BINKE 043 Azaroa 2019

43. zenbakia • 2019ko azaroa

ARANTZA GALLASTEGI Futboleko arbitroa

«VAR sistemarekin futbola bidezkoagoa egiten da»

Arantza Gallastegi Arbitroa

«Besteak kontzienteki mintzen dituen horri aterako nioke txartel gorria» TESTUA: JON GOMEZ GARAI Argazkiak: julio legarretaetxebarria

B

esteak errazegi epaitzen ditugu bizitzan, horren beharrik izan barik ere. Baina, batzuentzat, aurrean duena epaitzea beharra da. Lana.

Epaileak dira horrek. Ordea, justiziako epaileez gain, badira arin —edo erraz?— epaitzen ditugun beste epaile batzuk: kirol-epaileak. Horietariko batekin batu gara gu, futboleko arbitro batekin. Eta ez edozelango arbitroarekin, historia egin duen batekin baizik.

Zelan deitu behar zaitut: Arantza Gallastegi ala Gallastegi Perez? Galdera ona... Ni Arantza Gallastegi Perez naiz, baina epailearen arropa jartzean Gallastegi Perez. Aspaldi epaileei lehen abizenez soilik ezagutzen zitzaien, baina partidu baten ostean prentsan «Francok hanka sartu du» agertu zen titularretan, epaile bati erreferentzia eginez. Momentu horretan konturatu ziren abizen bakarra jartzeak arazoak ekar zitzakeela eta beraz, epaileei bi abizenez deitzen hasi ziren.

ditudan. Gero, nire kabuz beste entrenamendu edo jarduera batzuk egiten ditut, oreka eta indarra lantzeko. Baina beste faktore batzuk ere zaindu behar ditugu, elikadura adibidez.

Baina zelan entrenatzen duzue? Bakarrik? Taldean? Nire kasuan beste epaile batzuekin entrenatzen dut, epaile batzuk elkartu eta entrenatzera batera joanda. Eta gero entrenamenduak entrenatzaile batek prestatzen dizkigu.

Gizonezkoen Lehen Mailako arbitro internazionalekin ari zara. Zelako esperientzia da hori? Bai! (irribarretsu) Nire entrenamendu taldean maila desberdinetako epaileak gaude, haien artean gizonezkoen Lehen Mailakoak eta internazionalak ere. Oso harreman ona daukagu, azkenean beti beraien partiduak ikusten ditugu eta gero beraiekin entrenatzen dugu... Zuretzat eredu izan daitekeenarekin bizipenak izateak asko laguntzen digu eta, egia esanda, oso pozik nago eurekin!

Izan duzu inoiz azken jokaldira korrika ez iristearen beldurrik? Jokaldira ez iristearen beldurrik ez… erabakian ez asmatzearena, ordea, bai. Egia da iritsiz gero aukera gehiago dituzula asmatzeko, baina ez asmatzearen beldurrak hor jarraitzen du. Azken jokaldira heltzeko fisikoki ondo egoteak asko laguntzen du, baina asmatzeko... zoria ere beharrezkoa.

Zu zeu lehenengo epaile ari zara, baina bertara iristeko zer egin behar da? Denak hasi ohi gara berdin… Ikastaroan izena ematen duzu eta gero hainbat saio teoriko egiten dituzu, non beste epaile batzuek joko arauak azaltzen dizkizuten. Tartean hainbat azterketa egin behar dituzu eta gaindituz gero eskola kiroleko partiduetan hasi eta pixkanaka mailaz igotzen zoaz froga fisikoak eta azterketak gainditzen zoazen heinean...

Orain nagoen lekura iritsi arte!

Kirol-epaile batek ezaugarri asko izan behar baditu ere, korrika batetik bestera etengabe aritzea da bat! Bai, horretarako asko entrenatu behar izaten dugu korrika egiten.

Nire kasuan astero bi edo entrenamendu egiten ditut, non erresistentzia, indarra, abiadura eta froga zehatzak lantzen

Lehen entrenatzeaz aritu garela, entrenamendu fisikoak baino ez dituzue egiten? Fisikoki ondo egotea oso garrantzitsua da jokaldiak ondo ikusteko, baina gure prestakuntza ez da fisikoa bakarrik. Jokoaren arauak oso ondo menperatu behar ditugu, azken finean, zelaian gaudenean

2 azaroa 2019 Binke!

Arantza Gallastegi Perez 1997, Galdakao Jarduera Fisikoa eta Kirol Zientziak eginda, Lehen Hezkuntzako Gradua amaitzen ari da 2014-2015 denboralditik kirol-epaile lanetan dabilen galdakoztarra. Historia egin duen emakumea da Arantza, gizonen Erregional Mailako lehenengo emakumezko hirukotean epaile-laguntzaile izan delako, baita emakumezkoen Lehen Mailan lehenengo hirukote bizkaitarreko epaile ere. Hori gutxi balitz, orain gutxi albiste izan da: mutilen Ohorezko Mailako lehenengo emakume arbitroa izan delako bera.

erabakiak segundo bakarrean hartu behar ditugulako. Arauak ikasten ibiltzeaz gain, epaitu beharko ditugun taldeen bideo asko ere ikusten ditugu, euren jokatzeko modua ezagutzeko.

Uf, eta teorian sartzean hortxe dator arazoa, ezta? Non dago arauaren eta ikusi duzunaren arteko muga... Bai...

Oso zaila da momentu zehatzean ÂŤargazkiaÂť egitea hartu beharreko erabakia egokia izateko. Batzuetan jokalarien intentzioak zeintzuk diren kontuan izan behar dira eta hori ja-

kitea oso zaila da. Beste batzuetan, erabaki bat hartzean eta jokalarien erantzuna ikusiz gero pentsatzen dut, ÂŤErratu naiz?

Beste zerbait ikusi dut?Âť, baina hori da epaile baten zeregina...

Ikusten ditugun gauzak epaitu behar ditugu eta erratzeko aukera ere badaukagu, noski.

Zuk erabiltzen al duzu VAR famatua? Ez naiz VAR gela batera inoiz sartu. Emakumezkoen txapelketan oraindik ez daukagu VAR sistema. Hemendik urte batzuetara... nork daki!

Binke! azaroa 2019 3

Zelaian gaudenean erabakiak segundo bakarrean hartu behar ditugu

Lagundu ala epailearen erabakia gehiago korapilatzen du? Argi dago VAR sistemak laguntzen duela. Ekintza zuzenean ikustea eta erabakia ondo hartzea oso zaila da, horregatik VAR sistemarekin futbola bidezkoagoa egiten da.

Zerk eragiten du presio handiagoa, jokalariek aldarrikatzen dizutena ala harmailetatik entzuten dena? Nire kasuan ez ditut harmailetan dauden pertsonen komentarioak entzuten. Partidu barruan ez dauden pertsonak niretzat ez dira garrantzitsuak, hau da, ez dute partiduaren esentzia hainbeste sentitzen. Ez daude zelaian ehun eta pikuko pultsazioekin, «lasai» daude. Horregatik, nigan eragin handiagoa dute zelai barruan dauden pertsonek.

Baina inoiz izan al du eraginik kanpotik entzundakoak zure erabakiren batean? Uste dut ezetz... Gauza horietarako oso burugogorra naiz, baina egia da harmailetatik zarata asko entzuten dudanean nire portaera ona edo txarra izan den pentsatzen dudala. Baina erabakiak ez ditut aldatzen.

Kanpotik entzuteaz ari garela... Zer da arbitro emakumea izateagatik entzun duzun astakeriarik handiena?

Zorionez, ez dut inoiz limitetik kanpo dagoen astakeriarik entzun. Futbol zelai batera heltzean zaleen harridura entzuten dut bereziki: «Begira, neska bat!». Esaldi oso ohikoa da. baina emakumeen presentzia asko areagotu da, eta horrelakoak gero eta gutxiago entzuten ditut. Ordea, astakeriez ari garela, egia da nire kideek ez dutela nire zori on bera izan...

Azaroaren 25ean Emakumeen Aurkako Indarkeria Desagerrarazteko Nazioarteko Eguna da. Ahozko indarkeriaz gutxi hitz egiten da... Bai, tira, egia da indarkeriaren kontzeptuak alderdi asko hartzen dituela eta garrantzia handiagoa ematen zaiona indarkeria fisikoari. Nire ustez indarkeria guztiak, bai fisikoak zein psikologikoak, salatu beharko lirateke. Hitzek minik egiten ez dutela pentsatzen dute askok, eta horrelakoak kirol munduan asko ikusten dira, ez bakarrik futbolean eta ez bakarrik epaileen aurka. Harmailetan dauden pertsonek uste dute zelaian gaudenak gauzak txarto apropos egitea gustuko dugula, eta hori ez da horrela...

Zure integritatea arriskuan ikusi duzu noizbait? Ez, zorionez. Gainera, partidu guztietan etxeko taldeko pertsona bat —zelaiko ordezkaria— epailearekin egon behar da, eta bere funtzioen artean epailea zaintzearena dago. WhatsApp-eko talde batzuetan noizbait entzun izan ditut deserosoak diren komentario batzuk, baina hori noizbait futboletik eta kiroletik kanpo geratzea espero dut...

Non iraintzen zaituzte gehiago, gizonezkoen ala emakumezkoen futbolean? Partiduaren arabera. Egia da —nik epaitu behar ditudanetan— emakumezkoen partiduek maila altuagoa dutela, eta beraz ekonomikoki jokoan dagoena handiagoa dela. Horregatik tentsio handiagoa nabaritzen da emakumezkoen partidatan. Baina, berez, ezin dut esan batean bestean baino irain gehiago jasotzen ditudanik. Pentsatu daiteke irainak desberdinak izan daitezkeela, baina ez...

4 azaroa 2019 Binke!

ELKARRIZKETA ARANTZA GALLASTEGI Behin, emakumezkoen Lehen Mailako partida batean epaile laguntzaile lanetan nenbilela, harmailetatik komunetako ontziak garbitzera bidali gintuen... emakume batek.

Arin-Arin!

