BINKE 019 Iraila 2017

19. zenbakia • 2017ko iraila

GAizkA CHAMizO PAILAZOA

«Pailazo baten aurrean haurrak dira publiko profesionala»

Gaizka Chamizo Pailazoa

«Bizitzan ere, norbera da oholtzan biziko duenaren TESTUA: JON GOMEZ GARAI Argazkiak: gotzon almaraz

S

altsa askok omen dute perrexila, hutsetik ez zen jaioko bestela hilabeteko protagonista deskribatu dezakeen esaldi ezagun hura. Baina horixe bera da, bai, Gaizka Chamizo galdakoztarra: bere izaera adierazkorra esparru profesionalera eramaten ari den «saltsa guztietako perrexila».

Bizitza antzerki bat dela zioen Charles Chaplinek. Hainbesterako al da? Nik uste baieztapen horrekin esan nahi zuena, bizitza, antzerkiaren antzera, zuzenean bizitzeko eta sentitzeko dela, segundo oro. Segundo bakoitza biziz, antzerkian bezala, publikoarekin elkarrekintzan. Hainbesterako? Bai, noski, bizitza hainbesterako da. Amaieran teloia itxiko dela badakigu ere, ikusle izatearen jarrera hartzen dugu gehiegitan, hura besaulkitik begiratuz, norberaren antzezlana segundoka bizi ordez.

Serio jarri zara, Gaizka. Argi dagoena da, guztioi hemen egoteko denbora tarte bat eman zaigula, harekin nahi duguna egin dezagun. Norbera da, teloia itxi aurretik, oholtzan biziko duenaren erantzule.

Zuk desberdintzen al dituzu bizimodua eta antzerkia?

Saiatzen naiz, antzerkiaren onurak bizimodu «errealaren» planora ahalik eta gehien gerturatzen. Baina ez da erraza.

Zer ikasi beharko genuke ba antzerkitik gure bizimoduan praktikara eramateko? Artea beti existitu izan da espresio bide gisa. Gauzak kontatzeko balio digu, gauzak defendatzeko, aldarrikatzeko... Gizakion komunikazio kanalak dezente mugatuak dira. Badira hainbat emozio, gure lengoaia berbalaren bitartez adierazi edo sentitu ezin ditugunak.

Eta antzerkian bai? Bai. Antzerkiak eta arteek, orohar, kanal hauek 360 gradutan zabaltzen dituzte, eta hau zoragarria da. Ogibide izateaz gain, bizitzari aurre egiteko modua ere badira. Aipaturiko emozio kudeatzaile fabrikaz gain, niri gaur egun askatasuna eskaintzen dit. Jendarte honetako leku askotan izaten uzten ez nauten hori izateko askatasuna. Baita esan ezin daitezkeen gauza guzti horiek ozen oihukatzeko askatasuna.

2 iraila 2017 Binke!

Hain eremu librea al da antzerkia? Antzerkia oso arma potentea da. Baina lar ondo ezberdintzen ditugu bi plano hauek — antzerkia eta errealitatea—, eta tamalez, ezaugarri guzti hauek ez daude ongi ikusiak gaur egun errealitatearen planoan. Antzerkiaren jolas serio honekin soinean jantzita bizitzea, askatasun horrekin bidelagun beti, jendartearen begietan «pertsonaje» edo «friki» bat izateko arriskuarekin bizitzea da. Historiaren bilakaerak tabu, konplexu eta ustezko «egiteko modu egoki» gehiegi barneratu dizkigu, gaur egun ere, barnean sartuta ditugunak eta bizimodu askea baldintzatzen digutenak.

Nondik jaso duzu antzerkirako zaletasuna? Ez nuke esaten jakingo. Imajinatzen dut pertsona orok hor barnean badugula su bat, zerbait egitera bultzatzen gaituena arreta pixka bat jarriz gero. Lehen urratsa izaten da zailena. Baina behin zubitxoa zeharkatuz, su hori areagotzen joaten da hedatzeko askatasuna eman diozula ohartuz, eta orduan, ez da egoten atzera bueltarik. Baina lehen aipatu bezala, norberaren erantzukizuna da su horrekin dantzan egitea, edo hare pote txikiekin hura amatatzen saiatzea...

Anaiarekin ere aritzen zara tarteka, ezta? Bai! Ander ere betidanik izan da antzerki zalea, eta oso ona! Ortuondo Gaztetxeak hainbat onura ekarri zizkion Galdakaori, eta hauetako bat da Kalerki antzerki taldea. Garai batean haiekin ere ibili nintzen sorkuntzan eta kale antzerkian. Eta bai, ondoan jolas lagun anaia izateko zortea izan nuen!

Kontatu iezaguzu zehatzago zer den Kalerki, arren. Kalerki da antzerkia egiteko eredu zoragarria. Gizartearen begietan zoro talde bat elkartu, nahiak eta desirak konpartitu, eta hauek aldarrikatzeko antzerkia egin. Non eta herrian! Non eta kalean!

Eredu zoragarria dela diozunean, zer esan gura duzu?

Demagun. Antzezlan bat sortu duzu, zerbait zoragarria kontatzen duena. Eta mundu osoari helarazi nahi diozun mezu bat du antzerkiak. Baina zer gertatzen da? Ezin duzula antzeztu!

Zergatik? Antzerki hori publiko bati eskaini ahal izateko, gorbatadun izaki gutxi batzuek utzi behar omen dizutelako! Kontratatu, edo gutxienez baimena eman. Nola da posible?

Eta haien eskuetan geratzen da beraz, zure mezu hori zabaltzea edo ez. Horretara joan nahi duzu? Duda barik. Eta munduaren funtzionamendua ezaguna zaigu jadanik, eta badakigu ospe handiagoko izenek baino ez dutela aukera izango mezu hauek aldarrikatzeko. Horregatik asko baloratzen dut

a teloia itxi aurretik n erantzule»

Gaizka Chamizo Mendikote 1987, Galdakao Hezkuntza berezia, pedagogia eta arte eszenikoen ikasketak egin bazituen ere, azken honekin 2008tik «bizirauten» ari dela dio Chamizok berak. Ingurukoek ere esaten dute gaztetxotatik ikusten zitzaiola antzerkilari sena, eta sen hori profesionalizatzen ari da erabat. Horren adibide ditu Casting Itxia, Lurrak eta I’m a real artist lanak, besteak beste.

Binke! iraila 2017 3

Antzerkia oso arma potentea da

Ortuondok hainbat onura ekarri zizkion herriari

kuadrilla antzerkia, herri antzerkia, «a la gorra» antzerkia eta sistema araututik kanpo egiten diren sorkuntza guztiak.

Irakurtzea oso ona omen da aktoreentzat, interpretatzeko erabiltzen duzun garunaren alderdi bera erabiltzen dugulako irakurtzean. Ez nekien garunaren alderdien inguruko teoria hau. Baina bai, irakurtzen dut! Eleberrien kasuan misterio ta poliziakoak atsegin ditut, harrapatzen zaituzten horietarikoak, baina ez naiz oso zaletua ere. Aukeran nahiago izaten ditut ipuinak —helduentzako ipuinak ere badaude eta!— Zerbaitek bide eman badizu antzerki munduan sartzeko, ziur zure herriko txamikoak izan direla... Zelan prestatzen zareten herriko jaietarako! (barreka) Bai! Oso jai zaleak garela onartuko dut. Non jaia, han gu. Eta herriko jaietan helburutzat izan duguna beti herriak ematen digun aukerez gozatzea izan da. Hala ere, urteak aurrera joan ahala egia da partehartzea behera joaten dela...

Koadrila Txapelketak ere irabazi izan dituzue. Zer egin duzue osteko sariarekin? Ez dakit zer dela eta fama hori, koadrila txapelketa urte baten baino ez genuen irabazi eta!

Tira, baina txapelketaren punta-puntako postuetan ibiltzen zarete beti! Hori egia da. Behin irabazi, nahiz eta sarri hortxe-hortxe egoten garen! Aspaldiko garaiak baina... (irribarretsu) Osteko sariekin «txamiko» zulotxo beltzak estali izan ditugu beti!

Nork zeini ematen dio gehiago: Chamizok txamikoei ala txamikoek Chamizori? Dudarik ez, kuadrillak niri. Orokorrean oso pertsona iheskorra naizela uste dut. Beti hara eta hona ibiltzen naiz, jende ezberdinarekin harremanean. Baina koadrilarekin egotea niretzako etxean egotea da, zeharo aske, ezer ezkutatzerik ez dagoen bake txokoa. Haiek ematen didate babesa eta konfidantza, behar dudan guztietan. Ni aldiz, iheskortasun hori dela eta, nahi baino gutxiagoetan nago hor babes eta konfiantza hori trukean emateko.

Chamizo bera, aktore lanetan artista izateaz gain, txistulari ere ibilitakoa da! Jakingo ote du jendeak hori? (irribarretsu) Bai, han hasi nintzen bederatzi-bat urterekin, Maximo Moreno Musika Eskolan, txistuarekin Arantza Zaton irakasle.

Garaiko oroitzapen oso politak dauzkat. Sen artistikoa irekitzen duen zerbait da musika egitea, eta umetan ikastea, jolasten ikasten den garai hartan musika ikastea, zoragarria da.

