Binke 041 Iraila 2019

41. zenbakia • 2019ko iraila

MIREN ODRIOZOLA DISEINATZAILEA

«Amantala produktu arrunta badirudi ere, berehala kopiatu ziguten»

Miren Odriozola Diseinatzailea

ÂŤLehengo amantal zurie sortzen zuten, oraingoek TESTUA: JON GOMEZ GARAI Argazkiak: JABI ROJO

K

risialdiak adimena zorrozten duela esan omen zuen Albert Einstein zientzialari handiak, eta egia da une gogorretatik ikasiz sortzen direla aukera berriak. Aukera horiek, maiz, norberak bilatu behar izaten ditu, agian inork asmatu ez dituen lanbideak sortzeko. Horretan eredu da hilabeteko protagonista, eta bere afizio batetik sortu du bere egungo ofizioa: amantal bereziak sortzea.

Amantalak egitetik bizi daitekela uste al zenuen? Bai, noski! Proiektu batean sartzeko ezinbestekoa da honetan sinistea, eta bertatik bizitzea posible izateko aukera ikusten baduzu, bidea errazagoa da. Lana gustukoa bada gainera‌ Zer gehiago? (irribarretsu) Zelan demontre hasi zinen hain lanbide bitxian ba! Lagun bat etorri zitzaidan proiektu zabal batekin esku artean, hau bideratzeko diseinatzaile baten beharra zutela eta bazkide izateko aukera eskaini zidan. Hasieran ez nuen argi izan, baina gau horretan bertan logoa diseinatu eta... aurrera!

Denbora ere izan beharko zenuen, baina. Orduntxe langabezian nengoen eta mihise zuri bat ipini ninduten begi aurrean, gustukoa egiteko... eta bitartekorik gabe; geu jaun ta jabe! Ufa! Hori diseinatzaile batentzat goxoki gustukoena da. Berehala ginen hiru bazkide proiektuan buru belarri, Alaitz Bidaurrazaga, Luisa Mantekon eta hirurok.

Eta zer da zehazki egiten duzuena? Batetik nire bazkideak, Luisa Mantekonek, asistentzia psikologikoa eskaintzen du eta bestetik oihalen mundua daukagu. Horrela ba, Amantalak egiten ditugu, letra handiz, eskoletako txiki eta helduentzat baita osasun mundura zuzendutako amantalak ere. Haurtzaindegietarako lozakuak eta poltsatxoak ere egiten ditugu.

Zein da jarraitzen duzuen prozesua? Sortze, produkzio eta salmenta guk geuk egiten dugu. Nola ez, nire gustukoena sortze-prozesua da, nire saltsan nago bertan: oihalak aukeratu edota guretzako bereziki diseinatu eta koloreztatu‌ Modeloak diseinatu eta grafikoa landu, marraztu‌ Gero produkzioa dator. Oihalak moztera Arrigorriagako enpresa batera erama-

2 iraila 2019 Binke!

ten ditugu eta grafikoa estanpatzera edota brodatzera berriz Erandioko enpresa batera. Ondoren, lanak jaso eta tailer desberdinetan banatzen ditugu, jostun lanei ekin eta produktua behar bezala egokitzeko!

Eta behin amantalak bukatuta? Amantalak behin bukatuta, gure lantokian gordetzen ditugu eta bertatik dendetara banatzen ditugu, edota online salmentaren bitartez bezeroari zuzenean geuk bidaltzen diogu.

k ikasleekiko distantzia hurbiltasuna» Miren Odriozola Arruti 1967, Zarautz Galdakaon familia osatu duen zarauztarrak bere herrian oinarrizko ikasketak egin ostean hasi zituen goi-mailako ikasketak Leioan eta Bilbon, hurrenez hurren, EHUko Publizitatean eta Diseinu Eskolako moda alorrean.

Ikasketak amaitu eta berehala haurrentzako arropak egiten zituen enpresa batean hasi zen lanean. Bertan, diseinatzaile lanetan, 18 urte egin zituen eta haurrentzako arropek egiten duten bidea bertatik bertara ezagutzeko aukera izan zuen.

Horrek eman zion gaur egun beste bi bazkiderekin batera zuzentzen duen Ume2010 enpresa sortzeko aukera.

Etxetik jaiotako proiektu batek nola ikusten du argia denda eta erakuslehio fisikorik gabe? Komertzial lana guk geuk ere egiten dugu. Eta hau ez zen batere erraza izan hasieran. Apustu erraldoia egin genuen lehen urtean, 2010ean, eta produkzio osoa herri desberdinetako denda txikietan utzi genuen, «deposito» modura. Maleta hartu eta Euska Herrian tipi-tapa ibili ginen hirurok, eta irailerako «Ume2010»-en amantalak eskoletan zeuden dagoeneko! Lan handia egin genuen, baina emaitza ona izan zuen.

Geroztik, gelditu gabe! Hortik aurrera umeak izan dira gure komertzialik onenak, eta eskolak, erakuslehio erraldoiak. Horrela hasi ziren irakasleak, beraientzat ere amantalak nahi zituztela-eta... Eurentzako egiteko amantal eske. Horrela ba, gure bigarren produkzioa irakasleei bideratu genien. Hamar bat mantal desberdin egin genituen eta diseinu bakoitzeko hogei ale inguru soilik… Urtarrilean produkzio berrien zain genituen maisu eta andereñoak, eta merkatuan musturra sartzeko bide polita izan zen.

Binke! iraila 2019 3

Merkatuaz ari garela: Amazon eta antzeko plataformak, abantaila ala horien kontra borrokatu ezin daitekeen munstroak? Era digital honetan ezinbestekoa da online munduan musturra sartzea... eta horretan gabiltza. Geure webguneak —www.ume2010.es— salmenta zuzenaren aukera ematen digu eta honi esker heldu ahal izan gara Estatu espainiarrean saltzera, baita bertatik kanpo ere. Baina, egia esan, marrazoen artean Kantauriko antxoa txikien modura gabiltza, baina pozik eta libre! (barreka) Ez duzue plataforma horietan egon nahi, beraz? Amazon eta antzeko plataformak merkatu plazak baina askoz gehiago dira. Zure datu esanguratsu askoren ezagutza dute eta ondorioz erabili ere egin ditzakete. Printzipioz zure onuran... baina azkenean zuri konpetentzia egiten ere hasten dira eta hor askoren porrota dator. Egia da guk produktu propioa dugula, eta agian bultzada handia jasoko genuke Amazon batetik…baina munstruo horienganako menpekotasunak, guri gutxienez, mesfidantza eragiten digu. Hori bai, Sare Sozialetan noski gaudela. Bertatik ematen dugu gure artikuluen berri!

Orduan, webgunetik bakarrik eros daitezke zuen amantalak gaur egun? Ez, herriko hainbat dendetan ere gure produktuak saltzen dituztelako. Galdakaon, adibidez, Susanaren Clementí osagarrien dendan saltzen ditugu. Zoritxarrez, denda txikien borroka oso gogorra da eta hamar urte hauetan gure bezero batek baino gehiagok ateak itxi behar izan ditu...

Zuentzat ere galera ekarriko du horrek, ezta? Bai. Eta denda berriak aurkitu nahian gabiltza, baina herri bakoitzeko denda bakarrean uzten ditugu amantalak. Hala ere, irabazirako tarteak handiak ez direnez, denda guztiei ez zaie gure produktua interesgarri egiten. Horregatik eskertzen dugu dendariek gure alde egiten duten lana.

Eta orain gauden tailer honetan, zer egiten duzue? Bertan sortze-prozesua egiten dugu. Gure lantoki-bulegoa eta biltegia izatez gain, tailertxoa ere bada. Amantalak bertan pertsonalizatzen ditugu. Bordatzeko makina baten bidez bezeroak nahi izaten dituen esalditxo edota marrazkiak eransten dizkiogu amantalari. Baina gainera, hemen opari politak eta esanguratsuak sortzeko aukera ere badaukagu! Eta denek, bai amantalek, poltsatxoek zein bestelakoek, hainbat ikasturte irauten dituzte!

Ikasketa berezirik egin behar izan duzu lanbide honetan espezializatzeko? Diseinu ikasketak egin nituen, baina lanbide askotan modura egunerokotasunak erakusten dizu gehien; orain «almazenera», garraiolari, komertzial, idazkari, diseinatzaile eta kontalaria naiz, besteak beste! (barreka) Guzti hori lankide ezin hobeaz partekatuta; ikusi eta ikasi!

Nondik datorkizu arropak diseinatzeko sena? Trapuzale amorratua izan naiz betidanik! Nire lanbidea diseinu mundutik bideratu nuen aspaldi eta oraintxe amantalen artean gustura nabil.

4 iraila 2019 Binke!

Trapuzale amorratua izan naiz betidanik, eta orain gustura nabil!

Amantal oso desberdinak egiten dituzue. Sormena beharko duzue ba orijinalak izateko! Sormena, handia!

Eta ahal den neurrian behintzat beti pausotxo bat aurretik.

Trapu munduan «kopiak» hortxe daudelako «mamu» modura, atzetik, eta amantala produktu arrunta iruditu arren berehala kopiatu ziguten enpresa handi eta txikiek. Patroi berbera, ohial antzekoak eta koloreen zein grafikoen ideiak errepikatu nahian kopiatu digute… Horregatik, amantal batean ere nortasuna zaindu beharra dago.

