BINKE 047 Martxoa 2020

47. zenbakia • 2020ko martxoa

MARIA EUGENIA GORTAZAR enpresaria

«Niri ez eustien ikasteko aukerarik emon, neskea izateagaitik»

Maria Eugenia Gortazar Enpresaria

«Jendea guk egiten dogu erreferente bilakatu garal TESTUA: JON GOMEZ GARAI Argazkiak: JABI ROJO

M

unduan zenbat harribitxi mota egon daitezkeen badakizu? Lau gutxienez bai: diamanteak, zafiroak, rubiak eta esmeraldak.

Erdibitxiak ere badaude, baina esaldi gutxitan ezin denak laburtu, askotxo dira-eta. Baina hori gutxi balitz, harribitxi bakoitzari ematen diozun ebaki edo leuntzearen arabera beste milioika sortuko dituzu. Eta horretan gutxienez 32 urte daramatza hilabeteko protagonista nagusiak, bitxigintzatik ikasten, sortzen eta saltzen, inguruan daukan bitxirik handiena bera denaz ohartu gabe. Hilabete honetan bera jarri gura izan dugu fokoaren erdigunean, emakume enpresari bezala egin duen ibilbidea eredugarria izan delako beste emakume askorentzat.

Martxoaren 8a pasa berri dugu. Bat egiten duzu egun honetako aldarrikapenekin? Bai, horren beharrizana dagoalako. Dana dala, nik bat egitea ondo dago, baina bat egin behar dabenak gazteak dira. Eta batez be etxeko txikerrak.

Etxeak eta eskolek inportantzia handia daukielako pertsona guztiak bardintasunean heziten.

Zuk ere, akaso, gaztetan eskertuko zenuen feminismoak gaur duen indarra? Duda barik ganera. Nire nebei ikasketak emon eutsiezan, baina niri ez eustien ikasteko aukerarik emon, neskea izateagaitik. Etxeko mutilak karrerak egiten ibili ziran eta ni dendan beharrean jarri ninduen. Holan hasi neban nik ibilbide profesionala...

Eta «gizonen» mundua aukeratu zenuen. Bai, hori be ez zan erreza izan! Bitxitegia martxan jartzea be ez dakizu zenbat kostatu jatan! Galdakaon dendea jartzeko lonja bat aurkitzea be oso gatx egin jatan.

Zergatik? Nire senarra, Ixidor Zuluaga, Bilboko bitxigile ezaguna zan eta uriko bitxitegi onenentzako behar egiten eban.

Orduan, tailerrean lanean jarraitzen eban bitartean ni Zuluaga proiektua martxan jartzeko pausuak emoten hasi nintzan nire kontura. Lokal bat erosi, inmobiliariako tratuak egin, obra guztia bideratu... Ez eustien lokalik saldu gura eta behin lortuta, obra egiten ibili ziranek ez ninduen seriotan hartu. Obra be

2 martxoa 2020 Binke!

bere horretan itxi eben amaitu barik. Bardin eutsien, emakumea nintzan eta «ideiarik ez neukan» antza!

Baina ideiarik izango zenuen, gaztetxotatik lanean bazabiltza... Zelan hasi zinen? Usansoloko Pertxin baserrian jaiotakoa naz ni, baina gaztetxoa nintzala Etxebarri ondoko Bokete auzora bizitzera joan ginan, bertan amak janari-denda batean egiten eban behar, eta jabeek erretiroa hartu ebenean amak hartu eban enpresaren ardurea. Holan ba, ni gaztetxota-

nari begira badabil, la izango da» Maria Eugenia Gortazar Bilbao 1941, Galdakao Usansoloko Pertxin baserrian jaiotakoa, txikitatik Boketera eta Etxebarrira bizitzera joandakoa da Maria Eugenia Gortazar enpresaria, 1988. urtean Zuluaga bitxitegia Ixidor Zuluaga senarrarekin zabaldu zuen arte, Galdakaoko Juan Bautista Uriarte kalean. Elkarrizketan kontatu digu, emakume izate hutsagatik, ez zuela erraz izan hasiera, baina gaur egun —eta semeen laguntzaz— Galdakaotik beste zortzi puntura hedatu du Eguzkilore izenez bataiatu zuten proiektua: Iruñean, Gasteizen, Donostian, Bilbon, Zornotzan eta Hego Euskal Herriko lau El Corte Inglés zentro komertzialetan ere.

Tartean sari bi jaso ditu, Eusko Jaurlaritzak eta Galdakaoko Udalak emandako bana.

tik lanean hasi eta 17 urtegaz dagoaneko dendaren kudeaketa eroaten neban.

Janari-denda baten ibiltzetik, bitxitegi propioa zabaltzera. Bada ba aldaketa nabarmena! Benetan be! Egia esan niri beti gustatu izan jataz perlak eta bitxiak, eta gizona bitxigile ona zanez, ez neban dudarik izan. Nobioak ginala berak zelako beharra egiten eban ikustera joaten nintzan, eta uriko bitxitegietan ondo diferentziatzen nebazan berak egindako bi-

txiak! Ona zan —eta bada izan be— Ixidor, eta niri beti gustatu izan jatanez saltzea eta pertsonen arteko tratua, besteentzako beharrean ibili baino, zergatik ez bitxiak geuretzako egin?

Eta horrela zabaldu zenuten lehenengo denda Galdakaon. Zergatik hemen? Etxebarrin oso txikitatik ibilitakoa banaz be —gustura ibili izan naz han, dana esan behar da— ni galdakoztar peto-petoa sentitzen naz, eta hori erabakia hartzeko arrazoi handi bat izan zan. Baina lehen Galdakao mugiBinke! martxoa 2020 3

mendu handiko herria zan, jende asko etortzen zan Arratitik, Txorierritik eta baita Bilbotik be, erdiguneko herria zalako...

Eguzkilore markaren sortzaile zarete. Nondik dator ideia? Era guztietako bitxiak dagozalako, baina bat be ez egoalako bertokoa zana, gurea, euskalduna.

Jendeak ba al zekien eguzkilore bat zer den? Askok eta askok, ez. Akorduan daukat lehenengo paparreko orratz — brotxe— bat egin genduanekoa. Jantzi egin neban eta lagun askok galdetu eustien beragatik. Holantxe konturatu ginan gehiago sortu behar genduzala! (irribarretsu) Bilbon daukagun dendaren aurrean be jartzen nintzan eta askori galdetzen neutsien, erakuslehioko Eguzkiloreetara begira, ia zer zan jakiten ba ete ekien... Eta askok landara zanik be ez ekien.

Sortzaile izateak mugimenduan egotera eroaten zaitu

Zelan daramazu hori? Ba txarto, zer esango deutsut... Baina seinale ona da hori, jendea guk egiten dogunari begira badabil, erreferente bilakatu garala izango dalako.

Zer behar du bitxigile batek? Gustua, gogoa, ilusioa eta egiten dozun horregaz disfrutatzea. Baina egia da artista sena be behar dauala bitxigile batek. Gogoan daukat senarra zenbatean etorten zan tailerretik berandu etxera, baina etxera heldu, eta bitxi barriak marrazten jartzen zan...

Gaur egun badago bitxigintza ikasketarik? Ez. Berezko zeozer behar dozu, bai, baina ikasi be egin behar da. Madrilen badago ikasketaren bat, baina apur bat danetarik irakasten deutsue. Danetarik apur bat, eta ezer ez aldi berean. Ganera, bi urtetan ez zara bitxigile on bat bilakatuko, ezta hiru edo bost urtetan be.

Ziurrenik hemen galdu egingo da bitxigile ogibidea

Zer dute berezi? Sinbologia handiko landara da, eta hori lepoko, brotxe edo arrakada batzuekaz lotzeak be esangura handia dauka. Gure etxeak eta gu babesteko landara da eguzkilorea, besteak beste, eta gure bitxiek be horixe lortu gura dabe.

Beraz, ogibidea desagertu daitekela uste duzu? Ziurrenik hemen galdu egingo da bitxigile ogibidea, atzetik datozanei lanbidea ikasteak barrutik urtetan ez badeutsie sikieran. Baina irakatsi be, nork irakatsiko deutsie patxadazko ikasketa ofizialik ez badago?

Zein punturarte hasi da Eguzkilore marka? Horren patente esklusiboa geurea da, eta hori asko da. Urtean bilduma bi ataratzen doguz, eta 2007an hasi ginan. Beraz, imajinatu zenbat bitxi-sorta daukaguzan Eguzkilore markapean!

Patxadazkoa, Eusko Jaurlaritzak eman zizun saria! Bai, eta ze pozik hartu neban! Zelako ilusioa! (irribarretsu) Eusko Jaurlaritzak urtero «bikaintasuna» —holan diñoe— omentzeko sortu eban saria zan 2017an emon eustiena, euskal komertzioan izandako ibilbideari saria, hain zuzen be. Egundo ez neban pentsatuko niri holako sari bat emon behar eustienik!

Orduantxe konturatu nintzan egindako bide gogorrak merezi ebala, nire inguruan izan dodazan emakumeengaitik batez be.

Horregaitik, ni omendu ninduen moduan, pentsatu neban nik be emakumeak omendu behar genduzala, pilo bat dagozalako danon inguruan ixilpeko lana egiten.

Eguzkilorek Zuluaga izena jan duenaren sentsaziorik ez duzu? Izan leiteke, bai, beharbada ezagunagoa bilakatu dalako Eguzkilore, Zuluaga baino. Baina diferentea da, Zuluagaren proiektu bat dalako Eguzkilore. Eguzkilore produktu batzuk dira, baina Zuluagan bitxigintzan jarraitzen dogu, bitxi pertsonalizatuak eta bakarrak sortzen.