Zuk aukeratu al zenuen txistua jotzen ikastea? Ez! (barreka) Gogoratzen dut pianoa zela aukeratu nahi nuen instrumentua, baina gurasoak txistuarekin tematu ziren. Eta egia esan, gaur asko eskertzen diet! Maitatzen ikasi nuen, eta txistuak gaur dantzan jartzen nauen kultura musikalari ateak ireki zizkion!

Galduta izango duzu txistu eta danbolina honezkero... Ez horixe! Egia da txistuaren ostean, bestelako instrumentuak ikasteko grina etorri zitzaidala, eta ahal bezala ikasi nituela.

Baina txistua bidelagun dut oraindik ere, bandak eta kalejirak

4 iraila 2017 Binke!

ELKARRIZKETA GAIZKA CHAMIZO alde batera utzi izan arren. Gaur egun aldiz, ukelelearekin nabil! (pozarren)

Arin-Arin!

Eskupelotaren giroa futbolekoa baino askoz sanoagoa da

Eta antzerkian, zein lotura duzu musikarekin? Beti dago presente. Antzezlan batean musikak berebiziko garrantzia dauka atmosferak sortzerako orduan, ez egoteak daukan bezalaxe. Esate baterako, une honetan biran gabiltzan Lurrak lanean, musika alorra hiru zutabeetako bat da. Ez da antzezlan bat, ezta zirko saio bat ere. Musika, antzerkia eta zirkoa bat egiten dituen ikuskizuna da.

Bereziki umeei zuzendutako obrak egiten dituzu? Haur ikuskizunak egiten ditut bai, baina nik batez ere publiko helduarentzako lanak egiten ditut. Pailazoa naiz, hitz polit honek daukan karga eta aurreiritzi guztiekin. Pailazo izatea, jolastea da, emozio aldetik biluztea, eta emozio hauekin publikoarekin konektatzea. Armadurarik gabe, sentitzen duena adierazten du pailazoak, beti ere segundo guztiak kontuan hartuta.

Noski, eta pailazo izateak ez du esan gura beti umeei zuzentzen zarenik… Horrela da. Pailazoa, gizakia espresatzeko gai ez den hori espresatzeko gai da eta ikuslearekin konexioa bete-betea du. Asko atsegin dut helduentzako aritzea «clown» modalitateaz baliatuz. Asko ematen dit. Gure buruaz barre egitea geroz eta arrotzagoa den gizarte gris batean pailazoak beharrezkoak dira. Baina haurren kasuan funtzio ezberdina dugu.

Zer du publiko gaztetxoak helduak ez duena? Eta alderantziz? Askotan uste dugu publiko zailena heldua dela. Baina ez horixe! Haurrak dira publiko profesionala pailazo baten aurrean. Ez bazaie gustatzen egiten duzuna, berbetan hasiko dira, edo altxatu edo ospa egin. Ume talde bat zurekin konexioan ordu betez izatea lan ona egiten ari zaren seinale da.

Haur txikiak pailazo profesionalak dira. Beraiek jolastu egiten dute, emozioak adierazten dituzte inolako lotsarik gabe, horregatik dira umeak horren dibertigarriak!

Helduak ez al gara dibertigarriak? Tamalez, orain aipatu dudan «pailazo izate» hori, helduago egiten hasten garenean amaitzen da. Publiko gaztetxoak errazago ulertzen du pailazo baten unibertsoa, ez du zertan justifikatu beharrik zergatik den horrelakoa, ongi etorria da haiekin jolastera. Helduen kasuan, agertokian pailazo bezala agertzeko, justifikazio on bat beharko duzu onartua izan zaitezen, azkarragotzat dutelako helduek euren burua, nahiz eta pailazoaren eskutik hartuta edozein emozio azaleratzeko haurrek baino zailtasun nabariagoak izan.

Non ikusten duzu zure burua hemendik urte batzuetara?

Antzerkia egiten jarraitu nahiko nuke. Orain nagoen bezala zoriontsu nago, eta espero behintzat horrela jarraitu ahal izatea. Baldintzak aldatuko nituzke, hori bai. Baimena emango didaten aipaturiko gorbatadun horiek nire desirak, ekimenak, espresio bideak, bozgorailuak, dantzak, jolasak, ametsak, kantuak, kontuak, emanaldiak… hau da, nire lana, ez baldintzatzea eskatuko nuke. •

Asteko egun gogokoa?

Larunbata!

Herriko txoko gustukoa?

Nire ohea.

Liburua ala tablet-a?

Liburua!

Pelikula bat?

La vida es bella.

Ez duzu onartzen…

Argitasun falta.

Zoriontsu egiten zaitu…

Dantzak.

Plater bat?

Pizza.

Deskribatzen zaituen berba?

Urtxintxa.

Herrian zer kenduko zenuke?

Etxebizitza hutsak.

Eta zer berria jarri?

Ortuondo Gaztetxea gogoan…

Euskarazko berbarik politena?

Xirri.

Zure ametsetako bidaia?

Isla de Pascua.

Berba egin ala entzun?

Berba egin.

Zure mesanotxean ezin da falta…

Ura. Abesti bat?

Noiz hasi ote zen dena (Gu ta gutarrak).

Binke! iraila 2017 5

«Espainiak Kataluniarekin hitz egin nahi izatea dagoeneko denbora galtzea dela uste dut» IÑAKI GABILONDO Kazetaria

Sarean arrantzatua

Hainbat ikerketa soziolinguistikoren arabera, emakumeak direla euskara gehien egiten dutenak euren eguneroko bizitzan?

1.985€

Bizkaiko etxebizitz en metro karraturik garestiena Ge txokoa da: 2.658€.

Aldiz, Getxoren atz etik daude, hurre nez hurren, Leioa , Bilbo, Portugalete... eta Galdakao.

Azken honetan pisuen metro karra tua 1.985€tan dago.

Txiste txarra — Erropa marka barria erosi dot.

— Benetton?

— Ez ba! Brometon!

Pasa berri den ostegunean, irailak 21, Hodei Egiluz galdakoztar gazteari Anberes hirian lapurreta egin ziotenak epaitu dituzte eta egun horren bueltan hainbat izan dira euren Sare Sozialetan irudi hau partekatu dutenak.

«Bere funtzioaz» barne eztabaida hasi omen du ETAk Gara egunkariari bidalitako gutunaren arabera, «eztabaida bakarra» du erakunde armatuak: «Zer egin behar du ETAk Euskal Herrian abiarazi behar den herri prozesu independentista baldintzarik egokienetan garatzeko eta erabakitzeko eskubidea egikaritzea ekarriko duen indar metaketa errazteko?».

Unibertsitatea ia doan, ikasgai guztiak gaindituta Andaluziako unibertsitate publikoetan, hemendik aurrera, gainditutako kredituen %99 administrazioak ordainduko ditu, ez ikasleak. Hala, ikasgai guztiak gainditu dituen ikasleak, 60 kredituko ikasturteagatik 757 euroko matrikula ordaindu beharrean 7,6 euro inguru ordainduko ditu, Argiaren arabera.

Bertsolaritza Nafarroan, kultur intereseko ondasun Kataluniako prozesuari babesa emateko euskal jendartea manifestaziora deitu zuen Gure Esku Dago ekimenak. Hala, irailaren 16an, Bilboko kaleak bete egin ziren «demokrazia» lemapean batu ziren milaka pertsonekin. ARG.: G. Peñafiel.

6 iraila 2017 Binke!

Nafarroako Bertsozale Elkarteak egin zuen eskaera, «bertsolaritzak historikoki izan duen eta egun duen garrantziaren inguruko informazioa helarazteko» txostena aurkeztuta. Hala, Nafarroako Gobernuak kultur intereseko ondasun izendatu eta babes gorenena eskainiko dio bertsolaritzari.

Argazki zahar eta berriak izendatzean, izenen dantza etorriko da.

Udalak, Euskaltzaindiaren Onomastika Batzordearen aholkuz, idatziz ontzat jo du euskararen begietatik argiena den eta toki horren ibilbide toponimikoan zabalduen egon den izena.

Zamakoa eta Zamakona

Egungo ÂŤpintxazokoÂť biribilgunetik ateratako argazki bietan Zamakoa kalearen hasiera ikus daiteke. Ordea, Bizkaiko Foru Aldundiaren dokumentazioak 1691tik batzen du inguru horri Zamacona deitzen zitzaiola, bertan zegoen etxe baten izenagatik. Baina 1775ean Zamacoa izena erabiltzen hasi zen, geroago Zamakoa izenez euskaratu zena.

Argazkiak: Udaleko artxiboa eta Gotzon Almaraz.

Binke! iraila 2017 7

Eta gure mugikorra zainduko bagenu?

Euskara eta paisaia

N G

ure patrikako telefonoak egunero orduak egiten ditu gurekin, eta sarri gure konfiantzazko lagunaren gisara jokatzen du: berak du inork ez duen informazioa. Eta berak gordetzen ditu inork ez ikustea gura dugun eduki hori.

Horregatik, bere segurtasuna —eta horrekin batera, gurea ere— zainduko bagenu, disgustu asko saihestuko genituzke. Horietan lagunduko digute, esaterako, ondoko lau aplikazioek: 1pASSWOrD Ziur etxean baduzula libretatxoren bat ondo gordeta, non zure kontu guztietako pasahitzak bertan gordetzen dituzun, ezta? Bada, mugikorrean denak batuta eramateko sortu zuten segurtasun neurri handiko aplikazio hau.

