Kantoren Markt robuuster dan in 2008 ČŤČœČ˘Č¤ČŠČœ ĘŠĘą
Retail Dordtse David wint van de reus Goliath ČŤČœČ˘Č¤ČŠČœ ĘŠĘ
Coronacrisis J Van Geest: leiderschap vergt lange termijnvisie, ČŤČœČ˘Č¤ČŠČœ ĘŞĘ J Faillissementsgolf retail dreigt, ČŤČœČ˘Č¤ČŠČœ ĘŠĘŻ
LCCTICPI OGK YYY XCUVIQGFOCTMV PN
WWW.ADHOCBEHEER.NL
Weinig optimisme over herstel na corona
)TQGP NKEJV XQQT OCUVGTRNCP 4ÄŽPJCXGP
Van 98 ondervraagde vastgoedprofessionals verwacht 68 procent dat de corona-epidemie zes tot twaalf maanden haar stempel op de economie zal drukken, of zelfs langer. Dat blijkt uit de Vastgoedmonitor van Vastgoedmarkt en onderzoeksbureau USP. Als het virus is bezworen, volgt stagnatie of trage groei, denkt de ruime meerderheid van de ondervraagde vastgoedprofessionals. Nog eens 20 procent vreest dat covid-19 een langdurige recessie zal veroorzaken. Optimisme over de economie is schaars. Slechts 7 procent verwacht een kordurend effect van de virusuitbraak: herstel binnen twee tot drie maanden en daarna een net zo hoge groei als voor corona, of zelfs hoger. Vastgoedmarkt legde de vraag naar de effecten van corona op de economie ook voor aan de drie geinterviewden voor het artikel Bereid u voor op de crisis in de Outlook 2020. Alleen Dirk Brounen, hoogleraar vastgoedeconomie aan Tilburg University/Tias, acht snel herstel mogelijk. ‘Het meest waarschijnlijk lijkt me dat de recessie
een V-vorm krijgt: diep, maar kort, aangenomen dat er snel een vaccin komt’, zegt Brounen. RenĂŠ Hogenboom, voormalig algemeen directeur van vastgoedfonds Altera, is minder hoopvol gestemd. Gevraagd hoe lang de recessie gaat duren, zegt Hogenboom: ‘Lang, want die V-vormige recessie kunnen we natuurlijk vergeten. Het proces om uit de anderhalvemetereconomie te komen gaat lang duren.’ Volgens Rudy Stroink wordt de coronacrisis zelfs een systeemschok voor de economie, de samenleving en de vastgoedsector. 'Terwijl de zorg belangrijk werk doet op de intensive care om mensen te redden, dreigen twee tot drie miljoen mensen werkloos te worden', zegt Stroink, voormalig topman van de failliete projectontwikkelaar TCN en algemeen manager van meubelfabriek Pastoe. 'Wie wil weten hoe hard dat gaat, moet eens boek over de crisis van de jaren 30 lezen.' De analyse van Stroink vindt steun in een rapport van het Internationaal Monetair Fonds (IMF). De
wereldeconomie stevent dit jaar af op een recessie die vergelijkbaar of erger is dan de Grote Depressie in het begin van de twintigste eeuw. Hoe snel de economie zich zal herstellen, hangt af van hoe snel de wereld het coronavirus onder controle krijgt, aldus het IMF. Vastgoedprofessionals ondervinden nu al de effecten van de economische neergang, zo blijkt uit de Vastgoedmonitor. In maart tekende zich een ongunstig beeld af van de omzetontwikkeling op jaarbasis. Van de ondervraagden meldde 33 procent een daling en maar 9 procent een stijging. Bij 42 procent van de marktpartijen bleef de omzet ongeveer gelijk. Voor april verwachtte een meerderheid van 56 procent een omzetdaling ten opzichte van april 2019. De directe effecten van corona op de bedrijfsvoering lijken nog beperkt. 78 procent van de ondervraagde vastgoedpartijen heeft geen gebruikgemaakt van de financiele ondersteuning door de overheid, 9 procent deed dat wel.