Eskoletan amantalen hutsunerik ikusi zenuen? Alaitz Bidaurrazaga nire bazkidearen proiektu zabal batetik hasi ginen, berak baitzuen, nolabait esateko, txikitako «traumatxoa»... (barreka) Eskolarako amantalak beste begirada bat behar zutela eta halaxe egin genuen!

Koloreari garrantzia ematen diozula bistakoa da. Koloreari baino, koloreei. Kolore desberdinak aniztasunaren seinale dira eta, non egon beharko luke aniztasun gehiago, eskoletan baino? Aniztasun hori bultzatu beharra dago fronte guztietatik.

Zergatik uste duzu inportantea dena amantal egoki bat janztea? Eskolara pozik joatea, horrek du garrantzia. Eta horretan lagundu ahal duen edozerrek, amantalak barne, balio handia du. Arropa beti izan da norberaren nortasunaren adierazle, eta uniformea berriz, kontrakoa. Egin dezagun ba geu izaten laguntzen gaituen uniformea; «desuniformea» asmatu dezagun! Hortxe dago gure nortasuna. Berehala identifikatzen dituzu «Ume2010»-en amantalak, baina bat bera bez ez dugu errepikatzen. Urtero bilduma berri bat ateratzen dugu eta haurrak erabakitzen du behin eta berriz zein amantal ipini, bere kolorea, bere gustoko irudia, bere marigorringoa edo bere pirata… Baina pozik joan daitela eskolara!

Ikasleei gero eta gutxiago eskatzen omen zaie eskolara amantala derrigor eramatea. Horrela da? Bai, hori dirudi.

Helduen kolekzioak zabaltzen joan garen heinean behintzat txikien merkatua murrizten joan da. Eta horregatik kontziente gara helduen amantalekin jarraitu beharko dugula merkatu honetan borrokan. Horregatik ere estreinatu ditugu linea berriak helduen amantaletan: kremailerarekin, soineko modukoa, mahuka gabekoa, pitxiak, kasakaren antzekoak...

Amantalak pertsonalizatu egiten dituzuela esan duzu lehen. Zer da eskatu dizuten gauzarik arraroena? Bezero

ELKARRIZKETA MIREN ODRIOZOLA

Umeak, gure komertzialik onenak! Eta eskolak, eskaparate! batzuek artisau modura ikusten gaituzte eta «amantal erabat esklusiboak» eskatzen dizkigute! Sorbalda oihal batekin izan dezala bere amantalak, bizkarretik beste bat, gero grafikoa beste oihal honekin, edo bestearekin... Bezero kapritxosoak! (barreka) Horrelakoei erantzuna ematea ezinezkoa zaigu, gure produkzio eta lan motagatik, baina neurri txiki batean sartzen gara saltsa horretan... Gora «tuneoa»! Eskaririk arraroenak, akaso, brodatuetan egoten dira: «zenkiuberimatx» batetik, saskibaloiko baloi batera, katalan edo galegozko esalditxoren batera zein «eskerrik asko andereño!» esaldi zoragarrira!

Zergatik nahi izaten dute irakasleek amantal egoki bat izan? Gaur egungo amantalek aitzinakoen kontrako izaera dutela esango nuke. Lehengo amantal zuriek ikasleekiko distantzia bat sortzen zuten moduan, oraingoek hurbiltasuna dute helburu. Eta nola ez, azpiko arropak ez zikintzea ere bada helburu nagusietariko bat, baina baita «koketeri» puntutxo bat eskolan ere izatea! (barreka) Irakasle batzuek bost edo sei amantal desberdin ere badituzte armairuan, aldatzen joateko!

Eta eskerrak eurei! (irribarretsu) Gizonentzat urdina eta kolore ilunak. Emakumeentzat larrosa eta kolore argiak. Binomio horietan erortzen zara zu ere? Argi dago ezetz! Egia da emakumeok ausartagoak garela, armairuan oihal eta kolore jolaserako leku gehiago dugula dirudi. Baina bagabiltza gauzak aldatzen... Esaterako, gizonezko txaleko salduenak loradun oihal «kantoso» zoragarri bat zuen sorbaldan. Atrebentzi txiki bat zelakoan eta... salduena izatera iritsi zen! Gizonentzako aukerak sortu behar direla argi dago, bestela denek berdin jarraituko lukete.

Orain gutxi Hizkuntz Eskubideen Behatokiaren zoriongutun bat jaso zenuten. Zer dela eta? Bai, bezeroen bidez bideratutako erreminta bat da nonbait, —horrelakorik zegoenik ere, ideiarik ez!—. Gure produktua eta zerbitzua euskaraz egiten dugulako jaso genuen, eta pozik jaso genuen zoriona, nahiz eta hausnartzen hasita gogorra den jakitea euskararen normalizazioan urruti gaudela oraindik...

Zuen zerbitzu osoa euskaraz eskaintzeari garrantzia ematen diozue, hortaz. Argi izan dugu hasieratik. Gu euskaldunak bagara eta produktua euskaraz bada, zerbitzua zelan ez da ba euskaraz izango? Guk hala jarraitzen dugu eta hala jarraituko dugu, nahiz eta eskatu izan diguten esaldiak gaztelaniaz jartzeko, «es que sino mis alumnos no lo entienden...» aitzakiarekin. •

Arin-Arin!

Asteko egun gogokoa?

Osteguna.

Herriko txoko gustukoa?

Arantziletik aurrera egin, eta pistetan galtzea...

Liburua ala tablet-a?

Mmmm... Margoak!

Pelikula bat?

Un asunto de familia.

Ez duzu onartzen…

Handikeria.

Zoriontsu egiten zaitu…

Edozein detaile txikik.

Plater bat?

Barazki menestra.

Deskribatzen zaituen berba?

Baikorra.

Herrian zer kenduko zenuke?

Grisa.

Eta zer berria jarri?

Berdea.

Euskarazko berbarik politena?

Bihotz.

Zure ametsetako bidaia?

Bueltako datarik gabeko bat...

Berba egin ala entzun?

Entzun.

Zure mesanotxean ezin da falta…

Paperezko musuzapiak.

Abesti bat?

Voy, caminando por la vida, Melendirena.

Binke! iraila 2019 5

Franco diktadorea hobitik ateratzea agindu du Gorenak Francisco Franco diktadore zenaren gorpua leku publiko batean «atseden hartzen» egoteak zalaparta sortu du. Erorien Haranean dago; batzuentzat mingarria da «ohorezko leku batean» egotea, eta beste batzuek ez dute bidezkoa ikusten bertatik atera behar izatea. Bada, Espainiako Auzitegi Gorenak azkenik Franco hobitik atera eta lekuz aldatzea agindu du.

Itsasoaren maila metro bat baino gehiago igo daiteke Ozeanoei buruzko txostena argitaratu du NBEren IPCC izeneko ikerketa taldeak. Ondorio larriena: itsasoaren maila metro bat baino gehiago igo daiteke planeta osoan 2100. urterako.

Horrek, noski, milioika pertsonak lekualdatu behar izatea ekar dezake, eta beste leku altuago batzuetan bizitzera eraman. Gizakiaren esku hartzea muturreko egoerara iristen ari da.

60

Espainiako Hautes kunde Orokorrak errepikatuko dira azaroaren 10ean, eta horretarako, PP eta PSOE alderdie k dagoeneko 60 m ilioi euro eskatu dizkiote banketxe pribatuei, hauteskunde kanp aina burutu ahal izateko.

Sarean arrantzatua

Emakume bat hiru egunez bahitu eta erasotu dute Irailaren 22an lau gizon atxilotu zituen Ertzaintzak, emakume bat hiru egunez bortxatu eta bahituta izatea egotzita. Bilboko Atxuri auzoan gertatu zen ezbeharra eta, Segurtasun Sailak jakinarazi duenez, euretariko bi esperetxeratu egin ditu.

«Argentinaren aurkako partida ez da jokatuko; arinegi iragarri genuen, nire akatsa izan da»

Guardia Zibilak irailaren 23an CDR sareko bederatzi katalan atxilotu zituen, «ekintza terroristak» prestatzen ari zirelakoan, Espainiako Auzitegi Nazionaleko fiskaltzaren arabera. Atxiloketetara 500 polizia armatu bidali zituzten.

LUIS MARÍA ELUSTONDO Euskal futbol federazioko presidentea

Txiste txarra —Gaur kaka egitera joan naiz mugikor gabe. 178 azulejo daude.

Espainiako Polizia boltaje handiko Taser pistola elektrikoak erabiltzen hasiko dela? AEBtan ehunka pertsona hil dira hauen ondorioz.

6 iraila 2019 Binke!

Euskal Herriko hogeita hamar pentsiodunek Bilbotik Madrilerako bidea oinez hasi dute, Andaluziatik Espainiako hiriburura ere joango den beste talde batekin sinkronizatuta, Madrilen bertan urriaren 16an Kongresuaren aurrean egin behar duten mobilizazio batean parte hartzeko.

Etxepare denda

«Azken lapurretaren ostean denda ixtea pentsatu nuen» Galdakaon lapurreta gehien pairatu dituen dendaria da Juanma Ardura, eta bere egoerak gainontzeko dendariak elkartzera eraman ditu, baita denen arteko ahotsa batzera ere, herrian segurtasun gehiago eskatzeko.