CM LOCkEr Egia da mugikor guztiek dutela gailua blokeatzeko pantaila bat, baina CM Locker-ek segurtasunerako bestelako zerbitzuak ere eskaintzen ditu, horien artean bitxiena: desblokeatzeko eredua txarto marrazten den guztietan aurreko kamerarekin argazkia aterako dizu.

ork ez du erabili inoiz «paisaia» hitza? «A zelango paisaia polita» moduko esaldiak erabiltzen ditugu begi bistan dugunaren edertasuna goraipatzeko, kasu askotan konturatu barik baten batek hartzen duela horrela mantentzeko ardura (baserritarrak, dendariak, Udalak berak…).

Paisaia hizkuntza ere bada, eta zeinen erdalduna den gurea!

Ume txikiak irakurtzen ikasten hasten direnean, hor doaz kalean zehar ikusten dituzten letreroak, paskinak, paperak irakurri nahian, baina zein hizkuntzatan deszifratzen dituzte mezu horiek? Gehiena gaztelaniaz dago!

Horrelakoetan konturatzen gara gurasook zein erdalduna den gure paisaia linguistikoa!

Gure umeek eta gazteek euskarak gutxiago balio duela xurgatzen dute, eta gaztelania jaun eta jabe dela.

Egun hauetan sare-sozialetan bolo-bolo dabil herritar baten kexa eta bat egin nahi izan dugu berarekin. Salatzen du Zuhatzuko futboleko instalazioen errotulazioa gaztelera hutsean dagoela eta eskatu arren, ez dela aldaketarik egon.

Paisaia ez denez argazki mugiezina, EH Bildu Udal Taldeak horrelako eskaerak babestu eta ordenantza betearaztea bultzatuko du, bere politika linguistikoari jarraituz.

prEY Eta askoren beldurra: mugikorra lapurtzen badigute ala galtzen badugu? Horretarako sortu dute Prey aplikazioa: mugikorra ordenagailutik blokeatzeko, galdutako telefonora mezu bat bidaltzeko, non dagoen ez badakigu, alarma joarazteko edo mapan zehazki mugikorra non dagoen jakiteko. Akabo lapurren ametsa!

AvAST ANTivirUS Mugikorrera deskargatzen dugunarekin kontu handiarekin ibili behar garela ohartaraztea inoiz ez dago soberan, baina dena delakoagatik gure mugikorra «kutsatu» egin badigute, garbiketa horretan fin aritzen da Avast.

8 iraila 2017 Binke!

EGIN DIEZAIOGUN ESPAZIOA EUSKARARI! Galdakaoko EH Bildu

Andra Mari Txiki

Dantzatzen duen herria ez dadin inoiz hil «Kantatzen duen herria ez da inoiz hilko» abestu zuen aspaldi Fermin Muguruza kantariak, eta horren egokitzapena aldarrikatu zuen dantzarekin ere Jon Maya dantzariak, aurtengo Max Sariak jaso zituen unean. Ez dira Muguruza eta Maya horixe pentsatzen duten bakarrak. nagusien taldeko kideek eskaintzen dizkiete klaseak musutruk», azpimarratzen du taldeak, «eta talde nagusiko dantzariei dantzari beteranoenek».

Bizitzaren soka-dantza eten ez daiten, doinuak etengabe jotzen aritu behar du, eta Andra Mariko musikariek ere lan-ildo berdina jarraitzen dute. Bai dantzarien zein musikarien esparruan, taldetik onartu egiten dute adinak ez duela hainbesteko garrantzirik: «Badagoz 15 edo 24 urtegaz taldean sartu diran dantzari edo musikariak».

Hala ere, txikitatik dantzarien harrobian hasi direnek eta «mundua dantzan jartzen jarraitu gura dutenek» 15 urtetik aurrera badute dantzarien talde nagusian jarraitzeko aukera, eta orduan aberastuko dute euren dantzen errepertorioa eta dantzatzeko teknika.

A

ndra Mari Dantza Taldeak 60 urte pasatxo daramatza —gure musika eta dantzen ikuspegitik— euskal kultura ikertu, berreskuratu eta sustatzen. Aldiz, herrigintzan lanean ari den edonork badaki hainbeste urte nekez beteko dituela edozein elkartek bere etorkizuna bermatu barik.

Etorkizuna bermatzeko harrobia lantzea ezinbestekoa da. Horregatik, Andra Marik badu gaztetxoen taldemultzoa. Horri Andra Mari Txiki deitzen zaio, eta bertan batzen dira sei urtetik gorako 70 dantzari gazte baino gehiago, bost taldetan banatuta. Lehenengo urteetan dantza-jolasak ikasten dituzte, ostera ere edozein erromeriako plazetan dantzatuko dituzten horiek.

«Adinean gora egin ahala mutilak bereziki Bizkaiko Dantzari Dantzan eta neskak Gipuzkoako dantzetan espezia-

Usansoloko Oinarin ere, dantzari gazte bila Gutxienez 2012an jaiotako gaztetxoak taldera gonbidatu gura ditu Oinarinek ere, horretarako interesa dutenek barikuetan taldeko lokaletan agertzea baino ez dute, 19:00etatik aurrera. Bertan jasoko dute behar besteko informazio!

lizatzen dira», diote Andra Mari Dantza Taldeko arduradunek, «nahiz eta helduagoak diranean danek gehiena ikasiko daben, eta alkarrregaz dantzatuko dabezan, esaterako, Nafarroako ingurutxoak».

Dantzariak irakasle. Transmisioa oinarrizko zutabe du Andra Marik, eta dantzari gazteen irakasle dantzari nagusiak izaten dira. «Gaztetxoei dantzari

Herritik mundura. Talde gaztetxoetan ari direnean Euskal Herriko hainbat Dantzari Txiki Egunetan hartzen dute parte, Olentzeroren etorrerako ekitaldian edo herriko auzoetako beste hainbat saiotan ibiltzen dira dantzan. Baina dena ez da dantza izango, eta tarteka egun-pasako ihesaldiak ere antolatzen dituzte denek elkarrekin, Zugarramurdiko kobak edo Donostiko Aquarium-a bisitatzeko, adibidez.

Heldutan aldiz, Andra Marik berak antolatzen duen nazioarteko Folklore Bizian jaialdian parte hartzeaz gain, urtero mundu mailako nazioarteko jaialdietara joaten dira Euskal Herriaren eta euskal kulturaren ordezkari.

Horrela, Andra Marik urteak daramatza gorputzaren menperatze eta psikomotrizitatea lantzen, gure kulturaren transmisioan lan egiten eta gure berri lau haizetara zabaltzen.

Binke! iraila 2017 9

Uztaileko irabazleak

Jabi Rojo Martinez Roberto Perez Martinez

Estepan Goioaga (ezker) eta Jose Angel Sagasti (eskuin) binkekideak Robertorekin, Roquechar-eko produktu sorta jaso zuten unean.

Topa jatetxeak eskainitako bina menu irabazi dituzte. On egin!

Zer egin Binkekide izateko?

Eman zure babesa urteko

36 â‚Ź

ordainduta

Oraindik binkekide ez bazara, eta neurri honetako lehenengo komunikabide euskalduna babestu eta sustatu gura badozu, hauek dozuz horretarako bideak:

1. Bete beheko formulario hau, eskaneatu edo atera argazki bat eta bidali e-postaz: infobinke@gmail.com

2. Bete formularioa, moztu, eta utzi gutunazal baten, Binke izenarekin

Eta zuretzat, MOTXILA HAU OPARI!

Torrezabal Kultur Etxeko atezainaren leihatilan apirilaren 28ra arte.

3. Eskaneatu zure

izEN-ABizENAk:

mugikorraren QR irakurgailuarekin beheko kodea eta bete formularioa!

HELBiDEA:

TELEFONOA:

NOrTASUN AGiriA:

E-pOSTA: iBAN

kONTU kOrrONTEA:

10 iraila 2017 Binke!

ENTiTATEA

BULEGOA

k.z.

kONTU zENBAkiA

Ibaizabal Saskibaloi Taldea

Odol berriarekin erronka berriak datoz Hiru hilabete pasa dira dagoeneko Ibaizabal Saskibaloi Taldeak gidaritza berria hartu eta ilusioz beteriko erronketan lanean hasi zenetik. Udako oporrak tartean egon badira ere, Gorka Paternina klubeko presidente berriak eta bere lantaldeak izan du nahi beste lan denboraldi berriari behar bezala ekiteko.

H

erria saskibaloira hurbildu ala saskibaloia herriari gerturatu». Hori izango da Ibaizabal Saskibaloi taldeko zuzendaritza berriaren helburu nagusia. Izan ere, «galdakoztarren artean saskibaloiarekiko afizioa dagoen arren, herritarrek ezer gutxi dakite Ibaizabalen nondik-norakoei buruz», dio Paternina presidenteak eta gaineratu: «Horregatik, hemendik aurrera ez da arraroa izango ikastola eta eskoletan lehen taldeko jokalariak ikasleekin hartu emanetan ikustea, kalean ere noizbait galdakoztarrekin partidatxoak antolatzeko asmoa dugu…». Kirola gizarteratzeko nahia du Ibaizabalek, alegia.

Gaur egun 300 neska-mutil inguru dabiltza Ibaizabal Saskibaloi Taldean, haur, gazte, zein nagusi. Bost urtetik hasita, Ibaizabal Eskolan Kirolaren baloreak barneratzen dituzte eta zortzi urterekin Eskola Kirolan izena emanda, gainontzeko saskibaloi taldeekin partidak jokatzen hasten dira. «Asko dira laguntaldea bertan egin eta taldean lehiatzen jarraitu nahi dutenak», nabarmentzen du Gorkak. Horrela ba, «behin 14 urte beteta, federatu egiten dira eta maila lehiakorrago batean parte hartzen dute».

