10 - 11 Wijwater, gewijd water…of ‘Heilig Water’!?

Wijwater, gewijd water… of ‘Heilig water’ !?

Er was dit jaar zelfs Heilig water op het Kunstenfestival te Watou!

Wijwater is water dat door een priester gewijd is. Dit water wordt in de liturgie van de kerk dikwijls gebruikt. Het eerste waar we aan denken is ongetwijfeld het water dat men gebruikt bij de doop. De dopeling wordt met wijwater overgoten. We doen dit als gedachtenis aan de doop van Jezus door Johannes in de Jordaan. Zo worden we volgelingen van Jezus Christus, we behoren vanaf dat moment tot de gemeenschap van de Christenen. In de viering van Paasnacht besprenkelen we de nieuwe paaskaars en de aanwezige gelovigen met gewijd water, als herinnering en hernieuwing van ons vroeger ontvangen doopsel.

Ook bij kerkelijke begrafenissen besprenkelt de voorganger nog een laatste maal de afgestorvene als een laatste zegening en een herinnering aan zijn/haar doopsel.

We treffen ook wijwater aan bij de ingang van de kerken. Bij de toegangsdeur bevindt zich een kom in steen gebeiteld of is er een grote schelp aangebracht, gevuld met water. Bij het binnenkomen van het kerkgebouw dopen de gelovigen even de hand in het water en maken een

kruisteken. Door de coronabesmettingen wordt dit nu minder en minder gedaan.

Wijwater wordt natuurlijk ook gebruikt om allerlei voorwerpen, meegebrachte souvenirs van een bedevaartsoord, wagens, gebouwen, velden en stallen van de dieren … aan God toe te wijden. Veelal ook als bede om deze zaken tegen kwaad en onheil te beschermen. Sinds lange tijd hebben veel (oudere…) mensen thuis ook een wijwatervaatje aan de muur hangen. Vanuit dezelfde bekommernis om het ‘negatieve’ van huis en bewoners weg te houden. Ook werd de met Palmzondag meegebrachte palmtak gebruikt om het huis te besprenkelen. (bv bij fel onweer) Door ‘de kennis van de wetenschap’ en het ‘geëvolueerde geloof’ zijn deze handelingen meer en meer in onbruik geraakt.

Wanneer durven we dan spreken van ‘Heilig water’ ? In een van zijn recentste liedjes (‘Waar de zon weer opkomt’ - 2020) zingt Bart Peeters van het ‘heilig waterbad’. Hier bedoelde hij de baden in Lourdes, waar mensen in het bronwater uit de grot van Massabielle ondergedompeld worden. Dit baden is de laatste jaren omwille van corona ook omgevormd tot een ritueel besprenkelen van het gezicht van de bedevaarders!

De term ‘heilig water’ gebruiken mensen vooral voor rivieren, bronnen, waterputten… waaraan ze ‘speciale’ eigenschappen toeschrijven zonder tussenkomst van de mens! Geneeskundige krachten, reinigende effecten of beschermende machten… Mensen hebben nood aan symbolen en rituelen om wat hen onzichtbaar ten diepste beroert toch zichtbaar of tastbaar te maken.

In veel religies, levensovertuigingen of culturen heeft water een bijzondere betekenis.

Bart Peeters. ‘Voor de zon weer opkomt’ (2020)

Voor mijn opa zaliger was de oorlog een ramp, verzetsheld, vuurpeloton in het concentratiekamp, zijden draadje, kantje boordje, op het nippertje vrij. Als de nood hoog is, is de redding nabij. Hij leek verloren, zijn kansen heel klein. Voor de zon weer opkomt, durft de nacht donker zijn…

Daarna ging hij ieder jaar met de Lourdestrein mee, bedevaarders helpen, mijn opa werd brancardier, het heilige waterbad, mensen doodziek maar blij. Als de nood hoog is, lijken mirakels nabij. Ze leken verloren, hun kansen heel klein. Voor de zon weer opkomt, durft de nacht donker zijn…

Ik denk vaak aan mijn opa zaliger, de laatste tijd, want de wereld lijkt al weer de pedalen wat kwijt. Hij zou gezegd hebben: ’t komt wel goed, ze vinden vast een vaccin. Want, als de nood hoog is, zijn remedies nabij. We leken verloren, de kansen heel klein. Voor de zon weer opkomt, durft de nacht donker zijn…

Ook te vinden op Google via

Voor de Hindoes is de Ganges een heilige rivier, waar men zich reinigt, waarin men bidt, offert en zelfs de assen van de verbrande overledenen uitstrooit. Bij de Moslims is water ok wezenlijk aanwezig voor de dagelijkse rituele reinigingen. Tijdens de hadj (bedevaart) wordt water uit de ZamZam bron meegenomen voor familie en vrienden thuis. In heel wat Japanse of Boedhistisch geïnspireerde tuinen is een waterpartij symbool voor ‘De Stroom des Levens’.