H

BINKE

errian azken hileotan egon den ardura nagusietariko bat da Galdakaoko komertzioek pairatu dituzten lapurretak. Ondorioz, udaren atarian manifestazio batera ere deitu zuten dendariek, egoera salatu eta Udalari babesa eskatzeko. Bertan izan zen Juanma Ardura (1970, Bilbo) Etxepare dendako arduraduna, azken aldian lapurreta gehien jaso dituen dendaria.

«Burua altxatzen» zoazela esan daiteke? Bai, prozesu luze samarra izan da.

Lehenengo mutiloi edo «bolardoak» jarri nituen, eta ez genuen askorik saihestu. Azkenaurreko lapurretaren ostean erakusleiho nagusiaren azpian horma jarri nuen, eta bestetik sartu ziren...

Orain denetan daude hormak, eta pentsatu gura dut lapurreta gehiago ez ditudala sufrituko. Ez behintzat ilargiratze —alunizaje— sistemaren bitartez...

Zenbat lapurreta sufritu dituzu azkenaldian? Hilabete bakarrean hiru ilargiratze egin dizkidate. Eta orain dela bizpahiru urte besteren bat...

Zergatik hainbeste, denda berean?

Zerbait ondo irtetzen zaizunean, errepikatu egiten duzu. Eta imajinatzen dut hauei gauza bera gertatu zaiela.

Gainera, marka oneko produktuak eta merkatu beltzean erraz saltzekoak dira, aupistako irteera zuzena gertu dute «pintxazoaren» bitartez...

Baten batek pentsatuko du zure kasu honi kiratsa dariola... Denetarik entzun dut, kontu-garbitze bat izan dela, segurotik kobratzeko izan dela...

Eta begira, kontu horrekin gauza bat

argi utzi nahi dut: zuk uste duzu, benetan, ezer kobratzeko edo bezero batekin arazoren bat dudalako, norbait arazo guzti honetan sartuko denik? Jendea ez da konturatzen zelako mina egin dezaketen horrelako komentarioek.

bertako zuzendari den Kristina Gonzalez. Benetan, ez dakizue zelan babestu nauen beti. Nire ondoan izan da beti, pertsonalki, eta ahal izan duen guztia egin du Kristinak, lapurretek ahalik eta galerarik txikiena ekar ditzaten.

Zer ekarri du lapurreten olatu honek zuretzat, pertsonalki? Oso ahul uzten zaitu psikologikoki. Goizaldeko ordu txikitan telefonoa jotzen entzutea gogorra da, ez dakizu zer egin eta sentitzen duzun amorrua baino handiagoa da ezintasuna. Hainbeste ordu lanean, gero madarikatu batzuek zure ogia ekarriko duten arropak minutu bakarrean eramateko... Azken lapurretan, Udaltzaingoaren deia jasotzean, denda behin betiko ixtea pentsatu nuen... Baina nora noa? Zer egin?

Udalarekin ere izan zara harremanetan. Ze balorazio egiten duzu? Bai. Bai aurreko Udal Gobernuarekin zein honekin ere etengabeko kontaktuan egon naiz, eta bi alkateen partetik sentitu dut babesa. Ibon Uriberen gobernuak mutiloiak jarri zituen espaloian, Brigadak lagundu egin zidan eta Udalaren furgoneta handi bat ere jarri zuten gau osoan zehar, lapurreta baten ostean, erakuslehioa zaintzen. Iñigo Hernandok ere lehenengo egunetik hartu ninduan udaletxean. Honek ere aldez aurretiko jarrera ona erakutsi dit, lan egin eta laguntzeko asmoa. Guk, dendariok, presentzia poliziala eta argitasuna handitzea baino ez dugu eskatzen. Dendentzat ona dena, denontzako izango da!

Eta profesionalki, zer ekarri dizu? Ba galera ekonomikoaz gain, badago denaren gainetik azpimarratu nahiko nukeen gauza positibo bat: Seguros Bilbao eta

Binke! iraila 2019 7

Hilero atzera begiratu eta aspaldiko erretratuak alderatzen jarri gara atal honetan, baina tarteka memoria historikoa berreskuratu eta zabaltzen ere hasiko gara Galdakao Gogora elkartearen eskutik.

1937ko Santakurtzen aurretik...

Testua: Nagore Ferreira Zamalloa - Galdakao Gogora (galdakaogogora@gmail.com) Argazkiak: Galdakao Gogoraren artxiboa

G

atxa da orain dala 82 urteko Santakurtzetan pentsetea, ezta? Zelan izango ete ziran orduko jaiak? Zer egiten ete eben gazteek?

Badakigu jakin be, baina, 1937ko Santakurtzak latzak izango zirala.

Tropa nazionalak bagilaren 15ean sartu ziran herrira. Errepresino gogorra hasi eben orduan faxistek: atxiloketak, jazarpenak... Inuntziagako txaleta kartzela bihurtu eben, eta han sartu ebezan hainbat lagun. Horretako batzuk gero Bilboko Santutxu auzunean egoan Larrinagako kartzelara bialdu ebezan.

Talde horretan egozan Angel Arostegi Bilbao, Valentin Mandaluniz Ealo (eskumako erretratuan), Jose Luis Zabala Bilbao eta Santiago Celaya Sagarduy gazteak. Handik hilabetera epaitu ebezan, garagarrilaren 27an, eta heriotza zigorra jaso eben dan-danek. Zeintzuk ziran delituak zigor hain gogorra jasoteko? «Eskoiko jentea mehatxatu eta iraindu» edo «batzorde gorri separatistetako kidea izatea» moduko delitu barregarriak ziran danak.

Santakurtzak hasi baino astebete lehenago fiusilau ebezan, irailaren 7an,

8 iraila 2019 Binke!

Derioko kanposantuko hormaren kontra.

Beste herritar batzuk be fusilau ebezan faxistek, 1937ko garagarriletik 1938ko zezeila bitartean: Pedro Asua Zubiaur (ezkerreko erretratuan), Pedro Abadia Barrutia, Juan Uriarte Santa Cruz, Andres Hormatexe Egiluz eta Dei Egileor

Arostegi. Eta gehiago be egongo dira beharbada fusilauen artean, nahiz eta ez daukagun gehiagoren barririk.

Edozelan be, ez dagiguzan ahaztu 82 pasau arren. Memoriarako eskubidea daukie eurek eta guk eurak gogoratzeko betebeharra.

Etxeko landareak zaintzeko lau aplikazio Etxean landareak dituzu baina denak hiltzen zaizkizu? Kaktus bat ere zaintzeko ez zara kapaz? Landare bakoitza noiz eta zenbat ureztatu behar duzun badakizu? Lasai, lau aplikazio hauekin dena argituko duzu eta: PLANT CARE REMINDER Ureztatzeaz gogoratzea ezinezkoa bazaizu, hau da zure app-a. Landare bakoitzaren ezaugarriak gorde beharko dituzu programan, eta behin hori eginda, aplikazioak esango dizu noiz den landare bakoitza ureztatzeko une egokia. Doakoa da gainera!

GARDEN MANAGER Etxean lau landaretxo soil baino gehiago badituzu, app hau oso osatua da; ureztatzeko denborez gain, ongarriak noiz eman eta noiz kimatu ere esango dizu. Gainera, inguruko lore denden inguruko informazioa emango dizu.

Doako da, ordainpeko hainbat ezaugarrirekin.

WATERBOT

AGROBASE Plant Care Reminder aplikazioaren antzekoa da hau, baina oraindik errazagoa da. Funtzio bera betetzen du, baina oso modu sinplean. Behin ureztatua, klik egin eta app-ak atzera kontua jarriko du martxan hurrengo ureztatzea kalkulatzeko. Zelan ez, doakoa hau ere!

Dagoeneko mina egina dagoenean, app honek landareen gaixotasunak identifikatzen lagunduko dizu. Oso erabilgarria da intsekturen baten erasoa jasan badute, adibidez. Datu-base zabala du, eta sintomak deskribatzeaz gain erremedioak ere eskaintzen ditu.

Galdakaon zure begirada eta entzumena 30 urtez baino gehiago zaintzen.

Kalitate, berme eta zerbitzuarekin Juan Bautista Uriarte, 19. Galdakao Telefonoa: 94 456 59 54 WhatsApp: 688 856 690 Hauetan ere bagaude!

Binke! iraila 2019 9

Ohiko zozketa bueltan da!

Nagore Ferreira Zamalloa Ibon Askargorta San Torcuato

Binkekide +1 Kanpaina berezia uztailean amaituta, bueltan gara ohiko eta hileroko zozketara, non herriko merkatariek eskainitako produktu edo zerbitzuen zozketa egingo dugun, Binkekideen artean soilik! Zorte on!

Galdakaoko Ostalaritza Eskolak eskainitako bina menu irabazi dute.

Zer egin Binkekide izateko?

Eman zure babesa urteko

36 â‚Ź

ordainduta

Oraindik binkekide ez bazara, eta neurri honetako lehenengo komunikabide euskalduna babestu eta sustatu gura badozu, hauek dozuz horretarako bideak:

1. Bete beheko formulario hau, eskaneatu edo atera argazki bat eta bidali e-postaz: infobinke@gmail.com

2. Bete formularioa, moztu, eta utzi gutunazal baten, Binke izenarekin

Eta zuretzat, MOTXILA HAU OPARI!

Torrezabal Kultur Etxeko atezainaren leihatilan.

3. Eskaneatu zure

IZEN-abizenAk:

mugikorraren QR irakurgailuarekin beheko kodea eta bete formularioa!