Emakumeen Lehenengo Mailan aritzeaz aparte, gizonezkoen Ohorezko Mailan arbitratzen lehenengo emakumea izan zarelako zara albiste. Zelan hartu duzu berria? Oso pozik! (irribarretsu) Kategoria berriak beti gogotsu hartzen ditugu, talde eta jokalari berriak ezagutzen ditugulako eta hori delako hobetzeko dagoen modua. Albistearen harira, ba ez dut gezurrik esango, oso harro nago maila hau pitatzen lehen emakumea izateaz! Niretzat hobetzen jarraitzeko modu bat da eta era berean horrek nire kideentzako eredu eta motibazio gisa balio dezake!

Orain beraz, gizon eta emakumeekin ari zara. Asteburuak topera beraz! Bai, asteburuak beteta ditut... baina tira, oso gustura nago egiten dudanarekin. Gizonezkoen partiduak ditudanean Galdakaon nago, beraz, familiarekin eta lagunekin egoteko denbora pixka bat badut. Asteburu horietan bi partidu izaten ditut normalki, bata larunbatean eta bestea igandean. Emakumezkoen Lehen Mailako partiduak ditudanean aldiz, egoera oso desberdina da, Euskal Herritik kanpo joan behar izaten dudalako eta asteburu osoa etxetik kanpo igaro.

Badago harrobi nahikorik emakume arbitroen artean?

Gero eta gehiago daude, bai, ni hasi nintzenetik gaur egunera arte emakume arbitroen kopurua asko hazi da. Emakumezkoen kirolari, orokorrean, ikusgarritasuna ematen ari zaio eta horrek eragin handia dauka epaileetan ere. Hori da bidea!

Zu zeu futbolean hasi zinen lehenago ala zuzenean arbitro izateko jaio zara? Zazpi urterekin hasi nintzen gurasoei futbolean jokatu gura nuela esaten, ikastetxean eta herriko plazetan hasi nintzen... eta modu ofizialean futbol zelai honetan —Elexaldekoan— hasi nintzen jokatzen, Lanbiderekin!

Asteko egun gogokoa?

Ostirala.

Herriko txoko gustukoa?

Zurrut taberna.

Liburua ala tablet-a?

Liburua.

Pelikula bat?

«Spirit».

Ez duzu onartzen…

Gezurrik.

Zoriontsu egiten zaitu…

Nire buruarekin ondo sentitzeak.

Plater bat?

Makarroiak.

Deskribatzen zaituen berba?

Urduria.

Eta orain baduzu kontakturik baloiarekin? Ez... Batzutan, udan, lagunekin partiduren bat jolastera joaten naiz, baina orokorrean ez. Futboleko partidu bat jokatzen dudanean lesionatzeko aukera gehiago ditut...

Herrian zer kenduko zenuke?

Ez dakit...

Emakume futbolariak greba orokorra egiten ari dira.

Zuen egoera ere antzekoa da? Epaileak ez gaude egoera berean, bi elkarte edo komite desberdin dira epaileena eta futbolariena. Baina egia esan, ez dakit askorik grebaren inguruan.

Euskarazko berbarik politena?

Pittin.

Norgehiagoka egun batean, zer egin behar duzu partiduaren aurretik? Baduzu «erritualik»? Ezer berezirik ez dut egiten... (pentsakor) Beno bai! Beti erabiltzen dut kamisetaren koloreko txilibitua! (barreka) Maniatxoa baino ez da!

Gizarteko norgehiagoka honetan: nori aterako zenioke txartel gorria? Beste pertsonak kontzienteki mintzen duen horri aterako nioke txartel gorria. •

Eta zer berria jarri?

Metroa.

Zure ametsetako bidaia?

Italia.

Berba egin ala entzun?

Entzun.

Zure mesanotxean ezin da falta…

Lanparatxoa.

Abesti bat?

«Camina», Ambkor.

Binke! azaroa 2019 5

Musika Bizian Argazkiak: Aitzol zaMALLOA

6 azaroa 2019 Binke!

Hilero atzera begiratu eta aspaldiko erretratuak alderatzen jarri gara atal honetan, baina tarteka memoria historikoa berreskuratu eta zabaltzen ere ari gara Galdakao Gogora elkartearen eskutik.

Bost galdakoztar Erorien Haranean Testua: Galdakao Gogora taldea (galdakaogogora@gmail.com) Argazkiak: iturri ezezaguna

H

ainbat urteren ostean, Erorien Harana eta Francisco Franco diktadorea gaurkotasun handiko gaiak izan doguz asteotan. Gerrako presoek eregi eben Erorien Harana, 1940tik 1958ra bitartean. Monumentua «Gurutzadako heroi eta martirien» omenez edegi zan, eta hantxe hilobiratu ebezan Francoren alde, nazionalekaz, hildakoak. Baina, handik denpora batera, gerran hildako errepublikazaleen gorpuak ere eroan ebezan Erorien Haranera, gehienetan familiei ezer esan barik eta euren borondatearen kontra.

Basilikako kriptak 1959an inauguratu ziran; ordurako 8.746 gorpu egoazan han. Azkenengo gorpuak 1983an sartu ebezan. Edozelan be, 33.833 gorpu ei dagoz lurperatuta gaur egun, eta horreen artean, 12.410 identifikatu barik. Tartean hainbat euskal herritar dagoz, Errepublikaren alde zein kontra burrukan ibilitakoak.

Bizkaiko Artxibategi Historikoan, 1952ko agiri batean jasoten danez, bost galdakoztar dagoz lurperatuta Erorien Hara-

nean. «Gurutzadan» hildakoak ei dira, «martiriak», eta euren etxekoek baimena emon ei eben gorpuak hara eroateko.

Bost galdakoztar honeek nazionalen aldean egin eben burrukan, baina ezin jakin ziur euren borondatez edo kontra egin eben. Izan be, jakin badakigu, 1937ko bagilean, Galdakao hartu ostean, nazionalek hainbat gizon gogoz kontra mobilizau ebezala, eta frontean euren alde burrukan egitera derrigortu. Aukera bi emoten eutsiezan: han bertan tiro bategaz hil edo frentera joan.

Etxekoek Erorien Haranera eroateko baimena emon ebela dinoe agiriek, baina hori be ez da guztiz adierazgarria, izan be nor ausartu ezetz esatera sasoi hareetan?

Eta posible da aitatzen diran bost galdakoztarrez aparte, gehiago egotea be. Gorpu asko dagoz-eta izen barik eta edozelan lurperatuta. Ia, berandu bada be, familiek aukera daukien oraingoan etxekoen gorpuak berreskuratu eta eurak gura daben lekuan eta moduan lurperatzeko.

Binke! azaroa 2019 7

Mikel Martinez, aktorea

«Gherok oso erregistro ezberdinak ditu» TESTUA: JON GOMEZ GARAI argazkia: tartean teatroa

Galdetu al diozu inoiz zure buruari zer gertatuko den euskararekin bihar edo etzi? Eta 3000. urtean, hain justu?

Hausnarketa guzti horiek, eta gehiago, umoretik ekarriko ditu abenduaren 13an Ghero antzezlanak Galdakaora, Mikel Martinez protagonista duela.

E

uskaltzaindiaren mendeurrenaren harira, Tartean Teatroa konpainiak Akademiaren laguntzarekin egindako antzezlana da «Ghero, azken euskalduna». Horrela ba, Patxo Telleria eta Jokin Oregiren lan-taldeari ez zitzaion besterik okurritu ikuslea 3000. urtera eramatea baino. Telleriaren dramaturgia honek, Oregiren zuzendaritzapean, euskara desagertzeko zorian dagoen une horretara eramango ditu ikusleak, baina azken euskaldun horrek izkin egin nahi dio halabeharrari. «Azken euskaldun» hori Mikel Martinez bilbotarra da, eta Binkerekin izan da solasean.

Antzezlan honekin beraz, 3000. urtean euskara desagertuko dela esan gura duzue? Ez dugu horrelakorik gura!

Ideiarik ez daukagu zer gertatuko den euskararekin 3000. urtean. Guri planteamendu dramatikoa interesatzen zaigu, ez errealitatea. Hizkuntza guztiak desagertuta eta hizkuntza global bakarra dagoen etorkizuneko garai batean azken euskal hiztuna dago ospitale batean, hiltzera omen doa ­—osasuntsu ikusten badugu ere— eta mediku batekin hizketan dago «translator» baten laguntzarekin, hainbat istorio, ipuin edo fa-

8 azaroa 2019 Binke!

bula kontatzen. Hori da antzezlanaren hasierako planteamendua. Gero, jakina, korapiloa eta amaiera datoz, dramaturgia guztietan bezala... (irribarretsu) Eta zu zeu izango zara ospitalean dagoen azken euskalduna. Zelan daramazu ardura hori? Arduratuta, noski! (barreka) Baina gogo handiz, edozein pertsonaia egiten dudanean bezala. Pertsonaia honek fazeta, kapa edo asmo ageriko zein izkutu ezberdin batzuk dauzka, eta aktoreak —nik— denak bizi eta denak biziarazi nahi ditu!

Zeu bazara azken euskalduna, gainontzeko aktoreek zein hizkuntzatan hitz egiten dute? Garai eta gizarte ustez perfektu horretako biztanle guztiek hizkuntza bakarra hitz egiten dute, hizkuntza globala, baina beste aktoreek —ospitaleko medikuak izateaz gain— beste eginkizun bat daukate: nik, azken euskaldunak, kontatzen ditudan istorioak antzezten dituzte eta horretarako hainbat hizkuntzetan hitz egingo dute: protoeuskara, mik-makera —ternua—, latina, gaztelania, frantsesa, ingelesa, txinera, galegoa, katalana, euskara...

Orduan... ikusleak ulertuko al du antzezlana? Bai, ulertuko du. Teknika eta «azpijoko» teatral batzuk erabiltzen ditugu ikusleak uler dezan ondo hizkuntza guzti horietan esaten dena. Beraz bai, ikusleak ulertuko du... ia dena, gauza batzuk ez ulertzea interesatzen baitzaigu. Hizkuntza guzti horiek ulertze eta ez ulertzeko moduan ere joko teatral polita dago!