Irailean ireki da saskibaloi eskolan izena emateko epea. Beraz, interesa duen orok taldearekin harremanetan jartzea besterik ez du. Kategoria ezberdinetako gazteek saskibaloiarekiko duten zaletasun, grin eta ilusioak abenduko hilabetean izaten du horren islarik nagusiena, tradizio bilakatu diren «12 orduak» garai horretan jokatzen baitira.

Datozen erronkak. Harrobiko eta urteroko lanak alboratu gabe, Ibaizabal Saskibaloi Taldearen Zuzendaritza

Ibaizabal Saskibaloi Taldeak udaletxe aurrean egin zuen nesken maila goreneko taldearen eta Zuzendaritza Batzorde berriaren aurkezpena.

Batzorde berriak baditu epe laburrean betetzeko hiru erronka.

Lehendabizikoa, aurreko asteburuan hasi eta datorrenean bukatuko den Euskal Kopa da. Zuzendaritza Batzordetik Binkeri egindako adierazpenen arabera, «ohore bat da neurri honetako txapelketa batez, euskal saskibaloi talde onenekin, herrian bertan gozatu ahal izatea».

Euskal Kopa honetan, Ibaizabaleko neskek aurre-kanporaketan presentzia arrakastatsua izan zuten: herriko zaleen laguntzari esker, Añares Rioja-Iraurgi talde azpeitiarra 65-52 saskiraturekin garaitu eta asteburu honetan, lehen mailako taldeekin kopa irabazteko lehian arituko da. Galdakoztarren kasuan, Lointek-Gernikaren aurka jokatu beharko du larunbatean, Urreta kiroldegian, 19:30ean.

Bigarren erronka berriz, talde osoaren oinarriak ondo finkatzea izango da.

«Horretarako, herriaren babesa eta babesleen laguntza ere bermatu behar ditu

klubak», azpimarratu du Paternina presidenteak. Bide horretan, bazkide eta abonatuen kanpaina martxan du taldeak, «abantaila ugari eskainiz taldeko laguntzaile egiten denari». Abantaila horien artean, partida guztiak ikusteko aukera izango da. Gainera, norgehiagoka hauetan jai giroa sortzeko esfortzua egingo da, «musika eta opariekin harmailak jendez bete eta jokalariek zaleen bultzada eta animoak sentitu ahal izateko», azaldu du ilusioz taldearen buru berriak.

Amaitzeko, hirugarren erronka bati eutsi dio Ibaizabal Saskibaloi Taldeak, eta ez horregatik garrantzia gutxiagokoa: enpresa eta instituzioen babesa ere bermatzen jarraitzea. Zuzendaritzak inportantzia handia ematen dio honi, «koltxoi horri esker, buruko min asko saihesten baitira euren laguntzarekin».

Gaur-gaurkoz, LF2-an lehiatzen ibiliko den taldearentzat babesle ofizial nagusi baten bila lanean ari da kluba.

Binke! iraila 2017 11

AITOR MONTES LASARTE

«Vuelva usted mañana»

Eskola agenda didaktikoak hamar urte

S

eme txikia Galdakaoko Futbol Eskolan dabil, Zuhatzuko zelaian.

Karteldegi osoa erdara hutsean dago. Orain urtebete Udalean kexa jarri nuen, ele bietan egoteko eskatuz. Handik gutxira jaso nuen erantzuna, futbol zelaian bertan: «¿Tú eres el padre de…?». Jakin zuten semearen izena ere. Beraz, adin txikiko mutiko baten eskubideak urratu zituzten, ume baten datuak entrenatzaileari eskaintzeagatik. Gainera, kexa jarrita ere errotuloa ez zuten aldatu.

Euskaldun gaixoaren pazientziaz, berriro kexatu nintzen. Alkatearen gutuna ere jaso nuen, baina errotulazioak erdara hutsean jarraitzen zuen. Entrenatzaileen buruak ardura klubarena zela zioen, klubak berriz Udalarena…

«Vuelva usted mañana» moduko erantzunak baino ez. Eta Udaleko idazkariari esan nion nire semearen eskubide urraketak ez zidala axola, hizkuntza paisaia ele bietan jartzen bazuten. Hori besterik ez nuen nahi:. Uda pasa da eta entrenamenduekin konturatu naiz denak berdin-berdin jarraitzen duela: espainol hutsez.

Lotsagarria. Iraingarria euskaraz bizi nahi izan eta kexatuz gero errudun sentiaraztea zure burua.

Udalak, klubak,… euren babesa dute, nire semeak eta euskaldunok ez duguna.

12 iraila 2017 Binke!

T

xiri-txiri, ia oharkabean, eskola agenda didaktikoak -udalerriko eskola umeen lagun eta bidaide- hamar urte bete dauz.

2007-2008 ikasturtean ikusi eban argia lehenengoz eskola agendak; aurreko urtean baina udalerriko ikastetxeek eta Udaleko Hezkuntza eta Euskara Arloak eratzen daben koordinazio mahaian ernamuindu zan, ezaugarri eta baldintza batzuk asetzeko sortu be: udalerriko eskolek agenda propio eta berbera izatea; herriko ohiturak, auzoak, jaiak, euskara, ahozkotasuna eta beste kontzeptu batzuk zabaltzeko balioko ebana eta ikasgeletan lantzeko kontzeptuak eukiko ebazana. Hezkuntza ziklo guztietan eragin gura bazan be, Lehen Hezkuntza lehenetsi zan.

Gerora eskola agendak bat egin eban Nerbioi-Ibaizabal bailarako herrien artean garatutako Zuztarretatik ahora egitasmoagaz (zuztarretatikahora.eus), bailarako ondarea zabaltzeko eta lantzeko bide aproposa izan eitekeala sinistuta. 2012-2013 ikasturteaz aurrera Arakaldo, Arrankudiaga, Arrigorriaga, Basauri, Etxebarri, Galdakao, Orozko, Ugao-Miraballes eta Zaratamoko udalek bat egin eta alkarrekin Nerbioi-Ibaizabal eskualdeko eskola agenda argitaratzen dogu.

2015 urteko lehenengo hiruhilean Galdakaoko DBHko hezkuntza-zentroek (Bengoetxe, Elexalde eta Eguzkibegi) agendaren erabilera eurenera be zabaltzearen onura eta beharrizana mahairatu eben eta, egitasmoaren egokitasuna eta baliabideak aztertu ostean, DBHrako lehenengo agenda 2015-2016 ikasturtean argitaratu zan. Agendaren edukiak eta testuak udalerriko hezkuntza zentroko ikasleek eta irakasleek prestatzen dabez.

Etxean egindako desodorantea

O

hikoa izaten da etxeetako armairuetan gure osasunerako eta higienerako erabiltzen ditugun produktuak aurkitzea: hainbat motatako kremak, koloniak, desodoranteak eta abar. Horietako asko erosi egiten ditugu, erosoena izaten delako, baina, pentsatu al duzu inoiz horrelako produktuak etxean egin ditzakezula?

Pentsa daitekeena baino errazagoa da gure higiene pertsonalerako produktuak ekoiztea, eta gainera, modu guztiz natural eta merkean. Etxean egindako desodoranteak prestatzeko era asko badaude ere, kasu honetan, bi modu aurkeztuko zaizkizu hurrengo lerroetan; bata, krema gisa aplikatzeko, eta bestea esprai eran. Aukeratu gustukoena!

• Olio esentziak Kremazko desodorantea : (gustukoen dituzunak) • Lau koilarakada kokozko olio begetal • kristalezko ontzi • koilarakada txiki bat sodiozko bikarbonato txiki huts bat

1.

Lapiko batean kokozko olio begetala jarri eta berotu tenperatura baxuan, likido egin arte.

2. Kokozko olioa likido dagoenean sodiozko bikarbonato koilarakada gehitu eta ondo nahastu dena, bikarbonatoa disolba dadin.

3. Sutik kendu eta 15 olio esentzia tanta gehitu. Olio esentzia bakarra izan daiteke edo nahi beste. Dena nahastu.

4. Nahasketa kristalezko ontzian jarri eta leku fresko batean utzi. Giroko tenperaturarekin kokozko olioa solidotu egingo da krema itxura hartuz.

Esprai desodorantea : • Taza erdi hammelis ur • koilarakada laurden bikarbonato

1.

• Taza laurden aloe vera-estraktu • Gorputzean erabil daitezkeen olio esentziak • Aerosol flasko bat

Hammelis ura eta aloe vera-estraktua flaskoan nahastu eta bikaronatoa gehitu.

2. Nahasketari olio esentziak gehitu eta dena nahastu. Desodorantea erabiltzen

DATIVO GOLZARRI MARAÑÓN

Sasoiz gagoz

P

aisaia naturalez gozatzea gustatzen jat, espezie ezbardinetako basoak, erreka garbiak, larre berdeak edota lur zabaletako zuhaitz zahar eta bakartiak atsegin dodaz. Aspalditik baina, gero eta gatxagoa egiten jat horrelakoak ikustea eta gure inguruan geratzen diran leku apurretan gizakiaren eragina biziki ugaritu da.