HELBIDEA:

TELEFONOA:

NORTASUN AGIRIA:

E-posta: IBAN

KONTU KORRONTEA:

10 iraila 2019 Binke!

ENTITATEA

BULEGOA

K.Z.

KONTU ZENBAKIA

Azken Gudaria

«Identitatea duen lasterketa sortzeko aukera izan dugu» Herritik sortua den eta herri kirolak berezitasun nagusi izango dituen lasterketa propio berria irailaren 29rako antolatu da Galdakaon, eta hogeita hamar oztopo gainditu beharko dira Azken Gudarian.

O

BINKE

ztopoak gainditzeko proben arrakastatik sortua, hemendik aurrera Galdakaok bere lasterketa propioa izango du, identitate propioa ere izango duena: Azken Gudaria. Antolakuntzaren ordezkariarekin elkartu da Binke, Patxi Alava (1968, Astorga) kirolariarekin.

Zer da zehazki Azken Gudaria? Oztopo probak eta herri kirolak bezalako diziplina desberdin eta aldi berean antzeko bi uztartuko dituen lasterketa da.

Herri kirolak ikustera ohituta gaude, eta hau fusio bat da, herri kirolak bizitzeko helburuz sortutakoa.

Zergatik sortu duzue ekimena?

Aurreko hiru urteetan antolatu ziren oztopoen lasterketa probak ikusita eta hauek antolatzen zituen enpresak Galdakao «botata» utzi ostean, Udalak horren antolakuntzan laguntzen zein parte hartzen ibili ginenoi antzeko lehiaketa bat guk geuk antolatzeko proposamena luzatu zigun.

Baina honek ez du aurrekoekin zerikusi handirik, ezta? Tira, aurreko probetan parte hartzetik jaso genuen esperientziak balio izan digu antzekotasun batzuk izateko, baina hutsetik hasi garenez gu Azken Gudaria osatzen, aukerak eman dizkigu gauza berriak egin eta identitatea duen lasterketa bat sortzen.

Nortzuk zaudete proiektu honen atzean? Bereziki bost pertsona gaude, denak galdakoztarrak eta kirolari oso lotuta gaudenak: Kepa Goti, Giselle Juarez, Richard Gomez, Gorka Pumarejo eta bostok. Baina noski, laguntzen beste herritar asko dago atzetik!

Azken Gudaria, 29an Zeri egin beharko diote aurre parte hartzaileek? Parte hartzen dutenek hamar kilometro pasatxo izango dituen zirkuitu misto bati egin beharko diote aurre. Guztira hogeita hamar proba izango ditugu, oztopoak eta herri kiroleko ariketak uztartuta.

Nondik igaroko da zirkuitua? Herriko hainbat inguru hartuko ditu. Arantxile, Paopa, Tximelarre, Agirre Lehendakari plaza, Ardanza parkearen ingurua, Elexaldeko igerilekuak eta Urreta kiroldegiaren atzeko ingurua, non hasi eta amaitu egingo dugun lasterketa.

Lasterketa iristeko egun gutxi falta direla, zelan doa izen-ematea? Lehenengo edizioa eta hain ekimen desberdina izateko, ez doa txarto, baina harritzen du Galdakaok parte hartzeko duen ohitura eskasak. Gainera, Azken Gudariaren kasuan, badakigu jende asko zer gertatuko zain dagoela, aurtengo edizioa ikusi eta hurrengo urtean izena

Lasterketa Urreta kiroldegitik 10:00etan hasiko da, taldeka 20 minuturo irtenda.

Izena emateko: www.azken-gudaria.com

emateko. Horren aurrean jendea animatu gura dugu, publiko mota guztientzako lasterketa izango da eta. Eta ez hori bakarrik, baten batek probaren bat egin nahi ez badu, ez da inor zigortuko.

Estilo honetako ekimenak modan daudela dirudi. Zergatik? Musturren aurrean erronka mota desberdinak proposatzen dituzten lasterketak direlako.

Ekilibrioa, indarra, koordinazioa, erresistentzia... denak menperatu behar dituzu, baina baita talde-lana ere, oztopo batzuk gainditzeko agian ondokoen laguntza beharko duzulako. Guzti horrek arrakastara eraman ditu ekimenok.

Hurrengo urteei begira dagoeneko?

«Saltsa» honetan sartu garela, eta Udalak nahi badu, errepikatuko dugu! Baina momentuz, 29an elkartuko gara!

Binke! iraila 2019 11

IGOR VILLAVERDE GARMENDIA

Metalaren hitzarmena

Z

eini ez dio axola metalaren hitzarmenak? Zeini ez dio axola 53.000 familien hobekuntza sozialaren aldeko borrokak?

Bizkaiko industria eta gizartea kontrolatzen duen Patronalaren aurkako borroka da, 2001-2003 urteetan eraginkortasun orokorreko hitzarmena adostu eta 2008-2011. urteetan gutxiengoak adostutako beste hitzarmen baten ondorioz etorritakoa. Aldaketa 2012an etorri zen, urte honetan Espainiako lan erreforma onartu eta haren ondorioz aurreko guztiak ezeztatu baitziren.

Ordea, 2013an FVEM-ek probintziarteko hitzarmena atzera bota zuen eta horren ondorioz, ordura arte adostutako guztiak, ez zuen ezertarako balio izan. Bizkaiko gizartean nagusi eta adierazgarriena den sektorea Espainia eta bertako langileen estatutuaren eskuetara igarotzea ekarri zuen horrek. Eta beraz, niri asko axola dit. Pentsaera ezberdin bat ez da elkartu 1979tik, eta horrek bistan utzi du langileon borroka bateratua ezinbestekoa dela zerbait lortu ahal izateko. Gizartean jende askori eragiten dion hitzarmena da, gure seme-alabek egoera gogorrak bizi beharko dituzte bestela gure belaunaldiak ez badu gure gurasoek lortu zutena defendatzeko borrokatzen.

Horregatik, metalaren hitzarmena defendatzea da helburua.

12 iraila 2019 Binke!

Eman izena antzerki eskolan!

A

ntzerki-saioak arrakasta handiko tailerrak dira gure udalerriko ikasleen artean. Hezkuntza eta Euskara Arloak, 2008-2009 ikasturteaz geroztik eten barik eskaini izan ditu tailerrok Galdakaoko hezkuntza-zentroetan, bai eta hezkuntza-zentroetatik kanpo ere. Xederik behinena, zeharkakoez gainera, euskarazko komunikazio gaitasuna eta, bereziki, ahozko adierazpena aberastea da.

Antzerkiaren bitartez hainbat dira ontzen diren aspektuak: taldelana, kontzentrazio ahalmena, memoria, gorputzaren kontzientzia eta adierazpena, imajinazioa, erritmoa eta psikomotrizitatea, besteak beste.

2018-2019 ikasturtean 12 talde sortu ziren udalerriko hezkuntza-zentroetan eta orotara 150 ume inguruk parte hartu zuen egitasmoan. Endemas, SAINETE talde bat ere sortu zen, iazko programan parte hartu zuten ikasleen gurasoek osatua.

2019-2020 ikasturtean izena ematea Epeak: irailak 23 - urriak 6.

Lekua: Udalaren webgunea > Euskaraz bizi > Arte eszenikoak.

Oharra: izen ematea webgunetik bakarrik egingo da.

Informazio gehiago: hezkuntza-euskara@galdakao.net • 944010540

Ba al zenekien eguneroko objektu batzuk ia automatikoki erabiltzen ditugun arren, ez diegula erabilera zuzen edo praktikoena ematen?

Aurikularrak

ASIER BIDART MEABE

Guztiz praktikoak dira zenbait gailu elektronikorekin erabiltzen ditugun aurikularrak, baina batzuetan kokoteraino amaitzen dugu belarrian jarri eta jausten zaizkigunean. Hori ez gertatzeko, badago aurikularrak jartzeko modu bat: belarriaren atzetik pasa eta, alde hau inguratuz, aurrealdera pasatzea, hain zuzen. Era honetan, finko geldituko da eta zailagoa izango da erortzea!

Media «aurkitzailea» Ziur behin baino gehiagotan gertatu zaizula arrakada, torloju edo tankerako objektu txiki bat lurrera erori eta komeriak pasa dituzula haren bila. Aurkikuntza errazteko modu praktiko bat media bat aspiragailuaren tutuan lotzea da. Zertarako? Aspiragailua lurretik zehar pasatu eta galdutako objektua median itsatsita geratzeko. Zaharkiturik dauden mediei erabilera praktikoa emateko modua!

Laranjak zuritzea Era asko daude laranjak zuritzeko, baina batzuetan ez dugu modurik praktikoena aukeratzen. Modu erraz bat ezagutu nahi? Labana erabiliz, muturrak ebaki lehenengo, eta jarraian, beste ebakidura bat egin laranjaren erdira arte. Egin dugun azken ebakidura horretatik atzamarrak sartu eta laranja zabaldu, guztiz «luzaturik» geratu arte. Horrela, laranja-ataletan banaturik gelditu zaigu gure fruta!

Giltzatakoetako eraztunak Pertsona guztiok ez dugu erraztasun bera izaten giltzatakoetako eraztunetan jartzen ditugun giltzak sartu edo kentzeko. Zeregin honetan zailtasunak dituztenentzako bada modu bitxi bezain erraz bat: grapak kentzeko diseinatutako gailuaren «haginak» eraztuna zabaltzeko erabili! Amaitu da arazoa!

