BINKE 029 Uztaila 2018

29. zenbakia • 2018ko uztaila

NIEVES ZABALA BIOLOGOA

«Euskal Herrian daukagun asoziazionismo gaitasuna zoragarria iruditzen jat»

Nieves Zabala Biologoa

«Kale bati aitaren izena jarri izana etengabeko omenaldi bat da guretzat» TESTUA: JON GOMEZ GARAI Argazkiak: JABI ROJO

E

zagunak dira Zabalatarrak Galdakaon, eta herrian hamaika saltsatan ibiltzeaz gain, bakoitzak bere arloan lan handia egin eta egiten duen familia da. Izen on horren aitzindaria Pontzi Zabala medikua izan zen, eta bere atzetik etorri zen Nieves alaba nagusiak hartu zion lekukotza.

Historian herriak eman duen mediku ezagunena izanda aita, zerbait ikasiko zenuen ba medikuntzatik, ezta? Txikitatik lagundu izan dot aite, errezeta edo sendagaiak egiten.

Gainera, kontsultea bera etxean eukiten genduan eta herritarrak edozein ordutan etortzen ziran, aitak atenditzeko. Lehen, familia medikuak 24 orduetan egoten ziran lanerako prest eta medikuntzatik ez eze hori be ikasi genduan beragandik: besteei laguntzen ikastea.

Baina planak egin gabe utziko zenituzten ere sarri bere prestutasunagatik, ezta? Bai, egia da batzutan familiako plan batzuk ezin izaten genduazala egin aitek batan bati lagundu behar eutsalako, baina berari bardin eutsan, beti joaten zan alai, bere larrosa edo krabelina jakean zintzilik! (irribarretsu) Herriari asko eman dion aita izan duzue... Zer jaso duzue beragandik? Idealista handia zan, eta gizatasun handiko pertsona. Oso galdakoztar eta euskotarra sentitzen zan, eta beti prest egoan bere balore eta idealengatik borrokatzeko. Baina medikua zan bokazioz, eta danaren gainetik pertsonak egozala esaten eban.

Zehazki zergatik esaten zuen hori? Nahiz eta berak zer zan eta zer gura eban ondo jakin, bardin eutsan zeintzuk ziran lagundu edo atenditu behar zituan pertsonen iritzi, ideologia, maila sozial, politiko edo erlijiosoak. Danak hartzen zituan etxean! Eta gehiago oraindik, eurenganako interes handia jar-

2 uztaila 2018 Binke!

tzen eban be, osasunetik harago. Bere hurbiltasun eta bokazio hori jaso dogu aitegandik.

Eta herriak ere, bueltan, emango zion ezer aitari, ezta?

Galdakaok, bere herriak, asko emon eutsan aiteri: lagunak, baloreak, bere lana hurbiltasunez egiteko aukera, pozak… eta buruko minen bat edo beste be ziur! Baina mimo handiz gogoratzen doguz hainbat ekitaldi.

Baten bat aipatzerik bai? Zelan ez ba! Omenaldi batzuk aipatu gura neukez. Andra Mari dantza taldeak etxearen aurrez-aurre egin eutsana zoragarria izan zan, oso kutuna, familiarra eta balio sentimental handikoa aite, ama eta gutzako guztiontzako. Onarpen instituzionalak be izan dauz, tartean Udalak herritar bati egin ahal deutsan handiena: Galdakaoko «seme kutuna» izendatu eban Pontzi Zabala, gure aite. Etxean

Eraikinetan arnasten dogun airea be badakigu zelakoa dan? maitasun handiz erakusten dogu eskaini eutsien aginte-makila! Eta esan barik doa bere izenean «gure» betiko kalearen izena jarri izana… Etengabeko omenaldi bat da guretzako.

Aitaren antzera, herritarrenganako konpromisoa izan duzu zuk ere gaztetatik, ezta? Lanean hasi nintzanean, ordura arte jasotako dana gizarteari bueltatzeko garaia zala sentitu neban, eta kooperazioaren mundura gerturatu nintzan.

Medicus Mundi alkartean hasi nintzan, osasunaren inguruko Gobernuz Kanpoko Erakunde (GKE) bat izateagatik. Lankidetzaren munduan egozan beharrak berehala ikusi nebazan talde honetan, bereziki GKE desberdinak koordinatzeko orduan, eta horrela Euskadiko GKE-en Koordinakundean be hasi

Zabala ahizpak, banatu ezinak: geldiezina, irribarretsua eta pertsona positiboa da Nieves Zabalaren ahizpa, Nerea Zabala (1967, Galdakao), Gure Esku Dago, Andra Mari ala Peña Santa Cruz elkarteen bueltan ibilitakoa, eta beti ahizparen ondoan lanean ari dena.

nintzan. Hortik urte batzuetara, Eusko Ikaskuntzak bere «Gizabikaintasunaren Kontseiluan» parte hartzeko proposamena egin eustan, eta nik onartu!

Hori ba saltsa hori! Tira, egin dezagun berba Medicus Mundi taldeaz. Bizkaiko eta Espainiako presidentea izan zara. Biologa bat, medikuen talde bateko buru? Zelan ulertu daiteke hori? Medicus Mundi GKE sanitario bat da eta nazioarteko osasun-proiektuetan egiten dau lan, baina horrek ez dau esan gura dana medikuntzara lotuta dagoanik. Diziplina askoko ikuspuntua dauka, eta beraz talde honetan be elikaduraren, uraren, ingurugiroaren… aldeko ekimenak jartzen dira martxan. Halanda be, hori holan izango ez balitz be, pobrezia

Nieves Zabala Arriaga 1957, Galdakao Zabalean, etxean bertan jaioa da Nieves. Pontzi Zabala mediku ezagunaren alaba nagusiak Biologia ikasketak egin zituen, eta Bilboko laborategi munizipalean hasi zen bere esparruan trebatzen. Ordea, hortik gutxira sortu zuen Biotalde laborategia, orain 30 urte. Taldeko burua da Nieves Zabala, baina horretaz gain hainbat ikerketa, kooperazio eta lan egin ditu osasun eta elikadurari lotuta.

eta goseagaz amaitzeak, edota mundu hobe bat eraiki gura izateak, norberaren ogibideagaz ez dauka zerikusirik.

Gobernuz Kanpoko Erakunde (ONG) independente eta ezkonfesionala dela diozue. Non daude beraz garai bateko misiolariak? Egia da Medicus Mundik harreman handia izan Binke! uztaila 2018 3

dauala euskal misiolariekaz —bereziki Afrikan eta Hego Amerikan— honeik izan ziralako bere garaian, GKE-rik ezta antzeko alkarterik ez egoanean, lan kooperatibo hori egiten ebenak. Eta eskertuta gagoz eurek egindako lanagatik, baina horrek ez dau esan gura Medicus Mundi elizara lotuta dagoanik. Euskal Herriko GKE zaharrenetarikoa dan ikuspuntutik kooperazioaren eboluzio guztia bizi izan dogu talde horretan, misiolarietatik hasi eta gaur egungo boluntarioetan amaituta.

Hainbeste GKE egoteak eraginkortasuna galtzen dau Diozun moduan, gaur egun boluntarioez bizi dira talde asko. Zelan ikusten duzu elkartasunaren arlo hori? Euskal Herrian daukagun asoziazionismo gaitasuna zoragarria iruditzen jat, gizarte aktiboaren parte sentitzen garala esan gura daualako eta baloreetan eraikitako gizarte parte-hartzaile bat berregiteko gaitasuna emongo deuskulako horrek. Baina alderdi negatibo bat ere badauka gehiegizko alkartasun «deskontrolatuak»: atomizazio handia dago alkarte eta GKE-n partetik, eta horrek eraginkortasunari kalte egiten deutsala uste dot.

Eta munduko gosea, murrizten ala areagotzen ari da? Herrialde txiroen egoera ez dabil hobetzen, pobre eta aberatsen arteko aldea ere gero eta handiagoa da… eta honi ezin deutsagu entzungor egin, danon ardura dalako munduko gose eta txirotasunagaz amaitzea.

Goseaz hitz egiten ari garela, zuek ur eta jakiak ikertzen dituzue zuen laborategian. Zertarako? Kontsumitzen doguzan elikagai guztiak seguruak izan daitezan eta osasun arazoak sortu ez dagiezan. Elikadura osasuntsu eta arduratsuan aurrera pausoak emoten saiatzen gara gure laborategitik, bereziki higiene, nutrizio eta osasun aldetik.

Gainera zerbitzu guztietako osasun-exijentziak zorrozten ari dira… Duda barik. Horregatik Biotalden aholkulari eta ikerlari lanak egiten doguz, elikadura-segurtasuna bermatzeko.

Elikaduran baino ez duzue lan egiten? Ez horixe, uraren analisiak egiten doguz, bere esparru guztietan, baita aisialdikoetan be: igerilekuak, spak, hondartzak… edota higiene pertsonalerako uretan be, dutxetan, esaterako. Inportantea da edatekoak ez diran —baina edan ahal diran— ur horreik be kontrolatzea. Holan datoz gero komunikabideetan ikusten doguzan kutsadurak pertsonengan.

Ez dezagun beraz arnasten dugun aireaz berba egin, ezta? Egin beharko geunke. Horrek asko arduratzen nau gainera. Eraikinetan arnasten dogun airea be badakigu zelakoa dan? Ordu asko pasatzen doguz bulego, zentro komertzial, ospital edo eskoletan, esaterako, eta eraikin guzti hauetako 4 uztaila 2018 Binke!

Herria eta emakumea ardatz Goiko argazkian ikusten den taldea da Nieves Zabalak osatu duena bere betiko proiektuarekin jarraitzeko. Begi bistakoa da Zabalak emakume eta galdakoztarrekin duen konpromisoa. Zutik, eskuinetik ezkerrera: Nieves bera, Susana (bazkidea), Cristina, Ana, Elena (usansolotarra), Iratxe (galdakoztarra). Behean, ezkerretik eskuinera: Mª Luz (galdakoztarra), Nerea (galdakoztarra), Mireya, Mª Carmen eta Nahikari.

aireak kalitatezkoa behar dau izan, osasun arazoak sortzen dira bestela.

Txoritxo batek kontatu digu gonbidatu «bereziak» izan dituzuen ekitaldietan aritu zaretela lanean ere... Bai! (barreka) Ekitaldi handiak edo garrantzitsuak antolatzen dabezan enpresa askogaz egiten dogu lan, eta holakoek jatordu asko antolatzen dabez, horregatik Espainiako Erregea edo maila handiko politikariei zerbitzatuko deutsiezan janariak be ikertu behar izan doguz, eurek jan baino lehen.

