutako ekinbidea da. «Itxialdiaren ondoren, umeek arropa berria behar zuten, eguraldiarekin bat egiteko eta hazi ziren zentimetroek txiki utzi zutelako zituzten kamiseta eta prakak», dio Idoia Urkiaga AMPAko kideak.

Ikastetxe zaharreko gela handi bat esekitokiz eta apalez bete eta gero, arropa, zapatak eta bestelako lehentasunezko objektuek tokia hartu zuten. «Nahi duzuna utzi eta nahi duzuna eraman dezakezu», horixe da armairu solidarioaren funtzionamendua eta leloa. Arropa elkar trukatzeko espazio hutsa izateaz harago, auzokideak batzeko aitzakia da. Egunetik egunera, ezezagunak ezagun bihurtzen dira eta harremanak sendotuz doaz, sarea indartsuago eginez.

«Harreman oso interesgarriak sortzen ari dira», baieztatu du Urkiagak.

Binke! abendua 2021 15

Ekimen honen xedea arropari bigarren bizitza bat ematea da, azaldu dutenez. «Duela urte batzuk ohitura zegoen arropa lagunen artean trukatzeko edo oparitzeko, hori berreskuratu nahi izan dugu», dio Susana Viterik. Berrerabiltzearen logika berreskuratu nahi dute beraz, azaltzen dutenez, auzokideen arteko konfiantza lantzeaz gain, ingurumena zaintzen delako.

Armairu solidariotik irteterakoan, jostailuz beteriko pasabidea dago. «Honek logika berbera jarraitzen du, zerbait hartu eta zerbait utzi dezakezu, edota aldi baterako eraman, etortzen zarenerako erabili…», dio Viterik. Gabonen testuinguruan «ohikoa dena baino apalago» dagoela kontatu dute sareko kideek, baina eskaintza zabala dago: liburuak, mozorroak, mahai-jokoak, ikasteko jokoak, trizikloak…

Elkartrukea, harremanetarako sugarra. Auzoko elkarteek eratzen duten sarean zaurgarritasun egoeran dauden familiek eta pertsonek «protagonismo berezia» dutela nabarmendu dute kideek. Galdakaoko Udalak bideratuta, Gizarte Zerbitzuen langile batek informazio eta orientazio zerbitzuak eskaintzen ditu asteazkenero, armairu solidarioa irekitzen den egun berberan. Leyre Touzon da gizarte langilea eta azaldu duenez, «batez ere burokraziaren gaineko galderen erantzun bila» jotzen dute berarengana.

Armairu solidarioak eta informazio zerbitzuak bat egiten dute denboran eta espazioan; ez dira bi gauza desberdin.

16 abendua 2021 Binke!

Touzon han-hemenka ibiltzen da, armairuan ordena egotea bermatzen du eta bitartean, sartzen eta irtetzen direnekin dago harremanetan etengabe. Era informal batean eskatzen diote aholkua: «Nola egin behar da ikastetxerako matrikula?»; «Haurtzaindegiaren kuotak zeintzuk dira?»; «Nola egin dezaket eskaera Elikagaien Bankuan parte hartzeko?»; etab, eta hurrengo egunean informazioa konpartitzen die, baita prozesurako laguntza ere, behar izango balute.

«Gaur nire azken eguna izango da zuekin arratsaldeak igaro ahal ditudala, datorren astean ikasten hasiko bainaiz!», dio Siham Yahyaouik. Hogei urteko neskak Galdakaoko Ostalaritza Eskolan plaza izatea lortu du Sareak emandako argibideak jarraituta. Bere ametsa betetze bidean da: sukaldari izatea. Klaseak arratsaldez izango dituenez, ezin izango da Sarean bildu. Sentimendu «gazi-gozoarekin» etorri da, berak egindako pastel handi batekin eskuan.

Mahaiaren bueltan jesarri dira, umeak korrika eta jolasean dabiltza. Tiramisuz eta nataz osaturiko tarta dastatzen duten bitartean, hitz egiten eta barrezka igaro dute arratsaldea.

Basandere, emakumeen ahotsa. Basandere emakume taldeak ere osatzen du Sarea. Bertan biltzen dira beste hainbat ekimen eta proiektuetan dabiltzatenak, baina helburu zehatz batekin: emakumeen arazoak eta kezkak erdigunean jartzea.

«Emakume bat ere ez dadila bakarrik sentitu», horixe da

Aperribaiko sarea

Basandereren xede nagusia, Maria Eugenia Bustillo kideak laburbildu duenez.

Sareak eskaintzen dituen harremanetarako espazioen bitartez, «konfiantzazko sareak» sortzen direla azaldu dute, bakoitzaren beharrizanak elkarbanatzeko. Basandere taldea belaunaldi desberdinetako emakumeek osatzen dute eta horrek «ikasteko aukera handiak» sortzen dituela adierazi du.