Horretara joan gura nuen, zuek tailerra ere baduzuelako Galdakaoko dendan. Bitxi-sortzaileak zarete. Horrek merkatu aseezin batera eramaten zaituzte? Beharbada bai, baina hori ona da guretzako, beti sortzen egotera eroaten gaituelako. Eta zuk sortutako enpresa batean geldirik bazagoz, akabo. Sortzaile izateak mugimendura eroaten gaitu.

Kopiatu ere egingo dizuete, ziur... Eguzkilorez aparte beste bitxi berezi asko sortu doguz, gure jai, ohitura edo euskal uriekaz lotutakoak, aita, ama edo amama izenekoak be egin doguz... eta azken honeik batez be kopiatu egin deuskuez, bai.

Herrian bertan, gainera!

4 martxoa 2020 Binke!

Eta horrela sortu zenuten Morea? Bai, Morea bitxia emakumeen ikur bat da, gainean eguzkilore bat daukana, eta honen bitartez gure ekarpentxoa egin gura deutsegu emakumeen taldeei. Saltzen dogun bitxi bakotxeko bina euro emoten deutsaguz emakume talderen bati. Iaz Erabide alkarteari egin geuntsan ekarpena eta aurton Morearen bidez jasotakoa Clara Campoamor alkarteari emongo deutsagu.

Udalak ere Berdintasun Saria eman zizun iaz, zelan hartu zenuen? Maitasun handiagaz! Oso «barrura» heldu jatan sari hau, eta oso eskertuta nago horregaitik (emozioz). Kanpokoa beti hobea dala emoten dauan garaian gagoz, eta zure

ELKARRIZKETA Maria eugenia gortazar herria zugaz akordatzea gauza ederra da. Horregatik esker oneko berbak baino ez daukadaz.

Arin-Arin!

Sari hauek jaso izan dituzunean, komunikabideok «emakumeen ahalduntzean duzun konpromisoagatik» ere jaso dituzula esan izan dugu. Baina zer egin duzu zehazki? Ez dakit zehazki zergaitik jaso dodazan sariok, baina akaso izango da hiru gauzagatik: orain arte enpresa munduan egin dodan bideagatik, Morea ekimena sortzeagatik eta Bardintasun Plana indarrean jartzeagatik, horrek besteak beste ekartzen dauan gastuagaz. Berez, enpresa batean Bardintasun Plan bat indarrean jartzea derrigorrezkoa da 250 langiletik gora dozuzanean, baina guk hogei langile baino ez daukaguz eta Bardintasun Plana sortu genduan.

Etiketez beteta bizi gara, eta «Ixidor Zuluagaren emaztea» izatetik, denborarekin Maria Eugenia Gortazar izatera pasa zara? Egia da emakumeoi askotan hori gertatzen jakula, beti garala «ez dakit noren» emazte, ama, alaba... baina gu geu gutxitan. Zorionez ordea, guri bardintasunean gertatu izan jaku hori: hasieran Zeanurin «Ixidor Zuluagaren emaztea nintzan» bai, baina Etxebarrin bera zan «Maria Eugenia Gortazarren senarra»! (barreka) Bata zein bestea jo ta su lanean zabiltzate oraindik. Erretiroa hartzeko asmorik ez? Bueno, ofizialki bagagoz, baina egia da oraindino jarraitzen dogula saltsan. Tartean ni perla eta harrizko lepokoak sortzen nabil eta Ixidor be badabil bitxiak egiten. Beste erritmo batean gabilz, baina zelan ez dogu jarraituko ba! Niri hau kentzen badeustazu, zer egingo dot ba! (barreka) Hori bai, bada ezpada ere lekuko ezin hobeak dituzue.

Bai, bi semeak! (irribarretsu) Ander soldadutza egiteko itxaroten ibili zan bitartean etxean egon zan denbora luzez, eta aspertu egiten zanez aitari esan eutsan ia tailerrera joan ahal zan, berak be ikasi gura ebala... Asko gustatu jakon, eta gaur egun bera dabil horren arduradun! Igotzek komertzial lanak egin izan dauz beti, eta diamanteak saltzen ibiltzen zan. Bere erabakia izan zan, lehenengo enpresa desberdinekaz lanean ibiltzea «kaleko unibertsitatea» egiten, eta behin asko ezagututa gurera etortea. Holan ba, Anderrek aitaren papera daroa gaur egun eta Igotzek neurea.

Porrotari izan diozu beldurrik? Orokorrean ez, argi izan dodalako beti lan eginda aurrera egingo dozula bizitzan. Baina egia da aspaldi, honetan hasi nintzanean, beldur bat baneukala: nire buruari galdetzen neutsan ia honetarako balioko ete neban. Orduan, esperientzia handia izan eban komertzial batek hauxe esan eustan: «Maria Eugenia, bitxiak gustatzen jatzuz? Ba ez izan beldurrik, ondo egingo dozu-eta». Esaldi bakar horrek animo handia emon eustan.

Eta zuk zer gomendatuko zenioke edozein enpresa sortu gura duenari? Zure produktua ondo ezagutzea, zer gura dozun jakitea —helburu argia—, merkatua ezagutzea eta ekitea, lanari pasioz ekitea! •

Asteko egun gogokoa?

Domeka.

Herriko txoko gustukoa?

Galdakaotik Usansolora arteko bidea, Bediatik.

Liburua ala tablet-a?

Liburua.

Pelikula bat?

Ez naz pelikula zalea.

Ez duzu onartzen…

Gezurra.

Zoriontsu egiten zaitu…

Edozein gauza txikerrek.

Plater bat?

Porrusalda.

Deskribatzen zaituen berba?

Berezie.

Herrian zer kenduko zenuke?

Espaloiko txakurren kakak.

Eta zer berria jarri?

Argi gehiago.

Euskarazko berbarik politena?

Maitasune.

Zure ametsetako bidaia?

Roma eta Paris, eta eginda daukadaz!

Berba egin ala entzun?

Entzuten ikasi dot.

Zure mesanotxean ezin da falta…

Begoñako Ama. Abesti bat?

Pianoagaz jotako ia edozein.

Binke! martxoa 2020 5

Aginke!

Errealitatetik hurbilegi dauden albiste faltsuak

k «Birus hau gun sortu dogu, je dea etxean dagoen bitartean guk riz bidegorria ber margotzeko» igo PErnandotar iñ soloko?) alkate txit gorena an Us a (et o ok ka lda Ga

Sarean arrantzatua

Ba al zenekien?

Txinatarrak izan direla herriko kom ertzioetan komuneko paper gutxien erosi dute nak? Normala, arroza baino ez dute jaten-eta!

8

Estatistiken arab era, hamabost eguneko itxialdia n, etxean umeak dituzten gurasoek , bataz beste, zortz i bizkotxo egingo dituzte. Eta beste mila ehun eta zortz i gurasori, monitoretzako eta m agisteritzako tituluak emango dizkiote.

Txiste txarra aren kea — Baina... Zertan zabiz porro okelari botatzen???!??!?!?!?!

— Enpanatzen.

— Zu ez zara bete-betea, ezta?

Memeak sare sozialetatik bolo-bolo ibiltzen badira ohiko egunetan, egin kontu zenbat ari diren mugitzen koarentenako egunetan! Ezagun bilakatu den bat, esaterako, hauxe!

Txakurrek umeek baino eskubide gehiago itxialdian Ume

ek koarentena dela eta etxetik irten ezinik dirauten bitartean, egunetik egunera pertsona gehiago dira txakurren bati tiraka herriko parkeetatik pase otxoa ematen dutenak, hori Gobernuak baimentzen baitu , animaliaren hobebeharrez.

Martxoaren 14tik %200 igo dira txak urren erosketak.

Jendea kondoi eske doa Olinpo eta Fiore putetxeetara

Herritarrak pairatzen ari diren itxia ldiaren ondorioz, hainbat bikote 9 hilabete barru egon daite keen «baby boomaren» beldur da. Hori dela eta, herriko farm aziak preserbatibo gabe geratu dira eta Olinpo eta Fiorera joan behar izan dute material eske, bertan iraungitzeko bidean egon daitezkeelako.

Kostata eta indarrez, baina azkenean iritsi da metroa

go zenik, ezta? BatzuInork ez zuen esan hau erraza izan baidagai bilakatzen tan hain sinple diren kontuak ezta k sarri bururatu... zaizkigu, eta horrelako zalantza soila 6 martxoa 2020 Binke!

Azkenean iritsi da metroa Galdakao eta Usansolora. Eta ez metroa bakarrik, metro eta erdia ere iritsi delako herriko kaleetara. Aginduei jarraituz, egunkaria , janaria edo beharrezko dugun hori erostera irtetzen gare nean, aurreko zein atzeko pertsonarekin mantendu behar dug un distantziaz ari gara.

Hilabete honetako sarituak

Nerea Pereda Marias Arantza Atutxa Santa Cruz

Koronabirusak sortutako itxialdia dela eta, otsaileko zenbakian saritutako Binkekide biek ezin izan dute antzezlanetara joan. Horregatik, euren izenak saridun mantendu ditugu eta egoera bere onera datorrenean jakinaraziko dugu zer irabazi duten.

Bien bitartean, animo asko eta indarra!

Zer egin Binkekide izateko?

