MIĘDZY DOKUMENTALNOŚCIĄ A EKSPERYMENTEM / KAROLINA ZIĘBIŃSKA-LEWANDOWSKA

Karolina Ziębińska-Lewandowska

Między

dokumentalnością a

eksperymentem Krytyka fotograficzna w Polsce w latach 1946–1989

M i ę d zy d o k u m e n ta l n o ś c i ą a e k s p e ry m e n t e m

Karolina Ziębińska-Lewandowska

M i ę dzy d o ku m e n t– alnością a e k s pe rym e n t– em K ry t y k a f ot o g r a f i c z n a w P o l s c e w l atac h 1 946 –1 989

Rodzicom

Spis tReści

1. WPROWADZENIE

9

2. WOBEC REALIZMÓW Między realizmem a dokumentalnością 23 Realizm socjalistyczny czy realizm tout court? 61 Fotoreportaż — od autonomii do zaangażowania 99 3. AWANGARDOWOŚĆ I MEANDRY NOWOCZESNOŚCI Rok 1948 Spór o abstrakcję Imperatyw eksperymentu

155 169 197

4. METANARRACJA SPECYFIKI MEDIUM Specyfika medium — umacnianie Specyfika medium — rozkruszanie

231 249

5. ZAKOŃCZENIE

283

6. ANEKS Krótka historia czasopism fotograficznych w PRL

291

1.

WPROWADZENIE

Obowiązkiem historyka jest znajdowanie dla kierunków badania historii — motywacji we współczesności, a dla współczesności — szukanie kontekstów historycznych1.

N

iniejsza książka dotyczy fotografii, ale w sposób szczególny. Fotografia jest tu zapośredniczana poprzez teksty krytyczne, teoretyczne i kronikarskie oraz przez reprodukcje zamieszczane w czasopismach fotograficznych ukazujących się w okresie PRL. Nie zajmuję się ani krytyką fotograficzną, ani historią fotografii, choć analizowane są tu przede wszystkim teksty krytyczne oraz artykuły, które historię fotografii nam przybliżają.

Każdy, kto uprawiał fotografię w czasach PRL lub interesował się nią, wie, jak ważną funkcję obok wystaw pełniły czasopisma, o których mowa w tej pracy2. Niepoddane reżimowi rentowności oferowały treści intelektualne i wizualne często na bardzo wysokim poziomie. Tytuły takie jak „Fotografia” czy „Obscura” odgrywały podobną rolę, jak w literaturze pismo „Literatura na Świecie”, a w filozofii i językoznawstwie „Teksty” — periodyki na bieżąco zapoznające odbiorców z dużą częścią najciekawszych zjawisk rodzimych i zagranicznych w danej dziedzinie. Czasopisma fotograficzne ważne są z jeszcze jednego powodu — ich analiza rzuca światło na nasz współczesny stan świadomości fotograficznej. Pokazuje, jak długo myślenie o fotografii było uwarunkowane rozpatrywaniem jej w kontekście sztuki, jak środowisko fotografów zamykało się i otwierało na kontakt z artystami wizualnymi, jak radykalnie myślano o fotografii w okresie odwilży oraz jak późno zajęto się kategorią dokumentu.

Analizowanie fachowych czasopism fotograficznych to de facto odwoływanie się niemalże wyłącznie do kategorii fotografii artystycznej — poza polem zainteresowania piszących pozostawały fotografia prasowa czy użytkowa. W jaki sposób zatem, za pomocą jakich pojęć i według jakich strategii

