Tupeciary. O kobietach, które robią to co chcą. Tom 1

PÉNÉLOPE BAGIEU

TUPECIARY O kobietach, które robią to, co chcą

PÉNÉLOPE BAGIEU

TUPECIARY O kobietach, które robią to, co chcą

Moim cudownym córkom

Historie zawarte w tej książce zostały wcześniej opublikowane na blogu autorki na stronie Lemonde.fr

Culottées. Des femmes qui ne font que ce qu’elles veulent Pénélope Bagieu © Gallimard, 2016 © For Polish edition: Fundacja Bęc Zmiana, 2018 ISBN: 978-83-62418-92-3 Dodruk, 2020 Tłumaczenie: Agnieszka Pączka-Torelli, Anna Pączka Redakcja językowa i korekta: Justyna Chmielewska, Aleksandra Kędziorek Skład: Piotr Chuchla Font: Fernando Fuentes Méndez na podstawie odręcznego pisma autorki Wydawca: Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana ul. Mokotowska 65/7 00-533 Warszawa www.beczmiana.pl bec@beczmiana.pl Druk: Drukarnia Skleniarz ul. Juliusza Lea 118 30-133 Kraków www.skleniarz.eu Zamówienia: www.beczmiana.pl/sklep

ClĂŠmentine Delait Kobieta z brodÄ…

Jako dziecko Klementyna jest niezwykle silna.

Co jest bardzo na rękę rodzicom, rolnikom z Wogezów.

Gdzie mam ci to położyć, tato?

Jakiś czas później Klementyna zakochuje się bez pamięci e Dobra, kupuj w piekarzu w końcu tego ie?

Józefie. Hi ptysia czy n

W okresie dorastania Klementyna odkrywa jednak, że ma coś więcej…

Coooo

o? Mam szminkę na zębach?

Hi

Zaczyna więc golić brodę.

Uczucie jest odwzajemnione. entyno, Klem c z y…

TAK.

Klientów mocno intryguje nowa pani piekarzowa.

Coś jeszcze?

5

Józefa dręczą jednak straszne bóle reumatyczne.

Klementyna nie może dłużej patrzeć na jego cierpienia.

Mój ty biedny kurczaczku!

Nzinga Krรณlowa Ndongo i Matamby

Król Kiluanji miał czwórkę dzieci, które kochał czule.

Lecz jego ulubione dziecko urodziło się w 1583 roku,

z pępowiną owiniętą wokół szyi.

Kobieta, która wydała ją Słowo „kujinga” na świat, przepowiedziała (w kimbudu „owinięta”) wówczas ojcu: posłużyło za imię dla córeczki.

Zo­ stanie królową.

Nawet na wojnę, która sieje Po śmierci ojca na tronie wówczas spustoszenie. Ndongo zasiada jej brat Mbandi, (obecnie Angola) kilkakrotnie choć nie jest bystrzakiem. staje się celem najazdów Portugalczyków.

Mbandi obawia się Nzingi, która jest znacznie bardziej inteligentna (i ma rację).

14

Nzinga od razu zapanowała nad sercem swego taty, który wszędzie ją ze sobą zabiera.

Podejrzliwy i nieco maniakalny Mbandi dla bezpieczeństwa decyduje się zlecić zabójstwo syna siostry.

Która staje się jego najgroźniejszym wrogiem.

Margaret Hamilton PrzeraĹźajÄ…ca aktorka

(Nie mylić z jej imienniczką, Nasza Margaret urodziła się równie wdechową, w Cleveland w 1902 roku która opracowała i wcale nie śnił jej się oprogramowanie systemu podbój kosmosu. pokładowego statku kosmicznego Apollo) Margaret wraz ze stertami zapisów kodu źródłowego Apollo 11.

Ja chcę być

aktorką!

(Choć i tak skończy, latając w przestworzach) Margaret marzy o rolach romantycznych.

Przesłuchanie

Następna!

Proszę sobie zoperować nos!

O, nie!

Margaret oczywiście nie podziela tej opinii.

Mój nos jest całkiem w porządku!

Ten facet to idiota.

23

I dam pani jedną radę:

Postanawia zmienić sposób postępowania.

Ty też starasz się o rolę pięknej, wrażliwej uciekinierki?

Las Mariposas Siostry rebeliantki

Państwo Mirabal mają cztery córki, które dorastają w Ojo de Agua, w Republice Dominikany.

