Henk jongerius medigese. het woord geschiedt

Het woord geschiedt

In de tijd dat ik liturgisch vormingswerk deed, gaf ik herhaaldelijk trainingen voor lectoren en dit gedeelte uit het Lucasevangelie gebruikte ik vaak als voorbeeld om aan te geven dat de functie van lector eigenlijk voor iedereen in de viering is weggelegd. Zoals Jezus gevraagd werd om voor te lezen, zou iedere aanwezige gevraagd kunnen worden om voor te lezen uit de Bijbel. Dat is niet alleen een voorrecht voor wie daartoe gevraagd of aangesteld zijn maar een taak die voor ons allen is weggelegd want de Bijbel is ons gezamenlijke boek dat richting en inspiratie geeft aan ons leven en samenleven.

Maar meer nog dan een liturgische praktijk kunnen wij bijzondere dingen op het spoor komen als wij zorgvuldig naar de tekst kijken. tekst Henk Jongerius Een medigese over Lucas 4, 16-30

Hier en nu Jezus krijgt de tekst van Jesaja 61, 1-2a in handen en leest derhalve die prachtige profetie over de Knecht, op wie de Geest van God rust. In dat visioen is alle hoop verzameld die een volk in ballingschap gaande kan houden. Het is de kern van de Bijbelse verkondiging dat mensen geroepen worden tot vrijheid. Het eerste van de tien beloftevolle woorden zegt het al: ‘Ik ben de Heer, uw God, die u uit Egypteland, uit het slavenhuis heb uitgeleid’ (Deuteronomium 5,6). Het is het geloof in die Ene, waardoor het volk in ballingschap durft blijven geloven in het perspectief van een wereld in vrijheid en vrede. Dat woord van belofte klinkt door heel de Schrift en het wil klinken in de sa menkomst van mensen. Maar dit ‘klinken’ is niet voldoende. Er staat in Jesaja ook te lezen dat het Woord van God niet zo maar opklinkt, maar datgene bewerkt waartoe het gesproken wordt: ‘Niet ledig keert het tot Mij terug’ .

Van dit laatste getuigt Jezus wanneer Hij zegt dat dit woord van de Schrift heden in vervulling gaat: ‘Heden is deze Schrift in uw oren vervuld’ . Dat wil dus zeggen dat hetgeen door de oren gehoord wordt, ook hier en nu werkelijkheid wordt. Op dit punt gekomen, kun je twee kanten uit: je ge wonnen geven aan wat hier gezegd wordt en er stil van worden of, met respect

Henk Jongerius (1941) werd gewijd op 11 juli 1966 te Nijmegen. Hij woont in de Dominicaanse kloos tergemeenschap in Huissen sinds 1967 en is o.a. werkzaam bij het cen trum als cantor, publicist en liturgist.

Het woord geschiedt

voor de mooie woorden die er klinken, erop wijzen dat je toch maar gewoon de zoon van de timmerman bent. Met andere woorden: ‘Timmerman blijf bij je schaafbank’. Het woord is mooi en prachtig zolang het blijft klinken, maar praat niet over de verwerkelijking ervan, zo lijken de toehoorders in de synagoge te reageren.

Maar Jezus staat iets anders voor ogen. Met een paar voorbeelden laat Hij zien hoezeer in Israël verhalen be waard worden waarin heel duidelijk wordt dat de werkzaamheid van God onder ons zich op nietsvermoede momenten en onverwachte plaatsen openbaart. Juist als alle feiten er tegen schijnen te pleiten, treedt er een kentering en verandering op in de situatie van mensen waardoor ze bevrijd worden en er een nieuwe toekomst gaat gloren.