Epizenoak

G

urasotzeak agiri-agirian dakar erabaki, konpromiso eta ardura ugari, nahi aurrezdik, nahi ostean. Adostutakoak-edo gehienetan; baina, sarritan, aldebakarrekoak, derrigorrak aginduta edo guraso berrien bizi-arnasak estututa. Umearen izenarena ei da noiz edo noiz endredatzen den gaietako bat: errima barregarriei atzea eman nahia, norbanakoaren gurari edo burutazioak, originala izan beharra, grafia kontuak… Matraka horretan sexuaren eta izenaren arteko loturak ere zerikusia eduki du, aurrerantzean ez, hurrean.

Euskaltzaindiak izen epizenoen edo neutroen zerrenda egin eta aurkeztu du, uda aurretxoan Gasteizen egindako Nazioarteko Onomastika jardunaldian. Hala bada, izen neutroak leku-izenetatik eta lexiko arruntetik sortutako izenak dira eta atal horretan multzotu dira, besteak beste: Aiuri, Amaiur, Amets, Araitz, Argi, Bihotz, Garai, Gorbeia, Euri, Haize, Iparla, Iraultza, Itzel, Kemen, Larraine, Lizar, Luzaide, Muxika, Pallas, Udalatx... Sailkapen horretatik kanpoan lotu dira, momentuz behintzat: Ainhoa, Lur, Sua, Haizea, Zuberoa eta abarrak. Baina, duda barik, aurrekari garrantzitsua da. Izan ere, izaera irekia izango du izendegi berriak eta lantzean-lantzean gaurkotuko ei da. Halabiz.

Binke! iraila 2019 13

Gure ikasleak eta euskara

Ikasturteari ekin, baina euskaraz?

TESTUA: AINHOA SANCHEZ SANCHO INFOGRAFIA: ARTEFAKTO

Ikasturteari hasiera emateak, udako oporrei agur esan eta errutinari berriz ekiteak dakar. Baina errutina horretan sartzen al da euskara? Zelan hasi dute ikasturtea eskolan, kalean eta etxean Galdakaoko ikasleek? Ainhoa Sanchez EHUren Hezkuntza Fakultateko ikaslearen ikerketaren moldaketa da ondorengoa.

A

zken urteetan Euskal Herri mailan euskararen erabilera pil-pilean dagoen gaia izanik, gai hau Galdakaoko ikastetxeetara ekartzea ariketa interesgarria izan zitekeela erabaki da. Horretarako, bi ikastetxe ezberdinetako haurretan nolako eragina duen aztertu da. Argi dute Galdakaoko haurrek nolako garrantzia duen euskaraz hitz egiteak? Hitz egitera «derrigortuak» daudenean bakarrik egiten ote dute? Galdakaoko kaleetan egiten den erabilerara hurbiltzen dira? Galdera guzti hauei erantzuna emango zaie hurrengoko lerroetan.

Berdina al da galdakoztarron euskararekiko ezagutza eta erabilera kalean? Zoritxarrez, ez. Azken hamarkadetan, Galdakaoko herritar euskaldunen ezagutzak gora egin duela esan behar da. Hortaz, berri ona da. Izan ere, herritar hauen ezagutza %25etik %41era igo da 80. hamarkadatik 2016. urtera arte.

Hala ere, ezin daiteke berdina esan erabilerari dagokionean.

Tamalez, eta kontuan hartuz Galdakao ia 30.000 biztanleko herri bat dela —Usansolo barne—, herritarren %13ak erabiltzen du euskara harremantzeko hizkuntza gisa. Beldurra edo lotsa ote diogu etxetik kanpo euskaraz hitz egiteari?

Gai honetan murgiltzen hasteko, inkesta egindako haur hauek Galdakaoko erdiguneko bi ikastetxetako haurrak izan dira, 8-9 eta 10-11 urte bitartekoak. Guztiak D eredukoak. Guztira, 160 ikaslek parte hartu dute lan honetan. Ikasleek hainbat galdera erantzun dituzte, hala ere, hiru galdera izan dira alde nabarmenenak izan dituztenak. Hau da, hiru espazio ezberdinetan egiten duten erabilera plazaratzen da. Alde batetik,

14 iraila 2019 Binke!

hiru espazioak ikastetxe barneko gela barruan daudenean ikaskide eta lagunekin egiten duten euskararen erabilera zernolakoa den aztertu da, gela barnetik irtetzen direnean jolastokian egiten duten erabilera eta azkenik, ikastetxetik irtetzen direnean, kalean lagunekin egiten duten erabileran. Aldaketa handiak ematen dira hiru eremu hauetan.

Lekuaren arabera. Herriko haur hauek euskara erabilera berdina egiten ote dute hiru eremu ezberdinetan? Erantzuna, zoritxarrez, ezezkoa da. Haur hauei hiru eremu ezberdinetan lagunekin eta ikaskideekin zer-nolako erabilera egiten duten galdetu zaie. Honen erantzuna, goitik beherako progresio bat ematen dela da. Hau da, gela barnean portzentai altuenak daude, eremu honetan hitz egiten dute gehien euskaraz, ikasleak jolastokira iristerakoan portzentaiak jaitsi egiten dira eta kale erabileran, ordea, oso ikasle gutxi dira euskaraz hitz egiten dutenak.

Izan ere, nahiz eta bi ikastetxe hauen artean aldeak egon —portzentaiak bikoiztu eta hiruzkoiztu egiten dira aurretiaz aipatutako eremu ezberdinetan—, oso argi dute non «hitz egin behar den» euskaraz. Hau da, gela barruan daudenean gehienek egiten dute euskaraz. Honen zergatia, eremu honetan euskaraz «derrigorrez» hitz egin behar dela ikusten dutelako izan daiteke. Aldiz, ikasle hauek jolastokira joaten direnean, ez dute euskara lehen-hizkuntzatzat hartzen. Hortaz, portzentaiak eremu honetan asko jaisten dira. Beharbada, andereño eta maisuak ondoan ez egoteak ez die «derrigortzen» euskaraz hitz egitera eta erosoago sentitzen dira gaztelaniaz harremantzen.

Gure ikasleak eta euskara Eta kalean? Adi hurrengo datuari! Eremu honetan 160 ikasleetatik 17k bakarrik hitz egiten dute beti euskaraz lagunekin.

Harritzekoa, ezta? Zergatik? Ikasle hauek, eremu hau erabilera mailan eremu informalena denez, ez dute «beharrik» edo ez dute «derrigortzat» hartzen euskaraz hitz egitea. Eremu honetan gizartean, kasu honetan Galdakaon, gehien hitz egiten den hizkuntzara hurbiltzen dira haur hauek. Hau da, herrian gehien hitz egiten den hizkuntza gaztelania denez, ikasle hauek kalean hizkuntza hau entzuten duten gehien, beraz, haur hauek ere hizkuntza nagusitasun horretara hurbiltzen dira, erdarara, alegia. Hortaz, aurrera begirako lanetan, eremu honetan ikasle gehiagok euskaraz hitz egitea da helburuetako bat, haur hauen euskararekiko grina piztea.

suna? Bada, aipatzekoa da joera bat ematen dela zaharragoak diren ikasleei gazteagoak direnei baino euskara gutxiago egiten dietela. Kontuan hartuz 160 ikasle izan direla inkesta egin dutenak, Galdakaoko bi ikastetxeetako datuek zera esaten dute: gazteagoak diren ikasleei %73,8ak egiten dietela beti edo gehienetan euskaraz, eta nagusiagoak direnei, aldiz, %41,25ak. Hortaz, portzentaiak ia bikoiztu egiten direla ikus daiteke.

Honetaz gain, nagusiagoak eta gazteagoak diren ikasleen artean aldea ematen dela ikus daiteke. Hala ere, bitxia da inkesta egin duten bi adin tarteko ikasleek ia berdin hitz egiten dietela zaharragoak edo gazteagoak diren ikasleei. Beste modu batera esateko, 8-9 eta 10-11 urtekoek euskara erabilera berdina erabiltzen dute gazteagoak direnekin hitz egiteko edota zaharragoak direnekin hitz egiteko. Honekin azaldu nahi dena zera da, ikasle hauek argi dutela zein hizkuntzetan «hitz egin behar zaien» ikasle zaharragoei edo gazteagoei.

Hots, zaharragoak direnei «egokiena» edo «ohikoena» erdaraz hitz egitea dela eta gazteagoak diren ikasleei euskaraz.

Beraz, atal txiki hau laburbilduz, nagusiago egitea erdaraz hitz egitearekin lotzen dela argi dago.

Nagusitzean, euskara ahaztu? Egia da nagusiago egin ahala orduan eta euskara gutxiago egiten dela? Hala da, bai. Harritzekoa suertatu daiteke ikasleek urte gutxitan hizkuntzarekiko eman dezaketen aldaketa ikustea. Hots, lan honetan zehar parte hartutako ikasleek bi urteko aldea izan dute soilik euren artean. Ikastetxe barnean portaera oso antzekoak dituzte, hau da, gela barnean eta jolastokian egiten duten euskararen erabilera oso antzekoa da. Beraz, esan daiteke ikasleak «argi» dutela zein hizkuntzatan hitz egin behar duten ikastetxean daudenean.

Hala ere, kale erabileran alde nabarmena ematen da bi talde hauen artean. Gazteenek —8-9 urtekoak— nagusienek —10-11 urtekoak— baino euskara gehiago erabiltzen dute euskara kalean harremantzeko. Zehazki, 8-9 urtekoen %27ak hitz egiten du kalean euskaraz, 10-11 urtekoen %15arekin alderatuz.