Eman zure babesa urteko

36 â‚Ź

ordainduta

Oraindik binkekide ez bazara, eta neurri honetako lehenengo komunikabide euskalduna babestu eta sustatu gura badozu, hauek dozuz horretarako bideak:

1. Bete beheko formulario hau, eskaneatu edo atera argazki bat eta bidali e-postaz: infobinke@gmail.com

2. Bete formularioa, moztu, eta utzi gutunazal baten, Binke izenarekin Torrezabal Kultur Etxeko atezainaren leihatilan.

3. Eskaneatu zure

IZEN-abizenAk:

mugikorraren QR irakurgailuarekin beheko kodea eta bete formularioa!

HELBIDEA:

TELEFONOA:

NORTASUN AGIRIA:

E-posta: IBAN

KONTU KORRONTEA:

8 martxoa 2020 Binke!

ENTITATEA

BULEGOA

K.Z.

KONTU ZENBAKIA

Argazki zahar eta berrien arteko alderaketari eta Galdakao Gogoraren apunte historikoei, orain kolaborazio berria gehitu diogu Edu Madinak kontatuko dizkigun aspaldiko pasarteekin.

Dardar egingo genuke 1935eko Bisita Orokorrarekin Testua: Edu Madina Etxebarria Argazkiak: Edu Madinaren artxiboa, Merkadiloko (goikoa) eta gaurko udaletxeko (behekoa) «salmenta etxeak».

G

aldakao bidaiari asko izan dituen elizatea da eta izan da. Bilbo eta Donostia batzen zituen errege-bide zaharra igarotzen zen guretik; Urgoititik Arabara bide desberdina hartzen zen, eta Erletxetako bidegurutzetik Txorierri eta kostarekin. Garai hartako gurdi eta zelabereekin bidaiari asko hemendik igarotzeak zaldiak aldatu, jan-edatekoez hornitu edota gaua igarotzeak zekarren.

Horregatik Galdakao ondo hornituta zegoen «salmenta etxe» eta tabernekin.

Bizkaiko jaurerriek, 1635. urtean, Bisita Orokorra deitu zitzaion ikuskaritza jaso zuten —Galdakaok tartean—, herriko taberna, mesoi, okindegi, errota eta harategiek arau guztiak jarraitzen zituztela bermatzeko. Horrela ba, gurera ere «bisitaria» eta «afinatzailea» etorri ziren.

Bigarren honen beharra komertzioetako saltzen zituzten edari eta produktuen pisu eta neurriak ondo zeuden egiaztatzea zen. Bisitariaren beharra aldiz, zabalagoa zen, herriko bi «errejidore fielekin» batera egiten zutena —hauek gaur egungo alkatearen lana egiten zuten—: errepide, zubi eta galtzaden egoera ondo dagoela bermatzea, kontu-liburuak ikuskatzea, errejidoreek iruzur egiten ez zutela kontrolatzea, bideek gurdientzat egoki jarraitzen zutela bermatzea, taberna eta bestelakoetan pekaturik egiten ote zen jakitea, auzokideak «meza berrietara» joaten ez zirela ikustea —meza berria apaizek lehenengoz ematen zuten elizkizunari deitzen zitzaion, eta

horretarako gertuko familia baino ezin zen joan—, herriaren ondare hartzen ziren zuhaitz emankorrak bota ez zituztela bermatzea, inguruko erreketan zelan arrantzatzen zen ikuskatzea, zapatari, albaitari, zirujau, mediku, ferratzaile edo barberuek zegozkien lizentziak zituztela bermatzea eta lapur, eskale edo Jainkoaren kontrako biraoak egiten zutenik herrian ez zegoela kontrolatzea, besteak beste.

Tabernetan egiten zuten kontrolean sakontzeko, hauek ziren hauetako bakoitzean gehien kontrolatzen zituztenak: mugazergak ordaintzen ote zituzten, gauetan euren etxean lo egiteko jenderik hartzen zuten, jokatzeko naipeak zituzten eta dirua tarteko jolastea onartzen zuten, saltzen zuten ardoa ona zen edo urarekin nahasten zuten, saltzen zituzten edarien neurriak egokiak ziren, salneurriak egokiak ziren eta hauek zerrenda bistara ote zituzten —prezioak errejidoreek ezartzen zituzten, orduko «alkateek»—... Gainera, mesoiek animalientzako askak ere garbi bazituzten, garagar eta lastorik zuten, edo tabernatik gertu ganadua ez zutena kontrolatu behar zuten.

Galdakaon eta Usansolon sei taberna zeuden garai hartan: Bengoetxen, Urretan, Iturrondon, Abusun, Urgoitin eta Oinkinan. Baina antza ez zuen ondo amaitu batek ere ez, denek isun banarekin amaitu baitzuten, ardo txarra saltzeagatik, exijitutako neurrian ez saltzeagatik edo kartetan egitea onartzeagatik ardo apustuak —edo bestelakoak— tarteko zirela.

Gaur egun dardarka hartuko genituzke kontrol hauek... ezta, herrikide?

Binke! martxoa 2020 9

Martxoaren 8a Argazkiak: Aitzol zamalloa etA GOTZON ALMARAZ

10 martxoa 2020 Binke!

Ostike!

DEKANTUZ kuadrila @dekantuz98

«Herriko kuadrilen suhiltzaile egutegia egiteko ideia dugu» GALDERAK: BOLIÑAK KUADRILA @BOLINHAS_XODO

Zein izango litzateke zuen bizitza definitzen duen filma?

Ali G, Galdakaoko kuadrilen artean errespetua egotea baita gure helburu nagusia. Gainera, film honekin oso identifikatuta sentitzen gara, protagonista gure kuadrilako Unai Beitiaren antzera janzten delako, beti horiz.

Zein kuadrilarekin pasatuko zenituzkete 24 ordu? Patxikukoekin, gure gurasoak bailira tratatzen gaituztelako. Azken bi urte hauetan oso harreman estua egin dugu: lagunartekoak, juergak... Are gehiago, laster «Pakantuz dei» izeneko egun bat egiteko asmoa dugu. Bi kuadrilak batera egun osoko egitaraua prestatzen gabiltza. Bazkaria, paintball, kontzertua...

Hala ere, ezin dugu Jaikiriki kuadrila atzean utzi!

Bolintuz is real. Zein hiru Boliñekin joango zinatekete bidaian? Garazi, Oihana eta Mirenerekin. Gure filosofiarekin bat egiten dutelako eta iraganean harreman ona izan genuelako, agian behar baino hobea. Kotxe batean montatuz gero jarriko geniekeen kanta «Pasado pisado» izango litzateke. Baina gogorarazi nahi diegu, sua itzali arren errautsak beti dirauela eta Huntza taldeak ondo dioen moduan, txispa batek sortzen duela sugarra. Punto y final.

Nor izango litzateke zuen filmaren protagonista? Eta nor lehenengoa hiltzen? Gure kuadrilako filmean ez litzateke protagonistarik egongo, denok baikaude maila berdinean; lehena hiltzen? Beñat, ez delako bere kabuz arnasteko gai ere.

Zuetako nork egingo luke kolaborazio bat gure «influen-

cer» Arantzarekin? Askotan «photo sesionak» egin ohi ditugu, gure Instagrama ikusi besterik ez dago. Hala ere, ideia bat dugu esku artean aspalditik: Galdakoko kuadrilen suhiltzaile egutegia egitea. Beraz, hor ikusiko dugu elkar Arantzarekin!

Zuetako nork ligatzen du gehien? Zelan lortzen ditu bere helburuak? Mikel Delam da gure kuadrilako ligoia; bere kanariar azentua, hogei egunez zaindu gabeko bibotea eta eraman ohi duen eskale itxura dira bere sekretu nagusiak.

Izen zenuten «arrakasta» ikusita, bueltatuko zinatekete Boom programara? Behar bada bai, baina anbizio gehiago ditugu, «La isla de las tentaciones 2.0»-ko kasting-era aurkezteko asmoa dugu eta.

Nola deskribatuko gintuzueke? Astunak. Astunak. Astunak.

Zein izan da zuen juergarik onena? Momentu asko azpimarratuko genituzke, Galdakaoko edozein jai —batez ere ostiralak—, Madalenak, Antzarrak, Portugalen egindako juerga...

Konfesatu ezin daitekeen sekreturen bat kontaiguzue!

Gure kuadrilako batek San Mameseko giltzak ditu, eta noizean behin sartu egiten gara partidotxo bat jokatzera.

Gutako norbaitengatik aldatu ahal izango bazinateke?

Argi eta garbi, Garazi Castillogatik —guretzako Charmander Schumacher—. Kondairak dio duela urte erdi egon zen Topako sutea berak eragin zuela —elur eta guzti, hori bai meritua—.

Binke! martxoa 2020 11

MANU ETXEBARRIA AYESTA

Txorien zoria

E

uskal Herrian era askotako txoriak daukaguz, nagusiena saia eta txikiena txepetxa.

Txori batzuk bertokoak doguz eta beste batzuk sasoika datozenak. Hegaztiok, «txori» izenez ezagutzen doguz, baina jatorrizko hitza «zori» da. Hasiera batean «zori» esan arren, denboraren podazuz, berba horren hasierako /z/, bilakatzen joan da: z>x>tx, hau da, zori> xori>txori ahoskatzeraino.

Gaur egun, jatorrizko «zoria» badarabilgu baina «suerte» zentzuagaz, horra hor: «zorion/ zorioneko/zoritxar/zoritxarreko /zorigaizto/zorigabeko» etab. Kasu honeitan, «zori», izatez, txori da, baina erromatar aztien interpretazioen arabera, eskumako «zoriak» baikorrak ziran eta ezkerrekoak ezkorrak.