KPXWNNKPI XCP FG 4ÄŽPJCXGP /GV FG\G UVCR MCP FG FGORKPI XCP GGP FGGN XCP FG JCXGP YQTFGP XQQTDGTGKF 6WUUGP FG 2QUVJWOCNCCP GP JGV JCXGPDGMMGP MQOV GGP PKGWYG UM[NKPG OGV JQQIDQWY &CCT OQGVGP \QoP VQV YQPKPIGP MQOGP XQQT UVCTVGTU IG\KPPGP GP UGPKQTGP 'GP FGTFG FGGN XCP JGV YCVGT KP FG 4ÄŽPJCXGP YQTFV IGFGORV XQQT GGP ITQVGPFGGNU FTÄŽXGPF RCTM XCP JGEVCTG
Schaarste is nu de kracht van koopwoningmarkt Ook de huizenmarkt lijkt op termijn niet aan de gevolgen van de coronacrisis te ontkomen. Toch wordt de vraag naar woningen nog altijd aangejaagd door kopers die nu hun kans schoon zien. De gemiddelde woningprijzen in Nederland lagen in de periode eind maart tot half april 12 procent hoger dan in dezelfde periode vorig jaar, meldt vastgoedadviseur Colliers International. Wel daalde het aantal verkochte huizen sterk en boden meer huizenbezitters hun woning aan. Huiseigenaren gaan mogelijk de
kat wat meer uit de boom kijken, verwacht hoogleraar Jan Rouwendal van de Amsterdam School of Real Estate op basis van een onderzoek naar de gevolgen van de kredietcrisis in 2008. In plaats van eerst een huis te kopen, gaan huiseigenaren onder crisisomstandigheden weer eerst verkopen en dan pas iets anders kopen. Maar de Hypotheekshop ziet ook verschillen met de vorige crisis. Er is een tekort van naar schating driehonderdduizend woningen, de woningproductie valt stil en banken staan er beter voor.
Ingezonden mededeling
'Stop epidemie, anders lockdowns in golven' Het is krankzinnig dat het Outbreak Management Team (OMT) niet probeert de coronaepidemie in Nederland te stoppen. Dat stelt innovatiedeskundige Yuri van Geest in een gesprek over leiderschap met Vastgoedmarkt. De enige manier voor een maatschappij om van het virus af te komen is extreme maatregelen nemen, denkt Van Geest. 'Iemand van het OMT zei bij Jinek dat het niet "het doel is om de epidemie te stoppen". Waarom niet? Je moet terug naar fase 0, anders blijf je jarenlang last van dit virus houden. Als het terugkomt, zitten we straks van oktober tot april weer in lockdown, in golven. Maar was zegt
het OMT? "We laten het lekker doorsudderen." Dat betekent dat er veel meer mensen ziek worden en overlijden. Die krankzinnige situatie accepteren we gewoon in Nederland', aldus Van Geest. Volgens de innovatiedeskundige getuigt de houding van het OMT van slecht leiderschap. 'Je moet uitgaan van het slechtste scenario en daarnaar handelen. Als je uitgaat van het meest optimistische scenario bij pandemieĂŤn ben je onbewust onbekwaam, omdat het een exponentieel fenomeen is met zeer veel onzekerheden. Het enige juiste beleid is antifragiel beleid: hoe kun je in elk scenario winnen als samenleving?'
SOLID & POSITIVE # $" % '!!# # ) !" % ! % ) % '!!# $%# ' # " % % '!!# # ! % $ !#! '# % ' ' ! $ ! ( ! '!!#)!# $ %# $ %& % " # '! % &($ !" '! % # ( ) ' ! # #$ ' $% ! &$ ( ' ++ '!!#& % ( $ # ! % )! $% # %