11

1. W p r o wa d z e n i e

funkcjonujące w obiegu publicznym teksty oraz reprodukcje fotografii wydzielały z całości wytwarzanych fotografii to, co uznawane było za sztukę? Dziś, kiedy właściwie nie istnieje już podział na fotografię nieartystyczną i artystyczną, wydaje się, że ta ostatnia kategoria straciła na znaczeniu. Przez cały wiek XX była jednak ona w Polsce kategorią kluczową, która radykalnie regulowała podziały przeprowadzane w obrębie fotografii. To, do czego odwołują się autorzy analizowanych tekstów, to „rzecz”, którą za Liz Wells można określić mianem „fotografia jako sztuka” czy za Pierre’em Bourdieu jako „fotografię w polu sztuki”3. W terminologii polskiej zaś historycznie jest ona określana właśnie jako „fotografia artystyczna” lub „fotografika”4. Jakichkolwiek terminów byśmy nie używali, nie do podważenia jest fakt, że od początku fotografia była rozpięta pomiędzy antagonistycznie ustawionymi pojęciami sztuki i niesztuki — oczywiście zawartość obu zbiorów ulegała i ulega zmianie. Pochodną tej opozycji były inne pary przeciwieństw, takie jak fotografia użytkowa i nieużytkowa czy dokumentalna i twórcza. Problem, który dziś mamy z terminem „fotografia artystyczna”, wynika, jak sądzę, stąd, że w czasie, kiedy zaczęto szukać sposobów na przyłączenie fotografii do obszaru sztuki, „artystyczność” umiejscawiano po stronie obrazu — jego cech formalnych i wzniosłych treści (np. symbole czy kompozycje odpowiadające gatunkom malarskim). Dziś natomiast powszechnie i zapewne nieodwołalnie umiejscawiamy „artystyczność” fotografii poza obrazem — czyli przede wszystkim w tym, jakie pełni ona funkcje i jak jest interpretowana. Dokonało się więc radykalne przesunięcie — z cechy immanentnej, „wsobnej” na funkcję, właściwość zewnętrzną i opartą na relacyjności. Oczywiste stało się również to, że żadnej „rzeczy” (pojęciu, kategorii) nie da się już przypisać raz na zawsze funkcji, że wraz z upływem czasu, zmianą okoliczności czy systemu odniesień — „rzeczy” ulegają znaczącym transformacjom, przechodząc nawet w swoje przeciwieństwo. Dziś zatem inaczej rysujemy

12

podziały5. Współcześnie — lecz od niedawna — fotografia coraz częściej włączana jest w ogólną historię sztuki oraz jest analizowana w szerokim kontekście historii kultury. Książka ta jednak dotyczy przeszłości, nie da się więc na siłę unieważnić kategorii, której istnienie potwierdza analizowany materiał, kategorii, która nadawała radykalną strukturę i determinowała relacje sztuka — fotografia — społeczeństwo.

Budowana jest tu natomiast krytyczna historia tej kategorii przez niedogmatyczne poszukiwanie definicji fotografii artystycznej oraz poprzez opis dynamiki jej wytwarzania przez teksty i reprezentowania w analizowanym materiale.

Granice chronologiczne niniejszego opracowania — lata 1946–1989 — zostały wyznaczone przez materiał badawczy.

Stanowią go czasopisma poświęcone zagadnieniom fotograficznym — teoretycznym i praktycznym — wychodzące w Polsce oficjalnie, podlegające cenzurze i subwencjonowane w rozmaitych formach przez państwo. Ukazywały się one w sposób ciągły w okresie PRL, począwszy od roku 1946 do 1989, kiedy wszystkie trzy wychodzące wówczas tytuły zostały zamknięte.

Czasopisma nie są tu traktowane jako „nośnik prawdy historycznej”, ale jako medium i jednocześnie generator dyskursu. Nie uznaję czasopism za źródła, tylko za fakty, których poszczególne elementy i ich wzajemne powiązania są badane. Narracja wokół czasopism rozwijana jest ze świadomością, że wytwarzane przez nie fakty — jakimi były teksty, ilustracje, ogłoszenia etc. — są produktem epoki, w której w Polsce wszystko ulegało upolitycznieniu — tak jak w Europie Zachodniej czy Stanach Zjednoczonych wszystko podlegało urynkowieniu. Sztuka w PRL, a także wszystko, co o niej pisano, była bezpośrednio, ideologicznie zależna od dynamiki przemian politycznych, choć zmieniała się jej funkcja — od propagandowej po legitymizującą6.