Eta zer esan zaharragoak edota gazteagoak diren ikasleei egiten dieten erabileran? Hau da, 11-12 urte dituztenei zein 6-7 urte dituztenei egiten dieten erabileran, zein da desberdinta-

Eraginik al du etxeko hizkuntzak? Berdin hitz egiten ote dute etxean gurasoekin euskaraz edo erdaraz hitz egiten duten ikasleek? Honek eraginik al du? Eragina badu, eta eragin handia gainera.

Ikasleak hiru «multzotan» sailkatu dira ikerketa hau bideratzeko. Alde batetik, gurasoekin etxean euskara hutsean hitz egiten duten ikasleak, bestetik gurasoekin erdara hutsean egiten dutenak eta azkenik bi hizkuntzetan —euskaraz eta gaztelaniaz— hitz egiten duten ikasleak. Ikus dezagun ba zer gertatzen den etxeko hizkuntzarekin!

Ikastetxeak mailen arabera 100

A ikastetxea LH3

B ikastetxea LH3

A ikastetxea LH5

B ikastetxea LH5

92,5

90 82,5

80 70

60

60 50

47,5

60

45

40

35

30 20

20

20

10

10 0

20

17,5

Gela barruan

Jolastokian

Kalean

Binke! iraila 2019 15

Etxean gurasoekin euskaraz hitz egiten duten haurrak Beti euskaraz

Gehienetan euskaraz

Berdin

Gehienetan erdaraz

Beti erdaraz

70 60

53

50 40 31,8 30

25,5

29,4

29,4 23,5 23,5

23,5

20

15,7 9,8

10

7,8

7,8

7,8

7,8

3,9

0

Jolastokian

Gela barruan

Kalean

Etxean gurasoekin erdaraz hitz egiten duten haurrak Beti euskaraz

Gehienetan euskaraz

Berdin

Gehienetan erdaraz

Beti erdaraz

70 60 50 42,9 40 30 20 10

34,7

34,6 25,5

28,0 22,4

20,4 6,1

18,4

22,4

22,4 10,2

10,2

0 0

Gela barruan

Jolastokian

Ideia orokor modura, tendentzia bat ematen da etxean euskaraz hitz egiten duen ikasleak eskolan eta kalean ere euskaraz hitz egiten jarraitzeko. Ikasle hauen artean daudenen erdiek baino gehiagok jarraitzen dute ikastetxeko gela barruan euskaraz hitz egiten. Jolastokian eta kalean aldiz, laurdenek —%25— hitz egiten dute euskaraz. Eta etxean erdaraz hitz egiten dutenek ere euskaraz berdin hitz egiten dute? Zoritxarrez, ez. Etxean erdaraz hitz egiten duten ikasleak ikastetxean euskaraz hitz egitera «behartuta» sentitzen direla dirudi. Izan ere, ikasle hauen laurden luzeak —%30 bueltan— hitz egiten du euskaraz gela barnean. Aldiz, jolastokian portzentaiak ez dira laurdenera ere ez heltzen eta zer esanik ez kalean. Azken eremu honetan ikasle hauetako inork ez du euskaraz hitz egiten.

Hortaz, ikasle hauek argi daukate non sentitzen diren «eroso» euren ama hizkuntzan hitz egiten.

Horrela ba, argi ikusten da etxeko hizkuntzak eragina duela ikastetxean nahiz kalean norberarena den ama hiz16 iraila 2019 Binke!

0 Kalean

kuntza horretan hitz egiten jarraitzeko. Honetaz gain, esan daiteke ikasleek zein hizkuntzetan hitz egin «behar» duten argi dutela eta ez dutela momentuz hizkuntza erabilera aldatzeko intentziorik.

Kontuan hartuz azken ideia hauetan azaldutako datuak hiru eremuetakoak —gela barnean, jolastokian eta kalean— direla, zer gertatzen da bi ikastetxeen artean? Datu interesgarriena, kale erabileran ematen da. Beste modu batera esateko, aurretiaz azaldu bezala, bi ikastetxeen artean aldea ematen da, eta esaterako etxean euskaraz hitz egiten dutenen ikasleak kontuan hartuz berdina gertatzen da ikastetxe barnean. Aldiz, kale erabileran portzentai berdinak plazaratzen dira. Hau da, nahiz eta bi ikastetxeen artean aldea eman, ikasle hauek kalera joaterakoan haien arteko euskarazko harremanak eremu honetan berdinak dira. Beraz esan daiteke ikastetxeak ez duela eraginik sortzen ikasle hauengan kalean euskaraz hitz egiterako orduan.

Gure ikasleak eta euskara Eta eraginik al du etxeko hizkuntzak ikasle gazteago eta nagusiagoekin izaten diren hizkuntza-harremanetan? Kasu honetan bi mailen artean datu antzekoak agertzen dira. Hots, etxean euskaraz hitz egiten dutenen artean, bai 8-9 eta 10-11 urtekoen artean kopuru oso antzekoek hitz egiten diete gazteagoak diren ikasleei euskaraz, eta berdina gertatzen da etxean erdaraz hitz egiten dutenen artean. Ikasle hauen euskara erabilera baxuagoa den arren, kasu honetan ere ikasle kopuru antzerakoak dira gazteagoei eta nagusiagoei euskaraz hitz egiten dietenak.

Beraz, ikusi daiteke etxeko hizkuntzak ez duela eragin handirik ikasle gazteagoak edota nagusiagoak direnekin harremantzerako orduan. Izan ere, aurretiaz aipatu bezala, ikerketan parte hartu duten ikasleek «argi» dute zein hizkuntzetan den «egokiena» gazteagoekin zein nagusiagoekin harremantzea, ikasle hauen ama hizkuntza kontuan hartu barik.

Eta orduan, zer? Artikulu honetan zehar argitaratutako datuak laburbiltzeko asmotan, lehenik eta behin ikerketa guztian zehar argi gelditu da bi ardatz nagusietan ematen direla gaur egungo Galdakaoko Lehen Hezkuntzako haurren datu esanguratsuenak.

Lehenengo ardatza, eremu formal zein informalean ematen diren hizkuntza-harremanetan oinarritzen da. Alde batetik, ikastetxeko gela barruan, eremu formala izango litzatekeena. Bestetik, ikastetxeko jolastokian, formaltasunaren barruan —ikastetxe barneko eremua delako— eremu informala izango litzatekeena eta azkenik, kalean, eremu guztiz informala dena.

Hiru eremu hauetan goitik beherako progresio bat ematen da kasu guztietan. Hau da, formaltasun gradu nagusitik gradu informalenera alde handia dago euskararen erabileraren kasuan. Ikastetxe barnean, gela barruan, euskara erabileraren portzentaiak altuak dira. Honen zergatia, beharbada irakasleak aurrean daudenean euskaraz hitz egitearen «araua» betetzen dutelako da, ikasle gehienek euskaraz hitz egiten baitute. Hala ere, «arau» hori gehienek apurtu egiten dute jolastokira joaten direnean. Formaltasun gradua galdu egiten da eta euskararen erabileraren portzentaiak beherakada handia du gela barruan hitz egiten duten hizkuntzarekin konparatuz gero. Beraz, gizartean ematen den hizkuntza erabilerara hurbiltzen doaz.

Aitzitik, nahiz eta eremu informala izan jolastokia, ikastetxe barnean daudela jakinik «formaltasun» gradu puntua mantzentzen jarraitzen dute.

Eremu guztiz informalean, kalean, gizartean ematen diren helduen portzentaiekin bat egiten dute haurren portzentaiak.

Zehazki, Galdakaon ematen diren portzentaien oso antzerakoak dira. Gauzak horrela, bai 8-9 urtekoek zein 10-11koek gi-

zartean entzuten duten hizkuntzaren isla direla esan daiteke, kalean, gehien entzuten den hizkuntza errepikatzen dutelako, erdara, alegia. Hala ere, hiru eremu hauetatik at, ikasle hauek argi dute gazteagoei eta nagusiagoei zein hizkuntzetan «hitz egin behar zaien». Hau da, ikasle gazteagoei ohikoena euskaraz hitz egitea dela eta nagusiagoak direnei erdaraz.

Erabilpena, ikastetxeetako mailak isolatuz LH3

100

LH5

90 80 70

76,3

71,3

60 50

45

40

37,5

30 20 10 0 Gazteei

Nagusiei

Oraindik lan handia dago egiteko euskararen erabileraren arloan. Azken ideiarekin bat, haurrek duten «gazteagotasunaren edo nagusiagotasunaren rola» eta hauekin barneratuta duten hizkuntza harremana kendu beharko litzateke. Ikasle hauetan barneratu behar dena ikasle guztiei, duten adina kontuan hartu gabe euskaraz hitz egin behar zaiela da, gure hizkuntza dena galdu ez daiten, eta horretarako, gizartean eta kalean ematen diren hizkuntza erabilerak aldatzen hasi beharko lirateke.

