Tản Mạn Về Gia Đình Nguyễn Trãi Thầy Phạm Huy Cường

T ả N M ạ N V ề G I A Đ Ì N H N G U Y ễ N T R Ã I

Phạm Huy Cường (GS Toán - NT)

tôi đã có cơ hội sinh hoạt cùng gia đình Nguyễn Trãi Houston và gặp lại một số học sinh cũ. Từ khi gia đình Nguyễn Trãi có diễn đàn trên internet, tôi thường thấy một khẩu hiệu quen thuộc ẩn hiện trên diễn đàn:

Tôi rời bỏ miền Bắc giá lạnh để di chuyển về vùng Houston nắng ấm vào đầu thập niên 1980. Đây là vùng “đất lành chim đậu”, khí hậu tương tự ở quê nhà, lại thêm có nhiều người Việt, khiến tôi ở Houston liên tục từ ngày đó đến bây giờ. Sống ở miền nắng ấm Houston, tôi gặp lại một số các bạn học cùng lớp ngày xưa tại CVA, mà các vị này đã có thời học tại Nguyễn Trãi như anh Ngô Hữu Liễn và Nguyễn Khánh Do; nhờ đó, “Một ngày học Nguyễn Trãi, mãi mãi là anh em. Một ngày dạy Nguyễn Trãi, mãi mãi là thày cô” đề cao tình đồng môn và tinh thần “tôn sư trọng đạo”. Dù học ở Nguyễn Trãi một ngày cũng coi nhau như anh chị em trong gia đình, dù dạy ở Nguyễn Trãi một ngày cũng coi như thày cô. Sự trân quý tình đồng môn, nêu cao tinh thần “tôn sư trọng đạo” là một truyền thống của dân tộc VN mà các anh chị em học sinh Nguyễn Trãi đã viết thành một khẩu hiệu. Khi khẩu hiệu được mọi người công nhận là đúng và nhắc đi nhắc lại nhiều lần thì trở thành một phương châm cho tất cả những người liên quan đến nó. Dù chỉ học chung dưới một mái trường NT ít ngày, niên khóa khác nhau, chưa quen biết nhau, nhưng nói đến NT thì tự nhiên có cùng một “tần số”, cảm thấy gần gũi nhau, thương mến nhau như anh chị em một nhà - Gia Đình Nguyễn Trãi - và chuyện trò nổ như pháo ran. Hình như cái tình cảm gia đình anh chị em một nhà NT đó phát sinh một cách tự nhiên và thần bí, không ai có thể biết nó đến từ lúc nào và đến tự nhiên bằng cách nào cho mỗi người, nhưng nó đem lại cho mọi người những giây phút thoải mái, mang lại những nụ cười tươi vui khó quên. “Một ngày học Nguyễn Trãi, mãi mãi là anh em. Một ngày dạy Nguyễn Trãi, mãi mãi là thày cô.” Là một khẩu hiệu đặc biệt của gia đình cựu học sinh Nguyễn Trãi mà tôi chưa thấy trường nào có một câu tương tự - hoặc có mà tôi chưa biết -. Hầu hết các tin thư trao đổi trên diễn đàn NT hoặc các bài tường trình sinh hoạt thường kèm theo câu “châm ngôn” này ở cuối bài hay đâu đó làm cho người đọc cảm thấy gắn bó với nhau hơn, và có lẽ để nhắc nhau cách hành xử truyền thống tốt đẹp của người