Edozein herritarrek bazkaltzen duen lekuan horrelakoak egiten dira ala? Elikagaiak eskaintzen dabezan establezimendu guztiek titulu eta autokontrolerako sistema guztiak indarrean izan behar dabez, jendearen osasunagaz «olgetan» dabizelako, baina pertsonai «oso oso garrantzitsuak» egoten diran bazkari edo afarietan kontrol handiagoak egoten dira.

Arin-Arin!

Asteko egun gogokoena.

Zapatua Zure herriko txoko gustukoena.

Zabalea Liburua ala tablet-a?

Liburua

Lehen igerilekuen urez aritu zarela, eta orain igerilekusasoian gaudela jakinda, galdera zikintxo bat: zergatik jartzen dira hain protokolo zorrotzak martxan pertsona batek igerilekuan kaka egiten duenean? Gure gorotzek gizakiarentzako kaltegarriak diran mikroorganismo asko daukiezela hartu behar dogu kontutan. Mikroorganismo horreik arin hedatzen dira uretan, eta edonork kutsatutako ur hori edan ezkero —bereziki osasun aldetik ahulak diranek— osasun arazo zinez larriak izan leikez. Horregatik batan batek igerilekuan kaka egin ezkero igerileku guztia hustu behar da, mikroorganismoak kentzeko.

Pelikula bat.

Dersu uzala Ez duzu onartzen...

Axolagabekeria eta besteekiko errespetu falta Zoriontsu egiten zaitu...

Bazkari eta bazkalondo eder bat senideekin Plater bat.

Bi. Itsasoko lanpernak eta txipiroiak Deskribatzen zaituen berba.

Inkonformista

Tira, Biotalden lan goxoagoak ere egingo dituzue, ezta?

Bai, noski! Asko gustatzen jataz obradore, ikastola edo residentzietan egiten doguzan lanak, baina danetarik egiten dogu: erakunde eta negozio askotako urak edangarriak diran kontrolatu, legionelosis eta antzekoen prebentzioa, aireraren kalitatea, ikastaro edo formazioak emoten doguz‌ polita da biologoen lana! (irribarretsu)

Herrian zer kenduko zenuke?

Telefonicako eraikin zaharra

Eta lan bikaina egiten duzuena gainera! Bilboko Mediku Zientzien Akademiak iaz Ohorezko Akademiko izendatu zintuen, zelan jaso zenuen saria? Susana nire bazkideari eta bioi emon euskuen saria Biologia sailean, eta zer esango deutsut ba, pozarren gagoz!

Zure ametsetako bidaia.

Argentina eta Txile motxilarekin egitea

Horrek lan egiteko indarrak emango ditu, ezta? Zalantza barik, zure ibilbide profesionala onartu eta saritzeak beti emoten dau indarra egiten zabizen horretan hobetzen jarraitzeko. Hogeita hamar urteko ibilbidean beti dagoz garai zailak, baina eskertzekoa da nonork gogoraraztea une zailek be merezi izaten dabela.

Zer berria jarri?

Metroa Euskarazko berbarik politena.

Kresala

Berba egin ala entzun?

Entzun Abesti bat.

Xalbadorren heriotza Zure mesanotxan ezin da falta...

Irrati txikitxu bat

Binke! uztaila 2018 5

Frantziaren «jokaera kolonialista» salatu dute «Kasu, ikastolak kexu!» lemapean ari dira batzen hainbat euskaltzale azken asteotan, Frantziako estatua Ipar Euskal Herriko ikastolen aurka «azkenaldiko erasorik larriena» egiten ari dela salatzeko: «Datorren ikasturterako ikastolek behar dituzten 25 irakasle postuak ukatu ditu eta 14 urteko ikasleak zigortu, brebeta euskaraz egiteagatik», azaldu du Seaskak.

Beste hiru euskal preso gerturatu ditu Frantziak Frantziako Gobernuak bere estatuan dauden euskal presoak Euskal Herrira gerturatuko zituela jakinarazi zuen urtarrilean.

Dagoeneko 19 preso gerturatu ditu; azken hirurak uztailean: Igor Suberbiola, Ibon Goieaskoetxea eta Asier Bengoa. Espainiak momentuz ez du iragarri noiz hasiko duen gerturatzea.

Espainiako segurtasun indarrak, «baztertuta»

%11

Bilboko Portuko tra fikoak bere daturik onena esku ratu du urteko lehen seihilekoan, 2006tik. Horrela ba, iazko trafikoarekin alderatuz %11 egin du gora. Guztira, aurten momentu z, merkantzien trafik oa 17,6 milioi eurokoa izan da.

Sarean arrantzatua Sare Sozialak sutan daude Iruñeko San Ferminetako «La Manada kasuarekin». Azken albistea bortxatzaile taldeko Antonio Manuel Guerrero guardia zibilak eman du, lanpostuan onartu egin baitute berriro.

ETA desegin bada ere, Hego Euskal Herrian dauden Espainiako polizia nazionalek (1.929) eta Guardia Zibilek (3.865) lurraldetasun eta arriskugarritasun plusa kobratzen jarraitzea eskatu zuen SUP polizien sindikatuko arduradunak, «segurtasun indarrei bazterketa soziala egiten jarraitzen zaiela» argudiatuz.

«Europako Batasunak ez du politika jakinik nazioen independentziari buruz» MICHAEL KEATING zientzia politikoetako katedraduna

Txiste txarra — Hi! Gizon bat mugikorrari begira joan eta estoldara jausi dok!

— Ah bai? Eta zelan?

— Han txarto, estaldurarik ez!

FIFAk arauak moldatuko dituela futbol partiduetako kamerek emakumeak edertasun eta fisikoagatik filmatu ez ditzaten?

6 uztaila 2018 Binke!

Aukeratuak izateko euskararen inguruko lan txukun bana egin behar izan dituzten 110 gazte —16-17 urte bitartekoak— euskararen herria zeharkatzen ari dira uztaila osoz, bere ondarea ikasteko, eta komunikabide zein sare sozialak ari dira EuskarAbentura izeneko espedizioa jarraitzen.

Artetako jaiak

Ekintza tradizional eta berriak uztartuz Ezin eskertuago egotekoa da Artetako «Azkenean berdin da» Jai Batzordeak urte luzez egindako lana eta, noski, urtero jai hauek posible egin dituzten herritarren kolaborazio eskuzabala.

E

urek izan dira, aurtengo jaietara arte, urtez urte Artetako jaiak antolatu dituztenak. Oraingoan, urtero hutsik egin ez duten ekintzak izan dira goizeko protagonistak. Egunak aurrera egin ahala, ordea, jarduera berritzaile eta ezberdin batzuekin ausartu da aurten Arteta.

Goizetik tradizioz. San Ferminak ospatzen diren egun berean, hilak 7, izan dira aurtengo Artetako jaiak. Goizetik hasi zen giroa berotzen, eta urteroko egun paregabea izango zela sumatzen zen. Tradizioari huts egin ezinik, Oinarin Dantza Taldearekin ekin zioten eguerdiari, ume zein nagusien hainbat dantza erakustaldirekin. Dantzaldiaren osteko indarrak berreskuratzeko txistorrada herrikoiarekin berdindu zuten gosea dantzari eta ikusleek. Eguerdiak aurrera egin zuen eta txikienei heldu zitzaien ordua: aurpegiak margotu, txapak egin eta gorputza tatuaiez marrazteko ordua. Minutu gutxian super heroi, txakur, katu eta marigorringo txiki baina parranderoz bete ziren Artetako zelaiak.

Bien bitartean, inguruan kuadrilaka egiten ari ziren paellen usaina nabari zitekeen; bazkaltzeko ordua hurbiltzen zegoenaren seinale. Heldu zen, azkenean, paellak aurkezteko unea, eta mahai gainean zenbait motatako hainbat paella itxuroso bazegoen ere, bakar batek bakarrik eraman zezakeen onenaren saria. Aurten —baina ez lehenengoz—, sukaldari dohainak kuadrilla gazte batek erakutsi zituen.

Bazkalondoa amaitzean, eta tradizioari uko egin barik, Artetako jaietako klasiko baten txanda heldu zen: txapelketak. Hor ibili ziren norgehiagokan, betiko arrakasta berarekin jokatzen den igel txapelketan.

Aurtengo Artetako jaietako paella txapelketako irabazleak.

Bitartean, mus eta briska lehiaketei ere ekin zieten, baita tiragoma —aurtengoa XII. edizioa— txapelketari ere, punteriarik onena nork ote frogatu nahian.

Iluntze ezberdina. Egunak aurrera egin behar zuen eta nahiz eta ordura arteko ekintzak urtero egiten direnen parekoak izan, iluntze partean berritasunak ekarri zituen aurtengo egitarauak. Jai-giroan dantzatu eta abesteko, Oinarinek berriro egin zuen agerraldia, baina oraingoan, taula gainean eta txaranga formatuan. Trikitixa, panderoa eta bonboa hartzen duten bakoitzean egin ohi duten bezala, giro dantzagarria eta paregabea eman zion txarangak Artetako jaiei, ipurdirik alferrena ere dantzan jartzea lortuz.

Baina hori lehenengo zatia baino ez zen izan, oraindik gehiago baitzuen Oi-

narinen txarangak Artetara hurbildu zirenei eskaintzeko: karaokea! Aurrenekoz ausartu zen Oinarin horrelako zerbaitekin, eta hasieran izotzaldia urtzea kosta bazen ere, arin hartu zion gain bertaratuen jairako gogoak lotsari.

Halere, gauarekin batera heldu zen eguneko sorpresarik handiena; egitarauan agertu ez arren, horren berri zutenek irrikaz itxaroten zuten momentua, alegia: DJ Ira-ren estreinako aldia! Lehenengoz egin zuen salto taula gainera, baina ez zuen inor axolagabe utzi. Musika, barreak eta parrandarako gogoak izan ziren, zalantzarik gabe, gaueko protagonista.

Horrelako beste egun borobil bat bizi ahal izateko, ordea, urtebete geratzen da aurretik. Indarrak hartu eta urteroko gogo berekin itxarotea tokatzen da. • Binke! uztaila 2018 7

Garrantzitsua izaten da atzera begiratzen jartzea, aurrekoengandik ikasi eta, bereziki, nondik gatozen jakiteko. Orduantxe konturatuko gara zer garen, eta horrela erabakiko dugu nora goazen.

Eta faxistak Galdakaon sartu ziran Testua: Nagore Ferreira Zamalloa (Galdakao Gogora) Argazkia: Espainiako Biblioteka Nazionaleko funtsak

B

agilaren 13an, Larrabetzu ingurutik sartu ziran Francoren tropak. Egun bi ibili ziran inguruak bonbardetan; 70 bat hegazkin bonbaketari erabili ebezan, 50 bat ehiza-hegazkin, eta milaka soldadu aleman, italiar, mairu eta espainiar. Holan, Nafarroako I. Brigadea Gaztelumendi ingurutik sartu zan, Burdin Hesia apurtuta.