Euskal Herriko paisaia idilikoak desagertuz doaz, asfaltoaren eta eraikuntzen mesedetan. Lur zati batek edo zuhaitz apur batzuek balio gitxi dabe edozein proiekturen aurrean. Azpiegiturengaitik baztertuta edo ahaztuta geratzen diran espazio berde gehienetan arkazi, Panpako plumero edota budleia bezalako espezie inbaditzaileak azkar zabaldu dira.

Inguruko basoetan barriz, pinua eta eukaliptuaren nagusitasuna nabarmena da: udabarri, uda, udagoien eta neguak kolore bera daukie. Mendeetan zehar egonkor mantendu izan dan paisaia hamarkada gitxitan guztiz aldatzeko gai izan gara. Paisaia polit eta zaindu batez inguratuta bizitzeak era guztietako onurak dakarzala nabaria da, baita ekonomikoak be. Iparraldeko herriek urte askoko abantaila daroaskue honetan. Politika publikoak eta norbanakoen ekintzak esku beretik doaz, sasoiz gagoz gauzak aldatzen hasteko.

duzun bakoitzean astindu osagai guztiak ondo nahas daitezen.

Binke! iraila 2017 13

Sakabanatzea

Errugabeak ere zigortu nahi dituztenean TESTUA: JON GOMEZ GARAI INFOGRAFIA: ARTEFAKTO

Pasa berri den udan Galdakaoko herriak bere azken urteetako heriotzarik polemikoena bizi izan du: Kepa del Hoyo preso galdakoztarra uztailaren 31n hil zen Badajozeko espetxean, bihotzaren geldialdi kardiorrespiratorio baten ondorio.

E

zbeharraren ondorengo erreakzioak itxarotekoak izan ziren. Batetik, herritarrek eta Galdakaora gerturatutako milaka lagunek aste horretan bertan hiru ekitaldi-egun antolatu zituzten: presoaren gorpua Euskal Herrira ekarri zutenekoa, herriko beilatokian egindako omenaldia eta aste bereko larunbatean herriko kaleak bete zituzten manifestazio eta osteko agerraldi jendetsua. Bestetik, Galdakaoko Udalak Del Hoyoren senide eta lagunei babesa adierazteko eta presoen sakabanaketa politikarekin amaitzea eskatzeko adierazpen instituzionala kaleratu zuen. Euskal zein espainiar komunikabideetan ere oihartzuna izan zuten ekitaldi guztiek, eta bereziki Kepa Del Hoyoren heriotzak berak.

Espainiar estatuan 30.000 pertsona baino gehiago hiltzen dira urtero bihotzean sufritutako geldialdi kardiorrespiratorio bategatik. Estatu bereko kartzeletan berriz, dena delako arrazoiagatik, urtero 150 preso inguru hiltzen dira. Baina… horietako zenbat iristen dira gure belarrietara? Hemengo zein hango zenbat komunikabidek batzen ditu espetxeetako heriotzak?

Zergatik izan zuen Kepa Del Hoyoren heriotzak horrenbesteko oihartzun? Espetxe politikak Giza Eskubideak errespetatuko balitu, izango luke Del Hoyoren heriotzak horrenbesteko oihartzunik?... Eta antzeko hamaika galdera suertatu dakizkigu.

14 iraila 2017 Binke!

Udalaren adierazpena. Espainiako alderdi eta komunikabide eskuindarrek «dispertsioa» berbari entzungor egin badiote ere, saihestezina egin zitzaion jendartearen gehiengoari espetxe-politika ez aipatzea zendutako azken presoaren karira.

Hainbat alderdik, elkartek eta norbanakok Keparen heriotza espetxe-politikaren «muturreko ondorio lazgarriaren adibide» hartu zuen, eta unea baliatu zuten euskal preso politikotzat hartzen direnek —eta euren senideek— pairatu behar duten sakabanaketaren kontra egiteko. Udalak ere halaxe egin zuen.

Kepa Del Hoyoren heriotzaren atzean dagoen arrazoia sakabanaketa izan ala ez, bere gorpua Galdakaotik 750 kilometrora dagoen espetxe batetik ekartzea bai izan zen arazo gehigarri baten arrazoi. Horregatik, Galdakaoko Udalean ordezkatutako alderdi guztiek —PSOE eta PP salbu— «senitartekoen esanetara gaudela» adierazi zuten adierazpen publiko bidez, «Kepa herrira ekartzeko egin beharreko izapide instituzional eta/edo administratiboak errazteko».

Udalak argitaratutako komunikatua harago doa, «gure herrian bake eta bizikidetza testuinguru bat egonkortu nahi dugula berrestea» azpimarratuz, eta gaineratu: «egungo urruntze politika atzean utzi nahi dugu, eta preso eta senideen eskubideak errespetatuko dituen egoera baten alde egiten dugu». Zentzu horretan, Udalak publikoki eskatu du «euskal presoak euren jaioterritik hurbilen dauden kartzeletara eroatea» eta «kartzeletako eskumenak euskal erakundeen eskuetan uztea, oinarrizko eskubideen aplikazioan aurrera egiteko».

Senideen kondena. Aipatutako adierazpenak «oinarrizko eskubideen aplikazioan aurrera egitea» exijitzen duen neurri berean, «espetxe-politika aldatzea ezinbestekoa da oinarrizko eskubide horiek presoen senideei ere aplikatu ahal izateko», dio Galdakaoko Etxeratek. Alegia, Galdakaoko senideen talde honek dioenez, etxetik ehunka kilometrora dauden

200 € astero Galdakaoko preso gehienak herritik 700-900 kilometrora espetxeratuta daudela kontuan hartuta, senide edo lagun bakoitzak 200€ inguru inbertitu behar ditu 40 minutuko bisita bakoitzeko. Kopuru horren barruan kontuan hartu behar da autobuseko bidaia (120€ Algecirasera joan-etorria pertsonako, adibidez) edo gasolina, jatorduak, hoteleko egonaldiak, espetxera joateko taxia…

«presoak bisitatzera doazen senide eta lagunek inongo legedi edo araudian batzen ez den kondena gehigarri bat ordaintzen dugulako». Ordaindu, berbaren zentzu guztietan.

Gaur egun 11 galdakoztar daude gatibu —dagoeneko usansolotarrik ez dago— estatu espainiar edo frantsesean ETArekin parte-hartzea egotzita. Denek dituzte senide eta lagunak, noski, eta horien errealitatea ere ezagutu gura izan du Binkek gertutik. Zelan urratzen dira senideen eskubideak? Zein da herriko presoen etxekoek jaso behar duten aparteko zigorra?

Zaila egingo litzaioke edonori «euskal gatazkarekin» lotutako presoen senideekin elkartu eta sufritzen dituzten adibideak lerro gutxi batzuetan laburbiltzea. Esan gabe doa, dudarik ez, sufrimendu handiena bakoitzak bere barnean daramala; psikologikoki, duintasun aldetik, intimitate aldetik, integrazio fisikoaren aldetik… eta maitasun aldetik. Baina ekintzak zerrendatu beharko bagenitu, hamaika dira Galdakaoko presoen senideek kontatzen dituztenak: 1.000 kilometro egin behar izatea senidea 40 minutu ikusi ahal izateko, espetxeko atera iritsi eta senideari bisitak jasotzeko sarrera debekatu egin zaiola jakitea; bost minutuko eguneroko deiak murriztea; bidaltzen zaizkieten gutunak zabaldu, miatu eta ohi baino beranduago jasotzea; kartzelako atarian senideak lotsaraztea, sartzeko erdi-biluztera behartuz; etengabeko umiliazioa eta umeen erabilera…

Txus Martin. Kepa Del Hoyo zendu aurretik Xabier Lopez Peña galdakoztarra hil zen 2013an, buruko isuri batek jota Parisko ospitalean preso zela. Bi hauek azkenak izateko lanean ari da Txus Martinen askatasunaren aldeko plataforma. Talde honen beldurra Txus hurrengoa izatea da, larriki gaixo baitago Zaballako espetxean, Gasteizen. «Euskal Herrian dagoen preso bakarra da, badakitelako Txusen osasun egoera bereziki larria dela», adierazi diote plataformako kideek Binkeri. Txus Martinek, legearen arabera, kalean egon beharko luke gaixotu zen unetik aurrera.

Poliziak 2002an atxilotu zuen Martin, Zierbenako taberna batean guardia zibil bat tiroz hiltzea leporatuta. Epaitegientzako ere bitxia eta aldrebestua da Txusen egoera, taberna hartan zegoen lekuko anonimo bakarrak poliziaren hiltzailea bera zela esan baitzuen, «uste osoan ez bazegoen ere». Europa Press berri-agentziaren arabera, epailearen ebazpenak hauxe zion: «Existe una importante e irresoluble discrepancia

entre las características físicas descritas por el testigo». Lekukoak gizon handi bat deskribatu zuen. Txus aldiz, garaieraz txikitxoa da. Behin espetxean beste delitu bi egotzi zitzaizkion, Bizkaia komandoaren parte izatea leporatuta, baina 2012an —Europa Press-en arabera— Espainiako Auzitegi Nazionalak absoluzioa eman zion. Txusek espetxean jarraitzen du.

Aske zenean osasunez ondo egon zen arren, «barruan hasi zen gaixotasuna garatzen, jaso izan dituen tratu txar, bakartze luze eta lekualdatze bortitzek eraginda», dio bere askatasunaren aldeko plataformak. Gainera, bere bikotearen ahotan, «sufritzen duen gaixotasunak tratamendu eta azterketa jarraitua behar du, baina Txus ez dute behar bezala artatzen: ez dizkiote bisita medikuak egiten, ez dizkiote botikak behar bezala ematen, senideoi ere ez digute bere egoeraren berri ematen…».