Jeśli chodzi o krytykę artystyczną, to sytuacja pozornie była jednoznaczna — oczywiste wydaje się jej „zniewolenie” choćby przez cenzurę. Wiadomo, że każdy tekst,

13

1. W p r o wa d z e n i e

każdy numer czasopisma musiał być „zwolniony do druku” pieczątką cenzora. W 1987 roku Jerzy Busza pisał, że żadne pismo nie ma sprecyzowanej ideologii artystycznej, że czasopisma są melanżem w granicach zakreślonych przez politykę kulturalną7. Ale cenzura w ciągu omawianego pięćdziesięciolecia nie działała w sposób jednolity. Były okresy wzmożonej kontroli i wyczulenia na treści polityczne, ale także okresy daleko idącej swobody. Przede wszystkim jednak działała autocenzura, której mechanizmy są dziś trudne do odtworzenia, prowadzono też różnego rodzaje gry, dla młodszych badaczy praktycznie dziś nie do odczytania czy w ogóle nie do wyśledzenia — gdyż materiałem do badań musiałoby być to, czego nie ma, czego w tekstach zabrakło8. Większość autorów i redaktorów pism starała się wyczuć, co „przejdzie”, co spotka się z aprobatą, a czym można się narazić, ryzykując nawet zamknięcie tytułu. Stopień niezależności pisma zależał też od tego, kim był redaktor naczelny, jak mocna była jego pozycja w PZPR, czy mógł i chciał bronić częściowej niezależności politycznej, czy też nie.

Czasopisma specjalistyczne — pomimo tych zastrzeżeń szczególnie istotne, moim zdaniem, dla badania fotografii — tworzyły stosunkowo spójną przestrzeń, która do początku lat 70. była reprezentatywna dla całości życia fotograficznego w Polsce, a zwłaszcza dla krytyki. Oprócz tekstów redakcyjnych zamieszczano w nich także przedruki z katalogów, fragmenty z narad twórczych Związku Polskich Artystów Fotografików, recenzje wydawnictw. Propagowano różne modele fotografii artystycznej, podejmując ambitne próby objaśniania czy też redefiniowania obowiązującego w danym czasie wzorca, a także teoretycznego określenia, czym jest lub czym być powinna fotografia artystyczna. Przez pierwszych trzydzieści lat po wojnie wychodził zawsze tylko jeden tytuł poświęcony zagadnieniom i amatorskim, i zawodowym, artystycznym i teoretycznym. W latach 1946–1952 był to „Świat Fotografii”9, w latach 1953–1974 — miesięcznik

14

Okładka miesięcznika „Fotografia” 1958, nr 12

15

1. W p r o wa d z e n i e

„Fotografia”10. Od połowy lat 70. ukazywały się dwa tytuły: „Foto”11 i kwartalnik „Fotografia”12, a w latach 80. jeszcze dodatkowo „Obscura”13 — pluralizm ten odzwierciedlał w tym okresie pluralizm w życiu fotograficznym. Zawartość czasopism nie pokrywała się już też w tak dużym stopniu jak wcześniej z historią fotografii i krytyki w Polsce, gdyż wiele istotnych zdarzeń w środowisku fotograficznym odbywało się raczej na forum plenerów, wystaw czy dyskusji niż na łamach czasopism.