Erromatarrak adituak ei ziran txorien munduan, baina euskaldunok be ez ei gara gitxiago izan. Bizitzaren joanean, «zori» hitza kontzeptu mailarako darabilgu, eta «txori» hegazti arrunterako. Gure historiara begiratuz, aspalditxoan sortzen gagozan aldaketa eta kutsaduraren ondorioz, eskastu egin jakuz gure txori autoktonoak, eta gure biosfera sano zaintzen ez badogu, «denboreak agertuko deusku edurra mendian».

Zein izango ete da gure txorien zoria?

12 martxoa 2020 Binke!

Eman giltza!

H

azitik bihia eta zuretik ezpala, Txakurrak ez du katukumerik egiten, Mahatsondo onak mahats ona, Egur bateko ezpala, Larrutik hedea… hainbat dira gure errefraugintzan ikusten duguna garela adierazteko moduak, zein baino zein ederragoa izan ere. Jaiotzen garenetik gure ingurukoek egiten dutena era naturalean kopiatzen saiatzen gara, keinuak, soinuak, hizkuntza bera…

Hizkuntza-ohiturei begira, gurasoak giltza garen neurrian eragin handia daukagu, baina era berean umeak eleaniztasunean hezteko orduan zalantza, beldur eta kezka asko izaten ditugu. Emangiltza.eus webguneak gurasooi baliabideak eskaintzen dizkigu hizkuntzen transmisioa egin orduan, zalantza edota beldurrak uxatzeko gomendioak ematen dira, bai eta balekoak diren zenbait aholku ere.

Euskararen transmisioa gure seme-alaben etorkizunean ezinbestean eragingo duen giltza denez, webgunea erabiltzera animatu nahi zaituztegu.

Eman euskara zuen seme-alabei! EMANGILTZA!

Informazio gehiago: hezkuntza-euskara@galdakao.net • 944010540

Zaindu zure burua,

denon onerako da Koronabirusaren inguruko atal berezia

Koronabirusa gurean

Etxean ger Hilabeteko ekitaldi guztiak bertan behera gelditu direnez, egoera hori eragin duen gaitzaren inguruko informazio baliagarria emateko baliatu gura du Binkek.

Laguntza eskaini edo eskatzeko

Larrialdi edo zalantzaren aurrean

Usansolon eta Galdakaon herritarren laguntza sareak sortu dira errekadu zehatzak egitea behar dituzten horiek laguntzeko. Hori bai, erne mota honetako laguntza sareekin, ondo antolatuta eta babestuta ez bazaude, zu ere birusa hedatzeko sare bilakatu zaitezkelako.

Koronabirusa duzula uste baduzu edo honi lotutako zalantzarik, EAEtik deitu

900 20 30 50 telefonora, inoiz ez 112 telefonora. Azken hau itxaron ezin duten larrialdietarako baino ez da.

Galdakaon Laguntza eskaini edo eskatzeko: 688 719 304 zaindugaldakao@galdakao.net

Usansolon Laguntza eskatzeko, guneka: - Gorosibi: 669 289 888 - Erdigunea: 615 005 964 - Arteta, Labea, Lekubaso: 697 873 836 Laguntza eskaintzeko: lekubaso@hotmail.com

Etxean zure bortxatzaile edo erasotzailearekin bizi behar baduzu, deitu: 900 84 01 11 Eusko Jaurlaritzaren 24 ordukoarreta zerbitzua 944 01 05 05 Galdakaoko Udaltzaingoa

14 martxoa 2020 Binke!

Gurean ere, eraikin publikoak itxita Baina zerbitzua telematikoki eskaintzen duten Udalaren zerbitzuak: EISE: 94 436 30 32 / eise@galdakao.net Udaletxea: 94 401 05 00 / esan@galdakao.net Gizartekintza: 94 401 05 45 /

gizartekintza@galdakao.net

ESAN Kurtzea: 94 401 05 00 / esan@galdakao.net ESAN Txapelena: 94 457 18 47 / esan@galdakao.net

ratu zaitez Gomendioak, zure burua babesteko Eusko Jaurlaritzak emandako aholkuak: 1. Eskuak sarritan garbitu.

4. Ez ukitu begiak, sudurra eta ahoa.

2. Eztul edo doministiku egitean, estali ahoa eta sudurra

5. Behar-beharrezkoa den kasuetarako bakarrik irten

ukondoarekin edo zapi batekin. Zapia erabili baduzu, bota

etxetik.

zapia berehala eta garbitu eskual alkohol-oinarria duen eskuetako desinfektatzaile batekin edo ur eta xaboiarekin.

6. Jende pilaketak eta leku itxiak saihestu.

3. Mantendu metro bateko tartea, gutxienez. Are gehia-

7. Eskuekin ukitzen diren erreminta, jostailu, plater

go estul edo doministiku egiten duten edo sukarra duten

edo gainazalen garbiketa areagotu, bereziki haurrenak,

pertsonekin.

adineko pertsonenak edo gaixoenak badira.

Gomendioak, etxeko egonaldi luzeak hobeto eroateko Covid-19 birusaren epidemia geldiarazteko neurririk eraginkorrena etxean isolatzea da, norberaren bizitza soziala hein handian murriztuz. Ordea, etxean eta etxekoekin egun luzeak egin behar izateak bizikidetza arazoak ekar ditzake. Horregatik, hemen dituzu egonaldia hobeto eroateko gomendio batzuk: 1. Optimista izan. Osasun larrialdi hau ahalik eta jarrera irekienarekin eramaten saiatu behar gara, umorez eta esperantzarekin. Pentsatu etxean geratzearekin beste batzuei on egiten ari garela.

2. Ordutegia antolatu. Ondo baliatu denbora librea.

Gainera, goizetik itzartu, dutxatu eta egunak antolatzeak mesede egingo dio zure ongizateari.

3. Ez eman orduak mobilari begira. Sare sozialak eta teknologia baliabide ona dira egunak arinagoak egiteko, baina neurtu denbora hori beste gauza batzuk egiteko.

4. Zerbait berria ikasten saiatu. Egun hauek bikainak izan daitezke instrumentu, hizkuntza, meditazio edo

errezeta berriren bat ikasteko.

5. Solasaldi onak sustatu. Beti egin gura izan duzun dei hori egiteko unea da, aspaldiko lagunak deitzekoa —orain ez dago aitzakiarik— edo kuadrilakoekin bideodeiak egitekoa.

6. Babesa eskaini. Egoera berri eta aparteko honek sortzen duen zalantzaren aurrean izan zaitez familiaren sostengua, ez hedatu beldurrik ezta albiste faltsurik ere.

7. Daukazuna aintzat hartu. Gure herriko tabernak, komertzioa, parkeak, ibilalditxoak, lagunak, ikusten ari zaren serie eta filmeko langileen lana, osasun zerbitzuak eta langileak baloratzeko une aproposa duzu.

8. Barkamena eskatzen ikasi. Etxean bakarrik bizi ez bazara, pazientzia izan, ez zaitez erraztasunez aztoratu eta barkamena eskatzen ikasi, bizikidetza ez da erraza-eta.

9. Zaindu jaten duzuna. Etxean ordu asko egiteak gehiegi jatera eraman zaitzake, eta etxean kirolik egiten ez baduzu jaten duzun hori ez duzu erreko, eta beraz, ezer egiteak nagi handiagoa emango dizu, tripa beteegi izateagatik.

Binke! martxoa 2020 15

Euskarazko baliabideak, orduak edukiz hornitzeko Koronabirusari buruzko albisteetatik pixka bat deskonektatu eta etxean goxo egoteko, proposamen batzuk batu ditugu hemen, denak euskara hutsean:

16 martxoa 2020 Binke!

«Etxean geratuko naiz»

«Entzun», aldizkari musikala

Etxean geratzeko deia egin zenetik sortu zen Instagrameko @etxeangeratu kontuak hainbat eta hainbat ideia xelebre ematen ditu egunero, etxean egin ahal izateko.

Euskara hutsezko lehenengo aldizkari musikala da. Albisteak, kritikak, elkarrizketak, hemeroteka, denda... bereziki euskal musika protagonista izanda.

«Egunean behin» lehiaketa

Katalogoa.eus

Euskal Herriko lehiaketa propio ezagunena da, duda barik, «Egunean behin». Jokatu galdera-erantzunen euskarazko modako aplikazioan, egunean behin!

Euskarazko produktuen katalogoa da katalogoa.eus, 0-16 urteko haur eta gazteei eskainitakoa: ipuinak, jostailuak, jokoak, appak, gurasoentzako materiala, musika...

Ttap aldizkaria

Sukaldean.com

Euskarazko aldizkari digital bakarra da, doako aplikazioaren bitartez jaitsi behar dena. Ikusi, irakurri, entzun edo ukitzeko elkarrizketak, iritzi artikuluak, gomendioak... astero!

Gastronomiaz gozatzeko gunea da sukaldean. com. Bertan mota guztietako jakiak prestatzeko errezetak aurkituko dituzu, gaika edo jakika banatuta, baina beti euskaraz.

Dokumentalak.com

Zinema euskaraz

Argiaren dokumentalen kanalean 385 lan dituzte online ikusteko. Gainera, gaien arabera filtra ditzakezu: dokumentalak.com

Izenburuak berak dioen bezala, euskarazko filmak doan dituzu ikusgai EiTB-ren webguneko atal berezi honetan: eitb.eus/eu/kultura/zinema-euskaraz

Euskal sortzaileen emanaldiak

«Jauzi», euskal dantzak ikasteko

Berria egunkariaren webguneak egunero eskaintzen ditu euskal sortzaileen emanaldi berezi eta esklusiboak streaming bidez eta doan, egoerari aurre egiteko.