Euskaltzaindiaren «enkargua» izan da lana, baina zuena izan da edukian pentsatzearen ardura. Zergatik jo duzue gidoi honetara? Enkargu hitza ez da oso zuzena. Euskaltzaindiak eskaini zigun gure hurrengo obra laguntzea, diruz laguntzea, galdetu edo eskatu gabe zertaz izango zen. Gu martxan

jarri ginen eta bai, lehenengo momentutik pentsatu genuen euskarak, tresna izateaz aparte, gaia ere izan beharko zuela.

Eta zergatik Ghero izena, horrela idatzita? Gero hitza eta H hizkia oso lotuta daudelako euskararekin: Axular, euskara batua... eta etorkizunarekin. Baina sekretu bat kontatuko dizut, ez kontatu inori: «Ghero» izena jarri genion antzezlanari jendeak bere buruari hain zuzen hori galdetzea nahi genuelako: «Zergatik Ghero izena, horrela idatzita?». Zatozte ikustera eta jakingo duzue! (barreka) Tartean konpainiaren aurreko obrekin asko «jolastu» duzue euskararekin, beti umore «absurdu eta zoroarekin» —Patxo Telleriaren esanetan—, antzeko zerbait aurkituko du orain ere ikusleak? Antzezlan honetan erregistro oso ezberdinak daude. Umorea badago, absurdua baino ironikoa esango nuke nik oraingo honetan. Baina dokumentu, drama edo emozioa ere badaude, eta iritzia ere, mezua nahi baduzu. Barre egiteko, negar egiteko, datu batzuk ikasteko, eta... oso era diskretuan eskaintzen den mezuaren gainean eztabaidatzeko aukera ere ematen du.

Asko aldarrikatu daiteke umoretik. Gherok ere badu aldarrikapen ukiturik, beraz? Bai, esan bezala, Gherok al-

Ghero Galdakaon!

Abenduak 13, barikua Torrezabal Kultur Etxean Sarrerak: 7,5-10€ bitarte 21:00etan

darrikapen sotila —sotilak gustatzen zaizkigulako aldarrikapenak— dauka. Umoretik, dramatik eta sentimentuetatik...

Galdakaora etorriko zarete abenduaren 13an. Ez da lehen aldia Torrezabalera zatoztena, ezta? Oso gustora joango gara zuenera. Eta ez, ez da lehenengo aldia izango... ezta azkena ere, espero dugu. Gora zuek!

Zer esango zenioke abenduaren 13an Ghero ikustera joatea zalantza duenari? Gherorako ez uzteko esango nioke, zeren, Axularrek esango lukeen moduan: «Gueroco luçamendutan ibiltceac cembat calte eguiten duen!» (barreka) Ghero plazerra da, pekatu hutsa! Zatoz ikustera eta gozatzera, irakurle, ez dizugu hutsik egingo eta! • Binke! azaroa 2019 9

Elena Diaz Ereño Eñaut Zearra Garabieta

Urriko irabazleak

Udalak oparituta, Ghero ikusteko bina sarrera irabazi dituzte. Zorionak!

Ane Perez eta Gaizka Uriarte Binkekideak, Ibon Garcia (erdian) kultura zinegotziarekin, Kontukantari ikuskizuna ikustera familiarekin sartu aurretik.

Zer egin Binkekide izateko?

Eman zure babesa urteko

36 €

ordainduta

Oraindik binkekide ez bazara, eta neurri honetako lehenengo komunikabide euskalduna babestu eta sustatu gura badozu, hauek dozuz horretarako bideak:

1. Bete beheko formulario hau, eskaneatu edo atera argazki bat eta bidali e-postaz: infobinke@gmail.com

2. Bete formularioa, moztu, eta utzi gutunazal baten, Binke izenarekin Torrezabal Kultur Etxeko atezainaren leihatilan.

3. Eskaneatu zure

IZEN-abizenAk:

mugikorraren QR irakurgailuarekin beheko kodea eta bete formularioa!

HELBIDEA:

TELEFONOA:

NORTASUN AGIRIA:

E-posta: IBAN

KONTU KORRONTEA:

10 azaroa 2019 Binke!

ENTITATEA

BULEGOA

K.Z.

KONTU ZENBAKIA

Borroka zaharrak,

Azaroak 25

dirauten borrokak Azaroaren 25ari begira, urteetan zehar egon diren emakume erasotu eta erailak gogoratu, legeen errepaso feminista bat egin eta Usansolo eta Galdakaoko Talde Feministek aurrerantzean izango dituzten erronkak ezagutarazi gura dituzte talde biek testu bateratu honen bitartez.

TESTUA: USANSOLOKO TALDE FEMINISTA ETA momoak TALDE FEMINISTA

Oharra: Datozen egunetan ekintzak antolatuko dituzte Galdakao eta Usansoloko Talde Feministek. Adi egon eta parte hartu!

H

eldu da urtero lez azaroaren 25a eta amorruz idazten ditugu lerro hauek. Datuak errepasatzeko unea heldu da, eta zenbakiak handiegiak dira. Ez direlako soilik zenbakiak. Emakumeak dira estatistikak betetzen dituztenak, erasotuak, jipoituak, erailak. Ez dira kasu isolatuak, sistematikoki ematen diren jazarpenak baizik. Iaz 5.500 salaketa baino gehiago jarri ziren Euskal Herrian, eta urtea bukatu baino lehen 3.013 daramatzagu.

Indarkeria matxistak 2003tik 102 emakume eta 11 ume hil ditu Euskal Herrian. Aurten Espainiar Estatuan 88 izan dira erailak; gurean, lau: Alicia Zubiri Elizalde (72 urte), semeak hil zuen IruĂąean; Mayie Nervi (81 urte) eta Chantal Monte (72 urte), tiroz hil zituzten euren senarrek eta ondoren euren buruaz beste egin zuten. Artikulu hau idazten ari garela, beste kasu baten berri izan dugu: 53 urteko emakume bat eraila, Baionan.

Geure buruari galdetzen diogu, zenbat urte zeramatzaten emakume

hauek indarkeria matxista jasaten?

Zenbat aldiz entzun behar izan zuten telebistan, irratian, kalean, salaketa bat jar zezaketela? Konponbidea hori izango balitz bezala, salatu eta kitto, arazo guztiak desagertuko liratekeelakoan.

Emakumeontzat hor hasten dira arazoak. Legeak ez du indarkeria matxista epaitzen, inpunitate estrategiei esker, legeak, jipoi konkretu bat, ostiko konkretu bat, irain konkretu bat epaitzen du. Baina badakigu indarkeria matxista prozesu luzea dela, apurka apurka hasten dena, eta bere osotasunean aztertu beharko litzatekeena.

Honen harira, Berdintasun Legea eta Genero Indarkeriaren Aurkako legeak eskas geratu direla aipatu beharra dago. Prebentzioan oinarritutako legeak behar ditugu, gizonak erasotzailetzat interpelatzen dituztenak eta emakumeok gizaki bezala tratatzen gaituztenak, ez babesgabeko biktima ahultzat. Are gehiago, gogoratu nahi dugu ez gaituztela gure bikote edo bikotekide ohiek bortxatzen edota erail-

tzen, gizonek baizik. Horregatik gaur egun dirauten legeek kanpoan uzten gaituzte emakume asko eta asko.

Argi geratzen da beraz, ez ditugula lege gehiago behar, baizik eta daudenak, ikuspegi feminista batetik berrinterpretatu eta aurrera eraman.

Bestalde, aurrekontu guztietan lehentasunetako bat berdintasuna izan beharko litzateke, inbertsio barik, legeak eta planak hitz politak bakarrik direlako.

Guk, gure partez, feminismo deseroso eta iraultzailea egiten jarraituko dugu. Ez gara lelo errazen ezta argazkian lehenengo lerroan ateratzeko feminismora igotzen direnen lagun.

Gizartearen adimenak astindu eta sistema heteropatriarkal, kapitalista, arrazista eta faxistarekin bukatzea da gure helburu nagusienetarikoa. Emakumeok, autodefentsa feminista! Batu, saretu, besarkatu gaitezen denon artean, neofaxismo olatu zaharberri honi aurre egiteko! Lanean jarraituko dugu, ez bizirik irauteko, baizik eta gure bizitzak bizigarri egiteko.

Binke! azaroa 2019 11

Etorkizunerako tresna

K

irolaren munduan, gizartean modan ditugun balioak agerian agertzen zaizkigu. Beraien artean, errendimendua. Lehiaketan eta emaitzetan eragiten du honek eta, gezurra badirudi ere, eskola kirolean askotan patroi berberak erabiltzen dira. Ordea, eskola kirolak beste helburu batzuk ditu. Kontuan hartu behar dugu haur batek kirola egiten duenean ikasten ari dela, eta ez bakarrik kirola bera, bere etorkizunean erabiliko dituen zenbait alderdi, balioak, batez ere. Eskola kirolean haur guztiek daukate lekua, eta haur guztiei egokituta egon beharko luke. Helburu horiek bereganatzeko eskola kirolean parte hartzen dugun estamentu guztiok —klubek, gurasoek, begiraleek..— jakin beharko genuke helburu horiek zeintzuk diren, eta norabide berdinean lan egin.

Hau ez da inola ere erraza.

Alde batetik, guraso batzuen jarrerak ditugu. Hasieratik kirol praktikaren helburuak argi izan behar ditugu eta gurasoei helburu hauen berri ematea komeni da, haien parte hartzea egokituz.

Beste alde batetik, begiraleen formazioan eragitea kontuan hartu behar dugu. Honetan kluben eta erakundeen ezarpena ezinbestekoa da. Amaitzeko, gogoratu eta errespetatu dezagun haurraren garapena, ez dezagun pentsatu orainean, etorkizunean baizik.

12 azaroa 2019 Binke!

Parte hartu Euskaraldiko herri batzordean!