Książka ta rozgrywa się wokół dyskursu wytwarzanego przez czasopisma, a w szczególności, choć nie tylko, przez publikowane w nich teksty. Jej zasadniczym tematem są zatem dyskursy o fotografii, w szczególności artystycznej. Dyskurs, przy całej nieostrości terminu, rozumiem — za Michelem Foucaultem — jako zbiór realizacji werbalnych, który tworzy ogólny horyzont badawczy. Bardziej wąska definicja: to seria zdań logicznych i gramatycznych. A najbardziej szczegółowo: to sekwencja znaków, które są wypowiedziami, mają więc szczególny sposób istnienia, ułożone są konstelacyjnie, wchodzą ze sobą w różnego rodzaju relacje14. Dyskurs nie jest prostym krzyżowaniem się słów i rzeczy, języka i rzeczywistości. To porządek ich zaistnienia. Dyskursy to praktyki formujące przedmioty, o których owe dyskursy mówią — twierdzi autor Archeologii wiedzy. Definicja dyskursu dopełniona jest przez pojęcie wypowiedzi oraz formacji dyskursywnej, która jest zasadą rozproszenia i rozdzielania wypowiedzi. Dyskurs w odniesieniu do przeszłości to „zbiór wypowiedzi należących do jednej formacji dyskursywnej”, jest na wskroś historyczny, ale jednocześnie ujawnia niemożność stworzenia ciągłej narracji historycznej, a jedynie pociętej, fragmentarycznej15.

Narracja badacza oparta na branżowych tekstach krytycznych nie jest w pełni reprezentatywna dla całości historii fotografii w Polsce, co wynika z faktu skoncentrowania się na

16

arbitralnie wybranym, fragmentarycznym materiale (jedynie na określonym rodzaju czasopism) i tylko sporadycznego odwoływania się, na zasadzie analogii, do szerszego kontekstu sytuacji w krytyce artystycznej w ogóle. Można sobie wyobrazić, że narracje rekonstruowane osobno na podstawie na przykład biuletynów ZPAF, czasopism fotograficznych i materiałów posympozjalnych, choć odnoszące się do zagadnienia fotografii artystycznej w Polsce, mogłyby okazać się zupełnie różne. Ale też moją ambicją nie było stworzenie narracji ogólnej, stosującej się do całości zjawisk artystycznych czy fotograficznych. Przyjmuję, że w badaniu przeszłości wypowiadanie zdań prawdziwych możliwe jest jedynie wobec pojedynczych faktów. Praca ta nie ma charakteru kroniki, jest więc opowieścią, jedną z możliwych konstrukcji. Choć nie pretenduje ona do uniwersalnej opowieści o fotografii czy krytyce, to jednak z bardziej ogólnymi narracjami na ten temat w wielu miejscach się krzyżuje.

przypisy 1 2 3

4 5

U. Czartoryska, My i Wy — o typologii uczestniczenia w fotografii na przykładzie okresu międzywojennego, „Obscura” 1984, nr 8.

Przedmiotem analiz będą następujące czasopisma: „Świat Fotografii”, „Fotografia” (miesięcznik i kwartalnik) oraz „Obscura”.

L. Wells, Photography as Art, w: Photography: A Critical Introduction, ed. by L. Wells, Routledge, London and New York 2004; P. Bourdieu, The Cult of Unity and Cultivated Differences oraz The Social Definition of Photography, w: Photography: A Middle-brow Art, ed. by P. Bourdieu, transl. by S. Whiteside, Stanford University Press, Stanford 1990; zob. też: tenże, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, przeł. A. Zawadzki, Universitas, Kraków 2001.

Termin wprowadzony w latach 30. XX wieku przez Jana Bułhaka jest niezwykle żywotny i do dziś używany.

Por. A. Mazur, Historie fotografii w Polsce 1839–2009, Fundacja Sztuk Wizualnych, Kraków 2009. Autor porządkuje dziedzinę fotografii według jej zastosowań społecznych. Ale nawet mimo przyjęcia innych podziałów kategoria „artystyczności” nie znika całkowicie z pola

17

1. W p r o wa d z e n i e

zainteresowania, choć nazwana jest w sposób bardziej współczesny „artystycznymi użyciami”.

6 Na zjawisko to polscy badacze zwracali uwagę wielokrotnie, poczynając od koncepcji „ideozy” Andrzeja Turowskiego, po pojęcie „niemego dyskursu” użyte przez Piotra Piotrowskiego.

Por. A. Turowski, Krzysztof Wodiczko and Polish Art of the 1970s, w: Primary Documents. A Sourcebook for Eastern and Central European Art since the 1950s, ed. by L. Hoptman, T. Pospiszyl, MoMA and MIT Press, New York and Cambridge 2002, s. 154–158; P. Piotrowski, Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945 roku, Rebis, Poznań 1999, s. 137.