Ohiko euskal dantzak bideo eta doinu bitartez, urratsez urrats, zure erritmoan eta nahi duzun zailtasunaren arabera ikasteko doako aplikazioa duzu Jauzi.

Argiaren multimedia atala

Etxegiroan.eus

Film-laburrak, erreportajeak, antzezlanak, web telebistak... Guztira 2.500 eduki baino gehiago doan eta nahieran Argiaren multimedia atalean.

Testuak, hotsak, doinuak jaso eta... audioak sortzen dituzte, haur, gazte zein helduentzako euskarazko ipuinekin; batzuk gainera, euskara lantzeko ariketekin.

Euskal kanten irratia

Hiru3 komunitatea

Euskarazko kantuak soilik emititzen dituen irratia da EiTB Euskal Kantak, 2019ko abenduan EiTB taldeak aurkeztu zuena: eitb.eus/eu/irratia/ eitb-euskal-kantak

Etxeko txikientzako ikus-entzunezko euskarazko mila eduki batzen ditu EiTB taldearen Hiru3 komunitateak: Ene Kantak, zorion mezuak eta dozenaka marrazki bizidun!

Albisteak, noiznahi

Kantu Kolore

Argia edo Berria bezalako euskarazko hedabideek Telegram aplikazioan dituzten doako sareen bidez, azken orduko albisteak zure mugikorrean jaso ahal izango dituzu.

Galdakoztar irakasle batzuek sortutako musika taldea da Kantu Kolore, gaztetxoentzako kantu didaktikoak sortzen dituena: kantukolore.eus

Koarentena Artistikoa ekimena Etxeko itxialdia arinago egiteko ekimen berria sortu du Binkek: Koarentena Artistikoa. Ekimen honentzako egindako @binke_artistikoa Instagram kontu berritik gure herrietako artisten egitarau birtuala da! Sartu!

!

Herrikide heroiak!

Koarentenaren lehenengo egunetik erreakzio asko eta ederrak sortu dira batetik eta bestetik. Euretariko bat, agian lehenengo egunetan entzutetsuena izan zena, osasungintzako langileek balkoietatik jaso zituzten txaloak izan ziren, esker oneko txaloak. Ordea, mediku eta erizainei inolako meriturik kendu barik —aupa zuek!—, ezkutuko beste heroi batzuen berri eman gura dizuegu ondorengo orrialdeetan.

Nahi gabeko gonbidatua gure etxeetan Bego Jugo Orrantia*

A

zken asteotan birus berri batek gure ohiturak eta bizimodua erabat aldatu ditu.

SARS-CoV2 koronabirusa da bere izena eta COVID-19 gaixotasunarena —Coronavirus disease 2019—. Zergatik hedatu da koronabirus hau? Birus berri bat delako hain zuzen ere. Birusak etengabe ari dira aldatzen, denboran zehar mantentzeko estrategia moduan.

Txinatik datorren birusa da hau, eta ez da arraroa, munduko populazioaren laurdena bertan bizi da-eta. Bestalde, gaixotasun infekzioso emergente gehienak zoonosiak dira,

hau da, animalietan daude eta gizakietara pasatzen dira, animalia basatiak elikagai moduan kontsumitzen direnean batez ere. Beste faktore batzuek ere, deforestazioak eta klima-aldaketak kasu, birusen hedapenean eragina dute.

Zer da garrantzitsua orain? Jokabide pertsonalak komunitatearen osasunean duten eragina kontutan hartuko dugula. Osasun-adituek emandako aginduak bete ditzagun eta gure burua eta ingurukoena zain ditzagun, guztion hobebeharrez. * EHUko Genetikako irakaslea eta ikertzailea

Binke! martxoa 2020 17

«Hiruna dei jasotzen ditugu egunean, laguntza eske» Galdakaoko Boluntarioen Elkarteko kide zara. Zelan bururatu zitzaitzuen ekimena martxan jartzea? Aurten gure elkartean linea berri bat martxan jartzeko prestatzen ari gara. Linea horrek bakarrik bizi diren herritarrak laguntzea izango du helburu, eta ikusita orain jende asko dagoela bakarrik edo beldurtuta, laguntza sarea martxan jartzea erabaki genuen.

Ainhoa Crespo Boluntarioa

Zelan ari zarete antolatzen? Sare honek bi zutabe ditu: adineko pertsonei edo mugikortasun arazoak dituztenei errekaduak egitea batetik, eta egoera honetan zalantzak edo beldurrak dituzten pertsonei telefono bidezko arreta ematea bestetik. Lehenengoaz

Elkarlaguntza Sarea arduratzen ari da eta bigarrenaz Aperribaiko Auzo Elkartea.

Baina Udalarekin ere ari zarete, ezta? Bai, guk koordinazioa jartzen dugu, boluntario eta laguntza behar dutenen artekoa, baina Udalak du dena zentralizatuta. Dei guztiak eurek jasotzen dituzte eta gero guri bideratu.

Boluntarioek jaso al dute formakuntzarik? Bai, noski, Hazia laborategiarekin ibili ginen, boluntariook zelan jokatu ikasteko.

Zelako harrera izaten ari zarete? Ehun boluntario pasatxo gara dagoeneko eta hiruna dei jasotzen ditugu egunean, laguntza eske.

«Boluntarioek ukitzen dutena garbitu behar dute ostean» Zein izaten dabil krisi honetan zure lana? Hazia enpresan elikagaien segurtasunean egiten dugu lan. Formazioak, alergeno eta autokontrol planak burutzen ditugu baina baita elikagaien laginak jaso analisiak egiteko ere. Lan horrekin oso lotuta dago sortu den laguntza sareetako boluntarioek egiten duten lana, horregatik Galdakaoko boluntarioei formazioa eta ahokuak ematen nabil.

Laura Moya

Elikagaien segurtasuna

Edonor izan daiteke boluntario? Covid-19 birusa ez duela bermatuta dagoen bitartean bai, edonor. Baina guzti horiek protokoloa bete beharko dute adineko pertsonak edo mugikortasun arazoak dituztenak laguntzeko.

Zein da jarraitu beharreko protokoloa?

Ez dituzte neurri berak jarraitu behar elikagaiak eta botikak erosi behar dituztenek, garraioan ari direnek edo laguntza behar duen pertsona horren etxera doazenek.

Sakontasunetan sartu ezin garenez, egongo dira denek komunean bete beharreko neurri batzuk... Bai, noski, orain arte erakundeek ezarri eta aholkatu dituzten neurriez gain, denek bete beharko dute bere ardura bakarrik, jendearekin ezingo dute kontakturik izan, elikagaiak ondo babestuta erosi eta eraman beharko dituzte eta ukitzen duten dena garbitu beharko dute ostean.

«Deiak hirukoiztu egin zaizkigu, pazientzia mesedez»

Haizea Cerrada Telefonista

18 martxoa 2020 Binke!

Telefonoz ezin bada kutsatu, non dago zuen arriskua? Bostehun lankide inguru ari gara hainbat eta hainbat enpresarentzako herritarren deiak egunero jasotzen —asko Koronabirusaren zalantzak argitzen— eta denok erabiltzen ditugu igogailu, eskilara eta komun berberak. Gainera, 30 zentrimetora baino ez gaude bata bestearen ondoan eta txanda batetik bestera ez dira ordenagailuen arratoi eta teklatuak garbitzen.

Protokoloa orduan zaintzen da, ezta? Bai, baina eskasa da. Eta denok uste dugu berandu hasi direla protokoloa ezartzen.

Garbitasun neurririk ez duzue? Baldintzak oso eskasak dira. Mahai bakoitzean zazpi eta hamar pertsona inguru egoten gara eta eskuak, mahaia eta arratoiak garbitzeko botilatxo bana baino ez dugu denontzako.

Jendearen denbora librea ere sufritu behar, beraz. Bai, egoera honetan gaudenetik deiak hirukoiztu egin zaizkigu. Horregatik pazientzia baino ez dugu eskatzen, guretzat ere ez delako erraza.

Telefonotik, jendea urduri dagoela somatzen al duzue? Ez, kontrakoa. Jendeak lasai deitzen du, eta askotan esaten digute: «Bah! Orain denbora dudala, goazen 'honen eta beste honen' inguruan gauzak zelan ditudan ikustera».

ELKARRIZKETAK KORONAVIRUSA GUREAN

«Zerbitzuak gainezka egin zuen orain hamar urte» Ez al dizu beldurrik ematen gaixoak hain hurbil izatea? Ez, ohituta gaude. Gainera hori da pazienteek behar dutena: hurbiltasuna. Infekzio asko izaten ditugu muturren aurrean egunero, hau etorri baino lehen ere.

Oraingo hau beraz, nahiz eta oso kutsakorra izan, beste infekzio bat gehiago da guretzat.

Egunotan zein izaten dabil zuen lan nagusia? Jende asko iristen dabil egunotan, eta urduri. Horregatik gure lan nagusia, ohiko bete beharrez gain, jendea lasaitzea eta guzti horiek elkarrekin ez egotea izaten dabil.

Ainhoa Gutierrez Zeladorea

Material aldetik zelan zabiltzate? Oso txarto. Eskasa materiala eta eskasa materiala

eskuratzeko «goikoak» izaten ari diren aurreikuspena. Gainera txarrena datorrenerako gordetzen ari dira, eta babes gabe sentitzen gara, gu kutsatzaile eta kutsatu izan gaitezkelako.

