Marktgids 2023

Ook dit jaar hebben we weer een Marktgids Warmtepompen samengesteld. In de gids vindt u niet alleen de leveranciers van de verschillende soorten warmtepompen, maar ook van alles wat daarbij hoort, zoals afgiftesystemen, tapwatervoorziening, advies- en bodemboorbedrijven en onderwijsinstellingen. Als u met warmtepompen aan de slag wilt, of wanneer u al vaste leveranciers heeft maar wilt kijken of het gras elders groener is, dan kan deze marktgids u op weg helpen. Zoals u inmiddels gewend bent, open ik deze marktgids met een analyse van de marktcijfers van residentiële warmtepompen. De afgelopen jaren leverde dat steeds eenzelfde beeld op. Er werden weliswaar mooie groeicijfers van het aantal aangesloten warmtepompen genoteerd, maar de aantallen bleven nog verre van toereikend om de 1,3 miljoen warmtepompen in 2030 te halen. Dit aantal

is afgesproken in het Klimaatakkoord, maar daarvoor moet dus nog een tandje bijgeschakeld worden. Dat tandje is er dit jaar gekomen. De groei van het jaarlijks aantal aangesloten warmtepompen zal volgens het Trendrapport van DNS Research uitkomen op 37 procent. Dat zijn er bijna 27.000 meer dan vorig jaar, waarmee de teller op bijna 100.000 warmtepompen zal uitkomen. Dat is een forse groei, die nog hoger had kunnen uitvallen als er voldoende warmtepompen leverbaar waren. Nu zijn er veel aanvragen die pas volgend jaar kunnen worden opgevolgd.

Een tweede trendbreuk is dat waar vorig jaar de warmtepompen nog grotendeels in nieuwbouw werden geplaatst, er nu ook fors meer in bestaande bouw terechtkomen. Dat zullen er naar verwachting 30.000 worden, tegen 70.000 in nieuwbouw. Dit aantal zal in 2026 enorm toenemen. In dat jaar wordt het bij de vervanging van een cv-ketel verplicht om over te stappen op een duurzaam alternatief. Daarmee moet de hybride warmtepomp de ‘nieuwe standaard’ worden, naast de full-electric warmtepomp of aansluiting op een warmtenet. Met de grote vraag naar warmtepompen vanwege de hoge gasprijs, en de aanstaande verandering in 2026, ziet het er zeer rooskleurig uit voor de warmtepompmarkt. Er valt daarbij veel te kiezen. Een gevarieerd aanbod is enerzijds goed, maar anderzijds wordt het niet gemakkelijk om een goede keuze te maken. Met deze marktgids willen we u daarom een helpende hand bieden.

In de CBS-cijfers waar media zich op baseerden, zijn ook lucht/lucht-warmtepompen - oftewel omkeerbare airco’s - meegenomen. Sterker, die maken veruit het grootste deel van de gemelde groei uit. In technische zin gaat het daarbij ‘gewoon’ om warmtepompen. Een airco maakt immers gebruik van dezelfde thermodynamische principes als een lucht/water- of water/water-warmtepomp. Toch is er een reden waarom we ‘lucht/lucht’ in deze Marktgids liever apart behandelen en niet meerekenen in de totale verkoopcijfers. Hoewel er steeds meer aandacht is voor de mogelijkheid om een lucht/ lucht-warmtepomp te gebruiken voor woningverwarming, is onduidelijk in hoeverre ze alleen voor koeling, voor bijverwarming, of voor verwarming worden aangeschaft. In koudere Europese regio’s - zoals Scandinavië - is lucht/lucht-verwarming van woningen volledig ingeburgerd, maar in Nederland lijkt daar nog lang geen sprake

van. Het is aannemelijk dat hier het merendeel van de lucht/lucht-warmtepompen nog altijd louter voor koeling wordt aangeschaft. Dat is een toepassing die geen positieve bijdrage levert aan de energietransitie.

Als we kijken naar de verkoopcijfers van warmtepompen voor woningen in 2021 (het meest actuele jaar waar op het moment van schrijven volledige data van beschikbaar zijn) en lucht/lucht-systemen buiten beschouwing blijven, blijkt van ‘de helft meer verkoop’ geen sprake. Na groeipercentages van rond de 37 procent in 2019 en 2020, bleef de groei in 2021 steken op ‘slechts’ 16 procent. Er werden in dit kalenderjaar 70.051 warmtepompen voor de woningbouw verkocht, waarmee de ‘installed base’ van operationele warmtepompen in Nederland (na aftrek van 4.613 warmtepompen die in 2021 uit ge-

bruik zijn genomen) uitkomt op 303.422 stuks. 97.773 daarvan gebruiken een bodembron, en 205.649 de buitenlucht (lucht/water).

Zonder lucht/lucht-warmtepompen is de verkoopgroei in 2021 dus flink gestagneerd. Volgens Frank Agterberg, voorzitter van Vereniging Warmtepompen, is dit goed te verklaren. Volgens hem werden veruit de meeste warmtepompen in dit kalenderjaar geplaatst in nieuwbouw (vooral door het aardgas-aansluitverbod voor dit marktsegment), terwijl de mogelijkheden voor marktgroei in aantallen juist vooral in de bestaande bouw liggen. “In 2021 kwam de verduurzaming van die bestaande bouw echter nog niet goed op gang”, stelt Agterberg. “Dat is goed af te lezen aan het aantal verkochte hybride systemen, die alleen in bestaande woningen worden geplaatst (wegens het net genoemde aardgas-aansluitverbod, -red.). Van de ruim 70.000 warmtepompen die in 2021 werden verkocht, was maar 14 procent een hybride toestel, terwijl daar veel meer marktpotentieel ligt.”

Om een totaalbeeld van het aantal voor bestaande woningen verkochte warmtepompen te krijgen - dus hybride plus all-electric - kunnen de ISDE-cijfers erbij worden gehaald. In 2021 hebben ruim 15.000 particulieren een ISDE-subsidie aangevraagd voor een warmtepomp. Aangezien deze regeling niet meer voor nieuwbouw geldt,

gaat het hier om aanvragen voor bestaande woningen. Als die 15.000 warmtepompen voor bestaande woningen worden afgetrokken van de ruim 70.000 warmtepompen die volgens het CBS in totaal zijn verkocht (nieuwbouw + bestaande bouw), levert dat ruwweg een verhouding van 20 procent bestaande bouw versus 80 procent nieuwbouw op. Dat bevestigt het beeld dat Agterberg schetst; naast de 14 procent hybrides die hij noemt, zal een kleiner percentage van alle voor bestaande bouw verkochte units all-electric zijn. Inmiddels is de situatie wel veranderd, benadrukt Agterberg. “Mede door de hoge gasprijs en de wens om energie-onafhankelijk van het buitenland te zijn, groeit de verkoop van warmtepompen nu snel. Ook dit jaar worden de meeste warmtepompen nog steeds in nieuwbouw geplaatst, maar de markt voor bestaande woningen groeit stevig door. Op basis van de meest actuele - nog niet gepubliceerde - cijfers die we over 2022 hebben, verwacht ik dat we dit kalenderjaar uitkomen op zo’n 100.000 verkochte warmtepompen in totaal, waarvan er ongeveer 30.000 voor de bestaande bouw zijn bestemd. Daarbij is de verhouding hybride/all-electric voor bestaande bouw ongeveer 50/50; van elk zijn er dus zo’n 15.000 verkocht. Ten opzichte van het vorige kalenderjaar neemt de verkoop in totaal met zo’n 40 procent toe. Dat is een aanzienlijk hoger groeipercentage dan in 2021, en ook een beter resultaat dan in de jaren ervoor.”