Zrządzeniem losu wszystkie cztery są bardzo inteligentne, zdecydowane i piękne.

Trujillo jest u władzy od czasu zamachu stanu w 1930 roku.

To okrutny despota, który ściga swych przeciwników z pomocą budzącej postrach tajnej policji. Paskudny klimat.

Kraj znajduje się wówczas w żelaznym uścisku strasznego dyktatora, który sam siebie nazywa „El Jefe” (Szef).

Małe siostry Mirabal dorastają Piętnastoletnia Minerva W tym samym czasie zaczyna kwestionować politykę pragnie kontynuować w beztroskiej atmosferze swego kraju, zwłaszcza naukę. zamożnej rodziny. Chodzą gdy słucha zagranicznych Eeee… do katolickiej szkoły. zgadzam stacji radiowych. się.

Jak to „tyran”?

33

Josephina van Gorkum Uparta zakochana

Józefina przychodzi na świat 28 czerwca 1820 roku w Ruremonde na południu Holandii.

Jej pełne imię brzmi:

Pozostańmy przy Józefinie.

Od wczesnego dzieciństwa kocha wolność.

Jest przedostatnim z dziesięciorga dzieci arystokratycznej katolickiej rodziny.

Jej mama, Marie Agnes, z pewnością miała opiekunki.

Pewnego dnia Józefina poznaje Jakuba. To miłość od pierwszego wejrzenia.

Jakub Werner van Gorkum ma wszelkie cechy mogące sprawić, że nie spodoba się rodzinie dziewczyny.

Po pierwsze jest od ciebie 10 lat starszy.

43

Poza tym jest wojskowym, co w ogóle nie jest odpowiednie dla jonkvrouwe (panienki z dobrej rodziny).

Dobrze panu w mundurze.

Lozen

Wojowniczka i szamanka

Lozen przychodzi na świat w pobliżu świętej góry Ojo Caliente, w wiosce Chiricahua, około 1840 roku. Jej brat Victorio zostanie wielkim wojennym wodzem Apaczów.

Już od dzieciństwa Lozen wie, czego chce: zajęcia zarezerwowane dla indiańskich kobiet ją nudzą.

Ona pragnie

DZIAŁAĆ.

Poddaje się rytuałowi przejścia w wiek dorosły…

P

AF!

…wieńcząc go oświadczeniem, że nigdy nie wyjdzie za mąż.

W rzeczy samej: mieszkańcy Chiricahua potrzebują jej pomocy.

Wolę poświęcić się dla mojego ludu.

W tamtych czasach terytorium jej plemienia rozciąga się między Arizoną a Nowym Meksykiem.

Do roboty.

„Apaczeria"

Jeśli to wam nie przeszkadza.

50

Annette Kellerman Syrena

Jako córka australijskiego wiolonczelisty i francuskiej pianistki, 6 lipca 1886 roku przychodzi na świat mała Annet te.

Przez długie lata nosi na nogach ciężkie szyny. Lekarz doradza rodzicom, by posłali ją na basen – pływanie stymuluje mięśnie.

Annet te zaczyna więc pływać.

Jednak w wieku 6 lat biedne dziecko choruje na polio.

W wieku 15 lat jest zdrowa.

Jest pan pewien, doktorze?

Bezustannie.

Dziewczynę ogarnia duch rywalizacji. Wyzywa na pojedynek atletów ze starego kontynentu.

A przy okazji zostaje mistrzynią regionalnych zawodów w pływaniu na 100 metrów stylem dowolnym.

Trzykrotnie próbuje Europejczycy są zaintrygowani przepłynąć Kanał dziewiętnastoletnią Australijką pływającą w Sekwanie.

La Manche (daremnie).

Dzień dobry!

Dajemy!

(Za to pokonuje wszystkich pływaków płci męskiej) 59

Delia Akeley

Delia Julia jest ostatnim z dziewięciorga dzieci Patricka i Margaret Denning, biednych irlandzkich imigrantów z Beaver Dam (w stanie Wisconsin).

Jest spokojnym i powściągliwym dzieckiem, bez słowa sprzeciwu wykonuje prace domowe.

Ma ojca choleryka. Gdy Dalia ma 13 lat, ojciec urządza jej kolejną awanturę, która przelewa czarę.

Delia opuszcza dom

na zawsze.