«Espazio honek harremanetan sakontzeko aukera ematen digu», dio Bustillok, «ondorioz, zenbait gairi buruz hitz egiteko aukera zabaltzen zaigu; indarkeria matxistari nola aurre egin, esaterako».

Ildo horretatik, eta gimnasio bezala hornitu duten gela baliatuta, Kenpo Euskadiko kideen eskutik autodefentsa feministarako tailerrak eskaini dituzte urteko azken asteetan. «Emakumeak ahalduntzeko tailer bat izango da, fisikoa baino, psikologikoa izango da», azaldu du Susana Viterik. Aperribai «herriko zentrotik urrun» dagoen arren eta «jende asko bizi den eremu bat» ez den arren, Viterik dio «seguru» sentitzen direla auzoan. Azaldu duenez, guztion artean elkar ezagutzen direnez eta «harreman sendoak» dituztenez, «segurtasun sentsazioa» dute.

Berrelikatzen den gurpila. Aperribaiko elkartasun sarean auzoan aktiboki lan egin duten eragileek hartzen dute parte, baina ez horiek bakarrik. Pixkanaka, sarea handitzen doa

eta adin tarte guztiei zabalik dagoen arren, «gazteenak erakartzea» da orain duten erronka. «Ez da batere zaila izango», argi mintzatzen da Viteri. Sareko kideek behin baino gehiagotan azpimarratu dutenez, Eperlandako ikastetxe zaharrean «lokalak eta gelak egon badaude, orain horiek erabili behar ditugu».

Epe laburrean, geletako bat ikasketa gela bihurtu nahi dute. Horretarako, baina, ordenagailuak behar dituztela adierazi dute. Ideia da bertan ikasleek beraien txokoa izan dezaten, etxerako lanak egiteko soilik ez; baizik eta Sareak duen ildo beretik, harremanak sakontzeko eta proiektu desberdinak sortzeko aukera emateko. «Jende gaztea biltzen hasten denean, ziur naiz proposamen ugari izango dituztela», baieztatu du Viterik. Orduan, Sareak proposamen horietarako zer behar den aztertu eta elkarlanean sortuko dituzte tailer eta proiektu berriak.

Horrela sortu dira egunero Sareak eskaintzen dituenak; pilates klasea, irakurketa tailerra, arrakala digitala murrizteko tailerra, egurra lantzeko tailerra, eskulanak… «Adibideak besterik ez dira, ideia berriak ongi etorriak dira beti eta esan bezala, oraindik toki asko dugu eskola zaharrean», dio Bustillok. Komunitateak berak antolatutako ekimenen bidez, subjektu aktibo bihurtzen dira auzokideak. Auzoan egon daitezkeen problematikei irtenbidea ematen diete batera, babesgunea den Sarearen aterkipean. • Binke! abendua 2021 17

Enbaxadoreak

Amaia Morente Fariñas Zanzibarko galdakoztarra Jaiotzez: Galdakaokoa. nian) orain gutxira arte, Gaur egun: Zanzibarren (Tanza Usansolon egun.

Jaiotza urtea: 1994.

Ikasketak: Gizarte langilea. n eta ola bat margotzen, konpontze Zertan dabil: boluntario, esk ingelesa irakasten.

«Tanzanian badakite gaztelaniaz gain beste hizkuntza bat baduguna» Zerk eraman zintuen herritik alde egitera? Uste dut Covid egoerak eragin handia izan zuela. Konfinamenduak, beste faktore batzuen artean, aukera eman zidan neure buruari galdetzeko nire bizitzan egiten ari nintzenak benetan pozten ninduen ala ez. Ohituta gaude eguneroko gauzetan pentsatzen eta sentimendu sakonenei ez diegu behar duten garrantzia ematen. Honetan arreta jarri nuenean, Afrikara joateko ametsa berreskuratu eta eskola batera boluntario joan nintzen.

Zeintzuk dira bizi izan dituzun aldaketarik nabarmenenak? Nire bizitzan aldaketa nabariak egon dira azken boladan, baina nabarmenenak, izaeran eman direla esango nuke. Aurten arte ez dut inora bakarrik bidaiatu, baina erabaki honekin aurrera jarraitzeak, indar itzela eman dit nire beldurrei aurre egiteko. Gizarteak edota familiak eragindako baldintzapenen gainetik neure kabuz erabakitzeko gaitasuna jarri dut eta benetan zoriontsu egiten nauena eskuratzeko.