xưa mà học sinh NT noi theo như cụ Ức Trai đã nhắc nhở tướng sĩ trong “Bình Ngô Đại Cáo”: Lấy đại nghĩa để thắng hung tàn, Lấy trí nhân mà thay cường bạo. Tôi bắt đầu vào dạy toán lớp đệ tam tại trường NT, lúc trường còn ở đường Phan Đình Phùng, cách đây đã nửa thế kỷ. Thời đó tôi hãy còn trẻ, tuổi mới ngoài hai mươi, với một tương lai đầy hứa hẹn và nhìn đời toàn màu hồng hy vọng; cũng như bao thanh niên khác, tôi có nhiều mộng mơ mà giấc mơ của những thanh niên thời chúng tôi lúc bấy giờ là đi ngoại quốc, mà không hiểu sao chỉ thích đi Pháp hoặc Âu Châu mà thôi. Có lẽ lớp học sinh chúng tôi thời đó bị ảnh hưởng của văn hóa Pháp lúc còn đi học, thủ đô Paris với dòng sông Seine, tòa tháp Eiffel, cung điện Élysée, đồi Montmartre, nhà thờ Notre Dame, viện bảo tàng Louvre, Khải Hoàn Môn (Arc de Triomphe), đại học Sorbone... toàn là những địa điểm nổi tiếng. Cá nhân tôi rất muốn đến kinh đô ánh sáng Paris của nước Pháp một lần cho biết, nên lúc có dịp được xuất ngoại là tôi từ biệt dậy học để ra đi. Dù chỉ dậy ở NT có đôi ba năm, nhưng đó là giai đoạn đầu của cuộc đời đi làm nên những kỷ niệm ở NT mãi mãi tiềm ẩn theo tôi trong suốt cuộc đời. Cho đến bây giờ, tôi vẫn nhớ tên một số bạn đồng nghiệp cùng thời, trong đó có thày Phạm Quýnh (Toán), cô Đào Kim Phụng (Anh văn), thày Đỗ Hữu Tuân (Anh văn), thày Bùi Thái Trừu (vừa mất ở Cali), thày Nguyễn Công Đạt, thày Nguyễn V. Châu (hiệu trưởng) và thày Cửu (đã mất).... Thày Phạm Quýnh cũng là bạn “vong niên” với tôi tại Đại Học Khoa Học Saigon, ông qua đời tại Nam Cali năm 2007. Ông là một người ham học. Ngoài bổn phận dậy học toàn thời gian, bổn phận của chủ một gia đình, ông còn thu xếp thì giờ đi học thêm để tiến thân. Ông học chứng chỉ Cơ Học Thuần Lý (Mécanique Rationnelle) năm 1959-1960 cùng tôi. Tôi thường tới nhà ông ở góc đường Phan Thanh Giản và Lê văn Duyệt để làm bài chung. Ông có một số sách từ Đại Học Sorbone (Paris) được người anh là họa sĩ Phạm Tăng gửi về. Thời bấy giờ, sách học có bài tập rất hiếm, mua cũng rất khó chứ không dễ dàng. Nhờ những bài tập đó mà tôi đã vượt qua kỳ thi đầu không mấy khó khăn, trong khi các bạn cùng lớp, có người đã xong chứng chỉ Toán Vi Tích Phân (Calcul Différentiel et Intégral) mà cũng vẫn bị “ê càng”, phải thi lại kỳ hai. Mỗi lần sang chơi ở Nam Cali, tôi đều ghé thăm ông và chúng tôi thường kéo nhau ra hàng quán ở Bolsa để nhắc về những kỷ niệm thời xa xưa.

Cô Đào Kim Phụng là một giáo sư khả ái, không những được nhiều học sinh ngưỡng mộ mà ngay cả các đồng nghiệp dạy cùng trường cũng ngưỡng mộ cô nữa. Gặp nhau trong giờ nghỉ đổi lớp, chúng tôi thường trao đổi những chuyện vui buồn trong việc giảng dạy và những chuyện “tếu” để có những giây phút thoải mái quên đi những mệt nhọc. Khi mới định cư ở tiểu bang Iowa, tôi gặp lại cô trong một trường Đại Học ở gần Des moines vào năm 1976 và sau này gặp lại cô trong những buổi họp mặt của gia đình Nguyễn Trãi Houston. Cô là người năng động, lịch thiệp và là người đề nghị và khuyến khích Gia Đình Nguyễn Trãi Houston tổ chức buổi Đại Hội Nguyễn Trãi Thế Giới lần đầu tiên vào năm 2012. Thày Đỗ Hữu Tuân, dạy Anh văn, du học ở ngoại quốc về, là một người điềm đạm, dễ tính. Dạy ở NT một thời gian, ông cũng rời trường để dạy ở Đại

Cô Đào Kim Phụng

Học Văn Khoa. Tị nạn tại Hoa Kỳ, ông định cư ở Nam Cali, ngoài việc dạy học, ông mở thêm tiệm sách trong khu thương mại Phúc Lộc Thọ. Mỗi lần đi qua Nam Cali, tôi đều ghé tiệm sách thăm ông và kiếm vài cuốn để đọc. Cách đây vài năm, khi ghé khu thương mại Phước Lộc Thọ thì không thấy tiệm sách của ông nữa. Tiệm đã đóng cửa, có lẽ ông đã nghỉ hưu để hưởng tuổi hạc.