L

ehen «Euskaraldia: 11 egun euskaraz» 2018ko abenduaren 3an bukatu zen, orduan norbanakoengan jarri zen fokua eta milaka izan ziren hizkuntza ohiturak aldatzeko helburuarekin Ahobizi eta Belarriprest moduan ariketan parte hartu zutenak. Herrietako batzordeek lan itzela egin zuten hori guztiori lortzeko eta hein handi baten eurei zor zaie lehenengo edizioaren arrakasta. Orain 2019-2020 edizioa martxan jartzeko unea da eta, berriz ere, herri batzordeei dagokie lekukoa hartzea. Galdakaon, esaterako, joan den urriaren 29an egin zen 2020ko Euskaraldiaren aurkezpen-ekitaldia eta bertan herri batzordea eratzea eta bigarren edizioan izen-ematea erabaki zen.

Horrela ba, Udalaren Euskara Arlotik herritarrei dei egiten diegu Euskaraldiko herri batzordean parte hartu dezaten.

Hurrengo herri batzordea Galdakaon:

Abenduak 10, asteartea, 18:00etan Gandasegin Batzordearekin harremanetan jartzeko:

galdakao@euskaraldia.eus BINKE

MARTIN AMARIKA LAGO

Informazio orokorra: hezkuntza-euskara@galdakao.net • 944010540

Ba al zenekien haurdunaldian zehar triparen tamainak ez ezik, gorputzeko organo eta atalek ere sekulako aldaketak jasaten dituztela?

Haurdunaldiaren eraginak

O

raindik miresgarria iruditzen zaigu askotan gure gorputzaren funtzionamendua eta haren gaitasuna. Haurdunaldia da biologiaren «magiak» uzten digun prozesu harrigarrienetako bat. Hile batzuetan, zelan den posible gorputza hainbeste aldatu eta bien bitartean, haren barruan, izaki bat hazten egotea. Momentu horretan, gorputzak badaki hari tokia egin eta moldatu egin beharko dela, organoak lekualdatuz eta hauen tamaina ere aldatuz. Baina zer gertatzen zaie, zehazki, gorputzeko organo eta atalei? Jarraian ageri direnak dira, besteak beste, gorputzak jasaten dituen aldakuntzak:

• Bularrak: bularren bolumena eta pisua handitzen da hasieratik, eta sentikorrago daude. Gainera, hileek aurrera egin ahala, areola iluntzen da eta titi-puntak tenteago jarri.

• Hankak: asko nekatzen dira pisu handia jasan behar dutelako, bueltan doan odol-zirkulazioa geldotzen delako eta likidoak metatzen direlako.

• Ilea: buruko ilea indartsuago eta gehiago hazten da estrogeno kopuru altuagatik eta ohiturak zein elikadura osasuntsuagoak direlako. Gorputzeko ilea, ordea, gutxitu egiten da normalean, nahiz eta batzuen kasuan arinago eta lehen izan ez duten lekuetan haz daitekeen.

• Hortzoiak: sentikorrago daude eta odoletan jar daitezke. Kariezek arin egin dezakete txarrera, metabolismoa azeleratuta dagoelako eta umeak kaltzioa eskatzen duelako.

• Eskuak: batzuetan handitu egiten dira. Haurdun dauden batzuek inurridura senti dezakete eta ahultasuna atzamarretan.

• Birikiak: oxigeno gehiago lortzeko gaitasuna handitzen dute, nahiz eta haurdunaldiaren amaieran uteroak estutzen dituen.

• Bihotza: handitu egiten da eta erritmo gehiagorekin ematen ditu taupadak.

Haurdunaldian %40 odol gehiago ponpatzen du.

• Uteroa: haurdunaldi hasieran 75 gramo pisatzen ditu, eta amaieran, aldiz, 1.000.

Lehenengo hiruhilekoan pelbiseko zona betetzen du, bigarrenean abdomena ere, eta azkenengoan kutxa torazikoaren zati bat.

• Urdaia eta hesteak: hormonen eraginagatik erlaxatzen dira, geldoago doaz.

Bigarren hiruhilekotik aurrera uteroak konprimitu egiten ditu.

• Maskuria: hormonengatik erlaxatzen da eta uteroak presio egiten dio.

Horregatik egiten dute maizago txiza haurdun daudenek.

• Eremu intimoak: bagina handituago eta ubelduta dago. Fluxu gehiago egoten da eta normala izan daiteke pubisean ziztadak izatea, uteroaren presioagatik eta ligamenduen erlaxazioagatik.

• Tenperatura: gorputzeko tenperatura areagotu egiten da, nahiz eta atseden hartzen egon. Horregatik izerditzen eta berotzen da hainbeste.

Ikusi haurdunaldiaren eboluzioa bideoz Prozesua hobeto ezagutzeko helburuarekin, gizakiaren haurdunaldian zehar gertatzen diren aldaketak erakusten dituen animazioa sortu zuen Chicagoko Zientzia eta Industria Museoak: «Make Room for Baby from YOU! The Experience» izenarekin topatu daiteke sarean.

AMAIA CARREGAL ALDANONDO

Langabezian zaude

T

xikitatik entzun izan dugu gustuko dugun hori ikasteak garrantzi berezia daukala, etorkizunean gure lanbide izango den hura maitatuz gero, zoriontsuagoak izango garela. Ba ahal dugu gazteok, baina, hainbeste entzundako hori burutzeko aukera?

Urteak aurrera doaz eta ikasten jarraitzen duzu; Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza amaitu duzu, Batxilergoa ere bukatu duzu dagoeneko, baita gustuko duzun gradua ere. Etorkizunaren eraikitze horretan zure denbora ez ezik, ingurukoen dirua ere gastatu duzu. Irakasle agiria esku artean duzu jada. «Ingeleseko eta euskarako agiriak bazenitu zure curriculuma osatzeko, hobe» bezalakoak etengabe entzun dituzu eta baita lortu ere. Zure esku dagoena egin duzu. Langabezian zaude. Gogo biziz zaude lanean hasteko, esperientzia berriak bizitzeko, hainbat gauza aldatu eta eraikitzeko. Langabezian zaude.

Zerrendetan sartu zara, curriculumak bota eta bota zabiltza eta itxaroten jarraitzen duzu, unea noiz helduko zain. Langabezian zaude. Irakaskuntzan curriculum aberats bat izateaz gain, beharrezkoak dira puntuak, hau da, lan esperientzia, horren ezean jai daukazu. Langabezian zaude.

Agian irakasle zarenerako langabezia emozionalak jan zaitu.

Binke! azaroa 2019 13

Samsara Nepal elkartea

Galdakaotik Nepalera, ondo entzuteko TESTUA: ONINTZE GOITIZ AURIA ARGAZKIAK: SAMSARA NEPAL ELKARTEA

Haur nepaldarren belarriko gaitzak sendatzeko sortutako Samsara Nepal elkarteak urteak daramatza Galdakaon lanean.

Azken hileetan jakin dugu belarriko ebakuntzak artatzeko ospitalea egikaritzea lortu dutela. Eskuartean dituzten beste proiektuen berri izan du Binkek, ikusmen urriko umeei babesa emateko egitasmoari buruz.

Indarrez eta gogoz lan egiten duen elkarteak etorkizun oparoa izango duela ere transmititu dio Binkeri.

14 azaroa 2019 Binke!

S

amsara Nepal elkartea familia handi bat bezala aurkezten du sortzaileetako batek, Beatriz de Francisco Gonzálezek —«Bea» bezala ezaguna den Zurruteko tabernariak—. Galdakaon 2015. urtean sortu zuten Nepalen belarriko gaitzak dituzten haurrak sendatzeko helburuarekin. Gaur egun elkarlanean aritzen dira Ear Care Nepalekin eta Anada izeneko proiektu propioa ere burutzen ari dira, ikusmen urriko umeei autonomia propioz eguneko jarduerak egiten irakasteko.

Samsara Nepal elkarteak burutzen duen lanari heldu aurretik, beraien proiektuak Nepalen kokatzen direla azpimarratu behar da. Munduak gailurra duen herrialdean hain zuzen, 30 milioi pertsona inguru bizi diren tokian. Mendi artean eta altitude handian mendebaldeko begiradarekin bizi garenontzako kolore biziz betetako kaleak ikusten ditugu. Hala ere, dena ez da kolore bizikoa Nepalen, izan ere, Asiako belarriko gaitzen ondorioz heriotza-tasa handienetakoa dago bertan.

Belarriko infekzioak eta gaixotasunak oso arruntak dira, eta osasun zerbitzua pribatua izateak ez die mesederik egiten gaixoei, are gutxiago haurrei. Gainera, osasun zerbitzuek ez dute asetzen nepaldarrek duten beharrizana: 200.000 biztanleko otorrinolaringologo bakarra dago eta, gainera, gehienak hiriburuetan kokatzen dira. Haur askok ez dute sekula otorrinolaringologorik ikusi. Batzuek medikurik ezagutu ere ez.

Bea de Francisco (betaurrekoduna) eta Txaber Ingunza (makurtuta), Ear Care Nepaleko mediku eta boluntarioekin.

Pema Cheten monje budista. Nepalera egin zuten lehen bidaian ezagutu zuten Samsara Nepaleko sustatzaileek hango errealitatea. Orain dela zortzi urte Pema Cheten babesean hartu zutenean, bera ezagutzera joan ziren eta han zeudela jakin zuten ez zuela entzuten. Galdakaora itzultzerakoan, internet bidez otorrinolaringologo bat bilatzeari ekin zioten, babesean hartutako semeari azterketa bat egiteko.

Ingeles maila kaskarra zela eta, eskuragarri zeukaten tresna bakarra erabiltzea erabaki zuten, eta Googlen bidez itzulitako gutun bat helarazi zioten Milan Maharjan medikuari.

Gutun hori jasotzerakoan txantxa gisa hartu zuen medikuak, «inork ezin baitzezakeen horren gaizki idatzi horrelako gauza seriorik antza», dio Beak. Baina umea ikustera joateko hautua egin zuen eta egia izatekotan, Kathmanduko Ospitalean zuen lanpostua utzi eta beharrizan handiena zutenei laguntzeari ekingo ziola erabaki zuen.