Hurrengo egun bietan, EAJ-PNVren Martiartu eta Simon Bolivar batailoiek, UniĂłn de Hermanos Proletarios sozialista asturiarren baitailoiak, CNTren Malatesta batailoi anarkisteak eta EPK-PCEren Gipuzkoa batailoi komunisteak gogor eutsi eutsien faxisten erasoari. Makina bat lagun hil ebezan tropa nazionalek. Errepublikaren aldeko gudari eta miliazianoek burrukan segidu eben, gero eta indar gitxiagogaz, hegazkin barik eta bitarteko urriekaz.

Ibaizabal errekan tope egiteko ahalegina egin eben, baina

8 uztaila 2018 Binke!

ahaleginak ahalegin, bagilaren 15ean, arrastiz, Francoren tropak Galdakaon sartu ziran. Hurrengo egunean egindakoa da erretratua. Ez da erreza gure herriko kale nagusia holangoa zanik sinistea, zenbat aldatu dan!

Trankil doaz buruzagi nazionalak Juan Bautista Uriarte kalean gora, berbetan. Baina orduan hasi zan galdakoztar askorentzat inpernua: atxiloketak, epaiketa barregarriak, errepresioa, kartzelea, bildurra‌ eta miseria gorria.

Argazkian, Inuntziaga txaleta be ikusten da. Behin-behineko kartzelea izan zan Inuntziaga, hara eroan ebezan herrian atxilotutakoak: batzuk, handik beste kartzela batzuetara eroan ebezan; eta, beste batzuk, zuzenean fusilatzera.

Galdakao okupau ostean, faxistek aurrera egin eben, Bilborantz. Handik lau egunera jausi zan Bilbo, bagilaren 19an.

Andra Mari Txiki

AITZOL ZAMALLOA

Zure seme-alabak kirola egiten du? Bai, dantzan!

Seme-alaba gehienak futbol, saskibaloi, boleibol, igeriketa… edo beste kirolen batera joaten zaizkigu aisialdian. Eta zure seme-alabak dantzaria izan nahi badu? Bada, berdin-berdin psikomotrizitatea, gorputza menperatzea eta talde lana landuko lituzke. Horretan ari dira Andra Mari Dantza Taldeko txikiak ere, eta gaztetxo gehiagoren bila dabil.

A

ndra Mari Dantza Taldeak 60 urte pasatxo daramatza euskal kultura ikertu, berreskuratu eta sustatzen.

Aldiz, herrigintzan lanean ari den edonork badaki hainbeste urte nekez beteko dituela edozein elkartek bere etorkizuna bermatu barik.

Etorkizuna bermatzeko harrobia lantzea ezinbestekoa da.

Horregatik, Andra Marik badu gaztetxoen talde-multzoa. Horri Andra Mari Txiki deitzen zaio, eta bertan batzen dira sei urtetik gorako 70 dantzari gazte baino gehiago, bost taldetan banatuta.

Lehenengo urteetan dantza-jolasak ikasten dituzte, ostera ere edozein erromeriako plazetan dantzatuko dituzten horiek. «Adinean gora egin ahala mutilak bereziki Bizkaiko Dantzari Dantzan eta neskak Gipuzkoako dantzetan espezializatzen dira», diote Andra Mari Dantza Taldeko arduradunek, «nahiz eta helduagoak diranean danek gehiena ikasiko daben, eta alkarrregaz dantzatuko dabezan, esaterako, Nafarroako ingurutxoak».

Dantzariak irakasle Transmisioa oinarrizko zutabe du Andra Marik, eta dantzari gazteen irakasle dantzari nagusiak izaten dira. «Gaztetxoei dantzari nagusien taldeko kideek eskaintzen deutsiez klaseak musutruk», azpimarratzen du taldeak, «eta talde nagusiko dantzariei dantzari beteranoenek». Bizitzaren soka-dantza eten ez daiten, doinuak etengabe jotzen aritu behar du, eta Andra Mariko musikariek ere lan-ildo berdina jarraitzen dute. Bai dan-

tzarien zein musikarien esparruan, taldetik onartu egiten dute adinak ez duela hainbesteko garrantzirik: «Badagoz 15 edo 24 urtegaz taldean sartu diran dantzari edo musikariak».

Hala ere, txikitatik dantzarien harrobian hasi direnek eta «mundua dantzan jartzen jarraitu gura dabenek» 15 urtetik aurrera badute dantzarien talde nagusian jarraitzeko aukera, eta orduan aberastuko dute euren dantzen errepertorioa eta dantzatzeko teknika. Berdina gertatuko zaie musikariei.

Herritik mundura Talde gaztetxoetan ari direnean Euskal Herriko hainbat Dantzari Txiki Egunetan hartzen dute parte, Olentzeroren etorrerako ekitaldian edo herriko auzoetako beste hainbat saiotan ibiltzen dira dantzan. Baina dena ez da dantza izango, eta tarteka egunpasako ihesaldiak ere antolatzen dituzte denek elkarrekin.

Heldutan aldiz, Andra Marik berak antolatzen duen nazioarteko Folklore Bizian jaialdian parte hartzeaz gain —egunotan ari da ospatzen—, urtero mundu mailako nazioarteko jaialdietara joaten dira Euskal Herriaren eta euskal kulturaren ordezkari.

Horregatik, badirelako nahikoa arrazoi, dantza taldeak Binkeren bitartez herritar guztiak musika, kantu eta dantzara gonbidatu gura ditu, dena delako adina dutela, Andra Marin izena eman dezaten; Kepa Artetxe taldeko sortzaileak, Binkeren aurreko zenbakian adierazi zuen bezala, herria bizirik mantentzen jarraitu dezagun. • Binke! uztaila 2018 9

Egin deiak doan zure mugikorraren bidez

Irakurlearen txokoa Hilerrira joatea

N G

ero eta erreminta gehiago eskaintzen dizkigute sareko aplikazio mugikorrek, eta euren artean bada telefonia konpainiek gehien gorroto dutena: aplikazioen bidez deiak doan egiteko aukera eskaintzea. Non egongo da, ondorioz, enpresa handi hauen etekina? Tira, horrek guri orain ez digu axola, eta zuri irakurle, ikus-entzunezko deiak nola egin ditzakezun azaldu gura dizugu. Hori bai, WiFi bidez hobeto: SKYPE Ikus-entzunezko deiak egiteko aplikazio erregea da Skype, oraintsu Android gailuentzat garatutako bertsio optimizatu berriarekin are azkarrago doana eta memoria gutxiago kontsumitzen duena. Gainera, WhatsApp-en antzera bideo-deiez gain, mezuak ere onartzen ditu.

WHATSAPP Hangouts aplikazioa imitatzeko nahian-edo, WhatsApp laster taldeko bideo-deiak eskaintzeko gai izango da. Egia da irudiaren kalitatea ez duela beti onena, baina mezuak bidaltzeko hainbeste erabiltzeak, askotan, WhatsApp ere ikus-entzunezko deiak egitera garamatza.

Eloy Unzalu UDALAREN ERANTZUNA:

GOOGLE DUO Aurrekoak bezain ezaguna ez bada, oso fidagarria da, erabiltzeko erraza eta kalitate handiko bideoa du Google Duok. Gainera, bere «toc toc» erremintari esker, deitzen ari zaiguna ikus dezakegu guk telefonoa hartu aurretik ere.

VIBER WhatsApp-en konpetentzia izan zen Viber kaleratu zenean. Egun, indarra galdu badu ere, kalitate altuko irudia eskaintzen du, segurua da eta ekitaldi handiak antolatzeko asko erabiltzen da, 250 pertsonako taldeak onartzen dituelako.

10 uztaila 2018 Binke!

ire gurasoen eta aitite-amamaren hilobiak Galdakaoko hilerrian dauzkagu, eta pasa den astean beribilez Deustutik hara joan ginen, bisitan. Arratsaldeko seiretan, eta Andra Mariren aldapatik hilerrirako bidean, automobilez beterik eta aparkatu ezinik aurkitu genuen dena. Orduan hilerriko ate nagusitik erraustegirako bidea hartu nuen eta, jakin gabe, irteera gabe eta beribila atzera itzultzeko leku barik aurkitu nuen nire burua —edo nik behintzat aurkitu ez—. Momentu txarrak benetan, izerditan, eta astiro-astiro, atzerantz poliki-poliki, han zegoen gazte baten laguntzaz, ate nagusiraino joan —buelta emateko lekua hor baitago— eta hantxe hartu nuen irteteko errepidea. Kasualitatez, orduantxe egiten ari zen hildako baten errausketa eta horregatik dena beribilez betea zegoen. Baina zorionez, alboan dagoen urbanizazioan lekua aurkitu eta han aparkatu nuen. Kostata. Horrela ba gauza izan ginen gure bisitaldia egiteko.

Eskertuko nuke Binkeren bitartez problema hau Udalari transmititzea, nire proposamenarekin, hilerri ondoan aparkaleku gehiago prestatu edo ingurukoa egokitu dezaten aztertzea eskatzeko.

Gainera goiko atea itxita zegoen ere. Eta premia hau nire ustez ez da soilik gertatzen Domu Santu egunean, urtean zehar ere Galdakaon bizi ez garenok baina senideak bertan ditugunok ere sarri egiten ditugulako bisitak bertara.

Zerbitzu hau kudeatzen ari den enpresarekin dagoen kontratuko baldintzak berrikusiko ditugu. Kontsulta horretaz aparte, beharrezkoa da ahalegintzea jendaurreko arreta euskaraz zein gaztelaniaz izan dadin. Hala ere, kontuan hartu behar da zerbitzu horretako lanpostuetan diharduten pertsonek urte asko daramatela betebehar horretan.

Zeure iritzia hemen argitaratzeko, bidali gehienez 1.600 karaktereko testua helbide honetara: infobinke@gmail.com Binkek gutunak laburtzeko eskubidea du.

Ekaineko irabazleak

Irati Angoitia Crespo Edurne Espilla Etxebarria

MÂŞ Teresa Mardaras (ezker) eta Garazi Maeso (eskuin) binkekideak Lurberriganeko Aritzekin, irabazitako menuen berri jaso ostean!

On Kafek eskainitako produktu sorta bana irabazi dute. Zorionak!

Zer egin Binkekide izateko?

Eman zure babesa urteko

36 â‚Ź

ordainduta

Oraindik binkekide ez bazara, eta neurri honetako lehenengo komunikabide euskalduna babestu eta sustatu gura badozu, hauek dozuz horretarako bideak:

1. Bete beheko formulario hau, eskaneatu edo atera argazki bat eta bidali e-postaz: infobinke@gmail.com

2. Bete formularioa, moztu, eta utzi gutunazal baten, Binke izenarekin

Eta zuretzat, MOTXILA HAU OPARI!