Ook voor 2023 verwacht Agterberg dat de groei van het aantal warmtepompen in de bestaande bouw doorzet. “De energieprijzen zullen hoog blijven, en ook de wens om van het gas te gaan blijft bestaan. Steeds meer consumenten willen hun woning verduurzamen. Dat wordt ook gestimuleerd door de sector en de overheid, onder andere middels een speciaal actieplan voor hybride warmtepompen, innovatieve oplossingen voor de toepassing van warmtepompen in bestaande woningen, en het opschalen van de ISDE-subsidie.”

Bij zijn optimisme plaatst Agterberg wel een kleine kanttekening: “Om de energietransitie in de gebouwde omgeving in een goed tempo door te zetten, moeten er genoeg ‘technische handjes’ zijn om zonneboilers, pv-panelen en warmtepompen te plaatsen en te onderhouden. Vanuit de sector zijn er verschillende initiatieven om monteurs om of bij te scholen, maar de druk op de arbeidsmarkt is groot; ook andere technische sectoren hebben een schreeuwend tekort aan goed technisch personeel. Hier moeten we dus scherp op blijven. Naast personeelstekorten zijn er de uitdagingen in de toeleveringsketen; de vraag naar warmtepompen is momenteel veel groter dan wat de markt kan leveren. Warmtepompfabrikanten bouwen Europese productielocaties bij, maar zijn zelf voor een deel afhankelijk van toelevering door derde partijen. Hoe zich dit verder ontwikkelt is moeilijk te voorspellen, maar ik verwacht dat de wachttijden op de markt zeker tot ver in 2023 een aandachtspunt blijven.”

De juiste WARMTEPOMPCONFIGURATIE

stock.com/nl/image-photo/dnepropetrovsk-ukraine-november-11-youth-symphony-16

Een goede warmtepompinstallatie is als een goed orkest. Net als een dirigent maak jij als installateur het verschil. Alle onderdelen zijn essentieel en moeten perfect op elkaar zijn afgestemd voor een klinkend resultaat. Kun je daar wel wat advies of hulp bij gebruiken? Wij helpen je graag de onderdelen op elkaar af te stemmen. Kijk op rensa.nl/warmtepompadvies.

Warmtepompadvies. Je regelt ‘t met Rensa.

WOLF totaalsystemen: voor elke situatie de juiste oplossing.

Panasonic gelooft in all-electric en ziet hybride als tijdelijke oplossing. Is het, gezien de situatie waarin we ons nu bevinden, dan gek om te zeggen: laten we hybride maar skippen? Uiteraard gaan we niet aan een hybride oplossing voorbij. Met de Panasonic Hybrid+ oplossing ben je met hybride ‘all-electric ready’.

We zien in de markt veel hybride oplossingen die niet kunnen draaien als de cv-ketel in storing gaat. En waarom zou je eerst voor hybride gaan en vervolgens naar all-electric met weer een nieuwe warmtepomp? We zitten al met een grote uitdaging wat betreft materiaal, tijd en installateurs; dan zouden we die uitdaging twee keer moeten hebben? En wat te denken van de infrastructuur van ons elektriciteitsnet? Voor nieuwbouw zit het allemaal over het algemeen wel goed en komt een warmtepomp ook in de ontwerpberekeningen er goed uit. Maar hoe gaan we hem voor bestaande bouw geschikt maken, bij toepassing van een all-electric-oplossing?

Laten we bij het begin beginnen. De uitdaging zit in de energieconsumptie van een warmtepomp. Om het elektriciteitsnet zo min mogelijk te belasten, willen we er zo min mogelijk gebruik van maken. Veel bestaande woningen hebben al spouwmuurisolatie en sommige woningen zijn van binnenuit keurig geïsoleerd. De opgewekte warmte blijft dus waar hij moet zijn: binnen. Vaak is de cv-ketel echter nog steeds ingesteld op een aanvoertemperatuur van 70 °C. Wellicht is het goed om deze winter eens te kijken of je het redt met 55 °C aanvoertemperatuur. De radiatoren zijn namelijk uitgelegd op 70 °C zónder de isolerende maatregelen. Waarom zeggen we dit? We hebben immers een warmtepomp, de Panasonic L-generatie met propaan als koudemiddel, die zelfs bij -10 °C een aanvoertemperatuur van 75 °C kan halen. Dat klopt, maar deze propaanwarmtepomp zal een nog beter rendement halen als je bijvoorbeeld met 55 °C aanvoer uit de voeten kan. Doordat de warmtepomp hierbij met een beter rendement

draait, is de belasting voor het elektriciteitsnet minder zwaar. Dat is precies het punt waar we naartoe wilden in dit artikel. Voor komend jaar is Panasonic met de nieuwe L-generatie propaanwarmtepompen ‘renovatie proof’, maar we willen het breder trekken. Om deze warmtepomp het gewenste comfort en rendement te laten leveren, moet de warmte eerst blijven waar hij hoort. Dan heeft de eindgebruiker het resultaat dat hij van de warmtepomp verwacht. Verder hebben we deze warmtepomp voorzien van alle installatiegemakken die een installateur ervan verwacht. En als hij goed geïnstalleerd is en tegen een goed rendement draait, hebben we een netbeheerder die de vraag wel aankan, toch?