7 J. Busza, Kto komu pokazuje język, „Obscura” 1987, nr 4.

8 Anegdotyczne są historie dotyczące świata filmowego — celowo na przykład kręcono sceny, które miały „pójść pod nóż” i odwrócić uwagę cenzora od innych, subtelniejszych, które chciano ocalić.

Na temat cenzury — zob. np. A. Pawlicki, Kompletna szarość. Cenzura w latach 1965–1972: Instytucja i ludzie, Trio, Warszawa 2001.

9 „Świat Fotografii” był wydawany od sierpnia 1946 roku w Poznaniu przez Stowarzyszenie Miłośników Fotografii. Do 1952 roku ukazało się 31 numerów. Redaktorem naczelnym był Marian Schulz (potem pisownia nazwiska: Szulc), zastępcą redaktora — Zygmunt Obrąpalski, a w kolegium redakcyjnym zasiadali: Stefan Poradowski, Jerzy Strumiński, Eugeniusz Kitzman, Zenon Maksymowicz i Fortunata Obrąpalska. Nakład wahał się od 1300 do 1600 egzemplarzy.

10 Miesięcznik „Fotografia” początkowo wydawany był przez ogólnopolski okręg ZPAF, następnie przez wydawnictwo Sztuka, a po jego likwidacji — przez Arkady. Redaktorem został Adam Johann, od numeru 2 — Zbigniew Dłubak. Skład redakcji, nazywanej „komitetem”, podawany był dopiero od roku 1957. Należeli do niej: Henrietta Brzeska, Urszula Czartoryska, Zbigniew Dłubak, Stanisław Sommer, Wojciech Tuszko. Do 1972 roku na podstawie stopek redakcyjnych można odnotować następujące zmiany w redakcji: dochodzą Wojciech Kiciński (od 1962 roku), Walentyna Toczyska (od 1963 roku), Bohdan Łopieński (od 1965 roku) — pracujący wymiennie z Toczyską, Juliusz Garztecki (od 1967 roku), Halina Krüger (od 1967 roku), Małgorzata Garncarek (od 1969 roku); odchodzą Stanisław Sommer (w 1963 roku) i Henrietta Brzeska (w 1969 roku). Od numeru 6 z 1972 roku skład redakcji nie był podawany, co związane było z karnym usunięciem wszystkich członków redakcji (poza Wojciechem Tuszko). Rozwiązanie redakcji było konsekwencją opublikowania w numerze 3 z tego roku reprodukcji fotografii Jana Bułhaka z wkroczenia wojsk marszałka Piłsudskiego do Wilna w roku 1919. Funkcję redaktora naczelnego do numeru 6 z 1974 roku pełnił Stanisław Jung, a po nim, do zamknięcia pisma, Zygmunt Szargut, który następnie redagował magazyn „Foto”.

Pozostali członkowie redakcji w latach 1972–1974 to: Renata Sosnowska, Romuald Kłosiewicz, Barbara Kosińska, Wojciech Tuszko. Nakład wynosił początkowo 10 000 egzemplarzy, potem: 40 000.

18

11 „Foto” to miesięcznik dla fotoamatorów wydawany przez wydawnictwo Arkady w latach 1975–1989. Redagowany był przez komitet redakcyjny w składzie: Zygmunt Szargut (redaktor naczelny), Małgorzata Jarocka, Halina Stankiewicz, Wojciech Tuszko. Nakład wahał się od 30 000 do 50 000 egzemplarzy.

12 Kwartalnik „Fotografia” wydawany był przez wydawnictwo Arkady w latach 1976–1989. W skład komitetu redakcyjnego wchodzili: Wiesław Prażuch (redaktor naczelny), Romuald Kłosiewicz (zastępca redaktora), Barbara Kosińska-Filocha (sekretarz), Urszula Czartoryska, Jerzy Olek (do 1980 roku), Wojciech Wawrzonowski.