Torrezabal Kultur Etxeko atezainaren leihatilan.

3. Eskaneatu zure

IZEN-abizenAk:

mugikorraren QR irakurgailuarekin beheko kodea eta bete formularioa!

HELBIDEA:

TELEFONOA:

NORTASUN AGIRIA:

E-posta: IBAN

ENTITATEA

BULEGOA

K.Z.

KONTU ZENBAKIA

KONTU KORRONTEA:

Binke! uztaila 2018 11

Goizane Cebrian Gonzalez de Mendibil

Eskerrik ez

I

kasturtea amaitu berri daukagula, irakasleoi dagokigu orain egindakoaren balorazioa egitea. Nork eta nola ebaluatzen gaitu gu, ordea?

Gero eta gutxiago eskertzen da gure lana eta erreztasun handiz epaitzen gaituzte arlo guztietatik, atzean dagoen ahalegin ikaragarriari erreparatu barik, soldataren barruan doanaren aitzakiaz. Ez al dira konturatzen euren seme-alabek familiako kide askorekin baino hainbat ordu gehiago ematen dutela gurekin? Irakastearena ez ezik, pedagogia hutsetik at gelditzen diren kontu ugariren ardura ere gurea dela? Ikasleen ongizateaz, eroso eta pozik sentitzeaz, maitasuna eta kontsolamendua emateaz, baita mina sendatzeaz ere arduratzen gara klasean‌ eta horren ondorioz, euren familia ere bihurtzen gara nolabait.

Kurtso bukaera honetan ondo merezitako eskerrak jasotzea eta gure lana goraipatzea erregaia litzateke gogotsu dihardugun irakasleentzat, hurrengoan, zergatik ez, zoriontsuago ekin diezaiogun beharrari. Ez ditzagun ba modu onak ahaztu, mesedez, kritika egitea horren baloratuta dagoen garai honetan bada ere.

Eta ohartu gaitezen pertsona txiki horien bizitza eraldatzeko gure ahalmenaz. Eta has gaitezen etxetik, adibidez.

12 uztaila 2018 Binke!

Egingo al jo(n)agu euskaraz?

Herritarrak eskubide hauek daukazala gogorarazi gura dogu:

10/1982 Legea, azaroaren 24koa, Euskararen erabilera normalizatzeko oinarrizkoa 8. artikulua 1. Euskal Herriko Autonomia Erkidegoan kokatutako herri-aginteek emandako arau-xedapen zein ebazpen ofizial orok bi hizkuntzetan idatzita egon beharko du zabalkunde ofiziala egiteko.

2. Euskal Herriko Autonomia Erkidegoan kokatutako herri-aginteek esku hartzen duten egintza guztiak eta baita administrazioaren jakinarazpen eta adierazpenak ere bi hizkuntzetan idatzita egon beharko dute, salbu eta interesdun partikularrek Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizialetako bat berariaz erabiltzea aukeratzen badute.

6/2003 LEGEA abenduaren 22koa, Kontsumitzaileen eta Erabiltzaileen Estatutuarena 38.2. artikulua Erakunde publikoek kontsumitzaile eta erabiltzeekiko harremanetan bi hizkuntza ofizialak agertzea bermatuko dute. Hau guztia honela egingo da: a) Euskal Autonomia Erkidegoaren lurralde-eremuko establezimenduetan, errotuluak, oharrak eta, oro har, jendeari zuzendutako jakinarazpenak euskaraz eta gaztelaniaz emango dira. b) Kontsumitzaile eta erabiltzaileek betetzeko egiten diren inprimaki edo eredu ofizialak bi hizkuntzatan emango dira. c) Kontsumitzaileak edo erabiltzaileak berak hizkuntza ofizialetako bakarra erabiltzea nahi duela adierazi ezean, bi hizkuntzatan idatziko dira atxikipen-kontratuak, klausula-ereduak dituzten kontratuak, araupeko kontratuak, baldintza orokorrak eta kontratu horiei buruzko edo horiek egitearen ondoriozko agiriak.

Galdakaoko Udaleko Eskabide Orokorra

Informazio gehiago: hezkuntza-euskara@galdakao.net • 944010540

Bitxikeriek Ba al zenekien eguneroko objektu batzuk ia automatikoki erabiltzen ditugun arren, ez diegula erabilera zuzen edo praktikoena ematen?

Zinta metrikoetako zuloa eta «hortzak» Ziur inoiz erabili izan duzula zinta metrikoren bat zerbaiten neurria hartzeko. Detailerik txikienez jabetzen diren horietako bazara, baliteke zinta hauek dituzten zulotxo eta «hortzak» ikusi izana. Baina ba al dakizu zertarako diren? Zuloak zinta torloju edo iltzeetan eusteko balio du —errazagoa izan dadin neurtzea—, eta «hotzek», aldiz, distantzia marratzeko balio dute.

Hegazkinen leihoetako irekidura txikia Hegazkin batean mila aldiz igo arren, agian ez zinateke sekula leihoetan dauden zulotxoez jabetuko. Baina oso txikiak badira ere, egon, badaude. Bi arrazoigatik izaten omen dituzte zulotxo horiek: bata, airearen presioa konpentsatu ahal izateko eta, bestea, leihoak lausotu ez daitezen. Baietz hurrengoan zulotxo horiek ikusi!

Teklatuetako «F» eta «J» letrak Gaur egun asko idazten dugu ordenagailuz eta, hortaz, tresna hauek dituzten teklatuak erabiltzera nahiko ohituak gaude. Hala izanik, ohartuko zinen «F» eta «J» letrek duten konkortxo edo erliebeaz. Arrazoia sinplea da: hatz erakusleak teklatuan non jarri behar ditugun adieraztea, errazagoa izan dadin teklatura begiratu barik idaztea.

«Converse» zapatilen zulotxoak Nork ez ditu ezagutzen mundu mailan ezagunak diren «Converse» markako zapatilak? Beharbada hain ezaguna ez dena zapatila hauek albo batean dituzten zulotxoen erabilera da. Zapatila hauek saskibaloira jolasteko diseinatu zituzten, eta albo batean dituzten zulotxo gehigarri horien benetako erabilera kordela bertatik pasatu eta zapatilak gehiago estutu ahal izatea da.

IÑIGO ZELAIA GOIENOLA

Gaixotasun morala

I

kus-entzunezko komunikabideetan arreta jartzen dudanean albiste ezkorrak barneratzen ditut nire baitan: istripuak, sexu erasoak, gerra… Kalera irten eta jendearen hitzetan ez da pentsamendu baikorrik nabaritzen, denak dira kezkak, beldurrak eta estresa. Egoera honek ondorio batera eramaten nau. Gaixotasun moral baten aurrean aurkitzen gara non bizi dugun giroarekin ez gauden gustura. Nekaturik aurkitzen dugu gure burua baina halere ikarati begiratzen diegu bai aldaketei eta baita etorkizuneko erronkei ere. Gauzak horrela, gaixotasun moral hori sendatzeko asmoz, beste gizabanakoetan sostengatzen gara, ez laguntza eskatzeko, baizik eta kontsolamendu gisa.

Hausnarketa honen harira, nire aburuz, bizitzaren atal handi bat kexatzen pasatzen dugu, zoriontasunari probetxurik atera gabe. Bitartean gure barneko erlojua eta berarekin lotuta dagoen denbora ere badoa aurrera.

Beraz, egunero ohetik irribarre batekin altxatzea proposatzen dut. Egunero egin beharreko ekintzei alde onak ateratzen saiatuz eta kalte egiten dizkigutenak baztertuz.

Norbanakoaren barnean aurkitzen da zoriontasunaren giltza.

Mundu hau aldatuko da norbera eraldatzen hasten denean.

Binke! uztaila 2018 13

Odol-emaileak

Eskuzabaltasuna

litro gorrika TESTUA: IXONE MUÑIZ ARANA INFOGRAFIA: ARTEFAKTO

Honezkero badakigu odola ematea ardura handiko kontua dela, eta baliteke gai honek garrantzia galduko duen eguna inoiz ez iristea. Nork jakin. Argi dagoena da gaurko egunean behintzat, odolik gabe ez goazela inora. Horregatik da ezinbestekoa herritarrak odola emateak duen beharraz kontzientziatzea eta mezua datozen belaunaldiei ere transmititzea.

G

eroz eta gehiago dira telesail, filma edo komikietan agertzen diren super-heroiak; berdeak eta gihartsuak, kapadunak eta ausartak, edota anonimo eta misteriotsuak beste hainbat. Fikziotik kanpo, ordea, badaude kapa eta botere txundigarririk behar ez duten hezur-haragizko heroiak, beste batzuen bizia salbatzeko berebiziko ekarpenak egiten dituzten horietakoak. Horren adibide dira hurrengo lerroetako gure protagonistak: odol-emaileak.

Aski entzuna dugu zein beharrezkoa den osasun sistema kolokan egon ez dadin, ospitale publiko zein pribatuak odol-emaileek egiten dituzten ekarpenez hornitzea. Urteko garai batzuetan —urte amaieran Gabonengatik eta uda partean oporrengatik—, ordea, odol emateek behera egiten dute. Odol bankuek beheraldi horiek aurreikusita izaten dituzten arren, aurtengo urte hasiera beste urte batzuetakoa baino okerragoa izan da, eta hori dela eta, aparteko deialdi bat egin behar izan zuten herritarrak odola ematera joan zitezen animatzeko.

Aurtengoa bezalako deialdi berezi horiek benetako premia dagoenean bakarrik egiten dira, eta egoerak hobera egin badu ere, ezinbestekoa da odol emateek iraunkorrak izan behar dutenaz kontzientziatzea. Izan ere, adituek diotenez —eta Berria egunkariak bildutako datuei jarraiki— Hego Eus-

14 uztaila 2018 Binke!

kal Herrian dagoen odol eskariari aurre egiteko egunero 470 odol-emaileren ekarpena behar izaten da, hau da, egunean 235 litro odol.

Horrenbesteko beharrizan hori guztiz arrazoiturik dago.

Izan ere, eta Euskadiko Odol Emaileak elkarteak dioenez, EAEn bost minuturik behin behar izaten du norbaitek odola. Emailearentzat minutu gutxiko kontua dena, beraz, bizirik irautea izan daiteke beste batzuentzat. Horregatik da garrantzitsua orainera bakarrik ez, etorkizun hurbil eta ez hain hurbilera ere begiratzea eta datozen belaunaldiak odola emateak duen garrantziaz jabetzea, eurek izango baitira katea jarraitzearen arduradun.