Azken eremu honetan egiten dena errepikatzeko joera du ikasleak. Ikastetxeek zein herriko erakunde ezberdinek lanean jarraitu beharko lukete haur hauek ikastetxe barnean zein kanpo euskaraz hitz egitea nahi baldin badugu. Erronka mahai gainean dago. Lortuko al dugu? •

Binke! iraila 2019 17

Borja Sรกnchez Collado Galdakao, 1984 Hilabete honetako atalean azken hiru urteetan Galdakaoko jaietako kartelak egin eta irabazi dituen galdakoztarra ezagutuko dugu. Borja diseinatzaile grafikoa da, Publizitate Grafikoan goi-mailako ikasketak eginda, eta hamaika dira argazkigintza, marrazkigintza edota publizitateari berari lotuta egin dituen ikasketak. Google Adwords plataforman ere badu ziurtagiria. Galdakaon orain 15 urte hasi zen Santakurtzetako kartel lehiaketan parte hartzen, eta bost sari irabazi ditu orain arte.

Dena dela, marrazkiak baino, Borjak konposaketak egiten ditu, eta hemen batu ditugu egin dituen lan batzuk, azken hiru irabazleak eta aurkeztutako beste bi.

2018 Txapelduna. Kartel irabazlea

2017 Txapelduna. Kartel irabazlea

2016 Kartel aurkeztua baina ez saritua

2015 Urte horretako bigarren saria

Kartelaren saria Txapelduna. Kartel irabazlea Egilea Borja Sรกnchez Collado Urtea 2019

18 iraila 2019 Binke!

Edari energetikoen arriskuak

E

z da honezkero kontu berria azken urteetan edari energetikoen kontsumoa nabari areagotu dela, eta ez bakarrik helduen artean, geroz eta gehiago baitira horrelako edariak hartzen dituzten gazte eta umeak. Aditu askoren ustetan, edari hauek kontsumitzeak arrisku handiak ekar diezazkioke gure osasunari, eta are gehiago, aspaldi modan jarri zen bezala, edariok alkoholarekin nahasten badira.

Edari energetikoen konposizioa Jakinda da azken urteetan mota hauetako edarien kontsumoa nabarmen hazi dela, eta gazteenengana ere heldu ziren aspaldi. Hori erakusten dute, behintzat, hainbat ikerketetako datuek, 10-18 urte bitarteko nerabeen %70 inguruk edari energetikoak kontsumitzen baititu, eta 3-10 urte artekoen ia %20ak. Edari energetiko izenez ezagutzen ditugun arren, edari estimulatzaileak direla diote aditu askok. Estimulatzaileak, horretarako erabili ohi direlako: aktibatzeko, arreta mantentzeko, ez lokartzeko.

Baina, zer dute edari hauek efektu horiek eragiteko? Bada, edari energetikoak nagusiki kafeina, hainbat bitamina, azukrea eta taurina edo karnitina –normalean– konposatzaileez osaturik daude. Horiez gain, gehigarriak, kontserbagarriak eta koloratzaileak ere izaten dituzte edari energetikoek.

Askoren ardura, ordea, edari energetikoek osagai horien kantitate handiegiak dituztela da. Izan ere, edari estimulatzaile horietako bakar batek, 75 gramo azukre inguru izan ditzake; hau da, Munduko Osasun Erakundeak eguneko aholkatzen duen gehienezkoaren hirukoitza. Kafeina kopuruari dagokionez, edari lata bakoitzak 160 miligramo izan ditzake, hots, bizpahiru kafek dutenaren pareko kantitatea. «Bonba» bat gure gorputzarentzat.

Alokoholarekin batera, are arriskutsuagoak Aurtengo urtea berri tamalgarri batekin hasi zen: 30 urte inguru zituen gizon bat hil egin zen, ustez, ron botila bat eta bi edari energetiko kontsumitzearen ondorioz. Horrek frogatuko luke hainbat osasun-adituk diotenaren harira, ez dela batere gomendagarria edari estimulatzaileak beste substantzia batzuekin nahastea, honek izugarrizko kalteak sor baititzake gure gorputzean. Edari energetikoak alkoholarekin konbinatzean, esaterako, estimulatzaile baten –edari energetikoa– eta nerbio-sistemaren depresore baten —alkohola— arteko nahasketa egiten ari gara. Konbinazioak alkoholaren efektua estimulatzaileen bidez moteldu eta kontsumitzen jarraitzea errazten du, horrek ekar ditzakeen arazoekin.

Edari energetikoak VS isotonikoak Askok erratu omen dituzte edari energetikoak eta isotonikoak, berdinak edo antzekoak direlakoan. Ez da horrela. Antzekotasunak badituzte, bai —biek duten azukre kopuru altua, esaterako—, baina edari isotonikoek ez dituzte energetikoek hain presente dituzten osagaiak: ez kafeinarik ezta taurinarik ere.

MANU ETXEBARRIA AYESTA

Intxaurra

I

railean, udagoienean sartzen gara eta, besteak beste, gure intxaurrondoetako intxaurrak heldu eta batuteko tertzioan gengokez.

Fruitu hau «intxaur» izenez arautu eta darabilgu gaurko euskeran. Baina, historia apur bat eginik, toponimia eta euskal autore zeharretan era askotara agertzen jaku. Esaterako, 1596ko R.S. —Refranes y Sentencias— errefrau bilduma interesgarrian, hiru bider agertzen da berba hori: Ynsaur / Ynsaurra / Ynsaurrac.

Hortik, Insausti etab. Beraz, -S->-TX- bilakaera arautu da.

Intxaur fruituari bagagokoz, intxaur-garauak mintz berdea dauka ganetik eta udagoienean mintz hori arrankaldu egiten jako, garua agirian itxiaz eta, apurka-apurka garauak jausten hasiko dira edo fartika bategaz eratsi eta batu urtean zehar jan edo/eta oparitzeko agilando gisa.

Intxaurrak gordetzea garrantzitsua zan eta umeok intxaurrondorik hara jan ez egiteko, «intxaurmantxeru esku-ebagitzaileen» bildurra sartzen euskuen. Izan be, intxaurraren mintzak kendu ezineko sumika edo zikinunea ixten dau eskuan eta horrexek salatu. Gaur ez dago horren bildurrik, Intxaurra erosgai daukagu urte osoan. Eskerrak!

Binke! iraila 2019 19

BINKE

Eraso sexistarik bako Santakurtzak pasa dira

UDALA

UDALA

Santakurtzak hasi aurreko egunean, Momoak Mugimendu Feministak ÂŤerasorik gabeko jaiak nahi ditugulaÂť aldarrikatzeko manifestaziora deitu ebazan herritarrak. Herritar andana batu zan pankartaren atzean. Orain, Galdakaoko jaiak behin pasata, gizartearen gehiengoaren nahia egia bilakatu eta, une honetako datu ofizialen arabera, ez da eraso matxistarik izan.

Langabeak lanean jarri dabez

Azken Gudaria izan gura dozu?

Udalak udalerriko 28 langabetu lanean jarri dauz herriko altzariak konpontzen eta ondarea zaintzen. Sei hilabetez eta lanaldi osoz arituko dira, prestakuntza jaso ostean.

Herri kirolak eta oztopo probak uztartuko dauzen lasterketa irailaren 29an jokatuko da Galdakaon. Ibilbideak asfaltoa, lupetza, ura eta beste hainbat oztopo izango dauz.

20 iraila 2019 Binke!

BINKE BINKE

Berbalagunek be hasi dabe ikasturtea, eta zuk?

BINKE

UDALA

Euskaraz praktikatzeko edota, gure hizkuntzaren bidez, lagun barriak egiteko aitzakiarik ez dagoala erakutsiko dabe —beste ikasturte batez eta doan— Berbalagun egitasmoko herritar guztiek. Holan ba, egunotan ekin deutsie euren mingainak eragiteari Galdakao eta Usansoloko Berbalagun zein Gurasolagunek. Izena emoteko: galdakao_berba@aek.eus

Euskara ikasteko gonbidapena

Aurrekontuak, herritarren esku

Euskaltegietako matrikulazio-kanpaina baliatuta, Udalak AEK zein Udal Euskaltegiekaz bat egin eta hauetan izena emoteko gonbidapena herritar guztiei zabaldu deutsie.

Irailaren 30ean ekingo deutso Udalak aurrekontuaren zati bat —milioi bat euro— herritarren artean erabakitzeko prozesuari. Ekarpenak urriaren 3rarte jasoko dira.

Binke! iraila 2019 21

Santakurtzak iruditan Argazkiak: AITZOL ZAMALLOA, GAIZKA PEÑAFIEL, gotzon almaraz, JULIO LEGARRETAETXEBARRIA eta udala

22 iraila 2019 Binke!

Binke! iraila 2019 23

24 iraila 2019 Binke!

Santakurtzak 2019

Binke! iraila 2019 25

Gangurenera igoera

G

anguren mendia Galdakaoko ikur esanguratsuenetariko bat da. Hori dela eta, atal honen egileak, Ganguren Mendi Taldeak, mendi honi zor dio bere izena, eta gainera urteak daramatza Gangurenera igoerak eta irteerak sustatzen. Orain dela zenbait urte, Galdakaoko Santakurtzetako jai programan Gangurenera igoera herrikoia egitea erabaki zuen elkarteak, ibilbide desberdinetatik igoera eta jaitsiera eginez. Santakurtz osteko egunean, irailaren 15ean, bosgarren igoera antolatu zuten, eta hilabete honetako atalean salbuespentxoa egin eta mendizaleek egin zuten ibilbidea ekarri dugu txoko honetara.