Do redakcji dołączyli m.in. Sławomir Magala (od 1979 do 1983 roku), Ryszard Bobrowski (od 1980 roku), Jerzy Busza (od 1981 roku) — współpracujący również z „Foto”, a od 1983 roku prowadzący „Obscurę”, a także Aleksandra Garlicka pracująca wcześniej w redakcji „Foto” (od 1983 roku). Nakład wynosił od 30 000 egzemplarzy w 1975 roku do 50 000 egzemplarzy w roku 1989.

13 „Obscura” to biuletyn Federacji Amatorskich Stowarzyszeń Fotograficznych wydawany w latach 1983–1989. Redaktorem naczelnym był pomysłodawca przedsięwzięcia Jerzy Busza, kolegium redakcyjne tworzyli: Lech Lechowicz, Sławomir Magala, Adam Sobota, Grzegorz Musiał, od numeru 10: Marceli Bacciarelli, Jan M. Jackowski, Marta Leśniakowska. Nakład wynosił 500 egzemplarzy.

14 M. Foucault, Archeologia wiedzy, przeł. A. Siemek, PIW, Warszawa 1977, s. 150.

15 Tamże, s. 140.

Między dokumentalnością a eksperymentem.

Krytyka fotograficzna w Polsce w latach 1946–1989, Karolina Ziębińska-Lewandowska Warszawa 2014 ISBN 978-83-64443-03-9 ISBN 978-83-62418-36-7 © Fundacja Bęc Zmiana, Fundacja Archeologia Fotografii, Karolina Ziębińska-Lewandowska KOORDYNACJA

Ela Petruk KOREKTA

Paulina Sieniuć PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD

Grzegorz Laszuk K+S, Anna Hegman K+S WYDAWCY

Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana ul. Mokotowska 65/7 00-533 Warszawa www.beczmiana.pl www.sklep.beczmiana.pl bec@beczmiana.pl zamówienia: sklep@beczmiana.pl

Fundacja Archeologia Fotografii ul. Andersa 13 00-159 Warszawa www.archeologiafotografii.pl fundacja@archeologiafotografii.pl

DRUK

Drukarnia Stabil ul. Nabielaka 16 31-410 Kraków Opracowanie niniejszego tekstu zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Ilustracje s. 151 Marek Piasecki, Populacja: budownictwo, reprodukcja,

„Fotografia” 1959, nr 6 s. 227 Zdzisław Beksiński, Wiry, reprodukcja, „Fotografia” 1958, nr 11 s. 281 Zbigniew Dłubak, Ocean, 1973, fotografia

© Fundacja Archeologia Fotografii / A. Dłubak s. 287 Okładka miesięcznika „Fotografia” 1953, nr 4