Motak eta motak. Emaile diren eta izango direnentzat —egia esan, herritar ororentzat—, ez da alferrikakoa nolako odol motak dauden eta hauen bateragarritasuna zein den jakitea, motaren arabera pertsona talde baten odol hartzaile edo emaile izango baitzara. Baina horrez gain, odola emateko dauden erak ere ezagutzea komenigarria litzateke, odol emate guztiak ez baitira berdinak, ezta horiek izan dezaketen maiztasuna ere.

Odol motei dagokienez, lau talde bereizten dira: A, B, AB eta O. Badago ordea, RH faktorea ere, positiboa edo negatiboa izan daitekeena. Bi bereizketa horien konbinazioz, odola zortzi

Ba al dakizu zein den EAEko odol-emailearen profil ohikoena?

• 43.120 odol emate (ekainera arte) • 35-45 urte bitartekoa • Nagusiki gizonezkoa, urtean emakumezkoek baino odol emate bat gehiago egin dezaketelako.

mota nagusitan sailkatzen da: A+, A-, B+, B-, AB+, AB-, O+ eta O-.

Odol motaren arabera, sistema immunitarioak antigorputz ezberdinak sortzen ditu, eta horregatik da arriskutsua norberarena ez den odol mota bat transferitzea. Halere, kontuan hartu behar da AB+ eta O- motek nolabaiteko berezitasuna dutela, lehenengoa hartzaile unibertsala baita —edonoren odola jaso dezake—, eta bigarrena emaile unibertsala —edozein pertsonari eman diezaioke—.

Odol emate motei erreparatzen badiegu, hiru mota nagusi aurkituko ditugu. Alde batetik, arrunta deritzona, eta herriz herri ibiltzen diren autobusetan egiten dena. Kasu honetan, odolak dituen hiru osagai printzipalak —plasma, plaketak eta hematiak edo globulu gorriak— batera ateratzen dira, eta gero hiru poltsatan banatzen da bakoitza. Gizonezkoek urtean lau Binke! uztaila 2018 15

Odola emateko gelan hartu gintuzten Iñigo Salaverri (ezker) eta Miguel Angel Vesga (eskuin) doktoreek.

«Udan odol emateek behera nabarmenki egingo dute»

O

sakidetzaren Transfusio eta Giza Ehunen Euskal Zentroko zuzendaria den Miguel Angel Vesga doktorearekin eta Bizkaiko sustapen-arduraduna den Iñigo Salaverrirekin odol emateari buruz aritzeko aukera izan zuen Binkek:.

Urte hasieran, odol falta zela eta, deialdi berezia egin zenuten… Bai, hala da. Garrantzitsua da kontuan izatea deialdi bereziak oso neurturik daudela, eta stock-a minimoetan dagoenean bakarrik jotzen dela hauetara, aurtengo urte hasieran gertatu den bezala.

Orain, urte erdi pasa dela, zelan dago egoera? Egungo egoera ona da, baina udan odol emateek behera nabarmenki egingo dutela aurreikusten dugu, %30 uztailean eta %50 abuztuan. Horregatik da garrantzitsua oporretan joan aurretik odola ematea.

Zenbaterainoko garrantzia du odola emateak? Galdera honi beste bat eginez erantzun diezaiokegu: Ebakuntzagelek zabalik jarraituko lukete odol ematerik ez balego?

Odol ematea ezinbestekoa da ospitaleen funtzionamendurako, eta gainera, garrantzitsua da odolak iraungipena duela jakitea. Nahitaezkoa da odol ematea etorkizunerako

16 uztaila 2018 Binke!

inbertsio bat dela jakitea, guretzat edo gure ingurukoentzat bada ere. Izan ere, lau pertsonatatik hiruk jasotzen dute bizitzan zehar transfusio bat.

Biziak salbatzen dituen ekintza bat da, literalki. Horregatik da hain ezinbestekoa belaunaldi erreleboa egotea, gazteak baitira odol emateen agintea hartu behar dutenak eta odol-emaile ohikoenak izan.

Zein da odol-emaile gehien dituen Bizkaiko herria? Ez da lehiaketa bat, denok gaude EAEn guztira ematen den odolaren menpe. Odol emate bakoitzak du garrantzia, eta ez da konparagarria, gainera, toki finko batean atera daitekeen odola eta egunero lurraldez lurralde doan unitate mugigarri batean atera daitekeena.

Odol emateak nahitaezkoa izaten jarraitzen badu ere, Euskal Herria odol-emaile asko izateagatik nabarmentzen da… Ez da hain garrantzitsua odol emate gehienetarikoa dituen lurraldea izatea, baizik eta odol emateek ospitaleek dituzten beharrak asetzea. Kontuan izan behar dugu odola ondasun urria dela, amaieraduna eta erosi ezin dena. Horrek ezinbesteko bihurtzen ditu odol-emaileak eta euren ekarpenak. Eurei esker horni ditzakegu EAEko ospitale guztiak.

Odol-emaileak

Usansolo eta Galdakaoko odol-emaileak, genero eta adinka 35-45 urte

18-35 urte

45-55 urte

55-65 urte

Usansolo Gizonezkoak Emakumezkoak

%7 %2

% 15

%6

% 11

% 33

% 22

%4

Gizonezkoak Emakumezkoak

% 12 %6

% 16 %6

%7

% 26

Iturria: Osakidetza

Galdakao % 18

%9

aldiz eman dezakete odola gehienez, eta emakumezkoek hirutan, baina odol emate batetik bestera bi hilabeteko tartea egon behar da gutxienez.

Bigarren odol emate mota aferesi bidezkoa da. Berezi egiten duena mota honetan odolaren osagaiak bereizirik irteten direla da. Teknika honen bidez, beharrezko osagaiak hartzen dira, eta gainerako odola emaileari itzultzen zaio. Hamabost egunean behin errepikatu badaiteke ere, komeni da hilabeteko tartea uztea. Hala ere, odol emate arrunt baten eta aferesi bidezko odol emate baten artean bi hilabete utzi behar dira.

Hirugarren odol emate motari plasmaferesia deritzo, eta kasu honetan, plasma da emaileari ateratzen zaiona. Aferesiarekin gertatzen den bezala, plasmaferesia ere hamabost egunetik behin egin daiteke, baina gomendagarriena tarte handiagoa uztea da.

Osagaiak zertarako? Odol eta odol emate motak ezagutzea bezain garrantzitsua da odolak berak iraungitze-data duela jakitea. Hori da, hain zuzen, odola emateko beste arrazoi esanguratsuetako bat, ez duela luzaro irauten. Aipatutako hiru osagaietako bakoitzak, gainera, iraupen ezberdina du: plasma, gutxi gorabehera, bi urtez gordetzen da, izozturik; globulu gorriak edo hematiak 42 egunez gorde daitezke, eta azkenik, plaketen iraupena bost egunetakoa da.

Baina odolaren osagai guztiek erabilera bera al dute? Erantzuna ezezkoa da. Izan ere, odolaren osagaiak banatzearen arrazoi nagusia bakoitzak erabilera bat duela da. Honek esan nahi duena da odol emate bakarrarekin, gaixo bati baino gehiagori lagun diezaiokegula, bakoitzari beharrezkoa duen osagaia emanez. Halere, pazienteei ez zaie beti osagai bakar bat transferitu behar, askotan odola osagai guztiekin erabiltzen da, normalean, gaixoak odol kopuru handia galtzen duenean.

Esan bezala baina, osagai bakoitzak bere erabilera ere badu. Plasma, esaterako, nagusiki medikamentuak sortzeko erabiltzen den arren, likidoak galtzean edota infekzioak, gibeleko gaitzak, transplanteak eta gaixotasun immunologikoak tratatzeko ere erabiltzen da. Plaketak, aldiz, kimioterapia tratamenduetan, minbizia eta leuzemia duten gaixoekin edota kirurgia kardiobaskularra edo transplanteren bat jasan dutenekin erabiltzen dira. Globulu gorrien transfusioa, bestalde, botiken bidez senda ezin diren anemiak tratatzeko erabiltzen da, baita istripu eta ebakuntza ere.

Begi-bistakoa da, agian guztiz ohartzen ez garen arren, odol poltsa bakar batek hiru bizi salba ditzakeela. Hiru. Nork esango luke gizabanako batek 20 minututan egindako ekarpen batek beste zenbaiten bizia hainbeste luza zezakeenik. Baina bai, hala da. Kontziente izan behar dugu ekintza guztiz altruista hau dela oraingoz behintzat, odola lortzeko iturri bakarra. Horregatik heroiak. Horregatik da eskuzabaltasuna odol-emaileak ezaugarritzeko hitzik borobilena. Eskuzabaltasuna litro gorrika.

Odola eman dezakezu baldin eta…

• 18-65 urte artean badituzu • 50 kilo baino gehiago pisatzen badituzu • Azken lau hileetan ez baduzu zulaketa edo tatuaiarik egin • Azken lau hilabeteetan atzerrian egon ez bazara • Erresuma Batuan 1980 eta 1996 urte bitartean 12 hilabetetik gorako egonaldia egin ez baduzu • Astebete pasa bada ebakuntza txiki bat azkenekoz egin zizutenetik edo lau hile ebakuntza handiei dagokienez • Haurdun ez bazaude, sei hile pasa badira gutxienez haurdunalditik edo edoskitze garaian ez bazaude • Abortua izan duzunetik ernaltzeak iraun duen tarte bera igaro bada * Garrantzitsua da jakitea, emailearen zein hartzailearen onerako, odol emate bakoitzaren aurretik osasun galdeketa bat bete behar dela.

Binke! uztaila 2018 17

Enbaxadoreak

inako galdakoztarra

ent Leticia Escribano Olascoaga Arg

a-Lapurdi ingurukoa.

Sortzez: Galdakaokoa, Kurtze Aires eta Obera herrien Gaur egun: Argentinan, Buenos artean bizi da.

Jaiotza urtea: 1993. na tak Euskal Herrian hasi bai Ikasketak: Zuzenbide ikaske Hego Amerikan amaitu. lkulari lanak egiten ditu Zertan dabil: Estrategia aho bertako enpresa batentzat.

Zerk eraman zintuen herritik alde egitera? Ezeren gainetik, nire espiritu abenturazaleak. Txikitatik gustatu izan zait bidaiatzea, eta orain hiru urte Mexikora alde egin nuen, karreraren azken urtea egitera. Handik praktika batzuk egitera Buenos Airesera joan nintzen, Espainiako Enbaxadara. Han maitemindu nintzen bertako herrialdeaz, kulturaz, jendeaz… eta beti izan dudanez bertara bueltatzeko gogoa, hementxe nago berriz bueltan, Argentinan!