De afgelopen jaren werd Nederland in de zomermaanden geteisterd door extreem hoge temperaturen. In combinatie met steeds betere woningisolatie (waardoor warmte ook in de zomer wordt vastgehouden) en de coronatrend waarbij meer mensen zijn gaan thuiswerken, leidde dat tot een fors groeiende populariteit van airconditioners voor woningen. In Nederland worden deze apparaten voor het overgrote deel voor koeling gekocht, en niet voor verwarming. In het artikel op pagina 5 leggen we uit waarom dit ertoe leidt dat de ‘airco’ een wat bijzondere plek in deze gids inneemt. Desalniettemin gaat het wel degelijk om (lucht/lucht-) warmtepompen die tegenwoordig standaard eveneens kunnen verwarmen. Daarom nemen we ook een kleine duik in de marktcijfers van deze productgroep. De verkoop van airco’s nam de afgelopen jaren een flinke vlucht: in 2018 groeide de verkoop nog met een bescheiden 10 procent (bijna 35.000 airconditioners meer verkocht dan in het jaar ervoor), maar in 2019 ging het om een ruime verdubbeling (+ 120 procent / + 77.000). Het groeitempo nam in 2020 iets af, maar nog altijd was er sprake van bijna een verdubbeling (+ 95 procent / + 149.776). In 2021 bleef de groei ‘beperkt’ tot ruim 70 procent (+ 255.178). Volgens deskundigen werd de afname in verkoopgroei in 2021 niet ingegeven door terugvallende vraag, maar door leveringsproblemen. Doordat de toelevering (met name vanuit Azië) door geopolitieke oorzaken stokt, hebben groothandels minder voorraad en kunnen installateurs dus minder klanten bedienen.

blijken; er zijn nog geen definitieve verkoopcijfers voor 2022 bekendgemaakt. Duidelijk is in ieder geval dat de airconditioner-markt minstens evenveel - en waarschijnlijk nog heel wat meer - last heeft van problemen rond leveringen, als de markt voor lucht/water- en water/water-warmtepompen. Sterker; de versnelde uitrol van die laatste productcategorieën kan de verkoop van airco’s in de wielen rijden; installatiebedrijven hebben hun handen meer dan vol aan het plaatsen van ‘echte’ warmtepompen.

F-gassencertificaat

Verkoopcijfers voor 2022 zijn nog niet bekendgemaakt, maar deze zomer gaf NVKL (Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied van de Koudetechniek en Luchtbehandeling) aan dat zowel aanhoudende toeleveringsproblemen als een tekort aan monteurs de markt parten speelt. Voor 2022 verwachtte de vereniging zelfs een daling in de verkoop, van 255.000 verkochte toestellen in 2021 naar 235.000 in het laatste kalenderjaar. In hoeverre die voorspelling inmiddels uitgekomen, moet

Voor consumenten is de drempel om zelf in de bouwmarkt of (online) witgoedhandel een split-airconditioner aan te schaffen, tamelijk laag. Splitsystemen – zeker van minder bekende merken – zijn vanaf een paar honderd euro te koop en voor handige doe-het-zelvers niet heel lastig te plaatsen. De installatie ervan mag echter alleen door F-gasgecertificeerde installateurs worden uitgevoerd: de installateur zelf moet over een persoonscertificaat (BRL200) beschikken, en daarnaast moet het installatiebedrijf (en daar vallen ook ZZP’ers onder) een bedrijfscertificaat (BRL100) hebben. De verkopende partij is verplicht om vooraf te controleren of de koper dit goed heeft geregeld, maar in de praktijk blijkt dit zeker niet altijd te worden nageleefd. De ILT, die toezicht houdt op de F-gassenregelgeving, voert hier ieder jaar weer inspecties op uit. Daarnaast kunnen boetes worden opgelegd aan installateurs die zonder de verplichte papieren een F-gasgevulde installatie plaatsen of onderhouden: voor een bedrijf bedraagt die boete 3.000 euro, voor een ‘certificaatloze’ monteur 1.500 euro.

Volgens Rudy Grevers, manager Woningbouw bij Alklima / Mitsubishi Electric, heeft de markt momenteel met ‘velerlei uitdagingen’ te maken. Een actueel voorbeeld zijn de lange levertijden voor warmtepompen. Wie nu contact opneemt met een installateur, moet - onafhankelijk van het merk - vaak rekening houden met een wachttijd van meer dan een half jaar. Dit is het gevolg van een enorme groei in de vraag, precies in een periode waarin er zich wereldwijd problemen voordoen in toeleveringsketens. Grevers: “Fabrikanten zoals Mitsubishi Electric maken serieus werk van het opschalen van hun productie, maar daarvan kan niet worden verwacht dat het heel snel tot kortere wachttijden leidt. De markt vraagt om honderdduizenden extra warmtepompen. Het vergt niet alleen enorme investeringen, maar ook tijd om hier nieuwe productielijnen voor te realiseren en personeel voor op te leiden. Al met al denk ik dat de huidige leveringsproblemen in de sector over één tot anderhalf jaar zijn opgelost, mits er geen nieuwe wereldwijde crises ontstaan.”

De huidige ontwikkelingen leiden er volgens Grevers ook toe dat de markt steeds meer wordt gedomineerd door grotere wereldspelers. “Kleinere fabrikanten maken vaak kwalitatief goede producten”, zegt hij. “Daar wil ik niks

op afdingen, alleen beschikken ze niet over de slagkracht die nu nodig is. Wereldspelers zoals Mitsubishi Electric kunnen vol inzetten op de schaalvergroting, maar ook op doorontwikkeling. Kleinere partijen missen daar de middelen voor.”

Er is nog een andere factor waarbij de grote wereldspelers volgens Grevers een voorsprong hebben: de koudemiddeltransitie. “Die leidt ertoe dat warmtepompen van andere componenten worden voorzien. Dat gebeurde de afgelopen jaren om de overstap naar R32 te maken, en nu is propaan in opmars. Zo introduceren wij volgend jaar een volledig nieuwe lijn propaanwarmtepompen. Voor Mitsubishi Electric is de benodigde aanpassing van componenten te overzien, omdat deze fabrikant zelf compressoren en andere cruciale onderdelen ontwikkelt. Fabrikanten die afhankelijk zijn van oem-leveranciers hebben dit niet in eigen hand; dat maakt de overstap naar een nieuw koudemiddel lastiger voor ze.”

Overigens is Grevers kritisch over de huidige ontwikkeling waarbij Europa de F-gassenverordening een stuk strenger wil maken. “Het is belangrijk dat wordt geke-

ken naar koudemiddelen met een lage GWP-waarde. Alleen mis ik in de discussie aandacht voor wat de gevolgen van de koudemiddelkeuze zijn voor de efficiëntie van een systeem.” Grevers illustreert het met een voorbeeld: “Een propaanmonoblock wordt vanwege geluidseisen of esthetische overwegingen vaak verder van de gevel geplaatst, bijvoorbeeld tien of vijftien meter. Dan heb je weliswaar een duurzaam koudemiddel, maar er is sprake van transportverlies door het langere leidingwerk. Bij een klassiek splitsysteem met bijvoorbeeld R32 is het energieverlies met dezelfde leidinglengte beperkt, dus is de efficiëntie wellicht hoger. Als je het laat plaatsen door een goede vakman of -vrouw, is de kans op lekkage verwaarloosbaar. Kijkend naar het totaalbeeld is dit dan misschien wel een duurzamere installatie dan de monoblock. Zulke afwegingen krijgen te beperkt aandacht.”