Zerbitzua gainezka egiten ari da? Zerbitzuak gainezka egin zuen orain 10 urte, murrizketak egin zituztenetik. Eta horixe salatzen urteak badaramazkigu ere, krisi honekin agerian gelditzen ari dira orain...

Zeladoreak zelan ari zarete babesten? Ez gaituztenez osasun-langile bezala hartzen, orain gutxi arte ez dizkigute maskararik eman. Orain maskara berarekin eman behar ditugu hiru egun.

«Guztiok ondo egiten badugu, lehenago amaituko da» Zelan ari zarete antolatzen? Bereziki zaintza lanak egiten, alegia, Espainiako Errege Dekretuak dioena zaintzea eta, beraz, jendea etxetik irtetzen bada zeregin egokietarako bakarrik irtetzea bermatzea.

Espainiako Barne Ministroaren aginduak nabaritzen dituzue? Ez. Guk gure ohiko zeregin eta funtzionamenduarekin jarraitzen dugu, eta ez dugu agindu berezirik jaso.

Estepan Goioaga Udaltzain burua

Zentzubako asko dabil kaletik? Hasierako egunetan jendearekin eztabaida batzuk genituen, jendea kaletik ibiltzen zelako lehenengo igandean paseoan, mendira joaten,

txakurrarekin bi ordu egiten... uste zutelako Dekretua astelehen goizetik aurrera sartuko zela indarrean. Beraz, lehenengo egunetan kontzientzia lanak egiten ibili ginen, baina egunek aurrera egin ahala jendeak ardura handiagoz jokatzen du.

Aparteko babes neurririk hartzen ari zarete? Maskara eta eskularruez gain, txanda batetik bestera patruilak eta komisariako erremintak desinfektatu egiten ditugu, infekzioak ekiditeko.

Zer esango zenioke herritarrei? Gauza serioegia dela hau, eta guztiok ondo egiten badugu lehenago amaituko dela.

«Jendea oso hurbil dugu eta batzutan ukitu behar ditugu»

Eva Salgado

Supermerkatuko langilea

Zelan damarazu bizitzen ari garen egoera hau? Orain lasaiago, baina hasieran oso agobiatuta, ez garelako honetarako prestatuta egon. Jende gero eta gehiago hasi zen erosketak egitera tropelean etortzen oraindik alarma ofizialki piztu barik zegoenean, eta erritmo horretara egokitu ezin harrapatu zigun. Orain ere behar baino ordu gehiago ari gara sartzen, eta gure egun libreetan ere asko lanera goaz.

gelditzen ari ginelakoan. Baina ez da horrela.

Kamioiak egunero heltzen ari dira, baina arazoa da guri ez digula apalak berriz betetzeko denborarik ematen. Hain azkar ezin dugu!

Jendea histeria kolektibo batean jausi da, beraz? Duda barik. Egoera aldatu egin da orain, baina hasieran jendeak apalak hutsik ikusten zituenez, beldurra sartu eta eurek ere ahal beste erosten zuten, jenero gabe

Zure burua kutsatzeko beldurrik baduzu? Bai. Askotan pentsatu izan dugu supermerkatu erdia kutsatuta gaudela, gainera bezero asko ukitu behar izaten ditugu eta jendea oso hurbil dugu.

Zeintzuk dira egunotan hartzen ari zareten neurriak? Edukiera zaintzen ari gara, eskularruak eta desinfektatzeko produktuak erabiltzen ari gara eta lurrean distantziak mantentzeko zintak jarri genituen, besteak beste.

Binke! martxoa 2020 19

ÂŤProtokoloa oso zaila da harrera etxe bateanÂť Orokorrean, zelakoa da harrera etxe batean lan egitea? Bi alde nabarmeneko lana da, oso polita baina baita gogorra ere. Gure funtzioa hiru urtetik 17 urte bitarteko hamar gazteren bizitzak aurrera ateratzen laguntzea da, beharrizan material zein emozionalak bermatzea... Figura erreferentzialak izatea.

Adingabeko asko etxe berean, erraza al da koronabirusaren aurkako neurriak bermatzea? Ez, oso zaila. Aurreko astean egin genuen bilera berezi bat egoera berriari zelan aurre egin planteatzeko eta zailtasun handiak izan genituen. Batez ere, agente eta istituzio ezberdinekin elkarlanean egiten dugulako lan eta egoera honetarako ez delako egon inor

IĂąaki Bidaurre

Zelan bizi dute guzti hau harrera etxekoek? Ba, nire sorpresarako, oso ondo. Uste baino kontzienteagoak dira egoeraren larritasunaz eta oso ondo eramaten ari dira etxetik ez irtetzea eta protokoloa jarraitzea.

Zelan zaintzen duzue langileek zuen burua? Birusari dagokionez, protokoloaren jarraipenekin, zorrotzak izanez.Txandak ere moldatu ditugu, astean lan ordu luzeagoak izanez. Horrela, gutxiagotan joan eta sintomak izanez gero garaiz aurreikusi ahal izango ditugu.

RPS 258/15 M.Miguel Herrero D.O.O Y Audioprotesista

Gizarte hezitzailea

prest behar izan den moduan. Behintzat, protokolo bat adostu da egoerari aurre egiteko.

Ikusmena eta entzumena Bizitza gehiago ematen diegu zure zentzumenei Juan Bautista Uriarte, 19. Galdakao Telefonoa: 94 456 59 54 WhatsApp: 688 856 690 Hauetan ere bagaude!

20 martxoa 2020 Binke!

ikusmen eta entzumen zentroa

ELKARRIZKETAK KORONAVIRUSA GUREAN

«Lehenengo positiboaren gela garbitzen ibili nintzen» Zuek ez bazenukete lanik egingo... Garbituta ere nahiko kaotikoa izaten bada dena ospitale batean, imajinatu garbitu barik! Gauden egoera honetan gainera... Oso garrantzitsua da, arazoaren oinarria delako dugu ardura handia.

Horregatik presioa sentitzen duzu? Ba bai, egia esan. Gela bat desinfektatzera sartzen naizen bakoitzean pentsatzen dut: «Ai ama, ia dena ondo-ondo desinfektatzen dudan, bestela...».

Maribel Jairo

Ospitaleko garbitzailea

Ohikoak ez diren lanak izango dira, ezta?

Desinfektatzeko neurririk zorrotzenak Covid-19-ko positibo edo susmo bat dagoen bakoitzean ezartzen ditugu.

Protokoloa ere zorrotz jarraitu beharko duzue... Lehen ez genuen apenas ezer erabiltzen. Orain bai, traje berezi bat jantzi behar dugu, maskara, eskunarru eta betaurrekoekin. Gainera, krisi hau etorri arte ez ziguten lixibarik erabiltzen uzten, eta orain erabiltzen hasi gara, gela batetik ezin gaitezke irten lehenago arropa guztia bota gabe....

Kutsatzetik gertu zaudetela sentitzen duzu? Ospitalean positibo eman zuen lehenengo kasuaren logela garbitzen ibili nintzen, eta ezin izan nuen koarentenarik egin.

Badakigu lehenengo ilaran gaudela, baina askotan pentsatzen dut etxeko igogailuan kutsatzeko arrisku gehiago ditugula!

Zu etxean geratuta, beste asko ospitalera joatea saihestuko duzu.

Animo, eta eskerrik asko zure ahaleginagatik!

Binke!

Galdakao eta Usansoloko aldizkaria

Binke! martxoa 2020 21

Ziortza Gandarias Beldarrain Boiseko galdakoztarra

a ingurukoa.

Sortzez: Galdakaokoa, Kurtze Idaho estatuan.

Gaur egun: Boisen, AEBetako Jaiotza urtea: 1987. n Lizentziaduna eta Euskal Ikasketak: Euskal Filologia teak beste.

Ikasketetan Doktorea da, bes bertsitateko Euskal Ikasketen Zertan dabil: Boise State Uni kuntzen Departamentuan.

Saileko irakasle Munduko Hiz

«Euskal komunitateari estimua diote Boisen; alkatea ere euskalduna da!»

Zerk eraman zintuen herritik alde egitera? Ikasketek ekarri ninduten Ameriketako Estatu Batuetara. Renoko Unibertsitatera —University of Nevada, Reno— joan nintzen tesia egitera. Lau urtez egon nintzen tesia egiten. Esperientzia bikaina izan zen. Erabat gomendagarria!

Zeintzuk dira bizi izan dituzun aldaketarik nabarmenenak? GeDistantzia amaigabeak, edozertarako kotxearen beharra izatea, kafea termoan leku guztietara eramatea, gizarte indibidualista xamarra izatea, unibertsitateko ikasleek klaseak hartzeaz gain, gehienek lan bat, bi edo hiru izatea, komertzioak eta jatetxeak berandura arte zabalik egotea eta asteko egun guztietan irekita egotea, adibidez.

Zer du zure oraingo herriak, Galdakaok ez duena? Eta alderantziz? Herri bakoitzak berezko identitatea dauka. Herri horren iraganak, hizkuntzak, kulturak eta komunitateak eman diona. Esango nuke herriaren erosotasunean igertzen dudala aldaketa nabarmenena. Galdakaon dena eskuragarri dago, oso herri atsegina da. Edonora oinez joatea posible da. Boisen distantziak ez dira ahuntzaren gauerdiko eztula. Boisen bestalde zeru amaigabeak ditugu, badirudi infinitua ikustea posible dela.