Zeintzuk dira bizi izan dituzun aldaketarik nabarmenenak? Buenos Aires hiri erraldoia da, eta bertako distantziak ere erraldoiak dira. Zerbait egin behar dudan bakoitzean, denbora piloa behar dut batetik bestera mugitzeko. Hori ez da Galdakaon gertatzen! (barreka) Segurtasun aldetik ere desberdintasuna nabaria da. Hemen —Buenos Airesen— ez dago segurtasun handirik kalean, eta oso erne ibili behar duzu beti.

Zer du zure oraingo herriak, Galdakaok ez duena? Eta alderantziz? Nahiz eta orain arte Buenos Aires aipatu dudan, Argentinaren iparraldean dagoen herritxo batean bizi naiz ni, Iguazú ur jauziak dauden lekutik oso gertu. Hemen jendea askoz zabalagoa da, berehala gonbidatzen zaituzte euren etxera, planak egitera. Han ez da berdina gertatzen. Itxiagoak gara euskaldunak, bereziki ezagutzen ez dugun horrekin. Bestetik, ezin aipatu gabe utzi tenperatura. Hemen udan 40 gradu ingurutan ibili gaitezke, eta orain negua dugula hemen Argentinan 25 gradura ere iritsi gaitezke.

Zeren falta sumatzen duzu han? Batez ere nire familia eta lagunak. Janariaren falta ere itzel sumatzen da —patata tortilla 18 uztaila 2018 Binke!

batez ere!—, eta edozer hartzera Bilbora edo inguruko beste edonora lasai eta edozein unetan irten ahal izatea. Baina noski, Galdakao eta inguruetan dagoen segurtasunaren falta izugarria dut: kaletik bakarrik eta lasai joan ahal izatea, mugikorra kalean ateratzearen beldurrik ez izatea, leku guztietara begira erne ibili behar ez izatea…

Zer gomendatuko zenioke zure herritar bati, han bisitatzeko? Norbait inguru honetara badator, ezin ditu Iguazúko ur jauziak bisitatu gabe utzi. Zoragarriak dira, benetan inpresionantea. Hainbatean izan naiz eta ez naiz bertara joateaz nekatzen. Gainera, Iguazúra bazoaz ilargi betea dagoenean, zer esanik ez! Ez dut bizitzan ezer ederragorik ikusi. Badaude ere Argentina eta Brasilen arteko beste ur jauzi batzuk, munduko luzeenak —Altos de Moconá— eta Argentinak dituen bisita turistiko piloa: Perito Moreno, Salta, Buenos Aires bera...

Gure herriaz hitz egiten badiezu hangoei, zeren inguruan aritzen zara bereziki? Batez ere Bilbo eta Euskadiren inguruan egiten diet berba, eta eguneroko bizitzek han eta hemen dituzten desberdintasunez, esaterako, hemen dirua ateratzeko ordu erdiko ilara itxaron behar duzu, edota egun oso bat behar duzu erakunde batekin tramite xume bat egiteko.

Euskaldunon bizitza eta kultura zelakoa den kontatzen diet.

Zer dakite gure herriaz? Askok dute Bilboren berri. Nire lankide askok ezagutzen dute, enpresa euskaldun askok dirua inbertitu dutelako Argentinan, eta beraz hainbatek harremana du Euskadirekin. Badakite asko independiente sentitzen dela, kosta dugula, Guggenheim dagoela… eta beste hainbat kontu!.

Osasuntsu Bainu osasungarriak

H

eldu zaizkigu dagoeneko udako egun eguzkitsu eta beroak, eta zerbait nahi izaten badugu horrelakoetan, hori bainu fresko bat hartzea izaten da. Batzuk hondartzaren zale amorratuak dira eta beste batzuek, aldiz, hondarra albo batera utzi eta murgilaldia igerilekuan egitea nahiago izaten dute.

Zeintzuk dira baina, gustuak direnak izanik ere, bainu osasungarri bat hartzeko kontuan izan beharrekoak?

Hondartzak eta zingirak Eusko Jaurlaritzako Osasun Saila da Euskal Autonomia Erkidegoko bainu lekuen zainketa sanitarioa egiteaz arduratzen dena. Halere, herritar guztion betebeharra da ezartzen diren argibideak jarraitzea, bai gure osasunagatik baita hondartzaren kalitateagatik ere. Hauek dira Osakidetzak hondartzetan eta zingiretan bainu osasungarriak hartzeko ematen dituen gomendioak: • Denon segurtasunagatik, errespetatu jarrita dagoen bandera eta hondartza zaintzen dutenen aholkuak.

• Hondartza batzuetan txankletak jartzea gomendatzen da —bainua hartzen denean barne—, horrela ebakiak edo ziztadak saihestuko baititugu.

• Ez konpartitu eskuoihalik edo erabilera pertsonaleko objekturik.

• Burua estali, eguzkitako krema ugari eman —norberaren larruazal motaren araberakoa— eta ur asko edan deshidrata ez zaitezen.

• Dutxatu bainua hartu ondoren, larruazalean gera dakizukeen kresala edo bestelako hondakinak kentzeko.

Igerilekuak Hondartzetan bezala, Osasun Saila da uraren kalitatearen, tratamenduaren eta instalazioen mantentzearen kontrol sanitarioa egitearen arduradun. Hurrengo hauek dira igerilekura goazenerako Osakidetzak denon osasunerako ematen dituen aholkuak: • Erabili txankletak igerileku inguruko eta aldageletako zoruan, onddoak edo bestelako lesioak saihesteko.

• Jarri txanoa eta dutxa zaitez bainua hartu aurretik eta ondoren.

• Gomendagarria da betaurrekoak erabiltzea konjuntibitisa ekiditeko.

• Komunak erabili igerilekua garbi mantentzeko.

• Ez trukatu eskuoihalik edo bestelako objektu pertsonalik, onddoen eta bakterioen transmisioa saihesteko.

• Ez pasa denbora gehiegi eguzkipean eta babestu zure azalari dagokion eguzkitako kremaz.

Eta oso kontuan hartu!

• Hondartza, zingira edo igerilekuak garbi mantentzeko ez bota janari-hondarrik, latarik, hondakinik edo zigarro-mutxikinik.

• Paperontziak erabili eta ingurugiroa zaindu.

MANU ETXEBARRIA AYESTA

Ama Lur

B

izitzaren joanean berba barriak sortzen doguz leku-denboretara egokituz. Berba barriotako bat «Ama Lur» dogu. Berba horrek 50 urte beteko deuskuz aurten. Izan be, 1968an Fernando Larruquert eta Nestor Basterretxeak, «Tierra Madre/ Ama Lur» izeneko pelikuladokumental ederra aurkeztu euskuen Donostian.

Filma horren izenburua ikusita, itzulpena txarto eginda dagoala konturatuko gara. Itzulpen zuzena «Lur Ama» dogu, ama, lurra barik, lurra dalako naturaren ama.

Argitasun hau emonda be, mende erdiko berba barri hau edur-bola bat lez etorri jaku handitzen eta batzuentzat, euskal mitologiako jainkosa kategoriaraino heldu da azken urteotan. Baina, izan be badaukaguz iturriak hizkuntzaren ispiluan begiratzeko. Besteak beste, aikor On Jose Miguel Barandiaranen «Diccionario ilustrado de mitologia vasca» (Bilbo, 1972) eta «Lur Ama» ez da agertzen, Lur bai, ostera, Eguzki eta Ilargiaren ama legez.

Horregaitik ba, gaurko neo-mitilogo batzuk hobeto begiratu beharko leukie euskeraren historiako ispiluan, okerrak errez egin eta nekez zuzentzen diralako. Denborak agertuko deusku edurra mendian!

Binke! uztaila 2018 19

BINKE

Haurreskolaren kudeaketa salatu dabe barriz

UDALA

USANSOLO HERRIA

Udalak, «arazo teknikoak» argudiatuta, haurreskola barriaren obrak geldiarazi behar izan dauz, «aurrekontua handitzeko beharra eragin baidabe». Hori horrela, hainbat guraso, hezitzaile eta tabernarik, oposizioaren babesagaz, prentsaurrekoa eskaini eben Agirre Lehendakariaren plazan bertan, «Udal Gobernuaren etengabeko kudeaketa arduragabea» salatzeko.

Prentsaurreko irekia Usansolon

Alkartasun ekonomikoa Angolara

Usansolo Herriak segregazioaren inguruko prentsaurreko irekia eskaini eban Unkina plazan, urte erdiko balantzea egin eta hemendik aurrerakoak herritarrei azaltzeko.

Galdakaotik emondako laguntza humanitarioari esker, proiektu solidarioak diruz lagunduz, San Martin de Porres osasun-zentroa posible bilakatu dabe aurten Angolan.

20 uztaila 2018 Binke!

GALDAKAO IGERIKETA TALDEA

UDALA

Galdakao Igeriketa, EHko txapeldunorde

Santa Kurtzetako taldeak, prest!

ARGIZAI

La Fuga, Eskorzo eta ÂŤEl DrogasÂť izango dira Galdakaoko jaietako kartel-buruak. Herritarrek hautatu dabez lau kontzertuetako hiru, Udalak egindako proposamenen artean, eta egunotan kaleratuko dabe gainontzeko egitaraua.

UDALA

Galdakao Igeriketa Taldea txapeldunorde izan da Euskal Herri osoko igerilari kimu onenak nor baino nor aritu diran azken asteburuan, bai neska zein mutilen kategorietan.

Folklore Bizian herriz herri dabil

Bueltan dira Argizaiko lagunak

Folklore Bizian jaialdia 32. edizioa betetzen dabil aurten.

Hasiera Galdakaon emon jako 18 eta 19an, Usansolo 20an bisitatuko dau eta Arrigorriaga eta Areatza 21 eta 22an.

Uztailarekin amaitu da Galdakaoko Argizai Eskaut Taldeak bultzatutako kultura-trukearen programa, eta horregaz, alkarteak Arcachon-en egindako egonaldia be.

Binke! uztaila 2018 21

Euskaraldia

Galdakaok badu bere Hamaikakoa prest!

JULIO LEGARRETAETXEBARRIA

Galdakaok ere Euskaraldian parte hartuko duela erabaki zenetik hilabetera Hamaikakoa aurkeztu da, ekimenean parte hartzeko konpromisoa erakutsi duten lehenengo herritarrak.

E

zkerretik eskuinera: Mertxe Basterretxea (irakaslea), Jabi Elorriaga (artista), Joana Lasheras (kazetaria), Manu Etxebarria (etnolinguista), Kontxi Belandia (Berbalaguna), Karmelo Ariznabarreta (pilotari ohia), Maider Isasi (Gazte Asanblada), Kepa Artetxe (dantzaria), Karmele Arrieta (Irakurle taldea), Vidal Salcedo (medikua) eta Errupin Jauregi (zinegotzia). Hamaika lagun hauek dira modu pertsonalean

22 ekaina 2018 Binke!