Zer du zure hango herriak, Galdakaok ez duena? Eta alderantziz? Komunitate ederretan bizi dira eta haien artean giro ezin hobea nabaritzen da. Zailtasun ugari dituzten arren, umorez bizi dira. Musika eta kantuak dira haien lagunik onenak eta badakite bizitzak jartzen dien oztopoei garrantzia kentzen. Euskal Herrian oso ezberdina da, askotan, jendearengan estresa nabaritzen da. Hain gaude sartuta gure errutinan eta teknologiak eragiten duen auto-isolamenduan, arraroa bilakatu dela guretzako ezezagunekin hitz egitea.

18 abendua 2021 Binke!

Zeren falta sumatzen duzu han? Gurean, administrazioko gestioen abiadura eta eraginkortasuna handiagoa da.

Bestalde, osasungintzako arretaren eta gure elikaduraren falta ere sumatu ditut.

Zer gomendatuko zenioke zure herritar bati, han bisitatzeko? Zalantzarik gabe, haien gizartean eta haien egunerokoan bete-betean sartzea gomendatuko nioke, lehen aipatutako balioak hurbiletik ikus ditzan.

Zer dakite gure herriaz? Ez dakite mapan non dagoen, baina bai neguan eguraldi gogorra egiten duela. Horretaz aparte, gaztelaniaz gain beste hizkuntza bat dugula eta hau mantentzeko lan egiten dela ere badakite.

Zer zenekien zuk hangoaz? Egia esan, ez nekien gauza handirik, baina jakin-mina sortzen zidan nola den posible «ezer» eduki gabe hain pozik bizitzea. Horregatik, lehen pertsonan bizi nahi izan nuen hau, gure gizartean, «dena» eduki gabe bizitzea gero eta zailagoa dirudi-eta.

Zeintzuk dira zure etorkizunerako asmoak? Etorri nintzenetik, banekien bueltatuko nintzela, oraingoan proiektu txiki bat aurrera eramateko: Gabonetako saski baten zozketa antolatu dut eta bildutako dirua hango eskola batean inbertitzeko izango da. Amaitzeko, parte hartu dutenei eskerrak eman nahi dizkiet, zorte on!

Gure azkena ote dator zerutik?

ESTIBALIZ APELLANIZ INGUNZA

G

aueko leihoa ireki eta zerua oskarbi, izarrez beterik: aurrean, ilargi bete gezurtia; albo batera artizarra, maitetasunari keinuka... eta han, ortzimuga sakonean, asteroide maltzur bat mehatxuka. Ala neure begitazinoa izan ote da, ba? Azkenik gabeko espazioa beti izan dut amets-iturri; baina orain amesgaizto izan litekela esaten dute egunkariek. NASAk DART izeneko espazio-ontzi bat bidali du espaziora, DIMORPHOS asteroidea bere izar-bidetik atera eta Lur planetaren aurka talka egiteko arriskutik aldentzeko. Gure buru gainera omen datorren izar-beltz horrek 60 metroko diametroa dauka. Baina zer egingo digu, ba, kili-kili baino gehiago! Egia esan, gure Lur honek, orain 4.600 milioi urte sortu zenetik eta hona, takateko asko hartu izan ditu, baina zeru-harri gehienak

Lurretik hain txikiak izan dira, ezen, azaleko azkurea kentzeko baino ez dute balio izan. Hala ere, asteroide banaka batzuek, sekulako hondamendiak eragin dituzte Lurreko Bizitzan, eta denboraldi laburrean eragin ere. Galmendirik larriena Paleozoikoaren amaieran gertatu zen, orain 250 milioi urte inguru. Orduan, itsas espezie guztien %95 eta lehorreko ornodun guztien %70 desagertu ziren.

Baina hori gutxi balitz, oraintsuago —duela 66 milioi urte— 10 kilometro inguruko asteroide erraldoi batek Yucatan penintsularen iparraldean tupust egin, eta Lurrean bizi ziren espezieen artean %75 suntsitu zituen, dinosauro ospetsuak barne. Zoragarria litzateke asteroide baten bizkarrean zerura joatea; baina zorionez, NASAk asmatuko du zerbait horrelakorik gerta ez dadin. Bien bitartean, guk, zeru izarratua izango dugu amesgaitz, eta erraldoirik nimiñoena amesgaizto: COVIDa.

Urgoitiko erailketa AITZOL ALTUNA ENZUNZA

F

ernán Pérez de Ayalak 1376an idatzi zuen, azken Abendañotarra gasteiztarrengandik ihes irten zenean, bere osaba zen Galdakanoko Sanchoren semeak artatu zuela XII. mendearen amaieran, Nafarroako lur hauek konkistatuak izan aurretik.