Zeren falta sumatzen duzu han? Sumatzen dudan faltarik handiena familiarena da. Lagunak eta Euskal Herria ere faltan botatzen ditut.

22 martxoa 2020 Binke!

Zer gomendatuko zenioke zure herritar bati, han bisitatzeko? Boiseko hirian, The Basque Block —Euskal kalea— bisitatzea gomendatuko nioke. Bertan Euskal Etxea, Euskal Museoa, Frontoia, Euskal murala, Euskal Ostatua eta Euskal jatetxea topatuko ditu. Karrika lauburuz josia dago, eta hau inguratzen duten espaloietan euskal kantak, euskal herriko armarria eta bertara joan ziren artzainen abizenak daude. Bestela ere, Idahoko ingurumariak ere zoragarriak dira. Leku liluragarri anitz dago, baina batzuk esatearren: Sun Valley, Coeur d'Alene, Stanley, Shoshone Falls, Craters of the Moon National Park, Sandpoint eta Yellowstone.

Gure herriaz hitz egiten badiezu hangoei, zeren inguruan aritzen zara bereziki? Unibertsitatean euskal gaiei buruzko klaseak ematen ditut. Ikasleekin gauza asko landu ditut.

Euskal Literatura, Euskal Erbestea, Euskal Diaspora, Historia, Politika, Kultura, Gastronomia, eta Mitologia, besteak beste.

Zer dakite gure herriaz? Boise-ko euskal kominutatearekin harreman handia daukat, hilabetero Euskal Etxean antolatzen den afarian belaunaldi desberdinetako euskaldunak biltzen gara. Asko artzai moduan etorritakoak eta hemen geratu direnak, beste asko bigarren edo hirugarren euskal-amerikar belaunaldikoak. Hamaikatxo dira euskara oraindik mantetzen dutenak. Euskal Herria ondo ezagutzen dute eta askotan joaten dira bisitan. Estimu handia diote euskal komunitateari hemen. Pentsa, Boiseko alkatea ere euskalduna da!

Kulturminez

GOTZON BARANDIARAN ARTEAGA

Galdakaoko euskal kulturgileen ekarpenaz

A

zken hamarkadetan kultur sorkuntza zabaltzeko, transmititzeko eta gizarteratzeko moduak eraldatu egin dira: sorkuntza-testuinguru berriak sortu dira, kultur industrian eraldaketak gertatu dira, kazetaritzaren parametroak aldatu dira, hezkuntza arautuan pedagogiak berritu dira, kultur sorkuntzaren berariazko irakaskuntza murriztu da, kultur kritikaren ekarpenak sakabanatu dira, eta abar. Testuinguru berri horrek modu berezi batean eragin du euskal kultur sorkuntzaren transmisioan, are ahulagoak direlako kultur egiturak eta kultur esparruak euskararentzat.

Gaur eta hemen, euskal kulturgintzaren erronka nagusia euskaldunak euren kulturara ekartzea da. Gaur

Autu-mautuan

eta hemen euskal kulturgintzaren berariazko erronka kulturzaleak sortzea da: sortzaileak izango diren zaleak behar ditu euskal kulturgintzak, amateurrak eta profesionalak, antolatzaileak izango diren zaleak, herri ekimenetan edota erakunde publikoetan arituko direnak, kulturgintzaren industriari emanak biziko diren profesional bihurtuko direnak, kultur kazetaritza jorratuko dutenak, etxean, hezkuntza arautuan, ez arautuan zein astialdian transmisioa bermatuko duten zaleak sortu behar ditugu. Osterantzean, euskal kulturgintzak ez du etorkizunik.

Egoera larri honetan, zein da Galdakaoko kulturgintzak euskal kulturgintzaren ekosistema osasuntsu iraunarazteko egin dezakeen ekarpena? Txoritxu batek esan dit laster datorrela proposamen bat.

antton irusta zamalloa

Maratoi berbaren esangura bitxia

A

utu-mautuan gatoz, irakurle, kontu kontari. Goazen, bada, joanean-joanean.

Jakin gura duzu nondik datorren maratoi hitza? Ahor, horra hor. Orain dela 2.500 urte persiarrek armada handi bat osatu zuten eta Maratoneko lautadarantz abiatu ziren. Atenas eta Grezia osoa menperatzeko asmoz.

Horregatik, Atenas hiriko zaharrak bildu egin ziren: —Aurre egin behar diegu persiarrei. Bestela, gure zahar eta emakumeek su emango diote gure Atenasi.

Persia eta Atenasko armadak Maratoneko lautadan lehiatu ziren. Atesnatar soldadu bakoitzeko bederatzi persiar zeuden. Hala ere, Atenaskoek persiarrak azpiratzea lortu zuten. Persiarrek ihes egin zutenean, Miltziades greziar buruzagiak Filipidesi deitu zion.

—Filipides, heu haiz gure korrikalaririk bizkorrena.

Abia hadi Atenaserantz gure agure-emakumeek hiriari

su emanda ihes egin baino lehen.

Maratonetik Atenaseraino 43 kilometroko bidea dago. Filipidesek, bere zauriak garbitu eta bere armak hartu ondoren, lasterrari eman zion.

Mendiak igo eta ibaiak zeharkatu behar izan zituen.

Bide erdian, bi soldadu persiarren aurka borrokatu beharra suertatu zitzaion. Baina azkenean, neke-neke eginda, Atenas ingurura iristea lortu zuen. Hiri barrutik, albo-alboka zetorren giza irudi bat ikusi zuen norbaitek. ­—Filipides da! Goazen laguntzera!

Lagunak iristean, Filipides ziplo erori zen, ahapeka zioela: —Irabazi egin dugu!

Ondoren hil egin zen. Egungo Olinpiar Jokoetan, bada proba bat Filipidesen balentria gogora dakarrena.

Maratoia, hain zuzen ere, 42 kilometro eta 195 metroko lasterketa luze bezain nekagarria.

Binke! martxoa 2020 23

BINKE

Etxeak betetzen gabiz, ospitaleak hustu asmoz

BINKE

FACEBOOK

Azken hamarkadetako osasun krisirik handienean murgilduta ikusi dabe bere burua Galdakaoko eta Usansoloko herrikideek be, Covid-19 birusa hedatzea saihesteko, Espainiako Gobernuak etxeetan geratzea gomendatu —eta derrigortu, hein batean— eban momentutik. Koarentena hau neurririk zorrotzenagaz eusten ari dira herrikideak: kaleak husten.

Emakume gutxi Wikipedian

Alkateak lasaitasunerako deia

Wikipedia entziklopedia askean be dagoan «arrakala digitala» ulertu eta gainditzeko hitzaldia emon eban Iratxe Lopez kazetariak Torrezabalen, Erabideren bidez.

Sareen bidez hedatu zan bideoan alkateak lasaitasunerako deia egin eta koarentenak iraun bitartean Udalagaz harremana izateko bideak dagozala gogorarazi eban.

24 martxoa 2020 Binke!

BINKE

Galdakaoko eta Usansoloko emakumeak, batera

BINKE

BINKE

Bidean gehiago sortzen badabiz be, egungo emakume talde eta talde feministek prentsaurrekoa eskaini eben martxoaren 8ari begira, danen artean antolatu ebezan ekintzen barri emoteko, Udalagaz eta Udalean ordezkatuta dagozan alderdietako zinegotziekaz batera. Ordea, koronabirusaren krisiak honen bueltan antolatutako ekitaldi asko bertan behera utzi dauz.

Erletxetako poligonoa suspertuz

Da Caporen eztanda musikala

Bizkaiko industrialderik handiena da Erletxetakoa, eta Mireia De Diego usansolotarra presidente daukan enpresarien alkarte barria sortu da, poligonoa hobetzeko.

Urteroko saioez gain, Da Capo Musika Bandak Torrezabal Kultur Etxerako denboraldi barria aurkeztu eban Dinamita inguruan, banda sortu zan enpresaren bueltan.

Binke! martxoa 2020 25

BINKE

Mintzodromoa, gertutik berba egin ahal zanean

URRETA TAEKWONDO TALDEA

GALDAKAO IGERIKETA TALDEA

Aurreko orrialdeko albiste nagusian aipatzen dan bezala, Emakumearen Nazioarteko Egunaren bueltan hainbat izan ziran antolatu eta bertan behera utzi behar izan ziran ekintzak, koronabirusaren krisiagaitik. Ordea, burutu ahal izan zan ekintzetariko bat AEK-k, Berbalagunek eta Momoak talde feministak antolatu eben ÂŤMintzodromo feministaÂť izan zan.

Hiru brontze Urreta Taekwondok

Euskal Herrikoan, 21 garaikur!

Otsailaren 22an jokatu zan Bizkaiko eskolarteko txapelketan hiru brontze eta bosgarren postu bat eskuratu eben Urreta Taekwondo taldekoek. Zorionak!

Galdakao Igeriketak espero bako garaipenak lortu ebazan otsailaren 22an Irunen jokatu zan Euskal Herriko neguko txapelketan: bost urre, sei zilar eta hamaika brontze!

26 martxoa 2020 Binke!

Xabier Valenciaren eskutik

Proiektu honetarako lanean: Argitaratzailea: Aitu elkartea.

Aperribaiko dorre, errota eta palazioa

Koordinatzailea: Jon Gomez Garai.

Erredakzioa: Aituren batzordea; Julen Urrutxurtu, Izaskun Rekalde, Iñigo de Miguel, Alain Jauregi, Agurtzane Uribarri, Ixone Muñiz eta Gaizka Uriarte.