Zortzi urte igaro dira, Milanek Pema Chetenen bizitza salbatu zuenetik. Sei hileko bizi itxaropena gelditzen zitzaion ebakuntza egin izan ez baliote. Gaur egun, ezkerreko entzumenaren %40 galdu duen arren, ikasketak bukatzeko aukera izan du.

Hasierako txinparta. Proiektu guzti honekin abiatzeko hasierako txinparta Pema Cheten izeneko monje budista izanda, 2015. urtean Samsara Nepal elkartea sortzea erabaki

zuten. Gobernuz Kanpoko Erakunde honek belarriko gaitzak osatzen ditu Ear Care Nepalekin elkarlanean: azterketa mediku, tratamendu, ebakuntza eta osasun-heziketa programa bere gain hartzen ditu.

Samsara Nepal eta Ear Care Nepalek doan eskaintzen die zerbitzua beharrizana duten umeei, tratamendu eta azterketak, audiometriak barne, eta ebakuntzaren bat egin behar den egoeretan baldintza egokietan burutzen dira operazioak. Prebentzio lanari garrantzi handia ematen diete, eta eskola zein monasterioetako —umezurztegi funtzioa dute askok— haurrei azterketa medikoak egin aurretik, arduradunekin harremanetan jartzen dira mediku azterketak burutzeko. Prebentzio lana dohainik egiten den arren, ebakuntzen truke ordainketa sinbolikoa egin behar dute pazienteek, atzean dagoen lanari garrantzia emateko ere balio duena. Hala ere, bi elkarteek beren gain hartzen dituzte ordainketa guztiak, eskoletako lekualdaketak, erizainen soldatak, ebakuntza-gelako materiala, anestesistak...

Anada proiektua, ikusmen urriko umeen babesgunea izateko asmoz sortu dute. «Anada» hitzak nepaldarrez zoriontasuna adierazi nahi du. Bungamatiko umezurztegi batean aurrera daramaten proiektuak, eskola garaira iritsi aurretik abandonatu egiten diren ikusmen urriko umeak hartzea eta heztea du helburu. Egun, Samsarak irakasle nepaldar bat ordaintzen du braille bidez irakurtzen irakasteko, jolasen eta Binke! azaroa 2019 15

musikaren bidez baliabideak eskuratzeko, edota eguneroko jardunean euren kasa jaten eta janzten irakasteko ere. Euren kabuz eguneroko jardun arruntak ikasten dituzte eta eskola garaia hastea egokitzen zaienerako prestatuago eta errealitateari aurre egiteko aukera handiagoak dituzte horrela.

Samsara Nepalek burutzen duen lanaren zati garrantzitsua babes ekonomikoa biltzea da, medikamentuak eskuratzea, eskola materiala jasotzea edota haurrentzako panpinak lortzea izaten da. Ikusmen urriko haurrentzako material espezifikoa ere jasotzeko ahalegina egin nahi dute, beraz, «erabilgarria izan daitekeen material berezirik izatekotan, bota aurretik, elkartekoekin harremanetan jartzea eskertuko genuke», diote elkartetik.

Lorpenik handiena: ospitalea sortzea. Duela hilabete batzuk Samsara Nepal elkarteak ospitalea zabaldu zuen Lalitpur auzunean, Kathmandu bailaran. Arrakasta ez da soilik ospitalea bera izan, baizik eta egitasmo honekin egunerokoan eragitea lortu izana da. Hasieran, 2015. urtean, bertako moja budista batekin harremanetan jarri ziren, Nidan Ospitaleko jabearekin. Lehen pausua ebakuntza-gela bat alokatzea izan zen, beharrezkoa zen egoeretan operazioak burutu ahal izateko. Denbora tarte txikian ebakuntza kopurua asko handitu zen.

Gainera, iristen ziren kasu batzuk oso larriak ziren. Behar berrietara egokitu beharra zegoela konturatzeak baliabide gehiago eskatzen zuen eta horri erantzuteko, buru-belarri jartzera eraman zituen Samsara Nepal elkarteko kideak.

«Ebakuntzak egiten hastea ametsa izan zen hasiera batean, baina ebakuntzako anestesia joandakoan, jateko apur bat, esnea eta opila eman eta etxera joan behar izaten ziren haurrak», dio Gonzalezek, eta gaineratu: «Hurrengo egunean itzuli eta operazioaren eboluzioa berrikustera bueltatzen ziren, ez zegoelako deskantsurako lekurik». Horrela, amets berri batekin hasi ziren buruan bueltaka: erietxea sortzea.

Urte berean, egitasmoarekin hasi berritan, lurrikara latza egon zen Nepalen. Kalkuluen arabera, 9.000 hildakotik gora egon ziren; etxe eta azpiegitura asko suntsiturik eta elikagaien horniketa faltak egoera larrian zeudenak are okerrago utzi zituen. Gogor astindu zuen 2015. urteko lurrikarak herrialdea, eta nazioarteko hamaika Gobernuz Kanpoko Erakundek eta boluntarioek laguntza ematen ari ziren horretan, Ripa Humanitaria monje budista ezagutzeko aukera sortu zitzaien Samsarako kideei, eta berarekin batera herri bat berreraikitzen aritu ziren. Sortutako harreman horri esker, erietxea ekonomikoki laguntzea erabaki zuen monjeak, nahiz eta mantentze-lan handia daukan erietxeak. (Eta? Zer esan nahi duzu honekin?)

Azken hileetako lana, ebakuntzak ez ezik haurrentzako sendatzeko gune egokiagoa lortzea ere izan da. Erietxearen irekierarekin batera berrikuntza nagusia izan da hori, alegia, ebakuntza ostean ospitalean gelditu ahal izatea langile kualifikatuekin, alta beharrezko kasuetan bakarrik emanda.

«Emaitzak liluragarriak dira, neurtezinak, haur batek gurasoen ahotsa lehen aldiz entzutea edo kaleko zarata arrunt bat entzutea ordaindu ezin daitekeen lorpena delako», adierazten du emozioz Beak.

16 azaroa 2019 Binke!

Samsara Nepal elkartea Boluntariotza, proiektuaren gakoa. Samsara irabazi

Hala ere, esfortzu guztiak merezi duela argi dute, haurrek entzumena berreskuratzen dutenean. Ez dago zalantzarik gainontzekoak laguntzeko borondate handia daukatela eta horri balantzaren bestaldean edozer jarrita ere ez dago garaituko duenik. Galdakoztarren elkartasuna ezinbestekoa izan da gauzatzen ari diren proiektuak aurrera eramateko. Gainera, Galdakao zein Usansoloko herritarrek Nepaleko haurrekin burutzen duten lanaren berri jakitea oso garrantzitsua dela deritzote elkarteko kideek. «Proiektua ezagutzera ematea garrantzitsua da» beraien hitzetan, «biziki sinesten dugulako burutzen ari garen lanak emaitza onak lortu dituela».

Iaz babesle berriak izan zituzten: Bizkaiko Foru Aldundia eta Galdakaoko Udala. Bietatik diru-laguntzak jaso zituzten eta horrek proiektua hauspotzeko aukera eman die. Hala ere, aipatu beharra dago, diru-laguntzak ezinbesteko tresna direla elkarte txikientzako eta zailtasun handiak dituztela hauek eskatzerako orduan. Beraien kasuan, ezagutza faltagatik edo horretan inoiz jardun ez direlako, laguntza ekonomikorik gabe gelditzeak kalte handia eragiten die. «Inoiz laguntza ekonomikorik gabe gelditu izanak amorru eta ezintasun handia eragin digu», aitortzen du Beak. Era berean, erakunde publikoek beraien lanaren berri ere izatea gustatuko litzaieke, proiektu gehiago burutu ahal izateko. •

RPS 258/15 M.Miguel Herrero D.O.O Y Audioprotesista

asmorik gabeko elkartea da, eta horri estuki loturik dago funtzionamendua bera ere. Bertan parte hartzen duten kideek beraien ahalegin pertsonalean oinarriturik egiten baitute lan.

Familia handi baten antzekoa dela irudikatu nahi dute, izan ere, momenturen batean ekarpenen bat egin duena sentitzen dutelako elkarteko partaide eta proiektuaren bultzatzaile; hala ere, formalki beste edozein elkarteren antzera egituraturik daude eta ikuspegi bi horiei esker burutu dezakete egiten duten lan mardula.

Argi ikusten dute egiten duten lan boluntarioak sakrifizio pertsonal handia dakarrela, baina behar-beharrezko lana egiten dutela, beste inork egiten ez duen lana beraiek egiteko gaitasuna dutela. Gainera, azken hiru urteetako emaitzak ikusirik, proposatzen dituzten helburuak lortzeko irmotasuna eta gaitasuna erakutsi dute. Beraien hitzetan, «sakrifizio pertsonala handia da, azken finean, era honetako elkarte baten aritzeak, denbora, dirua eta gogo handia eskatzen duelako». Ekintzak eta proiektuak aurrera eramateko daukaten denbora falta ere aipatu dute, izan ere, Galdakaon langile diren heinean —ikasten edo autonomo gisa— ezin dezakete nahi beste eskaini. Nahiko lituzketen baliabideak baino gutxiago dituzte eta zailtasunak ere aipatzen dituzte, diru-laguntzak eskatzeko bereziki.

Hobeto entzun eta ikusteko behar dituzun soluzioak dauzkagu.

Kalitate, berme eta zerbitzuarekin Juan Bautista Uriarte, 19. Galdakao Telefonoa: 94 456 59 54 WhatsApp: 688 856 690 Hauetan ere bagaude!

Binke! azaroa 2019 17

Beatriz GonzĂĄlez Rojo Usansolo, 1995 ETB-1eko ÂŤArimaren margolariakÂť lehiaketa berriaren bitartez ezagutu genuen Bea usansolotarra. Bost urte ingururekin pintura akademia batera bidali zuten gurasoek.