Txus Martinek eskizofrenia paranoidea eta antsietate desoreka orokortua dauka diagnostikatuta. Eta Keparen heriotza abiapuntu hartuta, herriko presoen egoera aipatuta eta dispertsioaz berba egin behar bada, ezin Txusi aipamen berezia egin gabe segi.

Kepa Del Hoyo Hernandez Almendralejo, 1970

Keparen gurasoak, berak urte eta erdi zuela, Badajozetik Galdakaora etorri ziren etorkizun hobe baten bila. Aita taxista zen eta amak etxeko lanak egiten zituen. Ezagutzen zutenek oso kirolaria, musikazalea eta naturarekin konprometitua zela diote. Hainbat elkarte eta mugimendutan aritu zen gaztetatik, Lemoizko zentral nuklearraren mobilizazioetan bereziki. Herri Batasunako zinegotzia ere izan zen Galdakaoko Udalean 1998ra arte. Orduan atxilotu zuten ETAko kide izatea egotzita, politikari, kazetari eta polizien datuak bildu eta 1997an Modesto Rico Espainiako polizia nazionala hil omen zuelako.

30 urteko zigorra betetzen ari zen, eta hiru laurdenak beteta zituenez, kalean egon beharko luke.

Binke! iraila 2017 15

19 egun «Motxiladun» gazteak azken hamarkadan bere aita bisitatzeko egin behar izan dituen kilometroak zenbatu beharko balitu, munduari bira emango lioke hogei bider baino gehiagotan. Eta denbora zenbatuz gero, 19 urtetan guztira, 19 egun ere ez ditu egin bere aitarekin.

Preso galdakoztarrak, etxetik zenbat kilome

«Motxiladun Umeak». Senideek jaso beharreko kondena batetik eta aipamen bereziak bestetik. Gai biak batuko bagenitu ordea, presoen aferan dagoen gairik sentikor eta ahulena atera beharko genuke halabeharrez: presoen seme-alabak.

Euskal Herrian guztira 113 adinez txikiko dira gurasoren bat edo biak espetxean dituztenak, eta hauen ahotsa inork batzen ez duelakoan «Motxiladun Umeak» komunikabideen aurrean jarri gura izan ditu Sare mugimenduak. Galdakoztarraren heriotzaren ondorioz «ekimena sortzeko beharra» ikusi zuten, Sareko kide den Oihana Mujikak adierazi zuenez «Keparen semea bere bizitza guztian motxiladun umea izan delako».

Keparen semea Peru Del Hoyo Sanchez da. 18 urte ditu eta hilabete eta erdi baino ez zituen aita atxilotu zutenean, «horregatik ez dut aita kalean gogoratzen», onartu zion GARA egunkariari eskainitako elkarrizketan. Bizikidetza, bakea eta errespetua eskatzen den garaian, gazte galdakoztarraren berbak entzutea baino ez dago. Tristezia eta bidegabekeriak beti amorrua sentitzera eraman behar ez zaituela erakusten duen eredua da Peru. Gazteak argi du beraiekin ez dutela lortu, nahiz eta «dispertsioarekin bilatzen duten bakarra bukatzen ez den amorruaren soka elikatzea den».

Preso galdakoztarra hil eta larunbat berean, Galdakaon antolatu zen manifestazio jendetsuaren ostean, ekitaldia egin zen jendez gainezka egin behar zuen Iturrondo plazan. Oholtzako mikrofonotik Peru berak ere indartsu, lasai eta irmoki hitz egin zuen: «Kepa, batzuentzako hiltzaile bat zen. Kepa, beste batzuentzako eredu bat zen. Baina Kepa, niretzako, munduko aitarik onena zen». Eta lehen aipatutako egunkariari eskainitako elkarrizketa berean, Peruk dio agian ez duela babesten bere aitak eta beste batzuek egindakoa, baina «maitasunagatik aritu izan dira; euren herriarekiko maitasunagatik, euren identitate edo senideekiko maitasunagatik», eta jarraian gaineratu: «Eurek aldiz, praktikan jartzen duten bakarra amorrua da, garenarekiko eta maite dugunarekiko amorrua. Hortxe dago diferentzia».

Peruk eta Maitek, beste edozein senidek bezala, aita eta bikotea 40 minutu ikusteko 750 kilometro joan eta beste horrenbeste etorri egin behar izaten zituzten, autoz, Mirentxin gidari boluntarioekin furgonetan edo autobusez —horrek dakarren bidaia-gastu guztiekin—. Eta mirestekoa eman dezake nola, amorrutik urrun, preso askoren senideei galdera bakarra gelditzen zaien: «nire aitak egindakoarekin zerikusirik ez badut, zergatik ordaindu behar dut nik bere kondena?».

Peruren eguneroko zigorra amaitu da, baina oraindik 5 ume Peruk bizi izandakoak bizitzen jarraitzen dute egunero Galdakaoko mugetatik urrun, preso baten seme-alaba izatearen «erruagatik». Denen galdera da: noiz arte? • 16 iraila 2017 Binke!

Xabier Garcia Gaztelu Adingabeko seme-alaba bi

942 km Huelva

Iker Lima Sagarna

Leire Etxeberria Simarro

942 km

Adingabeko seme bat

Huelva

1.040 km ALGECIRAS

Sakabanatzea

trora?

Jon Bienzobas Arretxe

648 km saint-maur

Ugaitz Perez Zorriketa

519 km castelló

Iosune Oña Ispizua Adingabeko haur bi

634 km valentzia

Gorka Martinez Arkarazo

Jon Crespo Ortega

Oier Goitia Abadia

791 km

782 km

782 km

MURtzIA I

MURtzIA ii

MURtzIA ii

Iñaki Krutxaga Elezkano

936 km Almeria

Binke! iraila 2017 17

Enbaxadoreak

galdakoztarra Haizea Arpide Cerros Krakoviako tzeakoa.

Sortzez: Galdakoztarra, Kur an, urte bete eta erditik.

Gaur egun: Krakovian, Poloni Jaiotza urtea: 1994. u. o Heziketa Ziklo bi egin dit Ikasketak: Goi Mailako Turism ian, turismo-gidari dabil Krakov Zertan dabil: Gaztelaniazko Free Tour konpainia batean.

Zerk eraman zintuen herritik alde egitera? Ikasketak egiten ari nintzela Erasmusean Pragara joan nintzen, eta geroztik oso argi izan nuen esperientzia berriz bizi nahiko nuela. Eusko Jaurlaritzak urtero Global Training izeneko beka batzuk eskaintzen ditu, gazteok atzerriko esperientziak bizi eta lan-etorkizuna hobetzeko. Horrek bertara ekarri ninduen, Poloniara, eta zoriontsu nabil gustuko dudan lana egiten!

Zeintzuk dira bizi izan dituzun aldaketarik nabarmenenak? Aldaketarik handiena, nire erabateko independentzia.

22 urterekin lana dut eta nire bikotearekin bizi naiz. Uste dut hori badela aldaketa nabarmena.

Zer du zure oraingo herriak, Galdakaok ez duena? Gezurra eman dezakeen arren, hemen lana dago. Agian beti ez dago zuk gura duzun horretan aritzeko, baina aukerak mila daude. Urteko 365 egunetan bizitasun handia duen hiria da, atzerritar asko dituen hiria delako bereziki. Egia da neguak oso gogorrak izaten direla — zero azpiko 22 gradura iristen gara— baina horrek ez dakar hiria geldiaraztea, inondik inora.

Eta alderantziz? Galdakaok erosotasuna dauka. Zure herrian zaude, zure kultura eta herritarrekin. Badakizu zure lagunak eta senideak hor egongo direla. Hori ona da.

Zeren falta somatzen duzu han? Lagunak eta senideak asko. Beti duzu euren falta, nahiz eta zorionez eguneroko kontaktua dugun sare sozialei esker. Baina duda barik gehien dudana faltan, taberna batera joan eta kalimotxo bat eskatu edo pintxo batzuk jatea da! Hemen garagardoa baino ez dute edaten… edo vodka —baina egunero vodka edaten ibiltzea ere ez da plana, ezta?—. Herriko jaien falta ere somatzen da, eta arren, behingoz etxeko leihoetan pertsianak jartzea, hemen goizeko lauretan dagoeneko argitu du egunak eta!

18 iraila 2017 Binke!

Zer gomendatuko zenioke zure herritar bati, han bisitatzeko? Krakovia hiri zoragarria da, historia handia duena, eta merkea. Bisitatu beharreko horietarikoa! Europako Erdi Aroko plazarik handiena du, ibai ertzean dagoen gaztelu ederra, oso auzo judutar bohemioa eta hiri osotik entzuten den tronpeta doinua, basilikatik jotzen dena. Eta zelan ez, bertara datorren edonori Good Cracow Tours enpresarekin bisitatxo bat egitea gomendatuko nioke! Nirekin! (barreka) Gure herriaz hitz egiten badiezu hangoei, zeren inguruan aritzen zara bereziki? Zelan ez: janariaz. Beti egiten diet berba pintxoen inguruan, eta ahal dudanetan —osagaiak aurkitzen badituzu— plater tipikoak prestatzen dizkiet bertako lagunei. Gure kultura eta izaeraz ere kontatzen diet zer edo zer tarteka.