Diseinua eta maketazioa: Artefakto.

Ilustratzaileak: Irrimarra.

Inprenta: BEPSA. Banaketa: Egunon Lantegi Batuak eta Correos.

Hilero banatutako ale kopurua: 14.000.

Lege Gordailua: BI-41-2016.

ISNN: 2444-9385.

Proiektu hau posible egiten dute: Ohiko kolaboratzaileak: Manu Etxebarria, Edu Madina, Aitzol Altuna, Estibaliz Apellaniz, Joanes Urkixo, Yayone Altuna, Irati Bediaga, Julen Gabiria, Gotzon Barandiaran, Antton Irusta, Nerea Urgoiti, Josi Basterretxea, Xabier Valencia, Nagore Ferreira, Edu Olea eta Bego Martinez.

X

abier Valencia herrikideak Galdakaoko Udalaren webgunean danon eskura jarri dauan herriko etxe, jabe eta bizilagunen lehenengo liburuan (galdakao.eus/pdfs/Baserriak.pdf) argitzen dauan antzera, ataltxo honetan gure auzoetako bitxikeria batzuk kontatzen joango gara. Oraingoan Aperribai izango dogu berbagai.

Iragan mendeko 60 urteetararte etxe gutxi egoazan Aperribain: Aperribai Goikoa, Erdikoa eta Bekoa.

Azken honetan, 1703. urtean eraikitako Asara taberna egoan, Martin de Aperribaik eraikita. Ostean baina, etorri ziran beste hainbat eraikin eder bertara, palazioa —Uhagon familiarena—, dorrea eta bere Errotazarra. Azken honek baina, ez eban zori handirik izan, 1762. urtean uriolek eroan ebelako. Dorrearen lekua barriz, 1796. urterarte hondatuta egon zana, Torretxikik —irudian— eta Torrezarrak hartu eben. Geroztik hasiz joan da Aperribai. Egin kontu: 1871. urtean Ortxabaso parajeetan meatze-muga bat be jarri eben!

Elkarte laguntzaileak: Ganguren Mendi Taldea, Andra Mari Dantza Taldea, Galdakao Gogora, Etxerat eta Bagabiz Euskara Elkartea.

Argazkilariak: Jabi Rojo, Gotzon Almaraz, Julio Legarretaetxebarria eta Aitzol Zamalloa.

Sare sozialak: Beñat Armentia eta Iñigo Larrrea.

Kreatibitatea: Naiara Pérez de Villarreal.

Webgunea: Aitor Espinosa.

Binke aldizkariak ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako iritzi edota esanen erantzukizunik.

Harremana: info@binke.eus Publizitatea: publi@binke.eus

www.binke.eus

Babesle ofizialak:

Binke! martxoa 2020 27

Laura Pinto, Berdintasunerako teknikaria

ÂŤHerri feminista izatea da gure helburuaÂť TESTUAK: Emakume taldeak, talde feministak eta binke

Oraingoan ez da Binke izan elkarrizketa egin duena, Galdakao eta Usansoloko emakume talde zein talde feministak izan direlako atal honetan Udaleko Laura Pinto Berdintasunerako teknikaria elkarrizketatu dutenak, talde bakoitzak galdera bat eginez.

B

ost urteko ibilbide laburrean denetarikoak izan dira Binkek argitaratutako edukiak emakumeen inguruan: talde guztien ordezkariak batuta sortutako solasaldiaren erreportajea, hauen iritzi artikuluak, talde feministek argitaratutako artikuluak... Zerbait desberdina egiteko asmoz, orain Galdakaoko eta Usansoloko talde feministak eta emakume taldeak izan dira Laura Pinto Udalaren Berdintasunerako teknikaria elkarrizketatu dutenak.

Azken aldian zelako eboluzioa ikusten ari zarete herrietako elkarteetan, emakumeen ahalduntzeari dagokionez? (Mirari) Emakume elkarteek Galdakaon zein Usansolon oso pausu garrantzitsuak eman dituzte emakumeen bizimodua hobetzeko, historikoki lan itzela egin dute ahalduntze prozesuan. Eta gaur egun ere horretan dihardute irmo. Baina, eredu sozialaren transformazioa lortzeko talde feministak ere ezinbestekoak dira. Eurak barik ez da aldaketarik gauzatuko.

Azken urteotan, gainera, Galdakaon eta Usansolon, mota ezberdinetako elkarte berriak sortu dira, emakumeek horren beharra ikusi dutelako.

28 martxoa 2020 Binke!

Galdakaoko emakumeen etxeak nolako eragina izango du emakume elkarte desberdinen arteko harremanean?

(Erabide) Emakumeen etxea ez da toki soil bat izango. Emakumeen etxea proiektu oso bat da eta helbururik nagusienetariko bat elkarteen arteko elkarlana bultzatzea da eta sinergiak sortzen dituen topagune bilakatzea. Beraz, mugimendu feminista indartzea ere du helburua. Horrezaz gain, Emakumeen etxea emakumeak ahalduntzeko eta emakumeen bizitzak hobetzeko eta, ondorioz, gizartea hobetzeko proiektua da, hain zuzen ere, partaidetza ardatza izanik. Beraz, emakumeen etxeak bermatzen du emakumeen indarrak biderkatzea eta mota guztietako emakumeak (bertokoak, migranteak, nagusiak, gazteak, ideología ezberdinenetakoak,‌) batzea helburu bateratu batekin.

Instituzioen aldetik, formakuntza falta edota feminismoan oinarritutako erantzun falta nabari izan duzue?

(Usansoloko Talde Feminista) Ba bai. Kontutan hartu behar da feminismoak gizartearen transformazioa bilakatu nahi duela. Feminismoa ez da aldarrikapen erraza. Indibidualki zein kolektiboki erabateko transformazioa aldarrikatzen du eta, zentzu horretan, eguneroko jarrera da arlo guztietan eta une guztietan. Ondo planteatzeko eta erreibindikatzeko, formazioa behar-beharrezkoa da hitz hutsaletan ez gelditzeko.

Orain dela gutxira arte, feminismoak polemika sortzen zuen, ez zen erraza planteatzea zenbait proposamen foro askotan, baita aurrerakoienetan ere, eztabaida sortu eta kuestionatzen zelako. Azkenengo urteetan, ordea, gauzak aldatzen ari dira.

Zein da emakume eta gizonen arteko benetako berdintasuna lortzeko diseinatu duzuen ibilbide-orria? (Erlantza) Gure ibilibide-orria hirugarren Berdintasunerako Udal

Plana da. Hortan markatzen dira hurrengo urteetan Udalak garatuko dituen berdintsunerako politikak. Iaz, aho batez onartu zen udalbatzan eta helburua Galdakao herri feminista bihurtzea da. Batetik, Udalaren politikak transformatzea eta, bestetik, herriaren baloreak, jarrerak eta portaerak, indibidualak nahiz kolektiboak, aldatzea.

Zein da zuen lana Udalaren barruan eta zelakoa da zuen esku-hartzea auzoetan? (Basandere) Berdintasun Arloko lanak bi zutabe ditu: herria eta Udala. Herrigintzako lanak dira: elkarteei aholkularitza, laguntza teknikoa, dirulaguntzak tramitatzea, eskaerak bideratzea… Gainera, ikastetxeetako heziketa afektibosexualari buruzko tailerrak, indarkeria matxistaren kontrako kanpainak jaietan, berdintasunerako ikastaroak, martxoaren 8ko eta azaroaren 25eko ekintzak, Berdintasunerako Jardunaldiak, sentsibilizazio kanpainak… Barrura begira: genero ikuspegia arlo ezberdinetan txertatzeko formazio-ekintzak, udal araudiak, aholkularitza,… Barne lan hau oso inportantea da, politika feministak egiteko udal politika guztiek feminismoa besarkatu behar dutelako.

Genero ikuspegia ezartzen al da udalaren esparru guztietan —azpiegiturak, jaiak, aurrekontuak, kirola...—?

(Mairi) Lehen esan dudan moduan, genero ikuspegiaren txer-

Berdintasun Arloa Harremana: 94 401 05 28 lpinto@galdakao.eus

taketa politika publikoetan ezinbesteko lana da. Bide horretan gabiz baina oso prozesu geldoa da...

Etorkizunera begira, zeintzuk dira Galdakao herri feminista izateko ikusten dituzuen erronkak? (Momoak) Erronka garrantzitsuenak, oro har, gure inguruan daudenekin bat datozenak. Galdakaok berezitasun batzuk dituenez, udalerri honetan bereziki indartu behar ditugunen artean hauek aipatuko nituzke. Lehentasunezkoa dena: indarkeria matxistaren prebentzioa, detekzioa, koordinazioa eta biktima diren emakumeen arreta hobetzea. Programa hau Udalaren agendan dago, funtsezko eta premiazko proiektu gisa. Bestetik, lehen aipatutako emakumeen etxea izatea emakumeak ahalduntzeko, indarrak batzeko eta prozesuak modu kolektiboan garatzeko. Eta epe laburrera edo ertainera garatu beharreko hirugarren proiektu bat zaintzak bizitzaren erdigunean ezartzeko balioen aldaketara bideratutakoa izango litzateke. • Binke! martxoa 2020 29

tean, Lagun guztien ar non nago ni?

Kuboa osatuz gero, zein da dagokion irudia?

Bete kuboa falta diren aldeak betez.

30 martxoa 2020 Binke!

DOMINOA: Jarri pieza bakoitza dagokion lekuan

Batu zenbakiak eta osatu

Binke! martxoa 2020 31