Berehala konturatu ziren talentua zeukala eta haurrentzako akademia txiki geratzen zitzaiola. Beraz, aitarekin batera, helduentzako pintura akademiara joaten hasi zen. DBH amaituta, Durangoko Arte Eskolan aritu eta ondoren Arte Ederren fakultatean ikasi zen.

Duela gutxi, berriz, irakasleentzako formazio master bat amaitu berri du eta lanen bat lortzeko esperoan dago. Erretratuak asko gustatzen zaizkio, leku abandonatuak dira bere inspirazio-iturri eta edozein teknika zein euskarrirekin aritzen da usansolotarra!

18 azaroa 2019 Binke!

Bihotza osasuntsua izateko...

J

akina da bihotza dela gorputzean dugun organo funtsezkoenetako bat eta zaindu egin behar dugula osasuntsu mantendu nahi badugu behintzat. Beraz, gomendagarria da osasungarriak ez diren ohiturak aldatzen saiatzea.

Horretarako, osasun-adituek ematen dituzten aholkuei ahalik eta zurrunen jarraitzea da hoberena. Baina zeintzuk dira zaintzen ez bagara gure bihotzak jasan ditzakeen arriskuak? Eta zeintzuk horiek saihesteko jarrai ditzakegun gomendioak?

Arrisku-faktoreak Bakoitzaren gorputzak dituen ezaugarriek edo norberaren jokabideek eragina izan dezakete gure bihotzaren osasunean. Osakidetzak adierazten duenez, horietako batzuk aldagaitzak dira, eta hauen artean daude, esaterako, izan ditzakegun familia-aurrekariak, sexua edota adina. Badaude baina, gure esku dauden eta gure bihotzean kalteak sor ditzaketen hainbat arrisku faktore. Hauek, hortaz, aldagarriak dira eta gure bizi-estiloarekin lotura zuzena dute: pisu gehiegi izatea, jarduera fisiko gutxi edo deus egitea, tabakoa erretzea eta behar bezalako elikadura ez jarraitzea, besteak beste.

Aurre egiteko gomendioak Zure gorputza eta, ondorioz, bihotza ere osasuntsu mantentzeko hauek dira Osakidetzak ematen dituen aholku nagusiak: • Erretzeari utzi. Osasuna hobetzeko har dezakegun neurririk eraginkorrena da, horrek arrisku kardiobaskularra neurri handian murrizten duelako. Erretzeari zuk bakarrik utzi ezin badiozu, posible da profesionalen laguntzaz baliatzea.

• Ariketa fisikoa egin. Ariketa fisikoa egin ezean, gaixotasun kardiobaskularra jasateko arriskua areagotzen da, hortaz, komenigarria da ariketaren bat egitea.

Gutxienez hiru egun astean eta ordu erdiko paseoak egitea oso onuragarria da.

• Gehiegizko pisua jaitsi. Obesitatea izanez gero, hurrengo urteetan gaixotasun kardiobaskularra pairatzeko probabilitatea % 20 jaits daiteke, zure pisua % 10 jaistea lortzen baduzu. Izan ere, gorputzeko gantza murriztean, ateroma-plaken garapena ere gutxitzen da, tentsio arteriala hobetuz eta odoleko gantza gutxituz.

• Elikadura osasungarria jarraitu. Egin apustu mantenugai –bitaminak, mineralak eta zuntza– ugari dituzten elikagaien alde. Horrez gain, jateko gehienak elikagai naturaletan oinarritu behar dira, eta ez ahaztu gutxienez bost fruta eta barazki ale jan behar direla egunean. Beste gomendio batzuk dira gatz kopurua mugatzea, haragi zuriak –untxia, oilasko, indioilarra…– kontsumitzea, elikagaiak frijitzeko landare-olioa –ahal dela oliba-olioa– erabiltzea eta ur asko edatea.

• Diabetesa izatekotan... Diabetesa dutenek odol-hodietako gaixotasuna garatzeko aukera handiagoa dute, beraz, azukre-mailen eta gluzemiaren kontrola izatea komenigarria da arrisku kardiobaskularra murrizteko.

MANU ETXEBARRIA AYESTA

Begizkoa

Z

emendia edo azaroaren lehen eguna Domu Santu da eta bigarrena Arimen Eguna. Arimen inguruan mito eta esaunda ugari sortu dira, mundutik zerurako bidean. Heriotzaren azalpena, mito, historia eta zientziaren esku egon da. Gizakia beti ahalegindu da heriotzaren zergaitia aurkitzen eta zientziak argitu arte, mito edo esaunda etimologikoak sortu izan dauz.

Euretariko bat, begizkoarena.

Lehenago, haur asko hilten ziran eta jazoera horren errua, baten baten begizkoari botaten jakon. Siniskera hutsa zan, zientziaz kanpokoa. Siniskera hori, Babilonian, Asirian, Sumerian eta Euskal Herrian be izan dogu ia gaur arte. Baina, nortzuk botaten eben begizkoa? Ba, aiko, herrian kontatzen danez, sorginek, aztiek edo deabruaren menpe egozan pertsonek. Pertsonen ezbeharrak, gaitzak eta batez be gaztetxuen heriotzak, begizkoaren erruz gertatzen ei ziran. Horregaitik, begizkoaren bildur ziranak, batez be haurdun egozanak, kontu handiz ibilten ziran inor iraindu barik, eta defentsa lez, kutunak eskegita samatik, badaezpada.

Begizkoa, zientziaz kanpo egon arren, hobe inori bota ez eta bizi buru-bihotzez.

Binke! azaroa 2019 19

BINKE

Lehenengo Mugikortasun Plan integrala, abian

BINKE

UDALA

Galdakaon ÂŤinoiz egin ez dan Hiri Mugikortasun Plan integral jasangarri, berritzaile, iraunkor, inklusibo eta genero ikuspegitik landuaÂť abian jarri dau Udalak, IĂąigo Hernando alkatearen esanetan. Oinez, bizikletan eta garraio publikoan mugitzea sustatuko dau eta, besteak beste, bidegorri sare berria eta auzoen arteko autobusa martxan jartzea aurreikusten dau.

Euskaraldia 2020 martxan da!

Kataluniagaz bat egiteko deia

Urriaren 29an datorren Euskaraldia martxan jartzeko aurkezpena egin zan. Ekitaldian, ekimenaren barri emon eta batzordea martxan jartzeko deia egin zan (ikus 12. or.).

Kataluniarekiko alkartasunez Gure Eskuk egingo dituan mobilizazioetan parte hartzeko konpromisoa hartu dabe EAJk, EH Bilduk, Usansolo Herriak eta Podemos alderdiek.

20 azaroa 2019 Binke!

UDALA

Usansoloren egoera, Aldundira

UDALA

Aldundiagaz batzartu ziran azaroaren 7an Udala eta UH alderdia, Usansoloko herritarrei berbea eta erabakia emoteko prozesua zelan gauzatu zehazteko asmoagaz. ÂŤUsansolotarren berbea errespetatuko doguÂť, esan eban alkateak.

BINKE

Gandasegiko 76 ikasle udaletxean izan ziran urri amaieran, instituzioaren funtzionamendua bertatik bertara ezagutzeko. Ateak zabalik dagozala azaldu eban Udalak.

BINKE UDALA

Udaletxean ikasleak protagonista nagusi

Askorako emongo dau euskarak!

Jaiegunetan be ikasteko aukera

Berbalagun proiektuak hasi dau bere ikasturtea, besteak beste, ohiko taldetxoetatik aparte osatu diran talde bereziekaz. Izena emoteko deia egin dabe eragileek.

Urteetan ikasleek egindako eskaera aintzat hartu eta Torrezabal liburutegia ikasteko jaiegunetan be zabaltzea erabaki dau Udalak, gutxienez uztailaren 10era bitarte.

Binke! azaroa 2019 21

URRETA TAEKWONDO KLUBA

MAREN GONZALEZ

Leire Apellanizen film berria kalean Urretakoak Euskadiko selekzioarekin fin Urreta Taekwondo Klubeko teknikako taldeak Avilesko Openean parte hartu eban Euskadiko Selekzioagaz, pasa dan azaroaren 9an, emaitza oso onak eskuratuz: guztira urrezko hiru, zilarrezko bat eta brontzezko hiru domina.

DYA

UDALA

Leire Apellaniz galdakoztarrak «Ventajas de viajar en tren» filma estreinatu barri dau, Aritz Morenoren zuzendaritzapean. Pelikulak Luis Tosar dau protagonista.

Aurrekontuen proposamenak

Duatloi Txikiko dirua DYArentzat

Lekubasoren egokitzapena, herriko argiztapena eta Urreta kiroldegia hobetzea izan dira aurrekontu parte-hartzaileetako proposamen bozkatuenak.

Urrian Galdakaon antolatu eban Duatloi Txiki lasterketan batutako dirua DYAri emon eutsan (625€) Mozoilo Triatloi Taldeak, herriko hainbat zinegotziren lekukotzagaz.

22 azaroa 2019 Binke!

Araluce egoera larrian

JULIO LEGARRETAETXEBARRIA

«Araluce norbaitek erostea saihestu nahian dabiltza» Ezkerretik eskumara: Jon Garrido, Iban Marques, Unai Legarretaetxebarria, Julio Dominguez eta Txelis Zubero

Igorreko Araluce lantegia itxi gura du BATZ enpresa ezagunak, errua automobilen merkatuaren gainbeherari leporatuta. Aparteko berririk ezean, abenduaren 31n kaleratuko dituzte 141 langile, horien artean zortzi galdakoztar eta usansolotar. Eurekin bildu gara, egoera hobeto ezagutzeko.

Zein egoeratan zaudete? Oso egoera larrian gaude, egoera kritikoan gaude, erabat. BATZ enpresak —Araluceren jabe denak— gure enpresa likidatzeko agindua eman du abenduaren 31 baino lehen, trokeleriaren industria oso baxu dagoela argudiatuta.

Zenbat galdakoztar eta usansolotar zaudete kaleratzeko arriskuan? Zortzi gara kaleratzeko arriskuan gauden herrikideak, egoera berean dauden beste herri batzuetako 133 lankiderekin batera.