Hurrengo mendean, Abendañotarren leinua oso indartsua bihurtu zen, eta Urgoitiko dorrean bizi ziren, baina Igorreko Urkizu dorrera aldatu ziren bizitzera.

Handik, Bizkaiko ganboatarren Ahaide Nagusiak bihurtu ziren, Nafarroaren aldeko familien buru.

XIV. mendean, Abendañotarren leinuaren buruak Juan zuen izena, Urkizutik, besteak beste, Arratia osoa bere menpe zuelarik. Bere lehengusu bat, Pedro, Aramaioko VI. jauna zen, XII. mendean Nafarroako erregeak sortutako tenentzia edo jaurgo txiki bat.

Lehoinabarra Lehengusu biak, «Urgutin» batzartu ziren 1337. urtean, orduan eta mendeetan, Galdakanoko zentroa zena. Lope García Salazarrek, Bizkaiko lehen historialariak idatzi zuen bezala: «Seyendo primos, fuendose en solas, en compañía, dándole con las armas por detrás» («Las Bienandanzas e Fortunas», 1476). Hau da Juanek, Pedro bere lehengusua erahil zuen Urgoitin, Arratiako buru bera zela argi gelditu zedin.

1936an Españako hegazkin faszistek, Urgoiti edo Puentelatorreko dorrea bonbardatu zuten, Bilboko Burdin-Heziaren parte zelako. Oraindik bertan, dorrearen hormak ikusgai daude, baita errota eta burdinolarenak ere. Zubia da zutik gelditzen den bakarra, baita «Burdinaren Jauregi» dotorea. 2012. urtean, Orreaga Taldeak, bertan oroigarri bat jarri zuen, Nafarroako gure Estatua defendatu zuten familien gomutan.

Binke! abendua 2021 19

AITZOL ZAMALLOA

Pedro Asua Jakatik herrira ekartzeko akordioa

BINKE

ORREAGA IRITZI TALDEA

Giza Eskubideen Nazioarteko egunagaz, abenduaren 10ean, Josu Larreak —Pedro Asua galdakoztar fusilatuaren senideak—, Iñigo Hernando alkateak, Ander Aperribai historialariak eta Kepa Lizarraga Galdakao Gogora elkarteko kideak Jakara bidaia egin eben, bertako alkateari Pedro Asua galdakoztarraren gorpuzkinak herrira ekartzeko baimena eskatzeko.

Orreaga hitzaldi zikloagaz pozik

Bardintasunerako Jardunaldiak

Balorazio positiboa egin dau Orreagak urrian Ipiñazarren hitzaldiagaz hasi eta abenduan Bidegainenagaz amaitutako XLV. hitzaldi ziklotik. Irudian, Xabier Monasterio hizlari.

Galdakaoko Bardintasunerako Jardunaldien XVI. edizioa antolatu zan abenduaren 13 eta 14an, sei emakumegaz eta «indarkeria matxistaren hamaika aurpegi» lemapean.

20 abendua 2021 Binke!

Jesus Eguzkitza «Eguzki» ohorezko euskaltzain izendatu eban Euskaltzaindiak azaroaren 26an.

AITZOL ZAMALLOA

GURE ESKU GALDAKAO

«Eguzki» ohorezko euskaltzain barria

Espainiako Konstituzioaren aurka Espainiak bere Konstituzioaren Eguna ospatu ohi du abenduaren 6an. Horren aurrean konforme egon ez eta Euskal Herriaren independentziaren aldeko mendi igoera antolatu eban Ernai gazte erakundeak egun bererako.

Etxeko Plaza jaialdiak hiru egunetan herriko 13 musika talde batuko dauz oholtzan

Meatzetako frontoia hobetzeko lanak egingo dira urtarrilaren 20ra bitarte

Inoizko aurrekonturik handiena adostu eban Galdakaoko udalbatzak, 39 milioi euro pasatxokoa

Ikasketa gela zabaldu da Usansoloko Txapelenan, bertako ESAN bulegoaren ordutegi beragaz

Binke! abendua 2021 21

USANSOLO HERRIA BINKE

KOLDO BILBAO

Koldo Bilbaok belena be aurten

Usansoloren mugak jarri dabez Galdakaoren eta Usansoloren arteko mugak 10 hesolekaz markatu ebazan azaroaren 28an UHko dozena inguru kidek, Bizkaiko Foru Aldundiaren segregazioaren inguruko erabakia iritsi bitartean.

IKER SALGADO

GALDAKAOKO UDALA

Aurton be belena egin eta erakusteko aukera dauka Koldo Bilbao galdakoztarrak Bilboko pasoen museoan. Aurtengoa «Napar garaia artean jaiotza» izenburukoa.