Modu onenean ospatzeko, partaide gehienek egun honetarako prestatutako kamisetekin egin zuten ibilbidea. Aurten, mendiko kapela eta zama estalkiak ere izan zituzten eskuragarri. Ibilbidean zehar, Elorritxuetan, anoa-postua izan zen partaideek disfruta zezaten eta ibilbidea Ganguren Tabernan bukatu zen guztiontzako pintxo-potearekin. Taldeak eskerrak eman nahi dizkie parte-hartzaile guztiei, eta datozen ekintzetan parte hartzera gonbidatu!

LUZERA 14 km.

DENBORA 3 ordu 45' Desnibela 407 m / 407 m ZAILTASUNA Erraza

5

4

4 Elorritxeta bidean.

3

Ano postua.

6

5

6

3

Jeistera.

Ganguren bidean.

2 2

Pepeto.

26 iraila 2019 Binke!

7

1

Irteera, Ganguren egoitzatik

1

7

Pintxo-pote Ganguren Tabernan.

Gizalegez

Testua: Etxerat Galdakao (galdakaokoetxerat@gmail.com)

Bekelarre, Bekeako larre ederra

Etxeratek ia 20 urteko ibilbidea bete dau aurten eta apirilean 18. Batzar Nazionala ospatu gendun. Honi gure aurretik existitzen zan Senideak Elkartearen lana gehitu behar jako.

B

ai Etxerat zein Senideak Elkartea helburu argiakaz sortu ziran: senideon asistentzia bermatu, dispertsioaren ondorioak salatu eta gure testigantzaren barri emoteko. Gaur, denbora igaro dan arren, Etxeraten existentzia behar-beharrezkoa da, salbuespenezko espetxe politikak bere horretan jarraitzen baitau eta guk, euskal presoen senide eta lagunok, bere ondorioak jasaten doguzalako.

Hilaren 16an 47 euskal herritarren aurkako epaiketa hasi zan Espainiako Entzutegi Nazionalean eta euren artean Etxerat Elkarteko kide batzuk dagoz. Bost eta sei urte pasatu dira atxilotuak izan ziranetik eta orain espetxe zigor eskaera gehiegizkoa egin dau Fiskalak euren aurka.

Zein da euren krimena? Gure krimena?

B

ekea inguruan gaur egunerarte batu diran izenak asko dira, eta presente dagoz gure herriko izendegian. Merezi dabe euren aipamena, esaterako: Bekeatik hasi eta... Bekeabeaskoa, Bekeabekoa, Bekeardikoa, Bekeagoikoa —edo Bekeagoienengoa izenez be aipatu izan dana—, Bekea Sagastikoa, Bekeaga... Eta ahoz Bekelarre izenez ezaguna dana.

Azken honen jatorria zein dan jakiteko bertsio toponimiko asko izango dira ziur, baina Galdakaoko kale-izendegi ofizialari erreparatzen badeutsagu, 1.769 urtera joan gaitekez, non lehenengo erreferentziak aurkituko doguzan non «Beque Elarra» bezala izendatzen daben «Bekeako mendia». Agian orduko eskribauek ez eben euskaraz jakingo eta holan idatziko eben Bekeako larrea aipatzeko, ba holantxe batu zan, «Bequea Larra» bezala, 1.784tik aurrera. Berba biak batu eta Bekelarra dogu gaur Bekea gaineko auzunea. Auzune ederra.

• Presoen eta erbesteratuen osasuna artatu mediku eta psikologo sare baten bidez, gaixotasun larriak eukiezan pertsonen zuzeneko jarraipena eginez eta egoera hauek gizarteratuz.

• Presoen eta erbesteratuen defentsa juridikoa egin, epaitegietan eta espetxeetan, abokatu sare zabal bat antolatuz eta salbuespeneko legedia salatuz.

• Preso eta erbesteratuentzat bitartekari lanak egin, gizarteko sektore ezberdinekaz harremanak izateko, egunerokotasun politikoari egokiozan ekarpenak egiteko eta eragile ezberdinenak jasotzeko.

• Euskal presoen eskubideen aldeko mobilizazioak antolatu jendarteko sektore zabalekaz harremanak izanda.

• Presoen eta erbesteratuen senide moduan antolatu, ezarri jakun zigor gehitua arintzeko; batez be sakabanaketa politikaren ondorioak gainditzeko.

47ak herrian Bost pieza, 47 auziperatu, 601 urteko zigor eskaera eta 117.600 euro isunetan.

Hauek epaiketaren datuak zenbakietan. 47 euskal herritar hauen bizitzak baldintzatuko dauzan epaiketa da hau, eurenak eta euren inguru hurbilenak. Espetxearen mamua hur daukie eta euren gertukoek, barriz, euren ausentziaren, sakabanaketaren eta maite daben pertsona bat preso izatearen mamua.

Garai barri baten testuinguruan ari ziran lanean eta gatazka konpontzeko bide barriak lantzen, preso eta erbesteratuen gaia konpontzeko ahaleginetan.

Harrezkero, ildo honetan pausu garrantzitsuak emon dira Euskal Herrian azken urteotan eta sufrimendu ezberdinen errekonozimendua eta enpatia beharrezkoak izan dira honetarako.

Logika horretan lanean jarraitu beharra daukagu, kontzienteki eta konpromisoz, eszenatoki barri baten alde. Horregatik izan genduan, zita barria irailaren 14an, Bilbon, giza eskubideak, demokrazia eta etorkizuna aldarrikatzeko.

Binke! iraila 2019 27

Mendia Irailak 28, zapatua

Lasterketak Irailak 29, domeka

Azken Gudaria

Hiru Gurutzeak ibilaldia Ganguren MT

Irailak 29, domeka

10:00 Urreta kiroldegitik

Urriak 6, domeka

XVII. Memorial Joserra Usansoloko U113 taldea

Ernio (1.078 m.)

Irakurle taldea Irailak 30, astelehena

«Deklaratzekorik ez» Beñat Sarasola 18:30 Topa tabernan

Bizkaia Isilik

Burtotza MT

Urriak 5, zapatua

Chinebral de Gamueta (2.329 m.)

Ganguren MT

Urriak 6, domeka

VII. Etapa, Galdakao-Donostia Lizarrusti-Txindoki (1.342 m.)-Larraitz Ganguren MT

Urriak 30, eguaztena

Urriak 13, domeka

Elkarretaratzea

Burtotza MT

19:30 Iturrondo plazan

Punto Geográfico de EH

Urriak 20, domeka

Jaiak Urriak 4-6

Elexaldeko jaiak

Collados del Asón-Mortillano (1.411 m.)Peña Rocías (1.338 m.)-Riva Ganguren MT

Urriak 27, domeka Palomares (1.446 m.)

Jardunaldiak Ondarearen Europako Jardunaldiak: Urriak 5 eta 26, zapatuak «Musika, edonora» ibilbide gidatua

Burtotza MT

Erakusketak Denak Torrezabal Kultur Etxeko erakusketa gelan

Irailak 23-Urriak 4

Herri bakerako proposamenak

Urriak 6 eta 13, domekak «Erromeriara goaz!» ibilbide gidatua

Urriak 12 eta 19, zapatuak «Gailur eta perretxiko artean» ibilbide gidatua Antolatzailea: Galdakaoko Udala Informazioa: 944 010 528 Plaza mugatuak 28 iraila 2019 Binke!

Urriak 4-7

Ziegako lehiotik, Jon Bienzobas Urriak 21-31

Margo alai eskola

Zinea Irailak 27-30

Agur Etxebeste!

Torrezabal Kultur Etxean Sarrerak: 3,5-4,5€

Antzerkia Irailak 28, zapatua Giramagic

Hai, ametsen arrantzalea

Argitaratzailea: AITU elkartea Koordinazioa: Jon Gomez Garai Erredakzioa: Ixone Muñiz Arana eta Jon Gomez Garai Diseinua eta maketazioa: Artefakto Argazkilariak: Gotzon Almaraz, Ander Arrieta, Inocencio Goikuria, Julio Legarretaetxebarria, Jabi Rojo Ilustrazioak: Irrimarra Inprenta: BEPSA Banaketa: Egunon Lantegi Batuak eta Correos Hileko ale kopurua: 14.000 Lege Gordailua: BI-41-2016 ISNN: 2444-9385

Torrezabal Kultur Etxean Ordua: 18:00 Sarrerak: 4-6€

Binke aldizkariak ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako iritzi edota esanen erantzunkizunik

Urriak 4, barikua

Helbide orokorra: infobinke@gmail.com Publizitatea: publibinke@gmail.com

Vaivén produkzioak

Erlauntza

Torrezabal Kultur Etxean Ordua: 21:00 Sarrerak: 7,5-10€

Urriak 19, zapatua La enana naranja

Kontukantari Torrezabal Kultur Etxean Ordua: 18:00 Sarrerak: 4-6€

Urriak 25, barikua Pabellón 6

Ocaña

Torrezabal Kultur Etxean Ordua: 21:00 Sarrerak: 7,5-10€

Tailerrak Irailak 23-Urriak 3

Zainduz programa Informazioa: zainduz@galdakao.net edo 94 401 05 45

Jaialdiak Urriak 25-26

Musika Bizian Andra Mari DT Binke! iraila 2019 29

Aurkitu 7 ezberdintasunak

Hizkiak ordenatuz elementu bakoitzaren izena asmatu eta dagokion irudiarekin lotu

Ordenatu handitik txikira

30 iraila 2019 Binke!

Sudokua: Bete hutsuneak, baina gogoratu: objektu bakoitza behin baino ezin da azaldu ilara zutabe eta area bakoitzeko.

Zein kubo da egokia?

Labirintoa

Binke! iraila 2019 31