Tôi cũng đã gặp lại thày Nguyễn Công Đạt trong một buổi sinh hoạt của gia đình NT Houston. Được biết, phu nhân của thày Đạt lại là bạn cùng lớp với “bà xã” tôi ở trường nữ trung học TV. Qua diễn đàn NT, tôi cũng được biết thày Phạm Hoài, thày Nguyễn Trọng Thi và thày Phạm Gia Tuyên cũng dạy ở Nguyễn Trãi trong thời gian tôi đã rời trường. Thày Hoài và Thi học cùng niên khóa với tôi tại CVA và sau đó ở Đại Học Khoa Học, thày Tuyên cùng thời với tôi ở trung học và được gặp lại anh trong chuyến anh viếng thăm con gái sinh sống ở Houston.

Về học trò thì quả thực tôi chỉ nhớ tên hai người em của hai người bạn họ Ngô (hiện ở Texas) và họ Bùi (hiện ở Cali). Khi biết tôi dạy ở NT, hai bạn tôi căn dặn “cậu cứ truy nó cho ‘moi’, nó ham chơi lắm”, nên tôi nhớ tên. Lớp đệ tam là lớp nghỉ xả hơi, học dưỡng sức để năm tới - đệ nhị - học thực sự để thi tú tài 1. Vì là lớp không có thi cử, nên việc nghịch ngợm, phá phách là chuyện bình thường, mà tôi cũng đã từng trải qua. Biết rằng học trò lớp đệ tam ở lớp tuổi không còn nhỏ nữa, các cậu đã biết làm dáng, biết mơ mộng, biết cảm nhận vẻ đẹp của một tà áo trắng thướt tha, biết rung động trước một mái tóc huyền tung bay trước gió, nên tôi cũng không ngạc nhiên trước những nghịch ngợm, mà từ ngàn xưa, học trò được xếp hạng thứ ba, sau quỷ và ma: “Nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò”. Trong một buổi họp mặt của gia đình TV ở Houston, tôi có gặp anh Vũ Mạnh Huỳnh mà phu nhân là chị Liên Hoa, chị là đồng môn cùng nhà tôi ở trường nữ trung học TV. Anh nhận ra tôi và lúc đó anh đang làm việc ở Woodland, phía Bắc Houston. Anh đã di chuyển qua Cali và vẫn thấy anh xuất hiện trên diễn đàn NT. Cũng tại Houston, trong một lần đi xem trưng bày tranh của nghệ sĩ Phạm Bách Phi từ Bắc Cali, thì anh cũng nhận ra tôi dù nhiều năm xa cách. Có lẽ bộ mặt của tôi ít thay đổi nên đã nhận ra. Cách đây nhiều năm, tại một buổi hội thảo ở Crystal City, vùng Hoa Thịnh Đốn, tình cờ tôi gặp anh Nguyễn Thượng Sơn từ Úc Châu qua, anh là một trong những thuyết trình viên của buổi hội thảo. Thấy tôi đang nói chuyện với mấy người bạn từ Úc và Pháp qua, anh đến chào và nhận là anh học toán do tôi phụ trách khi xưa ở NT. Được biết anh đang giảng dạy tại một Đại Học ở Úc. Có một số người quen biết đã lâu, rồi sau này mới “khám phá” ra là dân NT. Chẳng hạn, tôi sinh hoạt với anh Vũ Văn Sang đã lâu, trong Hiệp Hội Thể Thao Lửa Việt, từ năm 1981, nhưng sau này mới biết anh là dân NT. Anh Vũ Văn Sang là người sáng lập ra Hiệp Hội Thể Thao Lửa Việt và là nòng cốt của Hiệp Hội này. Anh đã dẫn dắt nhiều thanh thiếu niên ở Houston sinh hoạt trên con đường sống lành mạnh. Bây giờ anh là một cư sĩ và là một nhà thơ. Anh Đoàn Văn Toàn và tôi là “huynh đệ chi binh”, trước 1975 chúng tôi phục vụ trong cùng một binh chủng của QLVNCH. Cùng ở Houston, chúng tôi gặp nhau trong những sinh hoạt của Gia Đình Quân Nhu đôi ba lần trong một năm. Anh Trần Đắc Thanh và Phạm Xuân Lương cư ngụ ở Houston đã