Bizikletak konpontzeko puntuak

Gizon bat gidatzen zioala hil zan

Bizikletak konpontzeko hiru puntu jarri dauz Udalak Foru Aldundiagaz alkarlanean Urretako kirdoldegiaren ondoan, Aperribaiko frontoi parean eta Usansoloko Meatzeta bidean.

Gizon galdakoztar bat hil zan abenduaren 7an Tximelarre auzoan, lehenengo hipotesien arabera, gidatzen zioala bihotzekoak emon ostean. Datuak, binke.eus-en.

22 abendua 2021 Binke!

Clínica Dental Loroño

PUBLIERREPORTAJEA

Loroño klinika beste 30 urte

betetzeko osasuntsu dago

Sasoirik onenean eta indarrez lanean jarraitzeko asmoz dabil Joseba Loroño klinikaren 30 urteak ospatzen, Markel semearekin.

O

rain 30 urte baino gehiago, gutxi ziren Galdakaon zeuden dentistak, eta are gutxiago galdakoztarrak zirenak. Horregatik, eta ikusita Joseba Loroño doktoreak beti izan duela gauza berriak egin eta hobetzeko gogoa, hortz-klinika propioa zabaltzea erabaki zuen behin ikasketa nagusiak amaituta.

Medikuntzan, kirurgian eta odontologian lizentziatua da Loroño, eta espezialitatea du ahoko inplantologian zein errehabilitazioan.

Baina gainera, irakasle ere ibilita dago EHUn 20 urtez eta gaur egun hitzaldiak eskaintzen jarraitzen du Espainiako unibertsitate onenetan.

Plazakoetxen hasi zuen Clínica Dental Loroñok (CDL) bere ibilbidea 1991. urtean, Joseba bera hazi zen lekuan. Orduan Aintzane —Josebaren koinata— eta bera baino ez ziren langile, eta bi kabinete zituzten. Baina gaur 10 profesionaleko lan-taldea osatzen dute, lau kabinete dituzte eta baita kirofano oso bat ere beheko solairuan.

Ez hori bakarrik, Loroño hortz-klinikak ortodontista propioa dauka egunero — oso klinika gutxik dute— eta lehenengoak izan ziren hainbat esparrutan: inplantologoak izaten, kirurgia egin ahal izateko anestesista propioak izaten, plasma tratamenduak ezartzen edota eskaner digitala erabiltzen.

Hogeita hamar urte bete berri ditu, baina punta-puntako teknologietan urtero berrizten ari den klinika da CDL. Eta ez bakarrik teknologietan eta zerbitzu garatuenetan berritzen, lantalde formatua izateko lanean ari delako etengabe Loroño doktorea. Horretarako, esperientzia handiko kideak izateaz gain, badu Joseba Loroño doktoreak inoiz

Kontaktua Juan Bautista Uriarte 10, Galdakao

94 457 08 90 / 688 84 06 51 Instagram: @clinicadentallorono Mail: info@clinicadentallorono.com

imajinatuko lukeen kiderik bereziena: Markel Loroño, bere seme gazteena.

«Ohorea eta harrotasun ezin handiagoa da semea nirekin egon ahal izatea; modu honetan gainera, klinika beste 30 urte bete ahal izateko osasuntsu dagoenaren adierazle ezin hobea da Markel», dio pozik CDL-ren sortzaile eta jabeak, nahiz eta berak oraindik ez duen erretiroa hartzeko asmorik.

Markel Loroño odontologian lizentziatua da eta masterra du inplantologian zein ahoko errehabilitazioan ere. Baina gainera, Bizkaiko Odontologoen Elkargoko batzordekidea ere bada. Hogeita hamar urte bete ditu Loroño klinikak, baina beste horrenbeste betetzeko bidean da!

Binke! abendua 2021 23

Langile greba

«Gure soldata parekatzea eskatzen dugu» TESTUA: UNAI SARRIUGARTE LASARTE ARGAZKIA: JON GOMEZ GARAI

Transfusio eta Giza Ehunen Euskal Zentroa Labeako ospitalean dago.

Bertako langileak arduratzen dira EAEko osasun-sare osoa giza ehunez eta odolez hornitzeaz, baina euren soldata ez da Osakidetzako maila bereko langileen parekoa. Greba egunak bizi berritan batu gara bertako langile diren bi galdakoztarrekin.

A

benduaren 9an eta 10ean Galdakaon kokatuta dagoen Transfusio eta Giza Ehunen Euskal Zentroko langileek (TGEEZ) greba egunak deitu zituzten —horren berri eman zuen Binkek bere sareetan—. Hauen bidez, soldataren % 4ko osagarria ordaintzea eskatzen diote Osakidetzari, euren soldata ospitaleko eta lehen mailako arretako beste zentro batzuetako gainerako langileek jasotzen dutenarekin parekatu ahal izateko. Egoera guzti honen inguruan zertxobait gehiago jakiteko asmoz, bertako langile galdakoztarrak diren Alicia Gómez eta Javier Ramírezekin hitzartu gara.