Parte hartzeko Zuk ere zure hizkuntza-ohiturak aldatu eta herriko euskararen erabileran eragin gura baduzu, edo Batzordean parte hartu: galdakao@euskaraldia.eus

eta borondatez «Euskaraldia: 11 egun euskaraz» ekimenean parte hartzea erabaki duten lehenak, baina ezin dute bakarrak izan. Horregatik, Hamaikakoak dei egiten die galdakoztar guztiei, euskaraz ondo moldatu zein ez, azaroaren 23tik abenduaren 3ra bitartean lehenengo berba, gutxienez, beti euskaraz egiteko —Ahobizi— edo euskaraz ondo moldatu ez arren, euskaraz entzuteko prest egoteko —Belarriprest—.

publierreportajea

Galdakao hondakinen edukiontziak berritzen hasi da: errefusarako 151 edukiontzi berri eta paper-kartoirako 111 banatu ditu Galdakaoko Udala hondakinen edukiontziak berritzen hasi da. Errefusarako 151 edukiontzi berri jarri ditu (kolore grisekoak) eta paper-kartoirako 111 edukiontzi berri (kolore urdinekoak), albotik kargatzekoak.

Berritze hori laster zerbitzu-kontratu berria indarrean jartzearekin lotuta dago. Kontratua 630.118 euroko prezioan esleitu da, kontratatutako lau urteetako bakoitzeko –beste bi urtez luzatzeko aukera dago–. Zabaltze horri begira, zerbitzua hobetzeko ahalegina egin da, honako alderdi hauetan arreta berezia jarriz: • Edukiontzi multzo batzuk optimizatu eta birbanatu egin dira, birziklapen-uharteen irizpidean oinarrituz, hau da, edukiontzi multzo bakoitza ahalik eta osatuen egotea, horretarako aukera dagoen kokalekuetan (kamioia bertara iritsi ahal izatea, edukiontzietarako espazio fisikoa, eraginpeko populazioa, multzo osoarekiko hurbiltasuna...).

• Industrialdeetan, atzetik kargatzeko edukiontzien ordez edukiera handiagoa duten alboko kargako beste batzuk jarriko dira.

• Industrietan, papera-kartoia atez ate jasotzeko zerbitzua eman ordez alboko kargako edukiontzien bidez jasotzeari ekingo zaio.

• Papera-kartoia maizago jasoko da (jasotze-maiztasuna: 4 egun/ aste hirigunean eta 2 egun/aste industria-eremuan eta aldirian).

• Industria-eremuan eta aldirian jasotze-maiztasuna handitu egingo da: gaur egun astean 3 eta 2 egunekoa izatetik astean 5 egunekoa izatera igaroko da. Landa-eremuetan ere handitu egingo da: astean 2 egunekoa izatetik 3 egunekoa izatera igaroko da.

• Hirigunean, elkarren segidako jaiegunetan, indartu egingo da.

«Horrekin guztiarekin hobetzeko jarraibideak ezartzen segitzeko asmoa dago. Horiek zenbait urteren buruan emaitza oso onak eman dizkigun bilketa pneumatikoko sistemari erantsiko zaizkio. Edukiontzi berrien zabalkundearen une honetara iristeko, aurretik beharrak identifikatzeko eta jasotze-ibilbideak errepasatzeko lan sakona egin da, udalerrian jasotze-zerbitzu handiagoa eta hobea emateari begira», nabarmendu du Obra eta Zerbitzuetako zinegotzi ordezkari Aintzane Urkizak.

Galdakao garbi eta osasuntsu mantentzeko, kontuan hartzekoak:

Zarama egunero atera eta dagokion buzoira/edukiontzira bota.

Poltsak ondo itxita sartu buzoietan/ edukiontzietan, ez utzi ezer ere kanpoan.

Ez bota lurrera txikleak, zigarrokinak, pipak, bilgarriak eta abar.

Maskotaren gorotzak jaso eta paperontzira bota.

Altzariak jasotzeko doako udal zerbitzua erabil ezazu astearte eta asteazkenetan, aurrez telefonoz hitzordua hartuta:

944 010 500 Eskerrik asko zure laguntzagatik

www.galdakao.eus

Binke! ekaina 2018 23

Galdakaoko ortu ekologiko munizipalak

«Ortua duen herria ez da gosez hilko» TESTUA: JON GOMEZ GARAI

Titularreko aipua aspaldi ikusi zuen galdakoztarren batek Soraluzeko horma batean, eta geroztik Galdakaoko Ortuondo proiektuaren goiburua ere izan da. Arrazoia izan ala ez, gero eta joera nabarmenagoa dago ortuetan lan egitera, baita inoiz orturik izan ez duenak ere. Galdakaon gertatzen ari da.

Eta horrek badu bere zergatia.

T

xikitatik esan izan digute, gure gogoaren kontra sarri —adinaren kontua omen—, fruta eta barazkiak derrigor jan behar ditugula. Onak direla. Osasuntsuak. Natural-naturalak. Eta gure gurasoak ez ziren arrazoi faltan ibili. Ordea, egunero jaten ditugun fruitu eta barazkiek, fruta eta barazki izate hutsagatik, ez dute nahitaez jakirik-eta osasuntsuenak izan behar. Are gutxiago natural-naturalak. Ba al dakigu supermerkatuan edo gune komertzial handi batean erositako jakiak zelan landatzen eta jasotzen diren? Horixe da auziaren iltzea: horren arabera izango da gure elikadura osasuntsuagoa ala uste baino kaltegarriagoa.

Gero eta globalizatuagoa den munduan eta gure elikadura multinazionalen esku utzi genuen unetik boteredun gutxi batzuek erabakitzen dute zer jan behar dugun. Elikadura eta multinazionalak. Ez da ba «binomio» makala!

Negozioaren elikadura. Jakina da enpresak diru-irabaziak izateko sortzen direla, eta elikaduran aritzen diren enpresen helburuak ere ez dira xede horretatik urruntzen. Horrela ba, gero eta pertsona gehiago bizi garen mundu honetan, ba24 uztaila 2018 Binke!

liabide naturalen ustiapena gero eta «basatiagoa» da, herritarren gehiengora iritsi eta, ondorioz, produktu horien salmentatik ateratzen diren etekin ekonomikoak handitu ahal izateko.

Ez omen dago denontzako jakirik —ez behintzat dirua emango duenik—, horregatik fruta eta barazkiak ere aizuntzeko dagoen joera arduratzekoa da. Horrela, kantitatea bermatzen dute, kalitatearen kalterako.

Baina «jaten duguna gara» esamoldea ez zen ezerezetik sortu, eta aurretik aipatutakoaren jakitun, gero eta gehiago dira ahora daramaten elikadura zaintzen dutenak. Baina zelan jagon jaten duguna ez bagara supermerkatuez fidatzen? Badira hainbat aukera, baina betikoa, etxekoena eta fidagarriena: norberak ekoiztea jango duena.

Ortu ekologikoak. Denak ez gara baserri inguruan jaio, eta denok ez ditugu landa gunearekin harremana izateko aukera berdinak eduki. Errealitate hori aintzat hartuta eta elikaduran ere herritar askok gero eta burujabeagoak izan gura dutela ikusita, 2015ean ortu ekologiko publikoak sortu zituen Galdakaoko Udalak Egia inguruan, Errekalde auzoaren eta Egia zein Eguzkibegira doan aldaparen artean.

Proiektu honek hasieratik izan duen harrera ona ikusita, iaz handitu egin zen partzela kopurua. Gaur egun, guztira, 36 ortu daude eta bi Udalak erabiltzen ditu helburu pedagokikoetarako. Baratze bakoitza 50 metro koadro ingurukoa da eta hauen ondoan txabolatxoa ere badago, hiru gunetan banatuta: aldagela-komuna, gela-bulegoa eta lanabes-biltegia.

Zerbitzu honi etekina ateratzeko dinamizazio-zerbitzua ere badago erabiltzaileen eskura —Xabier Gomez monitorearen eskutik—, eta aholkulari lanak ere egiten ditu zerbitzu berak, antolaketa, beharrizan edo produktuen aukeraketaz gain, laborantza ekologiko eta naturalena egiteko aholkuak eta ikastaroak eskainiz.

Zuk ere ortua erabili nahi?

Elikadura burujabearen kontziente. Binken ezin ginen proiektu hau gertutik ezagutu barik gelditu, eta ortuetara igo ginen herritar erabiltzaileren bat ezagutzeko. Hortxe aurkitu genuen Rosa Rementeria eta Fernando Bediaga bikotea, fin-fin lanean!

Udalak iragarri ondoren, esperientzia frogatzea erabaki zuten Rosak eta Fernandok, etxetik hurbil eta urteko tasa «sinboliko bat» ordaindu behar zela kontuan hartuta, «gustatu ezean, beti zegoelako uzteko aukera». Proiektua Galdakoan martxan jarri denetik daude ortua lantzen, eta aurretik landa-gunearekin loturarik izan badute ere, «laguntzaile lana baino ez genuen egiten, gurasoek izaten zutelako baserriko baratzearen ardura».

Euren lursaileko produktuen aniztasunagatik galdetzean, denborarekin barazki gehiago sartzen joan direla onartzen dute: «Bereziki patatak eta bertako baserrietan landatzen diren ohiko barazkiak landatzen genituen hasieran, baina gure

Orain arteko ortuko erabiltzaileen adina 31-40 eta 51-60 urteen artean dago eta erabiltzaile bakoitzak 62,50 euro ordaindu behar ditu urtero.

Ortu ekologiko munizipalak erabiltzeko itxaron zerrenda zabalik dago. Informazioa, galdakao.eus webgunean edota ESAN bulegoan eskuratu daiteke.

ortukideak ikusita kalabazinak, erremolatxak, pepino edota berenjenak ere landatzen hasi ginen».

Norberak bere ortua lantzea ez da aisialdiarekin lotutako zeregina, eta bikote galdakoztarrak onartu egiten du euren elikaduraren kontrol handiagoa dutenetik desberdintasuna nabaritzen dutela euren egoera fisiko eta psikologikoan.

Penaz kontatzen dute Rosa Rementeria eta Fernando Bediagak, ortu ekologiko eta publikoen lehenengo erabiltzaileek, lau urtez ortua ustiatzeko emakida 2019ko udaberrian amaituko zaiela. Baina ulertzen dute itxaron zerrenda dagoela eta «aukera ezin hobe hau beste herritar batzuei eskaini behar zaiela». • Binke! uztaila 2018 25

Click eta Click argazkilari elkartea

«Argazkigintzarekin lotutako ekintza programa bat garatzen ari gara» CLICK ETA CLICK ELKARTEA

Galdakaon argazkigintza zaletasun handia badago ere, orain gutxira arte ez zegoen diziplina honetako maitaleak bil zitzakeen elkarterik. Horregatik, eta bide batez argazkigintzaren kultura sustatzeko asmotan sortu zuten Click eta Click argazkilari taldea.