Ook Panasonic komt volgend jaar met een nieuwe lijn warmtepompen op propaan. “Propaan heeft een lage GWP-waarde en ook als voordeel dat er hogere temperaturen mee kunnen worden bereikt”, stelt Ildert Burghout, Head of Sales & Marketing bij Panasonic. “Hierdoor kunnen bij de overstap van een gasketel naar een warmtepomp de bestaande radiatoren blijven hangen.” De komst van propaanwarmtepompen betekent volgens hem niet dat R32 is uitgespeeld. “Europese plannen lijken erop te wijzen dat R32 tot 2027 kan worden toegepast in nieuwe machines tot 12 kW. Voorlopig blijven wij ook gewoon R32-warmtepompen leveren. Soms heeft dat de voorkeur boven propaan, omdat je bij R32 minder met veiligheidsvoorschriften te maken hebt en flexibeler bent bij het plaatsen van de buitenunit.”

Burghout is eveneens kritisch als het over het huidige F-gassenbeleid gaat. “Er worden regels gesteld waardoor koudemiddelen zoals R32 een toekomsthorizon hebben, maar tegelijkertijd worden de F-gassenquota fors verlaagd. Dat zijn twee beleidslijnen die tegen elkaar ingaan. Daar komt bij dat de EU mijlenver vooruitloopt op de rest van de wereld. Vanuit duurzaamheidsoogpunt is dit misschien een goede zaak, maar grote warmtepompfabrikanten zijn multinationale spelers. Met afwijkend beleid in Europa maak je het lastiger om nieuwe producten te ontwikkelen; dat is vertragend voor de energietransitie.”

Net als vrijwel alle fabrikanten merkt ook Panasonic dat er toeleveringsproblemen zijn. “Voor ons vallen de gevolgen echter mee”, vertelt Burghout. “Wij fabriceren zo’n 95 procent van alle onderdelen zelf. Voor bijvoorbeeld platenwisselaars zijn we wel afhankelijk van een externe partij en in de levering daarvan zit wat vertraging. Dat kan effect hebben op de productie en levertijden. Momenteel rekenen we bij warmtepompen met een wachttijd van 9 tot 12 maanden; ik denk dat dit ongeveer gemiddeld is in de markt.”

Burghout gelooft niet dat dit probleem op korte termijn

wordt opgelost. “Ik denk dat we in 2023 hiermee te maken houden. Fabrikanten schalen hun productie op, maar daarmee los je de toeleveringsproblemen bij externe partijen niet op. En er speelt nog iets anders een rol. Als straks de productiecapaciteit is verhoogd en leveringsproblemen zijn opgelost, kampen we nog met een tekort aan technici. Dan hebben groothandels weer voorraad, maar zijn er te weinig installateurs om al die warmtepompen te plaatsen.”

Jan Bosch, Marketingcommunicatie Manager bij Nefit Bosch, noemt haperingen in de toeleveringsketen momenteel ‘by far’ het grootste probleem waar de warmtepompsector mee heeft te maken. “Met name de levering van circulatiepompen en bijvoorbeeld semiconductors was in 2022 erg onvoorspelbaar. Dat leidt ertoe dat inkopers voor grote dilemma’s staan. Om ervoor te zorgen dat de productie door blijft lopen, kun je zulke componenten op de zogeheten ‘spot markt’ inslaan. Daar worden partijen verkocht waar elders lange wachttijden voor bestaan, maar je betaalt er wel veel meer voor. Het is geen uitzondering dat een onderdeel dat normaliter een inkoopprijs van bijvoorbeeld 5 euro heeft, in de spot markt meer dan 150 euro kost. Ga je daarin mee, zodat de marge van je product mogelijk zelfs negatief wordt? Of weiger je dit, met het risico dat je productie wekenlang stil ligt en de levertijd van je warmtepompen nog verder oploopt? Dat zijn lastige beslissingen waar onze inkopers in de huidige markt mee worden geconfronteerd.”

Volgens Bosch is er momenteel een ‘logistieke horizon’ van zo’n drie weken. Dit is de periode waarin er overzicht is over productieaantallen; hoe ze er na die drie weken voor staan, is minder duidelijk. “Dat is heel frustrerend voor een fabrikant”, zegt Bosch. “Al onze producten worden in Europa geassembleerd en onze productiecapaciteit is prima in orde, maar het proces hapert door de toelevering. Per maand wordt gekeken welke componenten er worden geleverd en welke producten we kunnen produceren. Dit speelt momenteel vooral bij warmtepompen, en zeker bij monoblocks. Daar zitten specifieke componenten in die nog lastiger leverbaar zijn; de wachttijd voor uitlevering van systemen kan daardoor oplopen tot zes of zelfs twaalf maanden. Maar ook bij splitsystemen komen we soms voor vervelende situaties te staan. Dan ontvangen we bijvoorbeeld vanuit onze productielocatie in Zweden de bestelde buitenunits, maar zijn er onvoldoende binnenunits op voorraad om complete systemen uit te kunnen leveren.”

De vraag is hoelang deze situatie aan zal houden. Bosch: “De hele sector investeert in het uitbreiden van productiemiddelen. Ook bij Nefit Bosch wordt hier veel geld en energie in gestoken. Zo hebben we samen met toeleveranciers een omvangrijke ‘joint investment’ opgezet om

de capaciteit op te schalen. Verder worden componenten die eerder uit andere werelddelen kwamen, steeds meer afgenomen van Europese leveranciers, zodat de lijnen korter worden. Daarnaast werkt Bosch er naartoe om kritische componenten, zoals semiconductors, in de toekomst zelf te maken, zodat we minder afhankelijk worden van derde partijen.” Ook met de huidige maatregelen zullen wachttijden echter niet op korte termijn verdwijnen, voorspelt Bosch. “Eerst moet een aardige hoeveelheid backorders worden weggewerkt. Ik verwacht dat de situatie medio 2023 wel verbetert en dat in de tweede helft van het jaar sprake zal zijn van enige normalisatie, mits er uiteraard geen rare dingen in de wereld gebeuren.”

Volgens Niek de Jong, Category Manager Renewables voor de Climate for Life-groep, ondervindt Itho Daalderop - dat als fabrikant onderdeel uitmaakt van deze groep - beperkt last van toeleveringsproblemen. “Van de drie productlijnen die we voeren - bodemwarmtepompen, splitunit-warmtepompen en monoblock-warmtepompen zoals Vincent - ervaren we bij de eerste twee eigenlijk nauwelijks een probleem. We kunnen hooguit een paar procent minder units uitleveren dan verwacht, en de vertraging neemt inmiddels al af. Dat is vooral te danken aan het feit dat we al jarenlang met dezelfde leveranciers werken. Onze leveringsketens zijn robuust, de lijnen met de toeleveranciers zijn kort, en we weten wat we aan elkaar hebben.”