Ook bij ons, Christenen en de bedevaarten heeft (de symboliek van) water een bijzondere betekenis! In de beleving van bedevaarten en pelgrimages komt ‘de kracht van het water’ dikwijls aan bod. Denken we hierbij aan de pelgrims, dagen en weken onderweg naar Santiago de Compostela in Spanje. Net voor de Monte del Gozo (de berg van de vreugde), net voor ze Compostela binnenstapten, konden ze zich wassen in het riviertje bij de plaats Lavacolla (wasplaats).

Teken van een nieuwe geboorte, een wederdoopsel als het ware. Ze wilden als ‘nieuwe mens’ Sint Jacob gaan groeten en zo ook de belofte uitspreken om hun verdere leven nieuw en anders aan te pakken!

Allen die naar Lourdes gaan willen met eigen ogen de bron in de grot aanschouwen, waaruit sinds 1858 ononderbroken water vloeit. Voor velen is het in Lourdes een sterke traditie om vanuit diezelfde bron water mee te nemen naar huis, voor henzelf of voor de thuisblijvers die hen erom vroegen. Iets uit een ‘heilige plaats’ meenemen naar huis is

méér dan zomaar een souvenir…

Je (laten) besprenkelen met Lourdeswater is

méér dan zich wassen of verfrissen…

Om de kracht van al die ‘heilige waters’ te begrijpen moeten we niet altijd ver gaan reizen. Denken we in onze streken maar aan Sint Arnoldus te Tiegem en aan de Sint Godelieve abdij te Gistel. Sint Arnoldus (+ augustus 1087) verbleef in de streek van Oudenburg en daar hij in verband wordt gebracht met vele mirakels werd hij reeds in 1221 heilig verklaard. In de meer recentere tijden werden enkele wonderbaarlijke genezingen in Tiegem aan de pas ontdekte Sint Arnoldusbron in het Holdenbroekbos aan Sint Arnoldus toegeschreven. En vanaf 1816 is ook daar een sterke verering voor deze heilige ontstaan en meteen werd het bos omgedoopt tot het Sint Arnolduspark. Vanaf 1866 werd er op dat domein een

kapel in gebruik genomen, waar tot op vandaag een schrijn aanwezig is met een relikwie van Sint Arnoldus. Dit was een geschenk uit Oudenburg. Mensen komen en gaan, tijden veranderen, een plaats kan van eigenaar wijzigen… maar de ‘gang’ van de mensen naar de bron is gebleven. De kleine pelgrimstocht die velen maken naar de bron van Sint Arnoldus te Tiegem om water te halen is gebleven. Zelfs duivenmelkers komen er water halen voor hun reisduiven. Als ze daardoor sneller vliegen is niet echt bewezen… �� !

Ook in de Sint Godelieve abdij te Gistel (in de volksmond: ’t Putje) is ook zo’n merkwaardige plaats, waar tot op vandaag veel mensen komen. Deze abdij werd in de 11e eeuw opgericht, precies op de plaats waar de heilige Godelieve in de waterput aldaar werd gegooid. De legende vertelt ons dat de blind geboren dochter van de edelman Bertolf van Gistel, van haar blindheid werd genezen door de ogen te wassen met water uit de put waarin het lijk van de gewurgde Godelieve was geworpen! Vandaar dat mensen ook op deze plaats water komen halen… Menig fietser, wandelaar of pelgrim bezoekt deze site, zoekt in de abdijkerk rust, gebed en inspiratie, geniet in het cafetaria van pint, koffie of taart én neemt een fles of bidon Godelievewater mee naar huis. Men kan voor of tegen volksdevotie zijn, je kunt geloven in de ‘kracht’ van al die waters of niet. Mirakels gebeuren niet elke dag, je mag veel in vraag stellen, je mag kritisch zijn… Eén feit is zeker; op veel plaatsen is het kerkbezoek of het deelnemen aan liturgische vieringen sterk afgenomen, maar op veel van die ‘merkwaardige plaatsen’ komen er nog veel mensen langs! Wat ze daar komen zoeken of halen is niet altijd zo duidelijk, wellicht is er een veelheid aan beweegredenen. Maar, ze zijn er…

Van het meegebrachte water zal hopelijk alvast…hun hart beter ‘zien’!

En dat is het waar het uiteindelijk allemaal om draait.

Watou 2022

Grenswater In een van de expositieruimten zoomde kunstenaar Eysinck Smeets in op het punt waar water en menselijke verhalen elkaar raken en waar het water grenzen doet vervagen… Zo hoorden we het verhaal van een Franse en een Belgische boer die elkaars veld besproeiden over de Belgisch-Franse grens heen. Het water kwam uit de Heidebeek waarbij de landsgrens precies in het midden van het water ligt. Beiden waren volkomen wettelijk in orde omdat er aan de Franse zijde van de grens geen verbod op beregening gold en de Belgische boer beregende géén Belgisch grondgebied! Of hoe gezond boerenverstand de wet ‘poëtisch’ kan interpreteren.

Zo was er naast een watertap met een mengeling van Belgisch en Frans bronwater, ook een waterkoeler met water dat ‘au-bain-marie’ geheiligd werd door het samenvoegen van 12 flesjes heilig water afkomstig uit plaatsen van over heel de wereld. Van een flesje dat gewijd is door Paus Franciscus, water geplukt uit de Ganges tot Lourdeswater…