Publikacje Fundacji Bęc Zmiana Seria KIESZONKOWA Markus Miessen, Koszmar partycypacji, Warszawa 2013 McKenzie Wark, Spektakl dezintegracji. Sytuacjonistyczne drogi wyjścia z XX wieku, Warszawa 2014 Kuba Snopek, Bielajewo. Zabytek przyszłości, Warszawa 2014 Karolina Ziębińska-Lewandowska, Między dokumentalnością a eksperymentem. Krytyka fotograficzna w Polsce w latach 1946–1989, Warszawa 2014 Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych, red. Marek Krajewski, Marta Zawodna, Warszawa 2014 Seria DESIGN / PROJEKTOWANIE Nerwowa drzemka. O poszerzaniu pola w projektowaniu, red. Sebastian Cichocki, Bogna Świątkowska, Warszawa 2009 Jakub Szczęsny, Wyspa. Synchronizacja, red. Kaja Pawełek, Warszawa 2009 Handmade. Praca rąk w postindustrialnej rzeczywistości, red. Marek Krajewski, Warszawa 2010 Monika Rosińska, Przemyśleć u/życie. Projektanci. Przedmioty. Życie społeczne, Warszawa 2010 Redukcja / Mikroprzestrzenie. Synchronizacja, red. Bogna Świątkowska, Warszawa 2010 Artur Frankowski, Typespotting. Warszawa, Warszawa 2010 Coś, które nadchodzi. Architektura XXI wieku, red. Bogna Świątkowska, Warszawa 2011 Piotr Bujas, Alicja Gzowska, Aleksandra Kędziorek, Łukasz Stanek, Postmodernizm jest prawie w porządku. Polska architektura po socjalistycznej globalizacji, partner: Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa 2012 Natalia Fiedorczuk, Wynajęcie, Warszawa 2012 Maciej Rawluk, Przystanki polskie. Element infrastruktury punktowej systemu transportu zbiorowego, współwydawca: Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2012 Chwała miasta, red. Bogna Świątkowska, Warszawa 2012 Piotr Korduba, Ludowość na sprzedaż, Warszawa 2013 TR Laszuk. Dizajn i rewolucja w teatrze, współwydawca: TR Warszawa, Warszawa 2013 Marek Krajewski, Są w życiu rzeczy… Szkice z socjologii przedmiotów, Warszawa 2013 Miasto-Zdrój. Architektura i programowanie zmysłów, red. Bogna Świątkowska, Joanna Kusiak, Warszawa 2013 TypoPolo. Album typograficzno-fotograficzny, red. Rene Wawrzkiewicz, Warszawa 2014 Seria ORIENTUJ SIĘ Piotr Bazylko, Krzysztof Masiewicz, Podręcznik kolekcjonera sztuki najnowszej, Warszawa–Kraków 2008 Stadion X: miejsce, którego nie było, red. Joanna Warsza, Warszawa–Kraków 2008 (książka dostępna również w wersji angielskiej) Piotr Bazylko, Krzysztof Masiewicz, 77 dzieł sztuki z historią.

Opowiadania zebrane, Warszawa 2010 Mikołaj Długosz, 1994, Warszawa 2010 Rafał Drozdowski, Marek Krajewski, Za fotografię! W stronę radykalnego programu socjologii wizualnej, Warszawa 2010 Cecylia Malik, 365 drzew, Warszawa 2010

Badania wizualne w działaniu. Antologia tekstów, red. Maciej Frąckowiak, Krzysztof Olechnicki, współpraca wydawnicza: Instytut Socjologii UAM, Narodowy Instytut Audiowizualny, Warszawa 2011 Konrad Pustoła, Widoki władzy, Warszawa 2011 David Harvey, Bunt miast. Prawo do miasta i miejska rewolucja, Warszawa 2012 Niewidzialne miasto, red. Marek Krajewski, współpraca: Instytut Socjologii UAM, Warszawa 2012 Rafał Drozdowski, Maciej Frąckowiak, Marek Krajewski, Łukasz Rogowski, Narzędziownia, czyli jak badaliśmy (Niewidzialne) miasto, Warszawa 2012 Fanny Vaucher, Polskie pigułki / Polish pills / Pilules polonaises, wydane dzięki wsparciu Szwajcarskiej Fundacji dla Kultury Pro Helvetia oraz Instytutu Polskiego w Paryżu, współwydawca: Noir sur Blanc, Warszawa 2013 Janusz Minkiewicz (tekst), Eryk Lipiński (ilustracje), O piesku dziwaku, Warszawa 2014 Seria KULTURA NIE DLA ZYSKU Czytanki dla robotników sztuki. Zeszyt 1, red. zbiorowa, Warszawa 2009 Ivan Illich, Odszkolnić społeczeństwo, Warszawa 2010 Dragan Klaić, Mobilność wyobraźni. Międzynarodowa współpraca kulturalna.