Zelan iritsi zarete puntu honetara? Errudun nagusia BATZ dela uste badugu, euskal erakundeek ere erruaren zati handi bat dutela uste dugu, hauek diruz laguntzen dituztelako enpresak, baina ez dutelako bermatzen lanpostuak sortzea.

Horrela ba, enpresa askok kanpora eramaten dituzte produkzioak, kanpokoak azpikontratatuz. Horrela ere badabil BATZ, bestela, non dago Skoda markarentzat guk egin behar genuen eskaria? Kanpoan ekoizten ari dira. Horrela beraz, «normala» hemen lanik ez izatea eta gu kaleratzeko «beharra» egotea...

Ba al da esperantzarik abenduaren 31 baino lehen? Esperantza, egon badago, baina dagoen gutxia BATZeko zuzendaritza ari da oztopatzen. Berez, enpresa erosteko interesa duen inbertitzailerik agertuz gero, Aralucek aurrera egingo luke,

baina BATZeko zuzendaritza nagusia hori saihestu nahian dabil, antza, eta horrela ezin dugu ezer egin. Horregatik diogu esperantza hori murriztu egiten duela BATZek. Enpresak dioena bezain txarra al da egoera? Egia da ez gaudela sektorearen unerik onenean, baina 2019ko urtea eta 2020ko tarte bat kontrolatuta genuen enpresan. Gure kasuan zehatz esanda, enplegu-erregulazioko espedientearen —EEE edo ERE, gaztelaniaz— bitartez egon beharko ginateke 2020 erdialderarte, orduantxe iritsiko baitira ibilgailuen modelo berriak. Horrela ba, ez ginateke ixteko egoera honetan egongo.

Zer egiten ari zarete honen aurrean? Arazo larri honi irtenbidea eman ahal izango dieten ate guztiak jotzen ari gara, baina gainera, egunero ari gara gure aldarrikapena manifestazioen bitartez egiten, Igorretik lantegiaren aterarte. Manifestazioetan ez gaude bakarrik, inguruko senide, lagun, jubilatu eta beste enpresa batzuetako kideak ditugulako ondoan.

Enpresa erosiko duenik ez bada, badago zuek beste enpresa batera lekualdatzeko aukerarik? Ez. BATZek ez du aukera hori eskuartean, eta erakundeei dei egiten diegu ea hori legala den ala ez aztertzeko. BATZek Araluce erosteko negoziazioek langileon soldata eta eskubideen murriztea ekarri zuten. Eta orain eurek dira gu lantokitik bota nahi gaituztenak!

Binke! azaroa 2019 23

Errefuxiatu turkiarrak Galdakaon

«Galdakaon

ondo gizarteratu nahi dugu» TESTUA: JON GOMEZ GARAI

Mustapha eta Oya Ince familia orain hamar hilabete iritsi zen Galdakaora, Turkiatik ihesi asilo politikoa eskatuta.

Bertan bizi gura dute, baina ondo gizarteratzeko herritarrei laguntza eske etorri dira Binkera, bereziki alabak euskara ikas dezan. Euren etxean hartu gaituzte kafearen bueltan.

G

aldakaoko Boluntarioen Giza Elkarteak (GBGE) bereziki bertako familia behartsuak edo gizarte-bazterkeria sufritzeko arriskuan daudenak laguntzen egiten du lan. Bertakoei. Hemengoei.

Baina, zer da bertakoa ala hemengoa izatea?

Zenbat denbora egin behar du munduko herritar batek, gure herrian, herrikidetzat hartzeko?

Horrek ez luke arazo izan beharko, eta ez da GBGErentzat. Horregatik, Galdakaora iritsi berri den turkiar errefuxiatu familia bat —bikote bat eta alaba— laguntzen ari da elkartea, eta honen bitartez jarri dira Binkerekin harremanetan, besteak beste, herrian ondo gizarteratu nahi dutela adierazteko.

tzan eta besteekiko errespetuan oinarrituta dagoena. Baina begira zein kritikoa den gure mugimendua, erlijioa ere —Islama bera!— zalantzan jartzen dugula. Hori ez zaio askorik gustatzen Turkiako presidenteari...

Zelan iritsi zineten Galdakaora? Turkiatik ihesi, eta Hizmetek mundu osoan eskola eta erakunde asko dituenez —YouTuben «¿Qué es el movimiento Hizmet?» izenburuko bideoa ikustea gomendatzen dizuegu, gaztelaniaz dago—, Ugandara joan ginen bizitzera orain hamar urte, han gure mugimenduaren alde lanean jarraitzeko, baina gure herritik kanpo.

Hizmet-a desagerrarazteko ordena egin zutenean Turkiatik, mugimendu biolentotzat hartzen dutelako, ezin izan genuen han jarraitu pasaportea iraungi behar zitzaigulako laster, eta beraz Espainiara joatea erabaki genuen. Horrela ba, Madrilen asilo politikoa eskatu genuen eta CEAR-en bitartez —Comisión Española de Ayuda al Refugiado— Galdakaora bideratu gintuzten, hemen horretara bideratutako Udalaren pisu publiko bat libre gelditu zelako.

Errefuxiatuak bazarete, nondik ari zarete ihes egiten?

Turkiako gobernuaren politikatik. Erdogan presidenteak ez du bere estatuan desberdin pentsatzen duenik onartzen, eta guk Hizmet mugimenduarekin bat egiten dugunez, Turkian baldin bagaude atxilotu edo erail egingo gaituzte.

Utzidazue tartetxo bat egiten: Hizmet mugimendua biolentotzat hartzen dutela esan duzue. Hala da? Ez, inondik inora ere! Are gehiago, Hizmet-ek horren kontra egiten du, bakearen eta pertsonen arteko harremana landuz. Baina kontuan hartu behar dugu Erdogan presidentea Hitler edo Francoren antzekoa dela, eta etsai berriak asmatu behar dituela.

Hori errez egin zuen: bere gobernuak atentatuak egin zituen eta Hizmet-i leporatu zizkion, horrela bere biolentzia justifikatu dezake eta bere ideologiaren kontra egiten duen mugimendu bat desagerrarazi.

Zer da Hizmet mugimendua? Hizmet pentsatzeko modu bat da. Pentsatzeko eta sentitzeko oso modu kritikoa, hezkun-

Bueltatu gaitezen harira. Galdakaon beraz Udalaren pisu publiko batean bizi zarete? Ez, orain ez, ezin dugulako.

24 azaroa 2019 Binke!

Legeak dio sei hilabete eman ditzakegula gehienez etxe publiko batean —beste familia batekin bizi ginen Bengoetxen—.

Hortik aurrera zure kabuz bilatu eta alokatu behar duzu pisutxo bat, eta gehienez bi urte egon gaitezke diru-laguntzak jasotzen, askok uste dezakenaren kontra.

Diru-laguntza handiak dituzue zuen kabuz bizi ahal izateko? Orain 1.135€ kobratzen ari gara hilero. Eta horrekin gu bion eta alabaren jatorduak, denon arropak, garraioak —100€ hilero—, etxearen alokairua —650€ hilero— eta etxeko fakturak —100€ inguru hilero— ordaindu behar ditugu... Oso justu bizi gara. Baina zoriontsu!

Eta hemen bizitzen jarraitzeko asmorik bai? Bai, duda barik. Hamar hilabete baino ez daramatzagu Galdakaon, eta dagoeneko konturatu gara hemen oso gustura bizi ahal izango garela. Horregatik Galdakaon ondo gizarteratu nahi dugu.

Zer egin dezakegu zuek laguntzeko? Ekonomikoki gure kontu biziraungo gara, denda txikitxo bat zabaldu gura dugu eta hortik bizi. Baina herritarren laguntza eskertuko genuke zuen hizkuntzak ondo ikasi ahal izateko. Ikusten duzun moduan zurekin ingelesez eta pixkatxo bat gaztelaniaz ari gara, baina gaztelania hobeto ikasi gura dugu. Eta gero euskara ere!

Laguntza eskaintzeko: Galdakaoko Boluntarioen Giza Elkartea 635750581 elkarteagbge@gmail.com

Hala ere, alaba ez al doa eskolara? Bai, Sarek 13 urte ditu eta Bengoetxe institutuan dabil ikasten. Lehen bazuen, ohiko irakasgaietatik kanpo, euskara ikasteko errefortzua... baina orain kendu egin diote. Gutxienez hiru pertsona egon behar dira errefortzua eskatzen dutenak Eusko Jaurlaritzaren laguntza jaso ahal izateko, eta orain gure alaba bakarrik dagoenez, errefortzu hori kendu egin diote.

Alabarentzako euskara irakasle boluntario bat eskertuko zenukete, beraz? Hori zoragarria izango litzateke, oso «galduta» dagoelako alaba. Ez du askorik ulertzen, bere mailakoek berezko hizkuntza dute euskara eta beste erritmo batean ari dira ikasten... eta hizkuntza barik oso zaila da dena, besteekin harremana, irakasgaiak gainditzea, zure inguruko errealitatea ulertzea... Ia aukerarik dugun zuekin ederki moldatzeko hemen, Galdakaon! • Binke! azaroa 2019 25

Iturribideak hiri-zirkuituan (2)

U

dalerriko iturri publikoen bigarren hiri-ibilbidea: Bekea, Usansolo, Gorosibai eta Zabalea. Kurtzeko plazatik atera eta bere inguruetan lau iturri aurki daitezke, plaza berean, Udaltzaingoaren ondoan eta Zabalganeko enparantzan (1). Bekelarre aldera jarraitu, aldapa zuzenetik Basabera, Meatzetarantz jaisten den bidexka batetik. Tren geltokirantz jarraitu, eta han beste iturri bat aurkituko dugu. Pertxin kaletik jarraitu eta eskuinera, beste iturri bat aurkituko dugu, eta beste bat Arlo Baltza plaza parean (2). Gorosibai aldera, errepidearen gaineko zubia igaro eta eskuinera plazatxo bat dago iturri zahar batekin (3). Zaharren egoitzarantz jarraitu, eta han putzu bat aurkituko dugu iturri batekin (4). Usansolora Ibaiondo kaletik bueltatuz, liburutegi parean beste bat aurkituko dugu (5). Puentelatorre igaro ondoren, Bekeako baselizara iritsiko gara. Han, iturri bat aurkituko dugu baseliza aurrean (6) eta beste bat eskola zaharraren ondoan. Zabaleara berriro iritsi eta elizako plazan iturri zahar bat aurkituko dugu (7). Santi Brouard plazaraino jaitsita, azken iturria topatuko dugu (8), eta honekin amaituko dugu ibilbidea.