lâu, là đồng môn cùng niên khóa với tôi tại CVA, nhưng mới biết hai anh cũng là cựu học sinh NT. Sau 1975, miền Nam đổi chủ, trường trung học Nguyễn Trãi vẫn tồn tại, một số trường khác như CVA, GL bị mất tên. Trường NT đã đào tạo nhiều nhân tài, cả hai phía, trong nhiều lãnh vực khác nhau. Hầu hết các cựu học sinh NT đều thành công ngoài xã hội. Riêng Gia Đình NT Houston sinh hoạt thật là sống động, nhờ có một số anh chị em nòng cốt “đứng mũi chịu sào”, năng động, lại thêm có một số các nữ sinh NT làm cho sinh hoạt thêm phần hào hứng và ấm cúng. Không có thành phần nòng cốt thì sinh hoạt khó có thể tồn tại. Tôi được hân hạnh theo dõi sinh hoạt trên diễn đàn NT, nhất là của Ban Tổ Chức Đại Hội NT Thế Giới 2012. Các buổi họp, các góp ý trên diễn đàn cho thấy anh chị em đã hy sinh, bỏ ra nhiều thì giờ, công sức, vượt qua nhiều trở ngại, để liên lạc, bàn luận, chuẩn bị, mong sao cho buổi họp mặt đạt được kết quả tốt đẹp. Chính cái tinh thần hy sinh, cố gắng vô vị lợi ấy đã là chất keo giữ cho tình “mãi mãi là anh chị em” thêm bền chặt. Tôi tin tưởng rằng BTC sẽ thành công trong kỳ Đại Hội NT lần đầu tiên này để mở đường cho các kỳ Đại Hội tới. Tôi tin cuộc đời con người có số mệnh. Có số mệnh mới giải thích được những khó khăn, thăng trầm của cuộc đời, mới giải thích được những chuyển biến cũng như thay đổi của công việc, mới giải thích được tại sao sinh ở phương đông mà lại sống ở phương tây. Mới giải thích được tại sao chỉ hành nghề dạy học có đôi ba năm. Tuy thời gian dạy học không lâu, nhưng khoảng thời gian ở trường NT đã để lại trong tôi nhiều kỷ niệm và đối với riêng tôi, đó là một phần của cuộc đời, một quãng đời thời trai trẻ, những ngày tháng cũ, không thể nào quên được. Mỗi lần gặp nhau, tấm thịnh tình của các anh chị em NT khiến tôi thật xúc động, và đó là những viên thuốc bổ tinh thần hiếm quý không thể mua được ở môi trường hải ngoại. Sống xa quê hương, ai cũng nhớ thương quê cha đất tổ của mình, nhưng thật đau lòng thấy kẻ thù ngàn năm phương bắc đang gậm nhấm dần mòn quê Mẹ về mọi mặt, mà kẻ có trách nhiệm vẫn cúi đầu tuân phục. Tuy nhiên, qua lịch sử, tôi vẫn lạc quan rằng, có nhiều người đã học được kinh nghiệm xương máu do tổ tiên để lại, thấm nhuần được tinh thần bất khuất của tiền nhân chống giặc ngoại xâm trong Hịch Tướng Sĩ của Đức Thánh Trần, bốn câu thơ “Nam quốc sơn hà, nam đế cư” của danh tướng Lý Thường Kiệt, và bài Bình Ngô Đại Cáo của Nguyễn Trãi ... họ sẽ đứng lên, trong đó có các thành viên của trường NT, kêu gọi mọi người cùng nhau góp sức, mỗi người một tay, đưa đất nước ra khỏi hiểm họa bắc Triều. Có vậy, mới là hậu duệ của tiền nhân anh hùng

Phạm Huy Cường 10/2011

Họp mặt vời gia đình Nguyễn Trãi Houston Đặc San NT 2012 - Trang 10