Wat is het antwoord? In de synagogale dienst, die Lucas beschrijft gaan de gemoederen goed in beroering komen als het woord van de Schriften zo dichtbij de eigen werkelijkheid van men sen komt. De persoon van Jezus komt zelfs in gevaar, want de mensen worden kwaad en het heeft er veel van weg dat ze hem het ravijn in willen gooien! En dan schrijft Lukas eenvoudig: ‘maar Hij, door het midden van hen doorgegaan zijnde, ging weg’ . Je moet daar denken aan wat er geschreven staat over het woord van God, dat Het zich niet binden laat en dat Het Zijn eigen weg gaat! In het beeld van midden tussen hen doorgaan klinkt voor mij ook mee dat het woord van God als een tweesnijdend zwaard is, mensen verdeelt en voor de keuze stelt. Inderdaad: het woord van God, dat zich in het spreken en doen van Jezus baan breekt, wil ons raken in onze

Jesus Unrolls the Book in the Synagogue, James Tissot

kern. Het is geen vrijblijvend woord, maar roept om een keuze van hen die ernaar luisteren. Eigenlijk ligt dat alles al vervat in het Hebreeuwse woord Dabar, hetgeen woord en ook daad betekent!

De omgang met het Woord Het ligt voor de hand om naar aanleiding van dit verhaal vragen te stellen over ons omgaan met de woorden van de Schriften! Dat geldt zowel voor onze persoonlijke geloofs houding als voor de wijze waarop er in onze vieringen mee wordt omgegaan. Het kan heel goed zijn dat wij ons zeer verdiepen in de verkondiging van de Bijbel, er de grote kernwoorden op het spoor komen, maar in zekere zin, net zoals de mensen in Nazareth, blijven steken in de mooie woorden en verheven gedachten die er voor ons in klinken. In dat opzicht is de bewondering die mensen uitspreken voor een preek dubbelzinnig en misleidend. ‘De pastor heeft het mooi gezegd’, hoor je dan, maar daarmee is nog niet gezegd dat het woord mensen ook werkelijk in hun kern heeft geraakt. Toch zal het daarom moeten gaan. Het woord moet niet alleen gehoord worden, maar ook uitdagen tot een vernieuwd en bevrijdend handelen van mensen! Je mag ook zeggen dat het Woord van God geschieden wil in ons midden en dat is heel bijzonder.

In Psalm 95 lezen wij ‘Het is heden, hoort naar zijn stem: verhardt niet uw hart’ . Omgaan met het Woord betekent dat wij ons volstrekt openen voor de werkelijkheid die ons wil bereiken. En dat Woord is niet meer of minder dan God die naar ons toe wil komen, die ons roept, zoals Abraham Heschel zegt, en in verbinding met ons wil komen. Het is die verbinding waardoor wij, mensen, op het spoor komen van wat werkelijk leven is, van wat onze plaats en roeping is in deze wereld.

In het luisteren naar het Woord gaat het om ‘to be or not to be’ , om alles of niets! Heel indringend komt dat naar voren als er in de Paasnacht gezongen wordt ‘ dit is de nacht waarvan geschreven staat: voor u is het donker niet duister, de nacht zo licht als de dag’ . In de nacht van Pasen horen wij niet alleen verhalen van schepping en bevrijding, maar wordt ons verkondigd dat het diezelfde God is die ons hier en nu roept tot opgewekt leven.

Verkondiging De verkondiging van het woord zal zo moeten gebeuren, dat het geschiedt en mensen erdoor voor een waarachtige en eerlijke keuze worden gesteld. Liturgie wordt in dit verband wel eens omschreven met twee karakteristieken: ze moet bemoedigen en uitdagen!

Daarom is het erg belangrijk dat wij in onze aandachti ge lezing en bestudering van de Bijbel proberen door te dringen tot de diepe kern van de aanwezige verkondiging en daarbij ook onszelf hier en nu onder de kritiek en de zeggingskracht van de woorden proberen te stellen. An ders lopen wij het gevaar de Schriften vooral te horen met het oog gericht op mensen (anderen) die niet doen wat er vanuit de Bijbel gevraagd wordt terwijl wij zelf buiten schot blijven. Grof gezegd: de Schrift is niet de legitimering van alles wat zich als links en maatschappijkritisch presen teert en ook niet de rechtvaardiging van de bestaande orde of een geloofshouding die zich vooral ‘binnen in het hart’ voltrekt. Wij mogen op geen enkele manier met de Schriften op de loop gaan, maar wij dienen ons juist in alle openheid te laten meenemen in de beweging waarin de Schriften ons willen betrekken, en opengaan voor God die hier en nu in ons midden geschieden wil. •