1

LUZERA 9.136 m.

DENBORA 2 ordu 30' Desnibela 41/163 m ZAILTASUNA Baxua

2

Zabalganeko plazatik Santa Maria elizaren atzeko aldea ikusten da.

3

Usansoloko Arlo Baltzak ekimen asko hartzen ditu, baita iturri hau ere.

1

Gorsibai beheko plazako iturria txinbo batzuen ondoan aurkituko dugu.

8

GALDAKAO

4

7

2

Gorosibaiko putxuak iturri zaharra dauka eta hauxe aurkituko dugu bidean.

Usansolo

3

5

Usansoloko liburutegi ondoko plazan burdinezko beste iturri bat dago.

26 azaroa 2019 Binke!

6

Bekeako ermitaren inguruak ederrak dira, eta hor badago iturri zaharra.

7

Ardanza parkearen gainean dagoen Santa Maria parrokia eta iturria.

6

5 4

8

Santi Brouard plazako eskailerei begira jarrita, ezkerraldean dago iturria.

Gizalegez Testua: Etxerat Galdakao (galdakaokoetxerat@gmail.com)

Urgoitiko oilarra, zer dala eta?

Etxerako bidean zain gaituzu ekimenak sakabanaketak lekarkeena ulertzen lagun dakiguke. Ekimen honek forma asko izan dauz urrian Galdakaon, bat arte-lan erakusteka.

Z

iegako leihotik izenburua izan dau Jon Bienzobas preso galdakoztarraren erakusketak. 40 mihisetan eta eskulturetan Jonek idatziriko eta zizelkaturiko bizipenak espainiar eta frantziar espetxeetan dispertsaturik izan dauan 20 urteko ibilbide luzean. Erakusketa honek proiekzio lokala eukan.

Halere, antzerako erakusketak burutu diren beste herri batzuetan ez bezala, sekulako proiekzio mediatikoa izan dau. Egilearengan zentratutako proiekzioa, eta ez bere lanean. Adierazpen zaparradak berehala iritsi ziren politikari eta epaileengandik, autonomiko zein estatalengandik errekerimenduak.

Zergatik hemen?

U

raska eta Presakobuelta auzuneen arteko bidegurutzean —A8 autobidearen ia azpian— badago goikaldean oilar bat daukan monumentua: Urgoitiko oilarra. Baina, nondik dator izen hori? Horretarako, lehenago, autopista eta gainontzeko errepide nagusiak egin aurretik bertan egoan beste auzune bati egin behar deutsagu erreferentzia, Urgoitiri.

Bertan egoan gaur egun Mungian kokatutako Urgoitiko palazioa. Eta inguru hartan be Ibarretxe dalako bidezain bat egoan, han egoan aduana jagoten. Bere ardura katea ixtea eta zabaltzea zan. Horregatik be «Urgoitiko katea» deitzen eutsien inguru horri, oilarra istorioan agertu aurretik. Aipatutako oilarra Ibarretxerena omen zan, eta harek goizero kakara egiten ebanean zabaltzen ebazan kateak. Holan ba, oilar haren omenez eta autopista egin aurretik auzo eder bat egoala omentzeko eraiki zan XIX. mendean Urgoitiko oilarra.

Jonek izan ezik enparau guztiek berba egin eben. Inork ez dau 20 urte honen ibilbideaz galdetu, inork ez dau bere adierazpenen oihartzunik egin. Polemika amaitutzat emon dabe. Isilunea espetxeari eragiten deutson ingumari osoan.

Isilunea daukagu presoen sendaezinezko gaixoaldietarako. Isiltasunak Txus Martinen gaixotasunean. Horra duela egun batzuk, itxaronaldi estugarriaren ondoren Jose Angel Ochoaren azken gorria.

Isilunearen lainopean preso bakoitzarekiko babesgabetasuna, osasun arreta eza, bizi baldintza ankerrak, lekualdatzeak… lainope horretan presoekiko erabateko intimitate falta, isolamenduaren praktika orokorra; Huelvako espetxean Xabik eta Ikerrek bizi dabena kasu.

Eta ondorioak, zer?

Egoera horren ondorioak, nahiz eta aurrez ikustekoak izan, ez dabe ardurarik eragiten. Eta jakinean dagoz. Lainopea galdakoztar presoekiko dago diseinatua.

Isilune instituzionala. Lainopea epaileengandik, begirada alboratua klase politikariengandik. Ez dago praktika hauekin amaitzeko beharrezko giza agindu etiko bat.

Errealitatea ostontzeak baketik urruntzen gaitu. Urteetan esaten dihardogu eta gaur be bardin dinogu. Polemika artifizialen kontra eta interes politiko berehalakoen aurrean, ERREALITATEA beharrezkoa da. Egia eremu guztietan ezagutzea premiazkoa da. Senideok, gure testigantzen bitartez, apustu egiten dugu azken urteen errealitatea ezagutzeko bideagatik eta gaur egungoagatik. Beste herri batzuen esperientziak bermatzen gaitu.

Binke! azaroa 2019 27

Antzerkia Antzezlan guztiak Torrezabal Kultur Etxeko areto nagusian

Azaroak 16, zapatua Engruna Teatre

Loops Ordua: 18:00 Sarrerak: 4/6€

Azaroak 29, barikua Cancamisa Teatro

Rámper Ordua: 21:00 Sarrerak: 4,5/6€

Musika Azaroak 18-24

Galdakaoko Musika Astea (ikus kontrazala)

Mendia Azaroak 17, domeka Karanka-Peña Grajera (832 m.)Olvedo (932 m.)-Pelistormes (942 m.)Villamaderne Ganguren MT

Abenduak 13, barikua

Ghero, azken euskalduna

Azaroak 24, domeka Burtotzaren mendi irteera eta bazkaria

Ordua: 21:00 Sarrerak: 7,5/10€

09:00-15:00 Usansolon

Tartean teatroa

Erakusketak Azaroak 13-30 Irudia eta hitza Click eta Click elkartea Torrezabal Kultur Etxea

Azaroak 18-22 Usansoloko Mendi Asteko argazki erakusketa Burtotza MT Txapelena baserrian

Irakurle taldea Azaroak 25, astelehena

«Elsa Scheelen» Txillardegi 18:30 Tartalo jatetxean

Bizkaia Isilik Azaroak 27, eguaztena

Abenduak 8, domeka Balgerri (1.106 m.)

Burtotza MT

Abenduak 14, zapatua Usansoloko mendi lasterketa solidarioa Born To Learn proiektuaren alde 09:00/10:05 Arlo Baltza plazatik U113 taldea

Abenduak 15, domeka Turroi Eguna Bediara 09:00 Ganguren MT-ko lokaletik Ganguren MT eta Argizai Eskaut taldea

Abenduak 22, domeka Usansoloko Turroi Eguna Burtotza MT

Jaiak

Elkarretaratzea

Azaroak 29-Abenduak 1 Usansoloko Ander Deunaren Jaiak

19:30 Iturrondo plazan

UJABA

28 azaroa 2019 Binke!

Azaroak 30-Abenduak 1 Urduñara asteburu pasa Galdakao eta Usansoloko Topaguneak

Abenduak 1, domeka La Arboleda 10:30-18:30 Galdakaotik Gaztetxoak taldea

Abenduak 3, martitzena Euskararen Nazioarteko Eguna

Hitzaldiak

Argitaratzailea: AITU elkartea Koordinazioa: Jon Gomez Garai Erredakzioa: Ixone Muñiz Arana eta Jon Gomez Garai Diseinua eta maketazioa: Artefakto Argazkilariak: Gotzon Almaraz, Ander Arrieta, Inocencio Goikuria, Julio Legarretaetxebarria, Jabi Rojo Ilustrazioak: Irrimarra Inprenta: BEPSA Banaketa: Egunon Lantegi Batuak eta Correos Hileko ale kopurua: 14.000 Lege Gordailua: BI-41-2016 ISNN: 2444-9385 Binke aldizkariak ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako iritzi edota esanen erantzunkizunik

Azaroak 20, eguaztena «Winter Top Appeal»

Helbide orokorra: infobinke@gmail.com Publizitatea: publibinke@gmail.com

Alex Txikon 19:15 Txapelena baserrian

Azaroak 21, eguena «Peruko mendi birjinak» Koldobika Zubimendi Garrido 19:30 Ganguren MT-ko lokalean

Azaroak 22, barikua «Perú, cordillera blanca» Andoni Linaza, Jon Ander Linaza eta Andoni Martin 19:15 Txapelena baserrian

Azaroak 28, eguena «Gestión del riesgo y seguridad en montaña» Zigor Egia 19:30 Ganguren MT-ko lokalean

Euskaraldia Abenduak 10, martitzena Euskaraldiko bigarren batzorde-bilera 18:00 Gandasegin Euskaraldiko batzordea Binke! azaroa 2019 29

Zenbat kalabaza ditu Mikelek karretilan?

SIMETRIA: Marraztu beste aldea

Osatu eta koloreztatu barazki bakoitzari falta zaion zatia 30 azaroa 2019 Binke!

Hosto guztiak hirunaka daude. Baina bikote bati hirugarrena falta zaio. Zeini?

Lotu irudi bakoitza dagokionarekin

SUDOKUA: Bete falta diren laukiak.

Gogoratu ezin dela irudi bera lerro edo zutabe berean errepikatu.

Binke! azaroa 2019 31