Zergatik zaudete protestan? TGEEZ ospitale-eremuan zein lehen mailako arreta eremutik at dagoen zentroa da; eta horregatik diskriminatu egiten gaituztela uste dugu.

Hala ere, horien barnean eta Osakidetzaren barnean berebiziko garrantzia duen zentroa gara. Gu gabe, odolbankuek ez lukete funtzionatuko, eta, beraz, transfusioak ezingo lirateke gauzatu. Hori oso ondo islatzen da gure leloan: «Odol barik, ez dago ebakuntzarik».

24 abendua 2021 Binke!

Zein mezu bidaliko zeniokete Euskal Osasun Zerbitzuko Giza Baliabideetako zuzendari berri den Luisa Larrauriri?

Luisa Larrauri Osakidetzako Giza Baliabideetako zuzendariari eskatuko genioke Gotzone Sagardui Osasun sailburuak Carmelo Barrio legebiltzarkideari martxoaren 16an idatzi zion gutuna irakurtzeko. Bertan, oso positiboki baloratzen gaitu, eta ez du inolako arrazoirik ikusten Administrazio Kontseiluan gure soldata-parekatzea ez onartzeko. Era berean, Osakidetzako langileak zaindu ditzala, ez hitzekin soilik baizik eta ekintzekin. Lana profesionaltasunez egiteko behar ditugun tresna pertsonal eta materialak ahalbidetzea, hori baita Osasun Publikoa zaintzea.

Gaur egun Transfusio eta Giza Ehunen Euskal Zentroko langileek burutzen duten lan kopurua gehiegizkoa dela uste al duzue? Lan kopurua betidanik handia izan da, baina asko handitu da azkenaldian, eta erantzukizun handiagoko ekintzak burutzen ditugu. Gainera, lan-taldea berbera da. Oso langile espezializatuak eta kualifikatuak gara, Osakidetzako beste edozein zentrotan egiten ez diren lanak egiten ditugularik. Argi dago, lana ondo gauzatzeko, lan baldintza egokiak behar ditugula.

Osakidetzaren ospitale-sarean erabat integratuta dagoen zerbitzua izanik, zergatik ez dira bertako lankideen lan baldintzak Osakidetzako beste zerbitzuetakoekin parekatzen? Agian, ospitale batek egiten duen jarduera ez denez, ez zaigu ospitaleari adinako garrantzirik ematen. Hala ere, horien barruan ezinbestekoak gara. Gainera, Euskadiko transfusio-sarea eta giza ehunen hornidura-sarea ezartzen duen osasun-legeria propioa dugu. Bestalde, murrizketen bidea ondo jorratu du Osakidetzak eta lan baldintzak ez dira salbuespen bat izan

Zentroko langileek mobilizazioak abiatu zenituztenetik hamar hilabete igaro dira. Tarte honetan, egon al da hobekuntzarik lan baldintzetan? Ez da inongo hobekuntzarik eman egun arte. Esan beharra dago, Osakidetzak, nahi izanez gero, eskatzen ari garen igoera eman zezakeela inongo sindikaturik firmatu ez arren.

Abenduaren 9 eta 10ean egindako grebekin, bi aldeen arteko harremanean, hurbilketarik emango dela uste duzue? Ez dugu uste, Osakidetzak gaur egun arte ez baitu osagarriok negoziatzeko edonolako asmorik aurkeztu.

Euren esku dago. Herritarrek gu babestea nahi dugu, eta ez kriminalizatzea, Osakidetzak gure eskaerari entzungor egitearen ondorioz.

Murrizketok era zuzenean pazienteei eragingo dietela uste al duzue? Oso gogorra egiten zaigu langileontzat Osakidetzan greba deialdiak egitea, guztiz barneratua

baitaukagu pazienteekiko dugun erantzukizuna. Hori Osakidetzak gure mobilizazio eskubidea murrizteko erabiltzen du.

Zeintzuk dira soldataren %4ko igoeraz kanpo eskatzen dituzuen aldaketak? Gure soldata parekatzea eskatzen dugu, errespetua eta kontutan eduki gaitzatela, euskal osasunaren barruan langile gisa dugun garrantziaren aintzatespena, alegia. Osakidetzako beste zerbitzuen parean jarri gaitzatela, edonolako diskriminaziorik ez dadila eman.