Zer dakite gure herriaz? Euskal Herrikoa zarela esaten diezunean euskaragatik galdetzen dizute batez ere. Ia hitz egiten duzun galdetu eta hizkuntzarekiko interesa agertzen dute.

Are gehiago, bada hainbeste euskaldun ezagututa bere kontu euskara ikasten hasi zen poloniar bat!

Eta zer zenekien zuk hangoaz? Oinarrizkoa ezagutzen nuen, gehienok ezagutzen dugun Poloniaren historia tristea: bigarren Mundu Gerran bizi izan zutena. Bertako kultura ezagutzen zoazen heinean konturatzen zara are okerragoa izan zela kontatzen digutena, okupazioz okupazio bizi izan direlako urte luzez.

Zeintzuk dira zure etorkizunerako asmoak? Etorkizun hurbil batean hemen geldituko naiz. Epe luzera begira… ikusiko da! Baina momentuz hemen zoriontsu nago, nahiz eta ez dudan herrialdez aldatzea baztertzen! Jendeari horixe bera gomendatuko nioke gainera, herrialdetik irtetzea ausartzen ez badira ere. Etxera bueltatzeko beti izango duzu astia!

Osasuntsu

Motxila kaltegarria ez izateko

I

raila erdialdera iritsi gara eta denok dakigu horrek zer esan nahi duen: ikasturte berria martxan da. Udako oporretatik indarberriturik bueltatzen gara, ikasketei edo lanari berriro ekiteko prest, nahiz eta hasieran kosta egiten zaigun erritmoa berriz hartzea.

Errutinan murgildu beharra izango balitz gure osasunerako «kaltegarriena», ez genuke arazo larriegirik izango. Hala ere, badira garai honetan nabarmen areagotzen diren osasun arazoak, batez ere gazteenengan. Horietatik esanguratsuenetarikoak motxila desegoki janzteak eragiten dituen bizkarreko minak izaten dira.

Bizkarra kaltetuena Gure bizkarrak asko jasan behar du egun osoan zehar, gehiegi normalean. Lotarako posturak, aulkian jartzeko dugun erak, objektu pisutsuegiak hartzeak… horrek guztiak eragin zuzena du gure bizkarraren ongizatean, baina baita motxila modu desegokian eroateak ere. Oso ohikoa izaten da gazte askok bizkarreko minak pairatzea motxila era zuzenenean ez janzteagatik; hau da, pisu gehiegirekin betetzeagatik, sorbalda bakarrean zintzilikatzeagatik edo ipurmasailen azpitik eramateagatik, besteak beste.

Bataz bestekoa gainditzen Madrileko Fisioterapeuten eskolak (CPFCM) sei eta zortzi urte bitarteko haurrei egindako ikerketa batek erakusten duenez, ikasleek espezialistek gomendatzen dutena baino askoz pisu gehiago eramaten dute euren motxiletan. Izan ere, bizkarreko lesioak saihesteko —gazteen zein helduen kasuan—, motxilaren pisuak ez luke norberaren pisuaren %10 baino gehiago gainditu beharko. Hala ere, datuek diote ikasleek bataz beste 5 kilo eramaten dituztela bizkar gainean, euren batez besteko pisua 29 kilokoa izanik.

Modurik egokiena Argi dago, ahal den neurrian behintzat, bizkarrak jasotzen duen gainkarga gutxitzen ahalegindu behar dugula, edo harentzat kaltegarria dena saihesten. Horretarako, espezialistek hainbat aholku ematen dituzte, esaterako, motxila erarik egokienean nola jantzi jakin dezagun.

Garrantzitsua da erabiltzen ditugun motxilek zinta zabalak eta barrubigunak izatea, eta bizkarraldea ere biguna bada hobe.

Aholkuak • Motxila bi sorbalden gainean eraman beti, ez batetik zintzilikaturik.

• Lehenengo objektu pisutsuenak jarri, eta hauek bizkarraldetik ahalik eta hurbilen.

• Motxila altxatzeko, makurtu belaunak tolestuz, eta are hobeto mahai gainean bete eta bertatik jartzea bizkarrean, makurtu beharrik gabe.

• Motxilaren oinarriak ipurmasailen goialdean egon behar du. Inoiz ez gluteoen gainean.

MANU ETXEBARRIA AYESTA

Karea baserrian

G

ure herriak, uritartu egin aurretik, labrantzatik bizi ziran eta gure soloetako abonu edo ongarri erabilienak, satsa eta karea ziran harik eta abonu kimikoak etorri arte.

Satsa lortzeko, azpigarri, ida eta orbelak erabilten ziran eta karea egiteko kare-harria. Gure soloetako ereitzak ziklikoak ziranez, ondo abonatu behar ziran lurrak uzta onak lortzeko.

Satsa, korta-ganaduen azpietan egiten zan, baina, karea, karobietan. Karobiak biribilak ziran eta azpian arketa bat eukien sua egiteko eta gainetiko guztia kare-harria. Berotu eta berotu, kare zuria lortzen zan eta ura bota ezkero kare bizia. Auzolanean egiten zan karobi-beharra.

Kare bizia gauza askotarako erabiltzen zan, esaterako, soloak abonatzeko, kortak eta ganadu-lekuak desinfektatzeko, hormak zuritzeko, arrautzak karetan sartzeko etab. Arrautzak dirala-eta, oiloak emotunagoak dira garai batzuetan eta lehen frigorifikorik ez egoanez, karetan sartzen ziran. Bidoi baten karea bota ahala, arrautzak sartu kapaka eta urez bete, fresko mantentzeko behar ziranerako.

Karobi eta mendiola zaharren zuloak gaur be bistan daukaguz gurean.

Binke! iraila 2017 19

Santakurtzak 2017

Argazkiak: Ander Arrieta, Aitzol Zamalloa, Gaizka PeĂąafiel, Gotzon Almaraz, Inocencio Goikuria eta Jabi Rojo

20 iraila 2017 Binke!

Binke! iraila 2017 21

22 iraila 2017 Binke!

Santakurtzak 2017

Binke! iraila 2017 23

GURE ESKU DAGO

AZAROAK 5 ERABAKITZERA GOAZ! Zergatik bozkatu?

Gure Esku Dago ekimenak helburu argia izan du sorreratik: Euskal Herriarentzat estatus politiko berria aukeratu ahal izatea, geure etorkizunaren jabe gu geu, herritarrak, izatea. Erabakitzeko eskubidea gauzatzea, alegia.

Eskubidea gurea da, eta horregatik, hartu egingo dugu.

2017ko azaroaren 5ean gure eskubideaz baliatuko gara, bozkatzeko eta hemen demokratikoki erabakitzeko prest dagoen herri bat badagoela ozen esateko. Adostasuna oinarri hartuta, erabakitzeko kultura eraikitzen ari gara Euskal Herrian.

Hori dela eta, azaroaren 5ean herri-galdeketan parte hartzera animatu nahi zaituztegu: adostasunak ehuntzen jarraitzeko eta erabakitzeko eskubidearen aldeko aldarria indartzeko. Galdakoztarrok jarritako alea zenbat eta handiagoa izan, sendoagoa izango da gure indarra oraindik gugana hurbildu ez direnak erakartzeko, gure mezua zabaltzen laguntzeko, gurekin bat egiten ez dutenak solaskide bilakatzeko‌ Guztion esku dagoelako gauzak aldatzea. Guztion erantzukizuna delako etorkizun hobearen alde egitea. Erabakitzeak askeago egiten gaituelako.

Galdakon eingu!

Boluntarioen beharra Herri-galdeketa hau herriarena, gu guztiona da. Herriak erabaki du galdeketa egitea, herriak babestu du bere sinadurarekin, herriak egingo du galdeketa arrakastatsu bere botoarekin. Eta herriak, herritarrok, guk geuk, hartu behar ditugu geure gain herri-galdeketa aurrera eroateko egin beharreko lan guztiak.

Horregatik, Galdakaoko Gure Esku Dago batzordetik zugana jotzen dugu lankidetza eske. Askotariko zereginak izango ditugu azaroaren 5a baino lehen botoa eskatzeko ekimenetan, eta nola ez, azaroaren 5ean bertan, galdeketa ondo joan dadin. Gure herrian historikoa izango den ekimen honetan parte hartu nahi baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan galdakao@ gureeskudago.eus helbide elektronikoan.

Animatu eta parte hartu!

24 iraila 2017 Binke!

Agenda Irailak 23

Zinegotzi eta zinegotzi ohien agerraldia.

Tokia: Gurutzeko plaza Ordua: eguerdiko 12etan

Irailak 26

Galdera erabakitzeko bilera irekia.

Tokia: Gandasegi eskola.

Ordua: arratsaldeko 19:00ak.

Irailak 27

Gaizka Txamizo, ipuin kontalaria (umeentzako) Tokia: Torrezabal kultur etxeko 3. gela.

Ordua: arratsaldeko 18:00etatik aurrera.

Irailak 29

Pilota partidak Tokia: Kurtzeko pilotalekua Ordua:

Urriak 1

Galderaren aurkezpena, eta Kataluniari elkartasuna adierazteko ekitaldia Tokia: Iturrondo plaza Ordua: eguerdiko 13:00

Binke! iraila 2017 25

Galdakaoko Bertso Eskola

«Etorkizuneko Estiballes bat gura badogu, bertso-harrobia beharrezkoa da» Galdakao herri bertsozalea dela erakusten dute urtero jendez leporaino betetzen diren bertso-saioek. Zaletasun horren parte da Galdakaoko bertsoeskola, aurten ere bertsoaren aldeko sugarra zabaltzen jarraitu nahi duen taldetxoa.