Voor Vincent, Itho Daalderops nieuwe propaanmonoblock voor binnenopstelling, ligt de situatie wat complexer, vertelt De Jong. “Dit is een nieuw product en propaan is een nieuw koudemiddel voor warmtepompen. We fabriceren Vincent zelf, in onze fabriek in Tiel, en hebben er een nieuwe toeleveringsketen voor opgezet. Een aantal componenten van deze warmtepomp is ‘custom-made’ en kan maar door een beperkt aantal leveranciers worden geleverd. Dat kan tot vertraging leiden. Een warmtepomp bestaat uit een paar honderd onderdelen en als één cruciale component tijdelijk niet leverbaar is, staat de hele productie ervan stil. Nu levert het opzetten van een toeleveringsketen voor een nieuw product altijd wat uitdaging op, maar door de wereldwijd verstoorde supplychains en de explosief toegenomen vraag is de uitdaging nog groter.” Een gevolg hiervan is dat de vraag naar Vincent veel groter is dan wat Itho Daalderop nu kan leveren, vertelt De Jong. “We werken er hard aan om de productie op te schalen, maar momenteel is er voor deze warmtepomp een wachttijd van ongeveer een half jaar. Dit zal tijdelijk zijn, wij gaan ervan uit dat we elke vraag vanaf volgende zomer kunnen voorzien.”

Met betrekking tot de huidige koudemiddelendiscussie heeft De Jong geen probleem met strengere regelgeving. “Ik hoor ook de geluiden vanuit de industrie; sommige

fabrikanten vinden de regels die eraan komen te streng en pleiten voor een versoepeling. Vanuit een kortetermijn-perspectief bekeken, is dat wellicht begrijpelijk. Maar op de langere termijn gaat dat tegen de sector werken. De komende jaren zetten we een enorm aantal warmtepompen op de markt. De omschakeling naar natuurlijke koudemiddelen brengt uitdagingen met zich mee, maar als we als industrie kiezen om er niet in mee te gaan, staat de gebouwde omgeving straks vol systemen met chemische koudemiddelen, met het risico dat die in het milieu verdwijnen.”

De Jong kijkt daarbij met name naar de Nederlandse markt. “Ik denk niet dat het verstandig is als we ons in Nederland aan gaan passen omdat sommige Aziatische fabrikanten het lastig vinden om op grote schaal over te stappen op een natuurlijk koudemiddel. Voor ons is het in ieder geval een heel bewuste keuze om met Vincent een warmtepomp op de markt te zetten die vanaf de basis is ontworpen voor de toepassing van propaan. Uiteindelijk zullen we bij al onze drie systemen overstappen naar natuurlijke koudemiddelen. Dat vergt een forse inspanning, maar ik ben er zeker van dat het gaat lukken.”

Naast koudemiddelregels hebben fabrikanten ook op andere vlakken met steeds meer wet- en regelgeving te maken. Ook dat levert uitdagingen op, stelt Rudy Grevers (Alklima), mede omdat niet altijd even consequent wordt vastgehouden aan de eenmaal ingezette koers. “Voor fabrikanten is het vervelend en kostbaar om steeds op nieuwe regels te anticiperen. Volgend jaar introduceren we een nieuwe productlijn waar jaren R&D aan vooraf is gegaan. Als het technisch ontwerp dan halverwege het proces moet worden aangepast omdat er ineens nieuwe regelgeving komt, is dat vertragend, en het zorgt voor veel extra kosten.” Verder wijst Grevers erop dat Nederland nog weleens af wil wijken van andere landen. “Denk

bijvoorbeeld aan BENG, of aan de MPG (MilieuPrestatieberekening Gebouwen, -red). Voor die MPG moet bij projecten in Nederland een speciale life cycle-analyse worden uitgevoerd om de milieubelasting in kaart te brengen. Een ander voorbeeld zijn de geluidsregels die in april 2021 van kracht zijn geworden. Wij omarmen dat hier afspraken over bestaan, maar het zou natuurlijk veel beter zijn als die in alle Europese landen gelijk worden getrokken. Als regels alleen voor Nederland worden ingevoerd, moeten fabrikanten daar apart rekening mee houden, wat de kosten van productontwikkeling hoger maakt. Dit wordt uiteindelijk doorberekend in de kostprijs, wat de energietransitie vertraagt en duurder maakt.”

Volgens Niek de Jong (Climate for Life) is de eerder genoemde productieopschaling niet de grootste uitdaging van deze tijd. Een veel grotere bottleneck waar Itho Daalderop net als de hele sector mee heeft te maken, is het gebrek aan installatiecapaciteit. “Vrijwel alle technische sectoren kampen al jaren met personeelstekorten. Wij merken dat ook installatiebedrijven de grootst mogelijke moeite hebben om aan personeel te komen dat warmtepompen en andere klimaatsystemen kan installeren en servicen.” Volgens De Jong zal dit probleem in 2023 een grote rol blijven spelen, en zoekt Itho Daalderop zelf mee naar oplossingen. “Wij ontwikkelen bijvoorbeeld samen met bouwers van systeemmodules installaties die zoveel mogelijk plug&play prefab worden geproduceerd, en denken met installateurs mee over manieren om ervoor te zorgen dat er minder technisch gekwalificeerde mensen nodig zijn voor installatie- en onderhoudswerk. Dat heeft als bijkomend voordeel dat de arbeidskosten omlaag gaan en installaties goedkoper worden.” De Jong geeft een voorbeeld: “Vincent is een monoblock voor binnenopstelling en heeft dus een dakdoorvoer naar buiten nodig. Je kunt je afvragen of je een gecertificeerde installateur nodig hebt om die doorvoer aan te

Propaan in opkomst

De afgelopen jaren kwam propaan heel voorzichtig in beeld als alternatief voor de in warmtepompen gangbare koudemiddelen R410A en R32. Onder invloed van regelgeving en door soepeler veiligheidsvoorschriften lijkt het natuurlijke koudemiddel nu echt aan een doorbraak te beginnen. Begin 2022 rolde bij Itho Daalderop de eerste Vincent –een propaanunit voor binnenopstelling – van de band. Ook andere marktpartijen brengen binnenkort propaanwarmtepompen op de markt. Net als Panasonic en Alklima / Mitsubishi Electric introduceert Nefit Bosch in 2023 een nieuwe monoblockserie warmtepompen op propaan. Jan Bosch: “R410A en R134a worden op termijn volledig uitgefaseerd bij ons; daarmee anticiperen we op de Europese regelgeving. Vanaf 2023 zijn propaan en R32 de standaardkoudemiddelen voor de nieuwe systemen van Nefit Bosch.”

brengen; wellicht kan een andere partij in de bouwketen daar ook prima voor worden ingeschakeld. Verder zorgen we ervoor dat onze producten zoveel mogelijk standaard zijn ingeregeld, zodat de installateur er na oplevering minder werk aan heeft. Warmtepompen kunnen inmiddels zo slim worden ontworpen dat ze zichzelf goeddeels kunnen inregelen. Dat scheelt installatietijd en verkleint foutmarges.”

Als het om andere uitdagingen gaat waar de markt voor staat, noemt ook Jan Bosch (Nefit Bosch) de personeelstekorten als iets dat hoog op de agenda staat. “Dat speelt niet zozeer bij ons in de productie; zoals gezegd is de capaciteit daarvan op orde. Binnen het partnernetwerk van Nefit Bosch, dat in Nederland zo’n drieduizend installateurs telt, hoor ik er echter wel veel verhalen over. Bedrijven komen technische handjes tekort en hebben daardoor met extreme drukte te maken. Het is voor ons daardoor regelmatig een uitdaging om leads en orders bij een geschikte installateur onder te brengen.”