Przewodnik, współwydawca: Narodowy Instytut Audiowizualny, Warszawa 2011 Wieczna radość. Ekonomia polityczna społecznej kreatywności, red. zbiorowa, Warszawa 2011 Seria EKSPERYMENT Znikanie. Instrukcja obsługi, red. zbiorowa, Warszawa 2009 Katarzyna Krakowiak, Andrzej Kłosak, Słuchawy. Projektowanie dla ucha, Warszawa 2009 Magdalena Starska, Dawid Wiener, Komunikacja. Pogłębianie poczucia przestrzeni, Warszawa 2009 Aleksandra Wasilkowska, Andrzej Nowak, Warszawa jako struktura emergentna, Warszawa 2009 Janek Simon, Szymon Wichary, Zmaganie umysłu ze światem. Gry losowe, Warszawa 2009 Grzegorz Piątek, Marek Pieniążek, Jan Dziaczkowski, Góry dla Warszawy!, Warszawa 2009 Kasia Fudakowski, David Álvarez Castillo, Pokonać obiekt.

W wypadku rzeźby, Warszawa 2009 Eksperyment. Leksykon. Zbiór tekstów, red. zbiorowa, Warszawa 2012 Formy przestrzenne jako centrum wszystkiego, red. Karolina Breguła, Warszawa 2012 Kwartalnik FORMAT P # 1 Piekło rzeczy, Warszawa 2009 # 2 Bóle fantomowe, Warszawa 2009 # 3 Manifesty, Precz z neutralnością!, Warszawa 2009 # 4 The Future of Art Criticism as Pure Fiction, Warszawa 2011 # 5 Wystawy mówione / Spoken Exhibitions, Warszawa 2011 # 6 Publiczna kolekcja sztuki XXI wieku m.st. Warszawy, Warszawa 2012 # 7 Ziemia pracuje! Wystawa o mauzoleach, ruinach i szlamie, Warszawa 2013 # 8 Nieposłuszeństwo. Teoria i praktyka, Warszawa 2013 www.sklep.beczmiana.pl zamówienia: sklep@beczmiana.pl

Karolina Ziębińska-Lewandowska Kuratorka i historyczka fotografii, przez wiele lat związana z warszawską Zachętą, współzałożycielka i przez pięć lat prezeska Fundacji Archeologia Fotografii.

Autorka licznych wystaw, w tym: Dokumentalistki.

Polskie fotografki XX wieku (Zachęta, Warszawa 2008), Allan Sekula: Polonia i inne opowieści (Zachęta, Warszawa 2011), Krzysztof Pijarski: JL-KP (Fotohof, Salzburg 2013), Zbigniew Dłubak: Struktury ciała / Estructuras del Cuerpo (PhotoEspaña, Madryt 2013). Jest także autorką bądź współautorką kilkudziesięciu książek na temat fotografii, m.in. Kronikarki. Fotografie Warszawy 1945–1946 czy Zbigniew Dłubak: Struktury ciała / Estructuras del cuerpo / Body Structures.

Od marca 2014 jest kuratorką w dziale fotografii w paryskim Centre Pompidou, gdzie współpracuje z Clémentem Chéroux, jednym z najciekawszych francuskich historyków fotografii.

Każdy, kto uprawiał fotografię w czasach PRL lub się nią interesował, wie, jak ważną rolę obok wystaw odgrywały wówczas czasopisma.

Tytuły takie jak „Fotografia” czy „Obscura” pełniły funkcje podobne jak w literaturze pismo „Literatura na Świecie”, a w filozofii i językoznawstwie „Teksty” — periodyki na bieżąco zapoznające odbiorców z dużą częścią najciekawszych zjawisk rodzimych i zagranicznych w danej dziedzinie. Bogato ilustrowana książka Karoliny Ziębińskiej-Lewandowskiej przedstawia najciekawsze zjawiska z zakresu krytyki oraz powojennej fotografii. Autorka omawia zryw awangardowy po zakończeniu wojny, spory o kształt socrealizmu, fotomedializm, zagadnienie abstrakcji w fotografii, niezwykły rozwój reportażu foto­graficznego oraz to, jak o tych zjawiskach pisano. Publikacja ta wypełnia znaczącą lukę w opracowaniach polskiej historii fotografii czasów PRL.

ISBN 978-83-64443-03-9

ISBN 978-83-62418-36-7

9 788364 443039

9 788362 418367

cena 59 zł