Mobilizazio hauek ondorio positiborik ez balute, zein da datozen hilabetei begira dituzuen erronkak? Asko kostatu zaigu puntu honetaraino iristea, eta ez dago atzera pausorik. Espero dugu Osakidetzak berak daraman politika hausnartzea eta negoziatzeko baldintzak eman daitezela. Gure soldata igotzeko eskaera onartu dezatela. Hori horrela ez bada, mobilizazioekin jarraitzea bezalako irtenbiderik ez dago.

Binke! abendua 2021 25

Gizalegez

Giza Eskubideen alde

Danok egin dezakegu zerbait TESTUA: ETXERAT ELKARTEA ARGAZKIA: AITZOL ZAMALLOA

B

atzuetan ematen du politikariek bakarrik eman behar dituztela urratsak bizikidetzan aurrera egiteko eta iraganeko adierazpen gogorrak gainditzeko. Besteok haiek egiten dutena edo egiten ez dutena txalotu edo kritikatu besterik ez dugu egingo. Baina ez da hori errealitatea. Are gehiago, jenderik gabe, pertsonarik gabe, emandako pauso handietako bat be ez zen posible izango.

Gure senide presoek ahal dutena ematen dute aurrera egin ahal izateko. Oraingo honetan, hamarnaka urtetan oso garrantzitsua izan den zerbait eman dute. Preso bat etxera itzuli den bakoitzean, ehunka, milaka lagunek partekatu dute gurekin, senideokin, poza, itzuleraren zirrara, gurekin batera ospatu dute pertsona horiek, hainbeste urtetako atsekabe eta sufrimendu bidegabeak gainditu ondoren, etxera onik itzuli dela. Ospakizuna eta poza, beste pertsona batek hainbeste salbuespen-neurriri aurre egin ahal izan diolako eta etxera itzuli ahal izan duelako.

Orain, espetxean dauden gure senideek uko egiten diote gure herrian hainbeste urtez hain naturala izan den harrera horri, sufritzen duten beste familia batzuei min erantsi bat saihesteko kontzientziarekin. Ekarpen ukaezina da, eskuzabaltasun apartekoa, eta argi uzten du presoek bakearen eta bizikidetzaren alde egiten duten apustua.

26 abendua 2021 Binke!

Beste kolektibo eta eragile politiko batzuek antzeko urratsak emango balituzte, ezer gutxi geratuko litzateke bakearen eta bizikidetzaren bidea burutzeko!

Izan ere, senideok asko dakigu sufrimenduaz eta indarkeriaz. Sufrimendu horrek gure senideetako batzuk bere buruaz beste egitea ere eragin du, eta beste batzuk, berriz, horretan saiatzea. Sufrimendu hori urte askotan zehar mantendu da, eta horrek gaitz sendaezinak eragin ditu, doako mina, eta hori guztia demokratikoak deitzen diren estatuen eskutik. Keinuak eta neurriak behin eta berriz eskatzen dituzten politikari asko oraindik ez dira gai beren espetxe-politikak sortutakoa aitortzeko. Baina presoen senide guztiok, eta presook beraiek, lan egiten dugu hori ere egun batean egin ahal izan dezaten, aitorpen hori egiteko testuinguru mesedegarri batean. Iritsiko da, eta gure senide espetxeratuen erabakia eta apustua erabakigarria izango da horretarako. Hori da egin duten beste ekarpen handi bat, ekarpen eskuzabalak.

Zentzu horretan, datorren urtarrilaren 8an Bilboko kaleetan gure ondoan ibiltzera animatu nahi zaituztegu.

Bilbon urtarrilaren 8an, eta Galdakaon ostiralero, egiteko dagoen guztia gogoratuz. Bakoitza bere ekarpenarekin, pixkanaka, eta norabide egokian. Danok egin ditzakegu pausoak, aurrera!

Proiektu honetarako lanean: Argitaratzailea: Aitu elkartea.

Koordinatzailea: Jon Gomez Garai.

Erredakzioa: Beñat Armentia eta Iñigo Larrea.

Batzorde Orokorra: Julen Urrutxurtu, Agurtzane Uribarri, Iñigo de Miguel, Izaskun Rekalde, Gaizka Uriarte, Ixone Muñiz eta Alain Jauregi.

Maketazioa: Sua Estudio.

Ilustratzaileak: Irrimarra.

Inprenta: BEPSA. Banaketa: Egunon eta Correos.

Hilero banatutako ale kopurua: 14.000 Lege Gordailua: BI-41-2016 ISNN: 2444-9385

Abenduaren 1ean berri kezkagarri batekin itzartu zen Galdakao, 90 urteko gizon bat desagertu egin baitzen. Onik agertu zen.