Behalve de eerder genoemde leveringsproblemen en een gebrek aan technici wijst Ildert Burghout (Panasonic) op het risico van een recessie. “Als de huidige economische ontwikkeling zich neerwaarts doorzet, missen consumenten de financiële middelen om te verduurzamen. Daarbij praat je deels over de wereldeconomie, maar ik denk dat de Nederlandse overheid lokaal beleid voert dat het er niet beter op maakt.” Bij dat laatste wijst Burghout als voorbeeld naar het prijsplafond. “Als je een warmtepomp hebt en er geen pv-panelen op je dak liggen, betaal je nu meer voor energie dan de buurman met zijn gasketel. Zo stimuleer je verduurzaming natuurlijk niet. Het zou veel beter zijn om een eenduidig plafond voor stroom en gas te hanteren, door uit te gaan van een kWh-prijs en gas daar naar om te rekenen.”

Er zijn meer mogelijkheden waarmee de overheid verduurzaming kan stimuleren, stelt Burghout. “Zo is verwarming met airco een laagdrempelige manier om woningen te verduurzamen. Door een airco-unit voor verwarming in de woonkamer te hangen, kan veel gas worden bespaard. Het is merkwaardig dat deze techniek nog steeds niet onder de ISDE-subsidie valt.” Voor het vergroenen van de bestaande woningen zou de overheid ook wat creatiever kunnen omgaan met regelgeving, vervolgt hij. “De verkoop van een woning is een mooi natuurlijk moment voor verduurzaming. Zo zou je de overdrachtsbelasting met 2 procent kunnen verhogen, waarna de nieuwe eigenaar dat geld terugkrijgt als hij duurzame maatregelen heeft getroffen. Zulke fiscale stimuleringsmogelijkheden kun je ook bedenken voor de zakelijke markt. Met alle aandacht voor woningbouw vergeten we weleens dat ook daar nog een forse slag is te slaan. Zo moeten veel kantoren op 1 januari minimaal energielabel C hebben, maar blijkt bijna de helft nog niet aan die eis te voldoen. Kortom: ook in het nieuwe jaar is er nog meer dan genoeg werk aan de winkel.”

Advies nodig op het gebied van klimaattechniek?

ThermoNoord is dé technische groothandel op gebied van klimaattechniek. Neem een kijkje op onze vernieuwde webshop, of neem contact op met een van onze vakspecialisten.

De Loohof is een voormalig vakantiepark dat een nieuwe functie heeft gekregen. Het gaat om 21 woningen in de vrije sector. Vier vrijstaande woningen, zes twee-onder-eenkapwoningen en elf rijtjeshuizen. De wijk is in een moderne landelijke sfeer opgezet en wordt gekenmerkt door veel groen, rieten daken en duurzame toepassingen zoals warmtepompen en zonnepanelen. De installateur heeft in opdracht van de projectontwikkelaar de totaalinstallatie voor verwarming, riolering, waterleiding en goot- en dakwerk gerealiseerd.

De projectontwikkelaar heeft de wens neergelegd om de wijk een landelijk, duurzaam en groen karakter mee te geven. Daarbij speelde de recyclebaarheid van de materialen een belangrijke rol. Bouwkundig is dit ingevuld door veelvuldig gebruik te maken van hout en andere natuurlijke materialen en door het toepassen van een all-electric warmtepomp.

DE INSTALLATIE

Bij dit project zijn twee type warmtepompen toegepast: de ATAG Energion M Compact en Energion M Plus: De Energion M Compact is een lucht/water warmtepomp met geïntegreerde

boiler en een opslagmogelijkheid van 180L. De Energion M Plus is een lucht/water warmtepomp zonder geïntegreerde boiler, hierbij is gebruik gemaakt van een losse boiler van 300L. Met deze toestellen worden de woningen verwarmd, gekoeld en van warm water voorzien.

De belangrijkste eigenschappen van de warmtepompen zijn:

• Hoog rendement: COP >5

• Stille werking: 41,5 dB(A) op 3 meter afstand bron (A7/W55)

• Subsidie (ISDE) gerechtigd: €2700 - €3600

• Geschikt voor koppeling met zonne-energie/ PV panelen

• ATAG Zoneregeling mogelijk

• Vermogensbereik 1,5 - 15kW

• Werkingsgebied verwarmen: -20˚C tot +35˚C

• Werkingsgebied koelen: +10˚C tot +43˚C

Bij de keuze voor een warmtepomp is een juiste dimensionering de basis voor een goede installatie. Het moet duidelijk zijn hoe het afgiftesysteem in elkaar zit en wat de energetische behoefte van de woning is. Zo is samen met de fabrikant ATAG Verwarming, aan de hand van tekeningen, transmissieberekeningen en informatie over de afgiftesystemen, de juiste warmtepomp voor de woningen bepaald.

OPSTELPLEK

VAN DE BUITENUNIT

Het plaatsen van de buitenunit van de warmtepomp is maatwerk, aangezien er rekening

ATAG Zone regeling

Plaatsing van buitenunit in dakkap

gehouden dient te worden met veel verschillende factoren die invloed hebben op het functioneren van de warmtepomp. Ook is er rekening gehouden met geluidsbeperkende factoren. Bij de woningen in Ermelo is gekeken naar een locatie waar de lucht vrij kan stromen. Tenslotte is er gekeken naar de woning zelf, waar bijvoorbeeld de ramen zich bevinden en wat de afstand tot naastgelegen woningen is. De tuin is vaak de beste opstellingslocatie. Hier ondervindt men vaak minder hinder van de buitenunit en staat deze meestal vrij, wat goed is voor het functioneren.

AANDACHTSPUNTEN BIJ HET PLAATSEN

VAN DE BUITENUNIT

Bij het plaatsen van de buitenunit dient rekening gehouden te worden met de eisen rondom geluid zoals deze in het bouwbesluit staan beschreven. Het bouwbesluit geeft aan dat een buiten opgestelde installatie voor warmte- of koudeopwekking op de perceelgrens maximaal 40dB mag produceren. Wanneer deze grens wordt overschreden moeten er geluidsdempende maatregelen worden getroffen.

ZONEREGELING

Om de temperatuur in de woningen optimaal te kunnen regelen is gebruik gemaakt van de ATAG Zone regeling. Hierdoor is het mogelijk de temperatuur per zone te regelen (tot maximaal zes zones per woning). Dit zorgt niet alleen voor een aangenaam binnenklimaat maar ook een lager verbruik omdat er per zone verwarmd kan worden. De

kamertemperatuur kan zowel op de thermostaat als in de ATAG One Zone App per zone worden ingesteld. Kenmerkend aan deze oplossing is de master-master regeling waardoor alle zones onafhankelijk van elkaar een warmtevraag kunnen creëren.