Igartzen duzue badagoela argazkigintzarekiko interesik Galdakaon? Bai, apurka-apurka bagabiltza ezagutzera ematen. Gaur egun 31 bazkide gara eta azken hileetan herritarren interesa handitzen ari dela igartzen da. Gure helburua argazkigintzarekiko zaletasuna edo interesa duten herritarrak biltzea da, edozein udalerritakoak direla ere.

Zer eskainiko die Click eta Click elkarteak argazkizaleei? Argazkigintzari buruz ardura bertsuak dituzten pertsonak harremanetan jartzeko aukera ematen du. Horretarako, argazkigintzaren artean ditugun ezagutzak hobetzea helburu duten hainbat ekintza antolatuko ditugu.

Izango duzue proiekturen bat hurbil… Bai, ekintzarik hurbilena Santa Kurtzeko jaietan parte hartzea da. Jai Batzordeko kide garen aldetik, eta gure elkartearen lehenengo urtea izanik, parte hartu nahi genuen eta gure herriari zerbait berritzailea eskaini. Horretarako, datozen jaietarako lehenengo Argazkilaritza Rally-a prestatu dugu. Herritarrek, horretarako, herria zeharkatu beharko dute kamera eskuan!

26 uztaila 2018 Binke!

Jaietako proposamenaz gain, zein motatako ekintzak antolatuko dituzue? Urritik aurrera —Galdakaoko jaiak amaitzean— martxan jarriko dugun ekintza programa bat garatzen ari gara. Ume zein helduentzako tailerrak antolatu nahi ditugu, eta tailer horiek herriko argazkilariek ematea. Horrez gain, argazkilari adituren baten hitzaldi bat lotu nahian gabiltza, eta erakusketaren bat egiten ere ahaleginduko gara, baina azken hau jardunaldi hori antolatzeko eskain diezaguketen espazioaren araberakoa izango da. Emango diren ikastaroak gaztelaniaz zein euskaraz izatea saiatzen ari gara.

Inoiz esan duzue beste elkarte batzuekin batera lan egitea gustatuko litzaizuekeela. Nola egingo zenukete?

Beste elkarte batzuekin elkarlanean aritu gintezke eta eurek egiten duten lana gure kameren bidez erakutsi. Aritu izan gara inoiz elkarlanean beste elkarte batzuekin; adibidez, Erabiderekin, euren lanen argazkiekin erakustaldi bat eginez Basauriko lokal batean, baita ekimen honetara gehitzeko zalantzarik izan ez zuten herriko taberna batzuetan ere.

Zelan uste duzue susta daitekeela argazkigintza? Garrantzitsuena gure lana ezagutzera ematea da, horretarako ekintza honetara ahalik eta hoberen egokitzen den lokal bat edukiz formazio beharrei erantzun eta argazkigintzarekiko zaletasuna pizteko herrian. Argazkigintzaren maitale zareten guztioi gure elkartetik pasatzeko gonbita egiten dizuegu, nola funtzionatzen dugun ikus dezazuen eta nahi izanez gero, bertan izena eman dezazuen. Gurekin harremanetan jartzeko, idatzi helbide honetara: clicketaclick@gmail.com

Mandaluniz, futbolari militantea

Gizalegez Testua: Etxerat Galdakao (galdakaokoetxerat@gmail.com)

Gabon semetxo: Goizaldea da. Beste gau bat lo egin gabe bidaiaren aurretik. Bihar ikusiko dogu alkar. Eroan behar dodazan pilula guztiak errebisatu dodaz jada, badaezpada…

B J

osé Mandaluniz arrakasta handiko futbolari galdakoztarra izan zen, Iraragorriren kide. Athleticen egin zuen debuta 1928an, eta bertan egon zen hiru denboraldiz, Arenas de Getxora joan zen arte. Oraindik 21 urte zituela, futbola, eskupilota eta antzerkia uztartu zituen Galdakaon.

Beranduxeago, 1933ko irailean, EAJko hizlari izandako Polixene Trabuduarekin ezkondu zen. Gerra Zibilean Gudarien batailoian egon zen gatibu hartu zuten arte, baina denboraldi batez Bartzelonako Espanyolen jolastu eta goi-mailako militar bat Espanyoleko zuzendari izanagatik, fusilatua izatetik aske geratzea lortu zuen. Hurrengo urteak Frantzian egin zituen bere familiarekin. Frankismoaren unerik gorenean Euskal Herrira bueltatu zen entrenatzaile lanetan, baina frankistek begi onez ikusten ez zutenez, entrenatzaile izateari utzi behar izan zion, eta Venezuelara erbesteratu zuen Mandaluniz herrikidea.

eldurtuta nago! Ez dakit zelan erreakzionatuko dauan nire gorputzak azken ospitaleratze honen ostean. Oraingoan hegazkinez egingo dot joan-etorria.

Badakizu, minak ez nau lasai uzten autobusean eta nire prostatak bidaia luzeagoa eta astunagoa egiten dau kotxean.

Beldurtuta nago! Hegazkinari beldurra deutsat! Zergatik egoera hau? Bidegabea da! 23 urte dira jada, nik 85 daukadazanean. Bidaiak Carabanchel, Valdemoro, Ocaña, Puertora… Gero eta urrunago distantzian, baina bihotzetik gero eta hurbilago. 23 urte eta oraindik etxetik alde batetik bestera korrika ebilen eta domekero futbol partiduak irratian entzuten ebazan umea zara guretzat. 23 urte kotxez, autobusez, trenez, furgonetaz eta orain hegazkinez bidaiatzen. Amak bere hanka ahulekaz diñon moduan: «Si es necesario haremos en vez del Camino de Santiago, el Camino de Puerto, en el coche de San Fernando». Badakizu zelakoa dan ama!

Zuk zure erabakia hartu zenduan, baita horren ondorioak onartu be. Gure adostasun jakin barik, gu ere zigortzen gaitue, baina ez dakit zein dan gure kulpa. Guk be, bere momentuan, gure erabakiak hartu doguz eta hauen ondorioak onartu. Eroaten zaituen muturrera joango gara eta zu maitatzen jarraituko zaitugu bidaia hauek ekartzen daben tortura eta kalteak jasateko. Ez zaitez inoz horren errudun sentitu.

Hogeita hiru urte ziega baten. Zuretzat ziega berdina izango zan Cadiz edo Donostian. Halere, niri gutxiago kostatuko jatan hurbiltzen gaituen bidaia egitea. Ondo diñot, «hurbiltzen gaituena», kilometro guzti hauek ez deuskuelako inoz urrundu eta ez dabelako egingo. Espetxeak eta distantziak ez deustie gogoa kendu zu ikustera joateko, nahiz eta nire gorputza kexatzen hasi dan. Nire bihotzak astiroago gura dau joan eta gelditzeko keinua egin dau, baina zu maitatzeko gaitasun bardina izaten jarraitzen dau.

Nekea, mina, beldurra eta dudak sentitzen dodaz. Halanda be, bihar zugana hurbiltzen gaituen 1.000 kilometroak egingo doguz eta zugandik urruntzen gaituen beste milak, gu urruntzen baikaituzte.

Zutaz harro gagoz eta oztopo guztien gainetik, alboan izango gaituzu amaiera arte, nahiz eta distantzian izan. Ez dakit zenbat bidaia egin ahalko dodazan. Beti galdetzen deutsot nire buruari zein izango dan gure azken besarkada edo momentua heltzean, alkar agurtzeko aukera izango dogun. Edozelan be, badakit batera jarraituko dogula borrokan, bakoitzak maite dauanaren alde: gu eta gurea.

Beste barik, lo apur bat egiten saiatuko naz. Bihar ikusiko dogu alkar.

Maite zaitugu!

Preso politiko baten aita Binke! uztaila 2018 27

Folklore Bizian jaialdia Uztailak 20, barikua

Ipar Osetia, Ruanda eta Usansoloko Oinarin 20:30 Unkinako kiroldegia Andra Mari Dantza Taldea

Mendia

Auzoetako jaiak

Uztailak 29, domeka

Tximelarre Goikoa

Kurutzebarri (1.112 m.)

Uztailak 25, eguaztena

Burtotza MTa

Tximelarre Abuztuak 1, eguaztena

Uztailak 31, martitzena

Udako irteera – Georgia Ganguren MT

Elexalde

Abuztuak 15, eguaztena

Irailak 2, domeka Lekanda (1.309 m.)

Burtotza MT

Irailak 9, domeka

Irakurle taldea Irailak 24, astelehena

Ganguren MT

«Zaldi mamarroa» liburua

Irailak 13, eguena

Ekaitz Goienetxea

IV. Ganguren igoera

Mendi Eguna Ganguren MT

Irailak 16, domeka Besaide (555 m.)

Burtotza MT 28 uztaila 2018 Binke!

18:30 Topa taberna

Jaietako gautxoriak Zornotza Uztailak 20 eta 21 (barikua eta zapatua) 02:30 / 05:00 Anbulatorioko paradan

Lemoa

Uztailak 28 (zapatua) 02:30 / 05:00 Postetxearen ondoan

Zeanuri

Abuztuak 14 (martitzena) 02:30 / 05:00 Autobus geralekuan

Areatza

Abuztuak 28 (martitzena) 02:30 / 04:30

Argitaratzailea: AITU elkartea Koordinazioa: Jon Gomez Garai Erredakzioa: Ixone MuĂąiz Arana eta Jon Gomez Garai Diseinua eta maketazioa: Artefakto Argazkilariak: Gotzon Almaraz, Ander Arrieta, Inocencio Goikuria,Julio Legarretaetxebarria, Jabi Rojo Ilustrazioak: Irrimarra Inprenta: BEPSA Banaketa: Egunon Lantegi Batuak eta Correos Hileko ale kopurua: 14.000 Lege Gordailua: BI-41-2016 ISNN: 2444-9385 Binke aldizkariak ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako iritzi edota esanen erantzunkizunik Helbide orokorra: infobinke@gmail.com Publizitatea: publibinke@gmail.com

Autobus geralekuan

Artea

Irailak 8 (zapatua) 02:30 / 05:00 Autobus geralekuan

Galdakao

Irailak 8 eta 15 02:30 / 05:00 Laboral Kutxan (J.B. Uriarte)

Galdakaoko jaiak Irailaren 7tik 16ra

Binke! uztaila 2018 29

Ze kubo erabili dugu eta zenbat aldiz gaztelu bakoitza eraikitzeko?

Ordenatu txikitik handira.

Zein hiru elementu daude soberan?

30 ekaina 2018 Binke!

Koloreztatu irudiaren kolore originalak aldatuz Zein da dagokidan itzala?

Non dago?

Binke! ekaina 2018 31