Ucieka do Chicago…

…gdzie zostaje asystentką Akeley uchodzi za znawcę wśród naturalistów. To on słynnego taksydermisty, wykonał słynne dioramy dla Carla E. Akeleya.

Dziękuję, moja mała.

P…pańskie oczy.

69

Muzeum Historii Naturalnej w Nowym Jorku.

Josephine Baker Tancerka, członkini ruchu oporu, matka

Carrie i Eddie występują ze swoim numerem kabaretowym na ulicach St Louis (i są zakochani).

W 1906 roku na świat przychodzi ich córka, Freda Josephine.

Zaraz po narodzinach wchodzi na scenę.

Kilka miesięcy później Eddie się ulatnia i Carrie musi radzić sobie sama.

W wieku lat 13 wychodzi za mąż za chłopca o imieniu Willie.

Josephine bardzo szybko idzie w ślady rodziców.

By wspomóc budżet rodziny, powiększającej się wraz z kolejnymi miłosnymi przygodami matki, mała Josephine sprząta u bogatych kobiet (które bardzo źle ją przy tym traktują).

Rok później rozbija mu na głowie butelkę.

(Jak można się było spodziewać, rozwodzą się)

76

Josephine postanawia zaufać intuicji i próbuje dołączyć do trupy profesjonalnych tancerek.

Tove Jansson

Malarka, twรณrczyni trolli

Tove Marika Jansson została poczęta w Paryżu, a urodziła się w Helsinkach 9 sierpnia 1914 roku.

Jej ojciec Wiktor jest rzeźbiarzem i rodzina mieszka w pracowni artysty.

Rysować zaczyna zanim nauczy się chodzić.

Tove dorasta w wesołym i twórczym domu, w którym rodzice i dzieci całymi dniami się bawią, malują i opowiadają historie.

Zachęca ją, by dziewczynka robiła to, na co ma ochotę, nie przejmując się tym, czego się od niej oczekuje.

Jej mama, Signe, jest ilustratorką. Rysuje, jeździ konno, strzela z wiatrówki i gotuje obiady dla męża i ich trójki dzieci.

Jest wzorem dla córki.

Swą pierwszą książkę Tove Następnie wyjeżdża studiować wydaje jako trzynastolatka. sztuki piękne do Sztokholmu,

Rzymu i Paryża.

86

Agnodice Ginekolozka

Agnodice przychodzi na świat w IV wieku p.n.e. w Atenach.

Jako dziecko jest świadkiem cierpień (i śmierci) kobiet w trakcie porodów…

…głównie dlatego, że wolały te sprawy załatwiać między sobą…

Ateńczycy świeżo wprowadzili zakaz wykonywania zawodów lekarskich przez kobiety, podejrzewając je o dokonywanie aborcji.

Banda czarownic!

No nie!

…zamiast posyłać po lekarza (mężczyznę).

(Niszcząc w ten sposób zaufanie istniejące pomiędzy lekarkami i pacjentkami)

Wolimy, żeby im się oberwało!

97

No już dobrze, bez grymaszenia.

Robimy żabę!

Leymah Gbowee Społecznica

Czwarte dziecko w rodzinie Gbowee rodzi się 1 lutego 1972 roku w Monrovii (Liberia).

Znowu córka.

Jej matka nazywa ją Leymah (to znaczy „Co jest ze mną nie tak?”).

Ale już wkrótce wszyscy wołają na nią „Red” z powodu jasnej skóry.

Liberia została utworzona przez byłych amerykańskich niewolników. Leymah dorasta w tym podwójnym dziedzictwie kulturowym.

Dom dzielą z babcią, trochę czarownicą, która pomaga rodzić kobietom zbyt ubogim na szpital (mówi się też o niej, że ma władzę nad wężami).

Jest najlepsza w klasie i ma w planach studia uniwersyteckie, chce zostać lekarzem. Dobre stopnie zapewniają jej święty spokój: rodzice pozwalają jej mieć wychodne, chadzać na tańce i spotykać się z chłopakami.

105

Jej rodzice ciągle się kłócą, głównie dlatego, że ojciec zdradza swoją żonę na prawo i lewo.

Jednak siostry poświęcają Leymah dużo uwagi.

Pierwszy chłopak publicznie ją policzkuje (natychmiast go rzuca).

Giorgina Reid Strazniczka latarni

Giorgina Anzulata urodziła się 3 listopada 1908 roku w Trieście we Włoszech…

Giorgina jest bardzo ciekawska. Ma potrzebę zrozumienia, z czego wszystko jest zrobione i jak działa.