ROL VAN HET BOILERVAT

Een warmtepomp is niet in staat om in korte tijd veel warm water te produceren, daarom dient er een boilervat gebruikt te worden waarmee de warmtepomp gedurende een langere tijd het water kan verwarmen. Een andere manier voor warm tapwater bereiding is het toepassen van een warmtepompboiler. Hierdoor blijft de warmtepomp beschikbaar voor verwarming van de CV-installatie. Bij het maken van warm tapwater maakt de buitenunit meer geluid omdat hij hoger belast wordt. Er is immers verschil tussen de tapwatertemperatuur van 55˚C of CV-water van 35˚C. Een warmtepompboiler zorgt ervoor dat de buitenunit minder hard hoeft te werken.

HET EINDRESULTAAT

De volledige afstemming van de pre-engineering tot daadwerkelijke uitrol heeft geleid tot een woning waar de bewoner comfortabel en duurzaam kan wonen tegen lagere energielasten. Meer weten over duurzame verwarmingsoplossingen? Mail naar salesdesk@atagverwarming.com of bel 0544-391777.

Dit artikel is gesponsord door ATAG Verwarming.

Daikin

Een complete range Hydrosplit-warmtepompen met R-32, ter vervanging van de cv-ketel, geschikt voor renovatie- en nieuwbouwwoningen met een verwarmingsvraag van 8 tot 18 kW.

› Uniek ontwerp

• Slechts 1 enkele ventilator voor de hele range (8-18 kW)

• Dubbele injectiecompressor voor hoge aanvoertemperaturen: 65 °C (MT) en 70 °C (HT), zonder back-upverwarming

• Zwart rooster: ventilator is niet zichtbaar

• Matgrijze behuizing geschikt voor iedere omgeving

› Verbeterde prestaties

• Topprestaties met energielabels tot A+++

• Werkingsbereik tot -28 °C

• De stilste met een geluidsdruk van 35 dB(A)

• Online (spraak)bediening met de Onecta app vanaf een smartphone

Bekijk hier de video daikin.nl/altherma3-hmt daikin.nl/altherma3-hht

Nieuwe generatie warmtepompen van Remeha.

Met de Mercuria Ace en Eria Tower Ace (S) R32 split-warmtepompen brengt Remeha haar vernieuwde generatie warmtepompen naar de markt. Met deze update zijn de warmtepompen niet alleen technisch aanzienlijk verbeterd, maar ook een stuk gebruiksvriendelijker en makkelijker in onderhoud. Bovendien scoort de nieuwe Eria Tower Ace S zeer sterk in de prestatieberekening voor de BENG. Met deze nieuwe generatie warmtepompen heeft de afnemer in zowel de nieuwbouw als ook in de renovatiemarkt een aantal sterk presterende troeven in handen.

Geoptimaliseerd ontwerp De R32 lucht/water warmtepompen zijn geschikt voor zowel de nieuwbouw als de renovatie van bestaande bouw. Door een geoptimaliseerd ontwerp zijn de Mercuria Ace en Eria Tower Ace compact en kunnen ze vrijwel overal geplaatst worden. Naast de volledig elektrische variant is de Mercuria Ace ook beschikbaar als hybride warmtepomp.Tevens kan de Mercuria Ace met een extern boilervat worden geleverd. De Eria Tower Ace wordt standaard met een intern boilervat geleverd.

UNIEK! Prefab installatie frame

De geheel nieuwe Eria Tower Ace S is een smalle en hoge combiwarmtepomp met een netto tapwater voorraad van 190 liter. Door de smalle afmeting past de Eria Tower Ace S in een keukenkast. Deze warmtepomp wordt met behulp van een slim prefab installatie frame gemonteerd in de woning. Alle leidingen kunnen op voorhand aan het prefab installatie frame worden gekoppeld, daarna wordt de binnenunit over het frame gerold en kunnen de leidingen eenvoudig vanaf de voorzijde bevestigd worden aan de warmtepomp. De geïntegreerde cv-vulkraan, condensopvangbak, cv-overstortbeveiling en tapwater drukbeveiliging maken de installatie helemaal eenvoudig.

De nieuwe R32 familie is het resultaat van jarenlange ervaring op het gebied van het ontwikkelen en produceren van warmtepompen. Dat is goed terug te zien in de prestaties en rendementen. De Mercuria Ace, Eria Tower Ace en de Eria Tower Ace S behoren warmtepompen beschikbaar op de prijs-kwaliteitverhouding.

Hybride oplossing voor het verduurzamen van bestaande woningen.

De Elga Ace is een uiterst compacte hybride warmtepomp met de beste prijs-prestatieverhouding in de markt. De Elga Ace werkt optimaal samen met de (bestaande) cv-ketel. Zo biedt Remeha een haalbare en betaalbare oplossing voor verduurzaming van bestaande woningen.

Monoblock uitvoeringen voor installeren zonder STEK-erkenning.

De vernieuwde warmtepompen komen later dit jaar ook beschikbaar als monoblock buitenunits voor de Elga Ace, Mercuria Ace en Eria Tower Ace. Voor het installeren van deze buitenunits is geen STEK-erkenning nodig.

Kijk voor meer informatie op remeha.nl/overzicht-warmtepompen

Duurzaam verwarmen?

Ontdek de opties Bekijk de video

Voor het duurzaam en energie efficiënt koelen en verwarmen van je huis zijn er verschillende opties.

Denk hierbij aan de conventionele airconditioning unit, de lucht/water warmtepomp of de warmtepompboiler.

Wij leggen je graag uit welke opties er zijn en wat dat voor jou inhoudt.

MILIEUBEWUST KOELEN & VERWARMEN MET DÉ WARMTEPOMPRADIATOR

De Strada Hybrid is de ideale combinatie met een warmtepomp voor een duurzame installatie. Deze lage temperatuur radiator levert de hoogste afgifte voor koelen én verwarmen met het laagste geluidsniveau, door toepassing van het DBH-systeem. DBH staat voor Dynamic Boost Hybrid, waardoor de radiator niet groter hoeft in combinatie met een warmtepomp. Nog geen warmtepompinstallatie? Jaga Hybrid radiatoren laten óók HR-ketels op hun laagste watertemperatuur werken en dus op hun hoogste rendement behalen. Op elk gewenst moment kan er worden omgeschakeld naar een installatie met een warmtepomp. Dit kan dan zonder iets aan de radiatoren, de warmtedistributie of de leidingen te hoeven wijzigen. Ook behoefte aan ventilatie? De Strada Hybrid kan ook uitgevoerd worden met Oxgen2, een intelligent gestuurde en energiebesparende ventilatie-unit, waardoor één toestel voor ventilatie, koeling én verwarming zorgt!