Zelakoak izan ziren bertso-eskola sortzeko lehenengo pausoak? Duela urte batzuk hasi ginan egun martxan dagoan bertso-eskola sortzeko proiektuagaz, eta denboragaz eboluzionatzen joan gara. Nahiko urte gorabeheratsuak izan dira; AEK-ko euskaltegian hasi, gaztetxera pasatu, euskaltegira bueltatu… Eta garai batean nahiko bertsozale biltzen baginan be, duela gutxira arte, ikasle bakarragaz be ibili izan gara.

Duela gutxira arte diozue… Gaur egun gehiago zarete, beraz. Bai, lau ikaslegaz gabiz iaztik. Inguruko ikastetxeetan bertsolaritza lantzeaz arduratzen dan Josu Telleriak eskolaz kanpo ordubeteko bertso eskolak emotea eskaini euskun, eta saio horien ondorioz lortu genduan laupabost ikaslegaz batera bertso-eskolagaz jarraitzea.

Hala ere, arduratuta zaudete bertso-eskolaren etorkizungatik. Zer dela-eta? Ikasle horiek ikasten jarraitzeko gogoz dagoz. Arazoa da bertso-eskolan irakasle ibili garenok ez dogula formakuntzarik jaso, ez dogu bertso irakaslerik izan.

Gu bertsozaleak gara, eta autoformakuntzaz ikasi dogun apu26 iraila 2017 Binke!

rra erakusten deutsegu ikasleei, gustura eta musu-truk. Baina guk gure ikasketak eta lana daukaguz bertso-eskolaz kanpo, ez dakigu noiz arte jarraitu ahalko dogun. Argi dagoana da eskolaz kanpoko beste ekintzei moduan, bertsolaritzari be garrantzia emon behar jakola, horretan inbertitu behar dala.

Etorkizuneko Arkaitz Estiballes bat gure badogu herrian, bertso-harrobia beharrezkoa da, eta horretarako, ofizioz bertso-irakasle dan pertsona bat, ehuneko ehunean horretan arituko dana.

Urte batzuk barru bertso-eskolako ikasleren bat ikusiko dugu agian aurten bueltan datorren Bertsolari Txapelketa Nagusian… Zerbait prestatu duzue txapelketari begira? Ohorea izango litzake! Momentuz, orain lau urte bezala, kiniela bat prestatu dogu… Ia zelan dabilen bertsozaleen sena!

Irailaren 22ra arte daukazue aukera, beraz… Animatu eta parte hartu!

Herriko bertsozale eta bertsolarientzako mezurik bai?

Zalantzarik ez dago Galdakao herri bertsozalea dala, urteroko bertso-saioek daukien arrakasta edo AEK-k aurtengo Korrikarako antolatu dauan bertso txapelketak izan dauan oihartzuna horren adierazle dira. Zaletasuna badago, plazak jendez beteta egoten badira, zergaitik ez animatu? Txikiak, nagusiak… Danontzako dago lekua! Zaletasun hori praktikan jartzea bakarrik da kontua, eta inoiz ez da berandu horretarako.

Gainera ondo pasatzea da gure helburu nagusia, eta ez giro serio eta profesionalean aritzea. Gogoa, hori da bertsotarako behar dana!

Festarik festa!

Bizkaiko jaiak

Maximo Moreno musikaria

H

errian zenbat musikari dauden zenbatu beharko bagenu... ez genuke egundo amaituko! Eta horietariko asko eta asko Galdakaoko Udal Musika Eskolatik pasatakoak dira, ziur.

Maximo Moreno du aipatutako musika eskolak izena, baina nor zen Maximo Moreno?

Zumaian jaio baina bere bizitzaren tarterik handiena Lemoan eta Galdakaon eman zuen musikari handia izan zen Maximo Moreno, 1980. urtean zendu zen arte. Hainbat txistulari- eta abesbatza-banda sortu zituen Morenok, Dinamitako musika-bandako kide ere izan zen, herriko parrokiako organo-jole, parrokiako abesbatzako zuzendari eta Santa Barbara zortzikotearen zuzendari. Gerra ostean, herriko musika-ikasle gehienen irakasle izan zen eta bere musikarekiko maitasun eta lanak ekarri zuen 1975ean Galdakaon egin zitzazion omenaldia.

Maximo Moreno musikaria hil berritan, urte berean, Plazakoetxeko parkeari bere izena jarri zitzaion.

Basauri (San Miguel) Irailak 22-Urriak 1 Zorrotza Irailak 22-Urriak 1 Areeta (Getxo) Irailak 22-24 Usansolotarren Eguna Irailak 23 Goien Irailak 23 Laukiz Irailak 24-Urriak 8 Iurreta Irailak 29-Urriak 8 Gordexola Irailak 26 Artzentales Irailak 29 Mendata Irailak 29-Urriak 1 EreĂąo Irailak 29-Urriak 8 Basauri (San Fausto) Urriak 7-15 Durango Urriak 12-22

Binke! iraila 2017 27

Antzerkia Irailak 29, barikua Yllana

Lo mejor de Yllana Ordua: 21:00 Sarrerak: 12-9€

Tailerrak Urriak 2, astelehena 10:00-11:30 Emakumeen edertasun kontzeptua argazkilaritzaren historiaren bidez Adinekoen Dinamizazio Zerbitzua

Urriak 10, martitzena Borobil teatroa

Gu (Ez gaude bakarrik) Ordua: 18:00 Sarrerak: 6-4€

Urriak 6-Abenduak 1 (astelehenetan) 10:00-11:30 75 urtetik goragokoentzat estimulazio kognitiborako tailerra Etxea Anaitasuna

Urriak 27, barikua

Adinekoen Dinamizazio Zerbitzua

Tartean teatroa

Ez dok hiru!

Ordua: 21:00 Sarrerak: 8-6€

Kirola Emakumezkoen Euskadiko saskibaloi onena

Mendia Irailak 28, eguena Bakio barnealdetik Adinekoen Dinamizazio Zerbitzua

Irailak 17, domeka

Irailak 23, zapatua

Lehenengo fasea:

III Gurutzeak XI: Ibilaldia

17:30 GDKO Ibaizabal–Añares Rioja ISB Urreta kiroldegia

Ganguren MT

Irailak 23, zapatua Bigarren fasea:

Irailak 24, domeka Ernio (1.078 m.)

17:30 Lacturale Araski–IDK Gipuzkoa 19:30 Lointek Gernika Bizkaia–1. faseko irabazlea

Burtotza MT

Urreta kiroldegia

Urriak 1, domeka

Irailak 24, domeka Bigarren jardunaldia:

11:30 1. finalaurreko irabazlea / 2. finalaurreko irabazlea 13:30 1. finalaurreko galtzailea / 2. Finalaurreko galtzailea Urreta kiroldegia

Jardunaldiak Europako Ondare Jardunaldiak, «Paisaia Bizia» Urriko domeketan, 10:00-13:30 (Urriak 8 eta 22 gaztelaniaz, Urriak 15 eta 29 euskaraz)

Irati-Irati Zeharkaldia Odeizügaña (1.613 m.)

Bizkarze (1.667 m.)

Malgorra (1.363 m.)

Ganguren MT

Urriak 8, domeka Vallegrul (1.225 m.)

Burtotza MT

Urriak 15, domeka

«Gangurenetik Ibaizabalera» ibilbidea

III. Etapa Galdakao –Gasteiz /ZarateArmikelo-Ganalto-Katadiano

Inskripzioak irailaren 20an zabalduko dira

Ganguren MT

28 iraila 2017 Binke!

Irailak 23, zapatua Usansolotarren Eguna Argitaratzailea: AITU elkartea Koordinazioa: Jon Gomez Garai Erredakzioa: Ixone MuĂąiz Arana eta Jon Gomez Garai Diseinua eta maketazioa: Artefakto Argazkilariak: Gotzon Almaraz, Ander Arrieta, Inocencio Goikuria,Julio Legarretaetxebarria, Jabi Rojo Ilustratzaileak: Eider Eibar eta Irrimarra Inprenta: BEPSA Banaketa: Egunon Lantegi Batuak eta Correos Hileko ale kopurua: 14.000 Lege Gordailua: BI-41-2016 ISNN: 2444-9385 Binke aldizkariak ez du bere gain hartzen aldizkarian adierazitako iritzi edota esanen erantzunkizunik Helbide orokorra: infobinke@gmail.com Publizitatea: publibinke@gmail.com

10:00 11:30 13:30 15:00 17:00 17:30

Plazaren antolaketa Bertso - Pilota Jaialdi mistoa Trikipoteoa Usansoloko tabernetatik Herri bazkaria plazan Euskal bingoa Txotxongilo antzezlana: Teleipuina

Musika Urriak 27-28

Musika Bizian jaialdia Andra Mari DT

Binke! iraila 2017 29

30 XXX iraila2017 2017 Binke!

Binke!

Opor luze hauen ostean, eskola non dagoen ere ahaztu dugu. Lagundu bidea aurkitzen!

Binke!

Binke! iraila XXX 2017 31

GALDAKAOKO

2017 · IRAILAK 8-17

!

O K S A K I R R ESKE