Cały wolny czas spędza na czytaniu, wymyślaniu i malowaniu.

…a następnie przepłynęła wraz z matką Atlantyk, aby osiedlić się w Ameryce.

Nowojorska szkoła sztuk pięknych Leonarda da Vinci drogą wyjątku przyjmuje ją na studia, mimo że dziewczyna ma dopiero 15 lat.

Gina, zjedz kurczaka!

Studiuje na Wydziale projektowania Tkanin, gdzie spotyka swego przyszłego męża, Donalda Reida.

Przeprowadzają się do Queens, ale marzą o oceanie.

Udaje im się w końcu osiedlić na klifach Rocky Point na Long Island, gdzie mają zamiar dożyć spokojnie swych dni, lecz sąsiedzi ostrzegają: Niestety za 10 lat wszystkie domy znajdą się pod wodą!

Erozja!

Całe życie oszczędzają, by kupić domek z widokiem na morze.

116

Christine Jorgensen Gwiazda

…które rodzi się w ciele chłopca.

Państwo Jorgensen mieszkają na Bronksie w Nowym Jorku. 30 maja 1926 roku przychodzi na świat ich drugie dziecko…

Nadają jej imię George junior.

George jest bardzo drobna i cały czas się sprzecza.

Cierpi z powodu tego, że musi ubierać się jak chłopiec, i po kryjomu wkłada sukienki siostry. A przede wszystkim marzy, żeby na święta dostać lalkę.

Jako nastolatka robi się zazdrosna o swego najlepszego przyjaciela.

Litości, Jezusku.

Nie znoszę pociągów.

Lub raczej o jego dziewczyny.

George izoluje się. Unika przyjęć i zamyka się w sobie, a czasem nachodzą ją bardzo czarne myśli.

Aby oderwać ją od tych myśli, ojciec uczy ją w kuchni wywoływać zdjęcia.

Jej najlepszy przyjaciel zostaje zwerbowany na wojnę.

Dobra, cześć stary!

Chcąc uwolnić się od ciężaru uczuć, George ma nadzieję, że nigdy z niej nie wróci.

125

Wu Zetian Cesarzowa

Wu Zhao przychodzi na świat 17 lutego w roku całkowitego zaćmienia Słońca.

Jej ojciec jest dygnitarzem prowincji Syczuan i zachęca swoją córkę do czytania wszystkiego, co możliwe.

ko nf u

Wu szybko wykazuje się inteligencją i niespotykanym w jej wieku gustem literackim.

No jak to… to proste!

Jestem Platonem!!!

A ponieważ jest też wyjątkowo piękna, w wieku 12 lat wkracza na najbardziej prestiżową ścieżkę kariery dostępną kobietom tamtej epoki…

Jest „Cairen”, konkubiną piątej rangi Taizonga Wielkiego.

cj us

z

…zostaje konkubiną cesarza.

Ach.

Pewnego dnia udaje jej się ujarzmić konia, który miał opinię nieposkromionego.

Zwraca tym uwagę cesarza, który dotąd niemal jej nie dostrzegał.

Jest się czym pochwalić.

Podobno umiesz też pisać?

W pięciu językach.

A co?

137

Spis tresci Clémentine Delait, Kobieta z brodą

3

Nzinga, Królowa Ndongo i Matamby

13

Margaret Hamilton, Przerażająca aktorka

21

Las Mariposas, Siostry rebeliantki

31

Josephina van Gorkum, Uparta zakochana

41

Lozen, Wojowniczka i szamanka

49

Annette Kellerman, Syrena

57

Delia Akeley, Podróżniczka

67

Josephine Baker, Tancerka, członkini ruchu oporu, matka

75

Tove Jansson, Malarka, twórczyni trolli

85

Agnodice, Ginekolożka

95

Leymah Gbowee, Społecznica

103

Giorgina Reid, Strażniczka latarni

115

Christine Jorgensen, Gwiazda

123

Wu Zetian, Cesarzowa

135

Wojowniczka Apaczów, hollywoodzka syrena, strażniczka latarni morskiej, twórczyni trolli, ginekolożka i cesarzowa – tupeciary za nic mają stereotypy.

Piętnaście portretów kobiet, które wzięły los we własne ręce.

ISBN : 978-83-62418-92-3

Cena: 69,00 zł