IN COMBINATIE MET EEN WARMTEPOMP

DE SNELSTE EN BEST REGELBARE RADIATOR

OP HUN LAAGSTE TEMPERATUUR

MINDER DAN 30 dB(A)

VOOR VERWARMING OP LAGE TEMPERATUREN TOT 3X MEER WARMTE AFGIFTE

Koudetechniek

• Koudetechniek voor niet koudetechnici

• Basiskennis koudetechniek

• Bootcamp beginnend monteur koudetechniek in 20 dagen

• Koeltechnisch vakman A

• Koeltechnisch vakman B

• Koeltechnisch ontwerpen met synthetische koudemiddelen

• Thuisstudie monteur koudetechniek

F-Gassen

• F-gassen categorie 1

• F-gassen categorie 1 (Blended learning)

• F-gassen categorie 1 (versneld)

• F-gassen categorie 2

• Opfrisdag F-gassen

• Hardsoldeerkwalificatie grotere leidingmaten

• BRL100 adviestraject

Elektrotechniek

• Elektrisch schakelen voor koude- en klimaattechnici

Luchtbehandeling & klimaatbeheersing

• Meet- en regeltechniek klimaatsystemen

• Luchtbehandeling en klimaatbeheersing

Warmtepompen

• Warmtepompen voor niet technici

• Basistraining warmtepompen

• Praktijkopleiding warmtepompen

• Warmtepompen basistraining voor aspirant ontwerpers

• Waterzijdig inregelen van afgiftesysteem warmtepompen

• Service- en onderhoudsmonteur warmtepompen en warmteboilers

• Lucht/water warmtepompen voor woningen

• Grondgebonden warmtepompen in de utiliteitsbouw

• Lucht/lucht warmtepompen voor utiliteitsgebouwen

• Individuele warmtepompen voor woningen en kleine utiliteit

• Collectieve warmtepompen in woningen

PED

• PED (Pressure Equipment Directive)

ACB (Natuurlijke koudemiddelen)

• ACB algemeen

• ACB Brandbare koudemiddelen basis B1 (vanaf 25 kg koudemiddelinhoud)

• ACB brandbare koudemiddelen Basis B2 (tot 25 kg koudemiddelinhoud)

• ACB brandbare koudemiddelen Basis B3 (tot 1 kg koudemiddelinhoud)

• ACB brandbare koudemiddelen Gevorderd B1 (vanaf 25 kg koudemiddelinhoud)

• ACB brandbare koudemiddelen Gevorderd B2 (tot 25 kg koudemiddelinhoud)

• ACB Ammoniak Basis

• ACB Ammoniak Gevorderd

• ACB CO2 Basis C1 (vanaf 25 kg koudemiddelinhoud)

• ACB CO2 Basis C2 (tot 25 kg koudemiddelinhoud)

• ACB CO2 Gevorderd C1 (vanaf 25 kg koudemiddelinhoud)

• ACB CO2 Gevorderd C2 (tot 25 kg koudemiddelinhoud)

• Natuurlijke koudemiddelen in de praktijk

• ACB voorschakeltraject Ontwerpen van systemen met natuurlijke koudemiddelen

• ACB Ontwerpen van systemen met natuurlijke koudemiddelen

Hoe is jouw kennis van warmtepompen?

De techniek van warmtepompen verschilt van de traditionele installatietechniek en stelt zijn eigen eisen, zowel als het gaat om het ontwerpen als om het installeren, in bedrijfstellen, onderhouden en het oplossen van storingen. Spijker daarom je kennis bij en word warmtepompexpert!

Trainingen Warmtepompen: • Warmtepompen voor niet technici • Basistraining warmtepompen • Praktijkopleiding warmtepompen • Warmtepompen basistraining voor aspirant ontwerpers • Waterzijdig inregelen van afgiftesysteem warmtepompen • Service- en onderhoudsmonteur warmtepompen en warmteboilers

• Lucht/water warmtepompen voor woningen • Grondgebonden warmtepompen in de utiliteitsbouw • Lucht/lucht warmtepompen voor utiliteitsgebouwen • Individuele warmtepompen voor woningen en kleine utiliteit • Collectieve warmtepompen in woningen

1.

Van gas los met aircoheating

Met vier eenvoudige split-airco’s van het gas af. Het lukte Evert Raaijen uit Harderwijk, die zijn gasrekening voor 3.500 m3 aardgas zag verdwijnen. Volgens hem is deze oplossing in vrijwel ieder huis eenvoudig toepasbaar. In dit artikel neemt hij de lezer mee in zijn project en legt hij uit hoe het hem stap voor stap is gelukt. “Het is goedkoop en modulair.” tinyurl.com/3h4rnz7u

Zonnepanelen zijn zeer populair en worden veel toegepast. Ze zorgen voor een lagere elektriciteitsrekening en zijn onderdeel van de energietransitie. Dat geldt ook voor warmtepompen. Als we een zonnepaneel en een warmtepomp met elkaar vergelijken, welke investering is dan beter voor de energietransitie en het redden van onze planeet? Aan de hand van uitgebreide berekeningen trekken we een conclusie. tinyurl.com/4rysyehr

3. Verwarming met airco vraagt om andere binnenunit

Aircoheating kan prima als hoofdverwarming dienen, maar liever niet met de gangbare wandunits. Adviseur Cors van Vliet vindt een vloerunit noodzakelijk om in de winter comfortabel te kunnen verwarmen, zonder dat je koude voeten krijgt. In dit artikel legt hij uit waarom. tinyurl.com/3dpvs5a4

4. Mogelijk verbod op R410A en R32 in split-warmtepompen en -airco’s

De Europese Commissie heeft zijn voorstel voor aanscherping van de F-gassenverordening officieel gepubliceerd. Als dit voorstel wordt aangenomen binnen de EU, heeft dat grote gevolgen voor fabrikanten en leveranciers

van warmtepompen en airconditioners. Zo zou er vanaf 2027 een verbod komen op nieuwe split-units met R32 en R410A, nu nog de meest gebruikte koudemiddelen in deze systemen. Europese bracheorganisaties reageren zeer negatief op het voorstel. tinyurl.com/bdf3xck8

5. Jarenvijftig-huis van het gas af met warmtepomp én

airco

Een huis uit 1958 met houten vloeren en van die grote ramen, zonder spouwmuur, vloerverwarming of balansventilatie; zou je dat van het gas kunnen halen? Dat is inderdaad mogelijk, zo blijkt uit dit praktijkverhaal van Niels Flach. ‘Oefenen’ met een losse airco-unit bleek in zijn geval te helpen om gevoel voor de bal te krijgen, en die airco levert nu als bijverwarming nog steeds een fijne bijdrage. tinyurl.com/yckm6fv7

2. Wat is een betere investering: warmtepomp of zonnepaneel?

GROENE CLUB.

Alklima en KNVB: Samenwerking met meerwaarde

Wij zijn koplopers in het veld van klimaatoplossingen en leveren warmtepompen en airconditioners van Champions League niveau. Voor thuis, op het werk en bij jouw sportvereniging. Samen met de KNVB streven we ernaar om de volgende stap te zetten in het verder en sneller verduurzamen van alle amateurclubs in Nederland. Daarom zijn wij de duurzaamheidspartner van de KNVB Groene Club. alklima.nl/knvb