Proiektu hau posible egiten dute: Ohiko kolaboratzaileak: Manu Etxebarria, Edu Madina, Aitzol Altuna, Estibaliz Apellaniz, Joanes Urkixo, Yayone Altuna, Irati Bediaga, Julen Gabiria, Gotzon Barandiaran, Antton Irusta, Nerea Urgoiti, Josi Basterretxea, Xabier Valencia, Nagore Ferreira Zamalloa, Edu Olea eta Bego Martinez.

Elkarte laguntzaileak: Ganguren Mendi Taldea, Burtotza Mendi Taldea, Andra Mari Dantza Taldea, Galdakao Gogora, Etxerat, Usansolon Euskaraz, Euskaraldia eta Bagabiz euskara elkartea.

Argazkilariak: Jabi Rojo, Gotzon Almaraz, Julio Legarretaetxebarria eta Aitzol Zamalloa.

Webgunea: Aitor Espinosa eta Naiara Perez de V illarreal.

Binke aldizkariak ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako iritzi edota esanen erantzunkizunik

Bizkaiko Bertsolari Txapelketako finalaurre galdakoztarreko irudi galeria izan da bisitatuenetarikoa binke.eus webgunean.

Harremana: info@binke.eus Publizitatea: publi@binke.eus

www.binke.eus

Babesle ofizialak:

Andra Mari Dantza Taldeak herriko bazter desberdinetan egindako bideoen berri ematen duen albistea oso ikusia izan da.

Binke! abendua 2021 27

Elkartasuna Abenduak 17 - 24 Merkatu txikia Mundu Bat elkartearen eskutik 17:30 - 20:00 Zuloaga Margolari kalean, Caritasen lonjan

Gabonak Abenduak 23, eguena Olentzero eta Mari Domingiren bisita eta ipuina Patakon Kultur Elkarteak antolatuta 17:00 eta 19:00 Torrezabal Kultur Etxean

Abenduak 24, barikua Ipuin kontalaria eta Olentzerori harrera

Abenduak 27tik 30ra Gabonetako haur parkea Ordua: 11:30-14:00 eta 16:30-19:30 Elexaldeko kiroldegian Sarrerak: 3€

Abenduak 28, martitzena Txu-txu trena Galdakaon Dendari Elkarteak antolatuta Ordua: 12:00-14:00 eta 16:30-20:30 Kurtzeko plazan

Abenduak 29, eguaztena Txu-txu trena Galdakaon Dendari Elkarteak antolatuta Ordua: 12:00-14:00 eta 16:30-20:30 Kurtzeko plazan

Txu-txu trena Usansolon Dendari Elkarteak antolatuta Ordua: 16:30-20:30 Oletxe kalea

12:00 Aperribaiko frontoian

Olentzero eta Mari Domingiri harrera Patakon Kultur Elkarteak antolatuta 16:00 Gandasegi H.I. arkupetan

Olentzero eta Mari Domingiren kalejira

Urtarrilak 3, astelehena Meri, Mari eta Lari ikuskizuna Ordua: 12:00 Sarrerak: 3€ Torrezabal Kultur Etxea

Patakon Kultur Elkarteak antolatuta 17:30 Kalez kale Kurtzeko plazatik

Urtarrilak 4, martitzena

Olentzero eta Mari Domingiri harrera

Ordua: 12:00 Sarrerak: 3€ Torrezabal Kultur Etxea

Usansoloko hainbat talderekin 19:30 Meatzetako kiroldegian

Abenduak 26, domeka Gabonetako bertso jaialdia Ordua: 18:00 Sarrerak: 4,5-6€ Torrezabal Kultur Etxean

20.000 legua itsaspeko zaborretan ikuskizuna

Urtarrilak 5, eguaztena Zuhaitzak landatzen zituen gizona ikuskizuna Ordua: 12:00 Sarrerak: 3€ Torrezabal Kultur Etxea

Errege Magoen kabalgata Galdakaon Argizai Eskaut Taldeak antolatuta Ordua: 17:30 Kurtzeko plazatik Bengoetxeko eleizara

Errege Magoen kabalgata Usansolon Gazteberri Kultur Elkarteak antolatuta Ordua: 19:00 Tren-geltokitik Unkina plazara 28 abendua 2021 Binke!

Musika Etxeko Plaza Torrezabal Kultur Etxean

Abenduak 29, eguaztena

Akabu Bad Moon Calathea Hellydays

Irakurle taldea Abenduak 20, astelehena

«Nik kantatu eta dantzatu egiten du mendiak» Irene Solà Ordua: 18:30

Ordua: 19:30

Abenduak 30, eguena

Eneko Guitarra Flamenca Inbigu Gipsy Jazz Bohemian Soul Sonic Free Station Now Ninah Ordua: 19:30

Binke! abendua 2021 29

30 abendua 2021 Binke!

Binke! abendua 2021 31